jaargang 1�|�nummer 1�|�maandblad�juni 2011 - juli 2011�|�3,95 euro

Roemenië

REISDOSSIER SIBIU BOEKAREST UNCENSORED DOSSIER TIGVENI FOTOREPORTAGE LIPSCANI

Emilian Marius Enache

‘In september woon ik

drie jaar in België’

Geboren in

Timişoara

Sorry meiden, Emilian is

geen vrijgezel meer

OP DE COVER

Fo

to’s

�|�

Jess

ica

Van

ho

eck

�Te

kst�

|�F

reya

Go

oss

en

s

4�|�Comeza

WEETJES� 13

KUNST� 15

INTERVIEW� 23

RELIGIE� 25

REISDOSSIER� 35

DOSSIER TIGVENI 45

FOTOREPO� 49

MODE� 55

MUZIEK� 57

NIEUWS� 59

COLUMN� 61

Deze maand...

Comeza�|� 5

EDITO

Comeza vroeg onschuldige jongeren naar hun top vijf vakantiebestemmingen in Europa. Duitsland en Frankrijk zijn de voornaamste toeristische trekpleisters. Roemenië is kennelijk voor velen onder ons een blinde vlek op de wereldkaart. Het imago van het land wordt vaak neergehaald door de ingewortelde geschiedenis van het communisme. Niet bepaald een fraaie reputatie. Comeza trok naar Roemenië en ontdekte meerdere gezichten van het land. Zo is er de hoofdstad, Boekarest, die duidelijk nog steeds de gevolgen draagt van het communisme. Maar op het platteland maken de grote blokkentorens plaats voor vervallen huizen die lijden onder de armoede. Auto’s worden vervangen door paard en kar en de drukke levensstijl verandert in een vriendelijke gast-vrijheid. Comeza stelt in dit nummer de pareltjes van Roemenië centraal. Een spannende reis doorheen armoede en rijkdom.

Freya en Jessica

Teks

t�|�

Fre

ya G

oo

sse

ns�

Fo

to�

|�Je

ssic

a V

anh

oe

ck

6�|�Comeza

ROEMEENSE RituelenLiften is in Roemenië helemaal in. Het is dan ook de enige manier om thuis te raken. Aan elke hoofdweg staan er wel een twintigtal lifters te wachten op een rit naar huis. Het openbaar vervoer in Roemenië laat te wensen over en de bus naar huis nemen is geen optie. Af en toe helpt de politie een handje en hou-den ze auto’s tegen met de vraag of er iemand kan meerijden. De lifters betalen steeds een deel van de benzine mee, daardoor is lifters meebrengen ook voordelig voor de chauff eur.

Autostop

pruimenRoemenen zijn dol op ţuică. Dit is een alcoholi-sche drank gemaakt van pruimen die vaak zelf wordt gestookt. Op het platteland hebben veel gezinnen pruimenbomen om ţuică te maken. De vruchten zijn niet van goede kwaliteit, maar brouwen toch een frisse drank. De Roemeense boeren gebruiken ţuică als remedie tegen zowat elke ziekte. Deze drank bevat tussen de 40-60% alcohol en doodt heel wat bacteriën. Voor het drinken van een glaasje ţuică zeggen de Roemenen: ‘Sanatate no roc.’ Aan de Hongaarse grens zijn er strenge controles op de export van ţuică, waardoor het moeilijk te vinden is in België.

Straff e

Comeza�|� 7

ROEMEENS GROETENIemand begroeten op z’n Roemeens is niet zo simpel als je denkt. De oudere generatie be-groet iedereen nog op de traditionele manier. Dames, verwacht je dus aan een kusje op de hand. Sommigen geven gewoon drie kussen zoals in België. De jeugd begroet elkaar met twee kussen op de wang, zoals in Frankrijk. Om iemand te begroeten mag je gewoon ‘Salut’ zeggen. Wees zeker niet vies van een knuff el, want ook daar zijn de Roemenen dol op.

8�|�Comeza

De Roemeense folkloremuziek werd door de jaren heen bezoedeld door Arabische invloe-den en Amerikaanse popmuziek. Als je wil genieten van echte Roemeense muziek in zijn pure vorm, dan biedt Irina Loghin de oplossing. Deze Roemeense schone is één van de be-kendste folkloreartiesten die zowel in binnen- als buitenland bekend is.

West-Europese invloeden zijn niet altijd slecht en soms is het resultaat meer dan behoorlijk. Zo is de hiphopgroep Parazitii uitgegroeid tot één van de populairste bands in Roemenië. De Roemenen kunnen meedoen met de grote jongens. Puya en Connect-R maakten samen de song American Dream waarin ze het kapi-talisme ophemelen en de maatschappij bekriti-seren. Het lied zelf kon evengoed bij ons in de hitlijsten staan.

Net als de Roemeense bevolking zijn de mu-ziekstijlen uiteenlopend. Ook de zigeuners heb-ben hun eigen soort muziek. Mahala Rai Banda bewees al meermaals dat deze formule op veel succes kan rekenen. Met hun Balkan reg-gae trokken ze doorheen Europa en traden al meermaals op in België.

Balkanbeats en folkloremuziek

De viool wordt vaak gebruikt in Roemeense liederen

Comeza�|� 9

WEETJES

De gastvriendelijkheid van Roemenië die vind je nergens anders.’ - Tom van Caeyzeele

‘

Fo

to’s

en

te

kst�

|�Je

ssic

a V

anh

oe

ck

10�|�Comeza

ARTISTIEK RoemeniëRoemenië is gekend om zijn handgemaakt glaswerk dat ze daarnaast ook zelf blazen. Dit klein stukje nationale trots willen de Roeme-nen niet kwijtraken in hun proces van moder-nisering. Vele grotere bedrijven zorgen voor de export van deze unieke kunstwerken die

met veel passie en liefde worden gemaakt. En als u dacht dat het enkel om gedecoreerd glas ging, heb je het mis. Wat bij ons als retro wordt verkocht aan schandalig hoge prijzen kan je in Roemenië veel goedkoper vinden. Omdat deze fl eurige vazen, borden en glazen met de hand gemaakt worden, is elk exem-plaar uniek. Het geheim van het glasblazen geven de Roemenen enkel prijs aan hun eigen familieleden. De kunst wordt van generatie op generatie doorgegeven. Het is daarom dat deze discipline nog steeds zo geliefd is. Voor degenen die niet vies zijn van design zijn ook de vazen van Ioan Nemtroi, één van de be-kendste glasblazers uit Roemenië, een echte aanrader. Hij gaat nog net een stapje verder in het glasblazen, natuurlijk betaal je daar ook de prijs voor.

Bron: artglassbygary.com

Klederdracht De traditionele Roemeense klederdracht verschilt veel van die in omliggende landen. Door de jaren heen is ze amper veranderd. De ba-sis van de traditionele kledij is voor zowel vrouwen als mannen een wit hemd. De vrouwen droegen dit hemd in combinatie met een rok. De mannen met een broek. De decoratie van de traditionele kledij is per regio verschillend. De Roemenen zijn specialisten in naai- en snitwerk. Daardoor bestaan er ook vele verschillende naaisteken die typerend zijn voor het land. Tegenwoordig wordt traditionele kledij alsmaar minder gedragen in Roemenië, hoewel dat dit sterk verschilt van streek tot streek.

Bron: eliznik.org.uk/RomaniaPortul

Handgemaakt glaswerk

Comeza�|� 11

KUNST

De Roemenen hechten op een speciale ma-nier veel belang aan het paasfeest. Het is er een traditie om gekleurde eieren te maken. Het beschilderen van de eieren is zelfs een heuse kunst geworden. Eerst wast men de eieren zorgvuldig en vervolgens worden ze gedroogd. Daarna wordt er met fi jne pen, die gevuld is met was, een tekening op aange-bracht. De tekening zal op het einde van het schilderwerk tevoorschijn komen doordat de fi jne waslaag de verf niet doorlaat in de eier-schaal. Het ei krijgt na de eerste waslaag een bad van gele verf. Nadien wordt er weer een andere wastekening op aangebracht die de gele kleur zal beschermen. Het ei krijgt ver-volgens een rood bad en weer een tekening om nadien het laatste kastanjebruine verfbad te krijgen. Deze laatste kleur wordt zichtbaar op het gedeelte van de schaal waarop nog

geen was werd aange-bracht. Het ei wordt na het beschilderen dicht bij het vuur gelegd zodat de was kan smelten. De gesmolten was wordt verwijderd met een stofdoekje. Zo komt er een mooie tekening tevoor-schijn die de verschillende vormen en kleuren aan-neemt. Tot slot krijgt het ei een glanslaag doordat men het insmeert met een in varkens vet gedrenkte stof.

