การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

ทปรกษา 1. นพ.ภานวฒนปานเกต ผอำนวยการสำนกโรคไมตดตอ 2. นพ.สมศกดนกลอดมพานชย นายแพทยสาธารณสขจงหวดสโขทย 3. นพ.โสภณเอยมศรถาวร สำนกระบาดวทยา

คณะศกษา 1. ผศ.ดร.ศภวรรณมโนสนทร กลมเฝาระวงพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอ 2. น.ส.นพวรรณอศวรตน กลมเฝาระวงพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอ 3. น.ส.พชรยายงอนทร กลมเฝาระวงพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอ

คณะทดสอบความเทยงตรงเชงเนอหา 1. นางสมนาตนตไวยทพนธ สำนกงานสาธารณสขจงหวดสโขทย 2. นางเพชรรตนกจสนาโยธน สำนกงานสาธารณสขจงหวดสโขทย 3. นางทศธญมยปาฐสงขทอง สำนกงานสาธารณสขจงหวดสโขทย 4. น.ส.ชอกมลรตนสรงค โรงพยาบาลสโขทย 5. นางศศธรอตสาหกจ โรงพยาบาลสโขทย 6. นางกนกพจนมวฒนา โรงพยาบาลสโขทย 7. นางยพเรศแกวประเสรฐ โรงพยาบาลศรสงวร 8. นางทองพรมตราตองชน โรงพยาบาลกงไกรลาส 9. นางศรกลเปยมประเสรฐ โรงพยาบาลสามโคก 10. นายสรวฒเอยมนย สำนกงานสาธารณสขอำเภอเมองสโขทย 11. นางอาทตยาวงวนสนธ สำนกงานสาธารณสขอำเภอทงเสลยง 12. นายอศวนลมฤกษรำลก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลเขาแกวศรสมบรณ 13. นางสตาถอมน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลปานยาง 14. นายเอกศลาปานศร โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลทงหลวง 15. นางวาสนาบณยมน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำบลบานสวน

แหลงทน โครงการเพมศกยภาพบคลากรในการพฒนาระบบเฝาระวงพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอในประเทศไทย(โครงการ- NCD1-BRFSS)ภายใตความรวมมอดานสาธารณสขตามขอตกลงความรวมมอดานNon-Researchของกระทรวงสาธารณสข กบศนยปองกนและควบคมโรคแหงชาตประเทศสหรฐอเมรกา

เมอเสรจสนคมอการฝกอบรม บคลากรทางสขภาพสามารถทจะ 1. วางแผนการประเมนความตองการของชมชน 2. ทบทวนและกำหนดเกณฑการใหคะแนนขอมลทเกบไดจากกระบวนการประเมนความตองการชมชน 3. สรปผลขอมล 4. ระบสงทตองการปรบปรง 5. พฒนาแผนปฏบตการชมชน

คมอการฝกอบรมการประเมนความตองการจำเปนของชมชน(Community Needs Assessment)

สวนท 1 : บทนา 4 วตถประสงคการเรยนร 4 ระยะเวลาโดยประมาณในการเรยนรจากคมอ 5 ความรเบองตนประกอบการฝกอบรม 5 เกยวกบคมอการฝกอบรมและกจกรรมระหวางการฝกอบรม 5

สวนท 2 : การประเมนความตองการของชมชน 6 บทนำ 6 เครองมอ“THECHANGE” 7 กระบวนการประเมนความตองการของชมชน 7

สวนท 3 : การวางแผนการประเมนความตองการของชมชน 10 บทนำ 10 การสรางและบรณาการทมปฏบตการชมชน 10 ทมปฏบตงานในพนทรวมในการกำหนดแนวทางการดำเนนงาน- การประเมนความตองการของชมชน 11 ระบขอบเขตของการประเมนความตองการของชมชน 11 การระบพนททางภมศาสตรสำหรบการประเมนชมชน 12 ระบภาคสวนของชมชนทจะทำการประเมน 12 ระบองคประกอบในการประเมนชมชน 13 การจดทำขอคำถามสำหรบการประเมนชมชน 14 เลอกพนทสำหรบการประเมนความตองการของชมชน 15 ระบวธการในการเกบรวบรวมขอมลหรอใชแหลงขอมลทมอย 16 ระบผใหขอมลหลก 20 จดทำระบบเอกสาร/แฟมขอมล 21 จดเนนสำคญ 21

สารบญ

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

สวนท 4 : ตรวจทานและใหคะแนนขอมล 22 บทนำ 22 นโยบายและกลยทธการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม 22 การสรางเกณฑใหคะแนนขอมล 23 วธการลงฉนทามตเพอสรปการใหคะแนน 25 จดเนนสำคญ 26

สวนท 5 : การบนทกและการสรปผลขอมล 27 บทนำ 27 การบนทกขอมล 27 การลงบนทกความคดเหน 28 การประมวลผลขอมล 28 สรปผลขอมล 29 การสรางตารางขอมลกรด 30 จดเนนสำคญ 32

สวนท 6 : การสรางแผนปฏบตการชมชน 33 บทนำ 33 ระบสงทมอยในชมชนและความตองการของชมชน 33 การสรางกลยทธชมชน 35 การจดลำดบความสำคญของกลยทธ 35 แผนปฏบตการชมชน 37 จดเนนสำคญ 39 สงทควรจำ 40

คมอผเขารบการฝกอบรม4

วตถประสงคการเรยนร ภายหลงการอบรมผเขารบการอบรมสามารถ:

1. วางแผนเตรยมความพรอมสำหรบการประเมนความตองการของชมชนดงน:

1.1 มทมปฏบตการทพรอมสำหรบการประเมนความตองการของชมชน

1.2 ทำความเขาใจชมชนในภาพกวาง เพอนำมาใชในการประเมนชมชนโดยทำความเขาใจชมชน

ในเรองของพนททางภมศาสตร โครงสราง/องคประกอบ/และการบรหารจดการในชมชน

คานยมวฒนธรรมคณลกษณะความเปนอยของชมชนและอนๆ

1.3 กำหนดประเดนคำถามทสามารถนำมาใชประกอบในการประเมนความตองการของชมชน

1.4 เลอกพนททจะดำเนนการประเมนความตองการของชมชน

1.5 กำหนดวธการเกบขอมลเครองมอทจะใชในการเกบขอมลรวมทงแหลงขอมลสำหรบนำมาใช

ในการประเมนชมชน

1.6 ระบผใหขอมลหลก

2. กำหนดเกณฑการใหคะแนนขอมลทไดจากการประเมนความตองการของชมชนและใหคานำหนก

คะแนนตามเกณฑทกำหนดไว

3. ใหคาคะแนนตามเกณฑทกำหนดไวลงในตารางกรดและวเคราะหเพอสรปผลคะแนน

4. จดลำดบความสำคญของกลยทธเพอนำมาใชในการวางแผนงาน/โครงการของชมชน

5. สรางแผนปฏบตการชมชนโดยองคประกอบของแผนประกอบดวย

5.1 วตถประสงคทครอบคลมระยะเวลาการดำเนนโครงการ(วตถประสงคระยะยาว)

5.2 วตถประสงครายป(วตถประสงคระยะสน)

5.3 กจกรรมทตองทำใหบรรลวตถประสงคทกำหนดไว

5.4 ผรบผดชอบหลกในการดำเนนงานตามกจกรรมเพอใหบรรลวตถประสงค

5.5 กรอบระยะเวลาในการดำเนนงานตามกจกรรม

สวนท 1: บทนำ

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 5

ระยะเวลาโดยประมาณในการเรยนรจากคมอ คมอนใชเวลาประมาณ7-10ชวโมงในการเรยนร

ความรเบองตนประกอบการฝกอบรม ความรพนฐานทควรใชควบคกบคมอการประเมนความตองการของชมชน

• ความรเกยวกบโรคไมตดตอ

• ความรเกยวกบแหลงขอมลโรคไมตดตอ

• ความรเกยวกบการวางแผน

เกยวกบคมอการฝกอบรมและกจกรรมระหวางการฝกอบรม ผเขารบการฝกอบรมจะศกษาเกยวกบการประเมนความตองการของชมชนโดยทำความเขาใจในแตละสวน

เรมตงแต

สวนท1:วตถประสงคของการเรยนร

สวนท2:ขนตอนการประเมนความตองการของชมชน

สวนท3:การวางแผนเตรยมความพรอมสำหรบการประเมนความตองการของชมชน

สวนท4:การกำหนดเกณฑและการใหคะแนน

สวนท5:การลงบนทกขอมลและการสรปผล

สวนท6:การวางแผนปฏบตการชมชน

คมอผเขารบการฝกอบรม6

บทนำ ชมชน (Community) คออะไร โดยทวไปชมชนจะถกนยามหรอกำหนดโดยพนททางภมศาสตรอยางไรกตามคำวาชมชนยงครอบคลม ไปถงกลมคนทมลกษณะบางประการทมความสนใจรวมกนมคานยมรวมกนแมวาจะมภมหลงทตางกนเชนในเรอง ของศาสนาวฒนธรรมประเพณความเชอเชอชาตอาชพอายเปนตน การเขาใจชมชนเปนสงจำเปนและสำคญสำหรบการประเมนความตองการของชมชนทำใหเขาใจพนท ซงจะชวยในในการกำหนดกลยทธและวางแผนการดำเนนงานโครงการสอดคลองกบบรบทความเปนอยของคน ในชมชน

การประเมนความตองการของชมชน คออะไร การประเมนความตองการของชมชนเปนการทำความรจกกบชมชนโดยใชเวลาไมนานในการทำความรจก ผลจากการประเมนความตองของชมชนทำใหเขาใจภาพรวมของชมชนในเรองนโยบายทองถนระบบการบรหาร จดการชมชนสงแวดลอมจดออน-จดแขงในชมชนประเดนปญหาทควรไดรบการแกไขและอนๆสงผลตอการ วางกำหนดทศทางในการพฒนาชมชนรวมทงการออกแบบและการวางแผนโครงการเพอพฒนาดานสขภาพของ ชมชนทาใหเกดการเปลยนแปลงในเชงบวกและความยงยนในชมชน

องคประกอบของการประเมนความตองการของชมชน การประเมนความตองการของชมชนสงผลตอการเปลยนแปลงใน3ดานคอการเปลยนแปลงเชงนโยบาย การเปลยนแปลงเชงระบบและการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม 1. การเปลยนแปลงเชงนโยบาย การเปลยนแปลงเชงนโยบายจะเกยวของกบกฎหมายระเบยบขอบงคบกฎเกณฑขอตกลงและวธปฏบต ทมอทธพลตอความเปนอยของคนในชมชนโดยนโยบายเปนไดทงนโยบายทบญญตเปนตวบทกฎหมายหรอนโยบาย เพอการกำกบดแลองคกรซงนโยบายเหลานจะสงผลใหเกดการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมของชมชนและมผลตอ การบงคบใชเชน นโยบายทบญญตเปนตวบทกฎหมายเชนกฎหมายการเรยกเกบภาษผลตภณฑยาสบระเบยบวาดวย ทสาธารณะในเมองสำหรบจดใหเปนพนทสเขยวการบงคบใชกฎหมายควบคมมลภาวะทางอากาศภายในอาคาร เปนตน

