Constitution Building Primers

Constitutional Amendment Procedures

© International IDEA

၂၀၁၄ ခႏစ၊ စကတငဘာလ

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ တညေဆာကျခငး

လမးညႊနစာအပသည ႏငငတြငး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

တညေဆာကေရးႏင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပျပင

ေျပာငးလေရးလပငနးမားက ပပးရနအတြက (၁)

ျပညသမား၊ အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမား၊ ႏငငေရး

ပါတမား၊ ဌာနဆငရာမားႏင လႊတေတာအမတမား

အတြက အေျခခဥပေဒႏငစပလဥးၿပး ကယျပန႔စြာ

ေလလာႏငေစရန (၂) အစးရအတြငးအဖြ႔အစညးမားႏင

အျခားျပငပမပါ၀ငေဆာငရြကသမားကလညးေကာငး

မြန၍ သတငးအခကအလကစလငၿပး ေဒသတြငးဆး

ျဖတခကခမတမညသမားအတြက ေဒသႏင လက

ေလာညေထြမႈရေစေသာအေထာကအပမားက ကည

ပပးရနတ႔ ျဖစပါသည။ လမးညႊနစာအပသည ဤ

အေၾကာငးအရာအား စတငေလလာေသာ စာဖတ

ေသာသမားအတြက မတဆကအျဖစလညးေကာငး၊

အေျခခဥပေဒတညေဆာကျခငးအတြက ဗဟသတႏင

အေတြ႔အႀကမား ေ၀မလကရေသာ သမားအတြက

ျပနလညၾကညရႈႏငေသာ မတတမးအျဖစလညးေကာငး

ပေဖာထားပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ တည

ေဆာကသမားအတြက လကေတြ႔ကေသာ ေရြးခယမႈ

မားက က႑အလက စစဥတကေရးဆြထားၿပး ရႈပ

ေထြးေသာ အေၾကာငးအရာမားအတြက လငျမနၿပး

လြယကေသာ နညးလမးမားက ရငးလငးတငျပႏင

ေစရန ရညရြယပါသည။

International IDEAဒမကေရစႏငေရြးေကာကပြဆငရာ အကအည

ေပးေရးႏငငတကာအဖြ႕အစညး(International IDEA)

ဆသညမာ ကမၻာအႏ႔အျပားတြင ေရရညတညၿမေသာ

ဒမကေရစထြနးကားလာေစေရးအတြက ကညေပးရန

ရညရြယခကျဖင တညေထာငထားေသာ အစးရမားအ

ၾကားပးေပါငးဖြ႔စညးထားသည အဖြ႔အစညးတစရပ

ျဖစသည။

• ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးဆသညမာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြငးတြင ပါဝငသညအေၾကာငးအရာမားက

နညးလမးတက ေျပာငးလျခငးျဖစပါသည။

• ကကညလေလာကျခငးမရေတာသညျပဌာနးခကမားက ျပနလညညႏႈငးရန၊ လအပခကအသစမားက ျမနဆနစြာ

ေျဖရငးႏငရနအတြက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားက အခနၾကာလာသညႏငအမ ျပငဆငရနလအပပါသည။ ထသ႔

မဟတပါက ဖြ႔စညးပအေျခခဥေပဒပါ ေဖာျပခကမားသည အခနကာလႏငအည လကေလာညေထြျဖစေစရန လအပ

လကရေသာ ႏငငေရးလအပခကမားႏင လမႈေရးရာ ပကတအေျခအေနမားက ထငဟပေစလမမညမဟတပါ။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအား ေရတအကးကေရးရႈ၍ျဖစေစ၊ ဘကလက၍ ျဖစေစ ျပငဆငျခငးမလညးကာကြယထားရန

လအပပါသည။

• ယေန႔ေခတ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအမားစ၏ နညးလမးတက ျပငဆငျခငးဆငရာ လအပခကမားမာ တစပစတညး

နးပါးျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒေရးဆြသမားအေနျဖင ဖြ႔စညးပေရးဆြရာတြင နညးလမးတက

မညသ႔ေဆာငရြကရမညဆသည ျပဌာနးခကမားက စဥးစားရမညမဟတဘ မၾကမးေရးဆြရာတြင မညသညအခက

တ႔က ထညသြငးစဥးစားရမညဆသည အခကပငျဖစပါသည။

• ကမၻာေပၚရ ဒမကေရစနငငမားအားလးတြင ၎တ႔၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတငး၌ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆင

ေရးႏင ပတသတျပး ျပငဆငရန လအပခကမားက သတမတထားသည ျပဌာနးခကတစခပါေလရပါသည။

International IDEA | Constitution Building Primers

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ႏငငတစနငင၏ အျမငဆးဥပေဒပငျဖစပါသည၊။ သာမနဥပေဒ မားနင မတသညမအခကမာ- ႏငငတစႏငငႏငယငးႏငငရျပညသမားမ အေျခခလသည ႏငငေရးႏင လမႈဘဝမား ပေပၚလာေရးအတြက အေျခခကေသာ ေရြးခယမႈမားက ၎တ႔၏အေျခခဥပေဒအတြက ျမပႏထားျခငးျဖစပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည အစးရစနစတစခအား ေဖာထတျခငးျဖစၿပး၊ ၎တြင အခြငအာဏာအား မညသ႔ခြေဝမည (သ႔မဟတ) ကန႔သတထားမညတ႔က ေဖာျပထားကာ၊ ႏငငသားမား၏ ရပငခြငအခြငအေရးမားအား ကာကြယေပးထားၿပး ႏငငတစႏငင၏ သးျခားလအပခက အေနအထားအရ အေျခခထညသြငးစဥးစားရမည အထးမဝါဒမား သ႔မဟတ သ႐ပသကနဆငရာ အျခားကစၥရပအမးမးကပါ ေဖာထတသတမတေပးပါသည။

အေျခခခငၿမေရးႏင ေရရညတညတေရးအတြကရညရြယသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျဖစရန ေရးဆြျခငးျဖစၾကေသာလညး ေျပာငးလ၍မရေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတစခ မျဖစသငပါ။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမား တညတရနဟဆရာတြင ယငးဥပေဒမားသည ေျပာငးလလာေသာ လအပ ခကမား အေၾကာငးတရားမားႏင ကကညေသာလငျမနစြာေျဖရငးေဆာငရြကႏငသည ဥပေဒမားျဖစ ရနလအပပါသည။ ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒတြင ေရးသား ေဖာျပထားသည အ ေၾကာငးအရာမားႏင ပတသတ၍ ျပငဆငသတမတလသည အ ေျခခအ ေၾကာငးရငးမားမာ ကြျပားျခားနားၾကပါသည။ အခ႕ျပငဆငခကမားမာ ျပညသလထ၏ အကးစးပြားအတြက ရညရြယ၍ျပလပရျခငးျဖစပါသည။ ဥပမာ (၁) ႏငင ေရးစနစတစခ ျဖငလညပတေနသည ပတဝနးကငႏငကကညေသာ ဖြစညးပ အေျခခ ဥပေဒအား ညႏႈငးျပငဆငရန (စးပြား ေရး၊ နညးပညာ၊ ႏငငတကာဆကဆ ေရး၊ လဦး ေရဆငရာ အခက အလကမား၊ လဦး ေရပမာဏအေျပာငးအလမား အပါအဝင)၊ (၂) အခနကာလႏင လေလာကကက ညျခငးမရေတာသည ထငရားေသာ ျပဌာနးခကမားက ျပငဆငရန၊ (၃) ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒမ ေပး အပထားေသာ ရပငခြငမားပမေကာငးမြနလာေစရန သ႔မဟတ ဒမက ေရစအဖြ႔အစညးမားက အားေကာငးလာ ေစရန ျဖစသည။

တစဖကတြငလညး မမကယကး (သ႔မဟတ) ပါတရညရြယခကမားေၾကာငလညး ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပ ေဒက ျပငဆငလၾကျခငးျဖစပါသည။ ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒသည ႏငင ေရးကစားပြ၏ စညးမဥးျဖစ ေသာေၾကာင အာဏာရသမားက ၎တ႔၏လပပငခြငအာဏာက ပမရရရနအတြက စညးမဥးမားက ျပငဆငျခငး၊ ရာထးတညၿမေစရနေဆာငရြကျခငး၊ အတကအခ (သ႔မဟတ) လနညးစ မားက ေဘးဖယထားျခငး၊ (သ႔မဟတ) ျပညသလထႏင ႏငင ေရးဆငရာ အခြငအ ေရးမားက ကန႔သတ ရန ႀကးပမး ေဆာငရြကျခငးတ႔ကျပလပႏငပါသည။ ထသ႔ျပငဆငျခငးသည ဒမက ေရစစနစက အားနညး ေစၿပး ပကစးဆးရႈးသညအထ ျဖစႏငပါသည။

ထနညးတစြာ ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒသည လမႈေရးဆငရာအ ေျပာငးအလမား၊ လ႔အဖြ႔အစညး တစရပ၏တနဖးႏင ဓ ေလထးတမးစဥလာမားက အခါအား ေလာစြာ ျပျပငေျပာငးလႏငပါသည။ သ႔ရာတြင ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒကျပငဆငရာတြင ကာလတကသာၾကညေသာ ေျပာငးလမႈမား (သ႔မဟတ) ထကသငေသာ ဆငျခငသးသပျခငးမျပဘ ကတကက႐ကအတညျပလကေသာ ျပငဆင ျခငးမးမျဖစေစရန ကာကြယရပါမည။

အျခားစနေခၚမႈတစခမာ လအပပါက၊ လေလာကေသာ သေဘာတညမႈတစခရယလက၊ ေသခာစြာ အျပနအလနဆငျခငသးသပၿပးလင ျပညသလထ၏အးကးစးပြါးအတြက ျပငဆငမႈျပႏင ေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငေရးလပငနးစဥတစချဖစရန၊ ခြငျပထားေသာ ျပငဆငေရးဆငရာ ျပဌာနးခကမားက ပေဖာေရးဆြေရးျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ထျပဌာနးခကမားသည ကယကးစးပြား

International IDEAStromsborg SE-103 34

Stockholm, Sweden

Phone: +46-8-698 3700

Fax: +46-8-20 24 22

Email: info@idea.int

Website: http://www.idea.int

ဒမကေရစႏင

ေရြးေကာကပြဆငရာ ပပးေရး

ႏငငတကာအဖြ႔အစညး INTERNATIONAL IDEA

(Myanmar)

Room 5C, Yatha Condominium

458-460 Mahabandoola Road

(entrance on 31st Street)

Pabedan Township

Yangon, Myanmar

Tel: 01-389202, Fax: 01-389202

Email: info-myanmar@idea.int

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

ေၾကာငျဖစေသာ၊ ပါတဘကလကေသာ၊ ပကစးေစႏငေသာ၊ ေရတသေဘာေဆာငေသာ လႈပရားမႈမား က ကာကြယႏငသညျပဌာနးခကမားျဖစရနလအပပါသည။

အျခားေသာစနေခၚမႈတစခမာ ဖကဒရယႏငငမားႏင လတနးစား ေပါငးစစစညး ေနထင ေသာ လ႔အဖြ႕အစညးမား (မတညသည ႏငငသား၊ လမးစ၊ (သ႔မဟတ) ဘာသာစကားမတညေသာ အပစ မား အတတကြယဥတြ ေနထငလကရ ေသာ လအဖြ႔အစညးမား) စသညတ႔တြင စေပါငးေနထငသမား အၾကား ထားရသည၎တ႔၏ရပငခြငမားက ကာကြယေပးသည ပဋညာဥမားက ဆကလကထနးထား ႏငေသာ ျပငဆငေရးနညးလမးမားက ေရးဆြျခငးျဖစပါသည။

မေဘာငခမတေဆာငရြကျခငးႏင မေဘာငႏငအညေဆာငရြကျခငးဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြေရးသည အေျခခဥပေဒႏင ပမနဥပေဒ၏အေန

အထား တ႔အၾကား ကြျပားျခားနားမႈကမတညပါသည။ [….] အေျခခဥပေဒတစရပသည အေျခခဥပေဒေဘာငအတြငး ေန႔စဥျဖစပကေနသည အေၾကာငးအရာမားနင ေရြးေကာကပြတြင အႏငရရသမား၏ လလားခကမားအတငး ႏငငေရးဆးျဖတခက မားခမတရာ၌ အေျခခသေဘာတရားမားႏင လပထးလပနညးမားက သတမတေပး ပါသည။ [….] ႏငငေရးသမားမားသည ဆးျဖတခကမားခမတရာတြင ၄ငးတ႔အားမေဘာငကလပပငခြငျပထားခကမားအတငး တေသြမတမး ဆးျဖတႏငပါက အေျခခဥပေဒေရးဆြျခငးႏင သာမနဥပေဒခမတျခငးအၾကား ျခားနားခကနင႔ ႏငငေရးဆးျဖတခကမား ခမတရန ျပဌာနးထားသည အေျခခဥပေဒနင အဆပါ ဆးျဖတခကမား ကယတငအၾကား ျခားနားခကမားသည ေပာကကြယသြားႏငပါ သည။ အေျခခဥပေဒ၏ ေဆာငရြကခကမားက ဆးရႈးေစပါသည။ […] [ထ႔ေၾကာင] လအေရအတြကသာမက ပါဝငေဆာငရြကသမားနင လပထးလပနညးမားအရ အေျခခဥပေဒေရးဆြျခငးသည သာမနဥပေဒေရးဆြျခငးႏငကြျပားသငပါသည။

D. Grimm, “The Basic Law at 60: Identity and Change”, 11.1 German Law Review (2000), 33 (39-40) မ ကးကားေဖာျပပါသည။

ဤအေျခခစာအပ၏ အဓကရညရြယခကမာ ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒမၾကမး ေရးဆြသမားအား တညၿငမမႈတညေထာငႏငေရးႏင အလကသငေျပာငးလႏငေရးအၾကား ညညြတမတမႈရရေစရန အေထာကအကေပးႏငေရးျဖစပါသည။ သ႔ရာတြငျဖစႏငေသာ ျပငဆငခက လပထးလပနညးမားစြာရသကသ႔ အေျခအေနအားလးႏငကကညႏငသည အေကာငးဆးစျပပစဟ၍ မရေသာေၾကာင ေပးထား ခကႏငကကညသည အသငေလာဆးနညးလမးရာေဖြရနကသာ အဓကထားေဆာငရြကေစရန ရညရြယပါသည။ သ႔ပါ၍ ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒမၾကမး ေရးဆြသမားအေနျဖင ျပငဆငသတမတျခငး ဆငရာ အေၾကာငးမားႏငပတသတ၍ မၾကမးေရးဆြေတာမညဆပါက ထညသြငးစဥးစားရမည သကဆငရာ ေမးခြနးမားက အ ေလး ေပး ေဖာျပထားပါသည။

အဆပါ ေမးခြနးမားမာ - • ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒ ျပငဆငျခငးႏင အလးစျပငဆင ေရးဆြျခငးတ႔အၾကား ျခားနားခကမာ

အဘယနညး။ • ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒ ျပငဆငရာတြင မညသက စတငအ ေကာငအထည ေဖာ ေဆာငရြက

သငသနညး။

International IDEA | Constitution Building Primers

• ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒျပငဆငရာတြင မညသတ႔ပါဝငသငသနညး။ • ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒ ျပငဆငျခငးလပငနးစဥတြင မညသ႔ေသာ အထးအကန႔အသတမားက

အေထာကအက ျဖစေစႏငပါသနညး။ • ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒျပငဆငေရးလပငနးစဥတြင ျပညသလထ ပါဝငသငပါသလား။ ပါ၀ငသင

ပါက တကရကပါ၀ငသငပါသလား (သ႔မဟတ) သြယဝက၍ပါ၀ငသငပါသလား။ • တစျခားေရြးခယစရာ ျပငဆငျခငး လပထးလပနညး မား ရသငပါသလား။ • ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ျပဌာနးခကမားအားလးတြင ျပငဆငေရး လပထးလပနညး

တစခတညးက ရညရြယသငပါသလား။ • ဖကဒရယမဝါဒ (သ႔မဟတ) လမး ေပါငးစစစညး ေနထင ေသာ အဖြ႔အစညးမားအတြက အထး

ျပ႒ာနးခကမား ထားရရနလအပပါသလား။ • အခ႕ေသာျပ႒ာနးခကမားက မျပငဆငႏငေသာ ျပဌာနးခကမားအျဖစ ထားရသငပါသလား။

ေခတၿပငဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားတြင (ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးလပငနးစဥအား တညဆဥပ ေဒ (သ႔မဟတ) သမ႐းကဥပ ေဒမားကျပငဆငျခငးတ႔ထက ပမခကခေအာငျပလပ ထားပါသည။ ျပငဆငမႈနညးစနစမားစြာအသးျပၾကေသာလညး အမားစမာ ေအာကပါ နညးလမးမားက အေျခခပါသည။ ယငးတ႔မာ (၁) ဥပေဒျပလႊတေတာတြင အမားစေထာကခမႈ (၂)လထဆႏၵခယပြ၊ (၃)သတမတခနဆငးငျခငး သ႔မဟတ ၾကားျဖတ ေရြး ေကာကပြအပါအဝင double decision ခမတျခငး ဆငရာ စညးမဥးမား၊ (၄) မဆႏၵနယ၊ ေဒသ၊ ျပညနယႏငတငး သ႔မဟတ အျခားႏငင ေရးအဖြ႔အစညးမားသ႔ လႊေျပာငးျခငးဟ၍ျဖစၾကပါသည။

ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒျပငဆငျခငးလပငနးစဥ အမားစတြင ပမနဥပ ေဒျပေရးအတြက လအပ ခကမားထက ဥပ ေဒျပလႊတ ေတာတြင အမားဆႏၵျဖင ျပငဆငသတမတျခငး ဥပ ေဒျဖင ေဆာငရြကရန လအပပါသည။ အမားဆႏၵျဖငသတမတရာတြင အဖြ႔ဝငမားအားလးထမ ၅၀ ရာခငႏႈနး အေပါငးတစမ မ ငါးပေလးပအထ အ ေရအတြကအမးမးျဖင ဆးျဖတႏငပါသည။

အမားဆးအသးျပသည နညးစနစမာ အဖြ႔၀ငမား၏ ငါးပသးပ (၆၀ရာခငႏႈနး) သ႔မဟတ သးပ ႏစပ (၆၆.၇ ရာခငႏႈနး)ျဖစလင အ ေရအတြက သတမတခကျပညမပါသည။ အဆပါ ကနးဂဏနးမာ တစဖကသတကသညဟဆႏငပါသည။ အေၾကာငးမာ အဘယေၾကာင ၆၅ ရာခငႏႈနး (သ႔မဟတ) ၇၀ ရာခငႏႈနးက မသတမတျခငးႏငပတသကၿပး ရငးလငး ေဖာျပခကမရေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင အ ေျခခသ ေဘာတရားမာ သာမနထကပ၍ ေထာကခမႈလအပျခငးေၾကာင လကရအမားစ အေနျဖင ျပငဆငသတမတခကက အျခားအဖြ႔ဝငမား၏ သ ေဘာတညခကမရဘ ျပငဆငျခငးမျပႏင သကသ႔ ျပျပငေျပာငးလျခငးအတြက အတကအခ (သ႔မဟတ) အျခားပါတႏင ေဆြး ေႏြးညႏႈငးရန ျဖစပါသည။

အမားဆႏၵျဖငဆးျဖတရာတြင အားနညးခကႏင အားသာခကမားရပါသည။ တစဖကမၾကည လင ေထာကခသမားမ အလြယတက (သ႔မဟတ) အျခားသမားဆႏၵမပါဘ အ ေျခခစညးမဥးမားက ျပငဆင ေျပာငးလျခငးမျပႏငသကသ႔ မညသည ေျပာငးလခကကမဆ ႏငင ေရးနယပယရေထာငမးစ

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

မ ျဖညဆညး ေဆာငရြကရမညျဖစပါသည။ အျခားတစဖကတြငလညး ဥပ ေဒျပလႊတေတာ၌ လမားစက လနညးစအား ဖကဆး ေႏာကယကသမားအျဖစ သတမတျခငးအားျဖင ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒက ျပငဆငရန လအပလာခန၌ အခကအခက ျဖစေပၚ ေစပါသည။

အမားစအသာရ ေသာစနစကသတမတျခငးအမားစ ငါးပသးပ (သ႔မဟတ) သးပႏစပ (သ႔မဟတ) ေလးပသးပ (သ႔မဟတ) အျခား

မညသညသတမတခကမဆ နညးလမးႏစမးျဖင ဆႏၵမ ေပးမႈတြင တက ေရာကသမားမ မ ေပးျခငး (သ႔မဟတ) စစ ေပါငးမေပးပငခြငရသညအ ေရအတြကျဖင သတမတႏငပါသည။ စစ ေပါငးမေပးပငခြငရသည အ ေရအတြကျဖင ဆးျဖတျခငးသည အမနတကယအားျဖင ကန႔ကြကမျဖစသည ၾကား ေနမမား ကပါ ထညသြငး ေရတြကျခငးျဖစေသာ ေၾကာင မေပးသညရာခငႏႈနးပျမငပါသည။ ဥပမာ အဖြ႔ဝင (၁၀၀) ဦးပါဝငသည အဖြ႔အစညးတစခတြင အဆျပခကအား အဖြ႔ဝင(၆၀)ဦးမ ေထာကခၿပး ကန႔ကြကသ (၂၀)ဦးႏင ၾကား ေနသ (၂၀)ဦးျဖစလင အမားစအသာရသည ဆႏၵမ ေပးမႈသ သးပႏစပအတြက လအပခကႏင ကကညပါသည။ သ႔ရာတြင အဖြ႔ဝငစစ ေပါငး၏ အမားစ သးပႏစပ (၆၇) ရာခငႏႈနးက မရရႏငပါ။ သးျခားကန႔သတခကမရပါက ဆႏၵမေပးသမား၏ အမားစေထာကခမႈလအပျခငးတြင ေထာကခသည အဖြ႔၀ငစစေပါငးသည ရာခငႏႈနးအနညးငယသာျဖစေသာလညး၊ လနညးစပငျဖစေန လငလညး အျပငးအထနကန႔ကြကမႈမရလင ျပငဆင သတမတခကက ေထာကခအတညျပႏငပါသည။ ထအခကက ပယဖကႏငရန အႏငရရရန ဆႏၵမအ ေရအတြကစစ ေပါငးႏင စစ ေပါငးမေပးပငခြငရ သည အေရအတြကက ေပါငးစပအသးျပႏငပါသည။ ဥပမာ အႏၵယႏငငတြင ျပငဆငသတမတရန အ ေရအတြကမာ မအေရအတြက၏ သးပႏစပျဖစ ေသာလညး ၄ငးသည အဖြ႔ဝငစစ ေပါငး၏ ၅၀ ရာခငႏႈနးအေပါငး တစပမာဏ အနညးဆးျဖစရမည။

ဥပ ေဒျပလႊတေတာႏစရပႏငငေတာ၏ဥပေဒျပေရးတြင လႊတ ေတာႏစရပရပါက အထကလႊတေတာ၏ အတညျပခက

သည ပမနဥပ ေဒျပေရးအတြက မလအပဟဆသညတငေအာင တစခါတစရတြင လအပပါသည။ ေအာကလႊတေတာ၏ အမားစေထာကခမႈသတမတခကႏင ဤ ေနရာတြင ကြာျခားႏငပါသည။ ဥပမာ စပနႏငငတြင လႊတ ေတာႏစရပလးမ အမားစ ငါးပသးပ ေထာကခမႈ (သ႔မဟတ) ေအာကလႊတေတာတြင အမားစ သးပႏစပနင ဥပေဒျပအထကလႊတ ေတာတြင အဖြ႔၀ငစစေပါငး၏ အမားစေထာကခမႈျဖင ျပငဆငမႈက ေဆာငရြကႏငပါသည။

အခ႕ေသာအေျခအေနမားတြင ျပငဆငသတမတျခငးက လႊတ ေတာႏစရပလးပးတြဆးျဖတ ျခငးျဖင အတညျပႏငပါသည။ ဥပမာ ဘတနႏငငရ ပးတြေဆြး ေႏြးပြမားတြင လႊတ ေတာအဖြ႔ဝငမား၏ အမားစ ေလးပသးပရရန လအပပါသည။ ပးတြေဆြး ေႏြးပြမား ကငးပမညဆလင စစမန ေသာ အာဏာသက ေရာကျခငးသည လႊတ ေတာႏစရပ၏ ပမးမအဖြ႔ဝင အ ေရအတြက ေပၚတြင မတညပါ သည။ အထကလႊတ ေတာတြင အ ေရအတြကနညးပါက ေအာကလႊတ ေတာမ အလြယတက မအသာရ မညျဖစပါသည သ႔ရာတြင အထကလႊတ ေတာတြင အ ေရအတြကမားသညဆပါက အဆပါအဖြ႔ဝငမား သည အခးကလက၍ ပမအားေကာငးပါသည။ အခ႕ေသာ အ ေျခအ ေနမားတြင အထကလႊတ ေတာသည သးျခား အဖြ႔အစညးမား (သ႔မဟတ) နယ ေျမက ကယစားျပၿပး ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒဆငရာ ကယပင အပခပခြင (သ႔မဟတ) အထးအခြငအ ေရးက ကာကြယ ေစာင ေရာကရပါမညျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ျပငဆငမႈအခ႕ (သ႔မဟတ) အားလးက ေဆာငရြကရနအတြက အထကလႊတ ေတာအား ဗတအာဏာ ေပးရန အ ေရးႀကးပါသည။

International IDEA | Constitution Building Primers

ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒသည ႏငင၏ တရားဥပ ေဒႏင ႏငင ေရးဆငရာ အ ေျခချဖစသညဆပါက ၎၏ ဥပ ေဒျပေရးသည ျပညသမားထမ ရရရနလအပပါသည။ ဆလသညမာ အခပအျခာအာဏာႏင ဒမက ေရစစနစအပခပ ေရးဆငရာ အ ေျခခသ ေဘာတရားမားသည ျပညသမားထတြငရပါသည။ ယ ေန႔ေခတ ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒအမားစသည ျပညသမား လက ေတြ႔ပါဝင ေဆာငရြကျခငးျဖင ကနဥးပငးတြင ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒဆငရာ လႊတ ေတာအဖြ႔ဝငမားအား တကရက ေရြးခယျခငး (သ႔မဟတ) အဆးတြင ျပညသ႔ဆႏၵ ခယပြျပလပျခငးတ႔ျဖင အဆပါ အယအဆက ထငဟပ ေစပါသည။ အအလားတပင ျပငဆငမႈလပငနးစဥမားတြင ျပညသမားပါဝငျခငးႏင ၎တ႔၏ အခပအျခာအာဏာ ပငဆငမႈက ဆကလက ထနးသမးထားရနလအပပါသည။

ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒျပငဆငျခငးတြင ျပညသမား တကရကပါဝငႏငသည နညးလမးမာ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြျပလပ၍ မေပးဆးျဖတျခငးျဖစပါသည။ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြ ကငးပျပလပရနတတကကသတမတထားသည အေျခအေနမား ကြျပားႏငေသာလညး လကရဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒမား၏ ၄၀ ရာခငႏႈနးခန႔တြင အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးႏင ပတသတ၍ ျပညသ႔ႏၵခယပြကငးပရနျပဌာနးထားပါ သည။

• အခ႕ႏငငမားတြင မညမပငေသးငယေသာ၊ အေရးမႀကးေသာ၊ မရႈပေထြးေသာ ကစၥရပျဖစေစ၊ ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒ ျပငဆငမႈအားလးအအတြက ျပညသ႔ဆႏၵခယပြျပလပရန လအပပါသည။ (ဥပမာ အငယာလနႏငင၊ ဂပနႏငင၊ ဒနးမတႏငငႏင ဩစ ေၾတးလႏငင)

• အခ႕ႏငငမားတြင အ ေျခခအကဆး ျပ႒ာနးခကမားက ျပငဆငမညဆပါက (သ႔မဟတ) ဥပ ေဒတစရပလး ျပငဆငရနလအပပါက (ဥပမာ စပနႏငင၊ ဩစ ေၾတးလႏငင၊ ပလနႏငင၊ လတဗးယားႏငင၊ ဂ ေမကာႏငင) ျပညသ႔ဆႏၵ ခယပြ ျပလပရန လအပပါသည။

• အခ႕ႏငငမားတြငတရားဥပဒျပရာတြင ဥပ ေဒမၾကမးအေပၚ လေလာကေသာ အမားစေထာကခမႈမရရခပါက (ဥပမာ ဘနင ႏငင (Benin) တြင ငါးပေလးပ) ျပငဆငရနအတြက ျပညသ႔ဆႏၵခယပြ ျပလပရန လအပပါသည။ ယငးႏင ဆန႔ကငဘကမာ လြႊတ ေတာမ ျပငဆငရနအတြက တညတညြတတညးသ ေဘာတလငေသာလညးေကာငး၊ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြ ျပလပရန မလအပပါ။ အဆပါျပငဆငခကမားသည သာမနျပငဆငခကမားျဖစၿပး အျငငးပြားစရာမရႏငေၾကာငး ကယကယျပနျပန႔ သ ေဘာတလကခထားၾကပါသည။

• အျခားေသာ နညးလမးတစခမာ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြျဖင ျပငဆငသတမတရန သင ၊ မသင ဆးျဖတရာတြင ဥပ ေဒျပေရးဆငရာ အဖြ႔ဝငလနညးစအေနျဖင မမစတတငးက ေဆာငရြက ႏငပါသည။ ဖြ႔စညးပအ ေျခခဥပ ေဒျပငဆငျခငးက ျပညသမားကဆးျဖတႏငရန အဖြ႔ဝင လနညးစက ေရြးခယခြင ျပထားပါသည။ ဥပ ေဒျပေရးဆငရာမ တားဆးျခငးမျပႏငပါ။ အဆပါ အခြငအာဏာက အတလႏငငတြင လႊတ ေတာအဖြ႔ဝင၏ (၂၀) %၊ လဇငဘတတြင လႊတ ေတာ အဖြ႔ဝင၏ (၂၅) %ႏင ဆြဒငႏငငႏင ဆလပနးယားႏငငတ႔တြင (၃၃)%မ လကနာကငသး ပါသည။ ထနညးလမးမားႏင အနညးငယ ျခားနားသညမာ အတလႏငငတြင ဥပေဒမၾကမး တစခသည အမားစေထာကခမအေရအတြက (၅၀%+၁) ရမသာလင ျပညသ႔ဆႏၵခယပြက ကငးပခြငျပပါသည။ သ႔ရာတြငသတမတထားေသာ အမားစအသာရသညအေရအတြက (၆၆%)ေအာက ရရမညျဖစပါသည။ ဥပေဒျပေရးႏငမသကဆငေသာ သမား ပါ၀ငႏငပါသည။ အတလႏငငတြင ေဒသေကာငစ (၅) ခ (သ႔မဟတ) မေပးသ (၅၀၀၀၀၀) မစေပါငး၍ ျပညသ႔

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

ဆႏၵခယပြျပလပရနေတာငးဆႏငပါသည။ လဇငဘတႏငငတြင မေပးသ (၂၅၀၀၀)ျဖင ေဆာငရြကနငပါသည (လဥးေရျခားနားခကေပၚမတညၿပး ကြျပားႏငပါသည) ။

• အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးတြင ျပညသမားပါဝငေဆာငရြကႏငရနအတြက ႏငငေတာသမၼတ တြင ကယပငဆးျဖတခြငရပါသည။ သမၼတသည မမကယတင လကမတေရးထး ေတာငးဆမႈ ျဖင ျပညသမားထကေဆာလငစြာ ျပငဆငႏငပါက သမၼတ၏အာဏာသည ပမႀကးမားလာၿပး ဒမကေရစစနစတြင ႀကေတြ႔ရခသည လြနစြာထးကသည သမၼတ၏ ၾသဇာအာဏာကျဖစေစၿပး ဥပေဒျပေရးအဖြ႔က အေနာကအယကျဖစေစပါသည။ ဥပေဒျပေရးအဖြ႔က အတညျပၿပးမသာ ျပညသလထက ျပငဆငေရးဆြရနအတြက သမၼတကအပႏငးႏငပါသည။ ဥပမာ- တနးရား နငင၏ လႊတေတာတြင အမားစျဖစေသာ ကယစားလယဥးေရ၏ သးပႏစပကအတညျပၿပး ေနာက အဆျပထားသည ျပငဆငခကအတြက ျပညသ႔ဆႏၵခယပြက သမၼတက ေခၚယနငပါ သည။