De traditie wil niet alleen dat de eieren beschilderd

worden, maar ook dat ze deel uitmaken van het paasritueel. Na de middernachtmis moet de man des huizes het ei kapotslaan in de handen van een andere persoon. Hij roept hierbij ‘Hristos a invita! ’ wat wil zeggen dat Christus verrezen is. De andere persoon antwoordt dat Christus echt verrezen is met ‘Adevarat a inviat!’ Het ritueel wordt vaak in het belachelijke getrokken doordat men er een ludieke competitie van maakt. Het gaat zelfs zo ver dat er houten eieren worden gebruikt die niet kapot gaan, maar dit wordt niet geapprecieerd. Volgens de traditie mogen de artistieke eieren gegeten worden vanaf paaszondag tot de dag na paasmaandag.

Bron: vakantielandroemenie.nl

PRACHTIGE PAASEIEREN

12�|�Comeza

In Muzeul Taranului Roman zie je de verscheidene aspecten van de Roemeense kunst. En plots verschijnt er een hoop stoelen. Op het eerste gezicht vallen deze uit de boot, maar ze dragen

een verhaal met zich mee. Les chaises is een zeer be-kend stuk van Eugène Ionesco dat het verhaal vertelt van een oud koppel dat afgescheiden leeft van de wereld. De man wil voor hij de aarde verlaat zijn bood-schap verkondigen aan de wereld. Daarvoor heeft hij een redenaar ingehuurd. Eén voor één worden er stoe-len op het podium gezet waar onzichtbare vrienden van het koppel plaatsnemen. Als laatste komt de rede-naar op die doofstom blijkt te zijn. De boodschap van de man wordt vereenvoudigd tot enkele onbenullige woorden.

Eugène Ionesco is een bekend theaterschrijver. Op jonge leeftijd verhuisde hij van Roemenië naar Frankrijk, waar hij opgroeide. Op 13-jarige leeftijd keerde Eugène Ionesco terug naar zijn vader in Roemenië waar hij het Roemeens leerde. In 1948 schreef hij zijn eerste stuk La canta-trice chauve dat eerst slecht onthaald werd vanwege het absurde karakter. Later werd het stuk wereldberoemd.Ionesco is één van de belangrijkste schrijvers van het absurdisme. Hij bekriti-seerde in zijn stukken de waanzin van het leven.

Bron: www.ionesco.org

Les chaises d’Eugène Ionesco

De lege stoelen in Muzeul Taranului Roman

Comeza�|� 13

KUNST

Lipscani telt enkele kleine zijstraatjes waaron-der Hanul cu Tei. Allicht het mooiste straatje van heel Boekarest. Het is volledig geweid aan schilderkunst en antiek. Dit is zeker een plaats in de hoofdstad van Roemenië dat je moet zien. In Boekarest is Lipscani één van de meest bruisende straatjes. Volgens de le-gende bouwde de Roemeense leider Vlad Ta-pir zijn kasteel daar en groeide de stad vanuit dit commerciële centrum uit tot wat ze nu is. Lipscani is al altijd een handelsplaats geweest waar vooral goederen uit Duitsland verkocht

werden. Het straatje heeft zijn naam te danken aan de Duitse stad Leipzig en lipscan werd la-ter de benaming voor handelaar in het Roemeens.Het straatje was vroeger één van de mooiste in Boekarest, maar tijdens het communisme werd het grotendeels vernield en verwaarloosd. Tegenwoordig doet de stad er alles aan om het straatje te restaureren, maar dat is een proces van lange duur. Toch wordt Lipscani nog steeds aanschouwd als het centrum van Boekarest.

Het is een klein gezellig netwerk van straatjes. Je vindt er allerlei kledingboetiekjes met voornamelijk trouwjurken. Daarnaast zijn ook handgemaakte retro spulletjes erg in trek. Tussen de boetiekjes in vind je zeer veel cafeetjes. Sommige ervan willen de middeleeuwse sfeer van Lipscani vasthouden en zijn rijkelijk versierd met middeleeuwse spulletjes. Daarnaast heb je ook de moderne populaire bars die enkel hip en trendy willen zijn. Je ziet opmerkelijk veel Ierse cafés in deze straat.

Naast antieke en artisanale kunsten, vind je in Lipscani enkele trendy clubs en danscafeetjes terug. Het straatje bruist dus niet enkel overdag van het leven. Spijtig genoeg liggen vele straten van Lipscani nog opengebroken, wachtend op hun restauratie. Binnen enkele jaren zullen de littekens van het communisme niet meer zichtbaar zijn en wordt Lipscani terug het hartje van Boekarest.

Bron: traveladventures.org

Lipscani, de kern van Boekarest

Fo

to’s

�|�

Jess

ica

Van

ho

eck

�Te

kst�

|�Je

ssic

a V

anh

oe

ck e

n F

reya

Go

oss

en

s

14�|�Comeza

Comeza�|� 15

KUNST

Wegenwerken in Lipscani. Een groot contrast

met de hypermoderne gebouwen op de achter-

grond.

Hanul cu Tei, een uniek zijstraatje van Lipscani, waar de schilderkunst cen-

traal staat. Het is daarnaast ook een plaats om tot rust te komen.

LIPSCANI

16�|�Comeza

Kleine kledingboetiekjes verpreiden

zich over Lipscani.

Comeza�|� 17

KUNST

‘I’ll pretend that I’m kissing the lips I am’, staat er op de muur

van een gebouw op Lipscani geschreven.

Fo

to’s

�|�

Fre

ya G

oo

sse

ns

en

Je

ssic

a V

anh

oe

ck

18�|�Comeza

Elena Ceauşescu was niet meteen een gelief-de vrouw onder het volk.‘De vrouw van Ceauşescu had zogezegd een boek geschreven: over polymeren en aard-beien. Een wetenschappelijk boek waarvan iedereen wist dat ze het niet zelf had geschre-ven. Maar niemand durfde dit in het openbaar te uiten uit angst om gestraft te worden. Elena haar imago werd gemaakt door propaganda. Ze werd voorgesteld als een slimme en mooie dame, maar eigenlijk was ze fake, want ze had nooit gestudeerd. Ik weet nog hoe we vroeger Elena haatten, maar nu koop ik boeken over haar. Ik doe dit om mijn geheugen op te fris-sen.’

Speelde ze een belangrijke rol naast de zijde van Ceauşescu?‘Als Nicolae Ceauşescu een toespraak hield, keek hij regelmatig naar zijn vrouw voor goed-keuring. Elena had duidelijk de bovenhand en speelde inderdaad een belangrijke rol in het re-gime. Iedereen had schrik van Elena vanwege die macht, maar tegelijkertijd minachtten we haar zo hard. Daardoor ontstond er een onder-gronds circuit van moppen over het koppel.’

Roxana Hendrickx was een jonge twintiger tijdens de Roemeense revolutie

‘Vroeger haatten we Elena, nu koop ik boeken over haar’

Roxana Hendrickx (46) bracht haar jeugd door in het communistische Roemenië. Het bewind eindigde na 44 jaar in 1989. De helft van haar leven werd bepaald door toenmalig president Nicolae Ceauşescu. Maar wie was Ceauşescu’s vrouw, Elena Ceauşescu, voor Roxana?

Roxana Hendrickx

‘Er was een ondergronds

circuit van moppen over

Elena en Nicolae Ceauşescu.’

