Upload
gezonderuimte
View
389
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Gezondheid en de ‘moderne stad’
De grote afrekening...
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Moderne Mythologie -‐Als dit de "moderne stad" is, dan is hij nooit gebouwd -‐De "gezonde stad" is geen uitvinding van de moderne beweging -‐De twin:gste-‐eeuwse stad mag modern heten, gezond is hij daarom nog niet Een poging tot reconstruc=e...
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Sta=s=ek (18e eeuw): Ster<ecijfer pla@eland: 1 op 40 Ster<ecijfer in de steden: 1 op 25
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Landgoederen: vele honderden...
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Hygiënische revolu:e: riolering, waterleiding: de grote omkering N.B: geweldige uitbreiding van de stedelijke administra:e N.B: tegen de heersende Laissez-‐Faire poli:ek in... N.B: de gezonde stad!
Gezondheid en de ‘moderne stad’
De kroon op de gezonde stad: *Woningwet 1901 -‐keuring bestaande arbeiderswoningen -‐eisen nieuwe volkshuisves:ng -‐financiering -‐N.B: nauwe band met stedenbouw *Gezondheidswet 1901 -‐instelling gemeentelijke gezondheidscommissies met architecten en deskundigen in de stedenbouw .taak onder andere: advisering over gezondheidsaspecten architectuur en stedenbouw
Gezondheid en de ‘moderne stad’
H.P. Berlage Amsterdam-‐Zuid, 1917: Volkshuisves:ng als de massa van de stad Amsterdamse School
Gezondheid en de ‘moderne stad’
-‐De "gezonde stad" is geen uitvinding van de moderne beweging -‐De twin:gste-‐eeuwse stad mag modern heten, gezond is hij daarom nog niet Een poging tot reconstruc=e...
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Een poging tot reconstruc=e... Architectuur, stedenbouw en gezondheid: de architect-‐stedenbouwkundige als dokter *ijkpunten *symptomen/diagnose/therapie *Ondertussen
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1918-‐1924 Symptomen: woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen; alcoholisme, (lichamelijke) overbelas:ng Diagnose: woningnood, gebrek aan vrije:jd, :jdsverlies door gebrekkige zonering, gebrek aan recrea:emogelijkheden (in de open lucht)
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1918-‐1924 Therapie: N.B. Twee modellen -‐Tuinstad -‐Etagewoningbouw
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1918-‐1924 Therapie: N.B. Twee modellen De Tuinstad Voordelen: -‐goedkope woningbouw -‐groen -‐
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1918-‐1924 Therapie: N.B. Twee modellen Etagewoningbouw Voordelen: -‐lage kosten riolering, waterleiding, wegen etc. -‐hoge dichtheid maakt collec:eve voorzieningen mogelijk
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1918-‐1924 Ondertussen: 'Administra:eve revolu:e' -‐Kantoorbanen Engeland: 0,8 %; in 1851, 7,2 % in 1921 Verschuiving van lichamelijk naar geestelijk werk Verkor:ng van de werkweek Meer mogelijkheden voor recrea:e
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1924-‐1944 Symptomen: woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen; alcoholisme, (lichamelijke) overbelas:ng Diagnose: woningnood, gebrek aan vrije:jd, :jdsverlies door gebrekkige zonering, gebrek aan recrea:emogelijkheden (in de open lucht), gebrek aan wetenschappelijke kennis
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1924-‐1944 Therapie: De regionale stad: Amsterdam 1924
Voordelen -‐Gebaseerd op surveys -‐Harmonische verhouding stad en pla@eland (samengaan tuinstad-‐ en stedenbouwbeweging) -‐Zonering: .city (kantoren, winkels, cultuur) .industrie aan de rand (bij infra) .arbeiderswoningbouw bij industrie -‐Groene wiggen -‐Landschapsbescherming
Gezondheid en de ‘moderne stad’
W.G. Wi@eveen: Algemeen Uitbreidingsplan voor Ro@erdam (1927)
Gezondheid en de ‘moderne stad’
C. van Eesteren, : Algemeen Uitbreidingsplan voor Amsterdam (1934)
Gezondheid en de ‘moderne stad’
J.M. de Casserres: Algemeen Uitbreidingsplan voor Eindhoven