စးရမလာၾကသညမာ လနညးစမားအား ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရအကာအကြယေပးႏငရနမာ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြကငးပျခငးသည အေကာငးဆးနညးလမးျဖစလမမည မဟတဟ၍ျဖစသည။ အဆပါအခကႏငကကညေစရန အခ႕ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားသည ျပညလးကၽြတဆႏၵခယပြကငးပရနသာမက သကဆငရာအဖြ႔ခြ အမားစမ ဥပေဒျပငဆငျခငးက ေထာကခ မေပးရနလအပသညဟ သတမတထားပါသည။ (ဆြစဇာလနႏငင၊ ၾသစႀတးလားနငင)။ (သ႔မဟတ) အဖြ႔ခြအမားစ၏ မေပး သညအေရအတြကမာ အနညးဆး ၂၀% ရရပါမညဟသတမတထားပါသည(ကငညာ) ။

ျပငဆငမဆငရာမားအလြယတကျပျပငေျပာငးလႏငေရးႏငခကခမႈမားအၾကား ညညႊတမတ မရေစရန ျဖညဆညးနငေရးအတြက ျပညသ႔ဆႏၵခယပြႏငသကဆငသည လအပခကမားက ေသခာ စြာ ထညသြငးစဥစားသငပါသည။ လာေရာကမေပးသအေရအတြကႏငစပလဥး၍ အနညးဆးသတမတ ခကမရပါက ရာခငနႈနးအလြနနညးသည လဥးေရသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငရနအတြက လေလာကမႈ ရႏငပါသည (ဥပမာ ေဘာစဝါနာႏငင ၌ ၂၀၀၁ ခႏစတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအမားစက အေရအတြက (၅%) ထကနညးေသာမေပးသမားက ေထာကခထားပါသည)။ အျခားတစဖကမ ၾကည လင မေပးသမားအရ အေရအတြကမားလြနးလင ေအာငျမငရနခကခႏငပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ မားအတြက အနညးဆးရရမည မအေရအတြကမာ မဆႏၵရငမား၏ ၄၀% (ဒနးမတႏငင) ႏင ၅၀% (ေတာငကရယားႏငင)အၾကား မအေရအတြက ရပါသည။

ျပညသ႔ဆႏၵခယပြတြင လအပေသာ ေထာကခမႈအေရအတြကမာ ျခားနားျပနပါသည။ အခ႕ေသာ ႏငငမားတြင (အကး၀ငေသာ) မအေရအတြက၏ (၅၀%)ထကပမေသာ မအသာရမႈ လအပပါသည။ တစဖန အဆပါစညးမဥးသည ေဒသအေနအထားနင ႏငငေရးအေျခအေနေပၚ မတည ၿပး ေဆာငရြကႏငပါသည။ အခ႕ေဒသမားတြင မအသာရမႈ (၅၀%) ရရရန ခကခႏငပါသည (လထ သေဘာထားခယမႈ အငအားနညးလငေသာလညးေကာငး၊ သေဘာထားခမႈျပသညအခနတြင ျပညသ လထအေနျဖင ရပေ၀းခရးသြားလာလငေသာလညးေကာငး၊ (သ႔မဟတ) ေရြးေကာကပြ မတပတငမႈက အသစျပနလညလပေဆာငထားျခငးမရလငေသာလညးေကာငး။ အခ႕ကစၥရပမားတြငပမားသည ေထာကခမႈ (ငါးပသးပႏင ေလးပသးပအၾကား) လအပပါသည။ အဆပါ ျပ႒ာနးခကမားက အမနအား ျဖင ျပငဆငသတမတျခငးမျပႏငေအာင ရညရြယခကရရလပေဆာငျခငးျဖစႏငပါသည။ ဥပမာ ေမာရးတးရပစ (Mauritius)တြင လႊတေတာ၏ သကတမးကာလအား ဥပေဒျပအဖြ႔၏ အားလးသေဘာ တညခကႏင ျပညသ႔ဆႏၵခယပြတြင မအေရအတြက ေလးပသးပျဖင အသာမရရပါက ၅ ႏစထက ေကာလြနၿပး သကတမးတးျမင ျပငဆငသတမတ၍မရပါ။

International IDEA | Constitution Building Primers

အခနေရြ႕ဆငးမႈအခ႕ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားသည အဆျပထားသည ျပငဆငသတမတခကမားက

သတမတခနအတြငး - ရကေပါငး ၉၀ သ႔မဟတ ၃ လတာကာလအတြငး ( ဥပမာ အကစတးနးယား၊ အတလ၊ ဂေမကာႏငငမား) တညေသာပစျဖင ႏစႀကမစစေဆးဆးျဖတရန လအပပါသည။ အဆပါ စညးမဥအရ အလငစလ ျပငဆငသတမတျခငးကေရာငရား၍ စဥးစားဆးျဖတရန အခနေပးထားကာ ျပညသလထေဆြးေႏြးညႏငးမႈ ပမျပလပႏငရနအတြက အခြငအေရးပမရရေစပါသည။

ၾကားျဖတအေထြေထြေရြးေကာကပြႏစႀကမစစစဆးျဖတေသာ စနစႏင ကြျပားခကတစခမာ ျပငဆငသတမတႏငရနအတြက

ပထမအႀကမအတညျပခကႏင ေနာကဆးအႀကမအတညျပခကအၾကား ပါလမနေရြးေကာကပြက ကငးပရနလအပပါသည။ အဆပါနညးစနစမာ တြငကယစြာေဆာငရြကေနသည နညးစနစျဖစၿပး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငသတမတျခငးအတြက ျပညသအမား ပါ၀ငေဆာငရြကလာႏငသည သြယ၀ကေသာနညးလမး ျဖစပါသည။ အဆပါနညးလမးက အသးျပျခငးျဖင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငသတမတျခငးသည ဥပေဒျပေရးအတြက ေရြးေကာကပြဆငရာ လပငနးစဥတစရပ ျဖစလာ ပါသည။ အႀကျပထားသည ျပငဆငသတမတခကသည သတ႔၏ မေပးဆးျဖတခကအေပၚ မညမ အကးသကေရာကမႈရသညက မေပးသတစဥးခငးစအား ဆးျဖတခြငျပထားပါသည။ အဆပါသတမတ ခက၏ အားနညးခကမာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးသည ပမနအားျဖင ေရြးေကာကပြႏင သကဆငသည အျခားအေရးပါသည ႏငငေရးကစၥရပမားက ဖးကြယထားႏငျခငး၊ (သ႔မဟတ) ျပငဆင သတမတျခငးက အေထြေထြကစၥရပမားျဖင လြမားေစျခငးမား ျဖစႏငပါသည။

• ၾကားျဖတေရြးေကာကပြႏငပတသက၍ အခ႕ႏငငမားတြင ျပငဆငသတမတခကမၾကမးက ေနာကထပပမနေရြးေကာကပြကငးပသညအခနထ ဆငးငထားပါသည (ဖငလန၊ ဂရ ၊ ပနားမား)။

• အျခားႏငငမားတြင ေရြးေကာကပြအသစကငးပျခငးႏင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာျပငဆငသတမတျခငးမား ေဆာငရြကၿပးေနာက ဥပေဒျပေရးအားခကခငး ဖကသမးပါသည (ဥပမာ အကစလန၊ နယသာလန)။ အဆပါအေျခအေနမးတြင ပမနေဆာငရြကမႈသည ဥပေဒျပေရး ကာလ ကနဆးခါနးအခနအထ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ အဆျပခကမားက ကန႔သတ ႏငပါသည။ (ထနညးတစြာ အေစာပငးေရြးေကာကပြမားက ေရာငရားႏငပါသည)။ အဆပါ ေဆာငရြကမႈ၏ အကးသကေရာကမႈသည ေရြးေကာကပြကငးပမႈ အႀကမအေရအတြက မမားေစရန ျပငဆငသတမတမႈအႀကမအေရအတြကက ကန႔သတရနျဖစပါသည။

အမားစမအသာရသညစနစႏင ႏစႀကမစစစဆးျဖတေသာစနစက ေပါငးစပျခငးၾကားျဖတေရြးေကာကပြကငးပရန လအပခကက အမားစအသာရသညစနစျဖင ေဆာငရြက

ႏငပါသည (ဥပမာ နယသာလနႏငငတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငသတမတျခငးက ပါလမနမ ႏစႀကမအတညျပရနလအပပါသည။ ျပငဆငခကအားအတညျပႏငရနၾကားျဖတ အေထြေထြ ေရြးေကာကပြ ကငးပၿပးေနာက ဒတယအႀကမတြင လႊတေတာႏစရပလးရ အမားစသးပႏစပေထာကခ ရန လအပပါသည။

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

ဖကဒရယနငငမား၊ ဗဟခပကငမႈေလာခထားေသာ ႏငငမားႏင လတနးစားေပါငးစ စစညး ေနထငေသာ လ႔အဖြ႔အစညးမားတြင သေဘာတညထားေသာ (သ႔မဟတ) အဖြ႔အစညးမားအၾကား ေပါငးစပျခငးျဖင ကယစားျပေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက အဆပါအဖြ႔အစညးမား၏ သေဘာတည ခက (သ႔မဟတ) သတမတထားေသာ အမားစအသာရသညစနစျဖင တစစတတစပငးျဖစေစ၊ တစရပလးျဖစေစ ျပငဆငသတမတႏငပါသည။ အဆပါသေဘာတညခကက ႏငငေတာ (သ႔မဟတ) ျပ႒ာနးသတမတထားသည ဥပေဒစညးမဥးမားျဖင လညးေကာငး (အေမရကန၊ ကေနဒါ၊ အႏၵယ၊ ေတာငအာဖရကႏငငမား)၊ ျပညနယတစခခငးစတြင ျပညသ႔ဆႏၵခယပြျဖငလညးေကာငး (ၾသစႀတးလား၊ ဆြစဇာလနႏငငမား) သတမတေဖာျပႏငပါသည။ အဖြ႔ခြမားအေနျဖင တကရကမေပးမႈ တြင မပါ၀ငခပါက ဗဟ၊ ဖယဒရယအဆငတြင ၄ငးျပညနယ သ႔မဟတ ေဒသကကယစားျပေသာ အထကလႊတေတာမ ထအဖြ႔ခြမား၏ အဆကတငသြငးရန ေဆာငရြကႏငပါသည (ဥပမာ ဂာမဏႏငင)။

ျပညနယမားႏင ေဒသဆငရာမားသ႔ လႊေျပာငးေပးရနလအပခကသည ဖယဒရယစနစ (သ႔မဟတ) အစးရအဆငဆင၏ အခြငအာဏာတ႔ႏငသကဆငေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ သတမတထားေသာ အစပအပငးမားအတြကသာျဖစပါလမမည။

စဥးစားရမညအခကမားဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအား ပမနဥပေဒမားထက ျပငဆငသတမတရန ခကခေအာင ျပလပရသည အေရးအပါဆးအေၾကာငးျပခကမာ အဘယနညး။ ၄ငးသည ျပညသ မား၏ အခပအျခာအာဏာက ထနးသမးေစာငေရာကရန၊ လနညးစကကာကြယ ႏငရန၊ အဖြ႔အစညးအမးမးအၾကား ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ အေပးအယျပမႈက ကာကြယေစာငေရာကႏငရန၊ (သ႔မဟတ) အာဏာရအစးရအား စညးမဥး၊စညးကမး မားေျပာငးလၿပး အာဏာအလြသးစားျပမႈမားမ ကာကြယရနျဖစပါသလား။ ၄ငး ရညရြယခကမားအား မတကြျပားသည ျပျပငေျပာငးလမႈပစမားျဖင မညသ႔ေရာကရ ႏငမညနညး။

အခ႕ႏငငမား (ၾသစေၾတးလ ၊ ဘလေဂးရးယား ၊ ေကာစတာရကာ၊ နကာရာဂြါ၊ ဆြစဇာလနႏငင မား)တြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးႏင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပနလညေရးဆြျခငးအၾကား ကြျပားမႈမားရပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပနလညေရးဆြျခငးသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆင ျခငးႏငႏႈငးယဥလင အမားစလကခမႈ လအပပါသည။ ၄ငးသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငျခငး ဆသညမာ တာ၀နရသမားက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒေဘာငအတြငးသာ ညႏငးေျပာငးလမႈ၊ ဆနးသစ ေျပာငးလမႈမားလပေဆာငျခငးျဖစ၍ မလစနစကေျပာငးလရန သ႔မဟတ လပပငခြင႔အာဏာက အစားထးလလယရနမဟတ ဟေသာယဆခကျဖစပါသည။ ဒမကေရစအဖြ႔အစညးမားတြင ျပညသ လထ၏ ထငျမငယဆခကက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ အမန႔အာဏာက ဖနတးနငသည

International IDEA | Constitution Building Primers

အာဏာအျဖစ အသအမတျပႏငၿပး အဆပါနငငမားတြင အလးစျပငဆငသတမတရနအတြက ျပညသ လထအားလး ပါ၀ငပတသကရန လအပပါသည။ Constituent assembly ေရြးေကာကပြျဖင ေသာလညးေကာငး (Nicaragua ၊ Costa Rica ၊ Bulgaria) ျပညသ႔ဆႏၵခယပြက မျဖစမေနကငးပျခငး ျဖငလညးေကာငး (ၾသစေၾတးလ၊ စပန) အသအမတ ျပႏငပါသည။

ဖြြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငမႈဆငရာနညးစနစမားက စတငေဆာငရြကရန အခြငအာဏာ သည ဥပေဒျပေရးတြင ေယဘယအေနျဖငပါဝငၿပး ျပငဆငေဆာငရြကသည နညးလမးသည ပမန ဥပေဒ အဆျပျပ႒ာနးေရးက ကယျပန႔စြာ(ထပမလအပခကမားနင ကန႔သတခကမားက ယခစာတမး တြင ေဆြးေႏြးထားေသာလညး) ပေဖာေဆာငရြကေလရပါသည။ လႊတေတာနစရပရေသာ နငငမား တြင ေအာကလႊတေတာသည အထကလႊတေတာအမားစေဆာငရြကသကသ႔ လပငနးစဥမားက စတငေဆာငရြကရန အစဥအၿမအခြငအာဏာရပါသည။ အေျခခဥပေဒအခ႕တြင ျပငဆငခကမားက စတငေဆာငရြကနငရနအတြက အဖြ႔ဝငဥးေရ (သ႔မဟတ) ရာခငႏႈနးအတအက လအပပါသည။ အဆပါဥးေရသည ပမနဥပေဒတစရပ အဆျပရနလအပသညဥးေရထက ပမမားျပားနငပါသည။ ဥပမာ - တေနးရား ႏငငတြင အဖြ႔ဝငဥးေရ၏ သးပတစပ၊ ရေမးနးယားနငငတြင လႊတေတာတစရပရပရ အဖြ႔ဝငဥးေရ၏ ေလးပတစပ။ အေျခခဥပေဒအမားစတြင အျခားပါဝငေဆာငရြက သမားကလညး လပငနးမားက စတငေဆာငရြကေစႏငပါသည။ အဆပါကစၥရပတြင အေရးအပါဆးမာ နငငေတာ အႀကးအက (အထးသျဖင သမၼတစနစ သ႔မဟတ တစပငးတစစသမၼတစနစ) သ႔မဟတ ဝနႀကးမားႏင သကဆငသည အပခပေရးအဖြ႔မား ျဖစပါသည။