‘Ik voelde me opgesloten,

mijn leven was heel beperkt.’

Comeza�|� 19

INTERVIEW

Welke invloed had het communisme op je jeugd?‘Ik voelde me vooral opgesloten, het leven was heel beperkt. Als Ceauşescu een toespraak hield, troepte heel het dorp samen. Dat vond ik best wel fi jn. Naarmate ik ouder werd en begon te beseff en wat deze machthebbers ons land aandeden, vond ik het plots niet meer leuk. Je moest onopvallend leven om geen problemen te veroorzaken.’

Zijn er momenten die je jou herinnert alsof het gisteren was?‘Tijdens de opstand in Braşov werd er een avondklok ingezet. De bevolking mocht na een bepaald uur niet meer op straat komen. Deed je dit wel, dan werd je gestraft. Overal ont-stonden er haatgevoelens tegenover de politie, want zij waren een instrument van het commu-nisme. Op paasavond ging ik met het studen-tenkoor van de universiteit zingen. We keerden heel laat terug naar huis en werden op straat tegengehouden door de politie. Mijn zus was haar identiteitspapieren thuis vergeten en kon ze dus niet laten zien. De mannen beweerden dat mijn zus leek op een meisje dat op dat mo-ment vermist was. Mijn hart bonkte in mijn keel van angst. Gelukkig had ik een verre vriend die bij het politiekorps werkte. Toen ik zijn naam liet vallen, was er plots geen probleem meer en mochten we naar huis.’

Het was makkelijk de wet te overtreden, want alles was verboden.‘Over het communisme praten was in die pe-riode taboe. Wou je erover praten dan moest het in het geheim en met iemand die je kon vertrouwen. Als je iets verkeerd zei tegen de verkeerde persoon dan werd je verraden en gestraft. Net na de opstand in Braşov stond

mijn vriendin bij iemand van de securitate, de Roemeense geheime staatsveiligheidspolitie. Ik had haar toevertrouwd dat ik blij was met de opstand. De moed zakte in mijn schoenen en ik dacht dat ik mijn leven kon vergeten.’

Hoe beleefde je de revolutie?‘Via de Joegoslavische televisie zag ik dat het tijdperk van het communisme er op zat. In de grote steden was er een heuse ophef. Maar waar ik woonde was iedereen bang om een feest in gang te zetten. Ik was ontzettend blij, maar mocht het niet tonen omdat bij mijn col-lega’s op het werk altijd wel een verrader zou kunnen zitten. Razendsnel liep ik mijn kamer binnen en deed een vreugdedansje zonder enig geluid te maken.’

Kijk je vol frustratie terug naar die periode?‘Ik realiseer me nu dat we ontzettend stom zijn geweest. In het Orthodoxe geloof staat fatalisme voorop, daardoor aanvaardden we de hiërarchie die ons werd opgelegd. Wat het koppel Ceauşescu zijn volk heeft aangedaan is onvergeefl ijk. Zij hadden al de rijkdom en wij smachtten naar een deodorant, zeep en onbe-schimmeld eten. En toch werden er liederen, poëzie en praatprogramma’s aan hun geweid. Ze hadden grootheidswaanzin en ons leven heeft eronder geleden. Het regime heeft na-tuurlijk geen gezicht, maar je moest iets haten. En dat waren Nicolae en Elena Ceauşescu.

Teks

t�l�

Fre

ya G

oo

sse

ns�

Fo

to�

|�R

oxa

na

He

nd

rick

x

Ceausescu en zijn vrouw werden altijd jong afgebeeld.

(bron: Wikimedia)

20�|�Comeza

Comeza�|� 21

RELIGIE

BOEKAREST UNCENSORED

Als je Roemenië doorkruist, kan je de armoede ruiken. Iedereen is er arm, op enkele gelukzakken na. Toch is er steeds geld ter beschikking om een nieuwe kerk te bouwen. Dit is niet nodig, want elk dorp bezit er een drietal. Opmerkelijk veel adolescen-ten uit kleine dorpen sluiten zich nog aan bij de kloosteror-den. De Kerk biedt deze jongeren alles aan wat ze nodig heb-ben: een dak boven hun hoofd en de zekerheid dat er dagelijks brood op tafel verschijnt. Zet deze trend zich ook voort in de grote steden als Boekarest?

Fo

to’s

�|�

Fre

ya G

oo

sse

ns

en

Je

ssic

a V

anh

oe

ck�

Teks

t�Je

ssic

a V

anh

oe

ck

22�|�Comeza

De Universiteit van Boekarest heeft zijn hoofd-campus in het hartje van de stad. Dagelijks stromen er duizenden studenten van over heel Roemenië binnen in het gebouw om er hun toekomst vast te leggen. Slimme studenten uit kansarme gezinnen krijgen de kans om te studeren. Al blijft de rijke student in de meer-derheid. Ruxandra Boga(21), die informatica studeert, is een van de jongeren die uit een welvarend gezin komen.

Ruxandra heeft een relatie met een profas-sistent van de universiteit. ‘Alexandru gaf het eerste semester van het eerste jaar les aan mij. Ik vond hem toen al leuk, maar we zijn pas een relatie begonnen in het tweede semester. Anders zou het een beetje raar geweest zijn’, zegt Ruxandra. Hun relatie zorgt niet voor veel ophef. ‘We verstoppen onze relatie niet, maar er zijn veel mensen die niet eens weten dat we

een koppel zijn. Alexandru en ik hebben nog nooit problemen gehad door onze relatie, ook al is hij mijn prof.’

Er zijn steeds minder taboes. Waar het hele dorp in rep en roer staat als er iemand over-spel pleegt, lopen schaars geklede meisjes en uitgedoste jongens vrolijk rond in Boekarest. Het bruisende nachtleven van de stad is niet gemaakt voor vrome gelovigen. ‘Ik vraag me soms af waarom er zoveel kerkjes zijn in Boekarest, niemand gaat er nog naartoe’, zegt Ruxandra. Er zijn natuurlijk nog wel gelovige studenten. ‘De meeste die ik ken, bidden liever thuis dan dat ze naar de kerk gaan.’ Schandalen werden vroeger niet geapprecieerd en vrouwen werden verstoten door hun familie als ze ongetrouwd zwanger werden. Vandaag de dag is het regime veel lakser.

De Universiteit van Boekarest is één van de gebouwen die het Communisme overleefden

‘Ik vraag me soms

af waarom er zoveel kerkjes zijn in Boekarest,

niemand gaat er nog naartoe.’

Comeza�|� 23

RELIGIE

Veel van Ruxandra’s vrienden vertoeven in de residenties van de universiteit. De meeste studenten wonen daar, alhoewel er ook velen zijn die een appartementje huren in de stad. ‘We moeten bepaalde punten halen om in de residenties te mogen verblijven’, vertelt An-drada Crăciun (21). ‘Als je slechte punten haalt, kunnen ze jou buitenzetten.’ In de residenties moeten de studenten kamers delen. ‘Ik kende mijn kamergenoot niet voordat ik hier naar-toe kwam. Ondertussen zijn we heel erg goed bevriend geraakt. Ik heb dus geluk gehad. We zouden graag volgend jaar weer een kamer de-len.’ Jongens en meisjes slapen strikt geschei-den op verschillende gangen.

Naast hard studeren om studiebeurzen en kamers in de residenties te behouden, ontspan-nen de studenten van de universiteit af en toe. Aan de residenties zelf zijn er enkele gezellige cafeetjes die betaalbaar zijn. ‘Met de studentenvereniging organiseren we af en toe feestjes. Daarnaast zijn er ook enkele leuke

Ruxandra Boga: ‘Alexandru en ik hebben nog nooit problemen gehad

door onze relatie, ook al is hij mijn prof .

studentenclubs in de stad met drinken aan betaalbare prijzen’, zegt Ruxandra. De studen-ten van de universiteit blijven vaak tijdens het weekend in Boekarest. In de week gaan ze niet zo vaak weg, maar op zaterdagavond ontwaakt de stad. ‘In Boekarest heerst een karaokégekte. Elke club houdt minstens één avond in de week een karaoké.’ Voor degenen die graag zingen, is er dagelijks de mogelijkheid om de stembanden te trainen.