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1924-‐1944 Ondertussen: Oprich:ng in 1928 van de Congrès Interna:onaux d'Architecture Moderne (CIAM) Propaganda voor de func:onele (gezonde) stad Chartres d'Athenes: scheiding wonen, werken, recrea:e en verkeer
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1924-‐1944 Ondertussen: De Grote Depressie Massawerkloosheid (en massarecrea:e) Segrega:e & desintegra:e Verbetering hygiëne en volkshuisves:ng stoppen; gezondheidscommissies opgedoekt
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1924-‐1944 (Ondertussen:) Opkomst totalitaire dictaturen Einde van het Europese modernisme
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Tweede Wereldoorlog -‐Slachtoffers: .Sovjet Unie: 23.954.000 .China: 15.000.000 .Duitsland 7.728.000 .Polen 5.720.000 .Engeland 449.800 .VS 418.500 .NL 301.000
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Tweede Wereldoorlog -‐Verwoes:ng
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1944-‐1960 Symptomen: woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen; alcoholisme, (lichamelijke) overbelas:ng, ontworteling, existen:ële crisis Diagnose: woningnood, vrije:jdstekort, :jdsverlies, gebrek aan recrea:emogelijkheden, gebrek aan wetenschappelijke kennis, sociaal isolement, segrega:e, het incomplete leven
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1944-‐1960 Therapie: De gelede stad (het wonen als catalysator van een nieuwe levenss:jl) Voordelen -‐hiërarchische opbouw -‐wonen in het groen -‐meer veiligheid bij luchtaanvallen
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1944-‐1960 Therapie: Het wonen Voordelen -‐het complete leven -‐func:onalisme vs. verspilling: gezinsgroo@e allesbepalend (gelijkheid) -‐socialisa:e als stapsgewijs leerproces -‐elke schaal door centrum gemarkeerd -‐geen collec:visme, geen individualisme
De Wijk (middelpunt van het leven)
Bevolkingsprognoses
CB
S 19
46: 1
970:
10.
638.
880
Rijk
sdie
nst v
oor h
et N
atio
nal P
lan
ca.
1950
: 197
0: 1
2.00
0.00
0, 2
000:
15.
000.
000
CB
S ca
. 196
5, 2
000:
20.
000.
000
9,423.000
10.114.000
12.377.000
1.00
0.00
0 / 2
5 (4
0.00
0) 5.
000.
000
/ 50
(100
.000
)
7.50
0..0
00 /
35
(215
.000
)
Personen per gezin 1950: 3,93 1965: 3,30 2000: 2,30
1946 voorspelling: 10.178 woningen / jaar
1950 voorspelling 25.445 woningen / jaar
1965 voorspelling: 65.151 woningen/ jaar
(feitelijke aantallen van >60.000 / jaar sinds 1953: effectsen van krotopruiming, vervanging, migratie, etc.)
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1944-‐1960 Therapie: Gelede stad / het wonen Suburbia / forensisme N.B: Radicale breuk: -‐einde compacte stad -‐einde landschapsbescherming
Verstedelijking < 1950 Verstedelijking > 1950
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen De opmars van de auto… 1924: USA 142 / 1000 NL: 2,8 / 1000 1 auto op 7 1 auto op 350 End 1920s: Wassenaar 53,5 / 1000 Zegwaard 36 / 1000 Moerkapelle 28 / 1000 Zoetermeer 28 / 1000 Den Haag 18,6 / 1000 Ro@erdam 9,4 / 1000
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen De opmars van de auto… Een nachtmerrie voor stedenbouwkundigen *Ervaring H.P. Berlage 1931: ‘'De stad, vroeger het centrum van cultuur met een "ziel", is in een versneld tempo gegroeid tot een monster, waarmee men geen raad weet. Want het verkeer, dat zich geen enkele beperking laat opleggen, raast er in steeds grootere razernij doorheen. Elbert Peets, 1937: ‘The automobile has taken the city unto itself, destroying the possibility the possibilty of any full human experiencing the city as an esthe:c whole’ (‘the dragon traffic’) *Planning -‐The car has no fixed tracks, follows no fixed :metables cannot be planned, defies ra:onal se@lement and zoning pa@erns Uitzondering: Mar:n Wagner, 1929: 'Only the car can give the individual easy access to the countryside, to nature, and to physical recupera:on.’ The car liberates the inhabitants of the American metropolis ‘from place and :me’
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen
Verstedelijking < 1950 Verstedelijking > 1950
