CNC FREZE VE PARÇA PROGRAMLAMA

8/3/2019 CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMA

1/29

CNC FREZE VE PARA PROGRAMLAMAzet:

Projede CNC takm tezgahlar geliim sras ele alnaraksnflandrlm ve yapsal olarak tantlmtr.CNC freze tezgahlarincelenmi ve bu tezgahlardaki program yaps anlatlmtr.Ayrca G ve M

kodlar tablolar halinde verilmi ve kodlarn kullanlmas zetlenmitir.Sonolarak da bir CNC freze tezgah uygulamas verilmitir.Giri:

Gnmzde imalatta klasik tezgahlar eksik kalmayabalamtr.Teknolojinin gelimesi ile gelimesi ile daha karmak ve dahaucuz entegre devrelerin retimi mmkn hale gelmeye balamtr.Bugelime mekatronik teknolojisinin gelimesine yol amtr.CNCtezgahlarda bu mekatronik sistemlerden biridir.

Nmerik kontrol fikri II. Dnya savann sonlarnda ABD Hava

Kuvvetlerinin ihtiyac olan kompleks uak paralarnn retimi iin ortayaatlmtr.nk bu tr paralarn o gnk mevcut imalat tezgahlar ileretilmesi mmkn deildi.Bunu gerekletirilmesi iin ParsonsCorporation ve MIT ortak almalara balad.1952 ylnda ilk olarak birCincinnatti-Hydrotel freze tezgahn Nmerik kontrol ile tehiz ederek bualandaki ilk baarl almay gerekletirdiler.Bu tarihten itibaren pekok takm tezgah imalats NC tezgah retimine balad.lk nceleri NCtakm tezgahlarnda vakumlu tpler,elektrik rleleri,komplike kontrol arayzleri kullanlyordu.Bunlarn sk sk tamiri hatta yenilenmesi

gerekiyordu.Daha sonralar.NC takm tezgahlarnda daha kullanl olanminyatr elektrik tp ve yekpare devreler kullanlmaya baland.Bilgisayarteknolojisindeki hzl gelimeler NC sistemlerinde etkilemitir.Atkgnmzde NC tezgahlarda daha ileri dzeyde gelitirilmi olan entegredevre elamanlar ,ucuz ve gvenilir olan donanmlarkullanlmaktadr.ROM (Read only mememory) teknolojinin kullanlmayabalanmas ile de programlarn hafzada saklanans mmkn hale geldi.Busistemli gelimeler CNC gelimesine nclk etti.

CNC teknolojisindeki bu gelimeler imalatn daha da gelimesini

salamtr.Daha seri ve daha komplike paralarn retimi mmkn halegelmitir.Artk en kk atlyelerde bile CNC tezgah bulunmaktadr.Bu daCNC nin ne kadar yaygnlatn gsterir.Bu yzden CNC paraprogramlama eitimi de bir ihtiya haline gelmeye balamtr.

1


2/29

CNC SSTEMLERNN TANITILMASIGnmzde CNC takm tezgahlar artk imalatn her alannda

kullanlmaktadr.Bu yzden CNC tezgahlar ok deiik ekillerdesnflandrabiliriz.Ama daha genel bir snflandrma ve tanmlama yapacakolursak bu tezgahlar Geliim ekline gre snflandrmak daha uygundur.

1.1 NC TezgahlarSaysal kontrol,takm tezgahlarnn say harf vb. sembollerden

meydana gelen ve belirli bir manta gre kodlanm komutlar yardmylailetilmesidir.Komutlar ilgili tak tezgahna veri bloklar eklindeyklenir.Her veri blou tezgahn anlayabilecei bir dizi komuttan meydanagelir.

NC tezgahlarda alma mant yledir: Delikli kat eride aktarlm olan program erit okuyucusu

tarafndan okunur Okunan komutlar takm tezgah kontrol nitesine gnderilir Bu komutlar tezgah kontrol nitesindeki dekoder tarafndan zlr zlen komutlar tezgah birimlerini anlayaca sinyallere

dntrldkten sonra takm tezgahna gnderilir Gnderilen bu sinyallerin doru olarak alglanp alglanmad geri

besleme ile kontrol edilir.Kontrol edilen bu sinyaller tezgah kontrolnitesine geri gnderilir

Bir program bloundaki operasyonlar tamamlandktan sonra birsonraki program blouna geilir.lemler program son buluncaya

kadar devam eder.

NC TEZGAH

1

TEZGAH

KONTROLNTES

2

Y

Z

X

3

1.2 CNC TezgahlarCNC takm tezgahlarnn alma mant ile NC takm

tezgahlarnn alma mant ayndr.Tek fark kontrol nitesikomptrize edilmi olmasdr.Bu da programlarn saklanmasn mmkn

2


3/29

hale getirmitir.Bunun yannda retimin her aamasnda programdurdurma,programda gerekli olabilecek deiiklileri yapabilme,programakalnan yerden tekrar devam edebilme ve program son ekliyle saklamakmmkndr.Bu nedenle de programn tezgaha bir kez yklenmesiyeterlidir.