ႏငငတစနငငရ တရားရးခပသည ျပငဆငျခငးက အခါအားေလာစြာ စတငေဆာငရြကႏငပါ သည (ပနားမား၊ ဂြါတမာလာ)။ ျပငဆငျခငးက စတငေဆာငရြကသညအပစတြင တရားရးမားပါ၀ငရသည ေနာကခအေၾကာငးရငးမာ အေျခခဥပေဒက ထနးသမးေစာငေရာကသမားအျဖစ ေ၀ဖနသးသပျခငး ေၾကာငလညးေကာငး၊ အေျခခဥပေဒဆငရာကစၥရပမားတြင နညးပညာကၽြမးကငမႈက အသအမတ ျပျခငးေၾကာငလညးေကာငး အစျပပါသည။ သ႔ရာတြင တရားရးမားသည အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငး ကအဆျပရန ထေရာကသညအခြငအာဏာရပါက အဆပါအခကသည တရားသႀကးမားက ႏငငေရး သေဘာပမသကေရာကေစၿပး ဘကလကမႈကငးၿပး ၾကားေန၀ါဒက ေဆာငရြကေနသည တရားသႀကး မား၏ ဂဏသကၡာက ကဆငးေစႏငပါသည။

ႏငငအားလး၏ ၁၅ ရာခငႏႈနးခန႔တြင မဆႏၵရငအခ႕က အသနားခစာျဖင အဆပါေတာငးဆမႈမး ေတာငးဆလာလင ျပညသမားက ျပငဆငမႈက အဆျပနငပါသည။ အဆပါျပ႒ာနးခကအရ အေျခခ ဥပေဒသည အခပအျခာအာဏာပငဆငေသာ ျပညသမားကေဆာငရြကသည စာရြကစာတမးျဖစၿပး ျပညသမား၏ စးရမပပနမႈက ေဖာထတနငပါသည။ ေအာငျမငသည လကမတေရးထး ေဆာငရြကမႈ သည ႀကတငေဆာငရြကမႈအတငးအတာ မားစြာလအပေသာေၾကာင ျပညသလထ၏ စတကးယဆခက မားက ကနဥးေဖာျပခကတစရပအျဖစ ေဆာငရြကႏငပါသည။ အဆပါလပငနးစဥက စတငေဆာငရြက ရနအတြက လအပေသာလကမတအေရအတြကမာ မားစြာေျပာငးလမႈရပါသည။ (ဥပမာ - လတဗးယား တြင မဆႏၵရင၏ ၁၀ ရာခငႏႈနး၊ ပရးတြင ၀.၃ ရာခငႏႈနး) သ႔ရာတြင ေယဘယစညးမဥးအေနျဖင မေရရာသညအဆျပခကမားက ကန႔သတရနအတြက လေလာကသည လကမတအေရအတြက အတငးအတာမားစြာပါရရမညျဖစၿပး လကေတြ႔ကသည အခြင႔အေရးမားရရရနအတြက အနညးဆး လအပသည အေရအတြက ပါရရပါမည။ ရေမးနးယားတြင ေဒသဆငရာ/ လမးေရးအပစမား၏ လက

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

မတေရးထးေတာငးဆမႈမားက ကန႔သတရနအတြက သတမတအေရအတြကက ထပမတးျမငထား ပါသည - လကမတေရးထးေတာငးဆမႈက ေဆာငရြကႏငရနအတြက ႏငငတစ၀နးလးတြင မဆႏၵရင ဥးေရ ၅၀၀၀၀၀ လအပမညအျပင ႏငငေတာရ ေကာငတ (county) ထက၀ကေကာတြင မဆႏၵရငဥးေရ အနညးဆး ၂၀၀၀၀ သညလညး လကမတေရးထးေတာငးဆမႈက အတညျပေထာကခရပါမည။

ဖကဒရယႏငငမားတြင အဖြ႔ခြတြငပါဝငသည ျပညနယ၊ ေဒသမ ကယစားလယတစဥးသည ျပငဆငသတမတခကမားက ႏငငေတာအဆင အထကလႊတေတာ ဥပေဒျပေရးမ တဆငေသာ လညးေကာငး သ႔မဟတ အဖြ႔ခြမားမ ဥပေဒျပလႊတေတာ (တစခ သ႔မဟတ တစခထကပ၍) မ ေသာလညးေကာငး အႀကျပရန အခြငအေရးရပါသည (ဘရာဇး)။

ဖြြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအမားစသည ဖြြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငရာတြင တငးၾကပမႈႏင ျပျပငေျပာငးလလြယမႈအၾကား ညညႊတမတစြာ ခြျခားေဆာငရြကႏငရန ဖြြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ျပ႒ာနးခက အမးမးအတြက သတမတခကအမးမးက ေဖာျပပါသည။ ၄ငးသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ၏ တငးကပရနလအပသည အခ႕အခနးက႑မားတြင တညၿမမႈ၊ တကေသခာမႈႏင အာမခခကက ေပးၿပး အျခားအခနးမားတြငမ ျပျပငေျပာငးလလြယေစပါသည။ ဤအေျခအေနႏင သကဆငေသာ ေမးခြနး ႏစခရပါသည။

မညသညျပ႒ာနးခကက အဓကထနးသမး ကာကြယသငပါသနညး။ ေမးျမနးလာသည ႏငငတစႏငင၏ အေျခအေန၊ ၿပးခသည အေတြ႔အႀကမားႏင ဖြြ႔စညးပ

အေျခခဥပေဒ ေရးဆြေရးကာလအတြငး ရရခသည အေပးအယျပ ညႏႈငးမႈမားေပၚမတညၿပး ဖြြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ၏ အခနးအမးမးက ေနာကထပလပထးလပနညးမား၊ သတမတခကမားျဖင ကာကြယ ထားႏငပါသည။ အမားအားျဖင ပမတငးၾကပသည ျပငဆငသတမတျခငးဆငရာ နညးစနစမား အတြက လအပေသာ ျပ႒ာနးခက မားတြင အစးရ၏ အပခပမႈစနစႏင ဖြ႔စညးမႈ၊ ေရြးေကာကပြအမးအစား၊ ႏငငတြငး နယနမတသတမတခကမား၊ ျပညသ႔ဆႏၵခယပြကငးပရန စညးမဥးမား၊ ဖြြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒျပငဆင သတမတေရးဆငရာ ျပ႒ာနးခကမား၊ ႏငငေတာဘာသာစကား၊ ကးကြယယၾကညမႈ၊ အေျခခလ႔အခြငအေရးမား၊ အမးသားစသတမတခကႏင အေျခခမမား၊ ျပညနယ၊ ေဒသ အဖြ႔အစညး မားအထ အကးသကေရာကေစမည ျပ႒ာနးခကမားႏင လပပငခြငအာဏာမား စသညတ႔ပါဝငပါ သည။

မညသ႔ေသာ ထပဆင သတမတခကအဆငမးက ေဆာငရြကႏငသနညး။ျပငဆငသတမတရာတြင သတမတခကအဆင တးျမငႏငရနအတြက အသးျပေလရသည

နညးလမးမား (၁) လအပသည အမားစေထာကခမႈ ပမာဏကတးျမငသတမတျခငး (၂) ျပညသ႔ဆႏၵခယပြ ျပလပရနလအပျခငး (၃) ႏငငေတာအဆငေအာကရ ျပညနယ၊ေဒသဥပေဒျပေရးသ႔ လႊေျပာငးသတမတျခငး

မားပါဝငပါသည။ ထပမအဆငတးျမငသတမတျခငးအတြက သငေလာသညနညးလမးမားက ေရြးခယ

International IDEA | Constitution Building Primers

ရာတြင ႏငငတစနငင၏ အေျခအေနႏင အထးသျဖင မညသညအေၾကာငးေၾကာင သတမတထပဆင တးျမငရန လအပသညဆသညအခကေပၚတြင မတညပါသည။ ဥပမာ ပထ၀ေဒသအေနအထားက အေျခခေသာ လနညးစမားအား ကာကြယေပးရနျဖစပါက ၄ငးလနညးစမားအား ကယစားျပေသာ ျပညနယ၊ ေဒသအဆင ဥပေဒျပအဖြ႔အား ျပငဆငသတမတျခငးႏငပတသတ၍ ဗတအာဏာေပးထားျခငး အားျဖင အကးျဖစထြနးႏငပါသည။ ဥပမာ ကေနဒါႏငငတြင ဘာသာစကားဆငရာအခြင႔အေရးႏငပတသက၍ ဥပေဒျပေရးဆငရာစရငစအားလး၏ သေဘာတညခကမရရလင လညးေကာငး၊ အဆပါ ျပငဆငခကသည စရငစတစခ သ႔မဟတ အမားစႏငသာ သကဆငလငလညး သကဆငရာစရငစ အားလးက သေဘာတညမႈမရလငလညးေကာငး ျပငဆငခကက သတမတ၍မရပါ။ ဆလသညမာ ဘာသာစကားဆငရာ အခြငအေရးက မညသညစရငစမမဆ အျခားစရငစ၏ ဥပေဒျပေရးဆငရာ သေဘာတညခကမရရပါက ေျပာငးလ၍မရပါ။ ႏငငေရးအထကတနးလႊာမားမ ႏငငေတာ၏အေျခခမ မား ပကစးေစျခငးေဆာငရြကခကမားက ကန႔သတနငေစရနအတြက ျပညသ႔ဆႏၵခယပြျဖင ေဆာင ရြကႏငပါသည။

စဥးစားရမညအခကမားဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ မညသညအပငးက အေျခခအကဆး ျဖစသနညး။ ႏငငေတာ၏ ကယပငလကၡဏာရပမားက သတမတေပးသည အေရးအႀကးဆး အေျခခသတမတခကမားက အဘယနညး။ တရားမဝငျပငဆငသတမတခကမား သ႔မဟတ အလငစလ ျပငဆငခကမားမ ပ၍အကာအကြယေပးသငသလား။ ထသ႔ ျဖစပါက မညသညထပမျပငဆငမႈလပငနးစဥမား - လအပသညအမားစေထာကခမႈပမာဏက တးျမငျခငး၊ လထဆႏၵခယပြ၊ သ႔မဟတ ႏငငေတာအဆငေအာက အဖြ႔ အစညးမားက လႊေျပာငးေပးျခငး သညပမသငေလာပါသနညး။

အထကတြငေဖာျပထားသည နညးစနစဆငရာကန႔သတခကအမးမးအျပင အခ႕ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒမားသည ျပငဆငသတမတျခငးဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားက မျပလပႏငရန ကန႔သတ ဥပေဒျပဌာနးခကမားျဖင ထေရာကစြာ ကန႔သတထားသညမားရပါသည။ ယေန႔ေခတတြင ကမၻာေပၚရ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (၇၀) ေကာတြင အဆပါ ျပငဆင၍မရသည ျပ႒ာနးခကပါဝငပါသည။

အဆပါျပ႒ာနးခကတြင ပါဝငသည အေၾကာငးအရာမားသည ႏငငတစႏငငႏင တစႏငင မားစြာ ကြာျခားမႈရပါသည။ ဥပမာ မေျပာငးလနငေသာ ျပ႒ာနးခကမားမာ အမးသားစညးလးညညႊတမႈ (အငဒနးရား)၊ ကးကြယယၾကညမႈအေျခအေန (Tunisia) ၊ ပါတစစနစ (ရေမးနးယား) ၊ အစးရ၏ ဒမ ကေရစ သ႔မဟတ ဆရယလစစနစ (ျပငသစ)၊ ေရြးေကာကပြဆငရာအခြင႔အေရးမား (ဘရာဇးလ)၊ အေျခခလ႔အခြငအေရးမား (ဂာမဏ)၊ႏင သမၼတသကတမးကာလသတမတခက (Honduras) တ႔ ျဖစၾကပါသည။

လကေတြ႔တြင အဆပါျပ႒ာနးခကမားသည ယခငအေတြ႔အႀကဆးမားေၾကာင ေပၚေပါကလာ ရျခငးျဖစပါသည။ အာဏာရငစနစ (သ႔မဟတ) သေဘာကြလြမႈမားေၾကာင ႏငငမားစြာတြင ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒမၾကမးေရးဆြလသမားသည ယခငႀကေတြ႔ခဖးေသာ ဖႏပအပခပေသာစနစႏင ေနာက ေၾကာငးျပနသြားျခငးမးမ ကာကြယႏငရန ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာအာဏာက ဖနတးလၾကျခငး ျဖစပါသည။ ထအခနတြင ရရလာသည မခငမာေသးသည အေပးအယျပညႏႈငးျခငးက အာမခခက

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

ေဖာျပပါႏငငမားတြင ျပငဆငသတမတ၍မရသညျပ႒ာနးခကမားဆငရာ နမနာမား

ေပၚတဂ (အပဒ -၂၈၈)ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငျခငး ဥပေဒသည ေဖာျပပါ အခကမားကမားက ေလးစားလကနာ ရပါမည။ (က)ႏငငေတာ လြတလပေရးႏင စညးလးညညႊတေရး (ခ)ျပညသလထျဖငဖြ႔စညးထားေသာ အစးရစနစ (ဂ)ခရစယာနေကာငးႏင ႏငငေတာအၾကား ခြျခားသတမတျခငး (ဃ)ႏငင သားအခြငအေရးမား၊လြတလပခြငႏင အာမခခက ရမႈ၊ (င)အလပသမား အလပသမား ေကာမတႏင အလပသမားသမဂၢတ႔၏အခြင႔အေရး၊ (စ) ျပညသ ႏင ပဂၢလကၿငမးခမးစြာ အတယဥတြေနထငျခငး ႏငအသငးအဖြ႔ႏငလမႈေရးလပငနးမားတြင အကး ျဖစထြနးေစမညနညးလမးမားရရနငမႈ (ဆ) ေရာ စပစးပြားေရးစနစ (Mixed economy) မေဘာင အတြငးရ ေဆာငရြကေနသည စးပြားေရးလပငနး အစအစဥ၊ (ဇ) အခပအျခာအာဏာႏင သကဆင ေသာ ကယပငအပခပခြငရေဒသ၏ အဖြ႔အစညး ႏငျပညနယအစးရ အဖြ႔အစညးမား၏ ေရြးေကာက ခ ရာထးေနရာမားအတြက အခးက ကယစားျပ စနစျဖင လ႕၀က၊ တကရကေရြးေကာကခရသ မားအား ခန႔အပျခငး၊ (စ) နငငေရးပါတမားနင ဒမက ေရစအတကအခမား၏ အခြငအေရးမား အပါအ၀င အမား၏ထတေဖာခြငႏငႏငငေရးအဖြ႔ အစညးမား (ည) အခပအျခာအာဏာက လကနာ ကငသးေဆာငရြကမည အဖြ႔အစညးမား၏ လြတ လပမႈနင သးျခားတညရမႈ(ဋ) ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒအား သးသပရနအတြကဆငရာ ေကာငးမြန သည အျမငမားနင အေျခခဥပေဒနင မညသည အျမငမားက ဖယရားျခငးျဖင တရားဝငသတမတ ခကမားကဖႏပျခငး (ဌ) တရားရးခပ၏ လြတလပ မႈ (ဍ) ေဒသတာဝနရသမား၏ ကယပငအပခပခြင (ဎ) Azores ႏင Madeiraကၽြနးစမားတြင ႏငငေရး နင စမခန႕ခြေရးဆငရာ ကယပငအပခပခြင

ရေမးနးယား(အပဒ - ၁၅၂)ရေမးနးယားနငင၏ ႏငင ေတာ လြတလပမႈ၊ စညးလး ညညႊတမႈနင ခြျခားမႈမရ ေသာ သေဘာလကၡဏာ မား၊ အစးရ၏ သမၼတစနစ၊ ပငနကနယေျမ စစညးမႈ၊ တရားေရး လြတလပမႈ၊ ႏငငေရးအရ ကြျပားစြာအ တယဥတြေနထငမႈ၊ ရးသး ဘာသာစကားက ေျပာငးလ ျပငဆင၍ မရပါ။ထနညးတစြာ ႏငငသားမား ၏ အေျခခ လ႔အခြငအေရး မားနင လြတလပမႈက ဖႏပ ျခငး၊ သ႔မဟတ ယငးနငပတ သက၍ ကာကြယေစာင ေရာကမႈက ဖႏပျခငးမားျဖစ ေပၚႏငပါက ျပငဆငသတ မတျခငးမား မျပနငပါ။