สวนท 2: การประเมนความตองการของชมชน

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 7

นโยบายเพอการกำกบดแลองคกรเชนนโยบายโครงการอาหารกลางวนในโรงเรยนนโยบายโรงเรยน ปลอดนำอดลมขอตกลงวาดวยมาตรฐานการดแลผปวยเบาหวานเปนตน 2. การเปลยนแปลงเชงระบบ การเปลยนแปลงเชงระบบเกยวของกบการเปลยนแปลงทสงผลกระทบตอองคประกอบในชมชนเชนบรรทดฐานสงคมความเชอวฒนธรรมของคนในชมชนโดยนโยบายจะเปนแรงผลกดนสำคญตอการเปลยนแปลง เชงระบบเชนนโยบายเขตปลอดบหรในอาคารสงผลตอการควบคมการสบบหรของคนในอาคารเปนตน 3. การเปลยนแปลงสภาพแวดลอม การเปลยนแปลงสภาพแวดลอม เกยวของกบปจจยทางกายภาพปจจยทางสงคมและปจจยทาง เศรษฐกจทมอทธพลตอการปฏบตตวรวมทงพฤตกรรมของคนในชมชนตวอยางการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม เชน • การเปลยนแปลงทางกายภาพเปนเรองของการเปลยนแปลงเชงโครงสรางทสงผลตอการเปลยนแปลง สงแวดลอมทสงผลตอความเปนอยในชวตประจำวนเชนการจดเมนชสขภาพในสถานทขายอาหาร การปรบปรงสภาพแวดลอมของททำงาน ใหมทางเดนเพอสงเสรมการมกจกรรมทางกายของ คนทำงาน • การเปลยนแปลงปจจยทางสงคมเปนการเปลยนแปลงทศนคตหรอพฤตกรรมในเชงบวกเกยวกบ นโยบายสงเสรมสขภาพรวมทงทศนคทดของชมชนในการตดสนใจตอโครงการสงเสรมสขภาพเชน ผนำชมชนมทศนคตทดในเรองของนโยบายเขตปลอดบหรผนำชมชนมทศนคตทดตอนโยบาย คนไทยไรพงและเปนตนแบบคนไทยไรพง • การเปลยนแปลงของปจจยทางเศรษฐกจเปนการสรางสงแวดลอมทางการเงนเพอลดหรอเพมแรง จงใจในการกระตนใหเกดพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค เชนการเพมราคาจำหนายปลกของ บหรซองเพอลดปรมาณการบรโภคยาสบ

เครองมอ “The CHANGE” เครองมอการประเมนความตองการของชมชนพฒนาจากTheCHANGEMODULEโดยTheHealthy CommunitiesProgram,DivisionofAdultandCommunityHealth,CenterforDiseaseControlเครองมอน เหมาะสำหรบการประเมนชมชนเพอใหเกดการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมทเออตอการสงเสรมสขภาพ

กระบวนการประเมนความตองการของชมชน การประเมนความตองการของชมชนมหลากหลายรปแบบสำหรบโมดลททำการอบรมเปนการเรยนร เกยวกบการวางแผนการเกบรวบรวมขอมลการประเมนความตองการของชมชนและการวางแผนงาน/โครงการ เพอพฒนาสขภาพชมชนโดยมขนตอนดงภาพท1

คมอผเขารบการฝกอบรม8

ภาพท 1 ขนตอนการประเมนความตองการของชมชน

ขนตอนท 1 การวางแผนสำหรบประเมนความตองการของชมชน • สราง/ระบ/กำหนดทมปฏบตการชมชน • กำหนดกลยทธการทำงานของทมปฏบตการชมชน • ระบขอบเขตพนททางภมศาสตรทจะประเมนฯเชนเขตเมองเขตชนบท • ระบภาคสวนของชมชนภายใตขอบเขตพนททางภมศาสตรทจะทำการประเมนฯเชนโรงเรยน ในเขตเทศบาลหนวยบรการสขภาพ • ระบองคประกอบทจะทำการประเมนฯเชนการสบบหรการรบประทานเคม • จดทำขอคำถามสำหรบการประเมนในแตละองคประกอบยอย • เลอกพนททจะทำการเกบขอมล • รวบรวมขอมลมอยเดมหรอหาวธการเกบขอมลเพอใหไดขอมลชดใหม • ระบ/กำหนดผทจะใหขอมล

1. Plan needsassessment

2. Conductassessment

3. Reviewand rate

data

4. Recordand review

consolidateddata

5. Developaction plan

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 9

ขนตอนท 2 ดำเนนการประเมนความตองการของชมชน

ขนตอนท 3 ทบทวนเกณฑการใหคะแนนขอมล • สรางเกณฑการใหคะแนนขอมล • หาขอตกลงรวมกนในการใหคะแนนขอมล

ขนตอนท 4 บนทกและทบทวนขอมล • ลงขอมล • ประมวลผลขอมลและ • สรปผลขอมล

ขนตอนท 5 จดทำแผนปฏบตการชมชน • จดลำดบความสำคญของกลยทธชมชน • จดทำแผนการดำเนนการสำหรบกลยทธชมชนทมความสำคญ

จดเนนของคมอคอการประเมนจดแขงและจดออนของชมชนผานวธการเกบขอมลและวเคราะหขอมล เชงคณภาพ เชนการใชเทคนกการสอบถามรวมกบเทคนกการสงเกตการณอยางไรกตาม เพอสนบสนนผลการ วเคราะหเชงคณภาพและเพอความครบถวนในการประเมนสถานะสขภาพของชมชนการนำขอมลเชงปรมาณมา ประกอบการพจารณารวมกบขอมลเชงคณภาพเชนสถตการปวย-การตายของประชากรในชมชนสถตอบตการณ ความชกโรคไมตดตอจากบนทกเวชระเบยนยงคงมความจำและเปนสวนหนงในการเกบรวบรวมขอมลวเคราะห ขอมลและแปลผลขอมล

คมอผเขารบการฝกอบรม10

บทนำ ขนตอนการวางแผนสำหรบการประเมนความตองการของชมชนเปนขนตอนสำคญเพอใหแนใจวามทม ปฏบตการมความพรอมรขอบเขตการทำงานรวาตองการขอมลอะไรและจะเกบขอมลอยางไร ในสวนนผอบรมจะไดเรยนรวธการวางแผนเพอเตรยมการสำหรบการประเมนความตองการของชมชน ในเรองของ • การสรางและบรณาการทมปฏบตการชมชน • การกำหนดกลยทธการทำงานของทมงาน • การระบ/กำหนดองคประกอบทจะทำการประเมนชมชนฯ • การจดทำขอคำถาม • การเลอกพนทในการประเมนชมชนฯ • การระบ/กำหนดขอมลทจะเกบรวบรวมและวธการเกบขอมล • การระบผทจะใหขอมล

การสรางและบรณาการทมปฏบตการชมชน ความหลากหลายของทมงานซงเปนตวแทนจากทกภาคสวนตางๆ ในชมชนชวยใหการประเมนความ ตองการของชมชนตรงตามความตองการทแทจรงสมาชกทกคนในทมงานจะตองมบทบาทหนาททชดเจนและม สวนรวมในทกขนตอนของการประเมนฯจะชวยใหการทำงานในแตละขนตอนบรรลผลสำเรจจำนวนสมาชกในทม ปฏบตการควรมจำนวนอยระหวาง10-12คนทงนเพอใหเกดความคลองตวในการทำงานสะดวกตอการบรหารจดการ ทมชมชนไดแก • ผบงคบใชกฎหมายเชนตำรวจอยการผพพากษา • ผนำศาสนาผนำทางศรทธาเชนเจาอาวาสพระปราชญในหมบาน • ผอำนวยการหรอผบรหารโรงพยาบาลเชนผอ.โรงพยาบาล/ผอ.กองทางดานสขภาพ • อาสาสมครสาธารณสขชมชน • ครใหญหรออธการ • ตวแทนสมาคมชมรมตางๆในชมชน • นายกเทศบาล/อบต./อบท. • ผแทนในระดบทองถนเชนกำนนผใหญบาน • ผนำธรกจทองถนเชนเจาของผประกอบการเจาของโรงงาน • ผประกอบการดานสขภาพในทองถนและ • อนๆ

สวนท 3: การวางแผนการประเมนความตองการของชมชน

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 11

ทงนการกำหนดขนาดของทมงานขนอยกบความเหมาะสมของแตละพนท รวมทงความยากงายในการ ประเมนความตองการของชมชนนอกจากนควรกำหนดวตถประสงคบทบาทหนาทและขอบเขตการทำงาของทม ใหชดเจนรวมทงจดออน-จดแขงปญหาอปสรรคทอาจเกดขนวางแผนรวมกนเพอลดปญหาอปสรรคตางๆทอาจเกดขน จากการทำงานรวมทงมงบประมาณเพยงพอในการดำเนนงาน

ทมปฏบตงานในพนทรวมในการกำหนดแนวทางการดำเนนงานการประเมน ความตองการของชมชน หลงจากการบรณาการทมปฏบตการประชมแลวควรมการประชมทมงานเพอปรกษาหารอเพอกำหนด แนวทางการดำเนนงานการประเมนความตองการของชมชนรวมกนประกอบดวย • กำหนดเปาหมายสำหรบการประเมนความตองการของชมชน • กำหนดการนาขอมลไปใชประโยชน เชน เพอนำไปใชเปนขอเสนอแนะใหกบผกำหนดนโยบายเพอ สนบสนนการดำเนนงานโครงการทจะดำเนนการใหมเพอนำไปใชใหเกดการเปลยนแปลงในเรองของ นโยบายการจดบรการ • กำหนดระยะเวลาการดำเนนงานการประเมนชมชนเชน3เดอน,6เดอน • กำหนดบทบาทและความรบผดชอบของสมาชกแตละคนในทม • มอบหมายงานใหสมาชกในทมตามทกษะ/ความรบผดชอบ/และทรพยากรทมอย • กำหนดแนวทาง/วธการทจะใชในการตดสนใจและ • เลอกวธ / เครองมอทจะใชสำหรบการประเมนความตองการของชมชน เชนCHANGE tool, การประเมนคากลางเปนตน

ระบขอบเขตของการประเมนความตองการของชมชน หวใจสำคญของการประเมนความตองการของชมชนคอทมปฏบตงานตองเขาใจนยามหรอความหมาย ของชมชนเปนแนวทางเดยวกนและใชนยามนในทกกระบวนการของการประเมนชมชน การประเมนความตองการของชมชนเปนการประเมนภายใตพนทเฉพาะเจาะจงทมภาคสวนทเกยวของ อยภายใตพนทนน โดยจะประเมนองคประกอบทมอยในภาคสวนนนๆ เชน ในเรองของบหร อาหารดงนน การประเมนความตองการของชมชนควรเรมตนท(ตางรางท1) • พนททางภมศาสตรเชนใน/นอกเขตเทศบาล • ภาคสวนหรอหนวยงานทอยภายใตพนท • องคประกอบเรองใดทตองการจะประเมนภายใตภาคสวน(ความตองการของชมชน)

คมอผเขารบการฝกอบรม12

พนททาง อำเภอเมอง ภมศาสตร

ภาคสวนชมชน เขาใจชมชน หนวยงาน/ สถานบรการ สถานททำงาน โรงเรยน (โครงสราง องคกร สขภาพ นโยบายคานยม สถาบนในชมชน ทสงผลใหเกด การเปลยนแปลง ในชมชน)

องคประกอบ •ลกษณะประชากร การประเมน •กจกรรมทางกาย ชมชน •ภาวะโภชนาการ •การบรโภคยาสบ •การบรโภคแอลกอฮอล •การจดการโรคเรอรง •ภาวะอวน •การดแลตนเอง •ภาวะผนำ •อนๆเปนตน

ตารางท 1 ขอบเขตการประเมนความตองการของชมชน

การระบพนททางภมศาสตรสำหรบการประเมนชมชน ทมปฏบตการชมชนจะตองตดสนใจเลอกพนทสำหรบการประเมนความตองการชมชน เนองจากพนท ทางภมศาสตรมความชดเจนของขอบเขตพนท จงชวยใหมองเหนภาคสวนในชมชนทงนควรเรมจากชมชนทม ความพรอมหรอชมชนขนาดเลก โดยเฉพาะอยางยงในระยะแรกของการทำงานทงนในชมชนทมความพรอม หรอเปนพนทขนาดเลกจะบรรลผลไดงายกวาการเลอกทำการประเมนชมชนในพนททไมมความพรอมหรอเปน พนทขนาดใหญ

ระบภาคสวนของชมชนทจะทำการประเมน ภายในพนททางภมศาสตรทกำหนดไวทมปฏบตการชมชนจะตองกำหนดภาคสวนใดของชมชนทตองการ จะประเมนฯโดยเรมจาก