Het studentenleven is echter niet altijd rozen-geur en maneschijn. Het is en blijft een feit dat sommigen al hun kapitaal investeren in hun studies. Zeker en vast diegenen van het platteland. De studiebeurzen die ze krijgen bedragen slechts 100 euro per maand en zijn onvoldoende om van te leven. De kantine van de universiteit biedt voor die studenten goedkope maaltijden aan. De refter is meer een Povorello dan een eetplaats voor hen. Iedereen profi teert mee van de democratische prijzen. Ellenlange wachtrijen zijn het resultaat.

24�|�Comeza

Tussen de grauwe communistische blokkento-rens van de Roemeense hoofdstad Boekarest vind je in Strada Toma Caragiou The Coff ee Store. Een chique taverne waar je jezelf als toerist weer even westers kan voelen. Met muziek van Taylor Swift op de achtergrond kan je genieten van een groot aanbod aan kof-fi e, thee en al dan niet alcoho-lische koude dranken. Ik kies voor de Red Fruit Flush en kuier wat dieper in het design zeteltje. Het gedimde licht en de warme gloed van comfort brengen me al snel in een slaperige roes. Even later wordt mijn hete thee geserveerd in een strak witte theepot. Het ko-kende water drenkt nog enkele minuten door-heen de fruitige kruiden en bezorgt mij een

vuurrood drankje dat ik op smaak breng met honing.Tegen elke muur van de ruimte hangt een grote

plasma TV wat voor velen de stoorzender is voor een leuke babbel. Maar de Roemeense cultuur gaat hand in hand met de televisie. In elke kamer zal op elk moment van de dag een toestel aan staan. Mijn zicht op de plasma TV wordt gebroken door een grote vitri-ne met heerlijke kaastaarten.

Naast drank kan je in The Coff ee Store ook nog heerlijke toetjes consumeren. Voor een klein budget van zes euro krijg je zelfs een heerlijke brunch of een Engels ontbijt. De moeite waard om je als toerist weer even helemaal thuis te voelen.

The coff ee store

Lipscani verbergt in een van zijn verwaarloos-de zijstraatjes de Tiki Bar, een Afrikaans inge-richte cocktailbar. Grote Afrikaanse beelden en in bamboe beklede muren brengen je al snel in zuiderse sferen. Er heerst een warme gloed en een sterke geur van houtgewas. Je neemt plaats op een boomstam en kan genieten van een cocktail geserveerd in een houten glas met ingekerfde tekeningen. Voor deze alco-holische drankjes betaal je een zestal euro. De DJ draait popmuziek van enkele jaren geleden, wat niet echt overeenstemt met de zuiderse stemming. Gelukkig schakelt hij al snel over op de bijhorende loungemuziek. De Tiki Bar is de perfecte plaats om te ontspannen als je even wil ontsnappen aan het drukke uitgaansleven van Boekarest of als je niet wil aanschuiven in de ellenlange rijen voor de dancings.

Tiki barAanraders in Boekarest

De Tiki Bar is ingekleed met Afrikaanse totempalen.

Comeza�|� 25

RUBRIEK

I want to ride my BICYCLE I want to ride my BIKE

Teks

t e

n F

oto

’s�

l� F

reya

Go

oss

en

s e

n J

ess

ica

Van

ho

eck

Fietsen is hot in Boekarest. In de stedelijke parken kriebelt het van de fi etsers. Niet in het bezit van een fi ets? Geen probleem! Rent a bike biedt hier de ideale oplossing aan. Bij I love Velo kan je zelfs gratis fi etsen lenen. Deze trend slaat aan bij jong en oud. Bovendien vormt het ook een leuke uitdaging, want vele inwoners van Boekarest kunnen niet fi etsen.

26�|�Comeza

Op het platteland van Roemenië leven de mensen klaarblijkelijk in een vroegere bescha-ving. Met het maandloon dat de inwoners verdienen, komen ze maar net rond om zich-zelf te voorzien van voedsel. Een auto is vaak onbetaalbaar. Dit luxetuig wordt ingeruild voor paard en kar. Het paard dient niet alleen als vervoersmiddel voor de verkoop van am-bachtelijke goederen, maar is ook de meest gebruikte werkkracht op het veld. Het zorgt voor het grootste aandeel van het maandelijks inkomen.

Door het slechte wegdek en het gebrek aan straatverlichting in de nacht is een ongelukje al snel gebeurd. De paarden hebben geen kop-lampen en zijn zo goed als onzichtbaar voor de auto’s. Af en toe ligt er een aangereden paard aan de kant van de weg. Weet dan dat het dier nooit meer zal rechtstaan en zijn einde nabij is. Besef dat dit een enorme ramp is voor de eigenaar. Zijn vervoersmiddel en zijn inkomen werden hem in een klap ontnomen.

Paardenkrachtof benzine

Kooplui trekken naar de drukbezochte

wegen om hun spullen te verhandelen.

Comeza�|� 27

RUBRIEK

Het Roemeense landschap biedt prachtige wan-delpaden. Daarnaast zijn er enkele opmerkelijke panorama’s om bij weg te dromen. Spijtig genoeg wordt het land geteisterd door vervuiling.

VERVUILINGTe

kst

en

Fo

to’s

�l�

Fre

ya G

oo

sse

ns

en

Je

ssic

a V

anh

oe

ck

28�|�Comeza

Duitse handelsstad in hartje Roem

SIBIU

Het plein Piaţa Micã

Comeza�|� 29

RUBRIEK

emenië

30�|�Comeza

Aan de voet van de Transsylvanische Alpen ligt het Roemeense Sibiu, de zusterstad van Mechelen. Het stadje was in de 12e eeuw een Duitse handelsstad en daarmee een van de rijkste in centraal Roeme-nië. Sibiu vertoont nog steeds enkele karakteristieke Duitse kenmerken zoals de open pleinen en ver-dedigingsmuren. Op het plein Piaţa Micã logeerde Comeza in The Old Town Hostel. De hostel biedt een mooi uitzicht over heel de binnenstad en alle bezienswaardigheden liggen binnen handbereik. Comeza laat je wat cultuur opsnuiven in de Duitse Hermannstadt.

Winkelstraat die grenst aan Piata Huet

Comeza�|� 31

REISDOSSIER

Naast het plein, Piaţa Micã, waarop Comeza lo-geerde, ligt Piaţa Mare. Het grootste plein van Sibiu met een overvloed aan duiven en straat-honden. De inwoners genieten op een bankje van de zon en voeden de dieren met brood. Kinderen spelen in de fontein en hun ouders wagen zich aan lekker eten in het nabij lig-gende restaurant. Het plein is een plekje waar vele inwoners komen om even te ontspannen tijdens de drukte van de dag.

De stilte en het uitzicht op de immens grote gebouwen geven een heerlijk gevoel van rust. Het grote lichtblauw gekleurde gebouw waar je uizicht op hebt is het Nationaal museum. Het is het eerste en daardoor ook het oudste museum in Roemenië, opgericht in 1817. Het bevindt zich in het voormalige paleis van Sa-muel von Brukenthal, de gewezen gouverneur van Transylvania. Het museum is opgebouwd uit zes verschillende culturele departementen.

In het paleis zelf worden de Europese kunst-galerij en de kille bibliotheek met bijna 300 000 geschriften tentoon gesteld. Op andere plaatsen in de stad kan je ook het historisch en farmaceutisch museum bezoeken. Net zoals het Museum of Natural History dat de natuur-lijke wetenschap van Transylvanie in de schijn-werper zet én het Museum of Arm and Hunting dat de evolutie van wapens en jachtmateriaal weergeeft.

Von Brukenthal verzamelde zijn eerste collecties aan het einde van de 18e eeuw. Na-dat zijn enige dochter op vier jarige leeftijd stierf en de lijn binnen de familie werd stopgezet diende hij het gehele erfgoed af te staan aan de Evangelische Kerk. Deze stelde het in 1817 open voor bezoekers. Je wordt overdonderd door het grote aanbod aan cultuur en zou haast verloren lopen in de grote gebouwen.

