ÇOCUKLARDA OLUMLU DAVRANIŞ KAZANDIRMA

TUNA İLKOKULU REHBERLİK SERVİSİ ZÜBEYDE DİNER

YAPICI ELEŞTİRİ Hindistan da çok ünlü bir ressam varmış… Herkes bu ressamın yaptıklarını kusursuz kabul edecek kadar

beğenirmiş… Ve onu “Renklerin Ustası” anlamına gelen Ranga Çeleri olarak tanısa da;kısaca Ranga Guru derlermiş…Onun yetiştirdiği bir ressam olan Raciçi ise artık eğitimini tamamlamış ve son resmini yaparak Ranga Guru’ya götürmüş ve ondan resmini değerlendirmesini istemiş…Ranga Guru ise;- Sen artık ressam sayılırsın Racaçi.. Artık senin resmini halk değerlendirecek. diyerek resmi şehrin en kalabalık meydanına götürmesini ve en görünen yerine koymasını istemiş. Yanına da kırmızı bir kalem koyarak halktan beğenmedikleri yerlere çarpı koymalarını rica eden bir yazı bırakmasını istemiş. Raciçi denileni yapmış Ve birkaç gün sonra resme bakmaya gittiğinde görmüş ki, tüm resim çarpılar içinde ve neredeyse görünmüyor…Çok üzülmüş tabii.Emeğini ve yüreğini koyarak yaptığı tablo kırmızıdan bir duvar sanki.. Alıp resmi götürmüş Ranga Guru’ya ve ne kadar üzgün olduğunu belirtmiş. Ranga Guru üzülmemesini ve yeniden resme devam etmesini önermiş. Raciçi yeniden yapmış resmi ve gene Ranga Guru’ya götürmüş. Tekrar şehrin en kalabalık meydanına bırakmasını istemiş Ranga Guru… Ama bu defa yanına bir palet dolusu çeşitli renklerde yağlı boya, birkaç fırça ile birlikte… Ve yanına insanlardan beğenmedikleri yerleri düzeltmesini rica eden bir yazı ile birlikte bırakmasını istemiş. Raciçi denileni yapmış… Birkaç gün sonra gittiği meydanda görmüş ki resmine hiç dokunulmamış, fırçalar da, boyalar da kullanılmamış..

Çok sevinmiş ve koşarak Ranga Guru’ya gitmiş ve resme dokunulmadığını anlatmış..Ranga Guru ise;

Sevgili Raciçi, sen birinci konumda insanlara fırsat verildiğinde ne kadar acımasız bir eleştiri sağanağı ile karşılaşılabileceğini gördün…

Hayatında resim yapmamış insanlar dahi gelip senin resmini karaladı.. Oysa ikinci konumda onlardan hatalarını düzeltmelerini istedin, yapıcı olmalarını istedin…

Yapıcı olmak eğitim gerektirir…iç kimse bilmediği bir konuyu düzeltmeye kalkmadı, cesaret edemedi…Sevgili Raciçi Mesleğinde usta olman yetmez, bilge de olmalısın…

Emeğinin karşılığını, ne yaptığından haberi olmayan insanlardan alamazsın..Onlara göre senin emeğinin hiç bir değeri yoktur…Sakın emeğini bilmeyenlere sunma ve asla bilmeyenle tartışma.. demiş… 

Kişilik Oluşumundaki Faktörler

ai Arkadaş ,komşu,akraba

Anne-Baba-Kardeş

değerler

Okul,sağlık kurumları

Devlet pol. kanunl

ar

ÖYKÜKadın mutfakta ıspanaklı börek pişirmekte ve eşi de onu

izlemektedir.Büyük bir tepside böreği hazırlayan kadın , tezgahın altından iki küçük tepsi çıkarır ve büyük tepsideki böreği ikiye bölerek küçük tepsilere paylaştırır.sonrada fırına koyar.merak ve şaşkınlıkla izleyen kocası:

“yahu neden böyle yaptın ki? Bizim fırın büyük tepsiyi çok rahat alır”Kadın:

“ Bilmem ki ben yıllardır böreği böyle pişiriyorum.Nedeninin ben de bilmiyorum.Annem de böyle pişirirdi.”der.Kocası da meraklanır.