CNC tezgahlarn fiziksel tasarm ve konstrksiyonlar NCtezgahlarnki ile ayndr.Ancak NC takm tezgahlarnda yaplmalarmmkn ve ekonomik olmayan bir dizi fonksiyonel zellik bu trtezgahlara ilave edilmitir.

Bu zellikler unlardr: Tezgaha yklenmi olan para programlar kontrol nitesi

hafzasnda saklanabilir,buradan arlarak defalarca iletilebilir Tezgah kontrol nitesini besleyen zel bir g kayna

mevcuttur.Tezgahn enerjisi kesilse bile program vb. veriler

saklanr Para program zerinde yaplmas dnlen deiiklikler

istenildii anda ve kolaylkla yaplr.Deimi olan program sonekliyle hem iletilebilir hem de saklanabilir

Baz rtun operasyonlar program ierisinde dngler eklindetanmlanr ve gerekli yerlerde kullanlr

Bir i paras zerinde dngler dndaki tekrarlanmas gerekenoperasyonlarn program ana program ierinde bir kez yazlr vealt program olarak isimlendirilir

Kesici telafisi baz lsel kaydrmalar programn iletimisrasnda otomatik olarak yaplr.Kullanlan kesici krldnda veayn apta baka kesici bulunmad durumlarda farkl aptakiile programa doru yerden devam edebilme kolaylsalar.Kontrol nitesi yeni kesicinin apna gre gerekli lselkaydrmalar yapar

Bilgisayar sayesinde konum deitirmeler,devir says veilerlemelerde optimum deerlere ular.Bunun sonucu olarakCNC takm tezgahlarnda ideal alma koullar salanm olur

CNC kontrol nitesinde bilgisayar kullanm sonucu dier pekok bilgisayar ve sistemleriyle iletiim kurabilme avantajnasahiptir

Para imalatna geilmeden nce grnt nitesi yardmylagrafik olarak para programnn benzetimi mmkndr

Kesici aletlerin deitirilmesi herhangi bir manuel mdahaleolmadan yaplr.Bunun iin dnerli taretler veya paletli kesicimagazinleri kullanlr

1.3 DNC Tezgahlar

Direkt saysal kontrol,bir ana bilgisayar yardmyla bir yadabirden fazla CNC takm tezgahnn kontrol edilmesidir.DNC de temel

3


4/29

dnce NC program aktarma,saklama,ileme ve para ilemlerinigerekletirmektir.Bu sistemde para program direkt olarak bilgisayardanCNC takm tezgahnn kontrol nitesine yklenir.CNC takm tezgah ilebilgisayar arasnda ift ynl veri transferi vardr.

DNC sisteminin temel zellikleri: NC programnn ynetimi ve programn elde edilmesi

kolaydr Birden fazla CNC tezgah ile kullanlabilir Uzun NC programlarnn saklanmas ve tezgaha

aktarlmas mmkndr stenilen programlara ulalr ve programlarda deiiklikler

yaplabilir ift ynl veri transferleri ile byk lde gvenilirdir Esnek imalat sistemleri ile entegre edilebilir.Bu sistemlerde

bir i parasnn imalat birden fazla CNC tezgahndagerekletirilir.

Tezgah 1

Tezgah 2Bilgisayar

Kablo

hatlar

Tezgah 3

Para Resmi

Geometri ve

teknoloji listeleme

- CNC tezgah trleri: CNC torna tezgah CNC freze tezgah CNC matkap tezgah CNC ileme merkezleri CNC talama tezgahlar CNC pres ve zmbal deliciler CNC kaynak makineleri boyutlu lme ve kontrol merkezleri Alet bileme tezgahlar Testere tezgahlar Montaj sistemleri

4


5/29

Erozyon tezgahlar Kaplama tezgahlar Malzeme tama sistemleri Lazer kesme tezgahlar

Boru bkme makineleri Svama tezgahlar Alevle kesme makineleri

1.4 CNC Takm Tezgahlarnn Avantajlar ve Dezavantajlar1.4.1 CNC takm tezgahlarnn avantajlar:

Konvansiyonel tezgahlarda kullanlan baz balama kalp,mastar vb.elemanlarla kyasland zaman tezgahn ayarlama zaman okksadr.

Ayarlama l kontrol,manuel hareket vb. nedenlerle oluan zaman

kayplar ortadan kalkmtr. nsan faktrnn imalatta fazla etkili olmamasndan dolay daha seri

ve hassas imalat mmkndr. Tezgah operasyonlar yksek bir hassasiyete sahiptir. Tezgahn alma temposu her zaman yksek ve ayndr. Her trl sarfiyat asgariye indirgenmitir. malatta operatrden kaynaklanacak her trl kiisel hatalar

ortadan kalkmtr. Kalp,mastar,ablon vb. pahal elemanlardan yararlanlmad iin

sistem daha ucuzdur. Depolamada daha az yere gerek vardr. Para zerinde yaplacak deiiklikler sadece programn ilgili

blmnde ve tamam deitirilmeden seri olarak yaplr.Bu nedenleCNC Takm tezgahlaryla yaplan imalat byk esneklie sahiptir.

1.4.2 CNC takm tezgahlarnn dezavantajlar: Detayl bir imalat plan gereklidir. Pahal bir yatrm gerektirir.

Tezgahn saat creti yksektir. Konvansiyonel tezgahlarla kyaslandnda daha titiz bakm isterler. Kesme hzlar yksek ve kaliteli kesicilerin kullanlmas gerektirir. Periyodik bakmlar uzman ve yetkili kiiler tarafndan yaplmaldr.

CNC TEZGAHLARIN YAPISAL OLARAK NCELENMESCNC takm tezgahlar konvansiyonel takm tezgahlarndan daha

hassas ve daha hzl alabilirler.CNC tezgahlar milimetrenin binde biribir hassasiyetle alabilirler,ani frenlemeleri en iyi ekilde yapabilirler.Bu

da motorlarnn,kzaklarnn ve millerin daha kompleks bir yapya sahipolmasn gerektirir.

5


6/29

Bir CNC tezgah ana niteden oluur:mekanik aksam,gbesleyici amplifikatr ve motorlar.Bilgisayar niteleri mekanik aksamtezgahn motorsuz plak halidir.Her ana mil tezgaha bir hareketverdiinden,tezgahn serbestlik derecesi eksen says ile belirtilir.Her anabir servo motoru (doru veya alternatif akml) direkt veya bir kademeli

redktr aracl ile balanr.

2.1 CNC Tezgahlarn Mekanik YapsCNC takm tezgahlarn mekanik yapsn motorlar ve elektronik

aksam dnda kalan ksmlar oluturur2.1.1 Kayt ve Kzaklar

CNC tezgahlarda eksenel hareketlerde yksek hz ve aniyavalamalar gerekir.Bu durum hassas konumlamalar iin son derecenemlidir.Kayt ve kzaklarda yksek sertlik ve titreimleri snmleme

zellikleri istenir.Bu yzden CNC tezgahlarda dk srtnmeye sahipdorusal ve silindirik yuvarlamal Kzak sistemleri kullanlr.Yataklartezgah tablalarna ve tezgahn benzer fonksiyona sahip elemanlarna yatayolarak monte edilir.Ayrca dey tezgahlarda da destekleme,ynlendirmeve hareket amacyla da kullanlr.Bu tr kzak sistemlerinde silindirikrulmanlarda olduu gibi hassas silindirik bilyeler de kullanlr.

6


7/29

2.1.2 Bilye Vidal MillerNormal vidal mil sistemlerinin CNC tezgahlarnda kullanlmas

uygun deildir.nk oluacak srtnmeler sonucu ar derecede kar

kuvvetler oluur.Bu nedenle CNC tezgahlarda srtnme kuvvetleriniazaltmak iin kayma hareketi yerine yuvarlanma hareketinin tercih edildiibilyeli vidalar (ball screws) kullanlr.Bu vidalar devir daimli olupsrtnme kuvvetleri minimuma indirgenmitir.Bunlarda bilyeler somungrevini slenmitir.Bilyeli vida d profili gotik yay eklindedir.Bilyelerkarlkl iki noktadan temas eder.Bylece hem srtnme hem deoluabilecek boluk nemli lde ortadan kaldrlr.Mil dndke bilyelersomun iinde ve mil etrafnda dner.Bylece somun hareket eder.

Bilyeli millerin tercih nedeni:

ok hassas hareket salarlar. Srtnme katsaylar ok dktr. Yksek hzda hareket ederler. mrleri uzundur. Anmalar azdr. Malzeme yapmas olmaz. Dk g gerekir.

7


8/29

2.1.3 Hidrolik ve Pnmatik ElamanlarHer mekatronik sitemde olduu gibi CNC tezgahlarda hidrolik

veya pnmatik olarak alr ve bu tip elemanlar bulunur.rnein tornatezgahlarnda aynann i parasn skmas ve freze tezgahnda kesicinintezgaha balanmas hidrolik olarak yaplr.CNC takm tezgahnda hidrolikve pnmatik sistemler bu sistemleri besleyen ve basnlarn kontrol edenelamanlardan oluur.

2.1.4 Tezgah Yalama niteleriDaha nceden de bahsedildii gibi CNC takm tezgahlar yksek

hzlarla ok byk hassasiyetle alt iin her an srtnmelere maruzkalr.Bu yzden tezgah nitelerinin srekli yalanmas gerekir.Her CNCtezgahta tezgah nitelerini besleyen bir yalama sistemi vardr.Baz tezgahniteleri ise bu sistem tarafndan yalanamad iin periyodik olarakkontrol edilmeleri gerekir.

8


9/29

2.1.5 TablalarTezgah tablalar i paralarn tezgaha balanmas iin en yaygn

olarak kullanlan tezgah ksmlardr.Tabla zerinde X eksenidorultusunda alm T kanallar bulunur. paralar tablalara direktolarak T somun ve saplamalarla basit aparatlar yardmyla balanrlar.

2.1.6 Takm Deitirme Elemanlar

CNC takm tezgahlar konvansiyonel takm tezgahlarna gredaha fazla takm barndrabilirler.Bu CNC tezgahlarn hem ilemekapasitesini artrr hem de operasyonlarn daha hzl bir ekildeyaplmasn salar.CNC torna tezgahlarnda takm deitirme iini takm

revolveri yaparken CNC ileme merkezlerinde bu ii takm magazinleriyapmaktadr.a) Takm revolveri:

Takm revolverleri CNC torna tezgahlarnda kullanlr.Genel olarakbunlara taret ad verilir.zerinde her kesicinin balanaca istasyon ve buistasyon numaralarn gsteren rakamlar vardr.Taretlerin kesicikapasiteleri 8-10-12-24 arasnda deiir.

b) Takm magazini:Takm magazinleri CNC ileme merkezlerinde kullanlr.Kesici takmdeitirme ilemi otomatik kesici deitiriciler (ATC) tarafndangerekletirilir.zerinde her kesicinin balanaca istasyon numaralarvardr .Bunlarn kesici kapasiteleri 20-32-50-70-120-180 arasnda deiir.

9


10/29

2.1.7 Konum lclerCNC takm tezgahlarnda iki tr konum lc kullanlr.Bunlar

dorusal konum ller ve dner konum l dntrcleridir.Bunlar

analog veya dijital olabilir.Analog olanlar voltaj,scaklk ve seszellikli,dijital olanlar ise 1/0 durumludur.- Dorusal konum lcler:

Bunlar tezgah tablasnn hareketini ler.Hassas olarak izilmiolan dorusal blntl erit,tezgah tablas zerine monte edilir.Fotosel vek kayna da tezgahn uygun olan sabit bir yerine monte edilir.Tezgahtablas hareket ettiimde dorusal blntlerin saydam ksmlar kkayna altna geldiinde bir sinyal kaydeder.Dorusal izgiler arasndakimesafe saylan sinyal says ile arplarak tezgah tablasn hareketi bulunur

yani tablann hareketi llm olur.- Dner konum lcler:

Dner konum lcler,normal olarak bal bulunduu vidalmilin dnme miktarn ler.Dnen vidann adm bilindiinden tezgahtablasn hareket miktar da bulunur.Yar saydam birdikse radyalblntler yaplmtr.Bu blntler sonucunda diskte saydam olmayanblmler meydana gelir.Daha sonra bu disk tezgahn ilgili eksen milinetaklr.Bu diske paralel bir k ve fotosel sistemi vidann dnmesiylesaydam olan ve olmayan blgeleri alglar .Bunun sonucunda her saydam

olan blgeye ait sinyaller retilir bu sinyallerin her biri vidann belirli birdn asna karlktr .Bunun sonucunda da sinyal ve vida admbilindiinden tabla hareketi hesaplanabilir.

10


11/29

2.2 CNC Takm Tezgahlarnn Elektrik Tahrikleri (Motorlar)

CNC takm tezgahlarda motorlar i milinin hareketini ve tezgahtablasn hareketini salarlar.Hassasiyet istendiinden CNC takmtezgahlarnda servo motorlar veya adm motorlar kullanlr.

2.2.1 Servo MotorlarCNC takm tezgahlarnda elektrik tahrikleri olarak hz

kontrolnn kolaylndan dolay doru akml servo motorlarkullanlmaktadr.Bu tr motorlar farkl voltaj girileri yardmyla motoruistenilen devir saysnda dndrr.Ayrca sabit kesme hz da salanr.Sabitkesme hz sayesinde ap deimelerinde tezgah mili farkl devir saysndadndrlr.Servo motorlarda stator alan izgileri yerine sabit mknatslarkullanlr,bu nedenle de kayplar dk verim yksektir.

-servo motoru

-servo srcleri

2.2.2 Adm MotorlarAdm motorlar kontrol devresi tarafndan gnderilen giri vurgu

srasn eit aralkl,asal harekete dntren cihazlardr.Statorunda verotorunda belirli sayda diler bulunur ve bu diler manyetik sarglarla

donatlmtr.Meydana gelen manyetik ak stator ve rotordaki dilerinmanyetik etkisi ile birlemesini yada ayrlmasn salar.Motorun bir vurgu

11
http://66.102.11.104/search?q=cache:2tEO-QjauOoJ:www.controltech.com.tr/urunler.htm#2


12/29

iaretine karlk dnne bir adm denir.Bu motorlar elektronik devre iledoru akm g kayna kullanlarak altrlr.Motorun iletimini yapanbu devreye src devre denir.Adm motorlar adm asnn kkolmas,dnme hareketinin kk mesafede elde edilmesini salar.

alma prensibi bakmndan tr adm motoru

vardr.Bunlar,deiken relktansl,srekli mknatsl ve karma admmotorlardr.Karma adm motorlar deiken relktansl ve sreklimknatsl tiplerin alma prensiplerinin birleimi ile elde edilmitir.

- Srekli mknatsl adm motoru

Adm motoru src devresi:

12


13/29

Adm motoru src devresi adm motorunu harekete geirendevredir.Bu devre,fazlarn uyarm srasnn belirlenmesi ve belirlenenfazlarn motor iin gerekli akm ve gerilim deerinin salanarak fazlarasra ile verilmesi grevini yapar.Sralayc devre ve motor ksmlarndanoluur.

Adm motorlar kontrol evrimleri:Adm motoru kontrol evrimleri,motor hareketinin motor

hareketinin kontrol edilmedii ak kontrol evrimleri ve geri beslemedevresi kullanlarak motor konumunun kontrol edildii kapal kontrolevrimi olmak zere iki tiptir.- Ak evrim kontrol sistemi:

Bu tip kontrol sisteminde,bilgisayar tarafndan retilen saysal fazkontrol iareti,src devrede glendirilerek motora iletilir;buna karlk

motorun gnderilen uyarm sinyaline kar beklenilen hareketi yaptkabul edilir.

Ak evrim kontrol sisteminde motorun konumunu kontrol edenbir geri besleme devresi yoktur.Sarglarn uyarm bir nceki admnatlmas iin gerekli zaman dikkate alnarak yaplmaldr.Eer uyarmzaman aral gerekenden kkse motor kalk yapmaz (kararsz durum)yada istenilen konuma hareket etmeyebilir (motor admkaybeder).Meydana gelen hata uyarm zaman aralnn tam tespiti veuygulanmasyla ortadan kalkar.

- Kapal evrim kontrol sistemi:Kapal evrim kontrol sisteminde anlk rotor konumu belirlenirve kontrol nitesine geri besleme iareti olarak gnderilir.Her adm sadecebir nceki komuta tam olarak uyulduunda kontrol nitesineaktarlr,bylece motor istenilen adm atlmad durumda geri beslemedevresi ikaz ile eksik adm tamamlar.

13


14/29

Mikro lemciSrcDevre Motor

Zaman ayarlfaz kontrol iareti

Fazakmlar

Moment

Mikro lemci

Saat Uyarmsralayc

SrcDevre Motor

Mikro lemci

Saya

SaatUyarmsralayc

SrcDevre Motor

Mikro lemci

Uyarmsralayc

SrcDevre Motor

Konumbelirleyici

Balama

KontrolBlm

Faz sralamaretici

Motor

Dalga eklibelirleyici

Yk

Adm iaretiFazakm

Belirlene konum

Sabiy admlama oran iin ak kontrol sistemi

Mikro-ilemci zamanlamal ak kontrol sistemi

Kapal evrim kontrol sistemi

Dalga ekli belirleyici blok emas

Ak evrim kontrol sistemi

CNC FREZE

14


15/29

Freze eksende alan bir tezgahtr.Drt veya be eksendealanlar da mevcuttur.Bunu da tablann veya freze milinin hareketliolmas ile salar.CNC ileme tezgahlar ve CNC matkaplama tezgahlar dafreze tezgah olarak saylabilir.CNC ileme merkezlerinin para ilemekapasiteleri sradan CNC frezelere gre daha oktur.CNC matkaplama

tezgahlar bir matkap tezgah olarak deil daha kk kapsaml bir frezetezgah olarak retilmektedir.

-CNC ileme merkezi -CNC freze tezgah

-CNC yatay ileme merkezi

15


16/29

3.1 CNC Frezelerde Koordinat Sistemleri ve Gvde YaplarFreze tezgahlar kesici takm milin dikey veya yatay olmasna

gre ikiye ayrlr.Ama her iki durumda da kesici milinin ekseni z ekseni

ve bu eksene dik olan eksenler de x ve y eksenlerini temsil eder.Eertezgah ten fazla eksende alyorsa bu eksenler A,B ve Ceksenleri ile gsterilir.Bu eksenler NC dner tabla veya NC divizrndnme eksenleridir.Burada x eksenini karl A,y eksenininkarl B ve z eksenini karl C eksenidir.

TEZGAH EKSEN DEY LEME MERKEZ YATAY LEME MERKEZX eksenindepozitif

Kesicinin tezgah tablasnnsana

Kesicinin tezgah tablasnnsana

hareket yapt hareket yapt hareketX eksenindenegatif

Kesicinin tezgah tablasnnsoluna

Kesicinin tezgah tablasnnsoluna

hareket yapt hareket yapt hareketY eksenindepozitif Kesicinin tezgah gvdesine

Kesicinin tezgah tablasyzeyinden

hareket yaklaan hareketi uzaklaan hareketiY eksenindenegatif Kesicinin tezgah gvdesinden

Kesicinin tezgah tablasyzeyine

hareket uzaklama hareketi yaklaan hareketiZ eksenindepozitif

Kesicinin tezgah tablasyzeyinden Kesicinin tezgah gvdesine

hareket uzaklaan hareketi yaklaan hareketiZ eksenindenegatif

Kesicinin tezgah tablasyzeyine Kesicinin tezgah gvdesinden

hareket yaklaan hareketi uzaklama hareketi

16


17/29

3.2 Takm Balama Aparatlar:Bu aparatlar freze aklarn tezgah miline balamak iinkullanlr.Aparatlar standart olarak retilir ve her tezgaha uyumsalayabilir.Freze akllarnn aplar farkl farkldr,bu yzden bunlarbalayabilmek iin ayrca pensler kullanlr.Pensler bir nevi germe diskigrevi grr.Freze aklar scak geme ile de balama aparatnabalanabilir.Aparat stmak iin ayr bir donanm kullanlr.

17


18/29

PARA PROGRAMLAMA

Bilgisayarlar ve bilgisayar destekli mekatronik sistemler saysal

kodlara gre alr.CNC takm tezgahlarnda da saysal kodlamasisteminden yararlanlmtr.Her hareket ve blok belli saysal kodlar ileifade edilir.4.1 NC Programlarnn Temel Yaps

Para geometrisinin llerine ve takmn boyutlarna gre NCprogramlar el ile ak olarak,APT veya grafik destekli CAD/CAMsistemler yardmyla Yazlr.NC programlarndaki kodlar genel olarakaadaki standart snflara ayrlr.

Nxx: Program blok sra numarasGxx: Hazrlk kodlarMxx: Rle sinyal kodlarFxx: mili hzTxx: Takm numarasXxx,Yxx,Zxx;Axx,Bxx,Cxx,Uxx,Vxx,Zxx:Eksen koordinatlar-Burada xx nmerik deikeni temsilen yazlmtr.

Hazrlk kodlar (Gxx) CNC ynetici programn iindeki paket NC

algoritmalar ierir.Rle sinyal kodlar (Mxx) tezgahtaki rleyi veya PLCye (Programmable Logical Control) bal anahtarlar ap kapamak iinkullanlr.NC programlarn yazlm elle manuel olarak veya CAD/CAMprogramlarndan yararlanlarak yazlabilir,hatta dorudan tezgahagnderilebilir.

O_ _ _ _

Adres 4 karakterden oluan bir program numaras

Blok(Satr)[N,G,X,Y,Z,S,M,F]

(M30 Ana programn sonunu belirtir ve baa alr.)

4.2 NC Para Programlamada Kullanlan Kodlar

Karakter Aklama

O Operasyon ve program numarasN Blok numarasG Geometrik ilem tanmlama

18


19/29

T Makine fonksiyonu tanmlama

F Kesme ilerlemesi tanmlamaS mili devri tanmlamaM Makine fonksiyonu tanmlama

X X eksenine ait koordinat tanmlamaY Y eksenine ait koordinat tanmlamaZ Z eksenine ait koordinat tanmlamaI X ekseni vektr tanmlamaJ Y ekseni vektr tanmlamaK Z ekseni vektr tanmlamaR Yarap tanmlamaP Alt program arma ve bekleme sresi

Format: G_X_Y_Z_F_F_S_M_

4.3 NC Programlamada Kullanlan Geometrik Kodlar

Komut Aklama

G00 Serbest hareket-hzl

G01 Dorusal hareket-kesme

G02 Dairesel hareket-saat ynnde

G03 Dairesel hareket-saat ynnn tersi

G05 Bekleme sresi

G07 Herhangi bir eksene paralel hareket

G10 Dorusal enterpolasyon,polar,hzl hareke

G11 Dorusal enterpolasyon,polar,saat ynnde

G12 Dairesel enterpolasyon,polar,saat ynnde

G13 Dairesel enterpolasyon,polar,saat ynnn tersiG16 Dairesel enterpolasyon,polar,teet hareket

G17 X-Y dzlemi seme

G18 X-Z dzlemi seme

G19 Y-Z dzlemi seme

G20 Takmn 4. eksende almas

G24 Pah krma

G25 Ke yuvarlama

19


20/29

G26 Teet yanama

G27 Teet kesme yrngesinden ayrlma

G28 Referans pozisyona girme

G30 Blok tanmlama minimum noktaG31 Blok tanmlama maximum nokta

G37 Cep oyma tanm

G40 Takm ap telafisi iptali

G41 Takm ap telafisi-sol ynde

G42 Takm ap telafisi-sa ynde

G43 Takm boyutu telafisi iptali

G44 Takm boyutu telafisi-pozitif yndeG49 Takm boyutu telafisi-negatif ynde

G50 Program korumas

G51 Aynalama

G53 Makine koordinat sisteminin seilmesi

G54 1. i paras koordinat sistemi seilmesi






G68 Eksen dndrme

G72 lekleme faktr

G73 Koordinat dndrme

G75 Dikdrtgen cep oyma,saat ibresi ynnde

G76 Dikdrtgen cep oyma,saat ibresi tersinde

G77 Dairesel cep oyma,saat ibresi ynnde

G78 Dairesel cep oyma,ayn ynl kesme

G79 evrim arma

G80 evrim iptali

G81 Puntalama ve delik delme evrimi

G83 Delik delme evrimi

20


21/29

G84 Kademeli delik delme evrimi

G90 Mutlak deerlerle programlama

G91 Artrmsal deerlerle programlama

G98 Bir evrimde ilk seviyeye dnmeG99 Bir evrimde referans seviyeye dnme

4.4 NC Programlamada Kullanlan Yardmc Tezgah Komutlar

Komut AklamaM00 Program durmas/Mil durmas/Soutma svs durmasM01 stee bal durma

M02 Programn bitii,mil durmas/soutma svs durmasM03 Ana mili saat ynnde evirmeM04 ana mili saat ynnn tersinde evirmeM05 Ana milin durmasM06 Takmn deitirilmesiM07-M08 2 ve 1 numaral soutma siteminin almasM09 Soutma sisteminin kapatlmasM10 TutturmaM11 zmeM12 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM13-M14 M03-M04 ile birlikte soutma sistemini amaM15-M16 Pozitif veya negatif ynde hareketM17-M18 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilir

M19Daha nceden belirlenen asal bir konumda ana milindurmas

M20-M29 serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM30 Program sonu ve program baa almaM31 By-pass ile balamaM32-M35 Sabit kesme hzM36-M37 1 veya 2 ilerleme hz alanM38-M39 1 veya 2 ana mil hz alanM40-M45 Dili deitirme veya serbestM46-M49 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM50 3. soutma sistemini amaM51 4. soutma sistemini amaM52-M54 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM55-M56 Takmn dorusal kaydrlmasM57-M59 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM60 Para deitirme

M61-M62 Parann dorusal sfr kaydrmasM63-M67 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilir

21


22/29

M68-M69 Parann tutturulmas ve zlmesiM70 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM71-M72 Parann asal sfr sapmas (1 ve 2. konuma)M73-M77 Serbest herhangi bir ama iin kullanlabilirM78 Kzan sabitletirilmesi ve zlmesi

M89 evrim armaM96 Dsal teet geiM97 Dke takm kompenzasyonuM98 Alt program armaM99 Alt program sonuM48 Feed override buttonunun kullanm devredeM41 Dili kutusu 1. konumdaM42 Dili Kutusu 2. konumdaM28 Pozisyon kontrol

M26 Punta pinol ieriM23 Di ama evriminde pah krma devredeM24 Di ama evriminde pah krma devre dM25 Punta pinol dar

4.5 Geometrik Komutlarn (G Kodlar) Aklamalar

-G2 (Saat ynnde) ve G3 (Saat ynnn tersi) Dairesel lerleme:G2 ve G3 kodlar bir daire yay zerinde takm istenilen konuma

istenilen kesme ilerlemesi ile pozisyonlamada kullanlr.Bu harekettetezgah istenilen noktaya bir dairenin belirli bir asn sprerekgidecektir.Bu kodlarn farkl dzlemde (XY,XZ ve YZ) kullanlmasnaramen genelde uygulamalar XY dzleminde olduu iin gerektiinde budzleme ait G17 kodu baa eklenmelidir.-Mutlak koordinat sistemi:Mutlak koordinat sisteminde kesici hareketlerisrekli olarak i parasnn sfr noktas alarak yaplr.-Artmsal koordinat sistemi:Artmsal (eklemeli) koordinat sisteminde isekesici takm hareketleri ,kesicinin son bulunduu nokta i paras sfr

noktas kabul edilerek yaplr.I ve J vektrel deerlerdir.I ve J deerleri belirtilirken yatn balang

noktasndan yayn ait olduu dairenin merkezine dorusal bir vektrizilir.Bu vektrn X ve Y eksenindeki bileenleri (ynleri de gz nnealnarak) I ve J deerleri olarak yazlr.-G41 (Soldan) ve G42 (Sadan) Takm ap Telafisi:

Normal durumda (ap telafisiz hareket) bir noktadan dierinegiderken takm merkezini yolu esastr.G41 kodu takmn ilerlemeynnden bakldnda takm apn i parasnn soluna

ofsetler.Dolaysyla ap telafisi oluturulan takm yol,normal dururumunaksine,takm apndan bamszdr.G41 ve G42 kodlar G0,G1,G2 ve G3

22


23/29

geometrik kodlarnn hepsi ile kullanlabilir.G41 ve G42 kodlarkullanlarak takm apndan bamsz bir takm yolu oluturulabilir.

Takm ap telafisi (G41 ve G42) kullanlrken dikkat edilmesi gerekenler:1. nce takm, kesmenin yaplaca Z seviyesine indirilir.2. Sonra para ile bir emniyet mesafesi kalacak ekilde ap telafisialdrarak takm paraya yanatrlr..Kesme esnasnda Z seviyesi hibirzaman deitirilmez.3. Keme bittikten sonra takm G40 ile ap telafisi iptal edilerek gvenlibir yere alnr.Daha sonra Z ekseninde hareket yaplr.

-Takm uzunluunu dzeltilmesi:takm uzunluu dzeltilirken standart tool fark alnr.EerBaladmz takmn boyu standart tooldan uzun ise pozitif8G43,eerbaladmz takmn boyu standart tooldan ksa ise negatif (G44)kullanlr. Baladmz takmn boyu standart tolldan uzun ise +/- diyedeer girmemize kalmaz.Sadece fark deerini girmemiz yeterlidir.G49:Offset iptal komutudur.Zero Return pozisyonuna veya A.T.Cgiderken ofset uzunluklarnn iptal edilmesi gerekir.

H _ _Adres Offset numaras

-Delik Delme Dngleri:Delik ileme dngleri (G81,G82,G83,G83 ve G85) delik ilemek

iin nceden hazrlanm paket dnglerdir.Bir kere tanmlandklarndaiptal edilene geerlidirler.ptal etmek iin G80 veya G0,G1,G2 ve G3kodlarndan birinin kullanlmas gerekir.

Bu kodlarla kullanlan K(tekrar says) eit aralkl ilenecek deliksaysn belirtir. Ve G91 ile kullanlmas gerekir.Knn kullanlmaddurumlarda K=1dir.Delik delme ileminden sonra para koordinat

23


24/29

sistemine gre takm ilk seviyeye pozisyonlamak iin G98,istenilen bakabir referans seviyesine pozisyonlamak iin G99 kodu kullanlmaktadr.-G81 Tek seferde delik delme:

-G82 Tek seferde delik delme-beklemeli:G81 komutu ile ayndr fakat tekfark deliin dibine indikten sonra durur.Z0 a kar.Ksa delikprogramdr.

