Upload
edg-media
View
224
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ICT
Citation preview
w w w . c o m p u t e r s o p s c h o o l . n l
Jaargang 33 | Nummer 3 | November 2015
Gepersonaliseerd leren met het Zweedse Kunskapsskolan‘De grootste ongelijkheid is de gelijke behandeling van ongelijken’
Week van de MediawijsheidWIJZE SITES OP EEN RIJ
ZOEK HET UITApp brengt techniek in de klas
VOORSTEL PLATFORM ONDERWIJS2032
TOEKOMSTGERICHT ONDERWIJS MAAKT LEERLINGEN DIGITAAL VAARDIG EN MEDIAWIJSVINDEN, CREËREN EN VERWERKEN VAN DIGITALE INFORMATIE
2 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
tweetscoopA n d r é S l e g e r s & M i c h e l l e C l e m e n t | K E i i i n f o @ k e i i . n l | @ k e i i o n d e r w i j s
Interessante twitterberichten geselecteerd
Compleet Onderwijs (@CompltOnderwijs)13-10-15 10:01Website Leesgesprekken online ow.ly/35r94z
OMJS actueel (@omjsactueel)08-10-15 16:24Gebruik de #OMJS woordenhapper in allerlei lessen! Hoe? Download hem gratis: omjs.nl/s/f5mc24 pic.twitter.com/8XxmJDAbMH
ICT op school (@ict_op_school)13-10-15 10:56Onderwijsfilm van het jaar: Wat is het doel van onderwijs? bit.ly/1LHH4ue
OND (@onderwijsnieuws)13-10-15 10:47‘Maak van programmeren geen verplicht vak’: Scholen verplichten een vak programmeren te geven aan al hun leerl... bit.ly/1k0SumO
Wij leren (@wijleren)13-10-15 08:38Pesten is doelbewuste, terugkerende agressie! bit.ly/1R8nRpU Doe er iets aan. Damage control bij Cyberpesten pic.twitter.com/9ZwPcF6jmQ
Gezondeschool.nl (@GezondeSchoolNL)13-10-15 10:42Yes! Materiaal over #seksuelevorming voor speciaal onderwijs bij elkaar op seksuelevorming.nl bit.ly/1Qn9VIv @RutgersWPF @CEDgroep
SLO (@SLOcommunicatie)13-10-15 10:15Aan de slag met 21e eeuwse vaardigheden. Artikel SLO Context po ow.ly/SPPMS
V o l g o o k @ C o s o n l i n e o p t w i t t e r
2 COS JAARGANG 33 NUMMER 3 – 2015
4
12
8
6
5
14
16
ColofonCOS is een onafhankelijk vaktijdschrift voor eigentijds onderwijs en ict. Het is een uitgave van EDG Media en verschijnt 10x per jaar.
COS twittert@cosonline
Uitgever: Erik Trimp
Assistent-uitgever/coördinatorVanessa Pelle, [email protected]
MedewerkersSuzanne de Boer, Brigitte Bloem, Henk Botter, Mandy de Bruijn, Harry Dubois, Mariska van der Hulst, Gerard Koster, Erik Ouwerkerk, André Slegers, Malini Witlox
EvaluatiecoördinatieHans Moot ([email protected])
Contact [email protected]
RedactiesecretariaatEDG MediaPostbus 402663504 AB Utrechtwww.computersopschool.nl
Vormgeving Tom VenemaEindcorrectie Jannie KroesDruk PreVision, Eindhoven
AbonnementenadministratieEDG MediaPostbus 402663504 AB Utrechttelefoon: (030) 241 70 20fax: (030) 241 06 71e-mail: [email protected]
AdvertentieverkoopMark HutzezonTelefoon: (030) 241 70 25E-mail: [email protected]
Abonnementsprijs 2015Nederland: € 46,50; België en Luxemburg: € 51,50; overig: € 80.Een abonnement kan elke maand ingaan en heeft de duur van minimaal een jaar. Opzeggen kan per e-mail of per brief tot uiterlijk een maand voor het einde van de abonnementsperiode. Een proef- of verzamelabonnement bestellen? Bel (030) 241 70 20 of kijk op www.computersopschool.nl
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Alle webadressen in dit nummer vindt u ook op: www.computersopschool.nl
Inhoud 4 Bits & Bites Grappige, nuttige of slimme snufjes
5 Sn@ppen! Handige, educatieve apps gespot
6 Voorstel Platform Onderwijs2032 Toekomstgericht onderwijs maakt leerlingen digitaal
vaardig en mediawijs
8 Zweedse Kunskapsskolan Gepersonaliseerd leren
12 Week van de Mediawijsheid Wijze sites op een rij
14 ZuluDesk Houd regie over je klas
16 Veilig ict in het onderwijs Eerst bewustwording, dan de protocollen
18 Zoek Het Uit App brengt techniek in de klas
20 Q&A met Job Vos Privacy in het onderwijs
22 How to... Windows Journal Een goed alternatief voor de bekendere
digibordprogramma’s?
24 Het brein achter Digibordonderbouw Gertrude van Walstijn
26 Lesidee slim de winter door Hoe bereiden dieren zich voor op die komende kou?
18
22
24
20
26
4 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
Grappige, nuttige of slimme snufjes die op
het bureau van COS belanden. Suggesties?
Mail [email protected] OnderredactievanHarryDubois
Op 25 november zal de 25ste conferentie gehouden worden van de
Vereniging I&I. Op de website van de vakvereniging i&i staat dat ‘zij
zich richt op docenten en medewerkers van zowel primair als voort-
gezet onderwijs, van middelbaar en hoger beroepsonderwijs en de
universiteiten. Zij is er voor docenten, onderwijsvernieuwers,
IT-managers en iedereen die zich vanuit welke functie dan ook
betrokken voelt bij IT in het onderwijs.’ Onderwerpen die tijdens
de conferentie behandeld worden zijn o.a. Scrum, Gamification,
Apps, Raspberry Pi. Info:
http://ieniconferentie.nl.