“o zaman annene soralım der”der.Kadın annesini telefonla arar ve sorar ,aldıkları cevap ilginçtir:

“kızım benim fırınım küçüktü ve biliyorsun kalabalık bir aileydik.Ekonomik olsun fırını iki kez yakmayayım diye böreği ikiye bölüp iki tepside fırına veriyordum.”der.

KİŞİLİK NASIL OLUŞUR?ANNE-BABA TAKLİT EDİLEREK

ANNE-BABANIN SÖZLÜ-SÖZSÜZ MESAJLARIYLA

ÇEVREDEN ÖĞRENİLENLERLE

KİŞİLİĞİMİZİN 3 FARKLI YANI 1)ÖĞRENİLEN :Öğrenilen

değerler ,Normlar,Kurallar,Yargılar

2)DÜŞÜNÜLEN:Gerçekler,Bilgiler,Şimdi ve burada,Bilginin işlenişi

3)HİSSEDİLEN: Biyolojik ihtiyaçlar,Duygular,İstekler

OLUMSUZ DAVRANIŞI KALDIRMADA İZLENECEK YOLLAR

1-Olumsuz davranışın tanımı yapılmalıdır

Sorun tanımlanıp davranış basit basamaklara indirgenmelidir.

Böylece amacımız belli olur.Davranıştaki problem Nedir? (Kime göre problem öğretmene

göre mi aile ye göre mi?)Can yaramaz bir çocuktur.

YARAMAZLIK NEDİR?

SORUN DAVRANIŞI MI? KİŞİLİĞİ Mİ?

Can açgözlüdür Kişilik,

Can başkalarının tabağından yiyecek alıyor Davranış.

2-Her bir basamağın eğitimine geçilmeden önce, çocuktan ne yapması istendiği açıkça KISA ve NET ifadelerle söylenmelidir.

EVDE KOŞMANI İSTEMİYORUM.(Neden,Alternatif çözüm)

Çocuğa ne yapması istendiği model olunarak(bizzat yaparak) gösterilmelidir. Dişlerimiz bu şekilde fırçalanmalı.

-Olumsuz davranışın oluşum zamanı ,sıklığı veya süresi saptanmalıdır. KARDEŞİNİ CİMCİKLEMESİ

Davranış zamanı; misafirler geldiğinde Davranışın sıklığı; kaç kere yapılıyor? Davranışın süresi: Davranış ne kadar sürüyor?

3-Olumsuz davranışın öncesinde ne olduğuna bakılmalıdır. SEBEBİ NEDİR? (Kıskanma, ilgi çekme)

4-Olumsuz davranış sırasında ne olduğuna bakılmalıdır.

Kim? Nasıl tepki veriyor?5-Olumsuz davranış sonrasında ne

olduğuna bakılmalıdır. Her zaman aynı tepkiyi mi veriyorsunuz?6-istenen olumlu davranış gerçekleştiğinde

çocuk ödüllendiriliyor mu?

EBEVEYN OLARAK;KURALLARI VE SINIRLARI AÇIK NET İFADE

ETMEKKURALLARI BİRLİKTE TESPİT ETMEKKURALLARIN İÇİNDEKİ İZİNLERİ GÖSTERMEKOLUMSUZ DAVRANIŞTA KİŞİLİĞE DEĞİL

DAVRANIŞA ODAKLANMAKTUTARLI VE KARARLI DAVRANIŞ ÖRNEKLERİ

GÖSTERMEKKURALLARIN NEDENİNİ AÇIKLAMAK

OLUMLU DİSİPLİN YÖNTEMLERİÖNLEYİCİ AÇIKLAMALAR YAPMAK-ÖNLEM ALMAKOLUMLU ÖRNEK OLMAK(http://www.youtube.com/watch

?v=Jh5C4pFJJAA)NEDENİNİN DÜŞÜNMESİNİ SAĞLAMAKDİKKATİNİ BAŞKA YÖNE ÇEKMEKYENİ DAVRANIŞ ÖNERMEKSEÇENEKLER SUNMAKANLAŞMA YAPMAKSONUCUNU YAŞATMAK

ELEŞTİRİ VE TAKTİRİN KİŞİLİK YAPISINDAKİ ÖNEMİ

4 ÇEŞİT KABUL İLETİSİ VARDIR1. DAVRANIŞA YÖNELİK OLUMLU KABUL

İLETİSİ(+)2. DAVRANIŞA YÖNELİK OLUMSUZ KABUL

İLETİSİ(-)3. KİŞİLİĞE YÖNELİK OLUMLU KABUL İLETİSİ(+)4. KİŞİLİĞE YÖNELİK OLUMSUZ KABUL İLETİSİ

(KULLANMAMALIYIZ)

YAPIMINA İMZA ATMAYAN YIKIMINA İMZA ATAR Eski zamanlarda bir şehirde kral tüm halkı toplar: _Şehrimizi güzelleştirmek için bir saray yapmalıyız.Ancak bu saray olmalı ki

gören bir daha bakmalı,şehrimizin namı olmalı herkes bundan bahsetmeli.  Herkes bu öneriyi sevinçle karşılar .Ülkenin en iyi mimarları,inşaat

mühendisleri ustaları işçileri bir araya gelir ve muhteşem ir saray yaparlar…Her gören hayranlıkla bahsetmeye başlar.

 Ancak bir sabah kalktıklarında sarayın yanmakta olduğunu görürler.Herkes bunun nasıl olduğunu yapanı aramaya başlar..Sonunda yapan yakalanır.Suçlu ülkenin en ünlü mimarlarından biridir.

Herkes çok şaşırır.Ve bu mimara sorarlar: _Sen ki büyük bir mimarsın .Böyle bir sarayın kıymetini herkesten daha çok

bilmelisin .Neden böyle bir şey yaptın? Mimarın cevabı çok ilginçtir: Bu sarayı yaparken beni çağırmadınız .Ben yapımına imza atmadım ama

yıkımına imza attım .demiş…….. Hiçbir davranış sebesiz değildir .Çocuklarda üzülmüş kırılmış ve kızmışlarsa

mutlaka bir sebebi vardır.Bu nedeni bulmak için onları tarafsız sakin bir şekilde dinlemek ,bir başka deyişle onların dertlerini dinlemek ve anlatma fırsatı vermek son derece önemlidir

YARAMAZ BİRİSİN(- KİŞİLİĞE YÖNELİK)ARKADAŞLARINLA EŞYALARINI PAYLAŞMANI

BEĞENDİM(+ DAVR)SOFRAYI TOPLARKEN BANA YARDIMCI

OLMAMAN ÇOK KÖTÜ (- DAVR)USLU BİR ÇOCUKSUN(+ KİŞİLİK)ÇOK DÜZENSİZSİN(- KİŞİLİK)

YÖNTEMLER ELEŞTİRİ İÇİN SANDAVİÇ TEKNİĞİ Eleştirinizin kişiyle değil davranışıyla ilgili

olduğunu göstermek için olumlu kabul iletisiyle başlayıp ,olumlu kabul iletisiyle bitirin.

+Seninle birebir konuşurken futbol konusunda akıl yürütmelerini beğeniyorum

- Arkadaşlarım eve geldiğinde de beni bu konuda konuşmaya zorlamanı istemiyorum.

+ Bu konuyu seninle birlikte çözüme ulaştıracağımıza inanıyorum.

ÖDÜLLENDİRİNÇocuğunuzu başını derde sokmadığı için ödüllendirmeyin

ancak doğru davranış sergilediğinde ödüllendirin.

BU ÖDÜLLER ; Simgesel ödüller

Sözel ödüller Etkinlik ödülleri

PEKİŞTİRMEOlumlu Pekiştirme*Birincil pekiştireçler(yiyecek,içecek,uyku)*İkincil PekiştireçlerNesnel pekiştireçler(oyuncak,eşye,araç)Etkinlik pekiştireçleri(şarkı söyleme, oyun oynama)Sosyal pekiştireçler(gülümseme, okşama, övme)Sembol pekiştireçler(yıldız, kupon, marka)

Kontrol tekniği Anlaşılıp- anlaşılmadığını?

Duyulup- duyulmadığını?

Davranışsal aşamaya geçme zamanının sınırlandırılmasıdır?

NASIL YAPILIR?

Söylediğimi anladın mı? İsteklerim açık mı? Benim söylediklerimi duydun mu? Benim söylediklerimi kendi sözcüklerinle

tekrarlar mısın? Örn: Ayşe, televizyonu kapatma ve elleri

yıkama zamanı geldi.

SAKİNLEŞME TEKNİĞİEtkili problem çözümünde kullanılan bir yöntemdir.Sakinleşme, benlik kontrolünün geri kazanılması için, öfkeli ve bezmiş tutum- davranışların durdurulmasında kullanılır.Bu durumu mola zamanı olarak da algılayabiliriz.

Örn:” Sanırım her ikimizde biraz sakinleşmek için zamana ihtiyacımız var. Beni odanda bekle, beş dakika sonra konuşalım”

Tekrar Dene TekniğiBasit bir yanlış davranıştan sonra,

kesin sınır koyulması ve çocuğun doğru davranışı ‘tekrar denemesine imkân tanınması gerekir.

Eğer çocuk direnirse, bu teknikten esnekçe sınırlandırılmış seçimler ya da mantıksal sonuçlar aşamasına geçmeliyiz.

Örneğin;Kapıyı çalıp girmesini isteme. Ellerini yıkayıp gel.

MOLA SÜRECİ

Mola yöntemi çocuklara doğru mesajlar iletir. Yanlış davranışı durdurur.Mola, çok açık bir davranışsal mesajdır. Hepsinden öte, mola yöntemi süreçtekilerin hiçbirinin duygularını incitmeden amaca ulaşılmasını sağlar.

Ne yazık ki, mola yöntemi oldukça yanlış anlaşılmıştır Mola yönteminin cezası bir yaklaşımla sunuluş şekli şöyle olacaktır:

(Ana-baba bağırarak) “Şimdi odana git! Sessizce yatağında otur ve ben sana söyleyene kadar da dışarı çıkma! En ufak bir ses duymak istemiyorum.” Cezacı molalar oldukça uzun süreli (birkaç saat veya tüm bir akşam) olur ve öfkeli bir hava ile sürdürülür.

Diğer aşırı uçtaki serbest ana-babalar ise;

(Ana-baba önerir) “Bence bir süre için odana gitseydin iyi olacaktı. Tamam mı? Hazır olduğunu hissettiğinde çıkabilirsin.” (Çocuk zamana karar verir ve bu da genellikle de çok kısa olur.

Mola aslında “pekiştireçlerden uzakta geçirilen zaman”dır.

Arkadaşlarla oynama, televizyon seyretme, eğlenceli işler yapma, oyunlar oynama, ailenin diğer üyeleriyle birlikte olma ya da her istediğini özgürce yapabilme gibi zevk veren etkinliklere harcanan zamanların tümü.

Ödevin bitirmediğin sürece bilgisayarda oyun oynayamazsın.

Mola Kullanmanın Kuralları

Üç yaşından itibaren ergenlik yılları boyunca bile pek çok değişik durumda uygulanabilir. Molayı kararlılıkla sunar ve mantıksal bir sonuç olarak uygularsanız çok etkili bir yöntem olduğunu göreceksiniz.

1.Kullanmadan önce çocuklarınıza molanın ne olduğunu anlatın.

2. Uygun bir mola yeri saptayın. 3. Bir saat kullanın. 4.Sınırların test edilmesi durumunda,

sınırlandırılmış seçenekleri olan bir mola uygulayın.

5.Kurallar ihlâl edildiğinde, mola yöntemini doğrudan uygulayın.

6. Mola yönteminden sonra temiz bir sayfa açın.

7.İhtiyacınız olduğu sürece mola yöntemini kullanın.

Molayı Ne Zaman Kullanmalı?

1. Sınırları test eden davranışlar2. Saygısız davranışlar 3. Meydan okuyan davranışlar 4. Kin dolu ve inciten davranışlar 5. Şiddet dolu ve saldırgan davranışlar 6. Öfke nöbetleri

KURALLARIN SONUÇLARIN VE ÖDÜLLERİN

TANIMLANMASIKuralları, kurallara uyulmadığı

zaman sonuçlarınıuyulduğunda ödülleri onlara

anlatın.

