Cilt: 4 Sayı: 9 Eylül 2017 - Akılcı İlaç Kullanımı · 2017. 9. 5. · antibakteriyel tüketiminin % 17'sini oluştururken, Özbekistan'da bu değer % 0,1'in altındadır

TürkiyeAkılcıİlaçKullanımıBülteniCilt:4Sayı:9Eylül2017

1

Cilt: 4 Sayı: 9 Eylül 2017


2

EDİTÖRUzm.Ecz.ElifSARIGÖLÇALAMAKTürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumuAkılcıİlaçKullanımıDairesi

YAYINKURULUDr.HakkıGÜRSÖZTürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumuKurumBaşkanıDoç.Dr.İsmailMertVURALTürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumuKurumBaşkanYardımcısı

Ecz.MesilAKSOYTürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumuAkılcıİlaçKullanımıDairesiBaşkanı

Dr.Dyt.PınarGÖBELTürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumuAkılcıİlaçKullanımıDairesi

Dr.Ecz.MeldaKEÇİKTürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumuAkılcıİlaçKullanımıDairesi

Uzm.Dr.FatmaİŞLİTürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumuAkılcıİlaçKullanımıDairesi

Uzm.Dr.AliBorayBAŞCITürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumuAkılcıİlaçKullanımıDairesi

ÇEVİRENEcz.EmreUmutGÜRPINARTürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumuAkılcıİlaçKullanımıDairesi

İLETİŞİMADRESİ:TürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumu,SöğütözüMahallesi2176.Sok.No:5PK06520Çankaya/ANKARATel:+90(312)2183000F:+90(0312)2183460Soruveö[email protected]önderebilirsiniz.


3

İÇİNDEKİLER

EditörünÖnSözü…………………………………………………………………………......................................3

DünyaSağlıkÖrgütüAntimikrobiyalTüketimAğıVerisiRaporu..…………………………….….…….4


4

EDİTÖRÜNÖNSÖZÜ

Eylül 2011’de Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Ofisi, antimikrobiyal dirençle mücadeleedebilmek için stratejik eylemplanını hayata geçirme kararı almıştır. Bu planın önemlimaddelerindenbirisideantimikrobiyal ilaçların tüketimmiktarlarınınbelirlenmesiveantibiyotiklerinakılcıkullanımınınsağlanmasıdır.

1997yılındanberiAvrupaBirliğineüyeolanülkeler,Norveçve İzlandaAvrupaHastalıkÖnlemeve Kontrol Merkezi (ECDC) çatısı altında antimikrobiyal tüketimlerini hesaplamakta ve bu konudafaaliyetler yürütmektedir. Bu ağ, Avrupa Antimikrobiyal Tüketim Sürveyans Ağı (ESAC-Net) olarakanılmaktaolupyıllardırfaaliyetlerinisürdürmektedir.AncakDSÖ’nünAvrupaOfisinebağlıolarakfaaliyetgösteripAvrupaBirliği(AB)üyesiolmayanTürkiyegibiülkelerbuağaverigönderememektedir.

2011 yılında DSÖ AB üyesi olmayan ancak Avrupa Bölgesi’ne bağlı olarak faaliyet gösterenülkeleridavetederekAntimikrobiyalTüketimSürveyansAğını (WHO-AMCNetwork)kurmuştur.BuağakatılmakararıalanvearalarındaTürkiye’nindebulunduğu12ülkenin2011yılınaaitantibiyotiktüketimverisiyle bir makale hazırlanmış olup bu makale 2014 yılında Vesporten ve ark.’ları tarafından LancetInfectiousDiseasesJournal’dayayınlanmıştır.

WHO-AMC ağının çıkardığı ikinci rapor olma özelliğini taşıyan söz konusu çalışma ise, bu 12ülkeye ait 2011-2014 yılları arasındaki tüketim verilerini ortaya koymaktadır. Ülkemize ait tüketimtrendlerininbelirlenmesivebutüketimlereaitanalizlerinyapılmasıantibiyotiklerindahaakılcıkullanımınıteşviketmeaçısındanönemlidir.BuamaçlaraporunTürkiyeverisineaitolanbölümleriDSÖ’nün izniylebirebir Türkçe’ye çevrilmiş olup Ağustos ayı Akılcı İlaç Kullanımı Bülteni olarak sizlerin bilgisinesunulmuştur. Eylül ayı sayısında ise bu raporun Türkiye verilerinin çalışmaya katılan diğer ülkelerinverileriilekarşılaştırılmasınınvedeğerlendirmesininyapıldığıbölümübilginizesunulmaktadır.