Muzeul

National Brukenthal

Een plek om even uit te rusten, is zeker het binnenplein van het paleis.

32�|�Comeza

Op het plein, Piaţa Mare, heb je naast het Nationaal museum ook uitzicht op de Ka-tholieke kerk. Deze werd pas op het einde van de 18de eeuw gebouwd, maar weet zich toch mooi tussen de andere gebouwen te mengen. Tijdens de Oostenrijkse overheersing in de 17de eeuw vestigden enkele katholieke priesters en offi ciers zich in Sibiu. Na een lange strijd met de evangelisten, mochten ook de katholieken een kerk bouwen in de stad. Het resultaat kan je gratis bezichtigen.

Deze kerk is ook populair bij de Duitstalige bevolking van de Hermannstadt, want de missen worden in het Duits, het Hongaars en het Roemeens gegeven. Binnenin kan je de imposante schilderijen van Anton Steinwald en Ludwig Kandler aanschouwen en ook de bekleding met bladgoud is een kijkje waard.

Romano-Catolicã

Voorgevel van de Romaans Katholieke kerk.

Biserica

Comeza�|� 33

RUBRIEK

Op Piata Huet pronkt de Evangelische kathedraal van Sibiu. Het kleine pleintje is verder nog door andere beschermde monumenten bezaaid en enkele speelse musjes zijn op zoek naar eten. De kathe-draal palmt echter het hele plein in. In de 13de eeuw was de kerk veel kleiner en werd de stad er rond gebouwd. Later zijn er stukken bijgebouwd en is ook de stad rondom gegroeid. Voor één Lei kan je de kerk binnenin bezichtigen. Waar het gebouw kolossaal is van-buiten, is het bezoekbare gedeelte zeer bescheiden.

Vooral de Duitse geschiedenis is sterk aanwezig. Slachtoff ers van de wereldoorlogen hebben een herdenkingsboek. Daarnaast zijn er ook graftombes van belangrijke fi guren in de kathedraal terug te vinden. Ook daar vind je veel Duitse namen terug. De Kathedraal wordt spijtig genoeg gerestaureerd aan een trage snelheid en is daarom vanbinnen bezet met hout, wat het imposante ervan te-niet doet. Van buiten uit kan je de pracht en praal ervan voldoende waarnemen.

Catedrala

Voor de Evangelische kathedraal. vind je het standbeeld van Bisschop Teutsch

Evanghelicã

34�|�Comeza

Het museum neemt je mee doorheen de evo-lutie van de Roemeense kunst onder vorm van zo’n 200 schilderijen tussen de 18e en 20ste eeuw. In 1948 werd het museum van de kunst eigendom van de Roemeense staat. De staat breidde in 2009 de Europese kunstgalerij uit met een tentoonstelling over de typisch Roe-meense kunst.

De schilderijen staan tentoongesteld in welbe-kende chronologische lijn van simpele portret-ten van Franz Neuhauser tot het modernisme van Toeulescu. Deze sectie schilderijen wordt aangevuld door de unieke Transsylvanische sectie van de rijkelijke Brukenthal collectie. De schilderijen mogen niet aangeraakt worden, al is de verleiding bij sommige onder ons toch groot om de dikke klonters verf te voelen. Je moet het dan wel heel stiekem en snel doen, want in elke gang staat er een bewaker die een oogje in het zeil houdt en je de correcte kant op stuurt als je even afwijkt van de chronologie in de schilderijen.

Het centrale plein Piata Huet reikt uit op The Old Townhall. Een kleine binnenplaats die van de 16e tot 20ste eeuw als offi ciële stadshal diende. Tegenwoordig gebruikt het historisch museum dit gebouw. Je betaalt enkele luttele Lei’s om toegang te krijgen tot vier musea die de geschiedenis van de stad weerspiegelen.

Aan elke deur wordt de wacht gehouden door een stenen bewaker die een belangrijke rol had in de geschiedenis. Je wordt meteen meege-zogen in de oudheid van Sibiu. De leefomstan-digheden, jachtprocedures en oermensen in le-vensgrote nabootsingen staan tentoongesteld in het museum. Het gedimde licht en de kilte in de wandelgang brengen de sfeer naar boven. Doorheen de verschillende musea stelt men de evolutie naar de middeleeuwen voor. Vooral het ambachtelijke glaswerk staat centraal. Eveneens als de handgemaakte gevechtswa-pens, de Koninklijke juwelen en de verzame-lingen munten die telkens een periode in het Koninklijke huis weergeven.

Romanian

Muzeul

De

voo

rgev

el v

an d

e R

oe

me

en

se k

un

stg

alle

rij.

De stenen bewaker aan de inkomhall van het museum.

de Istori

Art Gallery

Comeza�|� 35

REISDOSSIER

Catedrala

In de Strada Mitropoliei is de Orthodoxe kathedraal gevestigd. Een smalle straat waar in het midden een immens groot gebouw pronkt. Het is daardoor meteen het moeilijkste gebouw van heel Sibiu om een mooi kiekje van te ma-ken. Toeristen staan minuten lang met hun fototoestel te prullen om de kathe-draal toch maar te doen passen op hun scherm. De kerk werd in het begin van de 20ste eeuw gebouwd door Josif Kamner.

Deze Orthodoxe kathedraal is vanbinnen helemaal bedekt met Bijbelse tafere-len en beelden. Stoelen staan er niet, want de orthodoxe gebruiken laten zitten tijdens de mis niet toe. De Roemeense kerkgangers mogen de kathedraal pas betreden na het afl eggen van enkele rituelen, zoals het kussen van Bijbelse fi -guren. Ook wanneer inwoners de kerk voorbij lopen op weg naar de winkel of de school maken ze drie maal een kruisteken. De buitenkant van deze kerk ver-raadt slechts een klein deel van de rijkdom binnenin.

Het straatbeeld met de Orthodoxe kathedraal.

Ortodoxã Sfânta Treime

36�|�Comeza Deze stadstoren verbindt Piaţa

Huet met Piaţa Mare.

The Old Town Hostel is een uitstekende ver-blijfplaats voor reizigers. De hostel is gelegen op het meest centrale punt van het historische centrum van Sibiu. Alle bezienswaardighe-den liggen binnen handbereik en in de kelder van het gebouw vind je een gezellig muziekcafé om ’s avonds de benen los te gooien. Twintig euro per nacht biedt je een ruime kamer met eigen badkamer. De gemeenschappelijke keuken geeft je de gelegenheid te koken, maar je kan ook dineren in de verschillende restaurants op het aangrenzende plein Piaţa Micã. ’s Avond geeft de hostel je een prachtig zicht op de verlichte binnen-stad.

Comeza�|� 37

REISDOSSIER

Als je doorheen de straten van de stadskern in Sibiu loopt, merk je al snel de prachtige riool-deksels op. Sibiu werd in 2007 tot Cultuurstad van Europa verkozen. Op deze benoeming zijn de inwoners nog steeds ontzettend trots. Alle riooldeksels kregen het logo met vermelding Europese Cultuurstad 2007 en vrijwel elk huis werd door de overheid benoemd tot historisch monument. De stad werd voor deze titel spe-ciaal gerenoveerd, maar vier jaar later wordt er vrijwel geen aandacht meer aan besteed waar-door langzamerhand de straten opnieuw begin-nen te vergrijzen. De verf komt los van de muren en het roet van het verkeer hecht zich vast aan de gevels. Alsnog heeft Sibiu zijn charme en is het een aanrader om deze mooie stad te bezoeken.

Fo

to e

n t

eks

t�l�

Fre

ya G

oo

sse

ns

en

Je

ssic

a V

anh

oe

ck

Het logo van Europese Cultuurstad 2007 op een riooldeksel.

Het straatbeeld van Sibiu.