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 13

• การทำความเขาใจชมชนในภาพกวาง(CIO,Community-At-LargeSector)เปนการทำความเขาใจ ชมชนในภาพกวางโดยเฉพาะอยางยงในเรองของการสนบสนนตางๆทมอยในชมชนทสงผลตอการ เปลยนแปลงทางสงคมและสภาพแวดลอมในชมชน เชน ในเรองของการเขาถงอาหารเพอสขภาพ นโยบายเขตปลอดบหรพนทจำเพาะทสงเสรมการเดนเทาพนทจำเพาะสำหรบขบขรถจกรยาน • หนวยงาน/องคกร/สถาบนในชมชน(CIO,CommunityInstitution/OrganizationSector)ไดแก หนวยงานทใหบรการหรออำนวยความสะดวกตางๆในชมชนเชนศนยเดกเลกองคกรทางศาสนา สมาคมผสงอายมหาวทยาลยเปนตน • หนวยบรการสขภาพ(HealthCareSector)ไดแกสถานทคนในชมชนไปรบบรการดานสขภาพ ทงในเรองของการสงเสรมปองกนรกษาและฟนฟสขภาพทงในยามปกตและฉกเฉนเชนโรงพยาบาล คลนกเอกชนรานขายยาเปนตน • สถานททำงาน (WorkSiteSector) ไดแกสถานททมนายจางและการจางงาน เชนบรษทเอกชน รานอาหารสถานประกอบการรานคาโรงงานเปนตน • โรงเรยน ไดแก สถาบนการศกษาทงในระดบตนและในระดบสง (อนบาล,ประถม,มธยมตน, มธยมปลาย,อาชวศกษา,มหาวทยาลยเปนตน)

ระบองคประกอบในการประเมนชมชน ภายใตภาคสวนจะมองคประกอบหรอประเดนทจะทำการประเมนฯทมงานควรระบองคประกอบหรอ ประเดนทจะทำการประเมนความตองการของชมชนโดยองคประกอบนนจะตองสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทาง สขภาพทดขนอยางเชอมโยงในทกภาคสวนของชมชนทงนลกษณะทางประชากรเปนองคประกอบหลกทตองระบ ทกครงในการประเมนความตองการของชมชนสำหรบองคประกอบทเหลอทมงานสามารถเลอกโดย 1. เลอกกอนการจดลำดบความสำคญของกลยทธสำหรบการวางแผนการทำงานวธนจะตองอาศยการ มสวนรวมของทมงานทม keypersonและทมงานจะตองเปนผทอยในชมชนและรจกชมชนเปน อยางด 2. เลอกหลงจากการจดลำดบความสำคญของกลยทธสำหรบการวางแผนการทำงานวธนจะชวยใหการ ตดสนใจในการเลอกองคประกอบมความชดเจนมากขนแตทงนทมงานจะตองทำการเกบขอมลในทก องคประกอบทตองการจะประเมนความตองการของชมชน 3. ในกรณททมงานตดสนใจเลอกและดำเนนการทกองคประกอบทมงานจะตองมความพรอมในเรอง ของบคคลทรพยากรและงบประมาณรวมทงมแผนงานทมระยะเวลาและการตดตามผลการดำเนนงาน ทชดเจนเปนระยะๆ ขอเสนอแนะจากCHANGEMODULEคอควรเลอกเพยง1องคประกอบทมความสำคญทสงผลใหเกด การเปลยนแปลงทางสขภาพทดขนอยางเชอมโยงในทกภาคสวนของชมชน

คมอผเขารบการฝกอบรม14

ตวอยางขององคประกอบในชมชน

• ลกษณะประชากรเปนการประเมนในภาพกวางและในทกภาคสวนของชมชนขอมลสำหรบการประเมน ไดแกเพศอายรายไดการศกษาศาสนาประเภทของสถานประกอบการ/ขนาดประเภทของสถาน บรการ/ขนาด/การจดบรการประเภทของโรงเรยน/ขนาด/การจดการเรยนการสอนเปนตนลกษณะ ประชากรจะชวยใหเขาใจโครงสรางชมชนในภาพกวางและชมชนในภาคสวนยอย • กจกรรมทางกายประเดนทควรประเมนเกยวของกบนโยบาย/ระบบ/กลยทธการปรบเปลยนสภาพ แวดลอมในชมชนทสงเสรม/สนบสนนกจกรรมทางกายในชมชนเชนมการจดพนทสาธารณะสำหรบ การออกกำลงกาย/การพกผอนหยอนใจหรอไมมการจดพนทสำหรบใหพนกงานใชบนไดแทนการใช ลฟทหรอไมมการประเมนกจกรรมทางกายของผปวยโดยจดใหเปนสวนหนงของรายการตรวจสอบ ในการคดกรองปกตหรอไมเปนตน • ภาวะโภชนาการประเดนทควรประเมนเกยวของกบนโยบาย/ระบบ/กลยทธการปรบเปลยนสภาพ แวดลอมในชมชนทสงเสรมโภชนาการทดในชมชนเชนมการสงเสรมในเรองของการจดเตรยมอาหาร สขภาพในโรงเรยนหรอไมมการลดปรมาณนำตาล/นมในงานพธการทางศาสนาในชมชนหรอไม มการสงเสรมผปวยโรคเรอรงในการจดเตรยมอาหารทบาน(เชนอาหารนงไขมนตำเกลอตำ)หรอไม เปนตน • การบรโภคยาสบประเดนทควรประเมนเกยวของกบนโยบาย/ระบบ/กลยทธการปรบเปลยนสภาพ แวดลอมในชมชนทควบคมการบรโภคยาสบในชมชน เชนมนโยบายหามสบบหรในอาคารหรอไม มการหามรานคาขายบหรใหแกเยาวชนหรอไมมการใหคำปรกษาเพอการลดบหรในสถานบรการ หรอไมเปนตน • การจดการโรคเรอรงประเดนทควรประเมนเกยวของกบนโยบาย/ระบบ/กลยทธการปรบเปลยนสภาพ แวดลอมในชมชนทสงเสรมในเรองการจดการใหเกดการดแลตนเองในชมชนทงในกลมปกตกลมเสยง และกลมปวยเชนมการเสรมทกษะเกยวกบการจดการตนเองเพอปองกนโรคเรอรงในชมชนหรอไม มการคดกรองประชาชนเพอคนหาผปวยโรคเรอรงในระยะแรกหรอไมมการจดบรการใหคำปรกษา แกกลมเสยงและกลมปวยเพอควบคมโรคเรอรงหรอไมมระบบสงตอผปวยโรคเรอรงหรอไมเปนตน • ภาวะผนำ(Leadership)ประเดนทควรประเมนเกยวของกบนโยบาย/ระบบ/กลยทธการปรบเปลยน สภาพแวดลอมในชมชนทเกยวของกบการจดการในของชมชนเชนมชมรมสขภาพในชมชนหรอไม มการรวมตวของชมชนในกจกรรมตางๆในชมชนหรอไมผนำชมชน/ทองถนมสวนรวมในการบรหาร จดการโครงการสขภาพในชมชนหรอไมมงบประมาณ/เงนทนทองถนสาหรบการจดสรางสวนสาธารณะ หรอสถานทเลนกฬาเปนตน

การจดทำขอคำถามสำหรบการประเมนชมชน ขอคำถามสรางขนเพอประเมนจดออนจดแขงของทกภาคสวนในชมชนหรอสงทอาจเปนปญหาสำคญ ในการดำเนนงานสสภาพทตองการในอนาคต

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 15

ตวอยางขอคำถามในการประเมนเรองของกจกรรมทางกายของหนวยบรการสขภาพ

1. มการสงเสรมการใชบนไดสำหรบผปวย/ญาตและเจาหนาทในสถานพยาบาลหรอไม 2. มการประเมนกจกรรมทางกายสำหรบผปวยโดยมการรวมไวเปนสวนหนงของรายการทตองตรวจสอบ หรอการคดกรองปกตเมอผปวยมาใชบรการของสถานบรการสขภาพหรอไม 3. มการใหคำปรกษาเกยวกบประโยชนของกจกรรมทางกายตอผมารบบรการอยางสมำเสมอหรอไม 4. มระบบสงตอผปวยใหสามารถเขาถงทรพยากรหรอการบรการของชมชนสำหรบการสงเสรมกจกรรม ทางกายหรอไม ตวอยางคำถามทจะประเมนเรองการบรโภคยาสบของหนวยบรการสขภาพ

1. หนวยบรการสขภาพมระบบบรการเหลานหรอไมและมมากนอยเพยงใด 2. มนโยบายปลอดควนบหรภายในอาคารตลอด24ชวโมงหรอไม 3. มนโยบายเขตปลอดยาสบภายในอาคารตลอด24ชวโมงหรอไม 4. มนโยบายปลอดควนบหรภายนอกอาคารตลอด24ชวโมงหรอไม 5. มนโยบายเขตปลอดยาสบภายนอกอาคารตลอด24ชวโมงหรอไม 6. มการประเมนการบรโภคยาสบของผปวยโดยจดใหเปนสวนหนงของรายการทจะตองตรวจสอบหรอ การคดกรองในงานททำอยเปนปกตของสถานบรการหรอไม 7. มการประเมนการสมผสควนบหรของผปวยโดยจดใหเปนสวนหนงของรายการทจะตองตรวจสอบหรอ การคดกรองในงานททำอยเปนปกตของสถานบรการหรอไม 8. มการใหคำปรกษาและคำแนะนำเกยวกบโทษของการบรโภคยาสบและการสมผสควนยาสบหรอไม 9. มระบบสงตอผปวยใหสามารถเขาถงทรพยากรหรอการบรการของชมชนสำหรบการหยดบรโภคยาสบ หรอไม

เลอกพนทสำหรบการประเมนความตองการของชมชน พนทสำหรบการประเมนฯคอพนทแตละภาคสวนในชมชนททมงานเลอกไดทำการเลอกไวแลวและตองการ จะเขาไปประเมนความตองการโดยควรเลอกพนททหลากหลายและสามารถใหขอมลแกทมงานไดเชนโรงเรยนท1 มนโยบายสงเสรมกจกรรมทางกายในขณะทโรงเรยนท2ยงไมมนโยบายดงกลาว การเลอกพนทในลกษณะนจะชวยใหเกดการเรยนรถงความแตกตางของการดำเนนงานทางดานนโยบาย ในแตละพนทเปนการเพมความหลากหลายของการเกบขอมลรวมทงความแตกตางในตวขอมล ในกรณทเลอกพนททมการนำนโยบายมาสการปฏบตเรยบรอยแลวสงทาทายในการประเมนคอการหา ความตองการและชองวางเพอการพฒนาตอไป การเลอกหนวยยอยในแตละภาคสวนควรเลอกไมเกน3หนวยยอยเพอไมตองเพมภาระงานในการเกบ ขอมลดงตารางท2

คมอผเขารบการฝกอบรม16

ตารางท 2 ตวอยางการเลอกหนวยยอยในแตละภาคสวน

จำนวนพนททตองเกบขอมล=13หมายเหต: จะตองเลอกพนทสำหรบการประเมนชมชนมากเทาไรจงจะทำใหเขาใจความตองการของชมชน เพมขน