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Oude centra moeten concurreren tegen suburbane centra: -‐ruim baan voor de auto… -‐schaalvergro:ng -‐kaalslagsanering
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Kantoorbanen krijgen de overhand (januari 1981: >50% banen in VS) Quickborner Team (Wolfgang & Eberhard Schnelle): het ‘kantoorlandschap’
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Ontwikkeling van de gecondi:oneerde ruimte: muziek, kleur, licht Winkelinrich:ng als veel meer dan etalieren: stemmingsmanipula:e
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1960-‐1985 Symptomen: woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen, (lichamelijke) overbelas:ng, ontworteling, existen:ële crisis + verveling, stress Diagnose: woningnood:vrije:jdstekort, :jdsverlies, gebrek aan recrea:emogelijkheden, sociaal isolement, segrega:e, het incomplete leven plus ‘Het Gezonde Woon-‐ en Werkmilieu’ 1958:
There is nothing to do in suburbia
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1960-‐1985 Diagnose: ‘Het Gezonde Woon-‐ en Werkmilieu’ 1958: wellicht betere woningen, maar *verdubbeling van het aantal maagzweren sinds 1939 *aantal door ziekte verloren dagen s:jgt met 100% Oorzaken van 30-‐50% klachten zijn psychosoma:sch en terug te voeren op de (woon-‐)omgeving
.geluidsoverlast .woningnood: delen van woningen .woningbouw: collec:eve complexen
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Hoe erg is suburbia? Suburbia genereert meer psychische storingen dan ontstaan :jdens een luchtaanval op een historische binnenstad...
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1960-‐1985 Therapie: De herbergzame stad Voordelen -‐belevingswaarden centraal -‐s:muleren sociale interac:e -‐nadruk op cultuur, niet op economie
Gezondheid en de ‘moderne stad’
F. van Klingeren, Karregat
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Binnensteden: einde van de cityvorming
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Oude wijken rond centra: einde kaalslagsanering
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Nieuwbouwwijken: dorpse opzet, gemotoriseerd verkeer aan banden
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen De (mythe van) het natuurlijke leven (vrij van conventies en burgerlijke tradities) Tegencultuur: opstand tegen het systeem dat dit in de weg zou staan
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Dennendal: geestelijk gehandicapten leven natuurlijker dan 'gezonde' mensen clash tegencultuur / autoriteiten
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Versmel:ng tegencultuur en jeugdbeweging ('genera:econflict')
Ondertussen Economische crisis -‐Werkloosheid 1984: 17 % (822.400 mensen, tegenover 210.000 in 1979) -‐Einde van de babyboom: 170.000 nieuwgeborenen in 1984 tegenover 239.000 in 1970 -‐Publieke sector: 70 % in 1984, tegenover 45 % in 1965 -‐Stervende industrie: scheepsbouw, tex:el…
Paradigmawissel
-‐Welvaartsstaat: herverdeling van geld naar behoe<igen
-‐Globaal kapitalisme: investeren in poten:eel sterke sektoren, bezuinigingen op collec:eve sector
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1985-‐2005 Symptomen: overbelas:ng, ontworteling, existen:ële crisis + verveling, stress, onzekerheid, ongenoegen Diagnose: :jdsverlies, sociaal isolement, segrega:e, plus gefnuikte individuele expressiemogelijkheden, gebrek aan stedelijkheid, gebrek aan duurzaamheid, gebrek aan economie
Gezondheid en de ‘moderne stad’
1985-‐2005 Therapie: De recrea:eve stad Voordelen -‐Stad als economische motor -‐Cultuur als aanjager economie -‐Winkelen als amusement
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Binnensteden: terugdraaien cityvorming
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Oude wijken rond centra: radicale verdich:ng
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Nieuwbouwwijken: Vinex
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Duurzaamheid: menselijke ac:viteiten mogen geen blijvende gevolgen voor het milieu hebben -‐duurzaam bouwen -‐duurzame energie (N.B: catastrofale gevolgen voor het landschap en de architectuur)
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Sick Buildings: terugkeer van op materiële oorzaken terug te voeren fysieke problemen Computer: vieze lucht, beeldschermen, later muisarm
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Nadelen vroegere innova:es -‐pla@e hiërarchie: weinig promo:emogelijkheden [symbooltjes] -‐computer: programmatuur dwingt werk in een keurslijf nieuwe kantoorconcepten Verhuiscyclus (7 jaar) (N.B: bijzonder onduurzaam) Crea:eve cellen, 'guerilla's'
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Evidence Based Design: het zodanig ontwerpen van de architectonische en stedenbouwkundige omgeving dat iden:ficeerbare en meetbare effecten optreden (vooral gericht op ziekenhuizen) -‐medisch (ligduur, medicijngebruik) -‐waardering ('li:ga:on') -‐in de stedenbouw: ona{ankelijkheid van de auto
Gezondheid en de ‘moderne stad’
2005-‐2015 Symptomen: woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen, (lichamelijke) overbelas:ng, ontworteling, existen:ële crisis + onzekerheid, ongenoegen Diagnose: sociaal isolement, segrega:e, het incomplete leven plus+ decentralisa:e (naar lager overheden en par:culieren [ZZP'ers], ongelimiteerde connec:viteit (mobiel internet) wereldwijd bereik
Gezondheid en de ‘moderne stad’
2005-‐2015 Therapie: De crea:eve stad Voordelen -‐Inze@en bestaande architectonische en stedenbouwkundige kwaliteiten -‐Enscenering (retro; de stad als decor)
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Binnensteden / Nieuwe stedelijkheid Belevingswaarden versterken
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Globale dimensie van het milieuprobleem Denken in 'footprints' Compensa:emechanismen (CO2; aanplant bomen)
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Healthy Ageing Merendeel gezondheidsproblemen na veer:gste levensjaar Doel: langer gezond leven
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Trends: Veroudering begint eerder Levensverwach:ng s:jgt nog steeds
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen -‐lee<ijdsbestendige woningen -‐woonzorgzones -‐ouderenvriendelijke wijken .geen hoge stoepen .rustplaatsen .veilige kruisingen .openbaar vervoer binnen 300 meter .amusement voor jongeren
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Ondertussen Lifelines: data van 165.000 mensen die tenminste 30 jaar worden gevolgd Doel: analyse van het verband tussen levenss:jlen en veroudering als het goed is inclusier de mogelijke gevolgen van architectuur en stedenbouw
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Een poging tot reconstruc=e... Symptomen... woon-‐ en werkgerelateerde ziekten en ongevallen; alcoholisme; (lichamelijke) overbelas:ng; ontworteling, existen:ële crisis; verveling, stress; psychosoma:sche klachten; onzekerheid, ongenoegen
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Een poging tot reconstruc=e... Diagnose... woningnood, gebrek aan vrije:jd, :jdsverlies door gebrekkige zonering, gebrek aan recrea:emogelijkheden (in de open lucht); gebrek aan wetenschappelijke kennis; sociaal isolement, segrega:e, het incomplete leven; gefnuikte individuele expressiemogelijkheden, gebrek aan stedelijkheid, gebrek aan duurzaamheid, gebrek aan economie; decentralisa:e (naar lager overheden en par:culieren [ZZP'ers], ongelimiteerde connec:viteit (mobiel internet): wereldwijde compe::e
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Een poging tot reconstruc=e... Therapie... Tuinsteden/stedelijke blokken; de regionale stad; de gelede stad; de herbergzame stad; de recrea:eve stad; de crea:eve stad
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Rela=e architectuur, stedenbouw en gezondheid -‐Ruime defini:e van gezondheid: medisch, sociologisch, pyschologisch, arbeids-‐ en omgevingspsychologisch -‐Na 1945: medische component minder prominent -‐Na 1985 (Evidenced Based Design) en 2005 (Healthy Ageing) weer prominenter
Gezondheid en de ‘moderne stad’
Rela=e architectuur, stedenbouw en gezondheid En daarmee knopen we aan bij een lange, lange tradi:e...