CMK-202 / CMT204 Hidrolik - Pnömatikwebsitem.karatekin.edu.tr/user_files/rizagurbuz/files/2.hafta.pdf · 2’li, 3’lü ya da 4’ lü tandem pompa yapılabilirler Önemli Parametreler:

CMK-202 / CMT204 Hidrolik - Pnömatik

Prof. Dr. Rıza GÜRBÜZ

Hafta 2

• Hidrolik Sistemler

Çankırı Karatekin Üniversitesi - 2016 2

Bu Derste İşlenecek Konular

• Hidrolik Sistemin Yapısı

• Hidolik Güç Üniteleri (Enerji Besleme Birimi )

• Hidrolik Pompa

• Hidrolik Motorlar


Hidrolik Sistemin Yapısı

• Bir sonraki slaytta konuyla ilgili video izleyeceksiniz!

4 Çankırı Karatekin Üniversitesi - 2016


Hidrolik Sistemin Yapısı


6 Çankırı Karatekin Üniversitesi - 2016


Hidrolik Güç Üniteleri (Enerji Besleme Birimi )

• Elektrik motoru

• Pompa

• Basınç sınırlama(emniyet) valfi

• Kavrama

• Tank

• Filtre

• Soğutucu

• Isıtıcı


Bir sonraki slaytta konuyla ilgili video izleyeceksiniz!

hidrolik-güç-ünitesi.MPG


Tank İçerisinde Bulunması Gereken Yağ Miktarı Sistemde Dolaşan Yağın En Az Beş Katı Kadar Olmalıdır!

Akışkanın içinde toplandığı dinlendirildiği elemandır.

Tank

Tankın görevleri şunlardır:

• Hidrolik akışkanın depolanması

• Akışkan üzerindeki ısının dışarı atılması

• Su, hava ve katı parçacıkların ayırt edilmesi

• Sistemden dönen ve tedirgin olan yağın

dinlendirilmesi


Hidrolik Akışkan Tipleri

Hidrolik sistemlerde kullanılan akışkanlar

• Madeni (mineral) yağlar (baz

yağ+katkılar)

• Sentetik Hidrolik Yağlar (kimyasal yolla

elde edilirler)

• Çevre dostu yağlar (doğal yağlar)

• Su ve emülsiyonları

• Özel yağlar


Hidrolik sistemlerdeki akışkanın temel

görevi kuvvetlerin ve hareketlerin

iletilmesidir.

Bununla beraber Sızdırmazlık, soğutma

ve yağlama diğer önemli görevleridir.

Sık kullanılan hidrolik akışkanlar

Madeni(mineral) yağlar

HL: Korozyona ve yaşlanmaya (oksidasyona) karşı

katkı maddeli

HLP: HL+sürtünme aşınmasına karşı katkı maddeli

HLP-D: HLP+aktif yayılma ve deterjan katkılı, hava

su ayrışımına ihtiyaç duymaz

Yanmaz Akışkanlar

Berrak Su

HFA:%10 katkı(yağ...vb) + %90 su

HFA-V: %20 konsantrasyon+%80su

HFB: %60yağ + %40 su

HFC (Su glikol) %40 su+%60 glikol

HFD-R (fosfat ester)


Çevre Dostu Akışkanlar

HTG: Bitkisel Yağlar (trigliserit)

HPG: Poli glikol

HE: Sentetik ester

Özel Yağlar

Poli-a ve glikol

Uçaklarda kullanılan akışkanlar

Hadde yağı ile uyumlu yağlar

Katkı Maddeleri

• Donma Noktası Düşürücü

• Viskozite İndeksi (VI) Geliştiricileri

• Köpük Önleyici

• Oksidasyon Önleyici (İnhibitörlü)

• Korozyon Önleyici

• Pas Önleyici

• Temizleyici Katkı Maddeleri

• Aşınma Önleyici (AW) Katkı Maddeleri


Hidrolik Akışkanlardan beklenen özellikler

• Yağlama ve aşınmayı önleme özelliği

• Viskozitenin çok değişkenlik göstermemesi (P,V)