ระบวธการในการเกบรวบรวมขอมลหรอใชแหลงขอมลทมอย ควรใชเครองมอเกบรวบรวมขอมลทหลากหลายในการเกบรวบรวมขอมลในแตละพนท/ภาคสวนเนองจาก ขอมลทมอยในชมชนมหลากหลายรปแบบดงนนเครองมอทหลากหลายจะทำใหการประเมนมความครอบคลม มากยงขนตวอยางเชนเทคนกการสงเกตโดยตรง(Directobservation)ชวยใหทมงานมความเขาใจสภาพแวดลอม ทคนมการปฏสมพนธกนรวมทงสามารถสงเกตสงแวดลอมทคนอนๆไมสนใจไดดวย การเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณจากผใหขอมลหลกหรอจากกระบวนการกลมชวยใหขอมลทเปน ประโยชนในกรณทขอมลทไดจากการเกบขอมลปกตไมชดเจน การเกบขอมลมลโดยการสงเกตรวมกบการสมภาษณผสงเกตสามารถเลอกสถานทหรอเหตการณใดๆ เพอสงเกตสงทเกดขนได ควรเลอกใชวธการเกบรวมขอมลตงแต2วธขนไปในแตละพนททงนเพอยนยนหรอสนบสนนผลเบองตน ตวอยางเชนภาพถายถนนทสรางทางเดนใหคนเดนเทาหรอภาพถายสแยกทแออดไมเหมาะกบการเดนชวยสนบสนน ผลการสำรวจไดเปนตน ขนตอนนมวตถประสงคเพอสะทอนใหเหนถงเสยงของชมชนผานวธการเกบรวบรวมขอมลทหลากหลาย รวมทงรถงสงสนบสนนตางๆ ในชมชนดงนนการเกบขอมลใหครบถวนถกตองจะชวยใหแผนปฏบตการพฒนา ปรบปรงชมชนมประสทธภาพจงควรดำเนนการในขนตอนนดวยความระมดระวง เพอใหไดขอมลทเปนประโยชน ตอการตดสนใจ

พนททาง อำเภอเมอง ภมศาสตร

ภาคสวนชมชน เขาใจชมชน หนวยงาน/ สถานบรการ สถานททำงาน โรงเรยน (โครงสราง องคกร สขภาพ นโยบายคานยม สถาบนในชมชน ทสงผลใหเกด การเปลยนแปลง ในชมชน)

จำนวนพนท ในการประเมน 1 3 3 3 3 ชมชน

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 17

ตารางท3แสดงการเปรยบเทยบขอดและขอเสยของวธการรวบรวมขอมลแบบตางๆแมวาการเปรยบเทยบ ในครงนจะเปนเพยงบางสวนแตสามารถใชเปนแนวทางในการเกบขอมลไดรวมทงการใชขอมลทมอยแลวในชมชน แมวาจะเปนขอมลทเกบรวบรวมมาดวยวตถประสงคอนกสามารถนำมาใชประกอบกบการประเมนความตองการของ ชมชนไดการพจารณาวาขอมลใดสามารถนำมาใชประโยชนสำหรบการประเมนความตองการของชมชนจะตอง พจารณาดงน: • ขอมลนนเกาเกนไปหรอไมหากขอมลมอายไมเกน6เดอนสามารถนำมาใชไดแตหากไมใชควรเกบ รวบรวมขอมลใหม • มขอมลทงหมดครบถวนแลวหรอยง • ขอมลทมอยเกยวของกบการประเมนความตองการของชมชนหรอไม • สามารถใชขอมลทมอยในรปแบบเดมมาทำการประเมนความตองการของชมชนไดหรอไม • ตองการขอมลเพมเตมหรอไม • ทมงานมประสบการณในการวเคราะหขอมลหรอไม

หากประเทศมระบบเฝาระวงพฤตกรรมเสยงโรคไมตดตอขอมลแหลงนเปนขอมลทเกบรวบรวมมาจาก ชมชนเปนขอมลทมประโยชนสำหรบการประเมนความตองการของชมชนแหลงขอมลนเปนตวอยางของแหลง ขอมลทมอายมากกวา6 เดอนแตยงสามารถใชประโยชนไดทงนผใชขอมลจะตองรชวงเวลาของการเกบขอมล จากแหลงขอมลนนๆ เชนBRFSS เปนการสำรวจขอมลทเปนตวชวดทสำคญทงทางดานนโยบายในเรองของการ คดกรองกจกรรมทางกายภาวะโภชนาการเปนตนดงนนขอมลทไดจากแหลงนรวมกบขอมลทมอยหรอจากการ สำรวจทผานมารวมทงขอมลทเกบไดจากการประเมนในพนทจะทำใหเหนภาพทครอบคลมครบถวนในการประเมน ความตองการของชมชน

คมอผเขารบการฝกอบรม18

ตารางท 3 ขอดและขอเสยของวธการเกบขอมลแบบตางๆ

วธการ นยาม ขอด ขอเสย

การสนทนากลม เปนวธการรวบรวมขอมล •สามารถประเมนภาษากายได •ขอมลขาดความเปน (FocusGroups) และความคดเหนจากการ •อาจมผสงเกตการณอยดวย สวนตว(Anonymity) สนทนากลมขนาดเลก โดยจะไมรบกวนผเขารวม • เสยคาใชจายในการ (8-10คนตอกลม) และสามารถใชการถายทอด เดนทางสงหากผเขารวม ทางวดโอเพอใชรวมกบ มาจากหลากหลายท การสนทนากลมชวยใหได คนอนๆทสามารถเขารวม •อปสรรคเรองโลจสตก ขอมลเชงลกซงไมสามารถ ในพนทได กรณทำการเกบขอมล ไดมาดวยวธการสมภาษณ •ไมแบงแยกความสนใจของ แบบนในชนบทหรอ ทวไป ผเขารวม เมองขนาดเลก

เทคนคการสงเกต เปนวธการเกบรวบรวม •คาใชจายไมสง •ใหเฉพาะขอมลกวางๆ (Observation) ขอมลทใหคณสามารถ •มประสทธภาพ ของชมชน ใชเหตการณรอบตวเพอ •สามารถดำเนนการไดงาย •ตองอาศยการสงเกต- รวบรวมหลกฐานและ การณอยางใกลชด สรางขอสรปเกยวกบ เพอประเมนทรพยากร สถานททเฉพาะเจาะจง ชมชนหรอหวขอทยง หรอประสบการณ ไมถกนกถง เฉพาะใดๆได

การสำรวจทาง เปนการสงแบบสอบถาม •คาใชจายไมสงมาก • เหมาะกบการสำรวจทสน ไปรษณย ทางไปรษณยไปยง •เปนไปไดนอยทผตอบแบบ และไมซบซอนเทานน (Postalsurvey) กลมเปาหมายเชน สมภาษณจะตอบคำถาม •ใชเวลาในการเกบขอมล ลกคาหรอคนทอาศยอย เอาใจผสมภาษณ นาน ในพนททสนใจ •ไมจำเปนตองฝกอบรม •อตราการตอบสนองตำ ผสมภาษณ •ผถกสมภาษณตองมระดบ ความรสงปานกลาง

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 19

ตารางท 3 ขอดและขอเสยของวธการเกบขอมลแบบตางๆ (ตอ)

วธการ นยาม ขอด ขอเสย

การสำรวจ ทำการเกบขอมลจากกลม •ลดความคลาดเคลอนของ •อาจเปนการยากสำหรบ ทางโทรศพท ประชากรตวอยางโดยใช ขอมล การปองกนการถก (TelephoneSurvey) แบบสอบถามมาตรฐาน •สามารถใชคำถามปลายเปด รบกวนจากคนรอบขาง ดวยวธการสมภาษณ และตารางการสมภาษณ ขณะทำการสมภาษณ ทางโทรศพท ทซบซอนได •จำเปนตองใชแบบ •สามารถบนทกเหตผล สมภาษณทสนและ และลกษณะของผถก คำถามนอย สมภาษณทมลกษณะ •ไมสามารถถามคำถาม พเศษไดเชนพวกตอตาน ทตองใชภาพประกอบ ศาสนาตอตานวทยาศาสตร •อาจเปนไปไดทจะตอบ เปนตน เอาใจผสมภาษณ •เรวและไมแพง •ไมตองอาศยระดบความร ของผถกสมภาษณทสงมาก

สมภาษณตวตอตว การสมภาษณแบบตวตอตว •มความยดหยนในเรองจำนวน •มแนวโนมสงทผถก (Face-to-face โดยไมใชโทรศพท และรปแบบการสมภาษณ สมภาษณจะตอบเอาใจ Survey) โดยทวไปผสมภาษณ •ลดความคลาดเคลอนของ ผสมภาษณ จะตองเดนทางไปหาผท ขอมล •อาจเปนการยากสำหรบ ถกสมภาษณเพอทำการ •สามารถเกบขอมลจากการ การปองกนการถก สมภาษณเฉพาะบคคล สงเกตการณและภาษากายได รบกวนจากคนรอบขาง •ลดปญหาเรองระดบการศกษา ขณะการสมภาษณ ของผถกสมภาษณ •คาใชจายสงโดยเฉพาะ หากผถกสมภาษณอย กระจายกน •ใชเวลานาน

คมอผเขารบการฝกอบรม20

ตารางท 3 ขอดและขอเสยของวธการเกบขอมลแบบตางๆ (ตอ)

วธการ นยาม ขอด ขอเสย

การสำรวจผานทาง กลมของผตอบแบบ •คาใชจายในการสำรวจ •ราคาคาตดตงระบบแพง อนเตอรเนต สอบถามจะไดรบเชญให ไมสงมาก • เปนประโยชนเฉพาะ (Web-based เขารวมในการกรอกแบบ •รวดเรว การสำรวจขนาดใหญ Surveys) สำรวจทางอนเตอรเนต •ลดความลำเอยงจากการ •อาศยองคความรและ โดยการตอบสนองของ สมภาษณ ประสบการณการใช ผตอบแบบสอบถามคอ คอมพวเตอรของผตอบ การใชชองทางอเลกทรอนกส แบบสมภาษณ ผานอนเตอรเนต •ตองการฮารดแวร โปรแกรมและระบบ บรการเสรม •จะไมมขอมลของ ผปฏเสธการสมภาษณ •เหมาะสมสำหรบคำถาม ททำโคด(Code)ไวแลว

เครองมอวด เครองมอนออกแบบมา •เปนการประเมนสภาพ •ขาดประสบการณในการ ความนาเดน เพอประเมนสงอำนวย แวดลอมทางเดนทไมลำเอยง ใชเครองมอ(WalkabilityAudit) ความสะดวกสำหรบการเดน•สามารถทำการประเมนใน •ใชเวลาในการประเมน เสนทางสภาพแวดลอม หลายๆระยะของการประเมน นาน ทางเดนเทารวมทงระบ เรมตงแตขนตอนการวางแผน สงทตองปรบปรงเพอให การกอสรางการออกแบบ เปนเสนทางทนาสนใจและ และจดตงสงอำนวย เปนประโยชนกบคนเดนเทา ความสะดวก

ระบผใหขอมลหลก ในแตละภาคสวนชมชนทมงานจะตองจะตองคนหาผใหขอมลหลกรวมทงทอยเพอทำการตดตอโดยเฉพาะ อยางยงผทสามารถใหขอมลเชงลกได สมาชกในทมจะตองสามารถเขาถงและตดตอกบผใหขอมลในชมชนเชนครใหญเทศมนตรผนำทางศาสนา ผนำทางธรกจหวหนาตำรวจผอำนวยการโรงพยาบาลซงคนเหลานจะเปนผใหทใหขอมลและสามารถนำทมงาน เขาสทรพยากรทสำคญในชมชนรวมทงใหคำแนะนำทมประโยชน

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 21

จดทำระบบเอกสาร / แฟมขอมล นำขอมลทรวบรวมทไดทงหมดเชนทอยขอมลเพอการทบทวนในภายหลงหรอขอมลทจะใชเผยแพรแบงปนมาเกบไวในรปแบบของไฟลขอมลอเลกทรอนกสสมดบนทกวารสารคมอภาคสนามการบนทกกระบวนการภาคสนามบนทกการประชมและอนๆรวมทงวตถประสงคของการทำแฟมขอมลเพอใหขอมลทกอยางททมงานเกบรวบรวม สามารถเขาถงและใชรวมกนไดในทมงาน

จดเนนสำคญ การวางแผนสำหรบการประเมนความตองการจำเปนของชมชนไดแก • สรางและบรณาการทมปฏบตการระดบชมชน • จดทำกลยทธและแผนปฏบตการชมชน • ระบพนททางภมศาสตรทจะประเมนฯ • ระบภาคสวนของชมชนทจะทำการประเมนฯ • ระบองคประกอบยอยของชมชนทจะประเมนฯ • สรางขอคำถามทจะใชถามสำหรบแตละองคประกอบยอย • เลอกพนทและจำนวนพนททจะประเมนฯในแตละภาคสวนชมชน • ทบทวนแหลงขอมลทมอยเดมทสามารถนำมาวเคราะหไดและระบวธการเกบรวบรวมขอมล • ระบผใหขอมลหลกเพอการประสานงานตดตอขอมลเพมเตม