Office 2016 gratisIn de COS van maart schreef ik dat er een nieuwe versie van Office
uit zou komen. Die is onlangs gepresenteerd. Gebruik je in je
schoolomgeving Office 365, dan kun je vanaf nu ook gratis Office
2016 gratis downloaden. Dit kan via het portaal van Office 365:
https://portal.office.com. Let wel op twee dingen: ten eerste moet
jouw beheerder de Office 365-omgeving hebben opengezet met de
optie First Release aan. Je ontvangt dan updates in een vroeg
stadium. Ten tweede: de beheerder kan het downloaden van Office
hebben uitgezet. Daarnaast is het goed te weten dat Office 2016
náást Office 2013 wordt geïnstalleerd. Van de applicaties binnen
Office 2016 heeft Microsoft bovendien handige quick guides gemaakt.
Deze zijn hier te downloaden: http://bit.ly/office2016quick.
Opvolger van ChromecastOnlangs heeft Google een nieuwe Chromecast (versie 2.0) uitgebracht.
Chromecast is een stick die je in je tv kunt stoppen (in de HDMI-ingang).
Heeft je tv ook een USB-aansluiting, dan krijgt de stick zo zijn voeding,
anders moet je het apparaatje met de meegeleverde externe voeding
gebruiken. De nieuwe versie is er in twee smaken: voor audio of voor tv. Met
Chromecast kun je applicaties streamen vanaf je tablet of mobiel. In tegen-
stelling tot de Apple tv staan er op de Chromecast geen applicaties; alles
wordt direct vanaf internet gestart. Niet alle apps ondersteunen Chromecast,
maar de app van de NPO (denk aan Uitzending Gemist) werkt prima samen
met deze stick. In de winkel kost de Chromecast ongeveer 40 euro.
Apps makenBinnenkort start ik een lessenserie met slimme
vwo 5-leerlingen. Daarvoor ga ik gebruikmaken
van AppInventor, een online omgeving om apps
te maken voor Android-devices. De website van
AppInventor bevat veel achtergrondinformatie
over deze tool: http://appinventor.mit.edu. Ook kwam ik een
Nederlandstalige methode tegen: http://appinventorlesmethode.nl.
Wellicht bruikbaar voor jouw school? Andere goede bron is
www.appinventor.org
Neem je beeldscherm meeMoet je als docent een presentatie geven voor een grote groep, dan doe
je dit veelal via een beamer. Presentaties aan een kleine groep kan met
een laptop, maar dan heb je de beperking van een klein scherm.
Slimmer is een extra scherm mee te nemen. AOC heeft een los scherm
gemaakt dat je via de USB 3.0-poort kunt koppelen aan je laptop.
Je hebt zelfs geen aparte voedingskabel nodig! Het losse scherm is
16 inch groot en kan full HD aan. De prijs valt mee: rond de 200 euro.
Symbaloo EDUVoor velen is het al heel lang bekend:
Symbaloo. Het is een website waar je
al je snelkoppelingen naar andere
websites netjes kunt verzamelen in
tabbladen. Minder bekend is de
Edu-versie van dit product. Voordeel
ten opzichte van de gratis versie is
dat je meerdere gebruikers kunt aanmaken die het beheer kunnen doen
van je Symbaloo-omgeving. Daarnaast heb je een eigen subdomein:
school.symbaloo.com. Probeer het gewoon eens een maand gratis:
www.symbalooedu.nl
i&i conferentie25JAAR 25 november 2015
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015 5
Sn@ppen! Sn@ppen!
Handige, educatieve apps gespot door @keiionderwijs
Crazy gearsLekker puzzelen en spelenderwijs diverse mechanismen
als zwaartekracht, beweging en de werking van katrollen leren
begrijpen? Dat kan met deze app. Basisschoolleerlingen
kunnen in 90 levels zelfstandig aan de slag. Er is een steeds
complexere
uitdaging die
de speler moet
oplossen om
zichzelf naar
het volgende
level te trekken.
Steeds als er
een nieuw
element wordt
aangeboden, krijgt de speler de gelegenheid hiermee te
experimenteren. De app is erg gebruiksvriendelijk door de
heldere vormgeving. Er zijn geen in-app aankopen en
reclame, waardoor de app ook zeer geschikt is om jonge
leerlingen ermee te laten werken. Verkrijgbaar in Appstore
voor € 1,99.
IGDI appDeze app is speciaal voor de leerkracht ontwikkeld
om meer variatie en inspiratie te hebben bij het werken met
het directe instructiemodel. Je vindt er praktische ideeën om
de leerlingen actief te betrekken bij je les. Aan de hand van
vijf selectiecriteria geef je aan waar je naar op zoek bent.
Welke bouw, welke fase van de les, welk vak, welk niveau en
hoe lang wil je dat de activiteit duurt?
Zo krijg je een idee dat past bij
jouw les en doelgroep. Het aantal
suggesties in de app is nog beperkt,
maar zal in de toekomst zeker uit-
gebreid worden. Ook nu biedt het
voldoende om aan de slag te kunnen
gaan en je eigen repertoire wat uit
te kunnen breiden. De app kost
€ 1,99 en is verkrijgbaar voor iOS,
Windows en Android.