38�|�Comeza

Comeza�|� 39

RUBRIEK

voor wie niet past in de Roemeense maatschappij

TIGVENI

De Scoala Speciala in Tigveni vangt mentaal en fysiek gehandicapten op uit heel Roemenië. Er zijn acht bege-leiders voor 300 kinderen en fi nanciële steun is schaars. De gebouwen zijn verouderd, hygiëne wordt niet hoog in het vaandel gedragen en elke vorm van opvoeding ontbreekt. Tijdens het communisme werden de patiën-ten in Tigveni gedumpt, maar ook nu nog aanvaarden de Roemenen de gehandicapte kinderen niet.

Teks

t�|�

Jess

ica

Van

ho

eck

�F

oto

’s�

|�Je

ssic

a V

anh

oe

ck e

n T

om

van

Cae

yze

ele

40�|�Comeza

Het achtergebouw is niet toegankelijk voor bezoekers. In het vernieuwde blok raak je en-kel binnen als je de nodige mensen kent. Alle vormen van publiciteit worden afgeweerd. Het kan het personeel niet schelen dat er daardoor meer argwaan ontstaat. De directie doet dit zogezegd om hun patiënten te beschermen, maar die lopen ondertussen wel vrij rond in het dorp. De vuile was mag gewoonweg niet bui-ten gehangen worden.

Tom Van Caeyzeele (38) is één van de weinige buitenstaanders die welkom is in de gebouwen. Deze Belg uit Lier zet zich al enkele jaren in voor de Scoala Speciala. Tom reist vaak naar Roemenië en verblijft dan bij een vriend op de camping. Op die camping kwam hij in contact met een verzorger van de instelling. ‘Nellike nam me op een dag mee naar Tigveni. Ik le-verde met mijn vleesbedrijf aan een gehandi-captencentrum in België en wist hoe het er aan toe ging. Wat ik in de instelling zag raakte me zodanig dat ik niet anders kon dan actie onder-nemen’, zegt Tom.

Het begon klein, met het meebrengen van potloodjes, boekjes en kledij. Structurele ver-anderingen kon hij niet fi nancieren. Op een dag slaagde Tom er in om 80 bedden en lakens te versieren bij het Elewijt Center, een hotel in Zemst. ‘Zij gingen het hotel renoveren. De oude bedden moesten verkocht worden, maar ik heb het voor elkaar gekregen dat ik de bedden die niet verkocht werden, mocht meenemen naar Tigveni’, aldus Tom.

Uiteindelijk doneerde het management van het Elewijt Center het geld van de verkoop. De directie in Roemenië van toen was zeer cor-rupt en daarom werd de som van 200 euro ge-schonken aan een ander project in het land. ‘Ik wou dat het geld goed gespendeerd werd en niet in de zakken van de directie zou verdwij-nen. Omdat ik geen VZW ben, maar gewoon Tom Van Caeyzeele, nodigde ik de directie van het Elewijt Center uit om een kijkje te nemen in de instelling. Op die manier kon ik bewijzen dat de bedden wel degelijk een wereld van verschil maken voor de patiënten’, vertelt Tom.

Dodelijke winter

De gebouwen zijn slecht geïsoleerd en de barre winter eiste dit jaar vier levens. Er zijn te veel patiënten en de verzorgers zijn niet in staat om hen te verzorgen. De lichtste gevallen kunnen voor zichzelf zorgen, maar anderen zijn gebon-den aan hun bed. ‘Er is één jongen in de instel-ling die spastisch was. Hij lag al vijf jaar in bed. Vermoedelijk in hetzelfde trainingspak. Ik liet voor hem een rolstoel op maat ontwerpen. De eerste dag piste en kakte hij in zijn broek van de schrik, want hij wist niet wat er gebeurde. Vijf dagen later trof ik hem buiten aan, genie-tend van de zon.’

Tom Van Caeyzeele en zijn Roemeense vrouw Ramona leerden elkaar kennen in de buurt van Tigveni.

Comeza�|� 41

DOSSIER

‘Een jongen lag al vijf jaar in bed, vermoedelijk met

hetzelfde trainingspak.’

De hygiëne van de patiënten wordt niet gecon-troleerd. Degenen die zich niet kunnen wassen, hebben pech. Alle patiënten die niet in staat zijn om te werken en zichzelf te verzorgen, zitten als het ware gevangen in de instelling. ‘Degenen die kunnen werken, hebben vaak een job bij de plaatselijke boeren. Ze kunnen dan sparen voor hebbedingetjes zoals een compu-ter.’

Anderhalf jaar geleden kwam er een nieuwe di-rectrice aan het hoofd van de instelling. ‘Ik heb het gevoel dat zij minder corrupt is dan de vorige’, zegt Tom. Corruptie is nog steeds een groot probleem in Roemenië. ‘Toen ik met de bedden in Tigveni aankwam, vroeg de toenmalige directie om de bedden in het ma-gazijn te plaatsen. Ze gingen ze zogezegd zelf verdelen. Ik wist gelukkig dat ik de bedden ef-fectief in de kamers moest plaatsen, want eens

Tom brengt geregeld afgedankte rolstoelen mee naar Tigveni.

De patiënten van de Scoala Speciala zijn bedreven in breien en haken, want iets beters hebben ze niet te doen.

42�|�Comeza

dat de kinderen iets hebben gekregen, moet iedereen er van afblijven.’

‘We hebben de directie allerlei ‘offi ciële docu-menten’ laten ondertekenen. Ik heb toen stem-pels van allerlei dingen, zoals mijn eigen bedrijf, op die papieren gezet om ze echt te doen lij-ken.’ Nu de nieuwe directrice het bewind voert, is er al veel verbeterd in de instelling. Het ge-bouw beneden werd gerestaureerd met behulp van buitenlandse fi nanciering. Spijtig genoeg is het achterste gebouw nog steeds gruwelijk. ‘Uitwerpselen blijven liggen in de bedden. Twee patiënten zijn achter tralies geplaatst omdat ze agressief zijn. Als je geen psychische hulp krijgt en heelder dagen opgesloten zit, word je uiter-aard agressief. Het is een vicieuze cirkel’, vertelt Tom.

De patiënten liggen met hun jas aan in bed om toch een beetje warm te krijgen.

De corruptie die je aantreft in de instelling zet zich ook voort bij de patiënten zelf. De licht-gehandicapten zwaaien er met de stok. Een onderzoek van Geert Hofstede toont aan dat Roemenen gemakkelijk hiërarchie aanvaar-den. In de Scoala Speciala is dat ook het geval. Als iemand met een zware handicap ergens geld krijgt, dan moet hij zijn deel afstaan aan de anderen die boven hem staan. ‘Er zijn ook veel mooie dingen. De patiënten zorgen voor elkaar alsof het hun eigen kinderen zijn. Som-migen verdedigen hun kameraden door dik en dun’, zegt Tom. Op vlak van entertainment is er maar weinig voorzien. De meeste patiënten houden zich bezig met naaien en breien. ‘In de verre toekomst ben ik van plan om een project op poten te zetten voor de patiënten in de in-stelling. Tot dan doe ik zoveel als ik kan om de situatie te verbeteren.’

‘Uitwerpselen blijven in de

bedden liggen.’

‘Eens dat de kinderen iets

hebben gekregen, moet

iedereen er van afblijven.’

Sommige patiënten kunnen hun kamer inrichten omdat ze werken.

Comeza�|� 43

RUBRIEKFOTOREPORTAGE

versus

In Roemenië is er een groot contrast tussen het

platteland en de stad. In deze fotoreportage zetten

we armoede en rijkdom tegenover elkaar.

44�|�Comeza

Een houten huisje op het platteland.

Communistisch gebouw in Boekarest.

Comeza�|� 45

FOTOREPORTAGE

Het vervoersmiddel in Burluși

Een moderne auto in Sibiu.

46�|�Comeza

Ontspanning in Sibiu

Op het platteland geniet je van de mooie uitzichten.

Comeza�|� 47

FOTOREPORTAGEFOTOREPORTAGE

Vervallen gebouwen worden ingenomen door H&M reclame.

Waterput op het platteland.