สมาชกในทมปฏบตชมชนควรมจำนวนไมเกน10-12คนเพอใหสะดวกตอการจดการและปองกนปญหา การกระทบกระทงของสมาชกในทม การประเมนความตองการของชมชนควรเนนทำการประเมนองคประกอบทเฉพาะเจาะจงในพนททาง ภมศาสตรทจำเพาะเชนทำการประเมนภาวะโภชนาการหรอการจดการโรคเรอรงหรอการบรโภคยาสบในหนวย บรการสขภาพหรอสถานททำงานในพนทเขตเมองเปนตน ควรเลอกวธการเกบรวมขอมลตงแต2วธขนไปในแตละพนทเพอชวยใหขอมลมความครบถวนถกตอง เกบรวบรวมขอมลทไดทงหมดรวมทงขอมลเพอการทบทวนในภายหลงหรอขอมลทจะใชแบงปนรวมกบ สมาชกไวในรปแบบไฟลขอมลทครบถวนสมบรณทสด

คมอผเขารบการฝกอบรม22

บทนำ กอนทำการบนทกขอมลจากการประเมนความตองการของชมชนลงในเครองมอบนทกขอมลเชนเครองมอ “TheCHANGE”ทมปฏบตการชมชนควรทำการทบทวนขอมลทเกบไดจากพนททำการตกลงในเรองของฉนทามต เกยวกบเกณฑและการใหคะแนนขอมลในแตละรายการซงเกณฑการใหคะแนนขอมลจะชวยใหทราบจดออนและ จดแขงของพนททไปทำการประเมนทมฯมาแลว ควรมการอภปรายขอมลทเกบไดรวมกนหารอกบผททำการเกบขอมลและหาขอมลหลกฐานเพอสนบสนน การใหคะแนนในแตละรายการในสวนนจะไดเรยนรเกยวกบ • ความแตกตางระหวางนโยบายและกลยทธการปรบเปลยนสภาพแวดลอม • วธการสรางเกณฑการใหคะแนนขอมลและ • วธการลงฉนทามตเพอสรปการใหคะแนนขอมลในแตละรายการ

นโยบายและกลยทธการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม จะตองมการใหคะแนน ในทกพนททมการประเมนชมชนครอบคลมในเรองของนโยบายและกลยทธ การปรบเปลยนสภาพแวดลอม โดยนโยบายในทนรวมความถงกฎหมาย/ระเบยบขอบงคบ/กฎเกณฑ/ขอตกลง/ และมาตรการทออกแบบมาเพอเปนแนวทางหรอมอทธพลตอพฤตกรรมอาจจะเปนนโยบายเชงกฎหมายหรอนโยบาย ขององคกรสำหรบในสวนของการปรบเปลยนสภาพแวดลอมจะเกยวของกบการเปลยนแปลงปจจยทางกายภาพ ปจจยทางสงคมหรอปจจยทางเศรษฐกจทสงผลกระทบตอการปฏบตและพฤตกรรมของคนในชมชน

ตวอยางนโยบายและกลยทธการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม

นโยบาย กลยทธการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม (Policies) (Environmental change strategies)

•นโยบายเขตปลอดควนบหรภายในอาคาร • จดใหมระบบทชวยสนบสนนใหพนกงานสามารถ •นโยบายตอตานการโฆษณาอาหารและเครองดม เขาถงทรพยากรและบรการการหยดสบบหร ทไมมประโยชนตอสขภาพ • จดใหมอาหารและเครองดมทมประโยชน •นโยบายในโรงเรยนททำโทษโดยการใหมกจกรรม ในเครองขายอตโนมต ทางกาย • จดใหมความพรอมเรองอปกรณและสงอำนวย •กำหนดมาตรการทใหมการชงนำหนกและวดสวนสง ความสะดวกทปลอดภยและไดมาตรฐาน และคำนวณBMIสำหรบผปวยทกคน • จดใหมการใหคำปรกษาเพอควบคมโรคเรอรง •นโยบายการจดใหมโปรแกรมสขศกษาเรอง ในกลมเสยง โภชนาการในโรงเรยนเดกเลก • ใหนกเรยนมเวลาในการเลอกรบประทานอาหาร ทมประโยชนตอสขภาพในโรงเรยน

สวนท 4: ตรวจทานและใหคะแนนขอมล

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 23

การสรางเกณฑใหคะแนนขอมล ทมปฏบตการชมชนจะตองสรางเกณฑการใหคะแนนขอมลทสามารถใชประเมนจดแขงและจดออนในแตละ ภาคสวนของชมชนสำหรบเกณฑการใหคะแนนขอมลในเครองมอ“TheCHANGE”จะมการใหคะแนนระหวาง1และ 5สำหรบในแตละรายการทงตวแปรดานนโยบายและตวแปรการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม ตารางท4แสดงเกณฑการใหคะแนน1-5หวขอทไดคะแนน‘99’หมายถงรายการทไมสามารถนำไปใช ในพนทภาคสวนทไดระบไวเชนนโยบายการสงเสรมการใชบนไดไมเหมาะทจะนำไปใชกบอาคารชนเดยว

ตารางท 4 เกณฑการใหคะแนน (Rating scale)

คะแนน นโยบาย กลยทธการปรบเปลยนสภาพแวดลอม

1 ไมไดระบวาเปนปญหา ไมมองคประกอบในภาคสวนนน

2 มการระบปญหา/เรมระบปญหาไวในวาระ มองคประกอบนนเพยงเลกนอย การเปลยนแปลง

3 มการสรางนโยบายและยอมรบนำไปปฏบตใช มองคประกอบนนเพยงบางสวน

4 นำนโยบายไปปฏบต มองคประกอบสวนใหญ

5 มการประเมนนโยบายนนๆและบงคบใช มทกองคประกอบครบถวน

99 ไมสามารถประเมนได ไมสามารถประเมนได

จากตารางท4การปรบเปลยนสภาพแวดลอมตองใชวจารณญาณสวนตวในการตดสนใหคะแนนมากกวา ตวแปรดานนโยบายผประเมนควรแยกความแตกตางระหวางคำวา “เพยงเลกนอย”“เพยงบางสวน”และ “เปนสวนใหญ”เพอใหทมงานมความเขาใจตรงกน ตวอยางการประเมนเรองการจดการโรคเรอรงของหนวยบรการสขภาพในเรอง“การคดกรองโรคเรอรง ในผใหญทมปจจยเสยง”ในพนททมการประเมนความตองการของชมชนมาแลว โดยทมปฏบตการไดทำการเกบ ขอมลแบบการสนทนากลมและผานกระบวนการสงเกตเปนระยะเวลา5วนพบวามผปวยมารบบรการสถานบรการ สขภาพจำนวน10คน โดย6/10คนมปจจยเสยงของโรคเรอรงและไดรบการตรวจคดกรองโรคเรอรงและระหวางการสนทนา กลมกบผเชยวชาญทางการแพทยพบวารอยละ75ของเจาหนาททำการการคดกรองผปวยอยางสมำเสมอโดยประมาณ รอยละ50ของผปวยเจาหนาทบอกวาพวกเขาทำการคดกรองบางทงนขนอยกบเวลาและทรพยากรทมอย จากตวอยางทมงานควรใหคะแนนในสวนของตวแปรการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมเปน“3”ซงหมายถง มองคประกอบเพยงบางสวนหรอ“4”ซงหมายถงมองคประกอบสวนใหญกได

คมอผเขารบการฝกอบรม24

ตารางท 5 เกณฑการใหคะแนนนโยบายและการปรบเปลยนสถานะสงแวดลอมสำหรบหนวยบรการ

สขภาพเรองการจดการโรคเรอรงในหวขอ “การบรการตรวจคดกรองโรคเรอรง สำหรบผปวยทมความเสยง

ในสถานบรการสขภาพ”

คะแนน นโยบาย กลยทธการปรบเปลยนสภาพแวดลอม

ประเดนปญหายงไมไดมการระบวาเปนปญหา ของสถานบรการ เชน ไมมการสนทนาหรอ อภปรายเรองความจำเปนของการตรวจคดกรอง โรคเรอรงในผปวยทมปจจยเสยง

ปญหานไดรบการยอมรบจากผใหบรการเนองจาก มการกำหนดเปนนโยบายทางสขภาพแตยงขาด การออกแบบทชดเจน

มการกำหนดนโยบาย เปาหมายและวธการ แกปญหาทชดเจน เชนผใหบรการรบนโยบาย การตรวจคดกรองไปปฏบต แตไมสามารถให บรการไดทวถงแตไดวางแผนไววาจะนำนโยบาย นไปปฏบตในปหนา

ผบรหารใหการสนบสนนการดำเนนงานตาม นโยบายทงในเรองของบคลากรและงบประมาณ เพอใหการดำเนนงานตามนโยบายบรรลเปาหมาย เชนนโยบายผานความเหนชอบจากกรรมการ บรหารในปทผานมามการสอสารเพอใหผปฏบต ไดรบทราบและนำมาบงคบใชและมการวางแผน ทบทวนนโยบายเมอสนสดปงบประมาณ

มการประเมนนโยบายในเรองการนำไปใชและ มการทบทวนมาตรการรวมทงปรบเปลยนให เหมาะสมกบการทำงานในพนท เ พอเพม ประสทธภาพในการทำงานและนำมาปฏบตใช

นโยบายนไมเหมาะกบพนท(ชมชน/ภาคสวน)

1

2

3

4

5

99

ไมมองคประกอบนปรากฏใหเหนในสถานบรการ ตวอยางเชนไมมการคดกรองโรคเรอรงในผปวย ทมปจจยเสยง

มองคประกอบเพยงเลกนอยทพบจากการสงเกต คอมบคลากรทางการแพทยบางสวนทำการ คดกรองผปวยทมภาวะเสยงตอโรคเรอรง

มองคประกอบบางสวนปรากฏในสภาพแวดลอม ของการใหบรการเชนพบวาผปวย3/10ไดรบ การคดกรองปจจยเสยงโรคเรอรงจากสถาน บรการสขภาพแหงน

มองคประกอบสวนใหญปรากฏในสภาพแวดลอม ของการใหบรการ เชนพบวาผปวยมากกวา รอยละ50 ไดรบการคดกรองปจจยเสยงโรค เรอรงจากสถานบรการสขภาพแหงน

มองคประกอบครบถวนตามทปรากฏในสภาพ แวดลอมของการใหบรการ เชนพบวาผปวย ทกรายไดรบการคดกรองปจจยเสยงโรคเรอรง จากสถานบรการสขภาพแหงน

การเปลยนแปลงสภาพแวดลอม ไมเหมาะสม กบพนท(ชมชน/ภาคสวน)

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 25

ตวอยางเกณฑการใหคะแนนสถานบรการสขภาพดานการบรโภคยาสบ การใหคะแนนในหวขอ“สถานบรการสขภาพมการประเมนการบรโภคยาสบในผปวย โดยจดบรการ ใหเปนสวนหนงของรายการตรวจสอบหรอมการคดกรองเรองการบรโภคยาสบ”

ขอมลทเกบได นโยบาย สภาพแวดลอม

ในการประชมบคลากรมการอภปรายเรองการนำรายการตรวจสอบหรอ 2 3 การตรวจคดกรองโรคมาใชในสถานบรการแตยงไมไดออกมาเปนนโยบาย ท ชดเจนประมาณ1ใน2ของแพทยและ1ใน3ของพยาบาล ใชรายการตรวจสอบหรอใหการคดกรองการบรโภคยาสบของผปวย อยางสมาเสมอ