5


6

DÜNYASAĞLIKÖRGÜTÜANTİMİKROBİYALTÜKETİMAĞIVERİLERİRAPORU

(DünyaSağlıkÖrgütü’nünizniyleRaporunÖzetBölümü(1.Introduction,sayfa1-2)veTürkiyeBölümü(13.Turkey,sayfa102-113)birebirTürkçe’yeçevrilmiştir.)Orijinalraporaaşağıdakibağlantıüzerindenulaşılabilir.AntimicrobialMedicinesConsumption(Amc)Network.AmcData2011–2014.WhoRegionalOfficeforEurope(2017;168pages)http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0007/337984/51020-WHO-AMC-report-web.pdf?ua=1

1.ÖZET

Dünya Sağlık Örgütü Antimikrobiyal Tüketim (WHO-AMC) Ağı*, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)AvrupaBölgeOfisitarafındankurulmuşolanbiryapıdır.*(Ç.N.DSÖAvrupaOfisinebağlıolanveAvrupaBirliğiüyesiolmayanÜlkelerinkatılımı ileoluşturulmuştur.)Buyapı,AvrupaHastalıkÖnlemeveKontrolMerkezi(ECDC)tarafındankoordineedilenAvrupaAntimikrobiyalTüketimSürveyansAğı’nın(ESAC-Net)birparçasıolmayanDSÖAvrupaBölgesindekitümüyeülkeleridesteklemeyiamaçlamaktadır.

Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Bosna-Hersek, Gürcistan, Kazakistan,Kırgızistan, Karadağ, Moldova Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Sırbistan, Tacikistan, Makedonya,Türkiye, Ukrayna ve Özbekistan'ın yanı sıra Kosova1 halen WHO-AMC Ağına bir şekilde katılmaaşamasındadır. 2011-2014 yılları arasında, üye ülkeler bir veya daha fazla yıl boyunca antimikrobiyaltüketimverileriniDSÖilepaylaşarakTüketimAğı’nıngelişiminekatkıdabulunmuşlardır.

Mevcut rapor DSÖ Antimikrobiyal Tüketim Ağı’na ait ilk rapordur ve raporda üye 11 ülke ileKosova'nın1antimikrobiyaltüketimiverilerininortayakoyulupanalizedilmesiamaçlanmıştır.

1.1ÖnemliBulgular

Sistemik kullanılan antibakteriyellerin (Anatomik Terapötik Kimyasal (ATC) sınıflandırma grubuJ01) toplam tüketim verileri, 11 ülke ve Kosova1 için ayrı ayrı hesaplanmıştır. 2014'teki tüketim,Azerbaycan'da8,5DID (1000 kişi başınadüşen tanımlanmış günlükdoz) değeri ve Türkiye’de40,4DIDdeğeri ile 4 kattan fazla bir tüketim farkı arasında değişkenlik göstermiştir. 12 ülke için nüfus ağırlıklıortalamatüketimise24,4DIDolarakbulunmuştur.

Parenteral (enjektabl) formülasyonların göreceli olarak kullanımında ise, daha fazla farklılıkgörülmüş olup bu oran Türkiye’de toplam J01 tüketiminin % 4'ü iken Azerbaycan’da % 69’u olarakbulunmuştur.

Ensıktüketilenantibakteriyelaltgrububetalaktamantibiyotikler(ATCgrubuJ01C)oluptüketimyüzdesi toplam J01 tüketiminin%35,4'ü (BeyazRusya) ile%65,6’sı (Azerbaycan) arasındadeğişmiştir.Sefalosporinler(J01D),toplamtüketimin%6,1'i (Azerbaycan) ile%30,3'ü(Türkiye)arasında;kinolonlar(J01M) ise toplam tüketimin%0,1'inin altı ile (Özbekistan) ve%17’si (MoldovaCumhuriyeti) arasındadeğişiklikgöstermiştir.