Earth 3D Amazing AtlasMet deze atlas-app kunnen leerlingen zelf de aarde
ontdekken. Door eenvoudig met de globe te draaien en in-
en uit te zoomen met je vingers, kun je de verschillende
gebieden verder verkennen. De wereldwonderen zoals de
piramides in Egypte en de Chinese muur zijn opgenomen en
in 3D te bekijken. Door verder te klikken, kun je informatie
lezen over het onderwerp en ook verder lezen op de Wikipedia-
pagina over het onderwerp. Er is een koppeling met het
actuele weerbericht. Hiervoor is wel een internetverbinding
nodig. Er zijn diverse in-app aankopen zodat je bijvoorbeeld
dieren kunt laten weergeven in hun woonomgeving. Een
mooie app om kinderen uit de basisschool zelf op ontdekking
te laten gaan en de globe te verkennen. De app is verkrijgbaar
in de Appstore voor € 2,99.
6 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
Voorstel Platform Onderwijs2032
Toekomstgericht onderwijs maakt leerlingen digitaal vaardig en mediawijs‘Mediawijsheid, informatie vinden, verwerken en creëren zijn de digitale vaardigheden
die thuis horen in de kern van het onderwijs.’ Dat staat in het voorstel van Platform
Onderwijs2032, dat voorzitter Paul Schnabel op 1 oktober in Utrecht presenteerde. Tekst:BrigitteBloem
‘Je gaat niet naar school om Triviant te
winnen. Je moet op school dingen leren
die relevant zijn voor jouw toekomst. Het
is zinloos om van alles een beetje te
leren en te weten. Het is belangrijk
keuzes te maken over de inhoud van het
lespakket’, aldus Schnabel, tijdens de
presentatie. Op de dag dat het advies op
hoofdlijnen uitkwam, had iedereen het
over de kleuters die vanaf dag één op de
basisschool Engels zouden moeten leren.
De wereld is immers onze achtertuin en
Engels dé wereldtaal. De prominente
plaats voor mediawijsheid en digitale
vaardigheden sneeuwde daardoor een
beetje onder. COS zette de belangrijkste
passages over mediawijsheid en digitale
vaardigheden op een rij en vroeg
Mary Berkhout, Remco Pijpers en
Sjef Drummen of ze blij zijn met de
prominente plek.
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015 7
DIGITAAL VAARDIG EN MEDIAWIJS‘Toekomstgericht onderwijs maakt leerlingen
digitaal vaardig en ‘mediawijs’. Dat is
nodig, want ze leven in een wereld waarin
nieuwe technologieën en digitale informatie
van grote invloed zijn op het persoonlijke
en werkende leven van iedereen. Hoe kun
je nieuwe technologische diensten en
producten het beste benutten? Hoe kun
je digitale informatie duiden en verwerken?
En hoe ga je goed om met (digitale)
media en beelden? Het is van belang
leerlingen samen met leraren op zoek
te laten gaan naar de antwoorden op
dergelijke vragen.’
Mary Berkhout, programmamanager
Mediawijzer.net, reageert opgetogen:
‘Mediawijsheid is naast taal en rekenen
randvoorwaardelijk om volwaardig deel te
kunnen nemen aan de samenleving van
de 21ste eeuw. Ons hele leven speelt
zich inmiddels af via media: van het
vinden van een baan tot het zoeken naar
een partner, van het doen van de dage-
lijkse boodschappen tot het afhandelen
van je zorgnota’s. Het is tegenwoordig de
normaalste zaak hier (online) media bij
te gebruiken. Maar ook minder prettige
zaken als pesten, diefstal, criminaliteit
en terrorisme spelen zich online af. We
spreken van de vergaande medialisering
van onze samenleving. De impact op ons
dagelijks leven - wonen, werken, kopen,
zorgen, genieten, creëren, leren - is
dermate groot dat mediawijsheid thuis
hoort in de kern van het onderwijs.’
NADRUKKELIJKER ONTWIKKELEN‘Het Platform acht het van groot belang
dat leerlingen kennis hebben van nieuwe
technologieën en weten hoe ze die kunnen
inzetten. Daarom horen digitale vaardig
heden thuis in de vaste kern van het
onderwijs. Het gaat daarbij om media
wijsheid en het vinden, verwerken en
creëren van digitale informatie (tekst en
beeld), maar ook om het kunnen toepassen
van technologieën om antwoorden op
vragen te krijgen (zogeheten computational
thinking). Er zijn al scholen in het primair
en het voortgezet onderwijs die hun
leerlingen digitale vaardigheden bijbrengen,
maar het is belangrijk die nog nadruk
kelijker bij leerlingen te ontwikkelen.’
Remco Pijpers, expert kind en digitale
media bij Kennisnet, is blij dat het
platform duidelijk uitspreekt dat digitale
vaardigheden meer aandacht in het
curriculum moeten krijgen. Kennisnet
werkt daar al aan, samen met Stichting
Leerplanontwikkeling Nederland. ‘De
komende tijd presenteren we een aantal
documenten waaraan het onderwijs veel
kan hebben. Scholen doen al redelijk
wat, maar digitale geletterdheid is
het nieuwe lezen en schrijven. Willen
scholen dat goed kunnen invullen, dan
hebben ze meer hulp nodig. Dit voor-
stel is een stimulans om die hulp nog
meer aandacht te geven. Ik ga ervan
uit dat het nu ook bij staatssecretaris
Sander Dekker en bij de scholen zelf
prioriteit krijgt.’
ONDERWIJS OP MAAT‘De school van de toekomst maakt optimaal
gebruik van de groeiende mogelijkheden
van technologie, niet als doel, wel als
middel. Daardoor wordt gevarieerd onder
wijs op maat mogelijk. Nieuwe technolo
gieën bieden leerlingen de mogelijkheid
in eigen tempo en op eigen niveau een
eigen portfolio te ontwikkelen en buiten
de school te leren. Zo krijgen ze meer grip
op hun eigen leerloopbaan, wat hen meer
motiveert om te blijven leren.’