ในสวนของนโยบายคะแนน“2”เนองจากประเดนเรองการประเมนการบรโภคยาสบไดรบความสนใจ จากบคลากรแตยงไมมการกำหนดเปนนโยบายทชดเจน ในสวนของสภาพแวดลอมคะแนน“3”เพราะองคประกอบทางสภาพแวดลอมบางประการมปรากฎอย ในพนทจากการประเมนพบวารอยละ50ของแพทยและพยาบาล1/3ใชรายการตรวจสอบหรอใหการคดกรอง การบรโภคยาสบของผปวยหรอทมงานอาจใหคะแนน“2”กไดเนองจากขอมลทไดบงบอกวามเพยงองคประกอบ เพยงเลกนอยเทานน สมาชกในทม1-2คนทำหนาทบนทกขอมลวาขอมลทเกบไดจากพนทเปนขอมลประเภทใดไดขอมลมา ดวยวธใดและเกบขอมลนไวในไฟลขอมลใหครบถวนเพอการตรวจสอบในภายหลง

วธการลงฉนทามตเพอสรปการใหคะแนน ในการใหคะแนนทมงานควรทำความตกลงถงวธการลงคะแนนเพอชวยในการตดสนใจหากมขอถกเถยง เทคนคทสามารถนำมาใชในการลงคะแนนเชน • เทคนคเดลฟายเปนการออกเสยงคะแนนโดยไมระบชอในครงแรกแสดงคะแนนใหกลมรบรและใหม การมการออกเสยงซำจนกวาจะมมตเหนชอบ • การออกเสยงลงคะแนนแบบงายโดยการโหวด • การอภปรายในหมสมาชกทงหมดหรอสวนใหญ ทงนการเลอกวธการใดขนอยกบการตดสนใจของทมงานอยางไรกตามเมอมมตทจะใชวธการใดในการ ตดสนใจควรใชวธการนนตลอดทงกระบวนการ การใหคะแนนโดยวธฉนทามตตองพงระวงวาคะแนนทใหในแตละองคประกอบควรสอดคลองและเปนไป ตามเกณฑทกำหนดตามเกณฑททมงานชวยกนสรางขนมารวมทงตองมการบนทกคะแนนและขอมลตางๆ เพอให ทมงานรถงฉนทามตและเหตผลของการตดสนใจบนพนฐานของขอมลทไดมาทงจากการเกบขอมลและจากขอมล ทมอยและขอตกลงตางๆทสมาชกในทมออกความเหนรวมกน

คมอผเขารบการฝกอบรม26

จดเนนสำคญ • เมอทมปฏบตการชมชนทำการทบทวนขอมลในแตละพนทและขอใหแนใจวามการลงฉนทามตเกยวกบ วธการใหคะแนนในแตละรายการ • การลงฉนทามตเพอใหคะแนนควรอยบนพนฐานของการไดมาซงขอมลแหลงขอมลและอนๆรวมทง ขอตกลงของสมาชกในทม • มเกณฑการใหคะแนนทตามทตกลงและมการบนทกไวเปนหลกฐาน

คะแนน นโยบาย กลยทธการปรบเปลยนสภาพแวดลอม

1 ไมไดระบวาเปนปญหา ไมมองคประกอบในภาคสวนนน

2 มการระบปญหา/เรมระบปญหาไวในวาระ มองคประกอบนนเพยงเลกนอย

การเปลยนแปลง

3 มการสรางนโยบายและยอมรบในการนำไป มองคประกอบนนเพยงบางสวน ปฏบตใช

4 สามารถนำนโยบายไปปฏบต มองคประกอบสวนใหญ

5 มการประเมนนโยบายนนๆและบงคบใช มทกองคประกอบครบถวน

99 ไมสามารถประเมนได ไมสามารถประเมนได

• สมาชกในทม1หรอ2คนทำหนาทบนทกขอมลวาขอมลทเกบไดจากพนทเปนขอมลประเภทใด รวมทงตองมการบนทกคะแนนและขอมลตางๆเพอใหทมงานรถงฉนทามตและเหตผลของการตดสนใจบนพนฐาน ของขอมลทไดมาทงจากการเกบขอมลและจากขอมลทมอยในพนทและขอตกลงตางๆทสมาชกในทมออกความเหน รวมกนโดยควรเกบในรปelectronicfileรายงานการประชมบนทกขอตกลงหรออนๆ

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 27

บทนา ทมงานกำหนดสมาชกในทม1คนเปนผบนทกและบรหารจดการขอมลบคคลนมหนาทลงขอมลในเครองมอ เกบขอมลทกำหนดไวแลวโดยทมงานหากใชเครองมอ“TheCHANGE”ผลงขอมลควรมความรดานการทำงานพนฐาน ของระบบปฏบตการMicrosoftExcelเชนการใชmacroการลงขอมลในสมดงาน สำหรบคมอการอบรมทใชอยนเปนการเรยนรในสวนของวธการบนทกและการสรปผลขอมล

การบนทกขอมล หลงจากการลงฉนทามตการใหคะแนนสำหรบแตละตวแปรแลวขอมลเหลานนจะบนทกไวในตารางหรอ สเปรดชตพรอมกบความเหนสนบสนนหากใชเครองมอ“TheCHANGE”หรอใชไฟลExcelอนๆควรใชเพยงหนงไฟล ขอมลสำหรบแตละพนทททำการประเมนดงภาพท2

ภาพท 2 เครองมอ “The CHANGE” ตวอยางไฟลขอมล Excel สำหรบหนงพนทประเมนในภาคสวน

คอ โรงเรยน

สวนท 5: การบนทกและการสรปผลขอมล

คมอผเขารบการฝกอบรม28

การประมวลผลขอมล เพอใหสามารถเขาใจจดแขงและจดออนของภาคสวนชมชนทไดทำการประเมนความตองการของชมชน มาแลวทมงานจะตองประมวลผลและเปรยบเทยบคะแนนในแตละองคประกอบจากแตละภาคสวนในชมชนเชน ในเรองของภาวะโภชนาการการบรโภคยาสบเปนตน[เปรยบอะไรกบอะไร?]การเปรยบเทยบคะแนนทำไดโดยรวม คะแนนทงหมดแลวแปลงคะแนนใหเปนรอยละดงตารางท6

การลงบนทกความคดเหน ผบนทกขอมลควรทำการปอนความเหนลงในExcel เพอบนทกรายละเอยดของวธการเกบขอมลและ ใหรายละเอยดวาขอมลนนไดมาจากแหลงใดสำหรบผทใชเครองมอTheCHANGEสามารถคลกเพอปอนหรอ เพมความคดเหนทมมสแดงของเซลลแสดงในภาพท3

ภาพท 3 เครองมอ “The CHANGE”: การลงบนทกความคดเหน

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 29

ตารางท 6 ตวอยางการประมวลคะแนนและรอยละของคะแนนรวม

สถาบน / องคกร การจดการโรคเรอรง

สถาบน / องคกร มสงเหลาน และมมากนอยเพยงไร นโยบาย สภาพแวดลอม

มการใหบรการโปรแกรมการจดการโรคเรอรงดวยตนเองหรอไม 1 2

มการคดกรองใหคำปรกษาใหสขศกษาเพอจดการกบโรคเรอรง 2 3 และปจจยเสยงหรอไม

มหลกสตรการอบรมเพอเพมความตระหนกเรองการเฝาสงเกตอาการ 1 1 และอาการแสดงของโรคเรอรงหรอไม

มการสงเสรมการปองกนโรคเรอรงใหแกผมารบบรการเชนมปายเตอน 3 3 ใหตรวจวดความดนโลหตใหหยดสบบหรหรอใหหลกเลยงการสมผส ควนบหรมอสองหรอไม

คะแนนรวม 7 9

รอยละคะแนนการจดการโรคเรอรง 35% 45% ขอดประการหนงของการใชเครองมอ“TheCHANGE”คอจะทำการประมวลขอมลในแตละพนทให โดยอตโนมตหากทมงานสรางเครองมอบนทกของตนเองควรสรางสตรการคานวณหรอทาคมอสาหรบการประมวลผล ขอมลใหชดเจน

ขนตอนการคำนวณคะแนนรอยละ

1. กำหนดคะแนนสงสดในแตละคอลมน โดยในแตละรายการเกณฑสงสดของแตละคาคอ“5”จาก ตวอยางในท4คะแนนรวมในคอลมนนโยบายสงสดเทากบ20คะแนน(5คะแนนx4คำถาม) 2. หารคะแนนรวมทไดดวยคะแนนสงสดในแตละคอลมนจากตวอยางตารางท4การคำนวณคะแนนคอ 7÷20=0.35 3. คณผลทไดในขอ2ดวย100เพอแปลงเปนรอยละจากขอ2,0.35x100=35%

สรปผลขอมล หลงจากทไดรวมคะแนนในแตละหวขอในทกองคประกอบททาการประเมน ใหทำการสรปผลขอมลใน รปแบบคะแนนรอยละในทกๆภาคสวนเชนทมงานทำการประเมน3สถาบน/องคกรจะมผลสรปขอมล3แผน ทแสดงคะแนนรอยละจากแตละภาคสถาบน/องคกรตวอยางแสดงในตารางท5

คมอผเขารบการฝกอบรม30

ตารางท 7 ตวอยางตารางสรปผลคะแนนรอยละของขอมลจากการประเมนของภาคสวนในชมชน

ขอพงสงเกตคะแนนของนโยบายรอยละ35และสภาพแวดลอมรอยละ45ในตารางท4ไดนำมาสรปไวใน ตารางท5

การสรางตารางขอมลกรด (Sector Data Grid) เพอใหสามารถนำเสนอขอมลทกภาคสวนไดอยางรวดเรวทมงานควรทำการสรปคะแนนลงในตาราง ขอมลกรดดงตวอยางท6 ตารางกรดจะชวยใหชมชนสามารถคนหาจดเนนและสงทไดการจากการประเมนความตองการของชมชน นำมาปรบปรงพฒนาชมชนตอไป การระบภาคสวนชมชนรวมกบและองคประกอบของคะแนนทตำจะเปนการบงชถงพนททตองการ การปรบปรงพฒนารวมทงสามารถกำหนดกลยทธเฉพาะพนทลงในแผนปฏบตการชมชน ขนตอนนชวยใหมองเหนภาพรวมของการประเมนความตองการของชมชนสามารถเปรยบเทยบกบพนท อนๆไดนอกจากนยงเปนการชวยใหทมปฏบตการชมชนสามารถระบชองวางการพฒนาความตองการทรพยากร ชมชนรวมทงจดเนนทตองการการปรบปรงเปลยนแปลงอกดวย การสรางตารางขอมลกรดจะตองสรปคะแนนรอยละของทกองคประกอบทไดจากการประเมนในแตละ ภาคสวนของชมชนดงน • รอยละคะแนนขององคประกอบดานนโยบาย(อกษรยอ“P”)และ • คะแนนองคประกอบดานสภาพแวดลอม(อกษรยอ“E”)ในแตละพนทโดยแสดงรหสพนทดวยตวเลข “1”,“2”,ฯลฯ • สำหรบภาพรวมชมชน(CommunityAt-Large)ในสวนของนโยบายใหใสคำวา‘CALP1’และ‘CALE1’ ในสวนของคะแนนรอยละองคประกอบดานสภาพแวดลอมขอควรจำคอมเพยง1หนวยสำหรบ การประเมนชมชนในภาพรวม • สำหรบสถาบน(CIO)ในตารางท6ซงเปนภาคสวนยอยในชมชนใหญใหใชCIOPสำหรบนโยบายและ CIOEสำหรบดานสงแวดลอมและใหระบภาคสวนเปนตวเลขเลข“1”,“2”และ“3”ในตอนทาย ของแตละรหส(ตวอยางในตารางท6สำหรบสถาบนม3ภาคสวน)

สถาบน / องคกร

นโยบาย สภาพแวดลอม องคประกอบชมชน

62% 70% กจกรรมทางกาย

50% 60% ภาวะโภชนาการ

75% 82% การบรโภคยาสบ

35% 45% การจดการโรคเรอรง

25% 30% ภาวะผนำ

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 31

ตารางท 8 แสดงตวอยางตารางขอมลกรด

สำหรบภาพรวมชมชน(Community-At-Large:CAL)