7

Sefalosporinlervekinolonlargenişspektrumluantibiyotiklerdirvebirçokreçetelemekılavuzundaikinci sıradaseçilenantibiyotiklerolarakkabuledilirler.Raporlananverileregöre,bu ikigrubun toplamJ01tüketimineoranı%10(Azerbaycan)ile%38(MoldovaCumhuriyeti)arasındadeğişmiştir.

Sefalosporin grubundaki etken maddelerin seçimi çeşitlilik göstermektedir. Genel olarak,dördüncü kuşak etkenmadde tüketiminin sınırlı olduğu tespit edilmiştir (çoğunlukla < 0,1DID). Birincikuşak etkenmaddelerin tüketimi, toplam sefalosporin tüketiminin% 8'i (Türkiye) ile% 80’i (Sırbistan)arasında değişmiştir. İkinci kuşak etken maddelerin tüketimi, birçok ülkedeki çok düşük tüketimdeğerinden (< 0,1 DID), en yüksek kullanıldığı Türkiye’deki toplam sefalosporin tüketiminin % 54'ünekadar farklılık göstermiştir.Üçüncükuşaketkenmadde tüketimi ise toplamsefalosporin tüketiminin%16'sından (Sırbistan) % 83'üne (Tacikistan) kadar değişmektedir. 12 Ülkenin verilerine bakıldığındatoplamsefalosporintüketiminin%50'sindenfazlasınıüçüncükuşaketkenmaddeleroluşturmaktadır.

Benzer şekilde, amoksisilin ile daha geniş spektrumlu olan amoksisilin+klavulanik asitkombinasyonunun göreceli tüketimi de ülkeler arasında farklılık göstermiştir. Türkiye dışında bütünülkelerde amoksisilin, amoksisilin+enzim inhibitörü kombinasyonundan daha fazla tüketilirken,Türkiye’de amoksisilinin tek başına tüketimi; toplamda amoksisilin ve amoksisilin+klavulanik asitkombinasyonununtüketimininsadece%11'iolarakbulunmuştur.

1.2Sonuçlar

Bu raporda sunulan sonuçlar, Avrupa Birliği (AB) üyesi olmayan Avrupa ülkeleri arasındakiantimikrobiyal tüketim eğilimlerini belgelemektedir. Ülkeler arası yapılan karşılaştırmalarda öne çıkanbulgu,verideğişkenliğiningenişbiraralıktaolmasıdır.Budurumunsadeceülkelerarasındahastalıklarınfarklışekillerdeolmasıveyahastalıkyükününfarklıolmasıileaçıklanmasımümkündeğildir.Buçeşitliliğinsebeplerinin bulunması için daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir ve bu da antimikrobiyallerindaha akılcı bir şekilde kullanılmasının sağlanması için gereken müdahalelerin geliştirilmesine imkânsağlayacaktır.

Tüketimmiktarlarını raporlamak için kullanılan veri kaynaklarında bir takım kısıtlılıklarmevcutolup sonuçlar değerlendirilirken bu durum göz önüne alınmalıdır. Buna rağmen raporlanan verilerışığında bazı durumlarda kullanılan antimikrobiyal etken maddelerin seçimleri konusunda düzelticifaaliyetleringerektiğigörülmektedir.

Tüketimverilerinindevamlıolarakizlenmesi,analizedilmesivekullanılmasınailişkinbirtaahhütverilmesiönemliolupbukonuMayıs2015'tedüzenlenen68.DünyaSağlıkAsamblesi'ndekabuledilen“AntimikrobiyalDirençÜzerineKüreselEylemPlanı”ndayeralantemelunsurlardanbiridir.

1Bu dokumandaki tüm Kosova referansları BirleşmişMilletler Güvenlik Konseyi’nin 1244 numaralı kararı (1999) bazalınacakşekildeanlaşılmalıdır.


8

2.ÜLKELERARASIKARŞILAŞTIRMALAR2.1ArkaPlan

ESAC-Net ve DSÖ AMC Ağı için veri toplama yöntemleri genel olarak benzer olduğundan, ABülkelerininveABdışıülkeleringenişletilmişkarşılaştırmasıiçinverisetlerinibirleştirmekmümkündür.Burapordakullanılantemelölçütleriçin2014verilerikullanılarakülkeçapındakarşılaştırmalaryapılmıştır.

2.2SistemikKullanılanAntibakteriyellerin(J01)TüketimHacimleri

Sistemikkullanımiçinantibakteriyellerintoplamtüketimi(ATCsınıfıJ01),uygulamayolu(oralveparenteralformülasyonlar)vefarmakolojikaltgrupşeklindeincelenmiştir.

2.2.1J01GrubuAntibakteriyellerinUygulamaYolunaGöreToplamTüketimi

J01grubuantibakteriyellerinoralveparenteral(enjektabl)formülasyonlarınıntüketimiŞekil1'degösterilmektedir. Bu veriler 1000 kişi başına düşen tanımlanmış günlük doz olarak Tablo 1’deözetlenmiştir.

Şekil1:J01AntibakteriyellerininUygulamaYolunaGöreToplamTüketimi(2014)

Sonuçlar, 2014 yılında J01 grubu antibakteriyellerin toplam tüketiminde ülkeler ve bölgelerarasındaki değişkenliği göstermektedir. DID değerleri, 40,4 DID'den (Türkiye) 8,5 DID'e (Azerbaycan)kadar uzanmaktadır. Bu 12 ülkeye ait veri kümesindeki toplam ortalama tüketim 24,4 DID olarakbelirlenmiştir.

Budeğişkenlikaynı zamanda J01grubununparenteral formlarınınkarşılaştırmalı tüketiminedeyansımıştır.


9

Parenteral antibakteriyel etkin maddelerin tüketim yüzdesi Azerbaycan’da % 69 değerindenTürkiye’de%4değerinekadardeğişmektedir.

Tablo1:J01GrubuAntibakteriyellerinUygulamaYolunaGöreToplamTüketimi(2014)

2.2.2J01GrubuAntibakteriyellerinFarmakolojikAltGrubaGöreToplamTüketimi

J01grubuantibakteriyellerinfarmakolojikaltgruplaragöretüketimiŞekil2'degösterilmektedir.VerilerayrıcaTablo2’dedegösterilmiştir.

J01grubuantibakteriyellerintoplamtüketimindekideğişkenlikleuyumluolarak,farmakolojikaltgruplarınmutlakhacimleriülkeleregörefarklılıkgöstermiştir.Tümülkelerde,altgruplararasındaençoktüketilenilaçlarbeta-laktamlar(J01C)olmuştur.Genellikleonlarıtakibensefalosporinler(J01D)gelmiştir.

Şekil2:J01GrubuAntibakteriyellerinFarmakolojikAltGruplaraaGöreToplamTüketimi(2014)


10

Tablo2:J01GrubuAntibakteriyellerinFarmakolojikAltGrubaGöreToplamTüketimi(2014)

2.3J01GrubuAntibakteriyellerininGöreceliTüketimi2.3.1J01GrubuAntibakteriyellerinFarmakolojikAltGruplaraGöreKarşılaştırmalıTüketimi

Toplam J01 grubu antibakteriyellerin bir kısmı olarak ölçülen farmakolojik alt gruplarınkarşılaştırmalıtüketimdeğerleriŞekil3’teveTablo3’tegösterilmiştir.

J01 farmakolojik alt gruplarının karşılaştırmalı kullanım değerleri tüketim şablonlarınıgöstermektedir.Beta-laktamlarıntüketimi(J01C),toplamtüketimin%35,4'ü(BeyazRusya) ile%65,6'sı(Azerbaycan)arasındadeğişmiştir.Sefalosporinlerintüketimitoplamtüketimin%6,1'i(Azerbaycan)ile%30,3'ü(Türkiye)arasındadeğişmiştir.KinolonlarıntüketimiMoldovaCumhuriyeti'ndekitoplamJ01grubuantibakteriyeltüketiminin%17'sinioluştururken,Özbekistan'dabudeğer%0,1'inaltındadır.


11

Şekil3:J01GrubuAntibakteriyellerinFarmakolojikAltGruplaraGöreKarşılaştırmalıTüketimi(2014)

Tablo3:J01GrubuAntibakteriyellerinFarmakolojikAltGruplaraGöreGöreceliTüketimi(2014)

2.3.2 J01GrubuAntibakteriyellerinToplamTüketimininBirParçasıOlarakSefalosporinlerinVeKinolonlarınTüketimi

2014 yılı içinde J01 grubu antibakteriyellerin bir yüzdesi olarak ölçülen sefalosporinlerin vekinolonlarınkarşılaştırmalıtüketimiŞekil4’tegösterilmişveTablo4’teözetlenmiştir.


12

Tablo 3’te gösterildiği üzere bu iki farmakolojik grubun tüketiminde ciddi oranda farklılıklarbulunmaktadır. Bu iki grup birlikte toplam J01 tüketiminin % 10’undan (Azerbaycan) % 38’ine kadar(MoldovaCumhuriyeti)değişiklikgöstermiştir.

Şekil 4: J01 Grubu Antibakteriyellerin Toplam Tüketiminin Bir Parçası Olarak Sefalosporinlerin ve KinolonlarınTüketimi(2014)

Tablo 4: J01 Grubu Antibakteriyellerin Toplam Tüketiminin Bir Parçası Olarak Sefalosporinlerin ve KinolonlarınTüketimi(2014)

2.4AjanlarınSeçimineGöreKarşılaştırmalıTüketim2.4.1SefalosporinlerinKuşaklarınaGöreKarşılaştırmalıTüketimi

2014yılıiçindebirinci,ikinci,üçüncüvedördüncükuşaksefalosporinleringörecelitüketimiŞekil5’tegösterilmişveTablo5’teözetlenmiştir.


13

Şekil5:SefalosporinlerinKuşaklarınaGöreKarşılaştırmalıTüketimi(2014)

Dördüncükuşaksefalosporinleryaygınşekildetüketilmemiştir(çoğunlukla


14

2.4.2AmoksisilinileAmoksisilinveKlavulanikAsitKombinasyonununKarşılaştırmalıTüketimi

Amoksisilin ile daha geniş spektrumlu olan amoksisilin ve klavulanik asit kombinasyonunungörecelitüketiminiŞekil6’daveTablo6’dagösterilmiştir.

Çoğu ülkeye ait veri setinde amoksisilin daha fazla tüketilmiştir. Buna tek istisna tüketiminsadece%11'ininamoksisilinolduğuTürkiye’dir.

Şekil6:AmoksisilinileAmoksisilin-KlavulanikAsitKombinasyonununKarşılaştırmalıTüketimi(2014)

Tablo6:AmoksisilinileAmoksisilin-KlavulanikAsitKombinasyonununKarşılaştırmalıTüketimi(2014)

2.5ESAC-NetAntimikrobiyalKaliteGöstergeleriİleKarşılaştırmalar

ESAC-Netanalizleri, kalitegöstergeleriolarakadlandırılanbir takımgöstergeleri kullanmaktadır(ECDC,2017b).ESAC-NetanalizindeveburapordaortakolangöstergelerEk3'tegösterilmiştir.


15

Her gösterge için sonuçlar, DSÖ AMC Ağı ve ESAC-Net 2014 analizlerine göre değer aralığı ilebirlikteherülkeiçinayrıayrıgösterilmiştir(Tablo7).

Tablo7:TümHastalardaAntibiyotikTüketimininKaliteGöstergeleri(2014)

Her iki veri kümesi de bu antibiyotik kalite göstergelerinde kayda değer değişkenliklergöstermektedir. Veri setleri arasındaki önemli bir fark, ESAC-Net verisinin ayaktan hastalarla ilişkiliolması,DSÖAMCAğıverisininiseayaktanveyatanhastalaraaittoplamveriyiiçermesidir.Yinede,herikidurumda da, toplam tüketimdeki değişkenlik ve antibakteriyellerin belirli alt gruplarındaki etkinmaddelerinpratiktenasıltüketildiğineilişkinulusaldüzeydekiaraştırmalariçinbirtemeloluşturmaktadır.

3. TARTIŞMA

Bu rapor, ulusal AMC gözetimini oluşturmak veya güçlendirmek ve hem ulusal hem deuluslararasıdüzeydeveripaylaşımınıteşviketmekiçinülkelerevebölgelererehberliketmeküzereDSÖAMCAğı aracılığıyla toplananverileri sunmayı amaçlamaktadır. İzlemevedeğerlendirme içinulusalbiryaklaşım, antimikrobiyal direncini önlemeye yönelik politikaların ve stratejilerin etkili olduğunugöstermekadınamerkezibirverisağlar.

