สฤณ อาชวานนทกล

Fringer | คนชายขอบ

http://www.fringer.org/ปรบปรงจากสไลดทนาเสนอในงานเสวนาเรอง “ชวตในทองนากบโลกาภวตน”

วนท 11 กรกฎาคม 2551

จดโดย มลนธทนา รวมกบ กระทรวงวฒนธรรม และหอนทรรศการศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม

ณ โรงละครเลก หอศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม

งานนเผยแพรภายใตลขสทธ Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-

nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหทาซา แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนงของงานน

ไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณทใหเครดตผสราง ไมนาไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใต

ลขสทธเดยวกนนเทานน

แวดวงทางเลอก

หวขอนาเสนอ

1. ขอสงเกตบางประการเกยวกบ “ทางเลอก” ของชมชน

2. โมเดลทอาศยความรวมมอกนระหวางรฐและชมชน

ระบบจายตรง (Direct Payment) และตวอยางจากกมพชา

โครงการ CAMPFIRE ในซมบบเว

การบรหารจดการนาโดยชมชนในกานา

3. องคกรการเงนชมชนในไทย

พฒนาการขององคกรการเงนชมชน

แนวคดและการขบเคลอน2

ขอสงเกตบางประการเกยวกบ “ทางเลอก” ของชมชน

“ทางเลอก” ตองอยไดและยงยน (viable + sustainable) – ไมอยางนนกไมมประโยชนทจะเลอก เปนเพยง “มายาคตของเสรภาพ”

กรอบและขอบเขตของ “ทางเลอก” เปลยนแปลงอยตลอดเวลาตามความเปลยนแปลงของบรบททางการเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม เทคโนโลย และองคความร เชน เมอตนทนของโลกรอนสงขน โมเดลการผลตพลงงานหมนเวยนระดบชมชน กกลายเปนทางเลอกทนาสนใจขนมาได

ขดจากดหลกๆ ของงานวจยเกยวกบโมเดลการพฒนาทางเลอก ทชาวบานทาเองหรอทารวมกบเอนจโอและ/หรอเจาหนาทรฐในประเทศไทยคอ เนนศกษาแต “กรณความสาเรจ” และ “ความเกง” ของปจเจกบคคล (เชน ปราชญชาวบาน) มากเกนไป จนสงเคราะหกระบวนการ และระบบทจะเอาไป “ผลตซา” ยากมาก

โลกาภวตนเปดทางใหกบ “ทางเลอก” ทอาศยการรวมมอระหวางชมชนกบ “คนนอก” มากกวาเดม

3

ระบบจายตรง (Direct Payment)(ขอขอบคณขอมลจาก คณเพชร มโนปวตร รองผอานวยการ สมาคม

อนรกษสตวปา (WCS) ประเทศไทย ผเขยนคอลมน “โลกสเขยว” ใน

โอเพนออนไลน : http://www.onopen.com/?cat=81)

4

แนวทางการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

สมยกอน เปาหมายหลกดานการอนรกษสงแวดลอมคอ “การจดตงพนทอนรกษ” แตในความเปนจรงพบวา พนทอนรกษหลายแหงมกอยแคบนกระดาษ (“Paper Park”) เทานน

แนวทางการอนรกษจงแตกออกเปน 2 แนวทาง ไดแกแนวทางการเสรมสรางประสทธภาพในการจดการพนทอนรกษของภาครฐ เนนการบงคบใชกฎหมาย สรางศกยภาพดานงานวจยและพฒนาบคลากรในพนทอนรกษ ปจจบน “ลาสมย” แลว เพราะความสาเรจขนอยกบคณภาพของเจาหนาทเปนหลก และชมชนขาดแรงจงใจทจะมสวนรวม

แนวทางการจดการ “คน” ทอยรอบ ๆ พนทอนรกษ เนนการทางานรวมกบชมชนทองถน เสรมสรางการมสวนรวมและพฒนาชวตความเปนอย เชอวาเมอคนอยดกนดและมจตสานกในการอนรกษทดแลว จะไมเขาไปทาลายธรรมชาตอก แนวทางนไดรบการตอบรบอยางกวางขวางจากทง World Bank และ UNDP เพราะตอบโจทยเรองสงแวดลอม สงคม และเศรษฐกจไปพรอมกน เปน “การพฒนาอยางยงยน” 5

แนวทางการอนรกษแบบจดการ “คน”

แนวทางจดการ “คน” เกอบจะกลายเปน

กระแสหลก โดยการบรณาการอนรกษเขา

กบการพฒนา (ICDP- Integrated

Conservation and Development Project)

และการจดการทรพยากรธรรมชาตโดยชมชน

ทองถน (CBNRM- Community-based

Natural Resource Management) เปนวธใหชมชนทพงพาการใชทรพยากรอยแลว มาเปนผดแลอนรกษ ใช และจดการทรพยากรดวยตวเอง โดยใชมาตรการตาง ๆ ซงมหวใจสาคญอยทการสรางจตสานกและความพรอมของแตละชมชน

ทผานมาประสบปญหาในหลายพนท เพราะตองใชเวลาบมเพาะ ปรบเปลยนวถชวต และมตนทนมหาศาล

6

ระบบการจายตรง

งานศกษาหลายชนตงขอสงเกตวาแนวทางนลมเหลว เพราะไมอาจ

ตานทานกระแสทนนยมได สดทายชาวบานยงคงทาลายทรพยากร

ตอไป ดงนนงบประมาณททมเทไปกเหมอน “ตานาพรกละลายแมนา”

องคกรอนรกษบางแหงจงเรมหนกลบใชระบบจายตรง (Direct

Payment) เพอเปนการสรางแรงจงใจใหชมชนทองถนเขามามสวน

รวมกบการอนรกษ แทนทจะตองไปผานกระบวนการสรางจตสานก

หรอเปลยนแปลงวถชวตของชมชนทองถนเสยกอน

7

ระบบการจายตรง

การจายตรง เปนการสรางแรงจงใจทางเศรษฐกจใหชมชนทองถนหน

มาอนรกษธรรมชาตแทนการทาลาย มหลายรปแบบและกอใหเกดผล

โดยตรงกบการอนรกษแตกตางกนออกไป

การจายคาตอบแทนใหคนในชมชนเพอสงเสรมการอนรกษ เชน จางพราน

ใหมาเปนเจาหนาทอนรกษ

การสนบสนนงบประมาณใหหนวยงานทดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต

การสรางรายไดใหชมชนผานชองทาง “การทองเทยวเชงอนรกษ”

การครอบครองกรรมสทธในการบรหารจดการพนทนน ๆ เชน การระดม

ทนซอพนทธรรมชาตเพอนามาจดตงเปนเขตอนรกษเอกชนหรอศนยศกษา

ธรรมชาต

8

โครงการอนรกษนกนาหายากในกมพชา

Northern Plains เปนทงหญาธรรมชาตผสม

ปาเตงรงและพนทชมนาอนอดมสมบรณ

ขนาดใหญอยในประเทศกมพชา และยงเปน

แหลงอาศยและวางไขของนกหายากใกล

สญพนธหลายชนด โดยเฉพาะนกชอนหอยดา

(White-Shouldered Ibis) และนกชอนหอยใหญ (Giant Ibis) ทใกลสญพนธและมอยทนท

เดยวเทานนในโลก

ตงแตปลาย 1990 เรมมการกอตวอยางเงยบ ๆ ของโครงการ Ecotourism หลายโครงการ

หนงในนนคอโครงการทองเทยวเชงอนรกษนกหายาก (Tmatboey Ibis Tourism Site) โดย

จดตงคณะกรรมการหมบานอนประกอบไปดวยตวแทนทมาจากการเลอกตง 9 คน มหนาท

หลกคอจดการ “กองทนพฒนาหมบาน” ในนามของชมชน

9

โครงการอนรกษนกนาหายากในกมพชา (ตอ)

ดาเนนโครงการหลก 2 โครงการ

โครงการทองเทยวเชงอนรกษ โดยจดใหพนท

บรเวณนนเปนแหลงทองเทยว สาหรบนกดนก

โดยไกดทองถนไดผลตอบแทนจากการพา

นกทองเทยวไปดนก และเกบคาบรการจาก

ทพก (Home stay), อาหารและเครองดม

โครงการปกปองรงนก (Bird Nest Production

Program) เนองจากการเกบไขนกมาขายเปนภย

คกคามทสาคญทสดตอความอยรอดของนก

ในโครงการนรฐจงใหเงนตอบแทนแกชาวบานท

พบรงนกและดแลรกษารงนกไปจนกวาลกนกจะ

ออกจากรง รวมทงมเจาหนาท 2 คนคอยดแลตรวจสอบและตดตามผลงานเตมเวลา 10

โครงการอนรกษนกนาหายากในกมพชา (ตอ)

เมอถงป 2004 รฐจงออกกฎใหพนทแหงนเปน

พนทอนรกษ หามลาสตว

ถาสมาชกคนใดไมเคารพกฎการรกษารงนกหรอฝา

ฝนลานก แผนการทองเทยวทงหมดจะถกยกเลก

ทนท หรอไมผฝาฝนจะตองถกตดสทธจากการ

ไดรบผลประโยชนตาง ๆ

หลงจากดาเนนการมาระยะหนง โครงการนเรมเปน

ทรจกมากขนในกลมนกดนก นกทองเทยวเพมขน

และมแนวโนมวาจะใชเวลาทองเทยวนานขนทกป

ทาใหเกดรายไดหมนเวยนในชมชนมากขน

เฉพาะป 2006 – 2007 การทองเทยวสรางรายได

ใหกบชมชนกวา $7,000 ซงเมอเทยบกบรายได

50 เซนตตอวนของชาวกมพชาแลว นถอเปนความ

แตกตางอยางมนยสาคญ 11

ผลของโครงการอนรกษนกนาหายากในกมพชา

ประชากรนกมจานวนเพมขน ปญหาการลานกลด

ลงอยางมนยสาคญ รวมทงยงสรางทศนคตใน

เรองการอยรวมกบนกของชาวบานใหดขน

เพราะสมาชกชมชนรวานกและสตวปาอนๆ เปน

แมเหลกดงดดนกทองเทยว

รายไดจากโครงการนกวา 80 เปอรเซนตตกอย

กบชาวบานโดยตรง เปนการสงเสรมการสราง

รายไดอยางถกกฎหมายใหชาวบาน แทนท

จะตองเสยงหารายไดจากการลาหรอขโมยลกนก

ซงผดกฎหมาย 12

สรางความเขาใจเกยวกบการจดสรร

พนทเพอการอนรกษใหกบชาวบาน

ถอเปนวธแกปญหาทเสยตนทนนอยและ

มประสทธภาพเมอเทยบกบวธอน ๆ

ปจจบนคณะกรรมการหมบานสามารถรบผดชอบ

ดแล และจดการการทองเทยวไดดวยตวเองเกอบทงหมดแลว

จดแขงของทงสองโครงการอยทการเชอมโยงเปาหมายการอนรกษ เขากบแนวทางการดาเนนงานโดยตรง และมระบบการสารวจตดตามประชากรนกทชดเจน

ใช “เงน” สรางแรงจงใจในทางทเออตอการอนรกษอยางยงยน 13

ผลของโครงการอนรกษนกนาหายากในกมพชา (ตอ)

14

โครงการ CAMPFIRE ในซมบบเว

วฒนธรรมชมชนในซมบบเว

ชาวบานกวา 5 ลานคนอาศยอยใน

‘พนทชมชน’ (communal land) ซงกนพนท

กวาครงประเทศซมบบเว ทกคนเปนสมาชกเผา

ซงแตละเผามเสาสลกรปสตว (totem)

ชนดตาง ๆ เปนสญลกษณ ซงบงบอกวา

หามสมาชกในเผาฆาสตวชนดเดยวกบทสลกอยบนเสาของเผาตนเอง

ในชมชนมความเชอททาหนาทเปนกลไกควบคมการลาสตวปาท “ไดผล”

กวากฎหมาย เพราะชาวบานเชอวาการละเมดความเชอเหลานจะทาใหฟา

ดนลงโทษ

15

จารตทองถนและความขดแยงกบเจาหนาทในซมบบเว

พนทประมาณรอยละ 12 ของซมบบเวเปนพนทสงวนในเขตอทยานแหงชาต ซง

ทบซอนกบพนทชมชน มสตวปาหลายชนด บางชนดแพรพนธเรวมากจนกอความ

เสยหายดานสงแวดลอม บางชนดกมปญหาทางพนธกรรมจากการผสมพนธกบ

ญาตพนองเชอสายเดยวกน (inbreeding)

เมอรฐสถาปนาอทยานแหงชาตชาวบานจานวนมากถกไลท จงไปอาศยอยบรเวณ

ชมชนในเขตใกลเคยงทมสตวปาออกมาเดน ทาลายพชผล ทารายสตวเลยงและ

บางครงกทารายมนษยดวยเสมอ ชาวบานจงไมมองวาสตวปาเปนทรพยากรทมคา

ควรแกการอนรกษ

ปญหานนาไปสความขดแยงระหวางชาวบานและเจาหนาทอทยาน ทาใหมการฆา

ทาลายสตวปาอยางผดกฎหมายบอยครง

16

17

กาเนดโครงการ CAMPFIRE

CAMPFIRE (Communal Areas Management Program for

Indigenous Resources) เปนโครงการทรฐบาลซมบบเวรเรมกลาง

ทศวรรษ 1980 ออกแบบมาเพอสรางสมดลระหวางการรกษาพนธ

สตวปา และการพฒนาชนบทจากรายไดทมาจากสตวปา สนบสนนให

ชาวบานรวมกนบรหารจดการและควบคมประชากรสตวปา และระบบ

นเวศในชมชนดวยตวเอง เปลยนความคดของชาวบาน ใหมองวาสตว

ปาเปนทรพยากรสาคญ

แหลงรายไดจากโครงการ CAMPFIRE

สมปทานลาสตว: รายไดกวารอยละ 90 ในโครงการ CAMPFIRE มาจากการ

ขายสมปทานลาสตวใหนกลาสตวมออาชพ และผประกอบการซาฟาร ภายใต

โควตาทรฐบาลให เชน นกลาสตวตองจายเงน US$12,000 เพอลาชางและ

ควายปา แตตองอยในความดแลอยางใกลชดของมออาชพทองถนทไดรบ

ใบอนญาต

การลาสตวแบบนถอเปน ‘การทองเทยวเชงนเวศ’ (ecotourism) ชนด เพราะรฐ

ไมตองเสยคาใชจายอดหนนนกทองเทยว ทาความเสยหายตอระบบนเวศ

ทองถนนอยมาก และทารายไดสง

ขายสตวปา: ในพนททมประชากรสตวปาจานวนมาก ชาวบานกขายสตวปา

ใหกบอทยานแหงชาตหรอพนทสตวสงวนเพอสรางรายได

18

แหลงรายไดจากโครงการ CAMPFIRE (ตอ)

ขายของปา: ภายใตโครงการ CAMPFIRE ชาวบานสามารถขายของทเกบได

จากในปา เชน ไขจระเข ใหกบนกทองเทยวและคนตางถนได

การทองเทยว: ในอดตรายไดสวนใหญจากนกทองเทยวตกเปนของบรษททวร

ไมใชของชมชนทองถน แตโครงการ CAMPFIRE พฒนาโปรแกรมทองเทยว

เชงนเวศและเชงวฒนธรรม เชน ทวรดนก และทวรบอนาพรอน โดยจาง

ชาวบานเปนไกดทวรและใหชาวบานบรหารจดการทพกสาหรบนกทองเทยวเอง

ขายหนงและเนอสตวปา: ในบรเวณทมสตวปา เชน ละมง ชกชม กรมอทยาน

แหงชาตกดแลใหชาวบานฆาและขายหนงกบเนอสตวได

19

20

โครงสรางการจดการในโครงการ CAMPFIRE

หมบานทเขารวมโครงการ CAMPFIRE จะแตงตง “คณะกรรมการสตวปา”

(wildlife committee) ซงมหนาทตรวจนบสตวปาในบรเวณทองทหมบานของตน

ทกเดอน, ลาดตระเวนไมใหมการลกลอบฆาสตวและใหความรกบชาวบานดวย

รฐบาลทาหนาทฝกสอนนกสารวจ (game scout) เพอชวยสอดสองดแลปาและ

บรหารประชากรสตวปา

กรมอทยานทาหนาทจด workshop ขนทกป เพอกาหนดโควตาการลาสตว

ประจาปรวมกนกบชาวบาน โดยคานงถงศกยภาพของพนทในการรองรบ

ประชากรสตวแตละชนด (carrying capacity)

องคกร World Wildlife Fund (WWF) ชวยนบจานวนประชากรสตวปา โดยใช

ภาพถายทางอากาศ

สวนเจาของบรษททวรตองเกบขอมลสตวปาทลกทวรลาอยางละเอยด และ

รายงานขอมลตอรฐกอนทจะไดรบโควตาใหม

การบรหารรายไดจากโครงการ CAMPFIRE

สภามณฑล (District Council) เปนผจดเกบรายไดจากโครงการและใชรายได

นนตามเกณฑทโครงการแนะนา ไดแก:

80% ของรายไดมอบใหกบชมชนทองถนโดยตรง ซงจะตดสนใจรวมกนวาจะนาเงนไป

ใชทาอะไร

20% ทเหลอเปนของสภามณฑล ใชเปนคาใชจายในการบรหารจดการโครงการ

CAMPFIRE ในพนท

ในป 1993 เพยงปเดยว 26 มณฑลทเขารวมโครงการสามารถหารายได จาก

โครงการไดมากกวา 1.4 ลานเหรยญสหรฐ

ในปทรายไดดชาวบานจะนารายไดไปพฒนาชมชน เชน สรางสถานอนามย,

ถนนหรอโรงเรยน, ขดบอนาบาดาล, จางไกด สวนในปทรายไดไมด ชาวบานมก

นาเงนไปซออาหาร เชน ขาวโพด มาสารองเพอใชบรโภคยามขาดแคลน

ตงแตป 1989 โครงการมชาวบานเขารวมกวา 250,000 คน 21

22

การบรหารจดการนาโดยชมชนในกานา

การ “แปรรป” รฐวสาหกจ

ปจจบนกลมทนขนาดใหญและองคกรโลกบาลอยาง IMF และ World Bank มกกดดน

รฐบาลประเทศโลกทสามให “แปรรป” สาธารณสมบตแลวนามาขายเอากาไร

โดยเฉพาะกจการผกขาดธรรมชาต (Natural Monopoly) เชน กจการสงกระแสไฟฟา

และกจการสงนาประปา ซงสามารถทากาไรสงมากจากการใชอานาจผกขาด

กลมทนมกจะผลกดนใหรฐออกกฎหมายคมครองและสงเสรมการกระทาของตนเพอ

สรางความชอบธรรม โดยอางวาการแปรรปจะชวยเพม “ประสทธภาพ” ของการ

ใหบรการ สวน IMF และ World Bank จะผลกดนใหประเทศลกหนแปรรป ดวยการ

ผกเขาเปนเงอนไขหนงของเงนกดอกเบยตาทประเทศยากจนมกจะจาเปนตองกมา

พฒนาประเทศ

การเขาถงไฟฟาและนาประปาแทจรงแลวถอเปน “สทธมนษยชนขนพนฐาน” ทรฐม

หนาทผลตและแจกจายนาไฟใหกบประชาชนทกคนทวประเทศ ในราคายอมเยา ไม

แสวงหากาไรเหมอนบรษททวไป

23

ปญหาของการ “แปรรป”

การแปรรปนนจะ “ไดผล” อยางยงยน ทาประโยชนตอประชาชนสวนใหญ

กตอเมอตลาดสามารถการนตวาจะเกดการแขงขนในกจการนนๆ จรง

หรอไมรฐกตองออกกฎเกณฑควบคมอยางเขมงวด เพอไมใหเกดการใช

อานาจผกขาดในทางทไมเปนธรรมตอผบรโภคไดเทานน

เมอใดทกจการถกแปรรปภายใตเงอนไขอน เอกชนจะสามารถขนราคา

สนคาไดเตมท โดยผบรโภคไมมทางเลอก ทาใหผมรายไดนอยตอง

เดอดรอน เงนจานวนมหาศาลวงเขาสกระเปาของกลมทนขนาดใหญ

เกดปญหาตองแลกไดแลกเสยระหวาง “ประสทธภาพ” กบ “ความเทา

เทยมของโอกาส” กลาวคอ ถาตองการใหการบรหารมประสทธภาพ ก

ตองยอมสละความเทาเทยมในสงคม ในกรณของสาธารณปโภคขน

พนฐาน นนหมายถงการตองยอมสละสทธมนษยชนขนพนฐานดวย24

การตอสกบการ “แปรรป” นาประปาในกานา

กอนป 2538 นโยบายนาของรฐตงอยบนความจาเปนของประชาชนเปนหลก ดงนน

รฐบาลกานาจงมงเนนการใหบรการนาประปากบชมชนทยากจนทสด เพอยกระดบ

สขอนามย

รฐบาลกานาแยกระบบนาประปาของประเทศออกเปนสองหนวยธรกจ

การประปาสวนภมภาคซงขาดทนอยางตอเนอง บรหารโดยองคกรนาเพอ

ชมชน (Community Water Supply Agency – ยอวา CWSA)

การประปาในเมองซงมกาไร เดมเปนของรฐแตตงใจแปรรปใหเอกชนบรหาร

IMF และ World Bank เสนอและสนบสนนใหรฐบาลแปรรปกจการนาประปาในเมอง

ทสามารถทากาไรได รฐบาลกานาจงออกมาตรการขนคานาเพอเตรยมตวสาหรบการ

แปรรปนาประปาใหเปนของเอกชน เพราะตองมกาไรสงพอทจะดงดดนกลงทน

เอกชน

25

ความเดอดรอนของชาวกานา

การทมบอนาสะอาดไมเพยงพอ สงผลใหกานามโรคระบาดมากเปนอนดบ 2 ของโลก

ในป 2544 รฐบาลกานาเปนหน World Bank และ IMF กวา 12,000 ลานบาท จง

ประกาศขนคานากวา 95 % เพอทาใหกจการนาประปามผลกาไรดขน ซงจะชวยให

สามารถขายกจการใหนกลงทนตางชาตนาเงนมาใชหนดงกลาวได สวนบรษทเอกชน

ไดรบอนญาตใหโอนผลกาไรทงหมดกลบประเทศได ทาใหผลประโยชนทงหมดตกอยกบ

บรษทขามชาต ในขณะทความเสยงทงหมดตกอยกบประเทศกานา

ถาการแปรรปดาเนนไปตามแผน รฐบาลจะไมสามารถนากาไรจากประปาในเมองมา

อดหนนการขาดทนของประปาชนบทได ขอตกลงระหวางรฐบาลกานากบWorld Bank

และ IMF เปดทางใหบรษทขามชาตยกษใหญทมอทธพลทางการเมอง เขามาแสวงหา

กาไรในกจการนา แมผลการวจยจานวนมากจะบงชวาการแปรรปนาประปามกสงผลให

อตราผปวยสงขน เพมชองวางทางเศรษฐกจ และทาใหสภาพแวดลอมเสอมโทรมเรวขน

กตาม 26

ความเดอดรอนของชาวกานา (ตอ)

World Bank ยงบงคบใหรฐบาลกานากอหนเพมอก 20,000 ลานบาท เพอลงทนในระบบนา ใหกบบรษทเอกชนทชนะประมล ทาใหรฐบาลตองแบกรบภาระหนและดอกเบยเพมขน และยงเสนอใหเงนกอก 400 ลานเหรยญ เพอปฏรประบบนาประปาทรฐเปนเจาของ แตมขอแมวา

ตองยกเลกขอบงคบทใหผใชนารายใหญทรารวยอดหนนคานาใหกบชมชนทยากไร

รฐบาลตองขายนาทราคาตลาด

ตอง “คนตนทนทงจานวน” (full cost recovery) นนคอคนทสามารถจายคานาเตมจานวนเทานนทใชนาได สวนคนทจายไมไดตองถกตดนา

ชมชนตางๆ ตองอดหนนเงนจานวน 5-10 % ของเงนลงทนในโครงการนาในชนบท แตหลายครงชมชนมเงนไมพอจาย ทาใหโครงการตองหยดชะงก

การขนคานาครงนนกอใหเกดความเดอดรอนแสนสาหสไปทวประเทศ ลกๆ ตองออกจากโรงเรยนเพอแมจะไดมเงนจายคานา ชาวกานาตองใชเงนเพอซอนากวาวนละ 40 เพนซ ซงประมาณเทากบรายไดตอวน ทาใหไมมเงนออม ภาระสวนใหญตกอยกบเดกและผหญงทตองออกไปหานามาใชแทนนาประปา และเมอไมมนาสะอาดใชชาวกานากวา 70 % ตองประสบกบโรคระบาดอยางหนก

ชาวกานาบางคนตอบโตประเดนการจายคานาวา ในเมอเขาไมไดเงนเดอนในอตราตลาด แลวพวกเขาจะจายคานาในราคาตลาดไดอยางไร และยงมองวาพวกเขาอาจจะตองดมอากาศแทนนา

27

การตอสเพออานาจของชมชน

รดอลฟ อาเมนกา-เอเตโก (Rudolf Amenga-Etego) อดตทนายความ

อาย 40 ป เคยรบวาความใหกบคนจนหลายรายทไมสามารถจาย

คานาประปา หรอถกรฐฟองขนศาลในขอหาแอบใชนาเพอยงชพโดย

ผดกฎหมาย เหนความเดอดรอนของประชาชนมามาก เขามองวาหาก

รฐปลอยใหนาประปาเปนสนคาในระบบตลาดเสร ชาวกานาสวนใหญ

จะไมมนาสะอาดใช เพราะจายคานาไมได

เขากอตงแนวรวมตอตานการแปรรปนาแหงชาต (National Coalition Against the Privatization

of Water : NCAP) ในป 2001 ทางานตอตานนโยบายแปรรปของรฐบาลและยงคดคนทางเลอก

ใหมในการบรหารจดการนาโดยไมตองอาศยการแปรรป

28

จดประสงคของแนวรวมตอตานการแปรรปนาแหงชาต

ตอตานโครงการแปรรปของรฐบาลกานาทม World Bank หนนหลงอย

สรางความเขาใจและตระหนกในกระบวนการการแปรรปนาในกานา

เรยกรองใหบรษททมแผนจะเขามาประมลนาในกานา ถอนตวอยางเรวทสด

เผยแพรความรและเอกสารเกยวกบการเจรจา การประมล ขอตกลงในโครงการ

"Service Management Contract"

สรางความรวมมอของกลมทตอสเพอนา ทงในและตางประเทศ

ศกษาและเรยนรจากบทเรยนในอดตเกยวกบการแปรรปนา

คดคนทางเลอกใหมๆ เกยวกบการบรหารจดการนาโดยชมชน

กระตนใหประชาชนมบทบาทในการตดสนใจเรองการปฏรประบบนา

สนบสนนใหประชาชนทกคนมสทธทจะมนาสะอาดใช ภายในป 201029

การตอสเพออานาจของชมชน (ตอ)

อาเมนกา-เอเตโกสนบสนนใหรฐบาลและเอนจโอรวมมอ

กบชมชน เจรจาตอรองกบรฐวสาหกจทผลตนาในเมองเทมาเล

ใหขายนาประปาในราคาขายสง และใหชาวบานหมบานซาเวลก

ซงเคยมโรคพยาธระบาดรนแรงทสดในประเทศ รบผดชอบการ

จายนา เกบคานา บารงรกษาระบบนาประปา และใหบรการหลง

การขายเอง ชมชนรจะรวาครอบครวใดบางทจายคานาไมได กยกเวนใหไมตองจาย โดยมองวาชมชนทองถนควรมสทธเรยกรองใหเจาหนาทรฐรบผดชอบตอปญหา เพราะบรษทเอกชนจะรบผดชอบตอผถอหนเทานน

มองวารฐควรบรหารจดการนาแตใหชมชนทองถนมสวนรวม เพราะการมสวนรวมของทองถนจะชวยปองกนคอรรปชน ทาใหเกดความโปรงใสตรวจสอบได การทชมชนมอานาจควบคมระบบนา ทาใหพวกเขามแรงจงใจทจะแกไขปญหาตางๆ เชน ทอนาระเบด อยางทนทวงท ทาใหลดปญหาการจายนาเกน

ชมชนซาเวลกลดราคาคานาจนถงระดบทชาวบานสวนใหญพอจะจายได30

ผลของโมเดลทางเลอก

โรคพยาธในหมบานซาเวลกลดลงเกอบเปน 0 และประชากรกวา 74 % มนา

สะอาดใช ใน 3 ปทใชโมเดลน ชาวบานเกบคานาได 100 % นาทอยนอกระบบ

(Unaccounted for water) ในพนทลดลงเหลอ 15 % แตเมอเกดการขาดแคลน

นาจากเมองเทมาเล เพราะไดรบเงนอดหนนจากรฐไมเพยงพอ และเรมมการ

เตรยมขนตอนแปรรปอกครงหนง สงผลใหรฐวสาหกจผผลตนาตองจากด

ปรมาณนาทจายใหกบชมชนซาเวลกไปโดยปรยาย

ประสบการณของกานาแสดงใหเหนวา

ความสาเรจของโมเดลทางเลอกแบบนจะตองอาศยวสยทศน และเจตจานงทาง

การเมองทแนวแนของรฐบาลวา จะใหบรการสาธารธปโภคพนฐานในฐานะทเปน

“สทธมนษยชนขนพนฐาน” ของประชาชน

ชมชนมศกยภาพในการบรหารจดการนาในชมชนอยางมประสทธภาพเพยงพอตอ

ความตองการของคนในชมชน ถานาองคความรจากโลกธรกจมาใชกนาจะยง

ไดผลดกวาเดมอก 31

32

องคกรการเงนชมชนในไทย(ขอขอบคณขอมลจาก อาจารยภม ภคเมธาว มหาวทยาลยวลยลกษณ

หวหนาโครงการ “การจดการความรเพอพฒนาองคกรการเงนชมชน”)

33

องคกรการเงนชมชนในไทยเรมขนในป 2500 โดยองคกรศาสนาครสตททางานชวยเหลอคนจน

ในสลมคลองเตย ไดนาแนวคดเรองสหกรณจากเยอรมนตะวนตกเขามาเผยแพรและจดตงกลม

เครดตยเนยนขนในป 2508 เพอเปนเครองมอในการพฒนาชมชนและการพงตนเองอยางยงยน

ผนาองคกรพยายามจะรวมมอกบภาครฐตงแตเรมดาเนนการ แตกลบไมคอยไดรบความรวมมอ

อกทงรฐยงระแวงคอยสอดสองดแลอยางใกลชด

องคกรเอกชนดานศาสนามการรวมตวกนอยางตอเนองเพอเผยแพรแนวคดใหชมชน เพราะรฐ

มลกษณะเปนเผดจการและปญหาภายในชมชนบางแหงทพงพารฐ ไมคดพงตนเอง

ดวยความพยายามอยางยากลาบาก แกนนากลมไดดาเนนการจดทะเบยนเปนสหกรณในป

2521 และมการเชอมโยงเปนเครอขายในนามชมนมสหกรณเครดตยเนยนแหงประเทศไทย (ช.

ส.ค.)ในป 2522

กลไกทใชขบเคลอนงานของเครดตยเนยนมโครงสรางเปนระบบเครอขายทชดเจนคอ ม

สานกงานใหญทาหนาทบรหารจดการ และสานกงานยอยเปนหนวยเผยแพรและใหการ

สนบสนน โดยมสานกงานสงเสรมสหกรณในแตละจงหวดเปนกลไกของรฐททาหนาทกากบ

ดแลอกทางหนง

เครดตยเนยน: จดเรมตนองคกรการเงนชมชน

34

กลมออมทรพยเพอการผลต : เครองมอพฒนาชนบทของรฐราชการ

ในป 2517 กรมการพฒนาชมชนไดนาแนวคดสหกรณผนวกกบกลมเครดตยเนยนและการให

สนเชอเพอการเกษตรจดตงเปน “กลมออมทรพยเพอการผลต” เปนโครงการนารองเพอพฒนา

เศรษฐกจชนบทตามแผนพฒนาฯ ฉบบท 3 โดยยดหลกคณธรรม 5 ประการ คอ ความซอสตย

ความเสยสละ ความรบผดชอบ ความเหนอกเหนใจและความไววางใจซงกนและกน

กลมฯ มการเชอมโยงกจกรรมตอเนอง รวมทงธรกจประเภทอน ๆ โดยมวตถประสงคเพอให

ประชาชนรจกการบรหารจดการในเชงธรกจดานการผลตและการตลาด

ในตอนแรกมแนวคดใหเตรยมจดทะเบยนเปนสหกรณออมทรพยเพอการผลตตอไป แตตอมาได

เปลยนมาสนบสนนใหจดทะเบยนเปนสมาคมกลมออมทรพยเพอการผลตแทน

แนวทางการสนบสนนกลมมการปรบเปลยนมาโดยตลอด สวนหนงเพราะชมชนชนบทมลกษณะ

พงพามาแตเดม โดยทรฐมบทบาทหลกในทงดานการสงเคราะหและควบคม โดยการใหเงน

อดหนน ปรารถนาใหชมชนเชอฟงอยในโอวาท

วธการดาเนนงานและระเบยบปฏบตหลายอยางไมเออใหชมชนไดประโยชนเทาใดนก ทาให

กลมจานวนมากถกบอนไซจนตองยบเลกไป สวนทเหลออยกไดหาทางพฒนารปแบบใหม ๆ

เชน กลมสจจะสะสมทรพยพฒนาคณธรรมครบวงจรชวต

35

กลมสจจะสะสมทรพยพฒนาคณธรรมครบวงจรชวต : ธรรมะภาคปฏบต

กลมสจจะสะสมทรพยพฒนาคณธรรมครบวงจรชวต เกดจากการพฒนารปแบบของกลม

ออมทรพยเพอการผลตใหเออประโยชนตอสมาชกอยางแทจรง

รเรมโดยครชบ ยอดแกวในป 2525 โดยพฒนารปแบบและการบรหารจดการเนนทการสราง

สวสดการเพอชวยเหลอสมาชกโดยแบงเงนกาไรครงหนงมาจดตงและสมทบกองทนสวสดการ

ในแตละป และใหมการฝกฝนการทางานโดยเปดใหมการกยมตงแตเรมดาเนนการ

แนวคดดงกลาวไดรบการเผยแพรขยายผลจนเปนทรจกกนอยางกวางขวาง โดยการนาไป

ประยกตเขากบหลกธรรมคาสอนของพทธศาสนาของพระสบน ปณโต เพอเปนเครองมอพา

ชมชนเขาสธรรมนาไปจดตงและเผยแพรทจงหวดตราดในป 2533 ตอมาไดขยายผลโดย

เชอมโยงเครอขายพระสงฆทวประเทศ มสถาบนชมชนทองถนพฒนา (สทพ.)ใหการสนบสนน

โดยมพระสงฆเขารวม

สามารถขยายการจดตงกลมไดประมาณ 500 กลม และในปจจบนกาลงดาเนนโครงการ

เชอมโยงเครอขายพระสงฆเพอหนนเสรมการทางานของกลมสจจะสะสมทรพยพฒนาคณธรรม

ครบวงจรชวตโดยใชศนยเรยนรของพระสบนทจงหวดตราดเปนแกนดาเนนงานโดยการ

สนบสนนของสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

36

ธนาคารหมบาน : รปแบบใหมทพยายามขยายผลผานระบบราชการ

กอตงโดย อ.จานง สมประสงค อาศยแนวคดจากสหกรณและธนาคารกรามนของบงคลาเทศ

นามาทดลองในโครงการอสานเขยวในป 2532 จากนนไดเผยแพรขยายผลโดยความรวมมอ

จากมลนธเผยแพรชวตประเสรฐ ซงสงเสรมใหมการนาหลกพทธศาสนามาใชในการพฒนา

แนวทางดงกลาวไดขยายผลผานเครอขายของระบบราชการ โดยสานกปลดกระทรวงฯได

มอบหมายใหสานกงานเกษตรและสหกรณในแตละจงหวดเปนแกนหลกในการจดตงเครอขาย

องคกรชมชนระดบจงหวดขนทวประเทศ

การออมทรพยชวยเหลอกนเองในรปแบบทคอนขางเปนอสระชวยใหกลมชาวบานทสนใจงาน

พฒนาสงคมทงในเมองและชนบททตองการหลกหนจากรปแบบกลมออมทรพยทกรมการ

พฒนาชมชนสงเสรมอยมชองทางนาไปดาเนนการอยางหลากหลาย

กลมเหลานไดเรยนรดวยตนเองและจากการหนนชวยขององคกรพฒนาเอกชน ทาใหเกด

รปแบบใหม ๆ ขนมากมาย เชน สหกรณออมทรพยอล-อสลามยะห ซงเปนรปแบบออมทรพย

ตามหลกการศาสนาอสลามทจงหวดภเกต ตอมาไดกลายเปนกลมตนแบบทมการประยกต

รปแบบธนาคารหมบานใหเขากบหลกการของศาสนาอสลาม ซงหามไมใหกยมเงนโดยคด

ดอกเบย จงเปนการระดมทนนามาดาเนนธรกจรวมกน เกดขนในหลายพนทในภาคใต

37

พลวตของขบวนองคกรการเงนชมชนหนาทของกรมการพฒนาชมชนคอย ๆ เปลยนจากเปน “เจาของ” มาเปนสนบสนนและคอย ๆ

ปลอยใหชมชนดาเนนการเอง สวนหนงมาจากกระบวนการตอสของกลมทเตบโตเปนอสระ

ดวยตนเอง และการหนนชวยขององคกรพฒนาเอกชนทเขาไปเสรมการทางานของภาครฐ ให

ชมชนไดมทยนในสงคมอยางแทจรง การกระจายอานาจและการมสวนรวมของประชาชน

ผลกดนใหรฐจดตงกองทนพฒนาชมชนเมองของขบวนการสลม ซงตอมากลายเปนสถาบน

พฒนาองคกรชมชน (พอช.)

ตอมา พอช. ไดพฒนากลไกเชงระบบ โดยใหทกฝายเขามามสวนรวมในทกกระบวนการของ

การดาเนนงาน โดยเจาหนาทสถาบนฯ เปนเพยง “ผชวย” เพอใหองคกรชมชนเปนแกนหลก

ในการพฒนาอยางแทจรง

พอช. สนบสนนใหมการจดตงสถาบนพฒนาองคกรการเงนและสวสดการชมชนแหงชาต

(พอสช.) ขน เพอตองการจดระบบในการพฒนาองคกรการเงนชมชนใหมประสทธภาพและม

ความเปนเอกภาพ โดยมครชบ ยอดแกวเปนประธาน เพอดาเนนการ เชอมโยงกลมออม

ทรพยรปแบบตางๆ เขาสกระบวนการเรยนรรวมกน โดยมเปาหมายสาคญทการสราง

กระบวนการเรยนร ใหกบกลมออมทรพยสามารถจดสวสดการของตนเองได

38

นโยบายพฒนาชนบทและกระตนเศรษฐกจในรปกองทนของรฐ

ในป 2536 รฐบาลมนโยบายกระจายรายไดและความเจรญไปสภมภาคและจดทาโครงการ

แกไขปญหาความยากจน โดยจดตงกองทนแกไขปญหาความยากจน(กขคจ.) จดสรรเงนทน

หมนเวยนใหหมบานยากจน โดยมแนวคดทจะสนบสนนใหมการจดตงกลมออมทรพยเพอการ

ผลตในครวเรอนทไดรบทนหมนเวยนตอไป

การดาเนนงานมทงทสาเรจและเกดปญหา ซงมาจากเงอนไขภายในของชมชนและกลไกการ

สนบสนนทขาดความตอเนองและการทมเทอยางเพยงพอ หลงจากนนในป 2542 รฐได

สนบสนนเงนทนมยาซาวาใหกบกลมกจกรรมในหมบานนาไปหมนเวยนเพอการผลต โดยไมม

ระบบตดตามสนบสนนและการประเมนผลแตอยางใด โดยทเงนทนดงกลาวไดไหลเวยนเขาไป

เสรมการทางานขององคกรการเงนชมชนทงโดยตรงและโดยออม

ในป 2544 พรรคไทยรกไทยไดเสนอนโยบายกองทนหมบาน มแนวคดมาจากกองทนชมชน

ตนแบบ เชน กลมออมทรพยตาบลคลองเปยะ และกลมสจจะสะสมทรพย โดยใชกลไกการ

ดาเนนงานแบบผสมผสานทงการกระจายอานาจ การมสวนรวมของภาคตาง ๆ และกลไกการ

ตดตามสนบสนนทตอเนองเปนระบบ ถอเปนพลงขบเคลอนทางการเมองทมผลตอขบวนการ

องคกรการเงนชมชนมากทสดในปจจบน

39

แนวคดและการขบเคลอนขบวนองคกรการเงนชมชนในประเทศไทย

ทมาขององคกรการเงนชมชนรปแบบตาง ๆ และวตถประสงคในการดาเนนงานลวนมความ

คลายคลงกน คอ มาจากแนวคดสหกรณทเนนความรวมมอชวยเหลอกน ซงสอดคลอง

กบหลกธรรมคาสอนของศาสนา

หนวยงานของรฐไดใชกลมออมทรพยเพอการผลตเปนเครองมอในการพฒนาชนบท แต

เนองจากสภาพสงคมและการเมองไทยในขณะนนยงเปนรฐเผดจการอปถมภ รวมทงระบบ

ราชการทขาดประสทธภาพ ทาใหมการคดคนรปแบบและกลไกสนบสนนอนๆ เขามาเสรมการ

ทางานของรฐ ทสาคญคอ บทบาทขององคกรพฒนาเอกชนททางานในเชงสงเคราะหและการ

ขบเคลอนใหเกดความเปลยนแปลงในชมชนและทางการเมอง โดยใชกลมออมทรพยเปน

เครองมอ

เมอสภาพสงคมเปลยนแปลงไปโดยมปจจยสาคญจากการเตบโตทางเศรษฐกจ ทาใหเกดการ

เปลยนแปลงทงในเชงโครงสรางและหนวยปฏบตการของรฐ หนนเนองเปนพลงเสรมการ

เปลยนแปลงซงกนและกน เกดการผสมผสานองคกรภาครฐกบงานพฒนาสงคมทภาค

ประชาชนเขามามสวนรวมในการดาเนนงานมากขน

40

ผลของความเปลยนแปลงสวนหนงเปนการกระจายอานาจในระบบการเมองในรปองคกร

ปกครองสวนทองถน หลงมรฐธรรมนญฉบบป 2540 ขณะทเกดหนวยปฏบตการของรฐทม

เจตนารมณและการดาเนนงานแบบองคกรพฒนาเอกชนเกดขน คอ กองทนพฒนาชมชนเมอง

ซงตอมาไดขยายบทบาทการทางานในชวงวกฤตเศรษฐกจ เกดกองทนเพอสงคม ตอเนองโดย

สถาบนพฒนาองคกรชมชน

หลงจากมการเลอกตงในป 2544 พรรคไทยรกไทยไดเปนแกนนาจดตงรฐบาลและไดดาเนน

นโยบายกองทนหมบานและชมชนเมองดวยเจตจานงทางการเมองทไมเคยมมากอน

แมวารฐบาลกอนหนาไทยรกไทยจะเคยดาเนนนโยบายกระจายเมดเงนใหกบชมชนในหลาย

รปแบบ โดยเฉพาะในรปกองทนหมนเวยน เชน นโยบายเงนผน นโยบายแกไขปญหาความ

ยากจน และมาตรการบรรเทาปญหาจากวกฤตเศรษฐกจดวยกองทนมยาซาวา แตกเปนการ

ดาเนนนโยบายทปราศจากเจตจานงทางการเมองทชดเจน ไมมการคดคนรปแบบการ

ดาเนนงานทเชอมโยงอยางเปนระบบ เพยงแต “ผก” นโยบายไวกบกลไกทางการเมองแบบ

อปถมภเทานน

อยางไรกตาม ลกษณะ “มกงาย” ของกองทนหมบานกอใหเกดคาถามมากมายถงประสทธผล

แนวคดและการขบเคลอนขบวนองคกรการเงนชมชน (ตอ)

แนวคดการเชอมโยงหนวยจดการความรองคกรการเงนชมชน

41

42

การจดระบบบรการการเงนใหกบชมชนฐานรากของกระทรวงการคลง

กระทรวงการคลงไดแตงตง “คณะกรรมการสงเสรมบรการทางการเงนระดบราก

หญา” โดยมวตถประสงคเพอกากบดแลและสนบสนนองคกรการเงนชมชนใหเปน

หนวยบรการทางการเงนใหกบชมชนฐานราก

คณะกรรมการไดตงอนกรรมการยกราง “แผนแมบทการเงนระดบฐานราก” เพอ

ดาเนนการจดระบบองคกรการเงนชมชนใหมความมนคงชดเจน เพอใหหนวยงาน

ทเกยวของ มนโยบายในการดาเนนงานไปในทศทางเดยวกน โดยทาการศกษา

แนวคด การดาเนนงาน รวมทงการเชอมโยงเปนเครอขายรปแบบตาง ๆ พรอม

ทงรบฟงความคดเหนจากผแทนองคกรการเงนชมชนจากทกภาค

ไดรบการผลกดนและสนบสนนโดยสถาบนพฒนาองคกรชมชนเพอใหเกดการม

สวนรวมของขบวนการองคกรการเงนชมชนในการวางระบบการสนบสนนท

สอดคลองกบสภาพความเปนจรง ใหเกดประโยชนกบองคกรการเงนชมชนมาก

ทสด

43

ทศทางในอนาคตจากงานวจยของอาจารยภม

การขบเคลอนเชงอดมการณ

การจดการระบบใหมประสทธภาพ และเชอมโยงเขากบกลมการเงนรปแบบอนๆ เพอทา

ใหระบบกลมและเครอขายองคกรการเงนชมชนเปนปกแผนอยางแทจรง

ควรประสานงานรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถน และสถาบนการเงนของรฐเพอ

สนบสนนใหองคกรการเงนชมชนเปนหนวยจดการงบประมาณมลฐานในรปสถาบน

การเงนเพอสรางชมชนสวสดการและเปนหนวยจดการการเรยนรตามอธยาศย

เสนอนโยบายจดตงกองทนสมทบเพอสรางสวสดการชมชนและสนบสนนการดาเนนงาน

ของกองทนหมบานรวมทงการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงนในหมบานและตาบล

ขยายแนวคดไปสการกระจายอานาจและการมสวนรวมของชมชน โดยอาศยกลไกของ

กลมและเครอขาย

ทงหมดนจะตองอาศยพลงการเรยนรของประชาชนทรวมตวกนเปนกลมองคกรและเครอขายท

มเจตจานงทางการเมองอยางชดเจน

44

การขบเคลอนบนฐานความร

รปแบบและวธการจดการกลมเครอขายระดบหมบาน/ตาบลใหม

ประสทธภาพ เชอมโยงไปสการแกปญหาความยากจนและเสรมสรางความ

เขมแขงใหกบชมชน

เสรมสรางกระบวนการเรยนรขนในชมชนโดยกลมและเครอขายระดบ

หมบาน/ตาบล

เสรมสรางระบบการทางานและทกษะความรทจาเปนของหนวยสนบสนนใน

พนทเพอใชในการเสรมสรางกระบวนการเรยนรใหกบกลมเครอขายระดบ

หมบาน/ตาบล

ปรบปรงรปแบบและวธการในการจดการทนระดบบคคล/ครอบครวของ

สมาชกกลมใหเกดความเขมแขงขนในระดบจตใจ เศรษฐกจและสงคม

ทศทางในอนาคตจากงานวจยของอาจารยภม (ตอ)

45

ทศทางการขบเคลอนองคกรการเงนชมชนในปจจบน ตงอยบนฐานคดของการ

“พงตนเอง” โดยใหรฐและเอนจโอชวยสนบสนน ยงไมเชอมไปถงภาคเอกชน

(เชน ธนาคารพาณชย) และดงนนจงอาจประสบปญหาจากขอจากดในระบบ เชน

ความเชองชาของระบบราชการ และความดอยประสทธภาพของธนาคารรฐเมอ

เทยบกบธนาคารเอกชน

ประเดนทควรเรมมการอภปรายคอ จะสรางแรงจงใจใหกบภาคเอกชน

อยางไร เพอเชอมโยงองคความรจากโลกธรกจ (นวตกรรมทางการเงน

เครองมอในการบรหารจดการ เทคโนโลย ฯลฯ) เขามาหนนเสรมองคกร

การเงนชมชน? แนวคดใหมๆ เชน ความรบผดชอบของธรกจตอสงคม,

โมเดลธรกจเพอสงคม (ธนาคารกรามน) จะชวยไดหรอไม เพยงใด ในทางท

ไมสงผลเสยตอชมชนในระยะยาว (เชน ปญหาการเสยวนยทางการเงนถา

ธนาคารกระตนใหบรโภคเกนตวเพราะหวงกาไรระยะสน)?

ขอสงเกตเกยวกบทศทางขององคกรการเงนชมชน

โมเดลทางเลอกทประสบความสาเรจบอกอะไรเราบาง

“ชมชน” เปนผเลนในพนททางเศรษฐกจอนทรงพลง ทปจจบนมนกเศรษฐศาสตรนอยคนท

จะศกษาอยางจรงจง เพราะมกจะมองเหนแต “เศรษฐกจในระบบ” เทานน

กรณความสาเรจของโมเดลการบรหารจดการทรพยากรโดยชมชน เชน เหมองฝายพญาคา

ในลมนาปง และระบบ ซบค ในบาหล อนโดนเซย แสดงใหเหนศกยภาพของชมชนในการ

บรหารจดการทไดทงประสทธภาพ ความเทาเทยมกน (ทกคนมโอกาสเขาถงและใช

ทรพยากร) และความยงยน แสดงใหเหนวาในหลายกรณ “ความรวมมอกน” ระหวางคนใน

ชมชน สงผลดกวา “การแขงขน” ของเอกชนทใชมโนทศนธรกจกระแสหลกแบบเดมๆ

บทบาทของรฐและเอกชน ควรเปนการสนบสนนในดานองคความร ทน เทคโนโลย และ

ปจจยอนๆ ทจาเปน เพอ “หนนเสรม” โมเดลทสงเสรมใหชมชนเปน “เจาของ” และ “บรหาร”

ทรพยากร ไมใชครอบงาทางความคด หรอผกขาดควบคมการบรหารจดการไวกบตวเอง

“เงน” ไมใชปศาจรายททาลายชวตและวถชวตของชมชนเสมอไป ถารจกวธบรหารจดการ

อยางถกตอง คานงถงความยงยนในระยะยาวมากกวาผลกาไรในระยะสน เพอปรบเปลยน

แรงจงใจไปในทศทางทเหมาะสม46