ตำ ปานกลาง สง

0-20% 21-40% 41-60% 61-80% 81-100%

กจกรรมทางกาย CALP1,CALE12

ภาวะโภชนาการ CALP1,CALE1

การบรโภคยาสบ CALP1,CALE1

การจดการโรคเรอรง CALE1 CALP1

ภาวะผนำ CALP1 CALP1

CALE1:‘CAL’=Community-At-LargeSector‘E’=Environment‘1’,2,3,……=Sitenumber

สำหรบสถาบน/องคกร(CommunityInstitute/Organization:CIO)

ตำ ปานกลาง สง

0-20% 21-40% 41-60% 61-80% 81-100%

กจกรรมทางกาย CIOP1 CIOE1 CIOP2, CIOE3 CIOE2, CIOP3

ภาวะโภชนาการ CIOE1, CIPO2,CIOE3 CIOP3 CIOP1, CIOE2

การบรโภคยาสบ CIOP2, CIOP1, CIOE3, CIOE1, CIOP3 CIOE2

การจดการโรคเรอรง CIOP1,CIOE1 CIOP2 CIOE2, CIOP3, CIOE3

ภาวะผนำ CIOE2,CIOP2 CIOE3 CIOP3,CIOE1 CIOP1

คมอผเขารบการฝกอบรม32

จดเนนสำคญ

• เพอใหมนใจวาขอมลมความถกตองควรกำหนดสมาชกในทมฯ1คนทำหนาททเปนผจดเกบ/ จดการขอมลบคคลนมหนาทรบผดชอบในการลงขอมลจดเกบและจดสงไปยงผทเกยวของ • หลงจากทมฯลงฉนทามตการใหคะแนนในแตละรายการแลวขอมลนนทกอยางควรบนทกไวในตาราง หรอสเปรดชตพรอมกบความเหนสนบสนน • หลงจากทำการบนทกขอมลและลงความเหนผจดการขอมลควรทำการรวมและคดคะแนน • หลงจากประมวลคะแนนและคดคะแนนรอยละจากทกองคประกอบแลว ใหผจดการขอมลสราง ตารางสรปคะแนนทงหมดของแตละพนทภาคสวน • ทมงานสามารถใชตารางสรปกรดเพอสามารถนำเสนอขอมลในทกภาคสวนเปนขอมลภาพรวม

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 33

บทนำ ขอมลจากสวนทผานมาโดยเฉพาะจากสวนท3-5จะนำมาใชในการเปนขอมลทจะนำสการทำแผนปฏบตการ ชมชนซงจะเปนแผนทมวตถประสงคแบบSMARTObjectiveโดยกจกรรมตางๆ เปนไปตามความตองการของ ชมชนทงนกอนการจดทำแผนปฏบตการชมชนควรนำเสนอผลการประเมนชมชนทงหมดใหแกผนำชมชนรวมทง ผทมสวนไดสวนเสยเพอใหรบรถงกลยทธแนวทางเบองตน

ระบสงทมอยในชมชนและความตองการของชมชน ใชตารางขอมลสรปกรดชวยในการระบนโยบายและกลยทธการปรบเปลยนสภาพแวดลอมทงทมอย และทขาดหายไปทมงานควรกำหนดจดตดคะแนนบนตารางขอมลกรดใหคอลมนขวามอเปนสงทมอยแลวในชมชน (Assets)สวนคอลมนซายมอเปนความตองการของชมชน(Communityneeds)ดงตารางท9

ตารางท 9 การระบความตองการของชมชน (Needs) และสงทมอยในชมชนอยในชมชน (Assets)

โดยใชตารางขอมลกรด สำหรบการมองภาพรวมชมชน (Community-At-Large: CAL)

ตำ ปานกลาง สง

0-20% 21-40% 41-60% 61-80% 81-100%

กจกรรมทางกาย CALP1,CALE1

ภาวะโภชนาการ CALP1,CALE1

การบรโภคยาสบ CALP1,CALE1

การจดการโรคเรอรง CALE1 CALP1

ภาวะผนำ CALP1 CALP1

ตารางท9แสดงภาพความตองการของชมชนและทรพยากรทมอยในชมชนทงในสวนทมอยแลวในชมชน(Assets)และอะไรเปนความตองการของชมชน (Needs)จากทกองคประกอบทถกประเมนจากทกภาคสวนจากตารางกรดทมงานและผมสวนไดสวนเสยในชมชนสามารถกำหนดนโยบายและกลยทธการปรบเปลยนสภาพ แวดลอมลงในทกภาคสวนของชมชน ตารางท 10แสดงตวอยางการบนทกสรปนโยบายระบบและกลยทธการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม ทสามารถใชเปนตวอยางได

สวนท 6 การสรางแผนปฏบตการชมชน

คมอผเขารบการฝกอบรม34

ตารางท 10 แสดงตวอยางบนทกสงทมอยในชมชนและความตองการของชมชน

แผนงานสำหรบนโยบาย ระบบ และกลยทธการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม

ชมชนขนาดใหญ (Community-At-Large Sector):

สงทมอยแลวในชมชน (ASSETS) ความตองการของชมชน (NEEDS)

•มนโยบายปลอดควนบหรและเขตปลอดยาสบ • ไมมนโยบายตอตานรานอาหารในทองถนท ทงภายในและนอกอาคาร จำหนายอาหารทปรงโดยใชไขมนไมอมตว • มการใหความรเรองความสำคญเรองความดนโลหต • มการตดงบประมาณสำหรบการสรางทางเดน และคอเลสเตอรอลแกคนในชมชน สาธารณะ

สถาบน/องคกร (Community Institution/Organization: CIO Sector):

• ใหมเครองอตโนมตจำหนายอาหารและเครองดม • มพนทสำหรบตรวจคดกรองโรคเรอรง สขภาพในทกพนท • ไมมพนทสงเสรมการเดนขนบนไดในสถาบน • รอยละ75ของพนทมการใหคำปรกษาเรอง • ม1สถาบนไมเคยเขารวมโครงการเกยวกบ การบรโภคยาสบและการสมผสควนบหร การบรโภคยาสบและกจกรรมทางกาย • รอยละ75ของพนทมโครงการชมชนเกยวกบ การลดการบรโภคยาสบและกจกรรมทางกาย ในรอบ3ปทผานมา

หนวยบรการสขภาพ

• มหนวยบรการสขภาพ2หนวยทสงเสรม • สถานอนามยและคลนกเอกชนบางแหงไมม การขนบนไดของผปวยญาตและเจาหนาท การตรวจวดดชนมวลกายในการตรวจปกต • มการสงตอผปวยไปรบบรการในโปรแกรมการ • มากกวารอยละ75ของผใหบรการทางการแพทย หยดบหรในทกพนท ไมไดใหความรแกผปวยในเรองโภชนาการและ กจกรรมทางกาย

โรงเรยน

• ม1โรงเรยนททำแผนสำหรบความปลอดภย • มากกวารอยละ66ของโรงเรยนมการจำหนาย ของอปกรณและในสนามเดกเลน อาหารทไมสงเสรมสขภาพ • ไมมขอบงคบเรองกจกรรมทางกาย

สถานททำงาน

• มการตงกลมสขภาพสำหรบพนกงานในกลมธรกจ • ไมมพนทสนบสนนการเดนขนบนได ขนาดเลก • ไมมการสงเสรมการจำหนายอาหารเพอสขภาพ • มการจดพนททางเดนทปลอดภย • รอยละ80ของพนทมเขตปลอดบหร กลยทธ

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 35

การสรางกลยทธชมชน (Develop strategies) ใชรายการความตองการจำเปนของชมชน(Needs)เพอระบกลยทธชมชนทเฉพาะเจาะจงในการจดการ กบปญหาสำคญทมงานไมจำเปนตองจดการกบทกปญหาทพบ ในการระบกลยทธชมชนควรพจารณาจากจดแขงจดออนของชมชน เชนจากตารางท8การประเมน ความตองการของชมชนพบวาสถาบนชมชน/องคกรทงหมดมเครองอตโนมตจำหนายอาหารและเครองดม สขภาพแตในทางตรงขามไมมทใดสงเสรมการใชบนไดดงนนการสงเสรมในเรองของโภชนาการในสถาบนจะงาย ตอการยอมรบมากกวาการสงเสรมกจกรรมทางกาย ทมงานสามารถรวมกลยทธทคลายคลงกนในการจดกจกรรมเชนจากตารางท9การประเมนความตองการ ของชมชนพบวาสถานททำงานไมไดสงเสรมการใชบนไดทมงานสามารถสรางกลยทธเพอสนบสนนการใชบนได ในทงในททำงานและสถาบน/องคกรไปพรอมๆกนทง2ภาคสวนรวมกบการใชกลยทธการสอสารประชาสมพนธ ถงประโยชนของการใชบนได หลงจากสรางกลยทธชมชนแลวใหบนทกลงดานลางของแผนงานดงตวอยางในตารางท11

ตารางท 11 ตวอยางกลยทธชมชน (ใหบนทกขางใตของแผนงานในตารางท 9)

กลยทธ

• ทำงานรวมกบผมสวนไดสวนเสยทสำคญในการกำหนดและดาเนนนโยบายในเรองของเขตปลอดบหร ในรานอาหาร • สงเสรมใหสถาบนชมชน/องคกรและสถานททำงานใชบนได • ชกชวนใหผใหบรการทางการแพทยใหสขศกษาแกผปวยและผทมปจจยเสยงเกยวกบโภชนาการ และกจกรรมทางกาย • ใหโรงเรยนจดสรรเวลาอยางนอย30นาทเพอใหมกจกรรมทางกายในระหวางการพกเทยง • ใหโรงเรยนมการจำหนายอาหารและเครองดมทางเลอกเพอสขภาพแกนกเรยน

จดลำดบความสำคญของกลยทธ เมอทมงานระบกลยทธชมชนแลวตอไปทมงานจำเปนตองจดลำดบความสำคญกลยทธสำหรบการดำเนนงาน โดยดตามกรอบเวลาและการจดสรรทรพยากรรวมทงการบรณาการรวมกบกลยทธอนๆ ทมงานสามารถใชวธการใดๆกไดเพอจดลำดบความสำคญของกลยทธตามขอตกลงของทมงานวธการ จดลำดบความสำคญหนงทจะแนะนำคอการจดอนดบกลยทธตามเกณฑดงน

คมอผเขารบการฝกอบรม36

เวลา ทรพยากร การแขงขนกบกลยทธอน (Time) (Resources) (Competing priority)

1= ใชเวลาในการดำเนนงานตาม 1=ใชทรพยากรในการดำเนนงาน 1= การแขงขนกบกลยทธอนสง กลยทธไดมากทสด ตามกลยทธไดมากทสด มากทสด

2=ใชเวลาในการดำเนนงานตาม 2=ใชทรพยากรในการดำเนนงาน 2=การแขงขนกบกลยทธอนสงมาก กลยทธไดมาก ตามกลยทธไดมาก

3=ใชเวลาในการดำเนนงานตาม 3=ใชทรพยากรในการดำเนนงาน 3=การแขงขนกบกลยทธอนสงมาก กลยทธไดมากพอสมควร ตามกลยทธไดมากพอสมควร พอสมควร

4= ใชเวลาในการดำเนนงานตาม 4=ใชทรพยากรในการดำเนนงาน 4= การแขงขนกบกลยทธอนนอย กลยทธไดนอย ตามกลยทธไดนอย

5=ใชเวลาในการดำเนนงานตาม 1= ใชทรพยากรในการดำเนนงาน 4=การแขงขนกบกลยทธอน กลยทธไดนอยทสด ตามกลยทธไดนอยทสด นอยทสด

หลงจากจดลำดบความสำคญของแตละกลยทธตามเวลาทรพยากรและการบรณาการกบกลยทธอนๆ ใหรวมคะแนนเพอจดอนดบกลยทธสำหรบตวอยางการจดอนดบความสาคญกลยทธแสดงในตารางท12

ตารางท 12 ตวอยางการจดลำดบความสำคญของกลยทธของชมชน

เวลา ทรพยากร การแขงขน รวม ลำดบ Time Resources กบกลยทธ Total Rank กลยทธ (1-5) (1-5) Competing (T x R x C) Priorities (1-5)