• Malzemeyle uyumluluk

• Sıcaklık değişimine karşı dayanım

• Oksitlenmeye karşı dayanım

• Düşük sıkıştırılabilirlik

• Düşük ısıl genleşme

• Düşük köpük oluşumu

• Az hava tutma, rahat bırakma

• Yüksek kaynama sıcaklığı, düşük buhar basıncı

• Yüksek yoğunluk

• Yüksek ısı iletkenliği


• Yüksek dielektrik (yalıtkanlık)

• Su almama

• Yanmama

• Zehirli olmama

• Paslanmaya karşı koruma

• Yapışkan madde oluşturmama

• İyi filtre edilebilirlik

• Diğer yağlarla uyumluluk ve değiştirilebilirlik

• Tortu oluşturmama

• Bakım kolaylığı

• Çevre Dostu

• Düşük maliyet ve sürekli bulunabilirlik.

Viskozite

• Bir sıvının akmaya karşı gösterdiği dirençtir. Diğer bir yaklaşımla bir sıvının kalın yada ince oluşunun sayısal ifadesidir.

• Bir sıvının ısısı artarsa viskozitesi azalır yani sıvı daha ince olur.




Yağ kirlilik dereceleri


Filtre

• Hidrolik sistemlerde akışkanın yabancı maddelerden, toz ve pisliklerden arınması için filtre kullanılır. Devrenin özelliğine uygun filtre kullanılır.

• Filtreler insan vücudundaki

böbrekler gibi içinden geçen

akışkanı süzer ve yabancı

maddeleri ayırırlar.

• Bu nedenle filtrelenecek yağın

debisi bilinmeli ve ona göre

filtre seçilmelidir.


Filtrenin genel yapısı


Emiş hattı filtresi


• Bunlar sadece pompayı korur. Tıkandığı zaman pompanın emişini güçleştirir, kavitasyona sebep olur. Bu nedenle kaba filtre takılır. Emme zorlukları olmaması için bir by pas valfi ile donatılır.

Basınç hattı filtresi


• Pompadan sonra takılırlar yada korunması istenen elemanın önüne takılır. Yüksek basınçta çalıştığı için uygun özellikte olması gerekir.

16.03.2016

Dönüş hattı filtresi


• En çok kullanılan filtrelerdir. Filtre bakımı için sistemin durdurulmaması için çift filtre kullanılır.

Kirlilik Göstergeleri


Soğutucular

• Hidrolik akışkanın, yapı elemanlarında ve

sistem hatlarında akışı sırasında sürtünmeler

meydana geldiğinden bu durum yaklaşık

%20 enerji kaybına neden olur.

• Bu şekilde hidrolik akışkan ısınır, bu ısı

kısmen tank, hatlar ve diğer yapı elemanları

üzerinden çevreye verilir.

• İşletme sıcaklığı 50-60°C’yi geçmemelidir.

• Yüksek sıcaklık yağın viskozitesini düşürür

ve zamanından önce yaşlanmasına neden

olur.

• Sistemin sıcaklığını belirli sınırlar içinde

tutmak için, çoğunlukla termostat üzerinden

soğutucu devreye sokulur.


Su Soğutucuları

Hav

a So

ğutu

cula

rı

Isıtıcılar

• Optimum işletme sıcaklığına kısa zamanda ulaşmak için çoğu zaman bir ısıtıcıya ihtiyaç duyulur. Amaç yağın kısa zamanda optimum viskoziteye sahip olmasını temin etmektir.


Hidrolik Pompalar


• Hidrolik yağı belirli basınç ve debide sisteme basan elemandır.

• Hidrolik pompalar tahrik biriminden aldığı mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye (Basınç enerjisine) çevirirler.

• Pompalar hazneden emdikleri yağı hacim daralması yöntemi ile sisteme gönderirler.