In augustus 2014 startte in Roermond
Agora. Sjef Drummen is mede-bedenker
van dit concept, waar geen schoolvakken
meer bestaan en ieder kind een eigen,
volledig gepersonaliseerde leerroute
volgt. Met behulp van moderne techno-
logie wordt de kwaliteit van elk kind in
kaart gebracht, waardoor het vo-diploma
overbodig wordt. Agora is een heterogene
groep van vmbo tot en met gymnasium.
‘Het niet-weten wordt belangrijker dan
het weten. Onderwijs leidt op voor de
toekomst. 2030, 2050, 2080, 2100 zijn
voor de huidige jeugd de piketpalen voor
hun toekomst. Het zijn de jaren dat de
kleuters van nu de arbeidsmarkt betreden,
vorm hebben gegeven aan hun loopbaan,
met pensioen gaan en wanneer het einde
in zicht is. 2030 is al ‘completely beyond
imagination’. Uitgaan van het onvoorspel-
bare, is uitgaan van het niet-weten en is
daarom belangrijker dan het weten. Want
weten is heden of verleden en hier gaat
het natuurlijk over de relevantie voor de
toekomst. Niet-weten en verbeelding
hebben een hogere relevantie. Een reden
om agile-leerbenaderingen (red. agile =
wendbaar) leidend te laten zijn voor
betekenisvol onderwijs. Deze benadering
is sociaal, stimulerend, niet-voorschrijvend,
neemt de verandering als uitgangspunt
en biedt elk kind optimaal maatwerk.
Agile-leerbenaderingen vergen hogere
denkvaardigheden. Daarbij hoort netwerk-
leren, gezamenlijk evalueren en elkaar
feedback geven. Ook hoort er het inzetten
van jouw kwaliteit ten gunste van een
ander bij. Een ethisch hoge standaard.
Ze maakt het niet-weten tot de kracht
van ontwikkeling. Andere keuzes hebben
geen toekomst’, vindt Sjef Drummen,
onderwijskunstenaar en directielid van
Niekée/Agora Roermond.
DEFINITIEF ADVIESHet advies op hoofdlijnen is het resultaat van een maatschappelijke dialoog met
leerlingen, leraren, ouders, bestuurders, wetenschappers, vertegenwoordigers
van maatschappelijke en culturele organisaties en het bedrijfsleven. De maand
oktober is gebruikt om reacties op het advies te verzamelen. Het Platform vult
de hoofdlijn vervolgens verder in op basis van de eerder verkregen inbreng en de
nieuwe reacties. Aan het einde van het jaar wordt een, naar het Platform hoopt,
breed gedragen definitief advies aan het kabinet aangeboden.
http://onsonderwijs2032.nl/wp-content/uploads/2015/09/Hoofdlijn-advies-
Een-voorstel-Onderwijs2032.pdf
Lees meer over Computing onderwijs op:
https://www.kennisnet.nl/fileadmin/kennisnet/publicatie/
Computing_onderwijs_in_de_praktijk.pdf
8 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
Gepersonaliseerd leren met het Zweedse Kunskapsskolan
‘De grootste ongelijkheid is de gelijke behandeling van ongelijken’Vanaf dit schooljaar werkt het Stanislascollege Krakeelpolderweg in Delft met een eigen
variant van het model van Kunskapsskolan EDucation (KED), een methode om te voldoen
aan gepersonaliseerde leerbehoeften. ‘We willen leerlingen meer ruimte geven om zelf te
bepalen hoe, wanneer en wat ze leren’, aldus Henrique Dekkers, locatiedirecteur van de
vmbo-scholengemeenschap.DoorTialdaHoogeveen
Dekkers en zijn collega’s merkten dat leerlingen zich afvroegen:
wat interesseert míj? Wat motiveert míj? Waar loop ik warm
voor? ‘Steeds vaker pasten de leerlingen niet in het traditio-
nele programma. Als digitale ondersteuning werd vier jaar
geleden een begin gemaakt met het invoeren van tablets. Nu
hebben alle leerlingen een tablet en worden ze verstrekt uit het
geld voor de leermiddelen. We gaven onze ideeën vorm in
talentgroepen, stages, buitenschools leren, projecten, minder
handen voor de klas. We zochten een concept waar we dit
allemaal in kwijt konden zonder onze eigenheid te verliezen.
Zo kwamen we uit bij Kunskapsskolan.’
EIGENAARSCHAP NEMENKunskapsskolan (vrij vertaald: kennisschool) is een Zweeds
model dat op negentien scholen in Nederland is geïntroduceerd.
‘Het houdt in dat elke leerling een eigen gepersonaliseerd
leertraject volgt’, aldus Sens-directeur Raymond van
Kerkvoorden. SENS gelooft dat elk mens een uniek individu is
met eigen persoonlijke ambities, leerstrategieën en leervoor-
keuren. Van Kerkvoorden: ‘We leren kinderen eigenaarschap te
nemen. Dat moet je net zo goed leren als Frans en wiskunde.’
Van Kerkvoorden reisde in 2012 voor het eerst af naar Zweden,
met de nodige scepsis. Eenmaal binnen op een Kunskapsskolan
moest hij zijn mening meteen herzien. ‘Je ziet ander gedrag van
leerlingen. Het oogt hectisch, maar je ervaart rust en respect en
er wordt gewerkt. De leerlingen zijn trots op hun school.’
Inmiddels is Van Kerkvoorden dertig keer in Zweden geweest,
onder andere op inspiratiereizen waarbij hij docenten, school-
directeuren, bestuurders en andere geïnteresseerden mee-
neemt naar een Zweedse Kunskapsskolanschool. De nieuws-
gierigen worden rondgeleid door de leerlingen. ‘Dat zijn de
beste ambassadeurs’, weet hij.