Bubağlamdahesaplamadakarşılaşılanverikısıtlılıklarındandasözedilmelidir.Sunulansonuçlarçoğunlukla ithalat kayıtları ve yerel imalatçı satış kayıtlarına dayanmaktadır. Verilerin bütünlüğü,geçerliliği ve güvenilirliği, analiz sonuçlarının yorumlanmasında dikkate alınmalıdır. Tüketim verilerinin


16

dahakapsamlıbirşekildeyorumlanmasıiçin;yereldurumuniyibilinmesi,mevzuatlardameydanagelen(sadecereçeteylesatışınuygulanmasıdadâhilolmaküzere)değişiklikler,verikaynakları,dirençyolaklarıve hali hazırdaki uygulamaları değiştirmek için yapılanmüdahalelerin iyi bilinmesi gerekir. Bu raporda,uygulamadadeğişikliklerenedenolanmüdahalelerinbazıörnekleribulunmaktadır.

Antimikrobiyal tüketim verileri yalnızca ulusal düzeyde değil, aynı zamanda bölgesel ve yerelolarak da yaygınlaştırılmalıdır. Antimikrobiyallerin uygun kullanımının teşvik edilmesi ve antimikrobiyaldirencin azaltılması nihai hedefleri doğrultusunda ilgili tüm paydaşlar, davranış değişikliği oluşturmakadına müdahaleleri yönlendirmek, bilgilendirmek ve değerlendirmek için bilgilendirilmelidir. Kamuyadönük raporlama yapılması, hastaları ve toplumu, antimikrobiyal direncin önemi ve toplumunantimikrobiyallerinuygunkullanımındaoynadığı rol ile ilgili şeffafbir şekildebilgilendirmek içinolumlubir yöntem olabilir. Bilginin paylaşılması, kamunun, bu konuların halk sağlığı açısından önemli konularolarakciddiyealındığınadairgüveniarttırmaktadır.

Sorununuygulamalarınadeğinilmeliveuygulamayıiyileştirmekiçinmüdahalelergeliştirilmelidir.Bu,antimikrobiyalmaddeleriçinsadecereçeteylesatılmasınınuygulanmasıgibidüzenleyicimüdahalelerigerektirebilir. Düzenleyici kurumların da sadece yüksek kaliteli ilaçların piyasada olmasını sağlamadaönemli bir rolü vardır. Standardın altında ve sahte ürünlerle ilgili sorunlar dikkat gerektirir. İlaçendüstrisinin de bu noktada alması gereken bir rol vardır. Antimikrobiyal maddelerin kullanımınınteşvikinde sanayinin etkisini değerlendirmek önemlidir. Buna ek olarak, spesifik ürünler üreten yerelimalatçılarınınvarlığınıngözlemlenentüketimmodelleriüzerindebiretkisiolabilir.

Rapordakiantimikrobiyalmaddelerleilgilinicelikselveriler,builaçlarınklinikuygulamadadahaiyianlaşılabilmesi için bir başlangıç noktasıdır. Bu, birinci basamak tedavi merkezleri ve hastanesektörlerindedahanicelikselvenitelaraştırmalarıgerektiremektedir.

Sunulan verilerDSÖAMCAğı'nınbaşlangıç çalışmalarını özetlemektedir.Bazı veri kısıtlılıklarınarağmen, rapor edilen AMC seviyeleri ve bazı durumlarda kullanılan antimikrobiyal etken maddelerinseçimibukonudaeylemegeçilmesigerekliliğiniteyitetmektedir.Ülkelerarasındakideğişkenlik,tüketimmodelindeki farklılıkların yalnızca hastalık yükündeki farklılıklarla ilgisi olmadığını göstermektedir.Tüketimverilerinindevamlıolarak toplanmasına, analizedilmesinevekullanılmasına ilişkinbir taahhütverilmesi önemlidir ve Mayıs 2015'te Dünya Sağlık Asamblesi sırasında benimsenen Küresel EylemPlanındayeralanmerkezibirunsurdur.

Documents

Cilt: 4 Sayı: 9 Eylül 2017 - Akılcı İlaç Kullanımı · 2017. 9. 5. · antibakteriyel tüketiminin % 17'sini oluştururken, Özbekistan'da bu değer % 0,1'in altındadır