• Her pompa milinin bağlı olduğu bir tahrik mekanizması yani motoru (elektrikli, benzinli, dizel vb. ) vardır. Pompalar basınç üretmezler, debi yani akış üretirler!

http://www.boschrexroth.com/Rexroth-IHD/VorNavi.cfm?IdList=(0-1*463),(0-6*376)&Stichwort=&ProductArea=PumpenBHY

http://www.boschrexroth.com/Rexroth-IHD/VorNavi.cfm?IdList=(0-1*463),(0-6*376)&Stichwort=&ProductArea=PumpenBHY

Pompa seçiminde dikkate alınacak hususlar

• Çalışma basıncı,

• Gücü,

• Debisi,

• Devir sayısı,

• Dönüş yönü,

• Çalışma sıcaklığı,

• Gürültü ve titreşimi,

• Bakım, onarım ve montaj kolaylığı,

• Pompa boyutlarının sisteme uygunluğu.


Pompa seçiminde en önemli etken; çalışma basıncı ve debidir.

Hidrolik pompalar ile ilgili temel terimler

• Deplasman: Pompa şaftının “1” tur dönmesi ile basacağı yağ miktarıdır. birim: 𝑐𝑚3 • Debi : Pompanın “1” dakikada basacağı yağ miktarıdır. DEBİ=Deplasman x devir birim: lt/dak • Basınç : Pompanın bastığı yağın, 𝑐𝑚2 başına gördüğü dirençtir. birim: bar • Nominal Basınç : Pompanın sürekli olarak emniyetle çalışabileceği max.

basınç’tır birim: bar

• Peak (Pik) Basıncı: Pompanın kısa süreli (bir kaç saniye) çalışabileceği max. basınç değeridir

birim: bar • Devir (Hız) : Pompa şaftının “1” dakikadaki tur sayısıdır. birim: 1/dak


Hidrolik pompa Çeşitleri


HİDROLİK POMPA ÇEŞİTLERİ

DIŞTAN DİŞLİ

İÇTEN DİŞLİ

SABİT DEPLASMANLI

DEĞİŞKEN DEPLASMANLI

RADYAL PİSTONLU

EKSENEL PİSTONLU

EĞİK EKSENLİ

EĞİK DİSKLİ

Dişli Pompalar


1- DİŞLİ POMPALAR

DIŞTAN DİŞLİ

İÇTEN DİŞLİ

Dıştan Dişli Pompalar


B A

http://www.boschrexroth.com/Rexroth-IHD/VorNavi.cfm?IdList=(0-1*463),(0-110*424)&Stichwort=&ProductArea=PumpenBRI

2’li, 3’lü ya da 4’ lü tandem pompa yapılabilirler

Önemli Parametreler

•Deplasman hacmi:0,2-300 cm3

•Sürekli max.basınç:300 bar

•Devir sayısı aralığı:500-6000dev/dak

•Nispeten sessiz çalışırlar

Dıştan Dişli Pompalar

• Dıştan dişli pompalar hem mobil hem de endüstriyel hidrolik sistemlerde kullanılırlar.

• Hafif olmalarına karşın yüksek basınç üretebilmeleri

• Düşük maliyet

• Geniş devir sayısı aralığı

• Geniş sıcaklık/viskozite aralığı


• En çok kullanılan pompa tipidir!

İçten Dişli Pompalar

• Çevre dişlisi ana miline bağlanmış, ana mili dönünce çevre dişlisiyle göbek dişlisi de döner. İki dişli arasındaki yarım ay seklindeki ayırma elemanı; çevre dişlisi ve göbek dişlisi arasına dolan yağı emme ve basma odalarının sınırladıkları aralıkta birbirinden ayırır. Yağ burada basınçlı hale getirilir.


http://www.boschrexroth.com/Rexroth-IHD/VorNavi.cfm?IdList=(0-1*463),(0-128*450)&Stichwort=&ProductArea=PumpenBRI

İçten dişli pompalar İçten Dişli Pompalar

En önemli özellikleri;

gürültü seviyelerinin çok düşük

olmasıdır. Bu özelliklerinden dolayı

öncelikle endüstriyel uygulamalar

(Pres, plastik makineleri, takım

tezg.vs.ve kapalı ortamlarda çalışan

araçlarda kullanılırlar.

Büyük debi ve küçük basınç

gereken yerlerde kullanılırlar!