ÇOCUĞUN UYUMLU DAVRANIŞINI ARTIRMA

Çocuk istenen davranışı yapmaya başladığı zaman onun bu davranışa devam etmesi yönünde pekiştirici sözler söyleyin.

İyi Davranışları ÖvünBaşlarda, beklediğinize azıcık yakın olan davranışları bile övün. Ufak şeylerle başlayın;

Verilen bir işi doğru yapma” Siz telefonda konuşurken sessiz kalabilme Uyarılmadan ödeve başlamak gibi. Davranış doğru olarak her tekrarlanışta

övgünüzü belirtmekten çekinmeyin. Açık ve anlaşılabilir konuşun. Böylece çocuk, hangi davranışının ne sebeple övgü aldığını anlayabilsin ve tekrarlama isteği duysun;

Örneğin: “Bu sabah pek usluydun.” yerine, “Bu sabah gürültü yapmadığın ve biraz uyumama izin verdiğin için teşekkür ederim.”

Rahatsız Edici ama Zararsız Davranışları Görmezden Gelin

Nelerin zararsız olduğuna karar verin ve onları görmezden gelin. Rahatsız edici davranışların aksini yaptığında övün; örneğin: Eğer çocuğunuz kapıları çarpıyorsa ve siz de bunu görmezden gelmeye karar verdiyseniz, kapıyı çarpmadığında, “Kapıyı yavaşça kapadığın için teşekkür ederim.” demelisiniz.

Çocuğunuzla Konuşurken Olumlu Kelimeler Kullanın

Son bulmasını istediğiniz davranışı tekrarlamayın. Örneğin: “Ona derhal sıraya geç!” yerine, “Lütfen sırana geç” demelisiniz.

OLUMSUZ KELİMELER ÖĞRETMEMİŞ OLURSUNUZ.

İstenmeyen Davranışların Bir Bedeli Olsun ( tepkinin bedeli )

Sakın acımasız cezalar vermeyin. Odasına yollayın, kazanmış olduğu haklarında kısıntı yapın ya da anlaşma yoluna gidin. Ama asla kurallarınızdan ödün verip sözünüzden dönmeyin!

CEZACezanın etkili olabilmesi için;Bir kez cezalandırılan davranış her

zaman cezalandırılmalıdır.Ceza istenmeyen davranışın hemen

ardından verilmelidir.Cezalandırılan davranış hiçbir zaman

ödüllendirilmemelidir.Çok sık ve şiddetli cezalar

verilmemelidir.Fiziksel cezaların, öğrenilebileceği ve

şiddet olarak geri gelebileceği unutulmamalıdır.Unutmayın bu yöntem tehlikelidir.Şiddetin nasıl yapıldığını öğretiyor olmayasınız.

Eğer istenmeyen davranışlar, zaman zaman tepki verilmeyerek ödüllendirilirse (yani çocuk istediğini elde ederse) iş bir kumarbazın kumar oynama tutkusu gibi alışkanlık yaratacaktır, çünkü çocukta daima “ya bu sefer de görmezden gelinirse” düşüncesi yerleşecektir.

Tek Bir iş Verin

Çocuğunuza isteğinizi bir kez de kendi ağzıyla tekrarlatın, işi bitirmesini bekleyin ondan sonra diğer bir iş verin.

Duygu durum kutularıÖdev kutusuKayıp eşya kutusuJeton / puan sistemiRenkli kartlarDavranış bildirim kartlarıÖdül köşeleriMola köşesi

Ödevlerini zamanında yapmak

Kardeşiyle iyi geçinmek

Bilgisayarda 1 saat oyun oynamak

Odanı kendin toplaman

Büyüklere saygılı davranmak

Pazartesi

Salı

Çarşamba

Perşembe

Cuma

Cumartesi

Pazar

ÖDÜL: Birlikte sinemaya gitmek

CEZA: 1 hafta bilgisayarın açılmaması

SABIRLA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM

PSİKOLOJİK DANIŞMAN ve

REHBER ÖĞRETMEN