Cape Verde (အပဒ- ၃၁၃)(က) နငငေတာလြတလပ ေရး၊ နငငေတာပငနက နယေျမ စစညးမႈႏင ႏငင ေတာစညးလးည ညႊတေရး(ခ) အစးရ၏ သမၼတစနစ(ဂ)ႏငငေတာနင ေဒသ ဆငရာ ရာထးေနရာ ေရြး ေကာကပြမား အတြက ျပညသအားလး ပါဝငၿပး လြတလပစြာျဖင အခါအား ေလာစြာတကရက မေပးခြင(ဃ) ႏငငတြငးအဖြ႔ အစညး မား အခငးအခငးလြတ လပမႈနင သးျခားရပတည မႈ(င) ေဒသအာဏာဆငရာ ကယပငအပခပခြင(စ) တရားရး၏ လြတလပ ခြင(ဆ) အလးစပါဝငမႈႏင ႏငငေရး အဖြ႔အစညးမား၊ အတကအခမား၏ အခြင အေရးမား[….] ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒတြင ေဖာျပထား သည လအခြငအေရးမား၊ လြတလပခြငႏင အာမခ ခကမား

ရေစရနအတြက ျပျပငေျပာငးလေရးကာလ လပငနးစဥမားမ ျပျပငေျပာငးလ၍မရႏငေသာ ျပဌာနး ခကမားလညးေပၚလာတတပါသည။

International IDEA | Constitution Building Primers

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင မေျပာငးလနငေသာ အပဒက ထညသြငးေရးဆြရနမာ ပညာသား ပါပါသည။ ထသ႔ေဆာငရြကျခငးသည လြယကစြာေျဖရငးေဆာငရြက၍ မရနငသည ဆး၀ါးသည ေနာကဆကတြအကးဆကမားကပါ ျဖစေစပါသည။

• ျပ႒ာနးခကမား (သ႔မဟတ) အေျခခမမားက ျပငဆင သတမတျခငးမ လြတကငးျခငးအားျဖင

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအဆငဆငက ေဆာငရြကႏငၿပး တရားသႀကးမား၏အာဏာက ပမ တညၿမေစပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒျပငဆငသတမတျခငး ႏငသကဆငသည အေျခခဥပေဒကအသးျပ၍ ကစၥရပမားက တရားရးတြင ျငငးဆႏငပါသည။ ဒမကေရစစနစတြင အေျခခဥပေဒဆငရာအခြငအာဏာသည အခပအျခာအာဏာက ပငဆင သည ျပညသမားနင မမတ႔လြတလပစြာ ေရြးေကာကထားသည ကယစားလယမားကပငဆငပါသညဟေျပာႏငပါသည။ အေျခခဥပေဒက တရား၀ငျပငဆငႏငသည အျခားျပ႒ာနးခက မားက အတညျပျခငးသည (ပမနလအပခကမားနင ပမကကညမႈရႏငၿပး) အေျခခဥပေဒ ဆငရာ အခြငအာဏာကေကာလြနၿပး ေရြးေကာကတငေျမာကထားျခငးမဟတသည တာ၀န နငမသကဆငေသာ အဖြ႔အစညးက ေနရာေပးႏငပါသည။ အခ႕နငငမားတြင အေျခခဥပေဒ ဆငရာ တရားရးက ျပငဆငသတမတျခငးလပငနးစဥ၏ အခနးက႑တစရပအေနျဖင သတ မတထားၿပး မေပးေဆာငရြကျခငးမျပမ အဆျပထားေသာ ျပငဆငသတမတခကမားသည အေျခခဥပေဒနငည၊မညက ျပနလညဆနးစစရနအတြက တာ၀နရပါသည။ (ဥပမာ တနးရား နငင)

• ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ေယဘယအေျခခမမားႏင အႏစသာရက ဆန႔ကငၿပး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးက ကန႔သတရမသာေဖာျပၿပး ရငးလငးတကမႈမရသည စကားလးမားျဖင အသးျပေဖာျပ ထားပါသညမားလညးရပါသည။ သ႔ရာတြင အဆပါစကားရပမားက ရငးလငး ေဖာျပထားျခငးမရပါ (ေနာေဝး) ။ မေသခာမႈ၏ရလာဒအေနျဖင တရားသႀကးမား၏အခြင အာဏာက ပမတးတကေစၿပး ျပညသလထ၏အခြငအာဏာက ထခကေစပါသည။ သ႔ရာတြင အဆပါ ျပ႒ာနးခက၏ အကးသကေရာကမႈမားက မခန႔မနးႏငပါ။ အဆပါျပ႒ာနးခက၏ အကးသကေရာကမႈမာ ႏငငေရးအေျခအေနႏင အထးသျဖငဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ တးတကမႈဆငရာ ခငမာမႈ၊ တရားရးႏင ဥပေဒျပေရးဆငရာ အခြငအာဏာမားေပၚတြင မားစြာ မတညပါမည။

• ျပငဆငသတမတ၍မရေသာ ျပ႒ာနးခကမားသည အေျခခဥပေဒမေဘာငအတြငး အနာဂတအပခပသမား၏ေဆာငရြကခကမားက ကန႔သတနငရသာမက သကဆငရာက႑အားလး တြင အေျခခဥပေဒႏငအည ကကညစြာေဆာငရြကနငမည အနာဂတမးဆကမား၏ေရြးခယမႈကပါ အေနာင အယကျဖစေစပါသည။ အယအဆသေဘာတရားအရ အနာဂတမးဆကမားက တရား၀ငလကနာ ေဆာငရြကေစႏငမႈအား အတငးအတာတစခအထ အကးသကေရာကေစ ႏငပါသည။ ျပညသမားက ၎တ႔၏အပခပေရးစညးမဥးမားက ေျပာငးလရနအခြင႔အာဏာရႏငၿပး ဒမကေရစအပခပေရးစနစက သသာစြာေလာချခငးမျပဘ ဥပေဒမားက ၎တ႔၏ မးဆကမားက လကနာေဆာငရြကေစႏငပါသလား။ လကေတြ႔အေနျဖင အနာဂတလအပခက က တကစြာႀကတငခန႔မနးႏငပါသလား။ ျပငဆငသတမတနငေသာ ျပ႒ာနးသတမတခကမား သည အနာဂတတြငပေဖာေဆာငရြကနငျခငး၊ ရပတညနငျခငးမရလင အေျခခဥပေဒျပ႒ာနး

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

သတမတျခငးလပငနးစဥတစခလးက ဖကသမးျခငးမျပဘ ျပနာမားက ေျဖရငးေဆာင ရြကျခငး မျပနငပါ။

အေျခခဥပေဒသည ျပငဆငသတမတ၍မရနငေသာျပ႒ာနးခကမားက မသတမတႏငေသာ လညး အခ႕နငငမားရ တရားရးမားသည အလားတအကးသကေရာကမႈရႏငေသာ နညးလမးမားက ေဆာငရြကႏငပါသည။ ဥပမာ - ၁၉၆၇ ခနစမစတငၿပး အႏၵယႏငင၏တရားရးခပသည အေျခခဥပေဒ ျပငဆငျခငးသည မလလကခကငသးသည အေျခခဥပေဒဆငရာမ၀ါဒမား၊ ေယဘယ မေဘာငမားနင ကကညမႈရေစရနအတြက ထနးသမးကာကြယေစာငေရာကရနရညရြယၿပး အေျခခ ဖြ႔စညးတညေဆာက ပအယ၀ါဒက စတငကငသးခပါသည။ အေျခခဥပေဒတြငပါရေသာ ရငးလငးသညေဖာျပခကမားအရ တရားသႀကးမား၏ဆးျဖတခကမားသည တရား၀ငျဖစႏငေခနညးပါးေသာလညး ျပငဆင၍မရေသာ အခကမားက သတမတရနအတြက တရားေရးဆငရာနညးလမးမားအား အေလးထားေဆာငရြကရသည ျပနာမားရပါသည။

ၿပးခသညအခနးတြင ေဆြးေႏြးထားသညအတငး ေျပာငးလ၍မရနငသည အေျခအေနအမးမး တြင အသးျပႏငမည ျပငဆငသတမတ၍မရေသာျပ႒ာနးခကမားအတြက အျခားနညးလမးတစခရပါ သည။ ဥပမာ- ေတာငအာဖရကတြင အေျခခဥပေဒ၏ ပဒမ(၁)အရ အေျခခကသညမ၀ါဒ (၄)မးက အၾကမးဖငးေဖာျပထားပါသည။ (၁) လ႔ဂဏသကၡာ၊ လ႔အခြငအေရးတးတကမႈႏင လြတလပမႈ၊ ႏင တနးတအခြငအေရးရရမႈ၊ (၂) လမးေရးမခြျခားမႈနင ကားမခြျခားမဆကဆမႈ၊ (၃) အေျခခဥပေဒႏင တရားဥပေဒစးမးမႈ၊ (၄) တာ၀နခမႈ၊ တာ၀နယမႈနင ပြငလငးျမငသာမႈရရနအတြက အရြယေရာကၿပး သတငး မေပးခြင၊ ႏငငသားမဆႏၵရငစာရငး၊ ပမနေရြးေကာကပြနင ဒမကေရစအစးရ၏ ပါတစစနစ။ အဆပါအခကမားမာ အေျခခဥပေဒဆငရာအခြငအာဏာအတြက အေရးပါေသာ အေျခခတစခအျဖစ ရညရြယသညမာ ထငရားပါသည။ သ႔ရာတြင ထအခကမားက မျပငဆငရန ရညရြယျခငးမဟတပါ။ ျပညေထာငစလႊတေတာတြင ကယစားလယ သးပႏစပက အေျခခဥပေဒအမားစက ျပငဆငသတမတ ႏငေသာလညး အဆပါျပ႒ာနးခကမားက ကယစားလယေလးပသးပ၏ ေထာကခမႈျဖင ျပငဆငႏငပါ သည။ အဆပါျပ႒ာနးခကမားက ျပငဆငသတမတခြငျပရနမာ အခကအခမားစြာရေသာလညး အေျခခဥပေဒတစခလးက အၿပးသတကန႔သတထနးခပရနမာ တရားေရးဆငရာထက ဒမကေရစ နညးလမးအရ ေရြးခယသတမတမႈတြင မတညပါသည။

အေျခခဥပေဒအသစက စတငျပ႒ာနးၿပးေနာက အခနကန႔သတခကမားအေျခခဥပေဒအသစက ျပ႒ာနးသတမတၿပးေနာက ပထမႏစအနညးငယသည ၎ဥပေဒ

ေအာငျမငစြာျပ႒ာနးႏငေရးအတြက မားစြာအေရးႀကးပါသည။ အေျပာငးအလႏငပတသကၿပး ျပညသ လထ၏ေမာလငခကသည ျမငမားႏငပါသည။ သ႔ေသာ အေျခခဥပေဒတရား၀ငအသအမတျပခရမႈသညလညးပကျပားႏငပါသည။ အဆပါ အခကနငစပလဥးၿပး အေျခခဥပေဒက အေကာငအထညေဖာေရး (ဥပမာ- ေရြးေကာကပြကငးပျခငး၊ အမႈေဆာငမား စစစခန႔ထားျခငး၊ ျပညသ႔အဖြ႔အစညးအသစမား ဖြ႔စညးျခငးနင အေျခခဥပေဒနငကကညမည ဥပေဒနင မ၀ါဒမားျပ႒ာနးသတမတျခငး) မားသညအဓက ျပနာမား ျဖစပါသည။ အေျခခဥပေဒနင စပလဥးၿပး အခနၾကာျမငစြာ သေဘာကြလြခကမားက ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမား ျပလပၿပးေနာက အထးသျဖင သေဘာကြလြမႈ (သ႔မဟတ) ဖနပခပခယမႈမားျဖစ ပြားၿပးေနာက အေျခခဥပေဒတြင ပါ၀ငေဆာငရြကသမားအားလးသည ရရထားသညသေဘာတည

International IDEA | Constitution Building Primers

ခကမားနင ပတသကၿပး ေကနပႏစသကမညမဟတပါ။ အခြငအေရးရသညနငတစၿပငနက ေနာက ေၾကာငးျပနသည ျပငဆငခကမားက သတမတေဆာငရြကႏငပါသည။ အဆပါအခကအခက ေလာခ ႏငရနႏင အေျပာငးအလက မစတငမ ေပါငးစညးခနပမရရႏငရနအတြက အခ႕အေျခခဥပေဒမားသည (ဥပမာ - Cape Verde ႏင အေရ႕တေမာႏငင) စတငျပ႒ာနးၿပးေနာက ပထမႏစအနညးငယအတြငး ျပငဆငသတမတရနအတြက ေထာကခမႈ အေရအတြကအမားဆးလအပပါသည။ အျပနအလနအားျဖင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတစခသည မၾကမးေရးဆြျခငး (သ႔မဟတ) ျပ႒ာနးသတမတသညကာလ အတြငးတြင သသာထငရားသည အားနညးခကမားအား ေဖာထတ ျပျပငေျပာငးလႏငေစရနအတြက စတငျပ႒ာနးသညအခနကာလအတြငး အလြယတက ျပငဆငနငေစရန လပေဆာငထားႏငပါသည။ အဆပါနညလမးမားက ေျဖရငးေဆာငရြကရာတြင တကေသခာမႈနင ခငၿမမႈ၏အကးသကေရာကမႈ က ေျပာငးလြယျပငလြယရမႈမဆးရႈးေစရန ခနညရပါမည။

ျပငဆငသတမတခကမားျပလပၿပးေနာက အခနကန႔သတခကအခ႕ အေျခခဥပေဒမားသည ယခငျပငဆငသတမတမႈမားအၿပး ႏစအနညးငယၾကာမသာ

ေနာကတစႀကမ ျပငဆငသတမတ နငပါသည။ ဥပမာ - ဂရႏငငတြင ယခင ျပငဆငသတမတခကမားၿပးစးၿပးေနာက (၅)ႏစမတငမ ျပငဆငခြငမျပပါ။ ထသ႔အခနကန႔သတျခငးသည အေျခခဥပေဒ၏ ေကာငးမြနမႈက ကာကြယေပးႏငၿပး ေလးနကမႈမရသည မေသခာေသာအေၾကာငးျပခကမား၊ အေျခခ ဥပေဒက ေနာကယကဖကဆးမႈမားနင လကရေဆာငရြကေနေသာ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥမားက အေလးထားေဆာငရြကျခငးမ ဟန႔တားျခငးကကန႔သတႏငပါသည။ သ႔ရာတြင ထသ႔ေဆာငရြက ျခငးသည အားနညးခကမားရႏငၿပး လအပသည အခနအေတာအတြငး အခနကာလအလကျဖစပြား လာသည တငးမာမႈမား၊ အေဆာတလင ေဆာငရြကမႈမားႏင အျငငးပြားစရာမရေသာ ျပငဆငမႈမားက ကန႔သတပါသည။ ဤအခကအခမားက ေျဖရငးေဆာငရြကနငရနအတြက အဆပါကာလအတြငး ျပငဆငသတမတခကမားက ပမခကခေအာငျပလပထားႏငၿပး ျပငဆငသတမတမႈက လး၀တားျမစ ထားသညမဟတပါ။ ဥပမာ - ေပၚတဂႏငငတြင မၾကာခဏ ျပငဆငသတမတႏငရနအတြက သတမတ အခး အစားမားစြာလအပသည စႏႈနးသတမတခကတစခက ျပ႒ာနးသတမတပါသည။ ယခငျပငဆင သတမတမႈမားၿပးေနာက (၅)ႏစျပညၿပးသညနင လႊတေတာကယစားလယ သးပႏစပက ျပငဆင သတမတႏငပါသည။ သ႔ရာတြင ငါးပေလးပက ျပငဆငသတမတရန အတညျပလင (၅)နစ လအပခက က ေလာေပါေဆာငရြကႏငပါသည။