(ON)GELIJKHEIDEen van de deelnemers die eens bij zo’n reis aanhaakte, was
Dekkers. ‘Naar aanleiding daarvan begonnen we Nederlands,
Engels en Wiskunde aan te bieden op één verdieping waar
zestig leerlingen tegelijk aan de slag konden. We hebben de
etage ingericht met een stiltelokaal waar leerlingen individueel
werken, lokalen waar leerlingen in groepjes werken en een
lokaal waar instructie wordt gegeven.’ Docenten, experts en
ondersteuners staan de leerlingen bij waar gewenst. Iedere
leerling krijgt elk weekend een studiewijzer toegestuurd met
daarin het weekprogramma dat, net als persoonlijke leerdoelen,
wordt besproken met de coach die iedere leerling krijgt toege-
wezen. Lesgeven op de manier van de Kunskapsskolan bete-
kent (leer)doelgericht coachen en lesgeven, naar de persoon-
lijke ambities en mogelijkheden van de leerling. Dekkers:
‘Personaliseren doen we bijvoorbeeld door een leerling zelf te
laten kiezen of hij alle lessen nodig heeft of aan enkele lessen
genoeg heeft. Of dat een leerling vakken op zowel vmbo-t
niveau als vmbo-k niveau volgt. In 1994 verscheen er een
spraakmakend boek van prof. Dr. Hans Galjaard, geneticus,
Alle mensen zijn ongelijk. Twintig jaar later komen we daar in
het onderwijs ook steeds meer achter. De grootste ongelijkheid
is de gelijke behandeling van ongelijken. Als een school daar
serieus werk van wil maken, vraagt dat om maatwerk, om
personaliseren van het onderwijs voor iedere leerling. Maar
maatwerk staat haaks op het beginsel van gelijke behandeling.
Wij durven de stap in de richting van ongelijke behandeling
echt te zetten.’
GROEPSGESPREKJEDe vakken worden niet langer klassikaal gedoceerd, wel zijn er
instructiemomenten voor de vakken. Als een docent weet dat
een onderwerp moeilijk is, plant hij een centraal en verplicht
instructiemoment. Daarnaast kunnen leerlingen individueel
workshops volgen. Bij de keuze daarvoor worden ze geholpen
door hun coach. ‘Cruciaal in dit hele verhaal is dat je een
leerling goed kunt volgen. Een paar keer per week heeft de
coach daarom contact met een groepje leerlingen waarbij wordt
gevraagd hoe het met ze gaat en of het die week allemaal gaat
lukken. Als blijkt dat bij sommige leerlingen dagtaken beter
werken dan weektaken, passen we dat aan. Een leerportaal
helpt de leerlingen hun persoonlijke leerdoelen beter te realiseren,
docenten kunnen de leerling via dat portaal volgen.’
LESGEVEN NIEUWE STIJL De manier van werken bleek zo succesvol dat het rond kerst in
het schooljaar 2014/2015 is uitgebreid naar de bovenbouw-
leerlingen van de sector Techniek & Technologie. Maar terwijl
de leerlingen er makkelijk in meegaan, moeten sommige
leerkrachten soms schakelen. ‘Sommige leerkrachten zijn
losgeslagen van hun ankers. Ook zij hebben coaching nodig. Ze
krijgen bijscholing, maar de praktijk is de beste manier om het
te leren’, zegt Dekkers. Bovendien hoeft het Stanislancollege
niet alle wielen zelf uit te vinden. Intussen zijn er dertien
Nederlandse scholen die elkaar in een netwerk helpen bij
kwesties als roosters, formatie, onderwijstijd, logboeken,
rechtspositie, enzovoorts.
Volgend schooljaar gaan in leerjaar 1 en 2 alle vakken mee in
het lesgeven nieuwe stijl. De docenten zijn nu al bezig om na
te denken wat dat voor hun vak betekent. Dekkers: ‘Waar het
om gaat bij onze manier van lesgeven, is dat we leerlingen
21st century skills meegeven: zelf leren plannen, zelf proble-
men leren oplossen, zelf doelen stellen. Heel waardevolle
vaardigheden voor de rest van je leven.’
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015 9
Henrique Dekkers en Raymond van Kerkvoorden schudden elkaar de hand, de
samenwerking is een feit.
KUNSKAPSSKOLAN NEDERLANDKunskapsskolan EDucation (KED) stelt zich als doel scholen
te ontwikkelen waarin iedere leerling wordt gezien als een
uniek individu die het maximale uit zichzelf haalt. Binnen
de scholen wordt gewerkt volgens het KED-programma: een
onderwijsprogramma voor gepersonaliseerd leren binnen
het voortgezet onderwijs. Het KED-programma wordt
momenteel toegepast binnen 50 scholen in Zweden, het
Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Saudi-Arabië.
De Nederlandse introductie van het KED-programma is een
initiatief van Kunskapsskolan en SENS Leren.
www.kunskapsskolan.nl
www.sensleren.nl
839,-
799,-
ProBook 6570b
• Intel Core i5 processor• 500GB Harde schijf• 4 GB DDR3 RAM• DVD(RW)• 15.6” display• Windows 7 Pro
Alle prijzen zijn onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig tot en met 31 november 2015 of zolang de voorraad strekt
• DualCore E8400 processor• 4GB RAM• 120GB SSD• DVD• Windows 7 Pro
8000 Elite SFF
• i5-2400 processor• 4GB RAM• 120GB SSD• DVD• Windows 7 Pro
8200 Elite SFF
De HP ProBook 6570b is de maandaanbieding bij Infotheek! Deze topprijs geldt alleen voor scholen en slechts tot 30 november 2015. Profiteer snel!