Fo

to’s

�l�

Fre

ya G

oo

sse

ns

en

Je

ssic

a V

anh

oe

ck

48�|�Comeza

REVOLUTIE VERANDERDE ROEMEENSE MODEWERELD

Comeza�|� 49

RUBRIEK

Modeontwerpster Ludmila Corlateanu leerde kleren maken in een wereld waar je geen eigen mening mocht hebben en creativiteit uit den boze was. In de voormalige Sovjet Unie droegen mensen enkel grauwe, doff e kleren uit massaproductie. Jaren later laat het communisme nog steeds littekens na op de Roemeense mode.

50�|�Comeza

‘Ik ben kleren beginnen ontwerpen toen ik vijf was. Voor mij stond ontwerpen vrij van het politieke sys-teem waar ik in opgroeide. Ik was iemand creatief en ik kon mijn gevoelens uiten via de kleren die ik maakte.’ Ludmila Corlateanu stu-deerde voor modeont-werpster aan de Chisinau

Technological college in Moldavië. Daarna be-haalde ze een tweede diploma aan de istituto Marangoni in Milaan. Ondertussen heeft de vrouw een eigen kledinglijn.

Mode en communisme gingen niet samen. Er waren wel enkele trends waar te nemen zoals pofmouwen. Deze werden verspreid in het land door de vrouwen van zakenmannen die het privilege kregen om naar kapitalistische landen te reizen. Pas drie tot vijf jaar later dan in West-Europa bereikte iets Roemenië.

Modeontwerpers hadden geen toegang tot West-Europese magazines en hadden weinig vrijheid om nieuwe dingen te creëren. ‘Ik weet dat er een comité bestond dat de creaties die vertoond werden op modeshows moest goed-keuren. Nochtans werden de kleren nooit op de markt gebracht. Modeshows dienden enkel als entertainment.’

Op kerstdag van 1989 werden dictator Nico-las Ceausescu en zijn vrouw Elena vermoord. Een paar dagen eerder waren de inwoners van Roemenië in opstand gekomen tegen het com-munistische regime en zo begon de revolutie. Eindelijk was Roemenië terug vrij. Plots werd het land overspoeld door goedkope Westerse en Turkse kledij. Na al die jaren konden men-sen eindelijk kleurijke en glinsterende kleren dragen. ‘Zelfs nu nog, na 20 jaar vrijheid, kan je de restanten blijven zien.’ Nog steeds dragen vrouwen, vooral op het platteland, met plezier een roze, gele of hevig blauwe outfi t.

De Revolutie van de Mode

Ludmilla Corlateanu

‘Zelfs nu nog, na 20 jaar vrijheid, kan je de restanten van het communisme blijven zien.’

Comeza�|� 51

MODE

‘Ik ben nooit meegegaan met de tendens om kleurrijke t-shirts met glitter te dragen. Ik maak-te mijn eigen kleren al vanaf het vijfde leerjaar. Toen ik 12 jaar was, kocht mijn trotse moeder een naaimachine met haar maandloon. Het commu-nisme heeft Ludmilla er nooit van weerhouden om creatief te zijn. De harde tijden zorgden juist voor een extra stimulans.’

‘Overvloed stimuleert de creativi-teit niet. Ik vond het net zeer leuk om uit een lelijke donkere stof een mooie jurk te maken.’ Deze Roemeense ontwerpster is echter een vreemde eend in de bijt. Het aantal ontwerpers nam na de val van het com-munistische regime niet spectaculair toe. Nog steeds bieden de universiteiten van het land geen goede opleiding aan. De jonge modeont-werpers worden niet de nodige vaardigheden

‘Modeshows dienden enkel als

entertainment.’

aangeleerd om mee te spelen op wereldniveau. ‘Niet moeilijk, want de leerkrachten zijn nog steeds die van 20 jaar geleden. Hun visie op de

modewereld is vertekend. Zij kun-nen de studenten niet klaarstomen voor de echte wereld, want die kennen ze zelf niet meer.’

In de grote steden begint de mode meer en meer aan te sluiten met die van de westerse wereld. Toch bestaat er nog steeds de trend om zo kleurrijk mogelijk gekleed door het leven te gaan. Ludmilla verkoopt haar kledij in Europa, de Verenigde Staten, maar ook in Ja-pan en Saoedi-Arabië. In Roeme-

nië zelf wordt de kledinglijn ook verkocht, maar in kleine oplagen. ‘Ik gebruik geen opvallende kleuren waardoor mijn kleren minder populair zijn in mijn land. De mode in Roemenië is hele-maal veranderd, maar vecht nog steeds met de gevolgen van het communisme.’

‘Voor mij stond ontwerpen vrij van het politieke

systeem waar ik in opgroeide.’

Teks

t�|�

Jess

ica

Van

ho

eck

�F

oto

�|�

Lu

dm

illa

Co

rlat

ean

u�

|�Ill

ust

rati

e�|�

Fre

ya G

oo

sse

ns

Kledij uit drie verschillende collecties van Ludmila Corlateanu

52�|�Comeza

In Sibiu ronddwalen werpt zijn vruchten af. Per ongeluk kwam de poster van Tagma in mijn vizier en enkele uren later zat ik in een klein cafeetje onder de grond naar dit Roemeense groepje te luisteren. Tagma heeft een zeer frisse muziekstijl. Althans voor ons Belgen toch. Ze wagen het om rock met balkanmuziek te mixen. Een heerlijke combinatie. Florina Costin tovert hemelse klanken uit haar viool die de nummers net dat extraatje geven. Daarnaast is deze dame ook behendig op de piano, waar-door de nummers een hoger rock en roll ge-halte krijgen. Viorel Costin is de leadzanger en werd voor een keertje begeleid door een dame met engelenstem. Naast zijn mooie stem bezigt Viorel ook nog een gitaar. Hij schudt makkelijk enkele pakkende gitaarsolo’s uit zijn mouw. Maar een bandje zonder drummer en basgi-tarist kan geen rock brengen, dus ook Adi en Nutz zijn van de partij. Adrian Tecoanta, alias Adi, weet steeds weer de maat aan te geven,

alhoewel hij één keertje de mist in ging. Hij was te veel naar zijn vrouwke aan het zien en vergat welk nummer hij moest spelen. De hele band is niet vies van er zwaar invliegen, maar ook rus-tige nummers vloeiden zachtjes doorheen de zaal. De sound van deze groep zit zeker en vast goed. Rock met een Roemeens accent is niet het enige wat Tagma kan brengen, dat bewij-zen ze met een cover van Muse als bisnummer. Er is nog werk aan de winkel, want er zaten zeker en vast enkele technische fout-jes in de nummers. Maar deze band staat nog maar aan het begin van zijn carrière en heeft alvast het talent om door te breken. Vooral Flo-rina en Viorel staan ijzersterk in hun schoenen tijdens hun solo’s, want zeg nu zelf een vioolsolo gevolgd door een gitaarsolo dat is niet voor elke band weggelegd. Als Tagma naar België komt, sta ik al vast in de rij aan te schuiven voor het beste plaatsje in de zaal te bemachtigen.

Tagma

Tekst�|�Jessica Vanhoeck�Foto�|�Freya Goossens

Comeza�|� 53

MUZIEK

‘Vio is mijn muze. Zonder hem zou ik nooit al die teksten kunnen schrijven.’ - Florina Costin, violiste Tagma

54�|�Comeza

‘ Als de hygiënecontrole komt, ligt de envelop met geld al klaar�’

Dragoş Stancu (42) richtte in het Roemeense Burluși een camping op. Dit soort logeerplaats is uniek in het land. Dragoș ging in België werken om zijn droom te fi nancieren. Roemenië maakt zich nu stilaan klaar voor toerisme en zo ook voor Camping Dragoşke.

De camping van Dragoş Santu was de eerste in Argeş

‘In België leerde ik een andere manier van leven kennen, deze westerse normen wou ik over-brengen naar mijn eigen land.’ Dragoş Stancu verliet Roemenië op 22-jarige leeftijd om de armoede te ontlopen. Hij werd opgevangen in een Belgisch gezin. Twee en een half jaar later keerde hij terug naar zijn moederland en richtte er een camping op voor toeristen.