ทำงานรวมกบผมสวนไดเสยทสำคญในการ กำหนดและดำเนนนโยบายใหรานอาหาร 1 2 2 4 5 เปนเขตปลอดบหร

สงเสรมการขนบนไดในสถาบนชมชน 4 4 3 48 1 และองคกร

สนบสนนใหผบรการทางการแพทยใหความร ดานโภชนาการและกจกรรมทางกาย 4 3 3 36 2 แกผปวยและผทมปจจยเสยง

จดสรรเวลาอยางนอย30นาทเพอม 3 2 3 18 3 กจกรรมทางกายในโรงเรยน

มการจำหนายอาหารและเครองดม 2 2 2 8 4 ดานสขภาพในโรงเรยน

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 37

ตารางท 12 ตวอยางการจดลำดบความสำคญของกลยทธของชมชน (ตอ)

เวลา ทรพยากร การแขงขน รวม ลำดบ Time Resources กบกลยทธ Total Rank กลยทธ (1-5) (1-5) Competing (T x R x C) Priorities (1-5)

สนบสนนการใหบรการทางการแพทยโดย การใหสขศกษาแกผปวยและผทมปจจยเสยง ในเรองทเกยวกบโภชนาการและกจกรรม ทางกาย

ใหโรงเรยนจดสรรเวลาอยางนอย30นาท เพอใหมกจกรรมทางกายในระหวางทอย ในโรงเรยน

ใหโรงเรยนมการจำหนายอาหารและเครองดม ทเปนทางเลอกเพอสขภาพแกนกเรยน

จากตวอยางพบวากลยทธทสำคญ2ลำดบแรกไดแก 1. สงเสรมใหสถาบนชมชน/องคกรและสถานททำงานใชบนได 2. สนบสนนผใหบรการทางการแพทยในการใหสขศกษาแกผปวยและผทมปจจยเสยงเกยวกบโภชนาการ และกจกรรมทางกาย

แผนปฏบตการชมชน ทมงานจะตองสรางแผนปฏบตการสำหรบแตละกลยทธตามลำดบความสำคญโดยแผนปฏบตการทม คณภาพจะตองมรายละเอยดเพยงพอสามารถกำหนดระยะเวลาการดำเนนการได ตารางท11แสดงตวอยางของแผนปฏบตการชมชนขอสงเกตคอวตถประสงคของแผนปฏบตการชมชน ม2ประการคอ • วตถประสงคตามระยะเวลาโครงการหรอระยะยาว • และวตถประสงครายปหรอระยะสน วตถประสงคตามระยะเวลาโครงการจะชวยใหทมงานเหนผลในระยะยาวของการทำงานลวงหนา เชน ในระยะเวลา5ปสถานบรการสขภาพของกระทรวงทกแหงจะมบรการใหคำปรกษาสขภาพเรองโรคเรอรงใหแก ผปวยทกรายไดแกการใหคำปรกษาเรองคณภาพชวตกจกรรมทางกายภาวะโภชนาการและการเลกสบบหร วตถประสงครายปมกำหนดระยะเวลา1ปหรอ12 เดอนจะแสดงความกาวหนาการดำเนนงาน ตามวตถประสงคตามระยะเวลาโครงการ ตวอยางในตารางท11แสดงวตถประสงครายปไว2ประการไดแก 1) ณเดอนท6คลนกโรคเรอรงในอำเภอYจะมบรการใหสขศกษาเรองคณภาพชวตแกผปวยโรคเรอรง และผทมปจจยเสยงของโรคเรอรงทกคนเชนเบาหวานและภาวะอวน

คมอผเขารบการฝกอบรม38

2) ณ เดอนท12ทกคลนกในเขตอำเภอYจะมบรการใหสขศกษาเรองคณภาพชวตสำหรบการดแล โรคเรอรงแกผปวยและผทมปจจยเสยงของโรคเรอรงทกคน

ตารางท 12 แสดงตวอยางแผนปฏบตการชมชน

นโยบาย/กลยทธ สนบสนนผใหบรการทางการแพทยในการใหสขศกษาแกผปวย การเปลยนแปลงสภาพแวดลอม และผทมปจจยเสยงเกยวกบโภชนาการ และกจกรรมทางกาย

วตถประสงคตามระยะเวลาโครงการ (Project Period Objective) องคประกอบยอย

ภายในระยะเวลา5ปสถานบรการสขภาพของกระทรวงทกแหงจะมบรการการให กจกรรมทางกาย คำปรกษาสขภาพเรองโรคเรอรงใหแกผปวยทกรายไดแกการใหคำปรกษาเรอง และภาวะโภชนาการ คณภาพชวตกจกรรมทางกายภาวะโภชนาการและการเลกสบบหร

วตถประสงครายป (Annual objectives) ภาคสวนชมชน

1) ณเดอนท6คลนกโรคเรอรงสำคญในอำเภอYจะมบรการใหสขศกษาเรอง หนวยบรการสขภาพ คณภาพชวตแกผปวยโรคเรอรงและผทมปจจยเสยงของโรคเรอรงเชนเบาหวาน และภาวะอวนทกคน จำนวนประชากร 2)ณเดอนท12ทกคลนกในเขตอำเภอYจะมบรการใหสขศกษาเรองคณภาพชวต เปาหมาย สำหรบการดแลโรคเรอรงแกผปวยและผทมปจจยเสยงของโรคเรอรงทกคน 250,000

กจกรรม ผรบผดชอบ ระยะเวลา

พฒนาโปรโตคอลการใหคำปรกษาแกผปวยโรคเรอรง J. Thomas 0-3 เดอน

พฒนาระบบตดตามโปรแกรมการใหคำปรกษาเรองโรคเรอรง W. Lee 0-3 เดอน

สรางระบบการใหรางวลและประชาสมพนธใหกบผใหบรการ 0-3 เดอน - ควรมแพทยเปนตนแบบ

แพทยและผใหบรการทางการแพทยฝกการใชโปรโตคอล W. Lee 3 เดอน

สรางนวตกรรมชมชนเชนจดหาสถานทสำหรบการออกกำลงกาย J. Thomas 6-9 เดอน

ในทสาธารณะกจกรรมสอนการทำอาหารเพอสขภาพ

มการนำนโยบายชมชนเรองแผนการจดการโรคเรอรงไปปฏบต W. Lee 6-9 เดอน ใชทวทกเขต

แพทยและบคลากรทางการแพทยทกคนไดรบการฝกอบรม W. Lee 6-9 เดอน

ทกคลนกเรมดำเนนการใหบรการการใหคำปรกษา J. Thomas 12 เดอน

การประเมนความตองการจำเปนของชมชน

PARTICIPANT WORKBOOK 39

สงสำคญคอตองมการเชอมโยงวตถประสงครายปกบวตถประสงคตามระยะเวลาโครงการและในแตละ

วตถประสงครายปควรระบจำนวนเปาหมายของผทจะไดรบผลจากกลยทธนนๆไวดวย

ขอสงเกต คอ การเขยนวตถประสงค ตองมนใจวา เปนวตถประสงคแบบ

SMART—specific, measurable, achievable, realistic, and time-phased.

ในสวนทายของแผนปฏบตการชมชนคอลำดบรายการกจกรรมทจะสนบสนนความสำเรจของวตถประสงค

รายปทมงานควรเขยนรายการกจกรรมโดยระบตวชวดความสำเรจของแตละกจกรรมททงนไมควรเกน10กจกรรม

เพอใหบรรลวตถประสงครายป

ในแตละกจกรรมใหระบผรบผดชอบหลกหรอบคคลทสามารถตดตอไดรวมทงระยะเวลาของแตละกจกรรม

ทสามารปฏบตไดตามจรงเนองจากความสำเรจของกจกรรมขนกบบคคลหรอองคกรทเกยวของทงหมดนอกจากน

ควรเพมเวลาในสวนของการประสานงานกบผมสวนไดสวนเสยไวดวย

จดเนนสำคญ • เขยนลำดบรายการของนโยบายระบบและกลยทธการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมของทกภาคสวน

เพอระบสงทมอยแลวในชมชนรวมทงสงทเปนความตองการของชมชน

• จดลำดบทเปนความตองการของชมชนรวมทงระบกลยทธชมชนทเฉพาะเจาะจงในปญหาทมอยทงน

ทมงานไมจำเปนตองไปจดการกบทกปญหาในชมชน

• หลงจากระบกลยทธชมชนไดแลวทมงานจะตองจดลำดบความสำคญของกลยทธโดยพจารณาตาม

ความเปนไปไดในการดำเนนงานและจะตองเปนไปตามกำหนดเวลาทรพยากรรวมทงสามารถบรณาการกบ

กลยทธอนๆ

• ในแผนปฏบตการชมชนวตถประสงคตามระยะเวลาโครงการจะชวยทมงานเหนภาพระยะยาวในระยะ

เวลาหลายๆปสวนวตถประสงครายปควรครอบคลมระยะเวลาเพยง12เดอนแตจะลำดบการทำงานตามกจกรรม

เพอใหบรรลวตถประสงคเปนตามระยะๆ

คมอผเขารบการฝกอบรม40

สงควรจำ • การประเมนความตองการของชมชนเปนการประเมนทเฉพาะเจาะจงในพนททกำหนดไวเชนทำการ

ประเมนภาวะโภชนาการหรอการจดการโรคเรอรงหรอการบรโภคยาสบในหนวยบรการสขภาพหรอสถานททำงาน

ในพนทเขตเมองเปนตน

• ใหเลอกใชวธการเกบรวมขอมลตงแต 2วธขนไป ในการเกบรวบรวบรวมขอมล ในการประเมน

ความตองการของแตละพนทภาคสวนทงนเพอยนยนหรอสนบสนนผลซงกนและกน

• เกบรวบรวมขอมลทรวบรวมไดมาทงหมดทอยทสามารถตดตอได และขอมลเพอการทบทวน

ในภายหลงหรอขอมลทจะใชแบงปนรวมกบสมาชกในทมโดยเกบไวในรปแบบไฟลขอมลทครบถวนสมบรณ

• การลงฉนทามตเพอใหคะแนนควรอยบนพนฐานของการทบทวนแหลงทมาของขอมลและขอตกลง

ของสมาชกในทม

• เพอใหมนใจวามการจดการขอมลอยางเหมาะสมควรกำหนดสมาชกในทม1คนทำหนาทเปนผจดการ

ขอมลบคคลนมหนาทรบผดชอบการปอนขอมลลงเครองมอเกบขอมลตามทกำหนดไวเพอขอมลทงหมดทเกบไว

จะไดจะสงตอไปยงบคคลอนๆ

• หลงจากทมฯไดลงฉนทามตการใหคะแนนในแตละรายการแลวขอมลทงหมดควรบนทกไวในตาราง

หรอสเปรดชตพรอมกบความเหนสนบสนนผจดเกบขอมลควรจะทำการรวมคะแนนและคดคะแนนรวมทงสราง

ตารางสรปคะแนนทงหมดในแตละพนท

• สรางตารางขอมลกรดเพอใชอางองขอมลไดอยางรวดเรวในภาพรวมจากทกภาคสวน

• ใชลำดบรายการสำหรบสงทเปนความตองการการของชมชนเพอระบกลยทธชมชนทเฉพาะเจาะจง

ในการจดการปญหาทมอยทมงานไมจำเปนตองไปจดการกบทกปญหาในชมชน

• หลงจากระบกลยทธชมชนแลวทมงานควรจะจดลำดบความสำคญของกลยทธโดยพจารณาตามความ

สามารถในการดำเนนกจกรรมเวลาและทรพยากรรวมทงการบรณาการกบกลยทธอนๆ

• ในแผนปฏบตการชมชนวตถประสงคตามระยะเวลาโครงการชวยใหทมงานเหนภาพระยะยาวสวน

วตถประสงครายปครอบคลมระยะเวลา12 เดอน เปนลำดบขนของการดำเนนการเพอใหบรรลวตถประสงค

ตามระยะเวลาโครงการ