Corynebacterium diphteriae ve Corynebacterium türleri

Dr Gökhan MetanErciyes Üniversitesİ Tıp Fakültesİ

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı

1

Corynebacterium diphteriae

• Difteri (kuşpalazı) hastalığının etkenidir• Etkin aşılama programları ile görülme sıklığı

belirgin olarak azalmıştır• Asya, Çin ve Eski Sovyet Cumhuriyetleri’nde

halen görülmektedir• Ülkemizde Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan

az sayıda olgu bildirilmektedir

2

Mikrobiyolojik özellikler

• Gram pozitif, kapsülsüz ve hareketsiz• Aerop veya fakültatif anaerop• Morfolojisi; basil veya uçları kıvrık ve şiş

bakteriler• X, Y, V veya çin harfleri şeklinde• Metilen mavisi veya Neisser boyası ile

boyandığında metakromik cisimcikler (Babest-Ernst Granülleri) görülür

3

4

Mikrobiyolojik özellikler

En iyi serum içeren Löffler gibi besiyerlerinde ürer

Telürüti indirgediği için potasyum tellüritli besiyerinde siyah renkte görülür

5

Patogenez

• Ekzotoksin aracılığıyla ortaya çıkar• Doku invazyonu yoktur• C. diphteriae toksin genini taşıyan bakteriyofaj

ile lizojenik hale gelmelidir• β-faj ile enfekte olan suşlar toksin üretir• Toksin üretimi için ortamdaki oksijen ve demir

konsantrasyonu önemlidir

6

Toksin etki mekanizması

Toksin A ve B olmak üzere iki parçadan oluşur B parçası hücreye tutunmayı sağlar. A parçası ise

sadece ökaryotlarda bulunan elengosyan faktör 2 (EF2)’yi inaktive ederek protein sentezine engel olur

Toksin vücutta en sık miyokard, böbrek ve sinir sistemini etkiler

Toksinin bekletilmesi, ısıtılması ve formaldehid ile karıştırlması ise toksoid elde elde edilir

Toksoidin antijenik özelliği var, toksin özelliği yoktur

7

Difteri aşı ve immünoglobülin

• Formalin + toksin; aşı elde edilir• Toksoid at, sığır veya koyunlara verilir.

Hayvanda özgün antikorlar oluşur. İnsanda immünoglobülin olarak kullanılır

8

Difteride klinik tablolar

• İnkübasyon periyodu 1-5 gün

–Boğaz difterisi– Larinks difterisi– Burun difterisi– Deri, yara ve vulvo-vaginal difteri– Göz difterisi

9

Boğaz difterisi

• Tonsil üzerinde gri renkli tabaka (pseudomembran) ilerleyerek her iki tonsili, yumuşak damağı ve uvulayı kaplar

• Zor kaldırılır ve kanamaya neden olur

10

11

Boğaz difterisi

• Tonsilofaringeal tutulum sonucu servikal lenfadenit gelişir. Boyunda gelişen ileri derecedeki şişliğe ‘boğa boynu’ denir

12

13

Larinks difterisi

• Ateş, ses kısıklığı ve kuru özsürük• İnspratuvar stridor (hava yollarının tıkanması

ile)• Membran büyür, konjesyon ve ödemin

artması ile hava yollarındaki obstruksiyon artar. – Hipoksi– Siyanoz– Koma

14

Diğer klinik şekiller

Burun difterisi– En sık küçük çocuklarda görülür– Başlangıçta seröz ve tek taraflı daha sonra çift taraflı

ve kanlı burun akıntısı gelişir Deri, yara ve vulvo-vaginal difteri– Derideki yaraların ve kız çocuklarının genital

bölgesinin enfekte olmasıyla gelişir– İyileşmeyen yaralar ve gri membranlar– Düşük sosyoekonomik çevre

Göz difterisi– Konjuktiva ve göz kapakları tutulur

15

Tanı

• Klinik materyalin mikroskopik incelemesi (Gram, metilen mavisi, Neisser boyası veya floresan boyama)