329,-
277,- 429,-
349,-
839,-
799,-
ProBook 6570b
• Intel Core i5 processor• 500GB Harde schijf• 4 GB DDR3 RAM• DVD(RW)• 15.6” display• Windows 7 Pro
Alle prijzen zijn onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig tot en met 31 november 2015 of zolang de voorraad strekt
• DualCore E8400 processor• 4GB RAM• 120GB SSD• DVD• Windows 7 Pro
8000 Elite SFF
• i5-2400 processor• 4GB RAM• 120GB SSD• DVD• Windows 7 Pro
8200 Elite SFF
De HP ProBook 6570b is de maandaanbieding bij Infotheek! Deze topprijs geldt alleen voor scholen en slechts tot 30 november 2015. Profiteer snel!
329,-
277,- 429,-
349,-
839,-
799,-
ProBook 6570b
• Intel Core i5 processor• 500GB Harde schijf• 4 GB DDR3 RAM• DVD(RW)• 15.6” display• Windows 7 Pro
Alle prijzen zijn onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig tot en met 31 november 2015 of zolang de voorraad strekt
• DualCore E8400 processor• 4GB RAM• 120GB SSD• DVD• Windows 7 Pro
8000 Elite SFF
• i5-2400 processor• 4GB RAM• 120GB SSD• DVD• Windows 7 Pro
8200 Elite SFF
De HP ProBook 6570b is de maandaanbieding bij Infotheek! Deze topprijs geldt alleen voor scholen en slechts tot 30 november 2015. Profiteer snel!
329,-
277,- 429,-
349,-
749-
699,-639,-
609,-729,-
699,-
• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro
389,-
309,-tot 3 jaar garantie
517,-
459,-tot 3 jaar garantie
Alle prijzen zijn onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig tot en met 31 november 2015 of zolang de voorraad strekt
Hardware koopt u bij Infotheek!Of het nu gaat om 3 laptops, iPads voor uw leerlingen of nieuwe desktops voor alle leerkrachten, Infotheek heeft het ruimste assortiment in Nederland! Duizenden scholen gingen u al voor, leer snel waarom!
Bent u benieuwd naar de mogelijkheden die Infotheek u kan bieden? Neem dan vrijblijvend contact op met het Onderwijs Team van Infotheek via 071 800 1440 of stuur een mail naar [email protected]
• i3-5010U• 1TB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro
• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 13.3” HD scherm• Windows 7 Pro
450 G2 i5 450 G2 i3 430 G2 i5
• i5-2520M processor• 320GB HDD• 4 GB DDR3• 14” HD scherm• Windows 7 Pro• + 90W 2012 Docking Station!
8460p i5 + Docking Station 8470p i5 + Docking Station• i5-3320M processor• 320GB HDD• 4 GB DDR3• 14” HD scherm• Windows 7 Pro• + 90W 2012 Docking Station!
749-
699,-639,-
609,-729,-
699,-
• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro
389,-
309,-tot 3 jaar garantie
517,-
459,-tot 3 jaar garantie
Alle prijzen zijn onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig tot en met 31 november 2015 of zolang de voorraad strekt
Hardware koopt u bij Infotheek!Of het nu gaat om 3 laptops, iPads voor uw leerlingen of nieuwe desktops voor alle leerkrachten, Infotheek heeft het ruimste assortiment in Nederland! Duizenden scholen gingen u al voor, leer snel waarom!
Bent u benieuwd naar de mogelijkheden die Infotheek u kan bieden? Neem dan vrijblijvend contact op met het Onderwijs Team van Infotheek via 071 800 1440 of stuur een mail naar [email protected]
• i3-5010U• 1TB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro
• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 13.3” HD scherm• Windows 7 Pro
450 G2 i5 450 G2 i3 430 G2 i5
• i5-2520M processor• 320GB HDD• 4 GB DDR3• 14” HD scherm• Windows 7 Pro• + 90W 2012 Docking Station!
8460p i5 + Docking Station 8470p i5 + Docking Station• i5-3320M processor• 320GB HDD• 4 GB DDR3• 14” HD scherm• Windows 7 Pro• + 90W 2012 Docking Station!
749-
699,-639,-
609,-729,-
699,-
• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro
389,-
309,-tot 3 jaar garantie
517,-
459,-tot 3 jaar garantie
Alle prijzen zijn onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig tot en met 31 november 2015 of zolang de voorraad strekt
Hardware koopt u bij Infotheek!Of het nu gaat om 3 laptops, iPads voor uw leerlingen of nieuwe desktops voor alle leerkrachten, Infotheek heeft het ruimste assortiment in Nederland! Duizenden scholen gingen u al voor, leer snel waarom!
Bent u benieuwd naar de mogelijkheden die Infotheek u kan bieden? Neem dan vrijblijvend contact op met het Onderwijs Team van Infotheek via 071 800 1440 of stuur een mail naar [email protected]
• i3-5010U• 1TB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro
• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 13.3” HD scherm• Windows 7 Pro
450 G2 i5 450 G2 i3 430 G2 i5
• i5-2520M processor• 320GB HDD• 4 GB DDR3• 14” HD scherm• Windows 7 Pro• + 90W 2012 Docking Station!
8460p i5 + Docking Station 8470p i5 + Docking Station• i5-3320M processor• 320GB HDD• 4 GB DDR3• 14” HD scherm• Windows 7 Pro• + 90W 2012 Docking Station!
749-
699,-639,-
609,-729,-
699,-
• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro
389,-
309,-tot 3 jaar garantie
517,-
459,-tot 3 jaar garantie
Alle prijzen zijn onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig tot en met 31 november 2015 of zolang de voorraad strekt
Hardware koopt u bij Infotheek!Of het nu gaat om 3 laptops, iPads voor uw leerlingen of nieuwe desktops voor alle leerkrachten, Infotheek heeft het ruimste assortiment in Nederland! Duizenden scholen gingen u al voor, leer snel waarom!