ျပငဆငသတမတမႈမားေအာငျမငမႈမရသညေနာက အခနကန႔သတခကမား

အခ႕အေျခခဥပေဒမားသညျပငဆငသညဥပေဒမၾကမး မေအာငျမငသညေနာက ျပငဆငမႈ ကေဆာငရြကရန ကန႔သတခကမားရပါသည။ အယလေဘးနးယားႏငငတြငမ - (၁) ျပငဆငရနအဆျပ ထားသည အေၾကာငးအရာတစခတညးအား လႊတေတာမ ပယခထားသည တစနစတာကာလအတြငး၊ (သ႔မဟတ) (၂) ျပညသ႔ဆႏၵခယပြတြင ျငငးပယခသညအေၾကာငးအရာက သးႏစတာကာလအတြငး ျပငဆငျခငးမျပနငပါ။ အဆပါစညးမဥးမားသည အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးအတြကသာ ဥပေဒျပမႈ ခနမားစြာ ကနဆးျခငးမကာကြယႏငၿပး လနညးစက ၎တ႔လလားခကျပည၀သညအထ ျပငဆင သတမတေပးရန မၿပးဆးႏငေသာ ေတာငးဆမႈမားမ ဟန႔တားနငပါသည။

ျပညသလထႏင ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈရရေစရန လအပခကမားေနာကဆးမေပးေဆာငရြကျခငးမျပမ ျပညသလထ၏ အႀကျပခကမားရရနငရနအတြက

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

အဆျပထားသည ျပငဆငသတမတခကမားက ႀကတငအသေပးျဖန႔ေ၀ရန လအပပါသည။ ထသ႔ ေဆာငရြကျခငးျဖင အေျခခဥပေဒဆငရာ ျပျပငေျပာငးလခကမားသည အေျခခသေဘာတရားအရ ပမနဥပေဒေရးဆြေဆာငရြကျခငးထက ပမေလးနကၿပး ျပညသလထလလားခကမားက ပမထညသြငးစဥးစားႏငပါသည။ ဥပမာ - ကငညာႏငင၏ အေျခခဥပေဒတြင အေျခခဥပေဒက ျပငဆငရန လႊတေတာ မ ဥပေဒမၾကမးက ထတျပနေၾကညာရနလအပၿပး ဥပေဒမၾကမးႏငစပလဥး၍ ျပညသလထ၏ ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈက ပမရရေစ ႏငပါသည။ အဆပါျပ႒ာနးခကအား သက၀ငအေကာငအထညေဖာရနမာ ထသ႔အႀကေပး ညႏႈငးမႈက ေဆာငရြကႏငရန အစးရက မညသညတာ၀နမားက ေဆာငရြကရမညနညး။ ညႏႈငးေဆာငရြကမည အခနကာလ မညမသတမတမညနညး။ ေတာငအာဖရကႏငင၏ အေျခခဥပေဒ သည အနညးငယပမတကမႈရပါသည။ ျပငဆငသတမတရနအဆျပခကက အစးရျပနတမးတြင ထညသြငး ေၾကညာရနလအပၿပး ျပငဆငမႈ ဥပေဒမၾကမးက စတငမသတမတမ အနညးဆးရက (၃၀) ႀကတင၍ ျပညသလထ၏ အႀကျပခက အတြက ျဖန႔ေ၀ရန လအပပါသည။ ျပညနယ တငးစရငစဆငရာ လႊတေတာ၏ သေဘာထားအျမငမားကလညး ရာေဖြသငပါသည။ မေပးေဆာငရြကျခငးမျပမ ျပညသ လထနင သကဆငရာ စရငစလႊတေတာမား၏ စာေရးသားအႀကျပခကမားက လႊတေတာသ႔ တငျပ သငပါသည။

ျပညတြငးစစ၊ ကးေကာ၀ငေရာကျခငး (သ႔မဟတ) အေရးေပၚအေျခအေနကာလတြင ျပငဆငသတမတျခငးဆငရာ ကန႔သတခကမား

အေျခခဥပေဒအမားစသည အေရးေပၚအေျခအေန (သ႔မဟတ) စစအပခပေရးအမန႔ကသ႔ ထးျခားသညကာလအတြငး ျပငဆငသတမတ ျခငးက ကန႔သတထားပါသည (ဥပမာ - ကေမၻာဒးယားနင အကစတနးယား)။ ထသ႔ေဆာငရြကရျခငးမာ တငးမာမႈအေျခအေန (သ႔မဟတ) အကပအတညးကာလ မားတြင တာ၀နရသမား အေနျဖင ျပညသလထ၏ စးရမထတလန႔မႈက အသးခၿပး အခြငအာဏာက ပမရရနငရနနင ျပညသလထ၏ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈနင အတကအချပေဆာငရြကမႈက ကန႔သတႏငရန အတြက ျပငဆငသတမတျခငးက ကန႔သတပါသည။

တာ၀နရသမား (သ႔မဟတ) တစဥးခငးအား သးျခားသတမတျပ႒ာနးမႈက ကန႔သတျခငး

ေနာကထပ ကန႔သတခကတစမးမာ ျပ႒ာနးခကက သးျခားတစဥးတစေယာကအတြကဥးတည လပေဆာငျခငးက ကန႔သတပါသည။ အဆငအတနး (သ႔မဟတ) ရာထးေနရာ တစခခအတြက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငျခငးသည လကရတာ၀နယေဆာငရြကရသညသမားက အေထာက အကျပ၊ အကးသကေရာကမႈမရႏငပါ။ အဆပါျပငဆငခကမားသည ျပငဆငခကမားက လကခ အတညျပၿပးေနာက အဆပါျပငဆငခကက လကခေဆာငရြကမည တာ၀နရသမား၊ ေနရာအတြကသာ အာဏာ သက၀ငမႈရပါသည။ ဥပမာ - သမၼတ၏သကတမးကာလတးျမငျခငးက ကန႔သတရာတြင ျပငဆငသညအခနတြင တာ၀နယေဆာငရြကသည သမၼတနငအကးမ၀ငပါ (ေတာငကရးယား)။ ထသ႔ေဆာငရြကျခငးျဖင အစးရအဖြ႔အစညးရ တစဥးတစေယာကမ မမကယကးအတြက အေျခခဥပေဒ က ျပငဆငသတမတရန တကတြနးလႈ႔ေဆာျခငးက ေရာငရားႏငပါသည။

လ႕၀ကျပငဆငျခငးႏင သြယ၀ကျပငဆငျခငးက ကန႔သတျခငးႏငငမားစြာတြင အေျခခဥပေဒ ျပငဆငရနရညရြယခကအားရငးလငးစြာျပသည ဥပေဒမၾကမး

ျဖငသာ အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးက ေဆာငရြကႏငပါသည။ ဥပမာ - ဆရးယားလရြနတြင ျပငဆင

International IDEA | Constitution Building Primers

သတမတရန စညးမဥးသတမတခကမားတြင ထညသြငးေဖာျပျခငးမျပလင အေျခခဥပေဒပါျပ႒ာနး ခကမားက ျပျပငျခငး၊ ျဖညစြကျခငး (သ႔မဟတ) ရပသမးျခငး (သ႔မဟတ) တနညးနညးျဖင ေျပာငးလ ျခငးက လႊတေတာတြငမညသညဥပေဒအရမ ျပငဆငသတမတရန ယဆမညမဟတပါ။ (အျခား ႏငငမားအနက ဂါနာ၊ ေတာငအာဖရကႏင ကနယာတြင ေတြ႔ရရေသာ) အလားတ စညးမဥးဥပေဒ မားသည အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးဆငရာ ဥပေဒမၾကမးအား အေျခခဥပေဒဆငရာကစၥရပမားေဆာငရြကရနအတြကသာျဖစသညဟ ကန႔သတထားပါသည။ ဆလသညမာ အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးက လႊတေတာအမတမားက သတျပမျခငး၊ စဥးစားဆငျခငျခငး (သ႔မဟတ) ေဆြးေႏြးညႏႈငးျခငးမရဘ အျခားပမန ဥပေဒမၾကမးျဖင ဖးကြယေဆာငရြကျခငးမျပနငပါ။ အဆပါစညးမဥးသတမတခက၏ ရညရြယခကမာ အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးက သငေလာစြာေဆြးေႏြးညႏႈငးျခငးက အေလးေပး ေဆာငရြကရနႏင လ႕၀ကေဆာငရြကျခငးမျပနငရန ရညရြယပါသည။

ႏငငမားစြာသည အေျခခဥပေဒဆငရာျပ႒ာနးခကအခ႕က ျပငဆငရနအတြက နညးလမး တစခထကပမ၍ အသးျပပါသည။ ျပငဆငရနအတြကနညးလမးမားစြာက အသးျပျခငးသည(ပဒမ(ဂ) တြင ေဖာျပထားသည အေျခခဥပေဒ၏ မတညေသာ အခနးက႑အသးသးအတြက ျပငဆငသတမတ ျခငးဆငရာ စညးမဥးဥပေဒအမးမးႏင မေရာေထြးရနျဖစပါသည) ပမျပငဆငရလြယကၿပး ျပငဆင သတမတခကတစခသည နညးလမးတစချဖင မေအာငျမငပါက အျခားနညးလမးျဖင ေအာငျမငႏငပါ သည။ နညးလမးအမးမးကအသးျပ၍ ျပငဆငသတမတျခငးက ခြငျပျခငးသည သတမတျပငဆင သညအေၾကာငးအရာ (သ႔မဟတ)အေျခအေနက အေကာငးဆးေျဖရငး ေဆာငရြကႏငသညနညးလမး မားကလညး ေရြးခယေဆာငရြကႏငပါသည။

ဥပမာ - ဘေဂးရးယားတြင အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးအမားစက လႊတေတာတြငအမတ ေလးပသးပက လကခအတညျပရပါမည။ သ႔ရာတြင အဆပါအမားစအေရအတြကက မရရပါက ျပငဆင သတမတ ခကက သးပႏစပျဖင ေဆာငရြကႏငၿပး (၂)လမ (၅)လအထ အခနၾကာျမငၿပးေနာက ထကသ႔ေသာ သးပႏစပျဖင ထပမေဆာငရြကႏငပါသည။ ထနညးတစြာ ဖငလနႏငင၏ အေျခခဥပေဒက ေရြးေကာကပြတစခၾကားခၿပး ႏစႀကမ ဆကတကေခၚယကငးပသညလႊတေတာတြင မအေရအတြက အမားစ သးပႏစပျဖင (သ႔မဟတ) တစႀကမတညးကငးပသည လႊတေတာ အစညးအေ၀းတြင မအေရအတြက ေျခာကပငါးပျဖင ျပငဆငသတမတႏငပါသည။ အဆပါအေျခအေနမးတြင အေျခခ ဥပေဒဆငရာ ဆးျဖတခကခႏငမည လအပသည အမားစရရရမည မအေရအတြကႏင ပမလြယက သည အေနအထား (အခနေႏာငေႏးျခငးနင ႏစႀကမဆးျဖတေသာစနစအရ) အၾကား အတးအေလာ ျပကာ ညႏႈငးေဆာငရြကႏင ပါသည။

အကစတနးယားႏငငတြင လထဆႏၵခယပြ၏ ေရြးခယစရာနညးလမးအျဖစ ဘေဂးရးယားႏင ဖငလနႏငငတ႔တြင ေတြ႔ရရသည မ၀ါဒမားက ေပါငးစပထားျခငးေၾကာင ပမလြယကစြာ ေဆာငရြကႏငပါ သည။ ျပငဆငသတမတခကက (၁) လႊတေတာတြင မအေရအတြကအမားစ ငါးပသးပရရၿပး လထ ဆႏၵခယပြတြင မအေရအတြက အမားစရရျခငး၊ (၂) အေထြေထြေရြးေကာကပြတစခ ၾကားခၿပး လႊတေတာမ ႏစႀကမဆးျဖတပါသည။ ဒတယအႀကမဆးျဖတရာတြင မအေရအတြက အမားစငါးပေလးပ ရရျခငး၊ (၃) အေရးတႀကးကစၥရပမားတြင လႊတေတာအစညးအေ၀းတစရပတြင လႊတေတာအမတမား၏ အမားစ ငါးပေလးပ သေဘာတညခကျခင ခြငျပႏငပါသည။ ဥပမာ - အေျခခကသည အျငငးပြားဖြယရာ ျဖစသည ကစၥရပမားက လထဆႏၵခယပြျဖင ဆးျဖတႏငၿပး နညးပညာႏင အျငငးပြားစရာမရေသာ ျပငဆငသတမတခကမားက လႊတေတာတြင မအမားဆးရရမႈျဖင ဆးျဖတပါသည။

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

အေမရကနႏငငတြင ျပငဆငသတမတျခငးက ေဆာငရြကေလရသည နညးလမးမာ ဥပေဒျပ လႊတေတာႏစရပလးတြင ေထာကခမသးပႏစပရရရနလအပၿပး ေလးပသးပေသာ ျပညနယအမားစ ကအတညျပလကမတေရးထးရန လအပပါသည။ အျခားနညးလမးမာ အေျခခဥပေဒဆငရာ ညလာခ ကငးပရနျဖစပါသည (အေျခခဥပေဒျပငဆငရန အထးေရြးေကာကတငေျမာကျခငး ခရေသာ အဖြ႔အစညးျဖစၿပး သးပႏစပေသာ ျပညနညအမားစ၏ ဥပေဒျပအဖြ႔မားမ ေခၚယႏငပါသည)။ ၁၇၈၉ ခနစက စတငၿပး အေျခခဥပေဒဆငရာ ညလာခက ဖကဒရယအဆငတြငမကငးပေတာေပ၊ အေၾကာငး မာ အေျပာငးအလအတြက အျခားနညးလမးတစချဖစသည လႊတေတာျပငပမေဆာငရြကခပါသည။

ကငညာႏငငတြငလညး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငရနအတြက ေအာကေျခမစတင ေဆာင ရြကေသာ ( ျပညသအမားစက စတငေဆာငရြကေသာ)နညးလမးက ကငသးခပါသည။ အနညးဆး မဆႏၵရငအေရအတြက (၁)သနးက စတငေဆာငရြကၿပး ေဒသေကာငတ (County) အမားစက အထညျပပါသည။ ျပညေထာငစလႊတေတာကလကမခပါက ဥပေဒမၾကမးက လထဆႏၵခယပြတြင အဆျပတငျပပါသည။

နညးလမးအမးမးျဖင ျပငဆငသတမတျခငးျပႏငသညဆပါက အသးျပမညနညးလမးက ေရြးခယမည အခြငအာဏာရသက စဥးစားရန အေရးႀကးပါသည။ ဥပမာ - ျပငသစႏငငတြင အေျခခ ဥပေဒက လထဆႏၵခယပြျဖငလညးေကာငး၊ လႊတေတာနစရပလး၏ ပးေပါငးေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈတြင မအေရအတြက အမားစ ေလးပသးပျဖငလညးေကာငး ျပငဆငနငပါသည။ သ႔ရာတြင အစးရမ ျပငဆင သတမတရန အဆျပပါက သမၼတက မညသညနညးလမးျဖငျပငဆငသတမတမညက ေရြးခယႏငပါ သည။

ေျပာငးလရလြယကမႈႏင တငးၾကပမႈ အၾကားသငေလာသည ျပငဆငမႈဆငရာ နညးစနစအား ႀကးပမးေဆာငရြကျခငးက ေယဘယအားျဖင ပေဖာဖနတး၍မရႏငပါ။ ျပငဆငမႈဆငရာ နညးစနစ မားသည တရားစရငရပပငခြငတစခစ၏ အေျခအေနႏင လအပခကက ထငဟပရမညဆသညသာမက တညေသာ ျပငဆငမႈဆငရာနညးစနစမားသည ႏငငေရးထးတမးအစဥအလာ၊ ႏငငေရးစနစႏင ႏငင၏ သမငးေၾကာငးေပၚမတညၿပး မတညေသာ ကစၥရပအမးမးအတြက ကြျပားေသာရလဒမား ထြကေပၚလာႏငပါသည။ တနညးအားျဖင တရားဝငျပငဆငမႈဆငရာစညးမဥးမားသည အေျပာငးအလ ျပလပရန အမနတစကယခကခႏငမႈက မထငဟပႏငပါ။