‘In 1996 was mijn camping heel uniek op het platteland’, weet Dragoş. ‘Maar de oude ba-rakjes, het gebrek aan water en onvoldoende sanitaire voorzieningen trokken echter geen mensen aan.’ De armoede van Roemenië stoot-te alle toeristen af. ‘Als je een slaapplaats wil aanbieden, moet je voldoen aan de Westerse normen, maar in dit land is dat niet

‘We reden met alle

campeerwagens

één voor één naar

Roemenië.’

‘De campings komen

als paddenstoelen

uit de grond’

Dragoş Stancu : De bedden, matrassen en dekens heb ik gekre-

gen van een bedrijf uit België

Comeza�|� 55

NIEUWS

gemakkelijk.’ De controle op onder andere hygiëne is zo streng waardoor hij bijna elke keer werd afgekeurd. ‘Er ligt steeds een dikke envelop met geld klaar als ik de controle over de vloer krijg.’ Corruptie kent nog steeds zijn wandelgangen in Roemenië. Zo zijn hotels vaak heel mooi en netjes aan de buitenkant, maar binnenin zijn de muren rot of de toilet onrein. Een camping was tot op heden zeer zeldzaam in Roemenië. De armoede lokt geen investeer-ders om een camping te beginnen. Al duikt er hier en daar wel een kersverse camping of nieuw hotel op. ‘Die concurrentie is goed’, zegt Dragoş. ‘Het lokt veel toeristen.’

Enkele Belgen hielpen hem aan een vijftal cara-vans. ‘We reden met alle kampeerwagens één voor één naar Roemenië. Ik ben mijn vrienden echt ontzettend dankbaar. Op deze manier kon ik de oude barakjes weggooien en een grotere luxe aanbieden aan mijn klanten’, weet Dragoş. ‘Ook mijn broer stuurt regelmatig fi nanciële hulp vanuit Canada waarmee ik de keuken en eetruimte kan verbouwen.’ Momenteel bouwt de man houten hutten waarin bezoekers kun-nen logeren. De chalets zijn voorzien van elek-triciteit en verwarming. ‘De bedden, matrassen en dekens heb ik gekregen van een bedrijf uit België dat ze anders op de vuilnisbelt zou gooien, maar ze zijn nog in enorm goede staat.’ Ook de sanitaire voorzieningen zijn helemaal verbouwd, maar voldoen nog steeds niet aan de hygiënische normen.

‘Vooral in de zomermaanden krijg ik nu heel wat toeristen over de vloer’, zegt Dragoş. Het toerisme komt zeer langzaam op gang en mond-aan-mond reclame maakt dat de cam-ping steeds meer West-Europeanen en Roe-menen ontvangt. Ook de autostrade die aan-

Comeza overnachtte enkele dagen op Caming Dragoşke. Een luttele vijftien euro per nacht voor twee personen bezorgde ons een juist afgewerkte chalet. De muren roken nog naar vernis en daarnaast installeerde Dragoş een elektrisch vuurtje om ons warm te houden. De sanitaire voorzieningen waren uitermate pro-per en het Roemeens eten was heerlijk. Voor de vegetariërs werd zelfs een apart stoofpotje gemaakt. ’s Avonds was er de mogelijkheid om een Ţuică te drinken en te biljarten met de plaatselijke bevolking. De heer des huizes bracht ons naar de mooiste plekjes van het platteland en bekoorde ons met zijn glimlach en vriendelijkheid. Een gastvrijheid die onbe-taalbaar is.

gelegd zal worden, zal voor heel wat toeristen zorgen. ‘Mijn camping is een uitstekende ver-blijfplaats voor reizigers’, weet Dragoş. ‘Je bent omringd door een mooi natuurgebied.’ De ligging van het terrein biedt je alvast de moge-lijkheid om de vele gezichten van Roemenië te leren kennen.

Meer informatie vind je op:www.campingDragoșke.ro

Fo

to’s

�l�

Je

ssic

a V

anh

oe

ck�

Teks

t�l�

Fre

ya G

oo

sse

ns

Vanaf de zomer zijn alle chalets beschikbaar op de camping.

56�|�Comeza

‘Posera? Posera?’ Als je in Roemenië de straat op gaat met een chiquer fototoestel, dan staat er binnen de minuut een hele rij modellen voor je klaar. Wegenwerkers zetten snel hun helm op en laten schijnen dat ze hard aan het werken zijn. Het gemeentepersoneel zet daar-entegen de vuilbakken aan de kant en troept samen totdat ze bijna niet meer op je scherm raken. Wetend dat ze hun kiekje nooit zullen te zien krijgen, willen ze toch graag voor de lens staan met hun mooiste glimlach. Het is buiten-gewoon voor hen, zo’n groot en ogenschijnlijk duur materiaal. Iets waar ze hoogstwaarschijn-lijk nog jaren voor moeten sparen en dan nog niet zullen kunnen betalen. De ogen van wel-iswaar elke voorbijganger zijn op jou gericht. ‘Ik voel me precies de koningin’, hoor ik mezelf nog zeggen. ‘De mensen hun ogen vallen er bijna uit.’ In het begin lach je het allemaal weg, maar al snel voel je jezelf niet meer op je ge-mak en probeer je remedies te vinden opdat mensen niet meer zouden kijken. Zo startte ik een nieuw soort competitie: een wedstrijdje staren. En ja hoor, als je lang genoeg terug blijft staren dan kijken ze de andere kant op. ‘1-0 voor den toerist!’

Wedstrijdje staren

Comeza�|� 57

COLUMN

Hoewel ik inwoner ben van Europa, voel ik me Belg. Wat heb ik in godsnaam gemeen-schappelijk met een Spanjaard of een Brit? De Europese identiteit is nog lang niet gevormd. En net daarom trok ik naar Roemenië. Ik was totaal onwetend over wat er zich afspeelde in het Oostblok. En tot mijn grote verbazing zag ik hoe de EU een land kan verbeteren en het tegelijkertijd kan verscheuren. Roemenië is een land dat groeit met twee snelheden. Grote budgetten worden geïnvesteerd in de uitbouw van een goed wegennet. De economie richt zich meer op export en drijft de welvaart in het land op. Maar de senioren op het platteland, die zich doorheen het communisme worstel-den, blijven achter. Ze krijgen het steeds moei-lijker om te overleven, want de kleine boer lijdt onder de komst van grote veebedrijven. De traditionele ambachten verdwenen, ruilhandel werd als corrupt bestempeld en veel rijker wer-den ze er niet op. Het is zelfs zo erg dat som-migen van die oude generatie terug willen naar het communistische systeem. Ook zaken als hekserij, waarmee menig veel mensen hun kost verdienden, werd door de EU afgekeurd. Met paard en kar dwalen sommigen rond, want ze zijn niet langer welkom op de autostrade.

Roemenië,een land van twee snelheden

58�|�Comeza

‘ Ideologies separate us. Dreams and anguish bring us together. - Eugène Ionesco

Fo

to�

l�R

ud

y M

oo

ns�

�Te

kst�

l� F

reya

Go

oss

en

s e

n J

ess

ica

Van

ho

eck

�

Comeza�|� 59

RUBRIEK

COMEZA

Comeza is een uitgave van Lessius Mechelen.

RedactieadresZandpoortvest 13, 2800 Mechelen

Tel.: 0472/49.71.96E-mail: info@comeza.beWebsite: www.comeza.be

RedactieFreya Goossens, Jessica Vanhoeck

WebmasterFreya Goossens, Jessica Vanhoeck

Fotografi eFreya Goossens, Jessica Vanhoeck

VormgevingFreya Goossens, Jessica Vanhoeck

ReclameNancy Goossens

Hebt u vragen of wil u reageren op berichten?Stuur een e-mail naar info@comeza.be of schrijf een brief naar Zandpoortvest 13, 2800 Mechelen.

Met dank aan:Renaat BogaertPieter van HerrewegheAnnick de PauwErik RoosensJan van CaeyzeeleTom van CaeyzeeleTrees VerleyenDragoș StancuHerman DuponcheelOnze ouders