• Kanlı agar, Löffler besiyeri ve tellüritli besiyerlerine ekim

• Kesin tanı için toksijenik olduğu gösterilmelidir

16

Toksin testleri

Kobay testi• Bir hayvana antitoksin + bakteri diğerine sadece

bakteri verilir. Antitoksin verilen hayatta kalırsa bakteri toksin (+)

Elek testi• Besiyeri üzerinde üremiş bakteriler üzerine

antitoksin endirilmiş filtre kağıtları yerleştirilir. Toksin varsa antitoksin ile birleşerek

presipitasyon çizgileri oluşturur

17

Komplikasyonlar

• Toksine bağlı komplikasyonlar en sık boğaz difterisinde görülürler– Miyokardit

• AV blok ve kalp yetmezliği yapabilir. Difterili hastalarda AST ve EKG takibi yapılmalıdır

– Nörolojik komplikasyonlar• Yumuşak doku paralizisi• Okulomotor sinir tutulumuna bağlı şaşılık ve görme

bozukluğu• Solunum kaslarının tutulumu ve solunum yetmezliği

• Obstrüksiyon

18

Tedavi

• Antitoksin (Alerjik potansiyeline dikkat !!!)• Küçük miktarda test dozu, alerji varsa önce

desentizasyon sonra yüksek doz anti-toksin• Antitoksin sadece dolaşımdaki toksini

nötralize edebilir. Bu yüzden mümkün olduğunca erken verilmelidir

• Antibiyotik tedavisi– Penisilin ilk tercih alerjik ise eritromisin

19

Korunma

• Aşı– Tüm çocuklar 2, 4, 6 ve 15-18 aylarda aşılanmalı

(DBT)– 4-6 yaş arası bir doz daha aşı uygulanmalıdır

• Shick testi (duyarlı kişileri belirlemek için kullanılan eski bir yöntem) – Bir kola toksin diğer kola toksoid verilir. 2, 4 ve 6.

günlerde kontrol edilir

20

Ayırıcı tanı

• Boğaz difterisi– Enfeksiyöz mononükleoz– Streptococcus pyogenes’e bağlı tonsilofarenjit– HSV enfeksiyonları– Adenovirüs enfeksiyonları

• Larinks difterisi– Parainfluenza tip 1 ve 3’e bağlı krup– Haemophilus influenza tip B’te bağlı epiglottit

21

Diğer Corynebacterium türleri

• Deri, üst solunum yolları, gastrointestinal ve ürogenital sistemde normal flora elemanıdır

• Gram pozitif, hareketsiz, aerop veya fakültatif anaerop pleomorfik basillerdir

• Bazı türler immünosüpresif hastlarda ağır klinik tablolara neden olabilir

22

Corynebacterium jeikeum

• Hematolojik maligniteli uzun süre nötropenik kalan hastalarda enfeksiyona neden olur

• Penisiline dirençlidir. Tedavisinde vankomisin kullanılır

23

Corynebacterium minutissimum

• Vücudun kıvrım yerlerinde kırmızı-kahve renkli deri lezyonlarına neden olur

• En sık kasık, koltuk altı, intergluteal bölge, pubis, periumblikal bölge ve meme altı tutulur

• Tanı – Mikroskopide bakterini görülmesi– Wood ışığı ile mercan kırmızısı renk vermesi

24

25

26

Corynebacterium urealyticum

• Nadir karşılaşılır. En sık üriner sistem operasyonu geçiren ve bağışıklık sistemi baskılanmış hastalardan idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilir

• Üreaz enzimi pozitif, idrarı alkalileştirerek taş gelişimine neden olabilir

27

Kaynaklar

• Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi (3.baskı). Topçu AW, Söyletir G, Doğanay M (editörler) Ankara: Nobel Tıp Kitapevi, 2008:921-927.

• McGregor RB. Corynebacterium diphtheriae. Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds). Principles and Practice of Infectious Diseases. Philadelphia: Elsevier-Churchill Livingstone, 2009: 2687-2695.

• Meyer DK, Reboli AC. Other Coryneform bacteria and Rhodococci. Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds) Principles and Practice of Infectious Diseases. Philadelphia: Elsevier-Churchill Livingstone, 2009: 2695-2707.

28