• ဥပမာ လႊတေတာက ဝနႀကးခပက တာဝနယႀကးၾကပေဆာငရြကရသည ပါလမနစနစမားတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငသည သညလပထးလပနညးမားတြင ျပငဆငခကက လႊတေတာတြင စတငေဆာငရြကသငသညဟ ယဆသညဆလငလညး ထေဆာငရြကမႈကစမခန႔ခြေရးအဖြ႔မ တာဝနယ ေဆာငရြကႏငပါသည။

• ေရြးေကာကပြစနစႏင ႏငငေရးပါတနယပယမားေပၚမတညၿပး အျခားႏငငမားတြင ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးအတြက အခကအခမားစြာမရေသာလညး အခ႕ႏငငမားတြင ျပငဆငမႈဆငရာ စညးမဥးမားအတြက အမားစေထာကခမႈရရရန ခကခႏငပါသည။ ဥပမာ ဟနေဂရႏငငတြင အငအားေတာငတငးသည ပါတကအသာရေစသည ေရြးေကာကပြစနစက

International IDEA | Constitution Building Primers

ကငသးရာတြင အဆပါ ပါတအတြက ရရသည မအေရအတြကမာ ၄၄.၅%ျဖစသျဖင(gained by the governing Fidesz-Hungarian Civic Union) လႊတေတာတြင ကယစားလယေနရာ သးပႏစပ ရရျခငးျဖစေသာေၾကာင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက စတတငးက ျပငဆငသတမတခြင ရပါသည။ နယသာလနႏငငတြင အခးကကယစားျပစနစကငသးျခငးျဖစသျဖင သးပႏစပ ေထာကခမႈရရရနႏငငေရးပါတ (၄)ဖြ႔ႏင (သ႔မဟတ) ထ႔ထကပမေသာ ပါတမားမ သေဘာ တညခကရရရနလအပၿပး ထသေဘာတညခကရရရန ခကခပါသည။

• ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငျခငးႏငပတသကၿပး တငးၾကပျခငးနင လြယကျခငးအၾကား အဓကအဆးအျဖတေပးသညအခကမာ အဆပါေဒသရ ႏငငေရးအေျခအေနျဖစပါသည။ အခ႕ႏငငမားတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ႏငင၏အေျခခမေဘာငအျဖစ ေနာကေၾကာငး ျပနသြားၿပး ျပငဆငရနအတြက အဆျပခကမားအားလးအား ေသခာစြာေဆာငရြကရပါသည။ အျခားႏငငမားတြငမ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ေခတႏငအည မြမးမျပငဆငရနအတြက မၾကာခဏ ေျပာငးလမႈရပါသည။

ျပငဆငသတမတခကမား အဆငေျပမႈရေစရနအတြက ႏငငေရးဆငရာ စဥးစားရမညအခကမား - ဟနေဂရႏငငဟနေဂရႏငငတြင ျပငဆငသတမတျခငးလပငနးရပမားတြင ပါဝငေဆာငရြကသမား သည လႊတေတာတစရပထသာရေသာ ဥပေဒျပေရးအဖြ႔တြင ပါဝငၿပး ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒက အဖြ႔ဝငအမားစ၏ အမားစသးပႏစပသေဘာတညမႈျဖင ျပငဆငႏင ပါသည။ ၂၀၁၀ ခနစအေထြေထြေရြးေကာကပြမားတြင ကငသးခေသာ ေရြးေကာကပြ စနစတြင အမားစအႏငရရခေသာလညး မဆႏၵရငအေရအတြက ၅၀% ေကာ ေကာခန႔သာရခသျဖင အစးရပါတမား ဆႏၵအတငး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငရန စႏႈနးသတမတခကမားသည နမကပါသည။ အမနအားျဖင ၂၀၁၀ ခနစ၊ ေႏြဥးရာသမစတငၿပး ေရြးေကာကတငေျမာကထားသည ဟနေဂရအစးရသည ႏငငေရးအား ဗဟႏငငေရးပါတ (ညြန႔ေပါငးအဖြ႔) တစခတညးကထနးခပသည စနစျဖင ႏငငေတာအားတညေဆာကရန ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အားအျပနအလနထနးေကာငးမႈစနစအား ဖကသမးခ ပါသည။ အပခပေရးကာလ ပထမႏစအတြငး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအခက ၁၂ ခကအားျပငဆငခၿပး ၄ငးသည အစးရ၏ေနာကထပလပေဆာငလာမည အစအစဥ မားက ရပတန႔ႏငသည အဖြ႔အစညးအခငးခငး အျပနအလနေစာငၾကညႏငသည စနစမားအားလးက ဖယရားခပါသည။ ၄ငးသညပငလင ဟနေဂရႏငင၏ ဒမကေရစ စနစႏင တရားဥပေဒစးမးေရး က အားနညးေစခသညဟ သတမတခၾကပါသည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ေဖာျပထားသည ျပငဆငသတမတျခငးဆငရာ လပထးလပနညး မားသည အေျခခဥပေဒကျပငဆငရာတြင မျဖစမေလေဆာငရြကရမည ဥပေဒေရးရာ လပငနးစဥမား သာျဖစပါသည။ ႏငငေရးလပငနးစဥမားသည အေျခခဥပေဒျပငဆငမႈက ေထာကခၿပး တရား၀င အသ

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

အမတျပမႈခရရနလပေဆာငၿပး ကြျပားျခားနားႏငပါသည။ ဥပမာ ဆလဗကကးယားႏငငတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ျပငဆငရနမားစြာလြယကၿပး

လႊတေတာတစရပထမ မအေရအတြက အမားစ ငါးပသးပရရရမျဖင ျပငဆငသတမတႏငၿပး ၾကားျဖတ ေရြးေကာကပြ (သ႔မဟတ) ဆငးငကာလ မလအပပါ။ သ႔ရာတြင လကေတြ႔အားျဖင ျပညသ႔ဆႏၵခယပြျဖင အႀကရယျခငးက တရားဝငေထာကခ အတညျပခကျဖငမဟတဘ ႏငငေရးတြနးအားေပးမႈေၾကာင အေျခအေနမားစြာတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက မေျပာငးလမ ကငးပပါသည။ ဥပေဒအရ လအပခက မရေသာလညး ေရးသားေဖာျပခကျဖင ျပ႒ာနးထားျခငးမရသည အဆပါျပညသ႔ဆႏၵခယပြမးက ကငးပသငပါသည။ အစးရမ အဆပါျပညသ႔ဆႏၵခယပြက ကငးပရနျငငးဆျခငး (သ႔မဟတ) ရရလာ သည ရလာဒမားအား အတညမျပျခငးမားစသည အျငငးပြားစရာမား ရလာႏငပါသည။

အငယာလနႏငငတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက သာမနဥပေဒမားကသ႔ပင လႊတေတာ၏ ဆးျဖတခကျဖင ျပငဆငႏငၿပး ျပညသ႔ဆႏၵခယပြတြင အမားစေထာကခမႈရရရနလအပပါသည။ သ႔ရာတြင ျပညသလထ၏ ေတာငးဆခကအရ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးဆြေရးအတြက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒညလာခက ၂၀၁၂ ခႏစတြင ကငးပခၿပး အဖြ႔၀ငမား၏ သးပတစပမာ လႊတေတာ အမတမားျဖစၿပး ကနသးပႏစပက ျပညသမားမ ကပနးမေပးစနစ ျဖငေရြးခယထားသမားျဖစပါ သည။ ညလာခအား ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငေရးအတြက အဆျပမႈမားျပငဆငရန တာ၀နေပးအပ ခၿပး အဆျပခကမားအား သာမနျပငဆငမႈ လပထးလပနညးမားအတငးဆးျဖတရနပငျဖစပါသည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အေသးစတေဖာျပခကမားသည မ၀ါ၏မားႏငပတသတ၍ အေသးစတ ျပ႒ာနးခကမားက ေဖာျပထားလငလညးေကာငး အဆပါစညးမဥးမားသည အခနကာလအလက အသးဝငမႈနညးပါးလာလင မၾကာခဏ ျပငဆငသတမတ ရနလအပပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ အေျခချပ႒ာနးခကမားသည အေျခခကမႈနညးေလ ျပငဆငသတမတရန ပမလြယကေလျဖစပါသည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ သးသပခကမား၊ အေၾကာငးအရာႏင ျပ႒ာနးခကဆငရာ အဓပၸါယဖြငဆခကမားႏင၊ သေဘာတရားမားက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒကျပငဆငမႈျဖင ေျပာငးလျခငး သာမက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရ အဓပၸါယဖြငဆခကမားက ျပငဆငျခငးျဖငလညး ေျပာငးလႏငပါ သည။ အဆပါ ႏငငမားတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ပမနျပငဆငရန ခကခေလ၊ ျပငဆငည ႏႈငးမႈမားက တရားေရးဆငရာ အဓပၸါယသတမတခကျဖင ျပငဆငသတမတရေလ ျဖစပါသည။ ဥပမာ ႏငငေရးျမငကြငးႏင ပမခကခသည ျပငဆငမႈဆငရာလအပခကမားအရ အေမရကနႏငင၏ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒက ျပငဆငရာတြင လြနခသည (၂၂၄)ႏစအတြငး ျပငဆငသည အႀကမေပါငး (၂၇)ႀကမ တြင (၁၆)ႀကမသာ တရားဝငနညးလမးတကျပငဆငခပါသည။ ျခားနားခကမာ အေမရကနတရားရးခပ သည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ အေျခခစာသား အဓပၸါယမား၊ အထးသျဖင မရငးလငးသညေနရာမား၏ အဓပၸါယမားက ေျပာငးလျခငးျဖင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအဓပၸါယ ဖြငဆျခငးႏင အခ႕ျပ႒ာနးခကမားက အခါအားေလာစြာ ျပငဆငသတမတပါသည။

တရားေရးဆငရာ သးသပခကမားသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ အႏစသာရေျပာငးလႏင သည တစခတညးေသာ နညးလမးမဟတပါ။ သမၼတႏင ဝနႀကးခပတ႔ကသ႔ အဖြ႔အစညး ႏစရပအၾကား ဆကႏြယမႈသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒစညးမဥးမားကသ႔ပင ႏငငေရးအေလအထႏင ပဂၢလေရး ၾသဇာလႊမးမးမႈအေပၚတြင မားစြာမတညပါသည။ အျခားစညးမဥးမားျဖစသည ေရြးေကာကပြဥပေဒ သ႔မဟတ ဥပေဒျပေရးဆငရာ နညးဥပေဒမားသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ အခနးက႑အေနျဖင

International IDEA | Constitution Building Primers

မဟတဘ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ကငထးႏင ေဆာငရြကခကက အကးသကေရာကႏငပါသည။ ဥပမာ နယသာလနႏငငတြင ဘရင၏အာဏာက ေလာခရနႏင လႊတေတာ၏အာဏာက တးျမငရန ဝနႀကးမားအဆငခန႔အပျခငးအတြက အစးရဖြ႔စညးပေျပာငးလ ေဆာငရြကျခငး က ပမနဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒဆငရာ ေျပာငးလမႈျပလပရနမလဘ လႊတေတာ၏ တညၿမအမန႔တြင ေျပာငးလျခငးအားျဖင ေဆာငရြကႏငပါသည။

(၁) ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက မညမတငးၾကပသငသနညး။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက အလြယ တက၊ တစဖကသတ၊ (သ႔မဟတ) အလငစလျပငဆငျခငး မျပႏငရန မညမဆႏၵရပါသနညး။ အလြယတက ျပငဆငသတမတႏငရန မညမဆႏၵရပါသနညး။

(၂) အဆပါဆႏၵမားအၾကား အားၿပငမႈက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ အခ႕အစတအပငးမားအားအခ႕အစတအပငးမားထက ျပငဆငမႈခကခေစရန ေဆာငရြကျခငးအားျဖင ေျဖရငးႏငပါ သလား။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ အခ႕သးျခားအစတအပငးမားသည ျပငဆငမႈအားကာကြယရနလအပပါသလား။

(၃) ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငသတမတျခငးက သေဘာတေဆာငရြကရာတြင ျပညသလထသည မညသညအခနးက႑တြင ပါဝငသငပါသနညး။ ျပညသလထ (သ႔မဟတ) ႏငငေရး သမားမားအားေနာကဆး အဆးအျဖတေပးသမားျဖစေစ လပါသလား။ လထဆႏၵခယပြႏင ပတသက၍ မညသညအႏရာယမား (ႏစျခမးကြျခငး) ရႏငပါသနညး။ အဆပါကစၥရပအား မညသ႔ေလာနညးသကသာ ေစႏငပါသနညး။

(၄) သးျခားျပ႒ာနးခကမား၊ ပငနကနယပယမား၊ ႏငငေတာႏင၊ အဖြ႔အစညးမား၏ လအပခက မားက မညသ႔ေျဖရငးႏငပါမညနညး။ တစဥးခငးျဖစေစ(သ႔မဟတ) အပစလကျဖစေစ ျပငဆငသတမတႏငမည လပပငခြင႔အာဏာႏငပတသက၍ ဗတအာဏာ ရသငပါသလား။

(၅) ျပငဆငသတမတရာတြင အျခားပါဝငပတသကသမား (သ႔မဟတ) အဖြ႕အစညးမား ပါဝငသငပါသလား။ ဥပမာ(ႏငငေတာအႀကးအက၊ အထကလႊတေတာ)။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငျခငးႏင ပတသက၍ အဆပါအဖြ႔အစညးမား၏ အခြငအာဏာသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတစခလးတြင အာဏာညမေရးႏင မညသ႔ဆကစပေနပါသနညး။ (ဥပမာ ႏငငေတာ သမၼတသည ျပငဆငသတမတေရးအတြက ဥပေဒေရးရာအတညျပခကမလဘ လထအား အဆျပႏငပါက သမၼတ၏အခြငအာဏာသည တျဖညးျဖညးလႊမးမးလာႏငပါသည။အကယ၍ အထကလႊတေတာသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငေရးက ဟန႔တားႏငလင အျခားေသာ ဆးျဖတခကမားႏငစပလဥး၍လညး အေပးအယညႏႈငးႏငသည အာဏာရရလာမညျဖစပါ သည)

(၆) ပါတႏငငေရးက ထငဟပေစသညအေျခအေနမာအဘယနညး။ (ဥပမာ တစပါတ အပခပသညစနစ၊ ခငမာၿပးစညးကမးကသာ ႏစပါတ၊ မားစြာေသာ ပါတငယမား)၊ ဥပေဒျပေရးတြင ငါးပသးပ အသာရမႈ၊ သးပႏစပ အသာရမႈ၊ (သ႔မဟတ) ေလးပသးပ အသာရမႈစသညျဖင အမားစ အသာရရေရးတ႔အတြက လကရအခနႏင အနာဂတ ႏငငေရးအေျခအေနေအာကတြင ယာယညြန႔ေပါငးအဖြ႔မညမ လအပပါသနညး။

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

ႏငင

လဇငဘတ

(၁၉၉၁ ခနစတြင

ဒမကေရစစနစ

ကစတငသည။)

လႊတေတာ

တစရပရ၊

တစျပညေထာင

စနစ၊

ပါလမနစနစ

ကငသးေသာ

စညးမဥးခ

ဘရငစနစ၊

ပလန ႏငင

(၁၉၉၀ ခနစမ

စတင၍ဒမကေရစ

စနစက ကငသးပါ

သည။)

တစ၀ကတစပက

သမၼတစနစ၊

တစျပညေထာင

စနစ၊

လႊတေတာ

ႏစရပရ၊

ျပငဆငသတမတရန

အဆျပခကက

မညသ႔စတင ေဆာငရြက

မညနညး။

သာမနဥပေဒၾကမးမား

ကသ႔ လႊတေတာထတြင

စတငပါသည။

သမၼတ(သ႔မဟတ)

ဆးနတ လႊတေတာ

ကယစားလယ မား

ငါးပတစပ ျဖင

အဆျပထားျခငး၊

ဥပေဒျပမႈေရးမ

အတညျပမႈဆင

ရာစညးမဥးမား။

ႏစႀကမဆကတက

မေပးစနစက ကငသးၿပး

ၾကားကာလသည

အနညးဆး (၃)လ

ၾကာျမငပါသည။

အဖြ႔ဝငစစေပါငး၏

သးပႏစပ ေထာကခမႈ

ရရနလအပပါသည။

ဥပေဒျပအထက

လႊတေတာတြင အဖြ႔၀င

အားလး၏ ၅၀ ရာခငႏႈနး

အေပါငး တစ (absolute

majority) ေထာကခမႈ

ျဖငလညးေကာငး၊

ေအာကလႊတေတာတြင

အမားစ သးပႏစပ

ေထာကခမႈျဖငလညး

ေကာငးျပငဆငႏင

သမၼတႏငငေတာ၏

တညေဆာကပႏင

အေျခခမမား (အခနး-၁)

ႏငအခြငအေရးနင

လြတလပမႈ (အခနး-၂)

တ႔ႏင သကဆငေသာ

ျပငဆငခကမား၊

လပငနးစဥမားက

စတငဖတၾကားခနမ

ျပငဆငခနအထ

ရကေပါငး (၆၀) ၾကာ

အခနယရပါမည။

အျခား အတညျပမႈ

ဆငရာစညးမဥးမား။

လႊတေတာအမတ

ေလးပတစပ သ႔မဟတ

ျပညသ (၂၅၀၀၀) က

ေတာငးဆပါက

လႊတေတာ၌ ဒတယ

အႀကမမေပးျခငးက

လထဆႏၵခယပြျဖင

အစားထးႏငပါသည။

လထဆႏၵခယပြတြင

အမားစမဆႏၵျဖင

ဆးျဖတပါသည။

သမၼတႏငငေတာ၏

တညေဆာကပႏင

အေျခခမမား (အခနး-

၁)၊ အခြငအေရးနင

လြတလပမႈ (အခနး-၂)၊

တ႔ႏငသကဆငေသာ

ျပငဆငခကမား၊

လပငနးစဥမားက

သမၼတ သ႔မဟတ

ဆးနတလႊတေတာ

ကယစားလယမား၏

ငါးပတစပမ အတညျပ

ႏငမည ဆႏၵခယပြျပလပ

ရနေတာငးဆႏငပါသည။

ဆႏၵခယပြတြင အမားစမ

ေထာကခလင ျပငဆင

ခကသည အတည

ျဖစပါသည။

အျခား

မတခကမား။

ရငခြငပကအစးရ

ကာလအတြငး

Grand Duke

(မငးသား)

ႏငပတသတ၍

သ႔မဟတ ဆကခ

ခြင ဆကတက

အမန႔အာဏာ

မထတျပနနင၊

International IDEA | Constitution Building Primers

အႏၵယ နငင

(၁၉၄၇ ခနစမ

စတင၍ ဒမကေရစ

စနစကကင

သးသည။)

ပါလမနစနစ

ကငသးေသာ

သမၼတႏငငေတာ၊

ဖကဒရယႏငင၊

လႊတေတာ

ႏစရပရသည

Mauritius

(၁၉၆၈ ခႏစတြင

စတင၍

ဒမကေရစ စနစ

က ကငသး

သည။)

ပါလမနစနစက

ကငသးသည

သမၼတႏငင၊

တစျပညေထာင

စနစ၊ (ကယပင

အပခပခြငရ

ေဒသမား

ပါ၀ငသည)

ျဖစသည။

လႊတေတာ

တစရပရသည။

ၾသစေၾတးလ

(၁၉၀၁ ခနစ

ကတညးက ဒမ

ကေရစစနစက

ကငသးခသည။)

ပါလမနစနစ

ကငသး ေသာ

စညးမဥးခ

ဘရငစနစ၊

သာမနဥပေဒၾကမး

မားကသ႔ လႊတေတာ

ထတြင စတငပါသည။

သာမနဥပေဒၾကမး

မားကသ႔

လႊတေတာထတြင

စတငပါသည။

သာမနဥပေဒ ၾကမး

မားကသ႔ လႊတေတာ

ထတြင စတငပါသည။

လႊတေတာတစရပစတြင

တကေရာကမေပးသည

အဖြ႔ဝငမား၏ သးပႏစပ

ေထာကခမႈျဖင (အနညး

ဆးအားျဖင အဖြ႔ဝငအား

လး၏ ၅၀ ရာခငႏႈနး

အေပါငးတစ ျဖစၿပး)

အေျခခစနစ၊ ႏငငေတာ

အဖြ႔ အစညးမား

ေပါငးစညးဖြ႔စညးပ

(သမၼတ၊ လႊတေတာ၊

ဝနႀကးမားအဖြ႔၊ တရား

ေရး)၊ေရြးေကာကပြစနစ၊

အခြငအေရးမားႏင

လြတလပခြင၊ စတတ

မ႑ငအဖြ႔အစညးမားႏင

သကဆငသည ျပငဆင

ခကမားက လႊတေတာ

တြငအမားစေလးပသးပ

ေထာကခမႈျဖငလညး

ေကာငး ဖြ႔စညးပအေျခခ

ဥပေဒ၏ အျခားေသာ

အစပအပငးမားက

အမားစ သးပႏစပ

ေထာကခမႈျဖငလညး

ေကာငးအတညျပရမည။

လႊတေတာ တစရပစတြင

အမတစစေပါငး၏ ၅၀

ရာခငႏႈနး အေပါငးတစ

ေထာကခမႈျဖင

(သ႔မဟတ လႊတေတာ

တစရပတြင သးလျခားၿပး

ျပလပေသာ မေပးမႈ

ႏစႀကမလးတြင

အမတစစေပါငး ၏ ၅၀

သမၼတေရြးေကာကပြ၊

တရားေရး၊ ဖကဒရယ

အဆငႏင ျပညနယ

အဆင ဥပေဒျပ

လႊတေတာမား၏ အခြင

အာဏာ၊ ဗဟအစးရႏင

ျပညနယမားအၾကား

ဆကဆေရးႏငဆငသည

ျပငဆငသတ မတခက

မားက ျပညနယဥပေဒျပ

အဖြ႔မား၏ အမားစ

ေထာကခမႈလအပပါ

သည။

လထဆႏၵခယပြတြင

ျပညသလထ၏

ေထာကခမႈျဖင အတည

ျပသည။ ၄ငးတြင (က)

ျပညနယ အမားစတြင

ေရြးေကာကပြ မေပးသ

အမားစ၏ ေထာကခမႈ

ျဖင (ျပညနယ (၆)

ခအနက (၄) ခ)၊ႏင

တရားရးသည

အေျခခမအယ

ဝါဒကကငသး

သည။ ျပငဆင

ခကမားသည

ဖကဒရယမဝါဒ၊

သမၼတစနစ၊ ဒမ

ကေရစစနစ၊

တစခတညးေသာ

ဖြ႔စညးပအေျခခ

ဥပေဒစသည

အေျခခစနစက

မေျပာငးလႏငပါ၊

လႊတေတာ၏

သကတမး ကာလ

က (၅)နစ ထက

ေကာလြနျပး

တးျမငရနျပငဆင

သတမတျခငးက

လထဆႏၵခယပြ

တြင အမားစ

အသာရသည

၃/၄ ျဖင

လႊတေတာ

တစရပတြင

အတညျပရမည။

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

ဖကဒရယစနစ၊

လႊတေတာ

ႏစရပရ၊

ခလ

(၁၉၈၈ခနစတြင

စတင၍ ဒမကေရစ

စနစက ကငသး

သည။)

သမၼတစနစ၊

တစျပညေထာင

စနစ၊

လႊတေတာႏစ

ရပရသည။

တနးရား

(၂၀၁၁

ခႏစမစတင၍

ဒမကေရစစနစက

ကးေျပာငးသည)

တစပငးတစစ

သမၼတစနစ

တစျပညေထာင

စနစ

လႊတေတာ

တစရပရ

သာမနဥပေဒၾကမး

မားကသ႔ လႊတေတာ

ထတြင စတငပါသည။

သမၼတမ

အဆျပႏငသည။

ဥပေဒျပလႊတ

ေတာအမတ သးပတစပ

မ အဆျပႏငသည။

သမၼတကအဆ

ျပေသာျပငဆင

ခကသည ဥးစားေပး

ျဖစသည။

ရာခငႏႈနး အေပါငးတစ

ေထာကခမႈရလင

သမၼတ၏ သေဘာတည

ခကျဖင) အတညျပႏင

သည။၊

ျပငဆငခကသည ႏငင

၏ အေျခခမမား

(အခနး-၁)၊ အခြငအေရး

ႏငတာ၀နမား၊

(အခနး-၃)၊ ဖြ႔စညးပ

အေျခခဥပေဒဆငရာ

ခရး (အခနး-၈)၊

တပမေတာ (အခနး-၁၁)၊

အမးသားလၿခေရး

ေကာငစ(အခနး- ၁၂)၊

(သ႔မဟတ) ဖြ႔စညးပအ

ေျခခဥပေဒျပငဆငျခငး

လပထးလပနညးမား

(အခနး- ၁၅)၊ တ႔ႏင

သကဆငလင ဆးနတ

ႏင လႊတေတာအမတ

အေရအတြက စစေပါငး

၏ ငါးပသးပ ေထာကခမႈ၊

လႊတေတာတစရပစတြင

စစေပါငးအေရအတြက

၏ အမားစ သးပႏစပ

ေထာကခမႈလအပပါ

သည။

ျပငဆငမႈက ဥပေဒျပ

လႊတေတာအမတမား၏

သးပႏစပ ေထာကခမႈျဖင

အတညျပသည။

(ခ) မအေရအတြက

အမားစ(ျပညနယမား

ႏင နယေျမသတမတ

ခကမားအပါအ၀င)

သမၼတသည ျပငဆင

သတမတ အဆျပခက

မားက လကမခလင

လႊတေတာသည ျပငဆင

ခကက အတညျပရန

အတြက လအပသည

တညေသာ အမားစ

ေထာကခမႈက ရရရပါ

မည။ သမၼတသည

အဆျပထားသည

ျပငဆငခကက လထ

ဆႏၵခယရန လႊေျပာငး

ႏငပါသည။

သမၼတသည ဥပေဒျပ

လႊတေတာမအတညျပ

ထားေသာျပငဆငခက

က ျပညသ႔ဆႏၵခယပြ

ကငးပရန တငသြငးႏင

ၿပး မဆႏၵအမားစ

ေထာကခမႈျဖင

အတညျပပါသည။

အဓက အတက

အခက အလြန

အကၽြ ကယစားျပ

ေသာ မဆႏၵနယ

တစခတြင

ကယစားလယ

ႏစဥးေရြးခယ

သည (binomial)

ေရြးေကာကပြ

စနစအားျဖင

အမားစေထာကခ

မႈရရရန ခကခၿပး

လကေတြ႔တြင

ပမခကခပါသည။

ဥပေဒျပလႊတ

ေတာ နာယက

သည ျပျပင

ေျပာငးလမႈ မျပ

လပႏငေသာ

ျပဌာနးခကမား

က မေျပာငးလမ

ေစရန အဆျပ

ထားေသာ

ျပငဆငခကမား

ကလႊတေတာ၌

မခြမဆးျဖတမ

ဖြ႔စညးပအေျခခ

International IDEA | Constitution Building Primers

Böckenförde, Markus, ‘Die Einbindung der Bevölkerung in Verfassungsänderungsprozessen – ein Überblick’, in Holger P. Hestermayer et al. (eds.), Coexistence, Cooperation and Solidarity (Leiden:Martinus Nijhoff, 2012), pp. 1107–23

Dixon, Rosalind, ‘Constitutional Amendment Rules: A Comparative Perspective’, University of ChicagoPublicLawWorkingPaperNo.347,availableat<http://www.law.uchicago.edu/files/ file/347-rd-comparative.pdf>

Dorsen, Norman et al., ‘Amending the Constitution’, in Norman Dorset et al. (eds.) Comparative Constitutionalism: Cases and Materials (St. Paul: West, 2010), pp. 130–9

European Commission for Democracy through Law (Venice Commission), ‘Report on Constitutional Amendment adopted by the Venice Commission at its 81st Plenary Session’, Document CDL-AD(2010)001-e(19January2010),availableat<http://www.venice.coe.int/webforms/ documents/?pdf=CDL-AD(2010)001-e>

Grimm, Dieter, ‘Ist das Verfahren der Verfassungsänderung selbst änderungsbedürftig?’, Humboldt Forum Recht,20(2007),pp.213–21,availableat<http://www.humboldt-forum-recht.de/ media/Druckansicht/pdf/2007-20.pdf>

Lutz, Donald S., ‘Toward a Theory of Constitutional Amendment’, American Political Science Review, 88/2(June1994),pp.355–70

Rasch, Bjørn Erik and Cangleton, Roger D., ‘Amendment Procedures and Constitutional Stability’, available at <http://rdc1.net/forthcoming/DCD%20%28Chap%2012,%20Amendment%20 Procedures,%20Congleton%20and%20Rausch%29.pdf>

Suber, Peter, ‘Amendment’, in Christopher B. Gray (ed.), Philosophy of Law: An Encyclopedia (New York: Garland Publishing., 1999), pp. 31–2, available at <http://www.earlham.edu/~peters/ writing/amdt.htm>

Twomey,Anne,‘Theinvolvementofsub-nationalentitiesindirectandindirectconstitutional amendment within federations’, available at at <http://www.camlaw.rutgers.edu/statecon/ workshop11greece07/workshop11/Twomey.pdf>

ဥပေဒဆငရာ ခရး

သ႔ေပးပ႔ႏငသည။

(သမၼတသကတမး

ႏင အႀကမအေရ

အတြက၊

ႏငငေတာ၏

အေျခခအဓပၸါယ

ဖြငဆခက၊

ႏငငေတာ၏

အေျခခမတ႔

ပါ၀ငသည)

Constitutional Amendment Procedures | September 2014

ဤလမးညႊနစာအပသည ဒမကေရစႏငေရြးေကာကပြအကအညေပးေရး ႏငငတကာအဖြ႔အစညး (International IDEA)မ အဂၤလပဘာသာျဖင ေမလ ၂၀၁၄ တြင ထတေ၀ေသာ Constitution Building Primers: Judicial Appointment အားတကရက ျမနမာျပနဆထားျခငးျဖစပါသည။ ဤစာအပအား ဘာသာျပနဆရာတြင International IDEA(ျမနမာ)မ အတကႏငဆး မရငးအဓပၸါယ မထခကေစရန အားထတၾကးပမးထားပါသည။ သ႔ေသာ ဘာသာျပနဆမႈတြငကြလြခ႕ယြငးခက တစစတစရာရခပါက မရငးအဂၤလပဘာသာျဖင ထတေ၀ထားေသာစာအပတြင ေဖာျပခကမားကသာ ကးကားရနျဖစပါ သည။ စာဖတသအေနျဖင ဤဘာသာျပနဆမႈ၏ အရညအေသြးႏင တကမႈတ႔အေပၚတြင အၾကျပခက တစစတစရာရပါက ေဖာျပပါအးေမးလလပစာ info-myanmar@idea.int သ႔ ေပးပ႔မညဆပါလင International IDEA မ ၀မးေျမာက၀မးသာ ၾကဆပါသည။

ဤစာစဥအားလးကေသာလညးေကာငး တစစတတစပငးေသာလညးေကာငး ဘာသာျပနဆရန (သ႕) ကးယရန ခြငျပခကေတာငးခလပါက ေအာကပါလပစာအတငးေတာငးခႏငပါသည။

ယခပႏပထတေ၀ျခငးသည တကေသာအမးသား သ႔မဟတ ႏငငေရးအကးစးပြားအေပၚမချခငး

မရပါ။ ဤစာအပတြင ေဖာျပထားေသာအယအဆမားသည International IDEA၊ ယငး၏ ဘတအဖြ႔ သ႔မဟတ အဖြ႔၀ငႏငငမားေကာငစ သ႔မဟတ ဘ႑ာေငြေထာကပသမား ေကာငစတ႔၏ အျမငမား၊ သးသပခကမားက ကနးေသေပါက ကယစားျပေဖာျပေပးျခငးမရပါ။