24


25/29

-G83 Kademeli (nefesli) delik delme:G81 komutu ile ayndr fakat bir tekfark vardr.O da Q parametresidir.Q parametresinde ne kadar delineceigirilir ve tezgah Q derinlii kadar delindikten sonra deliin balangnoktasna dner.G98 ile kullanlmas ngrlr.Uzun delik programdr.

-G84 Klavuz ekme:Klavuz ekme ileminde devirle ilerleme arasndakiiliki alacak diin admn belirleyeceinden deerlerin ilikisine dikkatedilmesi gerekir.(hatve=S/f)Di ekme ileminden sonra takm dipte P ilebelirtilen sre kadar bekletilebilir.

25


26/29

-G85 Delik baralamaG86:G85 komutunun fonksiyonu ile ayndr.Tek fark baralamann sonnoktasna geldiinde spindl durur ve R noktasna kadar hzlpozisyonlamayla birlikte spindl saat (CW) ynnde dnerek gelir vedurur.

-Alt Program:Belirli bir kesme ilemlerinin ve geometrilerin tekrarlad

durumlarda bunlara ait programlar ayn satrlar tekrar yazmak yerinealt program yaklam ile gerekletirmek en dorusu olacaktr.

M98 alt program armak iin ,M99 ise ana programa dniin kullanlr.

26


27/29

-G51 lekleme/Aynalama:Bir para zerinde belli bir geometri yada eklin bir eksene gre

bir yada eklin bir eksene gre bir yada birden fazla simetriin bulunmasdurumunda G51 lekleme/Aynalama kodu ile kullanlarak biri iin

yazlan bir alt program ,dierlerini ilemek iin de kullanlabilir.G50komutu ise G51 komutunun iptali iin kullanlr.-G68 Eksen Dndrme:

Belli bir geometrinin yada eklin ayn para iinde belli bir eksenegre belli bir ayla dndrlmesi gereken durumlarda G68 eksendndrme kodu kullanlabilir.Byle Durumlarda bir ekil iin yazlan altprogram dierlerini ilemek iin kullanlabilir.G69 komutu ise G68komutunun iptali iin kullanlr.-Takm:

Takm T ile ifade edilir.Tezgaha T ile retilir.Birden fazlatakm kullandmz iin takm numaras verilmek zorundadr.-Referans noktas:

Tezgahn kendi belleinde bulunan bir noktadr.Otomatik takm tdeitirmede kullanlr ve tezgah her aldnda manuel yada otomatikolarak referans noktas kontrol edilir.G27:Referans noktas kontrol komutuG28:Referans noktasna otomatik dnme

G29:Referans noktas kontrol komutu

-Koordinat sistemi:1. Makine koordinat sistemi2. paras koordinat sistemi3. Local (yerel) koordinat sistemi

G53:Makine koordinat sistemini aktif hale getirir.G52:Local koordinat sistemini aktif hale getirir.

-Work origin sistemleri:G54-55-56-57-58-59 olmak zere alt adet work origin sistemi

bilgisi vardr.Bunun faydas tezgah tablas zerinde alt ayr yerde iparas sfr alnabilir ve alt ayr i paras balanabilir.

27


28/29

Sonu:Gnmzde artk en kk atlyelerde dahi CNC tezgahlar

grmek mmkn hale geldi.nk CNC takm tezgahlar retimdegerektende ok byk zmler sunmaktadr.Paralarda ok bykhassasiyetle en hassas detaylar ilemek mmkndr.

Tabi ki bu gelimelerde iyi derecede manuel programlamabilgisini ve CAD/CAM sistemlerini kullanmay bilmeyi gerektirir.Artkokullarda dahi ayr olarak CNC takm tezgahlar ve manuel programlamaders olarak verilmektedir.irketlerde kendi bnyelerinde kendioperatrlerini ve mhendislerini bu konuda yetitirmektedir.

irketler rekabetle ba edebilmek iin de fabrikalarna CNC

takm tezgahlar almaktadrlar.CNC tezgahlar retim maliyetlerini ve

zamann drmektedir.

Bu projede de CNC takm tezgahlar yapsal olarak incelenmi veCNC tezgahlar tantlmtr.Para programlanmas zetlenmi ve NCkodlar verilmitir.Proje CNC freze tezgah zerine olduu iin rnekprogram freze tezgahna gre yazlmtr.

Kaynaka:

- CNC Teknik, Hamit ARSLAN-Bilgisayar Nmerik Kontrol Meslek teknolojisi,Hamit ARSLAN-Nmerik Kontroll Takm Tezgahlar ve ProgramlamaPrensipleri,Mehmet ERGN-CNC Para Programlama,M.E.B. Yaynlar-Kalp Dnyas,Say 22-Makine ve Mhendis,Say 386-433-Mazatrol Temel Frezeleme ve Manuel Programlama Notlar

28


29/29

Documents

CNC FREZE VE PARÇA PROGRAMLAMA