2’li, 3’lü ya da 4’ lü tandem pompa yapılabilirler

Önemli Parametreler:

Deplasman hacmi 3-250cm3

Çalışma basıncı :

Sürekli 315 bar;

kısa süreli 350 bar basınçta çalışabilirler

Devir sayısı;500-3000 Dev/dak

2- PALETLİ POMPALAR

SABİT DEPLASMANLI

DEĞİŞKEN DEPLASMANLI


Paletli Pompalar

TTEK ODALI

ÇİFT ODALI

Sabit Deplasmanlı Paletli Pompalar

• Deplasman Hacmi 5-100cm3

• 210 bar basınca kadar çalışabilirler

• Genelde mobil uygulamalarda

kullanılırlar

• 2500 rev/min hıza kadar

kullanılabilirler

• Çok sessiz çalışırlar


Değişken deplasmanlı paletli pompa

• Strok hacmi ayar vidası (Pompanın basacağı akışkan mik.belirler.

• Yükseklik ayar vidası (Gürültü ve pompanın dinamik cevabını etkiler.

• Max.Çalışma basınç ayar vidası (Max.Çalışma basıncını belirler.)


Pistonlu Pompalar


3- PİSTONLU POMPALAR

Radyal Pistonlu pompalar

Eksenel Pistonlu Pompalar

.

Deplasman hacmi;0,5-100cm3

Max.basınç;700 bar

Devir sayısı aralığı;1000-3000 D/dak

Radyal Pistonlu pompalar

• Endüstriyel uygulamalar için uygundurlar

• Yüksek çalışma basınçları gerekli olduğu durumlarda kullanılırlar.

• Presler, Plastik enjeksiyon makinaları vs.

• 700 bar gibi çok yüksek basınçlarda çalışabilirler

• Küçük deplasmanlı pompalardır.

• Doldurma değil sıkıştırma işlemi için kullanılırlar


Eksenel Pistonlu Pompalar


EKSENEL PİSTONLU POMPALAR

Eğik Eksenli •Sabit Deplasmanlı

•Değişken Deplasmanlı

Eğik Diskli •Sabit Deplasmanlı

•Değişken Deplasmanlı

• Sabit deplasmanlı pompalarda eğim açısı

25 derece (eski seriler) / 40 derece (yeni

seri)

• Değişken deplasmanlı pompalarda eğim

açısı yaklaşık 0 - 13 derecedir

• 400 – 450 bar sürekli çalışma basıncında

çalışabilirler

Eğik eksen prensipli pompalar




Eğik disk prensipli pompalar

• Pistonlar, tahrik şaftına paralel olarak

dizilmişlerdir.

• Tandem (arkaya bir ya da daha çok

pompa ekleme) yapmaya uygundur




Hidrolik Motorlar

• Hidrolik motorlar, hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye çevirmek için kullanılırlar.

• Hidrolik pompalarda olduğu gibi birçok çeşidi vardır.

Genelleme yapılırsa pompaların ters çalışan halleri gibidirler


211

A B

P T

211

A B

P T

75%

75%

57.460.45

2.68

55.24

0.45

57.46

Hidrolik Motor Çeşitleri


Dişli Tip Hidrolik Motorlar

Paletli/Kanatlı Tip Hidrolik Motorlar

Pistonlu Tip Hidrolik Motorlar

Orbit (Gerator)Motor


Radyal Pistonlu Motorlar

• Düşük hız yüksek moment!



videolar/radyal-pistonlu-MOTOR.exe

Eksenel piston ünite tipleri


Eğik eksenli Eğik diskli

Pis

ton

lu d

ön

er t

ahri

k el

eman

ı

Açısal Motorlar


Kaynaklar

• Hidrolik Pnömatik Ders Notları, …………..

• Hidrolik Pnömatik Ders Sunumları, Atalay Çiçek


Documents

CMK-202 / CMT204 Hidrolik - Pnömatikwebsitem.karatekin.edu.tr/user_files/rizagurbuz/files/2.hafta.pdf · 2’li, 3’lü ya da 4’ lü tandem pompa yapılabilirler Önemli Parametreler: