ความสมพนธระหวางวถชวตกบสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยน ในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม อาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

Relationship Between Lifestyle and Oral Health Status of Schoolchildren in Private Islamic Religious Schools in Ruso District, Narathiwat Province

นารม โตะกาน Narim Tokanee

วทยานพนธนJเปนสวนหนLงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพชองปาก

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Science in Oral Health Sciences Prince of Songkla University

2555 ลขสทธZของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(1)

ช�อวทยานพนธ ความสมพนธระหวางวถชวตกบสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยน ในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม อาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส ผเขยน นายนารม โตะกาน สาขาวชา วทยาศาสตรสขภาพชองปาก

อาจารยท�ปรกษาวทยานพนธหลก

…………………………………............ (ผชวยศาสตราจารยเสมอจต พธพรชยกล) อาจารยท�ปรกษาวทยานพนธรวม

…………………………………............. (ผชวยศาสตราจารย ดร.สกญญา เธยรววฒน)

คณะกรรมการสอบ

…………………………………ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารยวลลภ ภวพานช) ………………………………….............กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.วรานช ปตพฒน) ………………………………….............กรรมการ (ผชวยศาสตราจารยเสมอจต พธพรชยกล) ………………………………….............กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.ณฐพร ยรวงศ)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบน6 เปนสวนหน8ง ของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพชองปาก

………………………………………… (ศาสตราจารย ดร.อมรรตน พงศดารา)

คณบดบณฑตวทยาลย

(2)

(3)

ช�อวทยานพนธ ความสมพนธระหวางวถชวตกบสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม อาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

ผเขยน นายนารม โตะกาน สาขาวชา วทยาศาสตรสขภาพชองปาก ปการศกษา 2554

บทคดยอ

วตถประสงค เพ/อศกษาสภาวะสขภาพชองปาก วถชวตในบรบทของมสลม

ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ และความสมพนธระหวางวถชวตในบรบทของมสลมและ

ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชน

สอนศาสนาอสลาม อาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

วธการศกษา เปนการศกษาเชงสารวจแบบตดขวางโดยการคดเลอกกลมตวอยาง

แบบหลายข4นตอนจากโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามขนาดใหญ 3 แหง ไดกลมตวอยาง

ท4งหมด 292 คน กลมตวอยางไดรบการตรวจฟนโดยใชวธการตรวจและแบบตรวจขององคการ

อนามยโลก โดยทนตแพทยท/ผานการปรบมาตรฐานการตรวจมาแลว และใชแบบสอบถามสารวจ

วถชวตในบรบทของมสลม ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ

ผลการศกษา พบความชกของโรคฟนผรอยละ 89.04 ความรนแรงแสดงโดย

คาเฉล/ยประสบการณฟนผ ถอน อด 5.80± 3.72 ซ/ตอคน โดยมฟนผเปนองคประกอบหลกคดเปน

4.29 ± 3.36 ซ/ตอคน พบวาความชกและความรนแรงของสภาวะโรคฟนผสงกวาผลการสารวจ

สภาวะทนตสขภาพแหงชาตคร4 งท/ 6 พ.ศ. 2551 อยางมนยสาคญทางสถต สภาวะโรคปรทนต พบวา

กลมตวอยางมหนน4 าลายเปนรอยละ 97.26 กลมตวอยางสวนใหญรายงานวาแปรงฟนทกวนๆละ 2

คร4 ง และมการใชอปกรณเสรมในการทาความสะอาดชองปาก รอยละ 97.60 บรโภคอาหารวาง

ระหวางม4อ และรอยละ 53.11 ไมไดรบบรการทนตกรรมเกนกวา 1 ปมาแลว กลมท/รบบรการสวน

ใหญจะรบบรการประเภทงานรกษา ในดานวถชวตพบวาสวนใหญละหมาดวนละ 5 คร4 งและม

ความรในบทบญญตทางศาสนาท/เก/ยวกบการทาความสะอาดชองปากอยในระดบต/า พบปจจย

ดานวถชวตท/สมพนธกบสภาวะโรคฟนผอยางมนยสาคญทางสถต ไดแก ความรในบทบญญตทาง

ศาสนาท/เก/ยวกบการทาความสะอาดชองปาก ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ และการใชไมซก

(4)

สรป กลมนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามมความชกและความรนแรงของโรคฟนผสงมาก มวถชวตท/สมพนธกบการเกดโรคฟนผ ขอมลท/ไดสามารถนาไปวางแผนแกปญหาสขภาพชองปาก และการดาเนนงานโครงการสงเสรมสขภาพชองปากและปองกนโรคในเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

(5)

Thesis Title Relationship between Lifestyle and Oral Health Status of Schoolchildren in Private Islamic Religious Schools in Ruso District, Narathiwat Province

Author Mr. Narim Tokanee Major Program Oral Health Sciences Academic Year 2011

ABSTRACT Objectives: To investigate the oral health status, Muslim life styles, attitude to oral health behavior, the relationship between Muslim lifestyle, attitude to oral health behavior and oral health status of schoolchildren in private islamic religious schools in Ruso District, Narathiwat Province.

Methods: This was a cross-sectional analytical study. Multistage stage sampling was performed to included 292 schoolchildren from 3 private Islamic religious schools. The children were examined for dental caries and periodontal status according to WHO criteria by the calibrated dentist. The Muslim lifestyle and attitudes to oral health behavior were collected by self-administered questionnaires.

Results: The prevalence of dental caries was 89.04 percent with average DMFT

5.80 ± 3.72 teeth per person. The decay; 4.29 ± 3.36 teeth per person was the main component in DMFT. The caries experience was significantly higher than such data from the 6th Thailand national oral health survey. For periodontal status, 97.26 percent of children had dental calculus. Most of the sample reported 2 times daily tooth brushing and using extra-cleaning devices. The children consumed snacks between meals with the percentage 97.60. Approximately half of them did not receive dental care for more than a year and among those who attended for dental care, they were seeking for curative services. Most of the children prayed 5 times a day and the knowledge of religious commandments about oral cleanliness is low. Significant factors related to dental caries were knowledge of shariah about oral cleanliness, attitude towards oral health and miswak using.

(6)

Conclusions: The schoolchildren in private islamic religious schools had very high prevalence and severity of dental caries. This study found significant factors toward dental caries; the knowledge of shariah about oral cleanliness, attitude towards oral health and miswak using related to dental caries. The result from this study could be applied for prevention and promotion program in islamic schools. The information that has led to plan for solving the oral health status and oral health promotion and prevention implementation in private islamic religious schools.

(7)

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอขอบพระคณ คณแม พ/สาว พ/ชายท/คอยใหการสนบสนนท4งกาลงกาย กาลงใจอยางไมเคยออนลาตลอดระยะเวลาของการศกษาและวจย

ขอขอบพระคณ อาจารยเสมอจต พธพรชยกล และ อาจารยสกญญา เธยรววฒน อาจารยท/ปรกษาในการวจยคร4 งน4 ผไมเคยเหนดเหน/อยและทอถอยกบความด4อดงและความเฉ/อยชา อกท4งยงมความพยายามและอดทนท/จะหาวธการกระตนและใหกาลงใจศษยตลอดการศกษา และคณาจารยภาควชาทนตกรรมปองกน คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ซ/ งทกๆทานไดมสวนรวมในการชวยใหการวจยคร4 งน4 สามารถเขยนและแกไขวทยานพนธฉบบน4 สาเรจลลวงไปดวยด

ขอขอบพระคณ อาจารยอจฉรา วฒนาภา อาจารยจรย ธรชกล และอาจารยอมรอน ตนหยงดายอ ผทรงคณวฒท4ง 3 ทานท/ชวยตรวจสอบความเท/ยงตรงของเน4อหาในแบบสอบถาม จนทาใหการวจยสาเรจไปดวยด

ขอขอบคณ นายแพทยมาหะมะ เมาะมลา ผอานวยการโรงพยาบาลรอเสาะ ท/ใหโอกาส สนบสนนชวยเหลอ ใหคาปรกษาท/ดตลอดระยะเวลาของการวจย

ขอขอบคณ ทมงานฝายทนตสาธารณสข โรงพยาบาลรอเสาะ ท/รวมแรงรวมใจจนการวจยในคร4 งสาเรจไปดวยด

ขอขอบคณ พ/ๆนองๆเพ/อนรวมช4 นเรยนทกทานในสาขาวชาน4 ท/ใหกาลงใจ สนบสนนชวยเหลอ รวมทกขและรวมสขตลอดการศกษาและวจย

ขอขอบคณ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ท/ใหทนสนบสนนการวจยในคร4 งน4

และท/จะลมไมไดตองขอขอบคณ เดกนกเรยนและคณะครโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามท4ง 3 แหง ในอาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส ท/ใหความรวมมอและใหขอมลท/มคาและเปนประโยชนอยางมาก จนทาใหการวจยในคร4 งน4สาเรจไปดวยด นารม โตะกาน

(8)

สารบญ

หนา

สารบญ (8) รายการตาราง (9) รายการภาพประกอบ (10) บทท� 1 บทนา 1 2 วธการวจย 14 3 ผลการวจย 25 4 บทวจารณ 53 5 บทสรปและขอเสนอแนะ 62 บรรณานกรม 65 ภาคผนวก 69 ภาคผนวก ก แบบสอบถาม 70 ภาคผนวก ข แบบตรวจสภาวะสขภาพชองปาก 80 ภาคผนวก ค รายนามผทรงคณวฒ 82 ประวตผเขยน 83

(9)

รายการตาราง

ตารางท� หนา 1 ลกษณะประชากรและประสบการณฟนผ ถอน อด ของกลมตวอยาง 26 2 เปรยบเทยบคาเฉล�ยประสบการณฟนผ ถอน อด ของกลมตวอยางอาย 15 27 ปกบผลการสารวจสภาวะทนตสขภาพของไทย คร; งท� 6 พ.ศ. 2551 3 คาเฉล�ยสวนของชองปากท�มสภาวะปรทนตระดบตางๆ 28 4 พฤตกรรมการทาความสะอาดชองปากของกลมตวอยาง 29 5 พฤตกรรมการทาความสะอาดชองปากวธอ�นของกลมตวอยาง 30 6 พฤตกรรมการบรโภคอาหารระหวางม;อของกลมตวอยาง 31 7 พฤตกรรมการรบบรการทนตกรรมของกลมตวอยาง 33 8 ผมความรในบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปาก 35 9 ทศนคตตอบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปาก 36 10 ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ 38 11 การทดสอบความสมพนธระหวางวถชวตและพฤตกรรมการแปรงฟนโดย 40 ใชสถตไค-สแควร 12 การทดสอบความสมพนธระหวางทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพและ 42 พฤตกรรมทนตสขภาพโดยใชสถตไค-สแควร 13 ความสมพนธระหวางวถชวตและพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะโรคฟน 44 ผโดยใชสถตวเคราะหการถดถอยโลจสตก 14 ความสมพนธระหวางวถชวตและพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะโรคฟน 48 ผในฟนหนาบน 4 ซ�โดยใชสถตวเคราะหการถดถอยโลจสตก

(10)

รายการภาพประกอบ

ภาพท� หนา 1 รปแสดงกรอบแนวคดการวจย 15 2 กราฟแสดงการกระจายโรคฟนผของกลมตวอยาง 28 3 แผนภมแสดงอาหารวางและเคร�องด�มระหวางม;อท�บรโภคมากท�สด 31 4 แผนภมแสดงรสชาตอาหารท�บรโภคมากท�สด 32

1

บทท� 1

บทนา

1.1 บทนาตนเร�อง

ปญหาสขภาพชองปากเปนปญหาท�สาคญอยางหน� งของประเทศไทย แมวากระทรวงสาธารณสขและหนวยงานท�เก�ยวของตางๆไดเรงดาเนนการใหความรและรณรงคใหประชาชนเอาใจใสดแลสขภาพตนเองมาตลอด กยงพบวาประชาชนยงคงเปนโรคในชองปากท1งโรคฟนผและโรคเหงอกอกเสบอยเปนจานวนมาก ท1งท�โรคดงกลาวสามารถปองกนได ไดแก การแปรงฟนดวยยาสฟนผสมฟลออไรดอยางถกวธสม�าเสมอ การจากดการรบประทานอาหารหวาน การไปพบทนตแพทยเปนประจา และถาสามารถตรวจพบโรคต1งแตระยะเร� มแรกกจะสามารถควบคมไมใหโรคลกลามตอไปมากและสามารถรกษาไดทนทวงท กจะสามารถมสภาวะสขภาพชองปากท�ดได จากประสบการณการใหบรการทนตกรรม โรงพยาบาลรอเสาะ พบวาเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามท�มารบบรการทนตกรรม สวนใหญมฟนผหลายซ�ท1งฟนหนาและฟนหลง แตนกเรยนกลมท�มารบบรการทนตกรรมเหลาน1 สวนใหญตองการอดฟนหนา สวนฟนหลงไมคอยใหความสาคญ และบางคนยงตองการถอนฟนท�สามารถบรณะได

จากการศกษาคนควาพบวาในจงหวดนราธวาสยงไมพบการศกษาเก�ยวกบสขภาพชองปากของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และในระดบประเทศพบเพยงการสารวจสภาวะทนตสขภาพแหงชาตคร1 งท� 6 ป พ.ศ. 25511 ซ� งผลการสารวจพบวาปญหา ทนตสขภาพของกลมเดกวยรนอยในปรมาณท�สง โดยเฉพาะในภาคใตมผท�มอาย 15 ปเปนโรคฟนผคดเปนรอยละ 70.90 และมคาเฉล�ยฟนผ ถอน อด ท�ระดบ 2.33 ซ�ตอคน เดกนกเรยนดงกลาวกาลงศกษาอยในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในอาเภอรอเสาะ ซ� งเปนโรงเรยนท�มการจดการเรยนการสอนท1งวชาสามญและวชาศาสนา และนกเรยนท1งหมดนบถอศาสนาอสลามซ� งเปนศาสนาท�เนนในการปฏบต เพราะฉะน1นวถชวตในกจวตรประจาวนของเดกนกเรยนจะประกอบดวยรปแบบของพฤตกรรมท�เก�ยวของกบศาสนาอสลามต1งแตต�นนอนจนถงเขานอน จากการศกษาคนควาพบวาศาสนาอสลามมการกลาวถงเร�องสขภาพในบทบญญตทางศาสนา เพ�อใหมสลมทกคนไดยดถอปฏบตในการดาเนนชวตประจาวน

1

2

ซ� งศาสนบญญตเหลาน1 ไดกลาวถงมากในเร�องการดแลทาความสะอาดชองปาก อยางไรกตามจากการทบทวนวรรณกรรม พบวาการศกษาเก�ยวกบสภาวะสขภาพชองปาก พฤตกรรมทนตสขภาพ วถชวต และความสมพนธระหวางวถชวตหรอพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะสขภาพชองปากในกลมวยรนยงมนอย โดยเฉพาะเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามท�อยในจงหวดชายแดนใตในภาคใตตอนลางของประเทศไทย

ฝายทนตสาธารณสข โรงพยาบาลรอเสาะ ไดเลงเหนความสาคญของปญหาสขภาพชองปากของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ซ� งเปนเยาวชนของชาตและเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศในอนาคต ดงน1นการศกษาคร1 งน1 จงเปนการศกษาถงสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม และปจจยท�เก�ยวของกบสขภาพชองปาก ไดแก พฤตกรรมทนตสขภาพ ทศนคต และปจจยอ�นๆท�อาจสมพนธกบสขภาพชองปาก เชน วถชวตประจาวนในบรบทของมสลม

1.2 การทบทวนวรรณกรรม ความหมายของวถชวต

แนวโนมของการเจบปวยหรอการเปนโรคในปจจบนมสาเหตมาจากปจจยท�

เก�ยวของกบวถชวตและส�งแวดลอม แนวคดของวถชวตไดถกทาใหเขาใจไดหลายทาง ซ� งยงไมมทฤษฎใดท�สามารถอธบายและใหความหมายของคาวา “วถชวต” ไดอยางชดเจน โดยท�วไปคนมกจะเขาใจวาเปนพฤตกรรมของแตละคนท�สมพนธโดยตรงกบสขภาพ องคการอนามยโลก2 ไดใหความหมายของคาวา “วถชวต” หมายถง พฤตกรรมของคนท�ใชในการดาเนนชวตประจาวน โดยสอดคลองกบลกษณะของบคคล สภาพทางสงคม เศรษฐกจ และส�งแวดลอม และ Kooiker และ Christiansen3 ไดใหความหมายของคาวา “วถชวต” หมายถง พฤตกรรมท�สมพนธกบสขภาพ

จากความหมายของวถชวตขางตน พฤตกรรมทนตสขภาพ (Oral health behavior) กถอวาเปนวถชวตดวยเชนกน โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามไดรบอทธพลจากศาสนาอสลาม ทาใหพฤตกรรมท�ใชในการดาเนนชวตประจาวนมความสมพนธและสอดคลองกบวฒนธรรมของศาสนาอสลามอยางหลกเล�ยงไมได ดงน1นวถชวตในการศกษาคร1 งจงเปนวถชวตในบรบทของมสลมของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

3

วถชวตมสลม

เสาวนย จตตหมวด4 ไดศกษาและอธบายถงวฒนธรรมอสลาม ท�ต1งอยบนพ1นฐานแหงความศรทธาวา อลลอฮ (ซบฮานะฮวาตาอาลา) คอพระเจาเพยงองคเดยว และมฮมหมด (ศอลลอลลอฮอาลยฮวาซลลม) คอ ศาสนทตของพระองค มอทธพลตอวถชวตของมสลม ซ� งเปนวถในการดาเนนชวตหรอรปแบบแหงพฤตกรรมของมสลม ตลอดจนส� งท�สรางสรรคข1 นมา และสอดคลองกบจรยวตรของทานศาสนทตหรอทานศาสดา

วถชวตมสลมมท�มาจากท�สาคญ 2 ประการ คอ 1.พระคมภรอลกรอาน เปนคมภรภาษาอาหรบท�พระเจาประทานลงมาแกทาน

ศาสดามฮมหมด (ศอลฯ) เม�อประมาณกวา 1400 ป ซ� งมสลมท�วโลกถอคมภรเลมน1 เปนธรรมนญแหงชวตหรอเปนแนวทางในการดาเนนชวตมาตราบทกวนน1

2. ซนนะฮหรอฮาดษ เปนคาพด แบบอยางการปฏบตหรอการยอมรบของทานศาสดามฮมหมด (ศอลฯ) ซ� งถอไดวาเปนบทบญญตทางศาสนาอสลามท�มสลมทกคนตองยดถอปฏบตในการดาเนนชวต

มสลน มาหะมะ5 ไดอธบายถงโครงสรางของอสลามซ�งม 2 ประการดวยกน คอ 1.หลกศรทธา ม 6 ประการ ไดแก ศรทธาตอพระผเปนเจา (อลลอฮ) ศรทธาตอ

เทวทตของพระผเปนเจา ศรทธาตอพระคมภรของพระผเปนเจา ศรทธาตอศาสนทตของพระผเปนเจา (ศาสดา) ศรทธาตอวนส1นโลก และศรทธาตอกฎกาหนดสภาวการณ

2.หลกปฏบต ม 5 ประการ ไดแก การกลาวปฏญาณตน การละหมาดวนละ 5 เวลา การถอศลอดในเดอนรอมฎอน การบรจาคทาน (ทางศาสนา เรยกวา ซากาต) และการประกอบพธฮจญ ณ นครมกกะฮ ประเทศซาอดอาระเบย

การปฏบตศาสนกจแบงเปน 2 ประเภทตามความสาคญ ไดแก 1.ศาสนกจท�เปนฟรฎ (วายบ) หมายถง ศาสนกจท�บงคบใหทา ถาทาจะไดรบผล

บญ ถาละท1งถอวาบาป 2.ศาสนกจท�เปนสนต หมายถง ศาสนกจท�ไมบงคบใหทา ถาทาจะไดรบผลบญ

ถาละท1งไมถอวาบาป

4

การละหมาด

การละหมาดเปนพธกรรมท�สาคญท�สด เปนขอปฏบตท�บงคบ (วายบหรอฟรฎ) แกมสลมทกคนท1งชายและหญงซ� งตองปฏบตทกวนๆละ 5 เวลา ไดแก เวลาหวรง (ประมาณ 05.00 น.ถงตะวนข1น) เวลากลางวน (ประมาณ 12.30 น.) เวลาเยน (ประมาณ 16.00 น.) เวลาค�า (ตะวนตกดน) และเวลากลางคน (ประมาณ 19.30 น.) บคคลท�ตองละหมาด คอ ผหญงต1งแตเร�มมประจาเดอนและผชายต1งแตเร�มมการหล�งน1 าอสจ ในคมภรอลกรอานจะกลาวถงการละหมาดมากท�สด ดงน1น การละหมาดจงเปรยบเสมอนเปนเสาหลกของศาสนาอสลาม กอนท�จะทาการละหมาด จาเปนตองมการอาบน1 าละหมาดเสยกอน เพ�อเปนการชาระรางกายใหสะอาด ซ� งทานศาสดาไดกลาวไววา “แทจรงความสะอาดคอสวนหน�งของความศรทธา” ( รายงานโดยมสลมและอะหมด)

อสมาอล อะหมด6 ไดอธบายถงข1นตอนของการอาบน1าละหมาด มดงตอไปน1 1.กลาวพระนามของพระผเปนเจา 2.ลางมอท1งสองขางพรอมกน 1-3 คร1 ง 3.ใชมอขวาวกน1าลางปากและสดลางในรจมก 1-3 คร1 ง 4.วกน1 าลางหนาใหท�วดวยมอขวาและซาย ต1งแตไรผมท�หนาผากจรดใตคางหรอ

เครา และจากต�งหดานหน�งจรดอกดานหน�ง 1-3 คร1 ง 5.ลางแขนดานขวาเลยขอศอกข1นไป 1-3 คร1 งและลางแขนซายลกษณะเดยวกน 1-3

คร1 ง 6.แบมอท1งสองขาง จมลงในน1 า แลวทาบฝามอท1งสองท�หนาผากต1งแตตนผม ลบ

เร�อยไปถงทายทอยแลวลบกลบมา โดยใชน1วช1ท1งสองขางเชดซอกหดานในและใชหวแมมอท1งสองขางเชดซอกหดานนอก 1 คร1 ง

7.ลางเทาขวาตลอดถงตาตม โดยใชมอถตามซอกน1วเทาใหท�วถง 1-3 คร1 ง และลางเทาซายเชนเดยวกน 1-3 คร1 ง

บทบญญตทางศาสนาอสลาม บทบญญตทางศาสนาอสลาม ดงท�ไดกลาวไวแลวในตอนตนวามท�มาจากแบบอยางของทานศาสดามฮมหมด (ศอลฯ) ซ� งมจานวนมาก ซ� ง ยซฟ นมะ และสภทร ฮาสวรรณกจ7 ไดอธบายถงบทบญญตของอสลามประกอบดวยหลกตางๆดงน1

5

1. หลกท�เก�ยวของกบความศรทธา 2. หลกท�เก�ยวของกบจรยธรรม 3. หลกท�เก�ยวของกบการปฏบตศาสนกจตอพระเจา 4. หลกท�เก�ยวของกบการจดระบบความสมพนธระหวางบคคล

บทบญญตท�เก�ยวกบสขภาพหรอความสะอาดจะจดอยในหลกท�เก�ยวของกบความศรทธา ดงท�มทานศาสดาไดกลาวไววา “ความสะอาดเปนสวนหน�งของความศรทธา” นอกจากน1นยงมบทบญญตอ�นๆอกมากท�กลาวถงในเร�องการดแลรกษาสขภาพชองปาก ไดแก

1) บทบญญตท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปาก มรายงานการศกษาดงน1 พงคเทพ สธรวฒ และยซฟ นมะ8 ไดอธบายวาในข1นตอนการอาบน1 าละหมาดน1น

มข1นตอนหน�งท�ตองลางปาก ซ� งศาสนาอสลามไดใหความสาคญกบการรกษาความสะอาดในชองปาก นอกจากน1นทานศาสดา (ศอลฯ) ยงไดสอนใหทาความสะอาดฟนในโอกาสตางๆ เชน เม�อฟนกลายเปนสเหลอง เม�อปากมรสเปล�ยนไป เม�อต�นข1 นจากท�นอน กอนขอพรและกอนชาระลางรางกาย

มฮมมด ซะกะรยา9 ไดอางถงฮาดษอ�นๆ ท�ทานศาสดา (ศอลฯ)ไดกลาวถงการทาความสะอาดฟนวา “ทานท1งหลายจงถฟน เพราะการถฟนมพเศษอย 10 อยางดวยกนคอ ทาใหปากสะอาด ทาใหอลลอฮ (พระผเปนเจา) พอใจ ทาใหซยตอน (มารราย) ตกอบ ทาใหพระเจาเมตตาและมวลมลาอกต (เทวทต) รก ทาใหเหงอกฟนแขงแรง ทาใหสลายเสมหะ ปองกนดซาน ทาใหตาสวาง ขจดกล�นปาก และขจดกล�นระเหยจากลาคอ” และทานศาสดายงกลาวอกวา “ละหมาดของผท�ถฟนดกวาละหมาดของผท�ไมไดถฟนถง 70 เทา”

อรณ บญชมและมรวาน สะมะอน10 ไดอางถงฮาดษท�นาเช�อถอไดและไดกลาวถงการทาความสะอาดชองปากและฟน เชน จากทานหญงอาอชะฮ (รอฎยลลอฮอนฮา) ซ� งเปนภรยาของทานศาสดาไดเลาวา ทานศาสดา (ศอลฯ) ไดกลาวไววา “การแปรงฟน (ถฟน) ทาใหปากสะอาด ทาใหอลลอฮทรงโปรดปราน” (บนทกโดยบคอร ชาฟอย และอนนะสาอย) และจากสาวกของทานศาสดาทานหน�งเลาวา “...ฉนเหนทานศาสดา (ศอลฯ) ถฟนขณะท�ทานยงถอศลอด ฉนไมไดนบและนบไมถวน” (บนทกโดยอบดาวด บคอร ตรมซย)

จารก เซนเจรญและมหมมด บายบ11 ไดอางถงฮาดษอ�นๆ เชน จากทานอบฮรอยเราะฮ เลาวา ทานศาสดา (ศอลฯ) ไดกลาววา “หากฉนไมเกรงวาจะสรางความลาบากแกประชาชาตของฉนจนเกนไปแลว ฉนอยากใหพวกเขา (ประชาชน) แปรงฟนทกคร1 งท�จะตองละหมาด” (บนทกโดยมสลม) จากบดาของมกดาม อบนซรอยฮ เลาวา ฉนไดถามทานหญงอาอชะฮวา “ส�งแรกท�ทาน

6

ศาสดา (ศอลฯ) ปฏบตเม�อเขาบานคออะไร อาอชะฮตอบวา ส�งแรกท�ทานปฏบตคอ การแปรงฟน” (บนทกโดยมสลม)

2) บทบญญตท�เก�ยวกบการบรโภคอาหาร มรายงานการศกษาดงน1

สมาคมจนทรเส1 ยวการแพทยและสาธารณสข12 ไดอธบายวาศาสนาอสลามไดสงเสรมใหมการบรโภคอาหารท�เหมาะสม และใหมการปรบเปล�ยนพฤตกรรมในการบรโภคอาหาร โดยสงเสรมใหมการบรโภคอาหารท�มประโยชน ลดอาหารท�มไขมนสง อาหารรสจด รสเคมและรสหวาน เพ�มการบรโภคผกและผลไม ดงท�พระผเปนเจา (อลลอฮ) ไดกลาวไววา “โอมนษยท1งหลาย พวกเจาจงบรโภคจากส� งท�อนมต (ฮาลาล) ท�เปนประโยชน (ตอยยบ : มคณคาทางโภชนาการ) จากท�มอยในแผนดน...”

นอกจากน1นยงมคาสอนท�เก�ยวกบการบรโภคอาหารในชวงการถอศลอด มหมดดาโอะ เจะเลาะ และคณะ13 ไดอธบายวาเม�อถงเวลาละศลอด ควรละศลอดดวยผลไม เชน อนทผลม หรอน1 า และไมควรละศลอดดวยอาหารหวานหรอคาว เน�องจากจะทาใหไมสามารถรบประทานอาหารตามปกต และเส�ยงตอการเกดโรคภยไขเจบ

3) บทบญญตท�เก�ยวกบการรบบรการรกษาสขภาพ มรายงานการศกษา ไดแก

ยซฟ นมะ และสภทร ฮาสวรรณกจ7 ยงไดอธบายถงคาสอนท�เก�ยวของกบการไปรบบรการรกษาดานสขภาพ เชน อสลามถอวารางกายเปนของขวญท�พระเจาประทานใหมา การรกษาสขภาพจงเปนหนาท� (วายบ) ของมนษยทกคน เม�อเกดการเจบปวยข1นมาจาเปนตองไดรบการรกษา อยาปลอยท1งไวใหเปนไปตามยถากรรม และสมาคมจนทรเส1 ยวการแพทยและสาธารณสข ไดอธบายอกวา การดแลสขภาพเพ�อปองกนไมใหเปนโรค เปนส�งท�จาเปน (วายบ) สาหรบทกคน ดงน1นการตรวจสขภาพประจาปจงเปนวธการหน� งท�จะทาใหการดแลสขภาพมความสมบรณมากข1น

จากการทบทวนวรรณกรรมทเก�ยวกบบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวของกบสขภาพชองปาก จะพบวาบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปากมการกลาวถงมากและมความชดเจนดงท�ไดกลาวมาแลว สวนบทบญญตท�เก�ยวกบการบรโภคอาหารและการรบบรการรกษาสขภาพ พบวายงไมชดเจนในเร�องสขภาพชองปาก ดงน1นการศกษาในคร1 งน1 มขอบเขตเฉพาะบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปากเทาน1น และสามารถสรปเปนวถชวตท�ดตามแบบอยางของทานศาสดาในการดแลสขภาพชองปากไดดงน1

1. แปรงฟนกอนละหมาดทกคร1 ง 2. แปรงฟนขณะถอศลอด

7

3. แปรงฟนกอนอานคมภรอลกรอาน 4. แปรงฟนเม�อมคราบฟนหรอมกล�นปาก 5. แปรงฟนกอนนอนและหลงต�นนอน

ความสมพนธระหวางวถชวตกบสภาวะสขภาพชองปาก กอนท�จะกลาวถงความสมพนธระหวางวถชวตมสลมกบพฤตกรรมทนตสขภาพและสภาวะสขภาพชองปาก ขอทบทวนการศกษาท�เก�ยวกบความสมพนธระหวางวถชวตท�วไปกบสภาวะสขภาพชองปาก เชน ในป 1994 Sakki และคณะ14 ไดศกษาถงความสมพนธของวถชวตกบโรคฟนผของผใหญอาย 55 ป ในประเทศฟนแลนด พบวาวถชวตมความสมพนธกบโรคฟนผ โดยพบวาโรคฟนผจะเพ�มข1นในคนท�มวถชวตในดานลบ (Negative lifestyle) เชน พฤตกรรมการสบบหร� การออกกาลงกายนอยกวาหรอเทากบ 1 คร1 งตอสปดาห การบรโภคอาหารท�มไขมนในอาหารม1อหลก และการด�มเคร�องด�มท�มแอลกอฮอลมากกวาหรอเทากบ 7 คร1 งใน 2 สปดาห โดยพบวาผท�มวถชวตในดานลบจะมฟนผต1งแต 3 ดานข1นไปเปน 2.7 เทาของผท�มวถชวตในดานบวก (Positive lifestyle) อยางมนยสาคญทางสถต ตอมาในป 1995 Sakki และคณะ15 ไดศกษาถงความสมพนธระหวางวถชวตกบโรคปรทนตในคนกลมเดยวกน พบวาผท�มวถชวตในดานลบจะสมพนธกบการมรองลกปรทนต ( Periodontal pocket ) มากกวา 3 มลลเมตรเชนกน โดยพบวาผท�มพฤตกรรมสบบหร� ผท�บรโภคอาหารท�มไขมนในอาหารม1อหลก และผท�ด�มเคร�องด�มท�มแอลกอฮอลมากกวาหรอเทากบ 7 คร1 งใน 2 สปดาห จะมรองลกปรทนตมากกวา 3 มลลเมตรเปน 1.73, 3.36 และ 2.52 เทาของผท�มวถชวตในดานบวกท�ตรงกนขามกนอยางมนยสาคญทางสถต

Teng และคณะ16 ไดศกษาถงความสมพนธระหวางวถชวตกบโรคปรทนตอกเสบเร1อรงในคนท�มอาย 18 ปข1นไปในประเทศใตหวน พบวาคนท�มพฤตกรรมสบบหร�สมพนธกบการเกดโรคปรทนตอกเสบเร1 อรง (Chronic periodontitis) อยางเหนไดชด น�นคอคนท�สบบหร� ในปรมาณมากกวาหรอเทากบ 21 ซองตอปจะมความเส�ยงท�จะเปนโรคปรทนตอกเสบเร1อรงถง 4.44 เทาของคนท�ไมสบบหร�อยางมนยสาคญทางสถต

8

ความสมพนธระหวางวถชวตมสลมกบพฤตกรรมทนตสขภาพ

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาวถชวตของคนในประเทศมสลมมความสมพนธ

กบพฤตกรรมทนตสขภาพ ดงท�มรายงานการศกษาตางๆ เชน ในปค.ศ.2004 โดย Farsi และคณะ17 ไดศกษาถงพฤตกรรมทนตสขภาพในเดกนกเรยนอาย 12-18 ปในเมองญดดะห ประเทศซาอดอาระเบย พบวาเดกนกเรยนมพฤตกรรมในการทาความสะอาดชองปากโดยการแปรงฟน นอกจากน1นแลวเดกนกเรยนยงมการใชไหมขดฟนและทอนไมในการทาความสะอาดฟนดวย ซ� งทอนไมน1 มช�อเรยกในสามจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทยวา “ไมซก” เปนอปกรณทาความสะอาดฟนในสมยทานศาสดามฮมหมด (ศอลฯ) ซ� งทานศาสดาเรยกวา “สวาก” (Siwak) แตปจจบนในประเทศแถบตะวนออกกลางเรยกวา “มสวาก” (Miswak) โดยพบวาพฤตกรรมการแปรงฟนในเพศหญงมมากกวาในเพศชาย แตการใชไมซกในเพศชายจะมมากกวาในเพศหญง สวนการใชไหมขดฟนไมมความแตกตางกนระหวางเพศชายและเพศหญง และในปค.ศ. 2005 Darout และคณะ18 ไดศกษาถงพฤตกรรมทนตสขภาพในเดกนกเรยนอาย 12-22 ปในประเทศซดาน พบวาเดกนกเรยนมพฤตกรรมในการทาความสะอาดชองปากดวยการแปรงฟน นอกจากน1นแลวเดกนกเรยนยงมการใชไมซกทาความสะอาดฟนดวย โดยพบวาพฤตกรรมการทาความสะอาดชองปากท1งสองแบบไมมความแตกตางกนระหวางเพศชายและเพศหญง

ความสมพนธระหวางพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะสขภาพชองปาก

จะเหนวาวถชวตท�วไปมความสมพนธกบสภาวะสขภาพชองปากดงท�ไดกลาวไว

ในตอนตน และมรายงานการศกษาถงความสมพนธระหวางพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะสขภาพชองปากหลายการศกษา เชน ในป 2005 Bruno และคณะ19 ไดศกษาเก�ยวกบความสมพนธระหวางพฤตกรรมการบรโภคอาหารกบโรคฟนผของวยรนเพศหญงในประเทศสวเดน พบวาการไมบรโภคอาหารม1อเชาหรอม1อเยนหรอการบรโภคอาหารม1อหลกท�ไมสม�าเสมอสมพนธกบความชกของโรคฟนผท�เพ�มข1นอยางมนยสาคญทางสถต เม�อมการตดตามเปนระยะเวลา 3 ป และมการศกษาในกลมประเทศมสลม เชน Kazemnejad และคณะ20 ไดศกษาถงพฤตกรรมทนตสขภาพของเดกวยรนอาย 15-19 ปในเมองเตหราน ประเทศอหราน พบวาพฤตกรรมการแปรงฟน การใชไหมขดฟนและการไปใชบรการทนตกรรมมความสมพนธกบสภาวะโรคปรทนตอยางมนยสาคญทางสถต นอกจากน1นยงมการศกษาในประเทศไทยในป 2001 โดย Petersen และคณะ21 ไดศกษา

9

ถงประสบการณของโรคฟนผท�ใชคาเฉล�ยฟนผ ถอน อด (DMFT) ในเดกอาย 12 ปในจงหวดสราษฎรธานในภาคใตของประเทศไทย พบวา เดกนกเรยนท�นบถอศาสนาอสลาม เดกท�ชอบบรโภคขนมและของหวาน และเดกท�ไปรบบรการทนตกรรมเปนประจาทกป จะมคาเฉล�ยประสบการณฟนผ ถอน อด (DMFT) สงกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยสาคญทางสถต

โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม (Private islamic religious school) เพ�อใหเขาใจบรบทของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ขอทบทวนการศกษาเก�ยวกบโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ดงน1

นกล ชนย22 ไดกลาววาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม แตเดมมช�อเรยกกนตามภาษาทองถ�นในจงหวดชายแดนภาคใตวา “โรงเรยนปอเนาะ” ซ� งแปลวากระทอมสาหรบเปนท�พกอาศยของนกเรยน

วนจ สงขรตน23 ไดอางถงนกวชาการหลายทานไดใหคาจากดความของคาวา “ปอเนาะ” ไวหลายอยาง ดงน1

โมหมหมด อบดลกาเดร ใหความหมายไววา “ปอเนาะ หมายถง โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม”

สมาน ใจปราณ กลาววา “เดมคาวา ปอเนาะ เปนคาท�เพ1ยนมาจากคาวา ปอนดอก (Pondok) ในภาษาอาหรบ แปลวา กระทอม”

โมฮมหมด ไบกาเดม แหงมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน ไดกลาวไววา “เดมคาวา ปอเนาะ น1มาจากคาวา Hotel ซ� งมความหมายวาเปนท�พกของนกเรยน นกเรยนตางถ�นท�เขามาเรยนในสถาบนการศกษาแหงน1 แตไมมท�พกอาศยจงตองชวยกนสรางท�พกข1นมาในลกษณะเหมอนกระทอมหลงเลกๆใกลกบสถานท�เรยนหนงสอ ซ� งชาวอาหรบเรยกวา Pondok และไดเพ1ยนมาเปนปอเนาะในประเทศไทยดงในปจจบน”

อทย หรญโต กลาวไววา “ปอเนาะ หมายถง สถานท�อบรมส�งสอนศาสนาอสลามของชาวไทยมสลม เพ�อใหมความรทางศาสนา สามารถปฏบตศาสนกจไดเพ�อใหบาเพญกจประจาวน ตลอดจนความสมพนธทางครอบครวและมรดก”

พสทธw บญเจรญ ไดสมผสสถานท�จรงและสรปไดวา ปอเนาะ คอ ท�พกของนกเรยนซ� งมลกษณะเปนกระทอมหลงเลกๆ ปลกเรยงรายกนเปนแถว ใตถนสงประมาณคร� งเมตรถงหน� งเมตร แตละหลงมนกเรยนพกอย 1-5 คน ข1นอยกบขนาดของปอเนาะน1นๆ อน� งจานวน

10

ปอเนาะเปนเคร�องบงบอกถงจานวนผเรยน ช�อเสยง เกยรตคณ ความรความสามารถของโตะคร ตลอดจนความเช�อถอศรทธาของประชาชนท�มตอโตะครน1นๆ และลกษณะการจดการ การวางแผนผงของปอเนาะโดยท�วไป จะถอบานของโตะครเปนศนยกลางแลวลอมรอบดวยปอเนาะ หากเปนนกเรยนชายจะใหอยท�สวนหนาของทางเขาปอเนาะ เรยกกนวา ปอเนาะนอก สวนนกเรยนหญงจะถกกาหนดใหอยสวนหลง เรยกวา ปอเนาะใน โดยมร1 วก1นไวอยางชดเจน

เครอขายชมรมอาสาพฒนาการเรยนรสสงคมไทย24 ไดอธบายวาเน�องจากในพ1นท�จงหวดชายแดนภาคใต มชาวไทยมสลมท�มเช1อสายมลายทองถ�นเปนคนกลมใหญท�มแบบแผนการดาเนนชวตท�ยดม�นในศาสนาอสลามและวฒนธรรมอสลามมลายทองถ�น ดงเปนท�ยอมรบโดยท�วไปแลววาการศกษากเปนส�งท�จาเปนตอการพฒนาตนเองของเยาวชน โดยเฉพาะอยางย�งการเรยนตามบทบญญตตามคาสอนของศาสนาอสลามท�มอทธพลทาใหคนในจงหวดชายแดนภาคใตมลกษณะทางวฒนธรรมเปนของตนเองและเปนเอกลกษณท�แตกตางจากคนในทองถ�นอ�นๆของประเทศไทย การศกษาเลาเรยนของเยาวชนในถ�นน1 เปนการเรยนรในสถาบนการศกษาศาสนาท�เรยกวา“โรงเรยนปอเนาะ” ท�มงใหการเรยนรท�เปนไปตามแนวทางในความศรทธาในคาสอนของศาสดาและวฒนธรรมอสลาม ขณะเดยวกนการจดการเรยนการสอนในระบบปอเนาะยงเก�ยวเน�องกบบรบททางเศรษฐกจและคานยมในทางสงคมอกดวย ท�มสวนสงเสรมการสบทอดแบบแผนวฒนธรรมด1งเดมท�เคยมมาต1งแตบรรพบรษ ดงน1นศาสนาอสลาม วฒนธรรม การศกษาจงเปนส�งผกพนอยางแยกไมไดและจาเปนตอการดารงชวตของชาวมสลมจากอดตสปจจบน ปอเนาะไดสบทอดมาต1งแตสมยหวเมองปตตานยงไมถกแบงแยกเปนสามจงหวดชายแดนภาคใต และดวยความเช�ยวชาญในทางศาสนาอสลามของปราชญมสลมแหงหวเมองปตตาน จงเปนท�ยอมรบจากท�วสารทศวาเปนผ ทรงความรทางวชาการในศาสนาอสลามในการแปลและเรยบเรยงตาราจากคมภรในศาสนาอสลามจากภาษาอาหรบเปนภาษามลายทองถ�นมากมาย จากน1นจงแผขยายความเล�อมใสศรทธาไปยงมสลมในพ1นท�อ�นๆของประเทศไทย เชน จงหวดสงขลา พทลง นครศรธรรมราช ภเกต กระบ� พงงา ไปจนถงกรงเทพมหานคร อยธยา สมทรปราการ นนทบรและปทมธาน ไปจนถงประเทศเพ�อนบาน เชน มาเลเซย ฟลปปนส พมาและเขมร ไดเขามาศกษาวชาศาสนากบปราชญมสลมในปอเนาะหวเมองปตตาน อกท1งใชเปนตาราเรยนในประเทศเหลาน1นอกดวย จงพอกลาวไดวานบแตน1นเปนตนมาโรงเรยนปอเนาะ ซ� งเปนสถาบนการศกษาศาสนาแหงน1 ไดฟนฝามรสมของปญหาอปสรรคนานปการท1งทางความเช�อถอศรทธา สงคม เศรษฐกจและการเมอง หากแตดวยคณงามความดท�สรางไวทาใหโรงเรยนปอเนาะยงคงยนหยดอยเคยงคสงคมในเขตพ1นท�จงหวดชายแดนภาคใตจวบจนปจจบน โรงเรยนปอเนาะไดผานการปรบปรงจนมพฒนาการสบมาจนแปรสภาพเปน“โรงเรยน

11

เอกชนสอนศาสนาอสลาม” ท�ยงคงมงสรางเยาวชนท�เปนผมความรและปฏบตตนในแนวทางของศาสนาอสลาม(ทางธรรม)ควบคไปกบความรในทางโลก (สายสามญ)

ประวตความเปนมาของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

เรวด กระโหมวงศ และคณะ25 ไดอธบายไววา ปอเนาะเปนสถาบนการศกษา

ศาสนาอสลามของชาวไทยอสลามในจงหวดชายแดนภาคใตท�สาคญย�งท�มเอกลกษณเฉพาะตว ท1งวธการดาเนนการและการจดต1ง โดยมพ1นฐานจากการตระหนกถงภารกจท�ตองสนองเจตนารมณ ของศาสนาเปนหลก ปอเนาะจงมบทบาทท�สาคญย�งตอชมชนของชาวไทยอสลามในจงหวดชายแดนภาคใต โดยท�วไปการจดการศกษาในรปแบบของปอเนาะในระยะเร�มตนไมมหลกสตร ไมมช1นเรยน ไมมการวดผล การเรยนการสอนจะข1นอยกบความพรอมของผสอนคอโตะคร และสวนใหญไมจากดอายและใชภาษาทองถ�น(มลาย)ในการสอน จากการจดการศกษาในรปแบบของปอเนาะท�มจานวนเพ�มมากข1น แตการเรยนการสอนไมเปนในแนวทางเดยวกน ในปพ.ศ. 2501 กระทรวงศกษาธการ โดยการอนมตของคณะรฐมนตรไดวางโครงการพฒนาการศกษาท�วประเทศ โดยแบงการศกษาออกเปน 12 ภาค ในภาคศกษาแตละภาคมคณะกรรมการ 2 คณะคอ คณะกรรมการพฒนาการศกษาในภมภาคและคณะกรรมการท�ปรกษาพฒนาการศกษาในสวนภมภาค คณะกรรมการดงกลาวไดศกษาแนวทางการพฒนาปอเนาะไว 4 ประการ คอ ใหปอเนาะจดทะเบยน ปรบปรงอาคารสถานท� ปรบปรงการเรยนการสอนและหลกสตร และจดใหมการประเมนผลการสอน โดยเสนอตอกระทรวงศกษาธการ หลงจากน1นรฐจงไดใหความสาคญตอการพฒนาปอเนาะเปนกรณพเศษและไดกาหนดนโยบายตางๆเปนระยะๆ ดงน1

พ.ศ. 2504 – 2508 กระทรวงศกษาธการประกาศใชระเบยบการสงเสรมปอเนาะมช�อวา “ระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการปรบปรงสงเสรมปอเนาะในภาคการศกษา 2 พ.ศ. 2504” โดยมสาระสาคญ คอ ปอเนาะท�สนใจจะปรบปรงกจการของปอเนาะใหย�นเร�องราวขอจดทะเบยนตอทางราชการ และถาปอเนาะไดจดกจการดานการสอนไดด จะไดรบการอดหนนจากกระทรวงศกษาธการ โดยใหปอเนาะท�จดทะเบยนแลวจดการเรยนการสอนใหเปนไปตามหลกสตรศาสนา มการใชภาษาไทยและวชาชพ ซ� งมปอเนาะจานวนมากท�เขามาจดทะเบยน แตยงมอกบางสวนท�ยงไมแนใจและลงเลเพราะเหตผลบางอยาง พ.ศ. 2508 – 2514 รฐบาลไดอนมตใหกระทรวงศกษาธการสงเสรมปอเนาะท�จด

ทะเบยนแลวแปรสภาพเปน “โรงเรยนราษฎรสอนศาสนาอสลาม” และหามจดต1งปอเนาะข1นใหม

12

ตามขอเสนอของสภาความม�นคงของชาต ทาใหปอเนาะในเขตจงหวดชายแดนภาคใตและในสวน

ของจงหวดพทลง นครศรธรรมราช พงงา กระบ� ตรง ระนองและภเกต เขามาเปนโรงเรยนราษฎร

สอนศาสนาอสลามตามพระราชบญญตโรงเรยนราษฎรพ.ศ. 2497 และสนบสนนโครงการอดหนน

โรงเรยนราษฎรสอนศาสนาอสลามของกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2513 เพ�อสงเสรมการเรยนการ

สอนท1งศาสนาและสามญใหไดผลด

พ.ศ. 2517 กระทรวงศกษาธการไดจดโครงการทดลองโรงเรยนพ�เล1 ยงโดยคดเลอก

โรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษาในจงหวดยะลา ปตตาน นราธวาส เปนโรงเรยนพ�เล1 ยง

เพ�อรวมในการปรบปรงสงเสรมการเรยนการสอนโรงเรยนราษฎรสอนศาสนาอสลาม และรฐได

ใหการอดหนนดานการเงน การสงครไปชวยสอนวชาสามญและวชาชพและอดหนนดานการเรยน

การสอน

พ.ศ. 2502 – 2524 กระทรวงศกษาธการไดจดโครงการอดหนนโรงเรยนราษฎร

สอนศาสนาอสลาม และในปพ.ศ.2525 ไดออกพระราชบญญตโรงเรยนเอกชนพ.ศ. 2525 ให

โรงเรยนราษฎรท�จดต1งตามกฎหมายวาดวยโรงเรยนราษฎรเปนโรงเรยนเอกชนตามพระราชบญญต

น1 โรงเรยนราษฎรสอนศาสนาอสลามจงเปล�ยนเปน “โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม”

พ.ศ. 2525 – ปจจบนเปนยคท�โรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามไดพยายาม

ปรบปรงพฒนาในดานการเรยนการสอน อาคารสถานท� สรางหองประกอบการเรยนการสอนและ

ดานอ�นๆมากกวาในอดต

1.3 วตถประสงค

วตถประสงคท�วไป

เพ�อศกษาความสมพนธระหวางวถชวต พฤตกรรมทนตสขภาพ และสภาวะ

สขภาพชองปากของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

วตถประสงคเฉพาะ

(1) เพ�อศกษาสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอน

ศาสนาอสลามในอาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

(2) เพ�อศกษาพฤตกรรมทนตสขภาพของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอน

ศาสนาอสลามในอาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

13

(3) เพ�อศกษาความรและทศนคตในบทบญญตทางศาสนาอสลามท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปากและการละหมาดของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในอาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

(4) เพ�อศกษาความสมพนธระหวางความรและทศนคตในบทบญญตทางศาสนาอสลามท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปากและการละหมาดกบพฤตกรรมทนตสขภาพของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในอาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

(5) เพ�อศกษาความสมพนธระหวางวถชวตในบรบทของมสลมกบสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในอาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

1.4 ประโยชนท�คาดวาจะไดรบจากการวจย

(1) นาผลการวจยเก�ยวกบสภาวะสขภาพชองปากท�ไดคนใหกบโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามและชมชน เพ�อใหโรงเรยนและชมชนรบทราบปญหาสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยนและเยาวชนในชมชน

(2) นาผลการวจยไปเปนแนวทางในการวางแผนแกไขปญหาทนตสขภาพ โดยการสงเสรมใหมการเรยนการสอนในบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปาก เพ�อใหเดกนกเรยนสามารถนาความรไปใชในการดาเนนชวตประจาวนท1งในโรงเรยนและท�บาน เชน นอกจากจะแปรงฟนในชวงตอนเชาและกอนนอนแลว นกเรยนสามารถแปรงฟนกอนละหมาดและอานพระคมภรอลกรอานตามท�บทบญญตไดกลาวถงไว รวมกบการนาโปรแกรมสงเสรมและปองกนสขภาพชองปากมาใชในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

(3) นาผลการวจยไปสงเสรมใหมการเผยแพรความรในบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปากใหประชาชนในชมชนไดรบทราบและนาไปใชในการดาเนนชวตประจาวน และใชเปนแนวทางในการแกปญหาสขภาพชองปากโดยใหชมชนมสวนรวม และเพ�อเสรมพลงความสามารถใหกบชมชนในการแกปญหาดงกลาว เชน การเผยแพรความรในบทบญญตโดยผนาศาสนาหรอคณะครท�อยในชมชน

14

บทท� 2

วธการวจย กรอบแนวคดการวจย

จากการทบทวนวรรณกรรมจงไดกรอบแนวคดในการศกษาคร� งน� คอ เปนการศกษาถงสภาวะสขภาพชองปาก ไดแก สภาวะโรคฟนผและสภาวะโรคปรทนต วถชวตในบรบทของมสลม คอ การปฏบตตวตามบทบญญตของมสลม ไดแก ความรและทศนคตในบทบญญตทางศาสนาท3เก3ยวกบการทาความสะอาดชองปาก พฤตกรรมการละหมาด และพฤตกรรมทนตสขภาพ ไดแก พฤตกรรมการทาความสะอาดชองปาก พฤตกรรมการบรโภคอาหาร และพฤตกรรมการรบบรการทนตกรรม และศกษาถงทศนคตท3 ม ตอพฤตกรรมทนตสขภาพ ความสมพนธระหวางวถชวตในบรบทของมสลมและทศนคตท3มตอพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ดงแสดงในรปท3 1

14

15

รปท� 1 กรอบแนวคดการวจย

รปท� 1 กรอบแนวคด

การวจยในคร� งน� เปนการวจยเชงสารวจ โดยใชแบบสอบถามและแบบตรวจ สภาวะสขภาพชองปากในการเกบขอมลจากเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม ในอาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส ดงน� 2.1 ประชากร กลมตวอยางและวธการเลอกกลมตวอยาง

ประชากร ประชากรท3ใชในการศกษาคร� งน� ไดแก เดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชน สอนศาสนาอสลามในอาเภอรอเสาะท�งหมด 3 โรงเรยน ซ3 งมจานวนนกเรยนท�งหมดในปการศกษา 2553 รวมกนท�ง 3 แหงเปน 2355 คน โดยแยกจานวนนกเรยนตามโรงเรยนดงน�

(1) โรงเรยนตนตนหยง มจานวนนกเรยนท�งหมด 781 คน

(2) โรงเรยนอบตดาวทยา มจานวนนกเรยนท�งหมด 856 คน (3) โรงเรยนนะหฎอตลสบาน มจานวนนกเรยนท�งหมด 718 คน

โรคฟนผ

โรคปรทนต

ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ

ทศนคต

วถชวต (มสลม)

สภาวะสขภาพชองปาก -ความรในบทบญญต

ทางศาสนา -ทศนคตตอบทบญญต

ทางศาสนา -การละหมาด

-พฤตกรรมการทาความสะอาดชองปาก

-พฤตกรรมการบรโภคอาหาร

-พฤตกรรมการรบบรการทนตกรรม

16

กลมตวอยาง ผวจยไดคานวณหาขนาดของกลมตวอยาง โดยใชสตรท3ดดแปลงมาจากสตรของยามาเน26 ดงน�

สตร n = Z 2pqN

Z2pq + Nd2

n คอขนาดของกลมตวอยาง Z คอคาท3ระดบความเช3อม3น 95% มคาเทากบ 1.96

p คอคาความชกของสภาวะโรคฟนผ ท3คานวณจากการศกษานารอง มคาเทากบ 0.78

q คอ 1 – p มคาเทากบ 0.22 d คอคาความผดพลาดของการคดเลอกกลมตวอยางท3สามารถ

ยอมรบได ในการศกษาคร� งน� มคาเทากบ 0.05 N คอจานวนเดกนกเรยนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม

ท�งหมดในอาเภอรอเสาะ 2355 คน design effect เทากบ 1.2 (กลมตวอยางท�ง 3 โรงเรยนมลกษณะคลายคลงกน) แทนคาในสตร = 1.962 x 0.78 x 0.22 x 2355 x 1.2

(1.962 x 0.78 x 0.22) + ( 2355 x 0.052) n = 284.56 ในการวจยคร� งน� ใชกลมตวอยางอยางนอย 285 คน แตเกบขอมลจรงไดกลมตวอยางท�งหมด 292 คน

วธการเลอกกลมตวอยาง การวจยในคร� งน� ใชวธการเลอกกลมตวอยางแบบหลาย

ข�นตอน (Multistage sampling)โดยเกบตวอยางจาก 3 โรงเรยน แลวทาการสมแบบเปนสดสวน (Proportional sampling) จากท�ง 3 โรงเรยน เม3อคานวณไดจานวนกลมตวอยางตามสดสวนจรงของแตละโรงเรยนแลว ทาการสมแบบเปนสดสวน (Proportional sampling) เพ3อใหไดอตราสวนของกลมท3พกอาศยในหอพกของโรงเรยนตอกลมท3พกอาศยท3บาน เพศชายตอเพศหญง และกลมช�นมธยมศกษาตอนตนตอกลมช�นมธยมศกษาตอนปลาย โดยสอดคลองกบอตราสวนจรงในประชากร

x design effect

17

2.2 แบบแผนการวจย

แบบแผนการวจย การวจยคร� งน� เปนการศกษาแบบตดขวางเชงวเคราะห (Cross-sectional analytical study) โดยการศกษาเก3ยวกบวถชวตแบบมสลม พฤตกรรมทนตสขภาพ ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ และสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในอาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

ตวแปรในการวจย การศกษาในคร� งน�ไดกาหนดตวแปรท3สอดคลองกบวตถประสงคในการวจย ดงน�

(1) ตวแปรอสระ คอ - ความรในบทบญญตทางศาสนาอสลามท3เก3ยวกบการทาความสะอาดชองปาก - ทศนคตตอบทบญญตทางศาสนาอสลามท3เก3ยวกบการทาความสะอาดชอง

ปาก - ความถ3ของการละหมาด - ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ - พฤตกรรมการทาความสะอาดชองปาก - พฤตกรรมการบรโภคอาหาร - พฤตกรรมการรบบรการทนตกรรม (2) ตวแปรตาม คอ - สภาวะโรคฟนผ - สภาวะโรคปรทนต

2.3 เคร�องมอในการวจย

เคร3องมอท3ใชในการวจยคร� งน� ม 2 อยาง ไดแก แบบสอบถามและแบบตรวจสภาวะสขภาพชองปาก ผวจยไดดาเนนการสรางเคร3องมอในการวจย โดยดาเนนการตามลาดบ ดงน�

18

2.3.1 การสรางเคร�องมอ

1. แบบสอบถาม (Questionnaire)

(1) สรางแบบสอบถามโดยการทบทวนเอกสาร รายงานวจยท3เก3ยวของ และจาก

กจกรรมการสนทนากลม (Focus group discussion) ในกลมตวอยางท3มลกษณะคลายกบกลมตวอยางท3ตองการศกษา และไดประมวลหวขอใหสอดคลองกบกรอบแนวคดและวตถประสงคในการศกษา นามาสรางเปนแบบสอบถาม

(2) สรางแบบสอบถามโดยใชรปแบบของขอคาถามเปนแบบปลายปด (Close - ended questions) มท�งหมด 6 สวน ไดแก สวนท3 1 เปนขอมลท3วไป ประกอบดวยขอคาถามเก3ยวกบขอมลสวนบคคลของผตอบ สวนท3 2 เปนขอมลวถชวตประจาวน ประกอบดวยขอคาถามเก3ยวกบวถชวตประจาวน สวนท3 3 เปนขอมลพฤตกรรมทนตสขภาพ ประกอบดวยขอคาถามเก3ยวกบพฤตกรรมทนตสขภาพ สวนท3 4 เปนขอมลความรเก3ยวกบบทบญญตทางศาสนาท3เก3ยวกบการทาความสะอาดชองปาก ประกอบดวยขอคาถามเก3ยวกบความรในบทบญญตทางศาสนาเก3ยวกบการทาความสะอาดชองปาก และสวนท3 5 เปนขอมลการเช3อมโยงบทบญญตกบความตระหนกในการดแลสขภาพชองปาก ประกอบดวยขอคาถามเก3ยวกบทศนคตในบทบญญตทางศาสนาท3เก3ยวกบการดแลสขภาพชองปาก และสวนท3 6 เปนขอมลทศนคตตอพฤตกรรม ทนตสขภาพ ประกอบดวยขอคาถามเก3ยวกบทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ โดยท3สวนท3 1 – 4 เปนแบบตรวจสอบรายการ (Check - list) และสวนท3 5 – 6 เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale)

(3) นาแบบสอบถามท3สรางเสรจแลวไปเสนออาจารยท3ปรกษาเพ3อตรวจสอบความถกตอง และใหขอเสนอแนะในการปรบปรงแกไขใหมความสมบรณย3งข� น หลงจากน� นนาแบบสอบถามท3ปรบปรงเสรจแลวไปใหผเช3ยวชาญจานวน 3 ทานตรวจสอบความเท3ยงตรงและความสอดคลองระหวางขอคาถามกบเน�อหา (Content validity) โดยใชเทคนคเดลฟาย (Delphi-technique) (ดงรายนามในภาคผนวก ค) และเสนอแนะส3งท3ควรปรบปรงเพ3อแกไขใหแบบสอบถาม มความสมบรณถกตองมากท3สด

(4) นาแบบสอบถามท3แกไขปรบปรงมาทดลองใชในกลมตวอยางท3มลกษณะคลายกบกลมตวอยางท3ตองการศกษาจานวน 27 คน

19

(5) นาแบบสอบถามท3ผานการปรบปรงแกไขแลวมาทดสอบหาคาความนาเช3อถอ (Reliability) ของแบบสอบถามในขอคาถามท3เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) ท3กาหนดเปนคาน� าหนกตามวธของลเครท (Likert) ดวยวธการใชสมประสทธk แอลฟาของ Cronbach ไดคาแอลฟาของ Cronbach เปน 0.63 แลวมาปรบปรงแบบสอบถามและนาไปใชในการเกบขอมลจากกลมตวอยางในการวจยคร� งน�

2. แบบตรวจสภาวะสขภาพชองปาก

การสรางแบบตรวจสภาวะสขภาพชองปากจะดดแปลงมาจากแบบสารวจขององคการอนามยโลก27 (Oral Health Survey: Basic Method 4th Edition 1997) เปนการเกบขอมลท3ไดจากการตรวจในชองปาก ม 2 สวนไดแก แบบตรวจสภาวะโรคฟนผและแบบตรวจสภาวะโรคปรทนต

2.3.2 โครงสรางของเคร�องมอ 1. แบบสอบถาม (Questionnaire) มท�งหมด 6 สวน ดงน� สวนท3 1 ลกษณะสวนบคคลของนกเรยน ไดแก เพศ อาย ช�นเรยน ประเภทท3พก

อาศย อาชพหลกของครอบครว การศกษาสงสดของผปกครอง และคาใชจายสาหรบอาหารโดยเฉล3ยตอวน

สวนท3 2 วถชวตประจาวน ไดแก การบรโภคอาหารม�อหลก รสชาตของอาหาร การละหมาด การสบบหร3หรอใบจาก สวนท3 3 วถชวตท3เปนพฤตกรรมทนตสขภาพ ไดแก การทาความสะอาดชองปาก การบรโภคอาหารระหวางม�อ การรบบรการทนตกรรม สวนท3 4 ความรในบทบญญตทางศาสนาท3เก3ยวกบสขภาพชองปาก สวนท3 5 ทศนคตในบทบญญตทางศาสนาท3เก3ยวกบการดแลสขภาพชองปาก

สวนท3 6 ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ ซ3 งสวนท3 5 และ 6 วดเปนคาน� าหนกตามวธของลเครท (Likert) ดงน�

20

ระดบความคดเหน คาน=าหนก

มากท3สด กาหนดใหมคาเทากบ 5 มาก กาหนดใหมคาเทากบ 4 ปานกลาง กาหนดใหมคาเทากบ 3 นอย กาหนดใหมคาเทากบ 2 นอยท3สด กาหนดใหมคาเทากบ 1 ในข�นตอนการวเคราะหขอมล มการจดการขอมล ดงน� 1. สวนท3 5 ทศนคตในบทบญญตทางศาสนาท3เก3ยวกบการดแลสขภาพชองปาก ซ3 งเปนทศนคตในเชงบวก ระดบความคดเหนถกแบงออกเปน 2 กลม คอ กลมท3เหนดวยมาก ไดแก ระดบความคดเหนมากถงมากท3สด และกลมท3เหนดวยนอย ไดแก ระดบความคดเหนนอยท3สดถงปานกลาง 2. สวนท3 6 ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ ซ3 งเปนทศนคตในเชงลบ ระดบความคดเหนถกแบงออกเปน 2 กลม คอ กลมท3มทศนคตไมด ไดแก ระดบความคดเหนปานกลางถงมากท3สด และกลมท3มทศนคตด ไดแก ระดบความคดเหนนอยท3สดถงนอย

2. แบบตรวจสภาวะสขภาพชองปาก

(1) แบบตรวจสภาวะโรคฟนผ ใชตรวจฟนแททกซ3 ท3อยในชองปาก โดยใช

สญลกษณเปนตวเลขแทนสภาวะของฟนซ3น�น ดงมรายละเอยดดงน�

21

สญลกษณ สภาวะ ความหมาย 0 Sound ฟนซ3ท3ไมผ 1 Decayed ฟนซ3ท3ผ 2 Filled, with decay ฟนซ3ท3อดและผ 3 Filled, no decayed ฟนซ3ท3อดแตไมผ 4 Missing, as a result of caries ฟนซ3ท3ถกถอนไปเน3องจากผ 5 Missing, any other reason ฟนซ3ท3ถกถอนไปเน3องจากสาเหตอ3น 6 Fissure sealant ฟนซ3ท3ถกเคลอบหลมและรองฟนแลว 7 Bridge abutment, special

crown or veneer ฟนซ3ท3เปนแกนหลกสาหรบสะพานฟนหรอมครอบฟน

8 Unerupted tooth ฟนซ3ท3ยงไมข�น T Trauma (fracture) ฟนซ3ท3ไดรบอบตเหต 9 Not recorded ไมสามารถระบได

เคร�องมอทนตกรรมท�ใชตรวจสภาวะโรคฟนผ

การตรวจสภาวะโรคฟนผ ใชเคร3องมอจาเพาะ คอ เคร3องมอตรวจปลายมน (Blunt

explorer)

(2) แบบตรวจสภาวะโรคปรทนต ใชดชน The Community Periodontal Index เปน

ดชนท3ใชบนทกสภาวะท3วไปของฟนท3สามารถรกษาได เชน การอกเสบของเหงอก การมหนน� าลาย หรอการมรองลกปรทนต การตรวจในชองปากสามารถแบงกลมของฟนในชองปากออกเปนสวนของชองปาก (sextant) ตามเลขท3ของฟน ดงน�

17 - 14 13 - 23 24 - 27

47 - 44 43 - 33 34 - 37

โดยมเง3อนไขดงน�

1. แตละสวนของชองปากจะตองมฟนอยางนอย 2 ซ3ท3ยงใชงานได และไมมขอ

บงช� ท3จะตองถอนเน3องจากสาเหตใดๆกตาม

22

2. แตละสวนของชองปากใหคะแนนไดเพยงคะแนนเดยว คอ คะแนนท3มคามากท3สดในสวนของชองปากน�นๆ

3. สวนของชองปากท3ไมสามารถตรวจได ใหกาเคร3องหมาย X ลงในสวนของชองปากน�น

4. การตรวจใหตรวจรอบๆซ3ฟน 5. ในกลมเดกจนถง 19 ป ใหตรวจฟนเพยง 6 ซ3 คอ

16 11 26 46 31 36

เคร�องมอทนตกรรมท�ใชตรวจสภาวะโรคปรทนต การตรวจสภาวะโรคปรทนต ใชเคร3องมอจาเพาะ คอ เคร3องมอตรวจปรทนต เบอร

621 (Periodontal probe No. 621) เกณฑการใหคะแนนในการตรวจ

0 หมายถง เหงอกท3มสภาพปกต (Healthy) 1 หมายถง เหงอกมเลอดออก (Bleeding) เม3อสอดเคร3องมอเขาไปในรองเหงอกจะ

มองเหนปลายสดของแถบสดาอยเหนอเหงอก และสมผสไมพบหนน�าลายใตเหงอก 2 หมายถง เหนหนน� าลาย (Calculus) เหนอเหงอกหรอมหนน� าลายใตเหงอก

เม3อสมผสกบเคร3องมอ ท�งน� รวมถงการอดฟนท3เกนหรอครอบฟนท3ไมแนบกบตวฟน 3 หมายถง ใชเคร3องมอตรวจไดรองลกปรทนต 4-5 ม.ม. ซ3 งจะมองเหนเพยง

บางสวนของแถบสดา 4 หมายถง ใชเคร3องมอตรวจไดลกมากกวาหรอเทากบ 6 ม.ม. หรอลกกวาน�น ถอ

เปนรองลกปรทนตท3มพยาธสภาพ ซ3 งจะมองไมเหนแถบสดาเลย วสดและอปกรณอ�นๆ

(1) ชดตรวจ ประกอบดวยกระจกสองปาก (Mouth mirror) และท3คบสาล (Cotton plier)

(2) โคมไฟสองปากขนาด 12 โวลท (3) เกาอ�สนาม

23

2.4 การเกบรวบรวมขอมล

(1) วางแผนการดาเนนงานตามข�นตอนท3ไดจดเตรยมไว

(2) จดทาหนงสอและประสานงานกบเจาหนาท3สถานอนามยท3รบผดชอบงานทนตสาธารณสข ชวยช� แจงและประสานงานกบทางโรงเรยนเก3ยวกบการทาโครงการในคร� งน� พรอมนดหมายวนท3จะไปเกบขอมล

(3) จดประชมผ รบผดชอบโครงการและผ ท3 เก3 ยวของ ใหเขาใจเก3ยวกบวตถประสงคและวธการดาเนนงาน (4) กาหนดทมตรวจสภาวะสขภาพชองปาก ไดแก

4.1 ผตรวจ จานวน 1 คนโดยกาหนดใหเปนทนตแพทย ทาหนาท3ตรวจชองปาก บอกรหสท3ตรงกบสภาพท3ตรวจพบและตรวจสอบการลงรหสของผจดบนทก

4.2 ผจดบนทก จานวน 1 คน ทาหนาท3จดรหสท3ผตรวจบอกลงในแบบบนทกสภาวะสขภาพชองปาก (5) ทาการปรบมาตรฐานของผตรวจ ดงน�

การปรบมาตรฐานของผ ตรวจ ไดทาการปรบมาตรฐานกบผ ทรงคณวฒ (Standardization) กบอาจารยทนตแพทย จากภาควชาทนตกรรมปองกน สาขาทนตกรรมชมชน คณะทนตแพทยศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร ใชกลมตวอยางจานวน 4 คน ไดคาของความสอดคลอง (Strength of agreement) ในการตรวจสภาวะโรคฟนผเปน 0.91 สวนสภาวะโรคปรทนตใชวธการตรวจดไปพรอมๆกน และปรบใหมาตรฐานการตรวจใกลเคยงกนมากท3สด เน3องจากการตรวจสภาวะโรคปรทนตในเวลาใกลเคยงกน 2 คร� งพบวาในคร� งท3 2 ใหคาของดชนท3คลาดเคล3อนจากการตรวจคร� งแรก และไดทาการปรบมาตรฐานภายในผตรวจ (Intra-examiner calibration) โดยใชกลมตวอยางจานวน 10 คน ทาการตรวจสภาวะสขภาพชองปากจนครบทกคน เวนระยะเวลาหางจากการตรวจคร� งแรกประมาณ 30 นาท แลวทาการตรวจซ� าในกลมตวอยางเดม โดยเปล3ยนลาดบของตวอยางท3จะเขารบการตรวจอยางอสระ28 จากน�นนาขอมลท3ไดมาทาการประเมนความแมนยาในการตรวจวดของผตรวจโดยคานวณคาความสอดคลอง (Consistency) ของขอมลดวยคาสถต Kappa ไดคาของความสอดคลอง (Strength of agreement) เปน 0.98

(6) ทาการเกบขอมลท3โรงเรยนท�ง 3 แหง ประกอบดวยการตอบแบบสอบถามและการตรวจสขภาพชองปาก ทาการเกบขอมลท3เปนแบบสอบถามกอน โดยจดใหนกเรยนมการแยกหองและแยกท3น3งเหมอนหองสอบ เจาหนาท3จะอานแบบสอบถามทละขอแลวใหนกเรยนกรอก

24

แบบสอบถามดวยตวเอง (self administered) พรอมๆกนโดยไมใหมการปรกษากน และจดใหมเจาหนาท3ควบคมและอานวยความสะดวก 1 คน หลงจากตอบแบบสอบถามเสรจแลว ใหนกเรยนเขาหองท3มการตรวจชองปาก โดยจดใหมเกาอ�สนาม 1 ตวพรอมโคมไฟ เคร3องมอและอปกรณอ3นๆใหครบถวน สวนผตรวจคอทนตแพทย 1 คนท3ผานการปรบมาตรฐานมาแลว และผจดบนทก 1 คน โดยจดใหเกาอ�สนาม 1 ตวสาหรบทนตแพทย 1 ทานและผจดบนทกอก 1 ทาน (7) ตรวจสขภาพชองปากเดกนกเรยนทละคน โดยการตรวจดดวยตาเปลาเปนสวนใหญ ภายใตแสงสวางท3เพยงพอ การใชเคร3องมอตรวจฟนปลายมนจะใชในกรณท3จาเปน เชน กรณท3สงสยวาผหรอไม โดยการเข3ยคราบจลนทรย คราบอาหารหรอเศษอาหารเทาน�น หรอใชตรวจสอบความตอเน3องของผวฟนวาเปนรหรอน3มหรอไม ไมกดหรอจกปลายเคร3องมอลงบนผวฟน สวนการตรวจสภาวะโรคปรทนตใชเคร3องมอตรวจปรทนต (8) เกบรวบรวมขอมลท3ไดท�งแบบสอบถามและแบบบนทกสภาวะสขภาพชองปาก และตรวจสอบความครบถวนของคาตอบตามจานวนท3ตองการ

(9) นาขอมลท3ไดไปวเคราะหและสรปผล

2.5 การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลมการใชสถต ดงตอไปน� 1) สถตพรรณนา

ขอมลลกษณะประชากร พฤตกรรมทนตสขภาพ ทศนคตตอพฤตกรรม ทนตสขภาพ และวถชวตของกลมตวอยางแสดงเปนความถ3 (Frequency) และรอยละ (Percentage) สวนอาย จานวนปการศกษาและสภาวะโรคฟนผ แสดงเปนคาเฉล3ย

2) สถตวเคราะห ไดแก (1) สถต Student t - test เพ3อเปรยบเทยบความแตกตางของขอมลชนดอตราสวน

มาตรา ท3ระดบนยสาคญทางสถต 0.05 (2) สถตไค-สแควร (Chi-square) เปนการวเคราะหแบบทวปจจย (Bivariate

analysis) เพ3อเปรยบเทยบความแตกตางของขอมลเชงกลม (Categorical data) (3) สถตวเคราะหการถดถอยโลจสตก (Logistic regression) เพ3อหาความสมพนธ

ระหวางปจจยตางๆกบสภาวะสขภาพ

25

บทท� 3

ผลการวจย 3.1 ลกษณะประชากรของกล มตวอยาง

จากกลมตวอยางท�งหมด 292 คน มอายโดยเฉล�ยเปน 15.51 ± 1.72 ป และจานวน

ปการศกษาในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามโดยเฉล�ยเปน 2.65 ± 1.61 ป อตราสวนเพศชายตอเพศหญง เปน 1 : 2 เปนนกเรยนช�นมธยมศกษาตอนตนใกลเคยงกบช�นมธยมศกษาตอนปลาย กลมท�พกอาศยท�บานเปน 2 เทาของกลมท�พกอาศยในหอพกของโรงเรยน อาชพหลกของผปกครองสวนใหญ (รอยละ 76.71) เปนเกษตรกรรม การศกษาของผปกครองสวนใหญ (รอยละ 39.73) จบช�นประถมศกษา และสวนนอย (รอยละ 1.37) ท�จบปรญญาตร ดงแสดงในตารางท� 1

25

26

ตารางท� 1 ลกษณะประชากรและประสบการณฟนผ ถอน อด ของกลมตวอยาง

ลกษณะประชากร จานวน (คน) ร อยละ x ±±±± SD (DMFT)

อาย (ป ) x ± SD 15.51 ± 1.72 5.80 ± 3.72 Min - Max 13 - 20

จานวนป การศกษา x ± SD 2.65 ± 1.61 5.80 ± 3.72 Min - Max 1 - 8

เพศ

ชาย 99 33.90 5.42 ± 3.36 หญง 193 66.10 6.01 ± 3.89 ระดบช/นเรยน

มธยมศกษาตอนตน 160 54.79 5.19 ± 3.25 มธยมศกษาตอนปลาย 132 45.21 6.55 ± 4.11 ท�พกอาศย

หอพก 108 36.99 5.61 ± 4.04 บาน 184 63.01 5.92 ± 3.53 อาชพของครอบครว

เกษตรกรรม 224 76.71 5.96 ± 3.81

คาขาย 37 12.67 4.97 ± 3.31

รบจาง 21 7.19 6.14 ± 3.89

รบราชการ/รฐวสาหกจ 10 3.43 4.80 ± 2.53

การศกษาของผปกครอง

ไมเขารบศกษา 6 2.05 6.83 ± 4.17

ช�นประถมศกษา 116 39.73 6.01 ± 3.74

ช�นมธยมศกษาตอนตน 23 7.88 6.35 ± 3.80

ช�นมธยมศกษาตอนปลาย 21 7.19 7.14 ± 3.26

อนปรญญา 6 2.05 5.83 ± 4.22

ปรญญาตร 4 1.37 5.75 ± 2.99

ไมทราบ 116 39.73 5.16 ± 3.72

27

3.2 สภาวะสขภาพช องปาก สภาวะโรคฟนผ พบวาความชกของการเกดโรคฟนผ (ท�ไมไดรบการรกษา) ในกลมตวอยางมถงรอยละ 89.04 คาเฉล�ยประสบการณฟนผ ถอน อด เปน 5.80± 3.72 ซ�ตอคน โดยพบวาฟนผเปนองคประกอบหลก และเม�อเปรยบเทยบกบผลการสารวจสภาวะทนตสขภาพในระดบประเทศคร� งท� 6 พ.ศ. 25511 พบวา คาเฉล�ยประสบการณฟนผ คาเฉล�ยประสบการณฟนถอน และคาเฉล�ยประสบการณฟนผ ถอน อดสงกวาผลการสารวจในระดบประเทศอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.05 ขณะท�คาเฉล�ยประสบการณการไดรบการอดฟน ไมแตกตางกบผลการสารวจในระดบประเทศ ดงแสดงในตารางท� 2 ตารางท� 2 เปรยบเทยบคาเฉล�ยประสบการณฟนผ ถอน อด ของกลมตวอยางอาย 15 ปกบผล

การสารวจสภาวะทนตสขภาพของไทย คร� งท� 6 พ.ศ. 2551

ประสบการณ จานวน (คน) ร อยละ x ±±±± SD p-value

อาเภอรอเสาะ ประเทศไทย

ฟนผ 260 89.04 4.29 ± 3.36 1.19 < 0.001

ฟนถอน 95 32.53 0.54 ± 0.96 0.17 < 0.001

ฟนอด 104 35.62 0.97 ± 1.72 0.88 0.359

ฟนผ ถอน อด 279 95.55 5.80 ± 3.72 2.24 < 0.001

การกระจายของโรคฟนผพบวาฟนกรามแทซ�ท� 1 มความชกของโรคฟนผสงท�สดรองลงมาคอฟนกรามแทซ�ท� 2 และฟนตดบนตามลาดบ ดงแสดงในกราฟท� 1

28

กราฟท� 1 การกระจายโรคฟนผจาแนกตามตาแหนงซ�ฟน

สภาวะโรคปรทนต

สภาวะโรคปรทนตพบวากลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 97.26) มหนน� าลาย โดยมคาเฉล�ยสวนของชองปากท�มสภาวะปรทนตในระดบตางๆ ดงแสดงในตาราง 3 ตารางท� 3 คาเฉล�ยสวนของชองปากท�มสภาวะปรทนตระดบตางๆ คาเฉล�ยส วนของช องปากท�มสภาวะปรทนตระดบ

ปกต เลอดออก หนน/าลาย ร องลกปรทนต

(CPI=0) (CPI=1) (CPI=2) 4-5 ม.ม. ≥ 6 ม.ม.

(CPI=3) (CPI=4)

0 1.73 ± 1.38 4.26 ± 1.39 0 0

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

18 17 16 15 14 13 12 11 21 22 23 24 25 26 27 28

48 47 46 45 44 43 42 41 31 32 33 34 35 36 37 38

รอยละ

ตาแหนงซ�ฟน

29

3.3 พฤตกรรมทนตสขภาพ (1) พฤตกรรมการทาความสะอาดช องปาก

ความสม�าเสมอในการแปรงฟน พบวากลมตวอยางรอยละ 65.41 รายงานวาแปรงฟนสม�าเสมอทกวนๆละ 2 คร� ง ในชวงต�นนอนตอนเชามากท�สดและรองลงมาเปนชวงเวลากอนนอน สวนใหญ (รอยละ 78.08) จะแปรงฟนดวยวธถไปมา (Scrub technique) และขณะท�รอยละ 95.89 รายงานวาใชเวลาแปรงฟนต�งแต 2 นาทข�นไป นอกจากน�นพบวากลมตวอยางมการทาความสะอาดชองปากดวยวธอ�นๆรวมกบการแปรงฟน เชน รอยละ 49.14 รายงานวาใชน� ายาบวนปาก และยงมอปกรณเสรมอ�นๆท�กลมตวอยางใชในการทาความสะอาดฟน เชน ไมจ�มฟนมากท�สด รองลงมาเปนน�ายาบวนปากและไหมขดฟนตามลาดบ ขณะท�ไมซกพบวามการใชนอยมาก (รอยละ 6.85) ดงแสดงในตารางท� 4 และ 5

ตารางท� 4 พฤตกรรมการทาความสะอาดชองปากของกลมตวอยาง

พฤตกรรมการทาความสะอาดช องปาก จานวน ร อยละ

ความถ�ในการแปรงฟน < 2 คร� งตอวน 101 34.59 ≥ 2 คร� งตอวน 191 65.41 ช วงเวลาของการแปรงฟน ต�นนอนตอนเชา 274 93.84 หลงรบประทานอาหารเชา 38 13.01 หลงรบประทานอาหารเท�ยง 19 6.51 หลงรบประทานอาหารเยน 22 7.53 กอนนอน 183 62.67 ระยะเวลาในการแปรงฟน < 2 นาท 12 4.11 ≥ 2 นาท 280 95.89

30

ตารางท� 5 พฤตกรรมการทาความสะอาดชองปากวธอ�นของกลมตวอยาง

พฤตกรรมการทาความสะอาดช องปากวธอ�น ความถ�ตอสปดาห

ไมใช 1 – 4 วน 5 – 7 วน

การใชไมจ�มฟน 48.63 47.26 4.11

การใชน�ายาบวนปาก 50.86 42.96 6.18

การใชไหมขดฟน 63.70 31.16 5.14

การใชน�าเกลอบวนปาก 91.38 7.93 0.69

การใชไมซก 93.15 6.16 0.69

พฤตกรรมการบรโภคอาหาร

พบวากลมตวอยางรอยละ 65.41 บรโภคอาหารม�อหลก 3 ม�อตอวนมากท�สด

รองลงมาเปน 2 ม�อตอวน (รอยละ 26.71) 4 ม�อตอวน (รอยละ 4.45) และ 1 ม�อตอวน (รอยละ 3.08) ตามลาดบ นอกจากน�นพบวากลมตวอยางยงบรโภคอาหารวางและเคร�องด�มในระหวางม�อดวย โดยพบวากลมตวอยางบรโภคอาหารวางและเคร�องด�มระหวางม�อเท�ยงกบม�อเยนมากท�สด ดงแสดงในแผนภมท� 1 ประเภทของวางท�กลมตวอยางบรโภคบอย (5 – 7 วนตอสปดาห) สงสด 3 อนดบแรก ไดแก ขนมกรบกรอบ ลกอม และหมากฝร�งตามลาดบ สวนประเภทเคร�องด�มท�กลมตวอยางบรโภคบอยสงสด 3 อนดบแรก ไดแก เคร�องด�มรสหวาน น� าผลไมผสมน� าตาล และนมปรงแตงตามลาดบ ดงแสดงในตารางท� 6 สวนรสชาตอาหารท�กลมตวอยางบรโภคมากท�สดคอ รสเปร� ยว ดงแสดงในแผนภมท� 2

31

แผนภมท� 1 อาหารวางและเคร�องด�มระหวางม�อท�บรโภคมากท�สด

ตารางท� 6 พฤตกรรมการบรโภคอาหารระหวางม�อของกลมตวอยาง

พฤตกรรมการบรโภคอาหารระหวางม/อ ความถ�ตอสปดาห

ไมกน 1 – 4 วน 5 – 7 วน

อาหารวาง

ขนมกรบกรอบ 3.08 35.27 61.65

ลกอม 4.14 49.65 46.21

หมากฝร�ง 12.46 58.48 29.06

โรต 2.76 85.17 12.07

ขนมหวาน 5.52 84.83 9.65 ขนมปง/คกก� 2.08 82.01 15.91

เคร�องด�ม เคร�องด�มหวาน 6.17 51.71 42.12 น�าผลไมผสมน�าตาล 3.78 63.23 33.99 นมปรงแตง 5.50 63.57 30.93 น�าอดลม 4.47 65.64 29.89 นมจด 14.24 67.36 18.40

2.40

36.30

52.05

9.25ไมกน

ระหวางม�อเชากบม�อเท�ยง

ระหวางม�อเท�ยงกบม�อเยน

ระหวางม�อเยนกบกอนนอน

32

แผนภมท� 2 รสชาตอาหารท�บรโภคมากท�สด

พฤตกรรมการรบบรการทนตกรรม

พฤตกรรมการรบบรการทนตกรรม พบวากลมตวอยางรอยละ 53.11 ไมไดรบ

บรการทนตกรรมเกนกวา 1 ปมาแลว โดยกลมท�มารบบรการภายใน 1 ปท�ผานมา มเพยงรอยละ 12.41 เทาน�นท�มารบบรการทนตกรรม 2 คร� งตอป ซ� งประเภทของการบรการทนตกรรมท�กลมตวอยางเคยไดรบบรการมากท�สด 3 อนดบแรก ไดแกอดฟน ถอนฟนและขดหนน� าลาย ตามลาดบ สวนประเภทของการบรการดานทนตกรรมปองกน เชน เคลอบหลมรองฟนและฟลออไรด พบวามนอยมาก นอกจากน�นยงพบวากลมตวอยางรอยละ 22.22 มารบบรการทนตกรรมดวยเหตผลเม�อมอาการหรอปญหาในชองปาก เปนตน ดงแสดงในตารางท� 7

19.72

43.25

17.65

2.42

16.96หวาน เปร�ยว

เคม จด

เผด

33

ตารางท� 7 พฤตกรรมการรบบรการทนตกรรมของกลมตวอยาง

พฤตกรรมการรบบรการทนตกรรม จานวน ร อยละ

ความถ�ของการรบบรการทนตกรรมตอป (n = 290) เกนกวา 1 ปท�ไมรบบรการ 154 53.11 มารบบรการ 1 ปท�ผานมา 1 คร� ง 65 22.41 2 คร� ง 36 12.41 มากกวา 2 คร� ง 35 12.07 ประเภทของการรบบรการทนตกรรม (n = 136) ถอนฟน 38 28.15 อดฟน 104 35.62 ขดหนน�าลาย 37 27.41 เคลอบหลมรองฟน 1 0.74 ฟลออไรด 2 1.48 เหตผลของการรบบรการ มอาการหรอปญหาในชองปาก 30 22.22 ตรวจฟน 16 11.85 ไปตามนด 17 12.59

3.4 วถชวตของกล มตวอยาง

ความรในบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปากพบวา

บทบญญตท�กลมตวอยางรมากท�สด 3 อนดบแรก ไดแก บทบญญตท�วาดวย “แทจรงความสะอาด

คอสวนหน� งของความศรทธา” รองลงมาเปนบทท�วาดวย “การใชน�วมอถฟนโดยตรง ทาใหฟน

สะอาดไมเทากบการใชไมแปรงฟน” และ “การแปรงฟนมประโยชนหลายอยาง เชน ปองกนโรค

ฟนผ ชวยสลายเสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกล�นปากหมดไป ทาใหอลลอฮ

โปรดปราน ทาใหมลาอกตรก” ขณะท�บทบญญตท�กลมตวอยางรนอยท�สด 3 อนดบแรก ไดแก

บทบญญตท�วาดวย “ทานศาสดา (ศอลฯ) จะแปรงฟนกอนละหมาดท�เปนฟรฎและสนตเปนประจา

ทกคร� ง” และ “ละหมาดของผท�ถฟนดกวาละหมาดของผท�ไมไดถฟนถง 70 เทา” รองลงมาเปนบท

34

ท�วาดวย “ทานศาสดา (ศอลฯ) จะแปรงฟนดวยมอขวาและแปรงตามขวางของฟนเสมอ” ดงแสดง

ในตารางท� 8 ซ� งคะแนนความรในบทบญญตดงกลาวโดยรวมจาก 10 ขอโดยเฉล�ยคดเปน 3.88 ±

1.40 ขอตอคน สวนความถ�ของการละหมาดพบวา เดกนกเรยนสวนใหญ (รอยละ 90.66) รายงานวา

ละหมาดวนละ 5 คร� ง

35

ตารางท� 8 ผมความรในบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปาก

ความรในบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาด จานวน ร อยละ

ช องปาก

ทานศาสดา (ศอลฯ) กลาววา“แทจรงความสะอาดคอ 259 88.70 สวนหน�งของความศรทธา” ดงน�น ความสะอาดของชองปาก หรอฟนกเปนสวนหน�งของความศรทธาดวยเชนกน การใชน�วมอถฟนโดยตรง ทาใหฟนสะอาดไมเทา 195 66.78 กบการถฟนดวยแปรงท�ทาจากไม การแปรงฟนมประโยชน เชน ปองกนโรคฟนผ ชวย 184 63.01 สลายเสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกล�น ปากหมดไป ทาใหอลลอฮโปรดปราน ทาใหมลาอกตรก ในสมยทานศาสดา (ศอลฯ) ทานจะแปรงฟนดวยไม 157 53.77 ซกเสมอ ทานศาสดา (ศอลฯ) ไดกลาววา “หากฉนไมเกรงวาจะ 132 45.21 สรางความลาบากแกประชาชาตของฉนจนเกนไปแลว ฉนอยากใหพวกเขา (ประชาชน) แปรงฟนทกคร� งท�จะตอง ละหมาด” การแปรงฟนถอเปนแบบอยาง (ซนนะฮ) ของศาสดา 86 29.45 (ศอลฯ) ท�สามารถปฏบตไดทกเวลา การแปรงฟนกอนอาบน�าละหมาดหรอกอนบวนปาก 53 18.15 ขณะอาบน�าละหมาดหรอหลงอาบน�าละหมาดกอนท�จะ ละหมาดถอวาเปนซนนะฮ ทานศาสดา (ศอลฯ) จะแปรงฟนดวยมอขวาและแปรง 38 13.00 ตามขวางของฟนเสมอ ทานศาสดา (ศอลฯ) จะแปรงฟนกอนละหมาดท�เปน 28 9.59 ฟรฎและสนตเปนประจาทกคร� ง ทานศาสดา (ศอลฯ) กลาววา “ละหมาดของผท�ถฟนด 28 9.59 กวาละหมาดของผท�ไมไดถฟนถง 70 เทา”

36

3.5 ทศนคตท�มตอบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดช องปาก

ทศนคตท�มตอบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปาก พบวาในภาพรวมกลมตวอยางสวนใหญมทศนคตท�ดตอบทบญญตดงกลาว โดยพบวารอยละ 92.47 เหนดวยมากท�สดตอ “การแปรงฟนมประโยชนหลายอยาง เชน ปองกนโรคฟนผ ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกล�นปากหมดไป ทาใหอลลอฮโปรดปราน ทาใหมลาอกตรก” เปนการสงเสรมใหมสลมทกคนแปรงฟนอยางสม�าเสมอ ดงแสดงในตารางท� 9 ตารางท� 9 ทศนคตตอบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปาก

ทศนคตตอบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความ ระดบความเหนดวย

สะอาดช องปาก มาก ปานกลาง นอย

“การแปรงฟนมประโยชนหลายอยาง เชน ปองกนโรคฟนผ 92.47 5.82 1.71 ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกล�นปากหมดไป ทาใหอลลอฮ โปรดปราน ทาใหมลาอกตรก” เปนการสงเสรมใหมสลมทกคนแปรงฟนอยางสม�าเสมอ “แทจรงความสะอาดคอสวนหน�งของความศรทธา” ทาให 85.27 9.93 4.80 นกเรยนอยากแปรงฟนใหสะอาดมากข�น การนาบทบญญต หรอฮาดษ ท�เก�ยวของกบการดแล 78.77 18.15 3.08 สขภาพชองปาก ทาใหนกเรยนสามารถปฏบตไดดย�งข�น จากบทบญญตท�วา “หากฉนไมเกรงวาจะสรางความลาบาก 68.49 25.00 6.51 แกประชาชาตของฉนจนเกนไปแลว ฉนอยากใหพวกเขา (ประชาชน) แปรงฟนทกคร� งท�จะตองละหมาด” ทาให นกเรยนรสกอยากแปรงฟนกอนละหมาดมากข�น “ละหมาดของผท�ถฟนดกวาละหมาดของผท�ไมไดถฟน” 67.12 23.29 9.59 ทาใหนกเรยนรสกอยากแปรงฟนทกคร� งกอนละหมาด

37

3.6 ทศนคตท�มตอพฤตกรรมทนตสขภาพ

ทศนคตท�มตอพฤตกรรมทนตสขภาพ พบวาในภาพรวมกลมตวอยางสวนใหญมทศนคตท�ดตอพฤตกรรมทนตสขภาพ แตพบวายงมผท�มทศนคตไมเหมาะสมอยบาง เชน รอยละ 24.40 เหนดวยมากกบประเดน “ไมวาจะกนหรอไมกนน� าอดลมก มโอกาสเกดฟนผไดไดเทากน” รอยละ 22.14 เหนดวยมากกบประเดน “ไมจาเปนตองใชไหมขดฟน เพราะการแปรงฟนอยางเดยวกเพยงพอ” และรอยละ 20.28 เหนดวยมากกบประเดน “ควรแปรงฟนกอนท�จะไปโรงเรยนหรอไปพบคนอ�นเทาน�น” ขณะท�รอยละ 18.90 เหนดวยมากวา “ถาไมมอาการปวดฟน กไมจาเปนตองไปพบหมอฟน” ดงแสดงในตารางท� 10

38

ตารางท� 10 ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ

ประเดนทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ ระดบความเหนดวย

มาก ปานกลาง นอย

“ไมวาจะกนหรอไมกนน�าอดลมก มโอกาสเกดฟนผได 24.40 36.43 39.17 ไดเทากน” “ไมจาเปนตองใชไหมขดฟน เพราะการแปรงฟนอยางเดยว 22.14 41.18 36.68 กเพยงพอ” “ควรแปรงฟนกอนท�จะไปโรงเรยนหรอไปพบคนอ�น 20.28 8.93 70.79 เทาน�น” “ถาไมมอาการปวดฟน กไมจาเปนตองไปพบหมอฟน” 18.90 26.46 54.64 “การกนขนมถงวนละคร� งสองคร� งไมทาใหเกดฟนผ” 12.46 43.25 44.29 “เม�อเหนฟนเปนร ควรอดฟนหนากอน สวนฟนกรามผไม 9.97 16.49 73.54 ตองอดกได” “แมจะแปรงฟนดยงไงกตาม ฟนกยงผอยด” 7.96 24.57 67.47 “ควรเนนแปรงฟนเฉพาะบรเวณฟนหนาเพราะมผลมากตอ 7.24 13.45 79.31 ความสวยงามของใบหนา”

39

3.7 ความสมพนธระหวางวถชวตกบพฤตกรรมการแปรงฟน

เม�อวเคราะหความสมพนธระหวางวถชวตในแงความรและทศนคตในบทบญญตทางศาสนาท�กลาวมากบพฤตกรรมการแปรงฟน โดยใชสถตไค-สแควร พบวาความรในบทบญญตท�วาดวย “การแปรงฟนมประโยชน เชน ปองกนโรคฟนผ ชวยสลายเสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกล�นปากหมดไป ทาใหอลลอฮโปรดปราน ทาใหมลาอกตรก” และประเดนทศนคตท�มตอบทบญญตทางศาสนาท�วาดวย “การนาบทบญญตหรอฮาดษ ท�เก�ยวของกบการดแลสขภาพชองปาก ทาใหนกเรยนสามารถปฏบตไดดย�งข�น” และ “แทจรงความสะอาดคอสวนหน� งของความศรทธา ทาใหนกเรยนอยากแปรงฟนใหสะอาดมากข�น” มความสมพนธกบความถ�ของการแปรงฟนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.05 ดงแสดงในตารางท� 11

40

ตารางท� 11 การทดสอบความสมพนธระหวางวถชวตและพฤตกรรมการแปรงฟนโดยใชสถตไค-สแควร

ความถ�การแปรงฟน

วถชวต ตอวน p - value < 2 คร/ง ≥ 2 คร/ง

ความรในบทบญญตทางศาสนา

“การแปรงฟนมประโยชน เช น ป องกนโรคฟนผ ช วย

สลายเสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาให

กล�นปากหมดไป ทาใหอลลอฮโปรดปราน ทาใหมลาอกต

รก”

ไมร 50 58 0.001 ร 51 133 ทานศาสดา (ศอลฯ) กลาววา “ละหมาดของผท�ถฟน

ดกวาละหมาดของผท�ไมไดถฟนถง 7 เทา”

ไมร 91 173 0.895 ร 10 18 ความรในบทบญญตโดยรวม ร < 6 ขอ 93 168 0.277 ร ≥ 6 ขอ 8 23 ทศนคตตอบทบญญตทางศาสนา

การนาบทบญญตหรอฮาดษ ท�เก�ยวของกบการดแล

สขภาพช องปาก ทาใหนกเรยนสามารถปฏบตไดดย�งข/น เหนดวยนอย 29 33 0.023 เหนดวยมาก 72 158

“แทจรงความสะอาดคอส วนหน�งของความศรทธา” ทา

ใหนกเรยนอยากแปรงฟนใหสะอาดมากข/น

เหนดวยนอย 22 21 0.013 เหนดวยมาก 79 170

41

ตารางท� 11 (ตอ) ความถ�การแปรงฟน

วถชวต ตอวน p - value

< 2 คร/ง ≥ 2 คร/ง

“การแปรงฟนมประโยชนหลายอยาง เช น ป องกนโรคฟน

ผทาใหเหงอกแขงแรง เป นตน” เป นการส งเสรมใหมสลม

ทกคนแปรงฟนอยางสม�าเสมอ

เหนดวยนอย 10 12 0.265 เหนดวยมาก 91 179 จากบทบญญตท�วา “หากฉนไมเกรงวาจะสร างความ

ลาบากแกประชาชาตของฉนจนเกนไปแลว ฉนอยากให

พวกเขา (ประชาชน) แปรงฟนทกคร/งท�จะตองละหมาด”

ทาใหนกเรยนรสกอยากแปรงฟนกอนละหมาดมากข/น

เหนดวยนอย 38 54 0.102 เหนดวยมาก 63 137 “ละหมาดของผท�ถฟนดกวาละหมาดของผท�ไมไดถฟน”

ทาใหนกเรยนรสกอยากแปรงฟนทกคร/งกอนละหมาด

เหนดวยนอย 40 56 0.075 เหนดวยมาก 61 135

3.8 ความสมพนธระหวางทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพกบพฤตกรรมทนตสขภาพ

เม�อวเคราะหความสมพนธระหวางทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ โดยใชสถต ไค-สแควร พบวาไมพบความสมพนธระหวางทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพกบพฤตกรรม ทนตสขภาพ ดงแสดงในตารางท� 12

42

ตารางท� 12 การทดสอบความสมพนธระหวางทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพและพฤตกรรมทนตสขภาพโดยใชสถตไค-สแควร

ความถ�

ประเดนทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ การใช ไหมขดฟน p - value

ไมใช ใช

“ไมจาเปนตองใชไหมขดฟนเพราะการแปรงฟนอยาง

เดยวกเพยงพอ”

ด 109 64 0.767

ไมด 77 42

ความถ�

การไปพบทนตแพทย p - value

ไมพบ พบ

“ถาไมมอาการปวดฟนกไมจาเปนตองไปพบหมอฟน”

ด 42 173 0.341

ไมด 19 58

3.9 ความสมพนธระหวางวถชวตและพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะโรคฟนผ

สภาวะโรคฟนผในท�น� ไดถกแบงออกเปน 2 กลม ไดแก กลมท�มฟนผต�า (กลมท�มฟนผนอยกวา 3 ซ�) และกลมท�มฟนผสง (กลมท�มฟนผต�งแต 3 ซ�ข�นไป) โดยจดกลมตามคาเฉล�ยประสบการณฟนผจากผลการสารวจสภาวะทนตสขภาพ คร� งท� 6 พ.ศ. 2551 และสภาวะโรคฟนผในฟนหนาบน 4 ซ� (#12,11,21,22) ในท�น� ไดถกแบงออกเปน 2 กลมเชนกน ไดแก กลมท�ไมมฟนผในฟนหนา และกลมท�มฟนผในฟนหนา และปจจยท�เปนทศนคตท�มตอพฤตกรรมทนตสขภาพ ถกแบงออกเปน 3 ปจจยยอย ไดแก ปจจยทศนคตตอการทาความสะอาดชองปาก มท�งหมด 4 ประเดน ถกแบงออกเปน 2 กลม ไดแก กลมท�มทศนคตไมด (คอกลมท�มทศนคตไมด ต�งแต 2 ประเดนข�นไป) และกลมท�มทศนคตด (คอกลมท�มทศนคตด ต�งแต 3 ประเดนข�นไป) สวนปจจยทศนคตตอการบรโภคอาหารและการรบบรการทนตกรรม ปจจยละ 2 ประเดน ซ� งแตละปจจยถกแบงออกเปน 2 กลม ไดแก กลมท�มทศนคตไมด (กลมท�มทศนคตไมด 1-2 ประเดน) และกลมท�มทศนคตด (กลมท�มทศนคตดท�ง 2 ประเดน)

43

เม�อวเคราะหความสมพนธระหวางวถชวตและพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะโรคฟนผ โดยทดสอบดวยสถตวเคราะหการถดถอยโลจสตก พบวาผท�ใชไมซกและผท�มทศนคตท�ดในพฤตกรรมการบรโภคอาหารมความสมพนธกบการเกดโรคฟนผอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.05 ดงแสดงในตารางท� 13 และพบวาผท�รนอยในบทบญญตทางศาสนาท�เก�ยวกบการทาความสะอาดชองปากในภาพรวมและผท�ไมรในบทบญญตท�วาดวย “การแปรงฟนมประโยชน เชน ปองกนโรคฟนผ ชวยสลายเสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกล�นปากหมดไป ทาใหอลลอฮโปรดปราน ทาใหมลาอกตรก” มความสมพนธกบการเกดฟนผในฟนหนาบน 4 ซ�อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.05 ดงแสดงในตารางท� 14

44

ตารางท� 13 ความสมพนธระหวางวถชวตและพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะโรคฟนผโดยใชสถตวเคราะหการถดถอยโลจสตก

ปจจย

สภาวะฟนผ

p-value

Unadjusted

Odds ratio

(95%CI)

p-value

Adjusted

Odds ratio

(95%CI) ผต�า ผสง

ความถ�ของการใช ไมซกตอสปดาห ไมใช 85 187 1 1 ใช 2 18 0.045 4.09 0.040 5.49 (0.93 - 18.03) (1.08 - 28.00)

ทศนคตตอการบรโภคอาหาร ไมด 75 158 1 1

ด 12 47 0.075 1.86 0.047 2.18 (0.93 - 3.71) (1.01 - 4.68)

ความรในบทบญญต8 ร 11 17 1 1

ไมร 76 188 0.248 1.60 0.529 1.33 (0.72 - 3.58) (0.55 - 3.20)

ความรในบทบญญต10 ร 60 124 1 1

ไมร 27 81 0.170 1.45 0.060 1.79 (0.85 - 2.48) (0.98 - 3.26)

ความรในบทบญญตโดยรวม ร ≥ 6 ขอ 13 18 1 1

ร < 6 ขอ 74 187 0.118 1.83 0.129 2.00 (0.85 - 3.91) (0.82 - 4.89)

45

ตารางท� 13 (ตอ)

ปจจย

สภาวะฟนผ

p-value

Unadjusted

Odds ratio

(95%CI)

p-value

Adjusted

Odds ratio

(95%CI) ผต�า ผสง

ความเหนดวยในบทบญญต10 เหนดวยมาก 83 187 1 1

เหนดวยนอย 4 18 0.216 2.00 0.367 1.77 (0.66 - 6.08) (0.51 - 6.07)

ความเหนดวยในบทบญญต2 เหนดวยนอย 31 61 1 1

เหนดวยมาก 56 144 0.323 1.31 0.162 1.61 (0.77 - 2.22) (0.83 - 3.11)

ความเหนดวยในประเดนทศนคต1 เหนดวยนอย 20 42 1 1

เหนดวยมาก 67 163 0.633 1.16 0.716 1.14 (0.63 - 2.12) (0.57 - 2.27)

ความเหนดวยในบทบญญต1 เหนดวยมาก 76 173 1 1

เหนดวยนอย 11 32 0.513 1.28 0.715 1.17 (0.61 - 2.67) (0.51 - 2.71)

ความเหนดวยในบทบญญต8 เหนดวยนอย 33 63 1 1

เหนดวยมาก 54 142 0.231 1.38 0.649 1.16 (0.82 - 2.33) (0.60 - 2.24)

46

ตารางท� 13 (ตอ)

ปจจย

สภาวะฟนผ

p-value

Unadjusted

Odds ratio

(95%CI)

p-value

Adjusted

Odds ratio

(95%CI) ผต�า ผสง

ความถ�ในการแปรงฟนตอวน < 2 คร� ง 34 67 1 1

≥ 2 คร� ง 53 138 0.293 1.32 0.275 1.38 (0.79 - 2.22) (0.78 - 2.45)

ระยะเวลาในการแปรงฟน < 2 นาท 3 9 1 1 ≥ 2 นาท 84 196 0.711 0.78 0.610 1.48 (0.21 - 2.95) (0.33 - 6.71) ความถ�ของการใชน�ายาบวนปากตอสปดาห ใช 49 95 1 1

ไมใช 38 110 0.119 1.49 0.092 1.63 (0.90 - 2.47) (0.92 - 2.87)

ความถ�ของการใช ไหมขดฟนหรอไมจ/มฟนตอสปดาห ≥ 5 วน 8 17 1 1

< 5 วน 79 188 0.801 1.12 0.392 1.54 (0.46 - 2.70) (0.57 - 4.16)

ความถ�ของการบรโภคของวางตอสปดาห < 5 วน 18 35 1 1

≥ 5 วน 69 170 0.463 1.27 0.125 1.74 (0.67 - 2.39) (0.86 - 3.51)

47

ตารางท� 13 (ตอ)

ปจจย

สภาวะฟนผ

p-value

Unadjusted

Odds ratio

(95%CI)

p-value

Adjusted

Odds ratio

(95%CI) ผต�า ผสง

รสชาตอาหารท�ชอบมากท�สด รสชาตอ�นๆ 73 162 1 1

รสหวาน 14 43 0.336 1.38 0.270 1.49 (0.71 - 2.69) (0.73 - 3.02)

ทศนคตตอการทาความสะอาดช องปาก ด 53 113 1 1

ไมด 34 92 0.360 1.27 0.098 1.63 (0.76 - 2.11) (0.91 - 2.92)

ทศนคตตอการรบบรการทนตกรรม ไมด 52 108 1 1

ด 35 97 0.266 1.33 0.103 1.61 (0.80 - 2.22) (0.91 - 2.85)

48

ตารางท� 14 ความสมพนธระหวางวถชวตและพฤตกรรมทนตสขภาพกบสภาวะโรคฟนผในฟนหนาบน 4 ซ�โดยใชสถตวเคราะหการถดถอยโลจสตก

สภาวะฟนผ Unadjusted Adjusted ปจจย ฟนหนาบน 4 ซ� p-value Odds ratio p-value Odds ratio ไมผ ผ (95%CI) (95%CI) ความรในบทบญญต10 ร 115 69 1 1 ไมร 52 56 0.017 1.80 0.016 1.93 (1.11 - 2.90) (1.13 - 3.30)

ความรในบทบญญตโดยรวม ร ≥ 6 ขอ 25 6 1 1

ร < 6 ขอ 142 119 0.005 3.49 0.032 2.99 (1.39 - 8.79) (1.10 - 8.16)

ความรในบทบญญต8 ไมร 150 114 1 1

ร 17 11 0.692 0.85 0.919 1.05 (0.38 - 1.89) (0.44 - 2.49)

ผท�เหนดวยในบทบญญต10 เหนดวยมาก 157 113 1 1

เหนดวยนอย 10 12 0.247 1.67 0.335 1.66 (0.70 - 3.99) (0.59 - 4.66)

ผท�เหนดวยในบทบญญต2 เหนดวยนอย 54 38 1 1

เหนดวยมาก 113 87 0.725 1.09 0.627 1.16 (0.66 - 1.81) (0.63 - 2.13)

49

ตารางท� 14 (ตอ)

ปจจย

สภาวะฟนผ

p-value

Unadjusted

Odds ratio

(95%CI)

p-value

Adjusted

Odds ratio

(95%CI) ฟนหนาบน 4 ซ�

ไมผ ผ

ผท�เหนดวยในประเดนทศนคต1 เหนดวยนอย 39 23 1 1

เหนดวยมาก 128 102 0.306 1.35 0.148 1.62 (0.76 - 2.41) (0.84 - 3.09)

ผท�เหนดวยในบทบญญต1 เหนดวยมาก 145 104 1 1

เหนดวยนอย 22 21 0.387 1.33 0.815 1.09 (0.70 - 2.55) (0.51 - 2.33)

ผท�เหนดวยในบทบญญต8 เหนดวยนอย 60 36 1 1

เหนดวยมาก 107 89 0.200 1.39 0.341 1.34 (0.84 - 2.29) (0.73 - 2.47)

ความถ�ในการแปรงฟนตอวน < 2 คร� งตอวน 59 42 1 1

≥ 2 คร� งตอวน 108 83 0.759 1.08 0.629 1.14 (0.66 - 1.76) (0.67 - 1.95)

ระยะเวลาในการแปรงฟน < 2 นาท 7 5 1 1

≥ 2 นาท 160 120 0.935 1.05 0.912 1.07 (0.33 - 3.39) (0.30 - 3.83)

50

ตารางท� 14 (ตอ)

ปจจย

สภาวะฟนผ

p-value

Unadjusted

Odds ratio

(95%CI)

p-value

Adjusted

Odds ratio

(95%CI) ฟนหนาบน 4 ซ�

ไมผ ผ

ความถ�ของการใช น/ายาบวนปากตอสปดาห ใช 89 55 1 1

ไมใช 78 70 0.116 1.45 0.070 1.60 (0.91 - 2.31) (0.96 - 2.68)

ความถ�ของการใช ไหมขดฟนหรอไมจ/มฟนตอสปดาห < 5 วน 156 111 1 1

≥ 5 วน 11 14 0.163 1.79 0.223 1.76 (0.78 - 4.09) (0.71 - 4.38)

ความถ�ของการใช ไมซกตอสปดาห ไมใช 156 116 1 1

ใช 11 9 0.837 1.10 0.870 1.09 (0.44 - 2.74) (0.39 - 3.03)

ความถ�ของการบรโภคของวางตอสปดาห < 5 วน 33 20 1 1

≥ 5 วน 134 105 0.409 1.29 0.146 1.63 (0.70 - 2.38) (0.84 - 3.15)

รสชาตอาหารท�ชอบมากท�สด รสชาตอ�นๆ 136 99 1 1

รส หวาน 31 26 0.633 1.15 0.475 1.25 (0.64 - 2.06) (0.68 - 2.33)

51

ตารางท� 14 (ตอ)

ปจจย

สภาวะฟนผ

p-value

Unadjusted

Odds ratio

(95%CI)

p-value

Adjusted

Odds ratio

(95%CI) ฟนหนาบน 4 ซ�

ไมผ ผสง

ทศนคตตอการทาความสะอาดช องปาก ด 97 69 1 1

ไมด 70 56 0.623 1.13 0.399 1.25 (0.71 - 1.80) (0.74 - 2.11)

ทศนคตตอการบรโภคอาหาร ด 35 24 1 1

ไมด 132 101 0.711 1.12 0.767 1.10 (0.62 - 1.99) (0.59 - 2.07)

ทศนคตตอการรบบรการทนตกรรม ไมด 92 68 1 1

ด 75 57 0.907 1.03 0.459 1.22 (0.65 - 1.64) (0.72 - 2.05)

หมายเหต

บทบญญต1 หมายถง บทบญญตขอท� 1 ท�วาดวย “แทจรงความสะอาดคอสวนหน�ง

ของความศรทธา”

บทบญญต2 หมายถง บทบญญตขอท� 2 ท�วาดวย “หากฉนไมเกรงวาจะสรางความ

ลาบากแกประชาชาตของฉนจนเกนไปแลว ฉนอยากใหพวกเขา (ประชาชน) แปรงฟนทกคร� งท�

จะตองละหมาด”

บทบญญต8 หมายถง บทบญญตขอท� 8 ท�วาดวย “ละหมาดของผท�ถฟนดกวา

ละหมาดของผท�ไมไดถฟนถง 70 เทา”

52

บทบญญต10 หมายถง บทบญญตขอท� 10 ท�วาดวย “การแปรงฟนมประโยชน เชน ปองกนโรคฟนผ ชวยสลายเสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกล�นปากหมดไป ทาใหอลลอฮโปรดปราน ทาใหมลาอกตรก” ประเดนทศนคต1 หมายถง ประเดนทศนคตท�มตอบทบญญตทางศาสนาท�วาดวย “การนาบทบญญตหรอฮาดษ ท�เก�ยวของกบการดแลสขภาพชองปาก ทาใหนกเรยนสามารถปฏบตไดดย�งข�น”

53

บทท 4

บทวจารณ

ผลการศกษาครงนในภาพรวม พบวาเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม อาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส มความชกและความรนแรงของโรคฟนผสงมาก และเมอเปรยบเทยบกบผลการสารวจสภาวะทนตสขภาพในระดบประเทศของไทยในกลมผทมอาย 15 ป พบวามความชกและความรนแรงของโรคฟนผสงกวาอยางมนยสาคญทางสถต ดานพฤตกรรม ทนตสขภาพ พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมการทาความสะอาดชองปากด มการแปรงฟนทกวนและมการใชอปกรณเสรมและใชวธอนในการทาความสะอาดชองปากรวมดวย แตการศกษาในครงนยงไมมการประเมนในเรองคณภาพของการแปรงฟน ทาใหไมทราบเกยวกบความสะอาดและประสทธภาพของการแปรงฟน การบรโภคอาหาร กลมตวอยางมการบรโภคอาหารวางและเครองดมระหวางมออาหารหลายอยางใน 1 สปดาหแตความถยงไมสงมากนก การรบบรการ ทนต กรรม พบวากลมตวอยางมารบบรการทนตกรรมนอย ในกลมทมารบบรการทนตกรรมจะมาดวยสาเหตเมอมอาการหรอมปญหาในชองปาก สวนนอยทมารบบรการในงานปองกนโรคในชองปาก ดานทศนคตทมตอพฤตกรรมทนตสขภาพ พบวาในภาพรวมกลมตวอยางมทศนคตดตอพฤตกรรมทนตสขภาพ แตมบางทเหนดวยกบพฤตกรรมทนตสขภาพทไมด เชน พฤตกรรมการบรโภคอาหาร สวนดานวถชวต พบวากลมตวอยางมความรในเรองบทบญญตทางศาสนาทเกยวกบการทาความสะอาดชองปากในภาพรวมนอย แตมทศนคตดตอบทบญญตทางศาสนาและละหมาดครบวนละ 5 เวลา ถงแมวามรายงานถงความชกของการเกดโรคฟนผในประเทศอตสาหกรรมมแนวโนมทลดลงเรอยๆ29, 30 แตกลบพบวาในประเทศทกาลงพฒนาบางประเทศ โดยเฉพาะประเทศทไมมโปรแกรมสรางเสรมสขภาพชองปากและปองกนโรคในชองปาก มอบตการณของการเกดโรคฟนผเพมขนอยางตอเนอง29 และขอมลทเกยวของกบสขภาพชองปากในเดกวยรนยงมนอย โดยเฉพาะเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในจงหวดชายแดนภาคใต ยงไมพบรายงานการศกษาเกยวกบสภาวะสขภาพชองปาก พฤตกรรมทนตสขภาพ และปจจยตางๆทเกยวของกบสภาวะสขภาพชองปากในเดกกลมน จากการศกษาคนควา พบวาศาสนาอสลามไดใหความสาคญกบสขภาพ ดงคาสอนหรอบทบญญตมากมายไดกลาวถงเรองสขภาพ ทงสขภาพทวไปและสขภาพชองปาก ดงนนจงมประเดนทนาสนใจวา เดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา

53

54

อสลามนาจะมสภาวะสขภาพชองปากทด และโรงเรยนมการเรยนการสอนและเผยแพรความรตางๆในบทบญญตทเกยวกบสขภาพชองปากใหแกเดกนกเรยน เพอใหเดกนกเรยนสามารถนาความรไปปฏบตในการดาเนนชวตประจาวน เปนการสงเสรมใหเดกนกเรยนรกความสะอาด สามารถดแลสขภาพชองปากของตนเอง และมสขภาพอนามยในชองปากทดตอไปในอนาคต แตจากการศกษาในครงนกลบพบวาเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม อาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส มสภาวะโรคฟนผสงและมความรในบทบญญตทเกยวกบการทาความสะอาดชองปากนอย

จากผลการศกษาครงนพบวาเดกนกเรยนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามในอาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส มความชกของการเกดโรคฟนผสงมาก ใกลเคยงกบการศกษาทผานมาในหลายประเทศและหลายภมภาคทศกษาในกลมตวอยางทมอายใกลเคยงกน เชน การศกษาของ Hamissi และคณะ31 ในป 2008 พบวาเดกนกเรยนอาย 15-16 ปในประเทศอหรานมความชกของโรคฟนผคดเปนรอยละ 75.50 เชนเดยวกบการศกษาของ Garcia-Cortes และคณะ32 ในป 2009 พบวาเดกนกเรยนอาย 16-25 ปในประเทศเมกซโกมความชกของโรคฟนผคดเปนรอยละ 74.40 และการศกษาของ Gorbatova และคณะ33 ในป 2011 พบวาเดกอาย 15 ปในประเทศรสเซยมความชกของโรคฟนผสงถงรอยละ 91.80 นอกจากนนยงมการศกษาของ Umer และคณะ34 ในป 2011 พบวาเดกอาย 15-19 ปในประเทศมาเลเซยมความชกของโรคฟนผคดเปนรอยละ 70 และเมอพจารณาถงความรนแรงของการเกดโรคฟนผ พบวาผลของการศกษาในครงนมความรนแรงของโรคฟนผใกลเคยงกบการศกษาของ Garcia-Cortes ในประเทศเมกซโกและการศกษาของ Gorbatova ในประเทศรสเซยทพบวากลมตวอยางมคาเฉลยประสบการณฟนผ ถอน อด เปน 4.04 และ 4.92 ซตอคนตามลาดบ อยางไรกตามผลของการศกษาครงนมความรนแรงของโรคฟนผสงกวาการศกษาของ Hamissi ในประเทศอหรานทพบวากลมตวอยางทมอาย 15 ปมคาเฉลยประสบการณฟนผ ถอน อด เปน 2.66 ซตอคน และเมอพจารณาเปรยบเทยบกบผลการสารวจสภาวะทนตสขภาพในระดบประเทศของไทย ครงท 6 พ.ศ. 2551 ในกลมตวอยางอาย 15 ป กพบวาความชกและความรนแรงของการเกดโรคฟนผสงกวามากอยางมนยสาคญทางสถต เนองจากกลมวยรนมการบรโภคอาหารวางและเครองดมทมสวนประกอบของแปงและนาตาลบอยและการเขาถงบรการทนตกรรมมนอย ซงมกจะมาดวยเมอมอาการหรอเกยวกบความสวยงาม มสวนนอยทมารบบรการดานการปองกนโรคในชองปาก ในสวนของการกระจายของโรคฟนผ พบวาผลการศกษาครงนมความชกของโรคฟนผในฟนกรามแทซท 1 มากทสด รองลงมาเปนฟนกรามแทซท 2 ซงสอดคลองกบการศกษาของ Udoye และคณะ35 ในป 2009 ทศกษาในประเทศไนจเรย โดยพบวาโรคฟนผมความ

55

ชกมากทสดในฟนกรามแทซท 1 รองลงมาคอฟนกรามแทซท 2 แตทแตกตางกนคอ การศกษาครงนมความชกของโรคฟนผในฟนหนาบนสงกวาการศกษาในประเทศไนจเรยมาก โดยพบวามความชกของโรคฟนผในฟนตดบนซกลางและซขางเปนรอยละ 27 และ 21 ตามลาดบ ในขณะทการศกษาในประเทศไนจเรยมความชกของโรคฟนผในฟนตดบนแครอยละ 0.80 เทานน โรคฟนผมแนวโนมจะเพมขนตามอายเมอพจารณาคาเฉลยประสบการณฟนผ ถอน อด ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตนและมธยมศกษาตอนปลายแลวพบวา คาเฉลยประสบการณฟนผ ถอน อด ของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายสงกวาของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนตนอยางเหนไดชด เชนเดยวกบผลการศกษาทผานมาทศกษาในกลมตวอยางทมอายใกลเคยงกน31-32, 34-37 อาจบงชใหทราบวาโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามไมมโปรแกรมการสงเสรมสขภาพชองปากและปองกนโรคในโรงเรยน

ดานพฤตกรรมการทาความสะอาดชองปาก พบวาพฤตกรรมการแปรงฟนใกลเคยงกบการศกษาของ Zhu และคณะ38 ในป 2003 ทพบวารอยละ 43.90 ของเดกอาย 18 ปในประเทศจนมพฤตกรรมการแปรงฟนอยางนอย 2 ครงตอวน แตมความแตกตางกบการศกษาของ Emmanuel และคณะ39 ในป 2010 ทพบวารอยละ 60.40 ของเดกนกเรยนอาย 13-22 ปในประเทศแทนซาเนยแปรงฟน 1 ครงตอวนและมเพยงรอยละ 24.00 ทแปรงฟน 2 ครงตอวน สวนชวงเวลาของการแปรงฟนในการศกษาครงนไมแตกตางจากการศกษาของ Zhu ในประเทศจนและ Emmanuel ในประเทศแทนซาเนยทพบวามการแปรงฟนในชวงตอนเชามากทสด รองลงมาเปนชวงเวลาเยนหรอกอนนอน จากการรายงานพฤตกรรมการทาความสะอาดชองปากของกลมตวอยางในการศกษาครงน พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมการแปรงฟนด แตไมสอดคลองกบสภาวะสขภาพชองปาก ทงนอาจเนองมาจากการศกษาครงนใชแบบสอบถามในการเกบขอมล ซงกลมตวอยางอาจนาความรมาตอบ โดยการประเมนพฤตกรรมการแปรงฟนมากกวาความเปนจรง และการศกษาครงนไมไดประเมนคณภาพของการแปรงฟน นอกจากนนกลมตวอยางยงใชอปกรณเสรมและใชวธอนๆในการทาความสะอาดชองปากรวมดวย โดยพบวามการใชไมจมฟนมากทสด รองลงมาเปนนายาบวนปาก และไหมขดฟนตามลาดบ อาจเปนเพราะกลมตวอยางมโรคฟนผสง จงมการแกปญหาดวยการใชไมจมฟนเขยเศษอาหารทตดตามซอกฟนหรอในรฟนทผ และการใชนายาบวนปากเพอแกปญหาในเรองกลนปาก แตการศกษาครงนมการใชไมซกนอยมาก ซงใหผลแตกตางจากผลการศกษาในประเทศมสลมแถบตะวนออกกลางทมการใชกนอยางแพรหลาย ดวยเหตผลทางวฒนธรรมและความศรทธาในศาสนา และอาจเปนเพราะไมซกมการจาหนายทวไป หาซอไดงาย เชน การศกษาของ Al–Otaibi40 ในป 2003 ไดศกษาถงพฤตกรรมการทาความสะอาดฟนในกลมตวอยางครอบครว

56

ของเจาหนาทมหาวทยาลยและเจาหนาททหาร ในเมองมกกะฮ ประเทศซาอดอาระเบย พบวารอยละ 73 ของกลมตวอยางทาความสะอาดฟนดวยการแปรงฟนทกวน และรอยละ 65 มการใชไมซกทาความสะอาดฟนรวมดวย และยงพบอกวาในกลมครอบครวของเจาหนาทมหาวทยาลย ทมอายระหวาง 16-20 ป เพศชายมการใชไมซกมากกวาเพศหญงอยางมนยสาคญทางสถต และการศกษาของ Farsi และคณะ ในป 2004 ไดศกษาถงพฤตกรรมทนตสขภาพในเดกนกเรยนอาย 12-18 ปในเมองญดดะห ประเทศซาอดอาระเบย พบวาเดกนกเรยนสวนใหญมพฤตกรรมการทาความสะอาดชองปากดวยการแปรงฟน และมการใชไมซกทาความสะอาดฟนรวมดวย โดยพบวาพฤตกรรมการแปรงฟนในเพศหญงมมากกวาในเพศชาย ขณะทการใชไมซกในเพศชายมมากกวาในเพศหญงอยางมนยสาคญทางสถต นอกจากนนยงมการศกษาของ Darout และคณะ ในป 2005 ทศกษาถงพฤตกรรมทนตสขภาพในกลมนกเรยนอาย 12-22 ปในประเทศซดาน กพบวาเดกนกเรยนสวนใหญมพฤตกรรมในการทาความสะอาดชองปากดวยวธการแปรงฟน และมการใชไมซกรวมดวยเชนกน แตไมพบความแตกตางในพฤตกรรมดงกลาวระหวางเพศชายและเพศหญงอยางมนยสาคญทางสถต การศกษาครงนไมไดวเคราะหความแตกตางของการใชไมซกระหวางเพศชายกบเพศหญง เนองจากมจานวนกลมตวอยางทใชไมซกนอยมาก ทงนอาจเนองมาจากในประเทศไทยมการวางจาหนายขายไมซกนอย ทาใหหาซอคอนขางยาก ซงแตกตางจากแปรงสฟนทมการจาหนายทวไป สามารถหาซอไดงายและราคาไมแพง

การศกษาครงนยงพบวากลมตวอยางมฟนผในฟนหนาบนสงมาก อาจเปนเพราะกลมตวอยางมการบรโภคอาหารวางและเครองดมทมสวนประกอบของนาตาลและแปงระหวางมอและไมสามารถทาความสะอาดฟนไดทวถง โดยเฉพาะบรเวณฟนหนาบนดานเพดานปาก และจากรายงานทมการใชไหมขดฟนนอย ซงอาจเกยวของกบการเกดโรคฟนผในฟนหนาบนในกลมตวอยางน

ดานพฤตกรรมการบรโภคอาหาร พบวากลมตวอยางสวนใหญบรโภคอาหารมอหลกวนละ 3 มอและรายงานวามการบรโภคอาหารระหวางมอทไมบอยมาก ซงใหผลแตกตางกบการศกษาของ Bruno และคณะ ทพบวาเดกวยรนในประเทศสวเดนทเปนเพศหญงมแนวโนมบรโภคอาหารมอหลกลดลง โดยพบวามการเลกบรโภคอาหารมอหลกในตอนเชาเพมขน ซงการบรโภคอาหารมอหลกทลดลง จะสงผลใหมการบรโภคอาหารวางระหวางมอมากขน ซงมความเสยงตอการเกดโรคฟนผเพมขน โดยทการศกษาครงนมการแบงประเภทของอาหารระหวางมอออกเปน 2 กลม ไดแก อาหารวางและเครองดม ในแตละกลมมอาหารหลายชนดทบรโภคใน 1 สปดาห โดยพบวาประเภทของอาหารวางทมการบรโภคมากทสดคอขนมกรบกรอบ รองลงมาเปน

57

ลกอมและหมากฝรงตามลาดบ และประเภทของเครองดมทมการบรโภคมากทสดคอ เครองดมรสหวาน ซงแตกตางจากการศกษาของ Zhu ในประเทศจนทแบงประเภทของอาหารระหวางมอออกเปน 3 กลม ไดแก อาหารหวานหรอลกอม เครองดมผสมนาตาล และขนมหวานทบรโภคกอนนอน โดยพบวารอยละ 53.00 ของกลมตวอยางมการบรโภคขนมหวานหรอลกอมทกวน และรอยละ 40.90 มการบรโภคเครองดมผสมนาตาลทกวน เมอพจารณาถงความถของการบรโภคอาหารระหวางมอ พบวาการศกษาครงนมความถของการบรโภคอาหารระหวางมอนอยกวาการศกษาของ Zhu เนองจากการศกษาครงนมการประเมนความถของการบรโภคเปนจานวนวนตอสปดาห ขณะทการศกษาของ Zhu มการประเมนความถของการบรโภคเปนจานวนครงตอวน ซงเปนขอจากดของการศกษาครงนทมการใชแบบสอบถามและมการทบทวนยอนหลงในการบรโภคอาหารระหวางมอใน 1 สปดาหทผานมา ซงอาจคลาดเคลอนไดงายและมแนวโนมประเมนความถในการบรโภคตากวาความเปนจรง

สวนพฤตกรรมการรบบรการทนตกรรมนน พบวารอยละ 53.11 ของกลมตวอยางไมไดรบบรการทนตกรรมในชวงเวลา 1 ปทผานมา ซงใกลเคยงกบการศกษาของ Zhu ทพบวากลมตวอยางรอยละ 52.20 ไมเคยรบบรการทนตกรรม และการศกษาของ Lopez และคณะ41 ป 2007 ทพบวารอยละ 67.90 ของเดกอาย 15-17 ปในประเทศชลไมเคยรบบรการทนตกรรม นอกจากนนยงใกลเคยงกบการศกษาของ Emmanuel ในประเทศแทนซาเนยทพบวารอยละ 70.80 ของกลมตวอยางไมเคยรบบรการทนตกรรม และการศกษาครงนยงพบวารอยละ 12.41 ของกลมตวอยางรายงานวารบบรการทนตกรรมปละ 2 ครง สอดคลองกบการศกษาของ Zhu ในประเทศจนทพบวารอยละ 26.30 ของกลมตวอยางอาย 18 ปในประเทศจนมารบบรการทนตกรรมปละ 1-2 ครง โดยสาเหตของการรบบรการทนตกรรม สวนใหญมารบบรการในงานบาบดรกษา ไดแก อดฟนมากทสด รองลงมาคอถอนฟนและขดหนนาลายตามลาดบ ซงใหผลแตกตางกบการศกษาของ Emmanuel ในประเทศแทนซาเนยทพบวากลมตวอยางมารบบรการถอนฟนมากทสด รองลงมาคออดฟนและขดหนนาลายตามลาดบ และยงพบอกวารอยละ 22.22 จะไปพบทนตแพทยเมอมอาการหรอมปญหาในชองปากเทานน ซงใหผลสอดคลองกบการศกษาของ Zhu ในประเทศจนทพบวารอยละ 41.40 ของกลมตวอยางอาย 18 ปจะไมพบทนตแพทยถาไมมอาการปวดฟนเนองจากฟนผหรอมเลอดออกทเหงอก โดยเฉพาะกลมตวอยางทอยในเขตชนบทของประเทศจน พบวามการเขาถงบรการทนตกรรมนอยกวากลมตวอยางทอยในเขตเมอง เนองจากความแตกตางดานฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของครอบครวและการใหบรการทนตกรรมในสถานบรการทตางกน

58

ดานวถชวตทเปนความรในบทบญญตทางศาสนาทเกยวกบการทาความสะอาดชองปาก พบวากลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 89.38) มความรนอยในบทบญญตทางศาสนาทเกยวกบการทาความสะอาดชองปาก โดยมคะแนนเฉลยของความรในบทบญญตทางศาสนาทเกยวกบการทาความสะอาดชองปากเปน 3.88 ± 1.40 ขอตอคน จากจานวนทงหมด 10 ขอ ซงสอดคลองกบการศกษาของอนนต ดษฐาภนนท42 ทพบวาชาวมสลมบานนาคอใต อาเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน สวนใหญมความรดานศาสนาบญญตทเกยวกบการดแลสขภาพชองปากในภาพรวมอยในระดบตา อาจเนองมาจากหลกสตรการเรยนการสอนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามไมไดเนนใหมการเรยนการสอนในเรองบทบญญตทางศาสนาทเกยวกบสขภาพ ทาใหคนมสลมสวนใหญในจงหวดชายแดนใตของประเทศไทยไมมความรในบทบญญตทเกยวกบการทาความสะอาดชองปาก อยางไรกตามมบางองคกรทพยายามสงเสรมและเผยแพรความรในบทบญญตทางศาสนาอสลามมาใชในงานสรางเสรมสขภาพชองปาก เชน สมาคมจนทรเสยวการแพทยและสาธารณสข ไดจดพมพหนงสอทเกยวกบการบรณาการองคความรในบทบญญตศาสนาอสลามกบการสรางเสรมสขภาพชองปาก แตจากการศกษาของสญญา เพญอามาศ และคณะ43 พบวาบคลากรสาธารณสขทเปนมสลมใน 5 จงหวดชายแดนใตของประเทศไทยกมความรในบทบญญตดงกลาวคอนขางนอย อาจเปนเพราะความรในบทบญญตทเกยวกบสขภาพไมมการเผยแพรหรอตอยอดทงในโรงเรยน ชมชน และสถานบรการสาธารณสข อาจจะสงผลทาใหมสลมในจงหวดชายแดนใตของประเทศไทยมความรในบทบญญตดงกลาวนอย สวนทศนคตในบทบญญตทางศาสนาในภาพรวม พบวากลมตวอยางมทศนคตทดตอบทบญญตดงกลาว ทงนอาจเพงเกดขนในระหวางเขารวมการศกษาในครงน ซงจากการสงเกตในขณะเกบขอมล พบวากลมตวอยางสวนใหญเพงทราบและเขาใจในบทบญญตดงกลาว

และเมอวเคราะหความสมพนธระหวางความรในบทบญญตดงกลาวกบพฤตกรรมการแปรงฟน กพบเพยงความรในบทบญญตทวาดวย “การแปรงฟนมประโยชน เชน ปองกนโรคฟนผ ชวยสลายเสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกลนปากหมดไป ทาใหอลลอฮโปรดปราน ทาใหมลาอกตรก” เทานนทสมพนธกบพฤตกรรมการแปรงฟนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงใหผลสอดคลองกบการศกษาของอนนต ดษฐาภนนท ทพบวาระดบความรดานบทบญญตของคนมสลมกบพฤตกรรมการทาความสะอาดชองปากมความสมพนธกนอยางมนยสาคญทางสถต การทประชาชนมความรดานศาสนบญญตทเกยวกบการดแลสขภาพชองปากนอย อาจสงผลใหการถายทอดความรจากพอแมไปสลกหลานเกดขนนอย ซงอาจเปนอกสาเหตหนงททาใหเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามทอยในชมชนของมสลมมความรใน

59

บทบญญตทางศาสนาทเกยวกบการทาความสะอาดชองปากนอย ซงอาจสงผลใหเดกนกเรยนและชมชนไมไดนาความรจากบทบญญตทางศาสนามาใชในการดแลสขภาพชองปากของตนเองในการดาเนนชวตประจาวน ซงสอดคลองกบความชกและความรนแรงของโรคฟนผสงในชมชนมสลมทอยในจงหวดชายแดนใตของประเทศไทย เมอพจารณาถงปจจยทสมพนธกบการเกดโรคฟนผในกลมตวอยาง พบวาปจจยดานพฤตกรรมทนตสขภาพทเปนวถมสลมมความสมพนธกบการเกดฟนผ โดยพบวาการใชไมซกมความเสยงตอการเกดโรคฟนผมากทสดเมอเปรยบเทยบกบปจจยอนๆ โดยพบวากลมตวอยางทใชไมซกมโอกาสเปนโรคฟนผเปน 5.49 เทาเมอเปรยบเทยบกบกลมตวอยางทไมใชไมซกอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ทงนเนองจากขอจากดของการศกษาครงนเปนแบบตดขวางทศกษาเกยวกบปจจยและสภาวะของโรคในเวลาเดยวกน ซงไมสามารถบอกความสมพนธเชงเหตและผลระหวางปจจยกบโรคได และการใชไมซกอาจจะไมสามารถบอกคณภาพของการทาความสะอาดฟนได เนองจากขอจากดของไมซกทมลกษณะเปนดามตรง ซงอาจไมสามารถทาความสะอาดในบางตาแหนงของฟนได และผใชอาจไมมวตถประสงคเพอเพมประสทธภาพของการทาความสะอาดฟนแตใชดวยเหตผลของความศรทธาในศาสนาเทานน นอกจากนยงพบวามปจจยอนทมความเสยงตอการเกดโรคฟนผดวย คอ ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ โดยพบวากลมตวอยางทมทศนคตทดตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารมความเสยงตอการเกดโรคฟนผเปน 2.18 เทาเมอเปรยบเทยบกบกลมตวอยางทมทศนคตทไมดตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ทงนอาจเปนการมทศนคตทดในการบรโภคอาหารไมไดสงผลถงการปฏบต เนองจากกลมตวอยางสวนใหญรายงานวายงคงบรโภคอาหารหวานบอย ประกอบกบสงแวดลอมในโรงเรยนและในชมชนมอาหารวางและเครองดมทมสวนประกอบของนาตาลวางขายปรมาณมาก ซงเดกวยรนสามารถหาซอไดงายและสะดวก อยางไรกตามการศกษาครงนพบวาพฤตกรรมการบรโภคอาหารไมมความสมพนธกบการเกดโรคฟนผในกลมตวอยางน อาจเปนเพราะการศกษานมการเกบขอมลความถในการบรโภคอาหาร โดยใหกลมตวอยางคดทบทวนยอนหลง 1 สปดาหทผานมา อาจทาใหขอมลทรายงานตากวาความเปนจรง และเมอพจารณาถงปจจยทสมพนธกบการเกดโรคฟนผในฟนหนาบนของกลมตวอยาง พบวาความรในบทบญญตทางศาสนาท เ กยวกบการทาความสะอาดชองปากมความสมพนธกบการเกดโรคฟนผในฟนหนาบน 4 ซ โดยพบวากลมตวอยางทมความรนอย (< 6 ขอ) ในบทบญญตโดยรวมมความเสยงตอการเกดโรคฟนผในฟนหนาบนเปน 2.99 เทาเมอเปรยบเทยบกบกลมตวอยางทมความรมาก (≥ 6 ขอ)ในบทบญญตดงกลาวอยางมนยสาคญทางสถต

60

ทระดบ 0.05 และกลมตวอยางทไมรในบทบญญตทวาดวยดวย “การแปรงฟนมประโยชน เชน ปองกนโรคฟนผ ชวยสลายเสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกลนปากหมดไป ทาใหอลลอฮโปรดปราน ทาใหมลาอกตรก” มความเสยงตอการเกดโรคฟนผในฟนหนาบนเปน 1.93 เทาเมอเปรยบเทยบกบกลมตวอยางทมความรในบทบญญตดงกลาวอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงสอดคลองกบการศกษาของอนนต ดษฐาภนนท ดงทกลาวไวแลวในตอนตน ทงนอาจเนองมาจากการไมมความร อาจสงผลใหความตระหนกและพฤตกรรมในการทาความสะอาดชองปากไมดไปดวย สภาวะโรคปรทนตในการศกษาครงน พบวากลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 97.26) มหนนาลาย สอดคลองกบการศกษาในประเทศเบลารส44 ทพบวากลมตวอยางสวนใหญ (รอยละ 97.46) มสภาวะของโรคปรทนตตามดชน CPI อยในระดบ Score 2 เชนเดยวกบการศกษาในประเทศลาว45 กพบวากลมตวอยางรอยละ 99.21 มสภาวะของโรคปรทนตตามดชน CPI อยในระดบ Score 2 เชนเดยวกน ซงการศกษาครงนไมสามารถหาความสมพนธระหวางปจจยกบสภาวะโรคปรทนตได เนองจากกลมตวอยางเกอบทงหมดมหนนาลายในชองปาก เนองจากกลมตวอยางในประเทศลาวยงขาดความรและการสงเสรมในพฤตกรรมการดแลสขภาพชองปากทเหมาะสม ขอจากดของการวจย การศกษาครงนใชกระบวนการวจยแบบตดขวางเชงวเคราะห ซงมขอดคอ ประหยด ใชเวลาศกษานอย และลดอคตในการเลอกตวอยางและเกบขอมล46 อยางไรกตามยงมขอจากดของการศกษาในครงนคอ เปนการศกษาทกระทาเพยงในชวงเวลาใดเวลาหนง โดยการเกบขอมลสภาวะของโรคและปจจยเสยงในเวลาเดยวกน จงไมสามารถสรปความสมพนธเชงเหตและผลได และการใชแบบสอบถามในการเกบขอมล กลมตวอยางอาจจะตอบคาถามทเกยวกบพฤตกรรม วถชวต หรอทศนคต โดยนาความรมาตอบคาถาม ทาใหขอมลทไดอาจคลาดเคลอนจากความเปนจรง เชน พฤตกรรมทนตสขภาพ พบวากลมตวอยางมการประเมนพฤตกรรมเชงบวกสงกวาความเปนจรง เชน ความถในการแปรงฟน ขณะเดยวกนกพบวากลมตวอยางมการประเมนพฤตกรรมเชงลบตากวาความเปนจรง เชน มการประเมนความถของการบรโภคอาหารวางและเครองดมระหวางมอและความถในการรบบรการทนตกรรมตา การศกษาครงนมการทดสอบหาคาความนาเชอถอ (Reliability) ของแบบสอบถามในขอคาถามทเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating scale) ทกาหนดเปนคานาหนกตามวธของลเครท (Likert) ในหวขอทเปนทศนคตทมตอ

61

พฤตกรรมทนตสขภาพดวยวธการใชสมประสทธแอลฟาของ Cronbach ซงไดคาแอลฟาของ Cronbach เปน 0.63 ถอวาเปนขอจากดของการศกษาครงนเนองจากคาแอลฟาของ Cronbach ทไดจากการทดสอบมคาคอนขางนอย แตเนองดวยคาถามทเหลอในหวขอดงกลาวมความจาเปนตอการศกษาเพอใหไดขอมลครบถวนตามวตถประสงคของการวจย จงยงคงมไวในแบบสอบถามตอไป นอกจากนนการศกษาครงนไมไดเกบขอมลทเกยวกบการไดรบฟลออไรด เชน ฟลออไรดในยาสฟน ซงถอวาเปนปจจยสาคญตอการปองกนโรคฟนผ แมวาจากรายงานของสานกทนตสาธารณสข กรมอนามย พบวาประมาณรอยละ 80 ของยาสฟนทวางขายในทองตลาดของประเทศไทยเปนยาสฟนผสมฟลออไรด แตกลบพบวาในชมชนของอาเภอรอเสาะมยาสฟนทไมผสมฟลออไรดวางขายอยทวไป ซงอาจสมพนธการเกดโรคฟนผในกลมตวอยางน

การตรวจสภาวะสขภาพชองปาก เนองจากขอจากดดานเวลาในการตรวจ ในวนทประสานงานกบทางโรงเรยนไว นกเรยนบางสวนตองไปทากจกรรมอนๆในโรงเรยน ไมสะดวกมารบการตรวจ ขณะทในบางวนมจานวนกลมตวอยางสะดวกมารบการตรวจสภาวะสขภาพเปนจานวนมาก อาจทาใหผตรวจเกดความลาได ซงอาจสงผลตอความเทยงตรงของผลการตรวจสภาวะสขภาพชองปาก

62

บทท� 5

บทสรปและขอเสนอแนะ

สรปผลการวจย

(1) เดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามมความชกและความรนแรง

ของโรคฟนผสงมากเม%อเปรยบเทยบกบผลการสารวจในระดบประเทศ คร+ งท% 6 พ.ศ. 2551 ขณะท%

สภาวะปรทนตพบความรนแรงในระดบท%มหนน+าลายเปนสวนใหญ

(2) เดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามสวนใหญแปรงฟนทกวนๆ

ละ 2 คร+ ง และมการใชอปกรณเสรมในการทาความสะอาดชองปากนอย โดยอปกรณเสรมท%พบวาม

การใชมากท%สดคอ ไมจ+มฟน

(3) เดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามสวนใหญบรโภคอาหารวาง

และเคร%องด%มระหวางม+อหลายอยางใน 1 สปดาห ซ% งอาหารวางและเคร%องด%มท%เดกนกเรยนบรโภค

บอยท%สดคอ ขนมกรบกรอบและเคร%องด%มรสหวาน (4) เดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามมารบบรการทนตกรรม

เพยงรอยละ 46.89 และประมาณคร% งท%ไมไดรบบรการเกนกวา 1 มาแลว โดยผท%มารบบรการมกมา

ดวยเม%อมปญหาหรออาการแลว โดยมผมารบบรการอดฟนมากท%สด

(5) ในภาพรวมเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามมทศนคตท%ดตอ

พฤตกรรมทนตสขภาพ โดยเฉพาะพฤตกรรมการแปรงฟนและการรบบรการทนตกรรม

(6) เดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามมความรในบทบญญตทาง

ศาสนาท%เก%ยวกบการดแลสขภาพชองปากในภาพรวมอยในระดบนอย อยางไรกตามเดกสวนใหญ

ในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามมทศนคตท%ดตอบทบญญตดงกลาวและรายงานวาละหมาด

วนละ 5 เวลา

(7) ความรในบทบญญตท%วาดวย “การแปรงฟนมประโยชน เชน ปองกนโรคฟนผ

ชวยสลายเสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกล%นปากหมดไป ทาใหอลลอฮโปรด

ปราน ทาใหมลาอกตรก” และประเดนทศนคตท%มตอบทบญญตทางศาสนาท%วาดวย “การนา

บทบญญตหรอฮาดษ ท%เก%ยวของกบการดแลสขภาพชองปาก ทาใหนกเรยนสามารถปฏบตไดด

62

63

ย%งข+น” และ “แทจรงความสะอาดคอสวนหน%งของความศรทธา ทาใหนกเรยนอยากแปรงฟนให

สะอาดมากข+น” มความสมพนธกบความถ%ของการแปรงฟนตอวนอยางมนยสาคญทางสถต

(8) การใชไมซกและการมทศนคตท% ดในพฤตกรรมการบรโภคอาหารมความสมพนธกบการเกดโรคฟนผอยางมนยสาคญทางสถต และความรในบทบญญตทางศาสนาท%เก%ยวกบการทาความสะอาดชองปากในภาพรวมและบทบญญตท%วาดวย “การแปรงฟนมประโยชน เชน ปองกนโรคฟนผ ชวยสลายเสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกล%นปากหมดไป ทาใหอลลอฮโปรดปราน ทาใหมลาอกตรก” มความสมพนธกบการเกดฟนผในฟนหนาบน 4 ซ%อยางมนยสาคญทางสถต

ขอเสนอแนะจากการศกษา

1. การศกษาชวงเวลาของการแปรงฟนควรครอบคลมกจกรรมท+งหมดท%เก%ยวกบ

การแปรงฟน เชน การแปรงฟนกอนละหมาดควรจะอยในขอเดยวกนกบชวงเวลาของการแปรงฟนอ%นๆ เพ%อตรวจสอบความถ%ในการแปรงฟนโดยเฉล%ยตอวนไดครอบคลมมากข+น คาถามท%เก%ยวกบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ควรแบงความถ%ในการบรโภคเปนจานวนคร+ งตอวน เพ%อใหสอดคลองกบบรบทของชมชนท%มอาหารวางและเคร%องด%มวางขายอยท %วไปในชมชน และสามารถเปรยบเทยบกบการศกษาอ%นๆได สวนพฤตกรรมการรบบรการทนตกรรม มกจะทาใหเกดอคตดานความจา (Recall bias) โดยเฉพาะกลมตวอยางท%ไมมปญหาหรอไมใสใจตอสขภาพชองปากของตนเอง ซ% งมกจะจาเฉพาะการรบบรการในสถานบรการอยางเดยว แตจะลมการรบบรการในรปแบบของ ทนตกรรมเคล%อนท%ท%ไปใหบรการในโรงเรยนหรอชมชน ดงน+นคาถามควรจะมตวเลอกของสถานท%ท%ไดรบบรการทนตกรรม และควรเพ%มคาถามท%เก%ยวกบยาสฟนท%กลมตวอยางใชเปนประจา เพ%อประเมนการไดรบฟลออไรด และพจารณาถงปจจยท%สมพนธกบการเกดโรคฟนผในกลมตวอยางน+

2. ควรวางแผนการตรวจสภาวะสขภาพชองปากใหสอดคลองกบชวงเวลาท%นกเรยนสะดวกและควรมการประสานงานลวงหนา เพ%อใหไดจานวนกลมตวอยางในแตละคร+ งของการตรวจเปนไปตามท%วางแผนไว

3. ขอมลท%เปนวถชวตหรอพฤตกรรม ควรเกบดวยวธอ%นรวมดวย เชน การสงเกตการณ เพ%อใหเขาใจและมความถกตองมากกวาการเกบดวยแบบสอบถามเพยงอยางเดยว

64

ขอเสนอแนะในการศกษาในอนาคต

1.ควรมการศกษาในระยะยาวโดยการนาบทบญญตทางศาสนาท%เก%ยวกบการทา

ความสะอาดชองปากบรณาการรวมกบการใชโปรแกรมการสงเสรมสขภาพชองปากและปองกนโรคในกลมเดกนกเรยนโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เพ%อประเมนการไดรบและการนาความรในบทบญญตทางศาสนาไปใชในการดแลสขภาพชองปากของตนเอง หรอเปนการศกษาเปรยบเทยบระหวางกลมท%ไดรบกบไมไดรบความรในบทบญญตทางศาสนารวมกบ โปรแกรมการสงเสรมสขภาพชองปากและปองกนโรคดวยการใชฟลออไรด และประเมนพฤตกรรมทนตสขภาพและสภาวะสขภาพชองปากของกลมตวอยางดงกลาว 2. ควรทาการศกษาวจยเชงคณภาพ โดยการศกษาเจาะลกเพ%ออธบายประเดนตางๆและเหตผลท%มความแตกตางกนระหวางผท%รและเขาใจในบทบญญตทางศาสนาและผท%ไมรและไมเขาใจในบทบญญตทางศาสนาท%เก%ยวกบการทาความสะอาดชองปาก และศกษาถงการนาบทบญญตทางศาสนาไปใชในการแกปญหาฟนผในชมชน โดยใชกระบวนการชมชนมสวนรวม เชน การใหผน าศาสนาหรอครสอนศาสนาท%อยในชมชนเขามามสวนรวมทกข+นตอนในการศกษา เชน กระบวนการใหความรในเร%องบทบญญตทางศาสนาและการนาความรในบทบญญตไปใชในการดแลสขภาพของตนเอง ครอบครว และชมชน เพ%อเสรมพลงความสามารถใหชมชนมสวนรวมในการแกปญหาโรคฟนผ

3. ศกษาทศทางและความเปนไปไดในการพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนในโรงเรยนทกระดบช+นในการนาบทบญญตทางศาสนาในการทาความสะอาดชองปากเขาไปในหลกสตรของการเรยน โดยเฉพาะโรงเรยนเอกชนศาสนาอสลามในจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย

4. ควรมการจดทาส%อหรอเอกสารท%เก%ยวกบบทบญญตทางศาสนาท%เก%ยวกบการดแลทาความสะอาดชองปากใหแพรหลาย ท+งในสวนของสถานบรการสขภาพและสถานประกอบพธทางศาสนา เชน มสยด เปนตน และควรมการประเมนการนาบทบญญตไปใชในการดาเนนชวตและประเมนสภาวะสขภาพชองปากของคนในชมชน

65

บรรณานกรม

1. กองทนตสาธารณสข กรมอนามย. รายงานผลการสารวจสภาวะสขภาพชองปากระดบประเทศ คร& งท( 6 ประเทศไทย พ.ศ. 2549-2550. โรงพมพสานกกจการองคการทหารผานศก, 2551; 123-124.

2. World Health Organization. Health Promotion Glossary. Switzerland: WHO; 1998. 3. Kooiker S, Christiansen T. Inequalities in health: the interaction of circumstances and

health-related behavior. Socio Health Illness 1995; 17: 495-524. 4. เสาวนย จตตหมวด. วฒนธรรมอสลาม. พมพคร& งท( 3. กรงเทพฯ: สานกพมพทางนา,

2535; 1-4. 5. มสลน มาหะมะ. อสลาม วถแหงชวต. พมพคร& งท( 2. สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพ

ภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2552; 22-38. 6. อสมาอล อะหมด. นมาซของทานนบมฮมมด ศอลฯ. พมพคร& งท( 14. กรงเทพฯ: สมาคมญม

อยะตลอสลาม, 2544; 3-7. 7. ยซฟ นมะ, สภทร ฮาสวรรณกจ. การแพทยและการดแลผปวยท(สอดคลองกบวถมสลม.

พมพคร& งท( 3. สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2551; 8-19.

8. พงคเทพ สธรวฒ, ยซฟ นมะ. การบรณาการองคความรบทบญญตศาสนาอสลามกบการสรางเสรมสขภาพ: ทนตสขภาพ. สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2551; 35-48.

9. มฮมมด ซะกะรยา. คณคาของอามาล. กรงเทพฯ: ศนยหนงสอมานพ วงศเสง(ยม, 254_ ; 10. 10. อรณ บญชม, มรวาน สะมะอน. หะดษซอเอยะฮ(2). กรงเทพฯ: สานกพมพ ส.วงศเสง(ยม,

2525; 281. 11. จารก เซนเจรญ, มหมมด บายบ. หะดษเศาะฮห เลม 1 ตวบทและคาแปลภาษาไทย.

กรงเทพฯ: สานกพมพอล-อหมาน, 2541; 133. 12. สมาคมจนทรเส& ยวการแพทยและสาธารณสข. การบรณาการองคความรบทบญญตศาสนา

อสลามกบการสรางเสรมสขภาพ: โรคเร& อรง (โรคหวใจและหลอดเลอด โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง). สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2552; 113-135.

66

13. มหมดดาโอะ เจะลาะ, อระฟาน หะยอแต, อนนตชย ไทยประทาน, ยา สาร, นลนาถ เจะยอ, ซอฟยะห นมะ. การดแลสขภาพสาหรบผ ถอศลอดในเดอนรอมฎอน. พมพคร& งท( 2. สงขลา: สถาบนวจยระบบสขภาพภาคใต มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 2552 ; 137-140.

14. Sakki TK, Knuuttila MLE, Vimpari SS, Kivelä S-L. Lifestyle, dental caries and number of teeth. Community Dent Oral Epidemiol 1994; 22: 298-302.

15. Sakki TK, Knuuttila MLE, Vimpari SS, Hartikainen MSL. Association of lifestyle with periodontal health. Community Dent Oral Epidemiol 1995; 23: 155-8.

16. Teng HC, Lee CH, Hung HC, Tsai CC, Chang YY, Connie Yang YH, et al. Lifestyle and psychosocial factors associated with chronic periodontitis in Taiwanese adults. J

Periodontol 2003; 74: 1169-1175. 17. Farsi JMA, Farghaly MM, Farsi N. Oral health knowledge, attitude and behavior among

Saudi school students in Jeddah city. J Dent 2004; 32: 47-53. 18. Darout IA, Astrøm AN, Skaug N. Knowledge and behavior related to oral health among

secondary school students in Khartoum Province, Sudan. Int Dent J 2005; 55: 224-30. 19. Bruno-Ambrosius K, Swanholm G, Twetman S. Eating habits, smoking and tooth

brushing in relation to dental caries: a 3-year study in Swedish female teenagers. Int J

Paediatr Dent 2005; 15: 190-96. 20. Kazemnejad A, Zayeri F, Rokn AR, Kharazifard MJ. Prevalence and risk indicators of

periodontal disease among high–school students in Tehran. Eastern Mediterranean

Health J 2008; 14: 119-25. 21. Petersen PE, Hoerup N, Poomviset N, Prommajan J, Watanapa A. Oral health status and

oral health behavior of urban and rural schoolchildren in Southern Thailand. Int Dent J 2001; 51: 95-102.

22. นกล ชนย. ปญหาการใชหลกสตรอสลามศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2535 ในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เขตการศกษา 2 [วทยานพนธ]. ปตตาน; 2540.

23. วนจ สงขรตน. อดต ปจจบน และอนาคตของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม (ปอเนาะ) ในจงหวดชายแดนภาคใต [วทยานพนธ]. เชยงใหม; 2544.

24. เครอขายชมรมอาสาพฒนาการเรยนรสสงคมไทย. โครงการพฒนาคณภาพสถานศกษาเอกชนสอนศาสนาอสลามในเขตพ&นท(จงหวดชายแดนภาคใต; 2552.

67

25. เรวด กระโหมวงศ, พฤฒพงศ เลกศรรตน, เสรม ทศศร, นรา บรณรช, สรยา เหมตะศลปะ, สเทพ อวมเจรญ และคณะ. การศกษาสภาพความตองการและการพฒนาทางวชาการของโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม [วทยานพนธ]. สงขลา; 2546.

26. สวฒนา สวรรณเขตนคม. การกาหนดขนาดของกลมตวอยาง: มโนทศนแนวคดและแนวปฏบต. ใน: สมหวง พรยานวฒน (บรรณาธการ) รวบรวมบทความวธการวทยาการวจย เลม 2 ชดรวมบทความ เลมท( 16. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541; 67-77.

27. World Health Organization. Oral health surveys: Basic method, 4th edition. Geneva; WHO; 1997.

28. สนทร ระพสวรรณ, ภฑตา ภรเดช, ธงชย วชรโรจนไพศาล, เทวฤทธ� สมโคตร, พลน เดชสมบรณรตน. ความสมพนธของวถชวตและความชกของโรคฟนผของเดกในชมชนแออด. วารสารประชากรศาสตร 2545; 18(2): 27-36.

29. Sheiham A. Changing trends in dental caries. Int J Epidemiol 1984; 13(2): 142-147.

30. Touger–Decker R, van Loveren C. Sugars and dental caries. Am J Clin Nutr 2003; 78: 881-892.

31. Hamissi J, Ramezani GH, Ghodousi A. Prevalence of dental caries among high school attendees in Qazvin, Iran. J Indian Soc Pedod Prevent Dent 2008: 53-55.

32. Garcia–Cortes JO, Medina–Solis CE, Loyola–Rodriquez JP, Mejia–Cruz JA, Medina–Cerda E, Patino–Marin N, et al. Dental caries’ experience, prevalence and severity in Mexican adolescents and young adult. Rev Salud Publica 2009; 11(1): 82-91.

33. Gorbatova MA, Gorbatova LN, Grjibovski AM. Dental caries experience among 15–year –old adolescents in north–west Russia. Int J Circumpolar Health 2011; 70(3): 232-235.

34. Umer A, Umer A. Oral health care in Malaysia–a review. Pakistan Oral Dent J 2011; 31(1): 141-145.

35. Udoye CI, Aguwa EN, Chikezie RUC, Ezeokenwa MO, Jerry–Oji O, Okpaji CI. Prevalence and distribution of caries in the 12-15 year urban schoolchildren in Enugu, Nigeria. The internet J Dent Sci 2009; 7(2): 1-5.

68

36. Ditmyer M, Dounis G, Mobley C, Schwarz E. Inequalities of caries experience in Nevada youth expressed by DMFT index vs significant caries index (SiC) over time. BMC Oral

Health 2011; 11: 1-10. 37. Hugo FN, Vale GC, Ccahuana–Vasquez RA, Crypriano S, de Sousa Mda L. Polarization

of dental caries among individual aged 15 to 18 years. J Appl Oral Sci 2007; 15(4): 253-258.

38. Zhu L, Petersen PE, Wang HY, Bian JY, Zhang BX. Oral health knowledge, attitudes and behavior of children and adolescents in China. Int Dent J 2003; 53(5): 289-298.

39. Emmanuel A, Chang E. Oral health related behavior, knowledge, attitudes and beliefs

among secondary school student in Iringa Municipality. DMSJ 2010: 1-7. 40. Al–Otaibi M. Prevailing oral hygiene habits among urban Saudi Arabians: tooth brush

and miswak chewing stick practice in relation to age, gender and socio–economic background (Dissertation). Stockholm, Karolinska; 2003. 30p.

41. Lopez R, Baelum V. Factor associated with dental attendance among adolescents in

Santiago, Chile. BMC Oral Health 2007; 1-7. 42. อนนต ดษฐาภนนท. วถชวตกบพฤตกรรมการดแลสขภาพชองปากของชาวมสลม บานนา

คอใต. วารสารวชาการเขต 12 2551; 19(3.1). 43. สญญา เพญอามาศ, สกญญา เธยรววฒน. ความรและทศนคตตอการสงเสรมทนตสขภาพ

จากการประยกตใชบทบญญตอสลาม. วารสารวชาการเขต 12 2554; 22(4): 65-70.

44. Kazeko L, Yudina N. Periodontal status in population of Belarus. Stomatologija 2011; 13(4): 128-131.

45. Chuchpaiwong S, Ngonephady S, Dharmbhibhit J, Kasetsuwan J, Sirirat M. The prevalence of periodontal disease and oral hygiene care in Savannakhet Province, Lao People’s Democratic Republic. Southeast Asian J Trop Med Public Health 2000; 31(4): 775-779.

46. Abramson JH, Abramson ZH. Survey methods in community medicine. 5 ed. Edinburgh: Churchill Livingstone; 1999.

69

ภาคผนวก

70

ภาคผนวก ก

แบบสอบถาม

เรอง ความสมพนธระหวางวถชวตกบสภาวะสขภาพชองปากของเดกนกเรยนในโรงเรยนเอกชน

สอนศาสนาอสลาม อาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส

(คาถามดงตอไปน ขอความกรณาใหนกเรยนตอบตามความเปนจรง ซงไมมผลตอการไดคะแนนของนกเรยน และจะเกบเปนความลบ� ใหนกเรยนทาเครองหมาย ในชอง ใหตรงกบความเปนจรงมากทสด สวนท 1 ขอมลทวไป

1. วนทตอบแบบสอบถาม(วน/เดอน/ปพ.ศ.) / /

2. วนเกดของนกเรยน(วน/เดอน/ปพ.ศ.) / /

3. นกเรยนเขามาเรยนในโรงเรยนนเมอป พ.ศ.

4. เพศ 1.ชาย 2.หญง

5. นกเรยนอยชน 1. ม.ตน 2. ม.ปลาย

6. ประเภททพกอาศยระหวางเรยน 1.หอพก 2.ทบาน

7. อาชพหลกของครอบครว (ตอบได 1 ขอเทานน) 1. เกษตรกรรม ( ทานา ทาสวน )

2. คาขาย

3. รบจาง / ลกจาง (ไมใชกจการของตวเอง)

4. รบราชการ / พนกงานของรฐ

5. อนๆ ระบ..................................

เลขท /2553

71

8. การศกษาสงสดของผปกครองนกเรยน

1. ไมไดรบการศกษา / ไมจบประถมศกษา

2. จบประถมศกษา

3. จบมธยมศกษาตอนตน

4. จบมธยมศกษาตอนปลาย / ปวช.

5. จบอนปรญญา / ปวส.

6. จบปรญญาตร

7. จบสงกวาปรญญาตร

8. อนๆ ระบ...............................................

9. ไมทราบ

9. คาอาหารทงหมดของนกเรยนตอวนโดยเฉลย..................................... บาท

10. คาใชจายสาหรบขนม/เครองดม/ของหวานของนกเรยนตอวนโดยเฉลย

..................................บาท

สวนท 2 วถชวตประจาวน

11. นกเรยนรบประทานอาหารมอหลก เชน ขาว/กวยเตยว/บะหม วนละ..............................มอ

12. รสชาต ของอาหารทนกเรยนบรโภคมากทสด

1. หวาน

2. เปรยว

3. เคม

4. จด

5. เผด

6. อนๆ ระบ............................................

13. ปกตนกเรยนละหมาดวนละ.............................................ครง (ไมรวมกรณทาชด/กอฏอ�

72

14. นกเรยนสบบหรหรอไม

0. ไมเคยสบเลย (ขามไปตอบขอ 17 ไดเลย� 1. เคยสบ แตหยดไปนานกวา 1 ปขนไป

2. สบ / เคยสบแตหยดไปนอยกวา 1 ป

15. ใน 1 สปดาห นกเรยนสบบหรบอยแคไหน

1. บางวน ( 1 – 2 วน )

2. วนเวนวน ( 3 – 4 วน )

3. เกอบทกวน ( 5 – 6 วน )

4. ทกวน ( 7 วน )

16. นกเรยนสบบหรโดยเฉลยวนละ.....................................................มวน

17. นกเรยนสบใบจากหรอไม

0. ไมเคยสบเลย (ขามไปตอบขอ 20 ไดเลย� 1. เคยสบ แตหยดไปนานกวา 1 ปขนไป

2. สบ / เคยสบแตหยดไปนอยกวา 1 ป

18. ใน 1 สปดาห นกเรยนสบใบจากบอยแคไหน

1. บางวน ( 1 – 2 วน )

2. วนเวนวน ( 3 – 4 วน )

3. เกอบทกวน ( 5 – 6 วน )

4. ทกวน ( 7 วน )

19. นกเรยนสบใบจากโดยเฉลยวนละ..................................................มวน

สวนท 3 พฤตกรรมทนตสขภาพ

20. ใน 1 สปดาห นกเรยนแปรงฟนบอยแคไหน

0. ไมแปรงเลย (ขามไปตอบขอ 23 ไดเลย� 1. บางวน ( 1 – 2 วน )

73

2. วนเวนวน ( 3 – 4 วน )

3. เกอบทกวน ( 5 – 6 วน )

4. ทกวน ( 7 วน )

21. นกเรยนแปรงฟนตอนไหนบาง ( ตอบไดมากกวา 1 ขอ )

1. ตนนอนตอนเชา

2. หลงรบประทานอาหารมอเชา

3. หลงรบประทานอาหารมอเทยง

4. หลงรบประทานอาหารมอเยน

5. กอนนอน

6. อนๆ ระบ.............................................

22. กอนละหมาด 5 เวลานกเรยนทาความสะอาดชองปากดวยวธอะไรบาง ในเวลาละหมาด

ไหนบาง

ใหนกเรยนทาเครองหมาย ในชองของวธการทาความสะอาดชองปาก

เวลาละหมาด วธการทาความสะอาดกอนละหมาด

บวนปากในขนตอนอาบนาละหมาด

แปรงฟน อนๆ ระบ................................

ซบฮ

ซฮร

อสร

มฆรบ

อซา

74

23. นอกจากการแปรงฟนแลว นกเรยนทาความสะอาดชองปากดวยวธอนบางหรอไม บอยแค

ไหน (ตอบทกขอและใหนกเรยนทาเครองหมาย ในชองของความถ�

ชนดของการทาความสะอาด ชองปาก

ความถของการทาความสะอาด

ทกวน ( 7 วน ) 4

เกอบทกวน ( 5 – 6 วน ) 3

วนเวนวน ( 3 – 4 วน ) 2

บางวน ( 1 – 2 วน ) 1

ไมปฏบต

0

บวนปากดวยนา

บวนปากดวยนายาบวน

ปาก

บวนปากดวยนาเกลอ

ใชไหมขดฟน

ใชไมจมฟน

ใชไมซก

อนๆ ระบ………………

24. นกเรยนแปรงฟนแตละครงใชเวลาโดยเฉลย...............................................นาท

25. นกเรยนใชวธการแปรงฟนแบบไหน (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 1. ถไปมาซาย – ขวา

2. ขยบและปด

3. ถขน – ลง

4. ปดขน – ลง

5. อนๆ ระบ..........................................

75

26. ใน 1 สปดาหโดยประมาณนกเรยนรบประทานอาหารและเครองดมอยางอนหรอไม บอย

แคไหน ( ตอบทกขอและใหนกเรยนทาเครองหมาย ในชองของความถ )

ชนดของอาหาร

ความถของการบรโภค

ทกวน ( 7 วน ) 4

เกอบทกวน ( 5 – 6 วน ) 3

วนเวนวน ( 3 – 4 วน ) 2

บางวน (1 – 2 วน ) 1

ไมบรโภค

0

โรต

ขนมถง/ขนมกรบ

กรอบ

ขนมปง/คกก

ลกอม /ทอฟฟ

หมากฝรง

ขนมหวาน (บโบ)

ชา/กาแฟ/

โอวลตน/

ไมโล

นมรสจด

นมปรงแตง เชนนม

เปรยว นมรสหวาน

นมรสตางๆ

นาอดลม/นาหวาน

เชน ดโด สแปลช

นาผลไม เชน

นาป น /นาผลไมสด

/ นาผลไมกลอง

อนๆระบ

.................................

................................

.................................

76

27. ใน 1 สปดาหโดยประมาณนกเรยนรบประทานอาหารและเครองดมระหวางมออนๆจากขอ

26 ชวงไหนมากทสด (ตอบได 1 ขอเทานน) 0. ไมรบประทาน

1. ระหวางมอเชาและมอเทยง

2. ระหวางมอเทยงและมอเยน

3. ระหวางมอเยนและกอนนอน

28. ปกตนกเรยนไปพบหมอฟนบอยแคไหน

0. ไมไปหาเลย (ขามไปตอบขอ 31 ไดเลย� 1. เกนกวา 1 ปแลวทไมไปพบหมอฟน (ขามไปตอบขอ 31 ไดเลย� 2. 1 ครงตอป

3. 2 ครงตอป

4. มากกวา 2 ครงตอป

29. นกเรยนไปพบหมอฟนครงสดทายเมอไร

1. นอยกวา 6 เดอน

2. 6 – 12 เดอนทผานมา

30. ใน 1 ปทผานมานกเรยนไปพบหมอฟนดวยเหตผลใด ( ตอบไดมากกวา 1 ขอ ) 1. เมอมอาการ เชน ปวดฟน

2. เมอตองการรกษา ไดแก

2.1 ถอนฟน

2.2 อดฟน

2.3 ขดหนปน

2.4 เคลอบหลมรองฟน

2.5 ไดรบฟลออไรด

3. เมอตองการตรวจฟน

4. ไปตามทหมอนด

77

สวนท 4 ความรเกยวกบบทบญญตทางศาสนาทเกยวกบทนตสขภาพ 31. ใหนกเรยนทาเครองหมาย ในชอง “ใช” ถาบทบญญตขอนนถกตอง, “ไมใช” ถาบทบญญตขอนนไมถกตอง และ “ไมทราบ” ถานกเรยนไมทราบ บทบญญต ใช

2

ไมใช

1

ไมทราบ0

31.1 ทานศาสดา (ศอลฯ) กลาววา “แทจรงความสะอาดคอสวนหนง

ของความศรทธา” ดงนน ความสะอาดของชองปากหรอฟนกเปนสวน

หนงของความศรทธาดวยเชนกน

31.2 ทานศาสดา (ศอลฯ) ไดกลาววา “หากฉนไมเกรงวาจะสรางความ

ลาบากแกประชาชาตของฉนจนเกนไปแลว ฉนอยากใหพวกเขา

(ประชาชน) แปรงฟนทกครงทจะตองละหมาด”

31.3 การแปรงฟนถอเปนแบบอยาง (ซนนะฮ) ของทานศาสดา

(ศอลฯ) ทสามารถปฏบตไดทกเวลา ยกเวนตอนถอศลอดซงไมควร

แปรงฟน

31.4 ในสมยทานศาสดา (ศอลฯ) ทานจะแปรงฟนดวยไมสวาก เสมอ

31.5 การแปรงฟนกอนอาบนาละหมาดหรอกอนบวนปาก ขณะอาบ

นาละหมาดถอวาเปนซนนะฮ แตการแปรงฟนหลงงอาบนาละหมาด

กอนทจะละหมาดถอวาไมใชซนนะฮ

31.6 ทานศาสดา (ศอลฯ) จะแปรงฟนกอนละหมาดทเปนฟรฎเปน

ประจาทกครง แตทานจะไมแปรงฟนกอนละหมาดทเปนสนต เชน

ละหมาดตะฮจ ด

31.7 การใชนวมอถฟนโดยตรง ทาใหฟนสะอาดเทยบเทากบการถฟน

ดวยแปรงททาจากไม

31.8 ทานศาสดา (ศอลฯ) กลาววา “ละหมาดของผทถฟนดกวา

ละหมาดของผทไมไดถฟนถง 7 เทา”

31.9 ทานศาสดา (ศอลฯ) จะแปรงฟนดวยมอขวา และแปรงตามขวาง

ของฟนเสมอ

31.10 การแปรงฟนมประโยชน เชน ปองกนโรคฟนผ ชวยสลาย

เสมหะ ทาใหตาสวาง ทาใหเหงอกแขงแรง ทาใหกลนปากหมดไป ทา

ใหอลลอฮโปรดปราน ทาใหมลาอกตรก

78

สวนท 5 การเชอมโยง บทบญญตกบความตระหนกในการดแลสขภาพชองปาก 32. ใหนกเรยนทาเครองหมาย ในชองวางทตรงกบความรสกของนกเรยนมากทสด

ความคดเหน เหนดวยมากทสด5

เหนดวยมาก

4

เหนดวยปานกลาง3

เหนดวยนอย

2

เหนดวยนอยทสด 1

32.1 “การแปรงฟนมประโยชน

หลายอยาง เชน ปองกนโรคฟนผ

ทาใหเหงอกแขงแรง เปนตน” เปน

การสงเสรมใหมสลมทกคนแปรง

ฟนอยางสมาเสมอ

32.2 จากบทบญญตทวา “หากฉน

ไมเกรงวาจะสรางความลาบากแก

ประชาชาตของฉนจนเกนไปแลว

ฉนอยากใหพวกเขา (ประชาชน)

แปรงฟนทกครงทจะตองละหมาด”

ทาใหนกเรยนรสกอยากแปรงฟน

กอนละหมาดมากขน

32.3 การนาบทบญญตหรอฮาดษ ท

เกยวของกบการดแลสขภาพชอง

ปาก ทาใหนกเรยนสามารถปฏบต

ไดดยงขน

32.4 “แทจรงความสะอาดคอสวน

หนงของความศรทธา” ทาให

นกเรยนอยากแปรงฟนใหสะอาด

มากขน

32.5 “ละหมาดของผทถฟนดกวา

ละหมาดของผทไมไดถฟน” ทาให

นกเรยนรสกอยากแปรงฟนทกครง

กอนละหมาด

79

สวนท 6 ทศนคตตอพฤตกรรมทนตสขภาพ 33. นกเรยนเหนดวยกบความคดเหนตางๆขางลางนอยางไร

ใหนกเรยนทาเครองหมาย ในชองวางทตรงกบความรสกของนกเรยนมากทสด

ความคดเหน เหนดวยมากทสด 5

เหนดวยมาก 4

เหนดวยปานกลาง 3

เหนดวยนอย 2

เหนดวยนอยทสด 1

33.1 ควรเนนแปรงฟนเฉพาะ

บรเวณฟนหนาเพราะมผลมากตอ

ความสวยงามของใบหนา

33.2 ควรแปรงฟนกอนทจะไป

โรงเรยนหรอไปพบคนอนเทานน

33.3 แมจะแปรงฟนดยงไงกตาม

ฟนกยงผอยด

33.4 ไมจาเปนตองใชไหมขดฟน

เพราะการแปรงฟนอยางเดยวก

เพยงพอ

33.5 การกนขนมถงวนละครงสอง

ครงไมทาใหเกดฟนผ

33.6 ไมวาจะกนหรอไมกน

นาอดลมก มโอกาสเกดฟนผได

เทากน

33.7 ถาไมมอาการปวดฟน กไม

จาเปนตองไปพบหมอฟน

33.8 เมอเหนฟนเปนร ควรอดฟน

หนากอน สวนฟนกรามผไมตอง

อดกได

80

ภาคผนวก ข

แบบตรวจสภาวะสขภาพชองปาก

Demographic status Identification Date of examination (dd/mm/yy) / / Date of examination (dd/mm/yy) / / Periodontal status (CPI,WHO 1997) Criteria for scoring 0: Healthy 1: Bleeding directly or after probing 2: Calculus detected, no poc�et 3: Poc�et 4-5 mm 4: Poc�et ≥ 6 mm X: Excluded sextant (less than 2 teeth present) 9: not recorded

เลขท /2553

81

Dentition status (Modified from WHO 1997)

18 17 16 15 14 13 12 11 21 22 23 24 25 26 27 28

48 47 46 45 44 43 42 41 31 32 33 34 35 36 37 38

Criteria for scoring

Permanent teeth Status

0 Sound

1 Decayed

2 Filled with decayed

3 Filled without decayed, SSC

4 Missing due to caries

5 Missing due to other resons

6 Fissure sealant

7 Bridge abutment / Special crown / Veneer / Implant

8 Unerupted tooth

T Trauma / Fracture / Restoration from trauma

9 Not recorded / Excluded tooth

82

ภาคผนวก ค

รายนามผทรงคณวฒ

ผเชยวชาญจานวน 3 ทาน ตรวจสอบความเทยงตรงของเนอหา โดยใชเทคนคเดล

ฟาย (Delphi – technique) ซงมดงน

1. อ. ทพญ. อจฉรา วฒนาภา สาขาทนตกรรมชมชน

ภาควชาทนตกรรมปองกน

คณะทนตแพทยศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

2. อ. จรย ธรชกล คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร

3. อ. อมรอน ตนหยงดายอ อาจารยสอนวชาอสลามศกษา

โรงเรยนรอเสาะชนปถมภ อ.รอเสาะ

จงหวดนราธวาส

83

ประวตผเขยน

ชอ สกล นายนารม โตะกาน

รหสประจาตวนกศกษา 5310820003

วฒการศกษา

วฒ ชอสถาบน ปทสาเรจการศกษา ทนตแพทยศาสตรบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2545

ทนการศกษา (ทไดรบในระหวางการศกษา) ทนอดหนนการศกษาระดบบณฑตศกษาภายในประเทศ สานกงานสาธารณสข

จงหวดนราธวาส ปการศกษา 2553-2554

ทนอดหนนการวจยเพอวทยานพนธ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ประจาปงบประมาณ 2554

ทนอดหนนการวจยเพอวทยานพนธในหวขอการแกปญหาของชมชน บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ประจาปงบประมาณ 2554

ตาแหนงและสถานททางาน ทนตแพทยชานาญการพเศษ กลมงานบรการทางการแพทย โรงพยาบาลรอ

เสาะ จงหวดนราธวาส

การตพมพเผยแพรผลงาน นารม โตะกาน, เสมอจต พธพรชยกล, สกญญา เธยรววฒน. สภาวะโรคฟนผของเดก

นกเรยนในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม อาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส. ใน:

ทรงชย ฐตโสมกล, สกญญา เธยรววฒน, อจฉรา วฒนาภา, ทรงวฒ ตวงรตนพนธ,

ศศธร ไชยประสทธ, ปยะนารถ จาตเกต, กนยารตน คอวนช, จนทนา องชศกด, ปยะดา

ประเสรฐสม, บรรณาธการ. การประชมวชาการประจาปของชมรมทนตสาธารณสข

แหงประเทศไทย เรอง “สอ สรางสรรค: วถใหม งานทนตสาธารณสขไทย” ประจาป 2554;

24-25 พฤศจกายน 2554; เชยงใหม, ประเทศไทย; 2554. หนา 104-113.