Bent u benieuwd naar de mogelijkheden die Infotheek u kan bieden? Neem dan vrijblijvend contact op met het Onderwijs Team van Infotheek via 071 800 1440 of stuur een mail naar [email protected]
• i3-5010U• 1TB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro
• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 13.3” HD scherm• Windows 7 Pro
450 G2 i5 450 G2 i3 430 G2 i5
• i5-2520M processor• 320GB HDD• 4 GB DDR3• 14” HD scherm• Windows 7 Pro• + 90W 2012 Docking Station!
8460p i5 + Docking Station 8470p i5 + Docking Station• i5-3320M processor• 320GB HDD• 4 GB DDR3• 14” HD scherm• Windows 7 Pro• + 90W 2012 Docking Station!
749-
699,-639,-
609,-729,-
699,-
• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro
389,-
309,-tot 3 jaar garantie
517,-
459,-tot 3 jaar garantie
Alle prijzen zijn onder voorbehoud van typefouten en incl. BTW. Geldig tot en met 31 november 2015 of zolang de voorraad strekt
Hardware koopt u bij Infotheek!Of het nu gaat om 3 laptops, iPads voor uw leerlingen of nieuwe desktops voor alle leerkrachten, Infotheek heeft het ruimste assortiment in Nederland! Duizenden scholen gingen u al voor, leer snel waarom!
Bent u benieuwd naar de mogelijkheden die Infotheek u kan bieden? Neem dan vrijblijvend contact op met het Onderwijs Team van Infotheek via 071 800 1440 of stuur een mail naar [email protected]
• i3-5010U• 1TB HDD• 4 GB RAM• 15.6” HD scherm• Windows 7 Pro
• i5-5200U• 500GB HDD• 4 GB RAM• 13.3” HD scherm• Windows 7 Pro
450 G2 i5 450 G2 i3 430 G2 i5
• i5-2520M processor• 320GB HDD• 4 GB DDR3• 14” HD scherm• Windows 7 Pro• + 90W 2012 Docking Station!
8460p i5 + Docking Station 8470p i5 + Docking Station• i5-3320M processor• 320GB HDD• 4 GB DDR3• 14” HD scherm• Windows 7 Pro• + 90W 2012 Docking Station!
12 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
Klaar voor de Week van de MediawijsheidHoe ga je op een respectvolle manier om met de nieuwe media? Internet en social media zijn
overal om ons heen. Wat deel je wel en niet van jezelf online? Wat zijn de mogelijkheden en
wat zijn de risico’s? Van 20 t/m 27 november wordt de jaarlijkse Week van de Mediawijsheid
gehouden waarin deze vragen centraal staan. In dit lesidee krijg je tips aangeboden om nog
mediawijzer te worden. Hoe ziet jouw ideale mediawijze les eruit?DoorHenkBotter
Op www.mediawijsheid.nl staat helder omschreven wat media-
wijsheid is. ‘Mediawijsheid is het veilig en slim inzetten van alle
beschikbare media - digitaal en analoog - om de eigen kwaliteit
van leven te vergroten én ervoor te zorgen dat je optimaal kunt
deelnemen aan de wereld om je heen. Mediawijsheid wordt
vaak gebruikt als een containerbegrip. Het omvat alles wat
te maken heeft met nieuwe media, sociale media, internet,
smartphones, tablets en hoe je hiermee moet omgaan.
Mediawijsheid is de verzameling competenties die je nodig
hebt om actief én bewust te kunnen deelnemen aan de
mediasamenleving.’
LESMATERIAAL MEDIAWIJSHEID.NLOp www.mediawijsheid.nl/lesmateriaal vind je links naar
achttien verschillende sites die lesmateriaal voor het
voortgezet onderwijs aanbieden. We bekijken een aantal
van deze sites.
• It’s up to you (www.itsuptoyou.nu). Na registratie kun je een
film bekijken waarin je als leerling zelf de keuzes van de
hoofdpersoon bepaalt. Hoe kun je er zelf voor zorgen dat
cyberpesten geen probleem wordt? Er zijn 72 verschillende
scenario’s met 22 verschillende eindes.
• Medialogica in de klas (www.schooltv.nl/programma/
medialogica-in-de-klas). Krantenartikelen of tv-programma’s
kunnen de tongen behoorlijk losmaken. Een gerucht-
makende zaak als de moord op Marianne Vaatstra komt
uitgebreid in het nieuws. Maar vertellen de media het hele
verhaal? Klopt alles wel wat je ziet en leest? Op deze site
kun je diverse spraakmakende nieuwsfeiten bekijken en
beoordelen.
• (Un)real? (www.beeldengeluid.nl/unreal). Ook Beeld en Geluid
besteedt aandacht aan beelden. Zie je de werkelijkheid of
word je gemanipuleerd? Er zijn lesplannen Mediawijsheid
met verschillende filmpjes beschikbaar.
• Mediabegrip (www.mediabegrip.nl). Dit is een online
lesmethode voor mediawijsheid. Elke twee weken zijn er
twee nieuwe lessen die zijn gebaseerd op de actualiteit en
gericht op media. Voor deze methode moet worden betaald,
maar er zijn voorbeelden te zien over YouTube op school
en #WatEenSukkel. De laatste gaat over wat een bekend
persoon over zichzelf kan/moet lezen op internet en de
sociale media.
LESIDEE VOOR HET VOORTGEZET ONDERWIJS
• Kijk op Media (codenamefuture.nl/kijkopmedia). In deze
gratis lessenserie van Codename Future bekijk je je eigen
rol in de media. Wat en hoe deel je met anderen? In vijf
lessen wordt dit uitgebouwd. Een aanvulling of energizer is
de les Nice to meet you (codenamefuture.nl/NTMY). Na
aanmelden kun je ook dit materiaal gratis gebruiken.
• Vmbomediawijs.nl (vmbomediawijs.nl). Op deze site staan
mediawijsheidlessen op basis van tien mediawijsheid-
competenties. Bij elk niveau is een les ontworpen, zodat
er in totaal veertig lessen beschikbaar zijn.
WEEK VAN DE MEDIAWIJSHEIDOp https://weekvandemediawijsheid.nl vind je het aanbod
voor deze week. Een greep uit de mogelijkheden:
• Beeld en Geluid en Mediawijzer.net organiseren een My
Comment Festival waar je als jongere in gesprek kunt gaan
met mediamakers.
• Er zijn acht stellingen om te praten over sociale media. Met
behulp van een poster kun je als leerlingen samen praten
over je eigen mediagedrag.
• Er is een video te bekijken op de site onder het kopje Voor
opvoeders: Wie heeft de regie in jouw wereld vol media?
NOG MEER SITESUiteraard biedt Kennisnet ook van alles aan over mediawijsheid:
op www.kennisnet.nl/digitale-vaardigheden/mediawijsheid kom
je ‘alles te weten over digitale vaardigheden’. Enkele onderwerpen
die hier langs komen, zijn: Safer Internet Day, Kinderen en
oorlog in de sociale media en Boekentip om risico’s op internet
bespreekbaar te maken.
Ook van Kennisnet is de aparte site Mijnkindonline. Via
http://mijnkindonline.nl/onderwerpen/mediawijsheid kun je
allerlei artikelen en onderwerpen raadplegen. Er is een serie
over Koninginnen op internet, een artikel over Hoe ontmasker je
een faker, de publicatie DigiDuck veilig internet (de online versie
kun je hier lezen: www.donaldduck.nl/media/acties/digiboekje/
digiduck2.html) en de brochure Jong Geleerd 2.0: Minecraft.
Er is ook een Yurls -verzameling over mediawijsheid:
www.mediawijsheid.yurls.net/nl/page Bovenaan de pagina
staat een handig overzicht over onder andere Veilig
internetten, Mediawijsheid en Lucky TV en Veilig omgaan
met wachtwoorden.
De bekende tv-serie Spangas heeft een lespakket met vijf
afleveringen samengesteld met de titel SpangaS Mediawhizz.
Via http://mijnkindonline.nl/sites/default/files/uploads/
SpangasMediawhizz.pdf kun je het pdf-lespakket downloaden.
Op de site van Spangas (http://spangas.ncrv.nl) kun je via
Uitzending gemist de vijf afleveringen terugzien. Je kunt ook
even zoeken op Mediawhizz of YouTube gebruiken en daar de
zoekopdracht geven.
HULP NODIG?Sexting is het versturen of delen van seksueel getinte foto’s
of berichten via je smartphone of computer. De GGD
(Gemeentelijke GezondheidsDienst) kan je helpen bij problemen
als dit gebeurt. Kijk eens op www.jouwggd.nl/gevoel/sexting-
en-grooming. Grooming is een werkwijze van (vaak) mannen om
het vertrouwen te winnen van kinderen, zodat zij hen uiteinde-
lijk seksueel kunnen misbruiken en/of uitbuiten. In de volks-
mond wordt dit digitale kinderlokker genoemd.
Is er iets vervelend gebeurd op internet? Dan kun je dat door-
geven via www.meldknop.nl. Je kunt op deze site melding
maken van zaken rond internet en pesten, seks, misbruik en
lastig vallen. Het is een initiatief van Veilig Internetten en de
politie. Een vergelijkbare site is www.helpwanted.nl. Ook hier
kun je online melding maken van seksueel misbruik. Een goede
site als aanvulling op bovenstaande is: http://kenjevrienden.nu.
Door te klikken op een aantal foto’s met vriendenverzoeken,
leer je jezelf beter kennen. Heb je genoeg mensenkennis om
te doorzien wie iemand echt is? <<
Download dit lesidee ook via www.computersopschool.nl. Dan zijn de linkjes direct klikbaar. Op de site vind je nog veel meer lessuggesties voor
het vo en het po, nieuwe apps, evaluaties van lesmethodes, digibordsuggesties en handleidingen om te werken met tal van onderwijstoepassingen.
Lespakket
SpangaS Mediawhizz
Meer lessuggesties, tips, tricks en tools vind je opwww.computersopschool.nl
LESIDEEEr is een overvloed aan sites waarmee je mediawijzer kunt
worden. Het is dus best lastig om daaruit het belangrijkste
te halen. Maar dat ga je natuurlijk wel proberen! Je maakt
een les over mediawijsheid waarin je de belangrijkste
begrippen uitlegt en laat zien, maar waarin je er vooral
voor moet zorgen dat je met elkaar in gesprek gaat over
mediawijsheid. Maak elkaar mediawijs!
14 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
‘Met ZuluDesk houd je regie over de klas’Docenten die met iPads in de klas werken, zullen het ongetwijfeld herkennen: leerlingen zijn
tijdens de les snel afgeleid door berichtjes of games. Om de klas toch bij de les te houden,
ontwikkelde Zulu Education Products de app ZuluDesk Teacher. DoorMariskaBloemberg–VanderHulst
Met ZuluDesk Teacher kunnen leerkrachten de iPads van
scholieren beheren. ‘Het idee is ontstaan tijdens mijn voor-
malige baan als docent op het Hondsrug College in Emmen’,
legt John Pals, directeur van Zulu Education Products, uit. ‘Zes
jaar geleden zijn we daar, als één van de eerste scholen in het
voortgezet onderwijs, begonnen met iPads in de klas. Maar
zodra de boeken werden vervangen door iPads, zagen we dat
de docenten hun controle
kwijtraakten. Leerlingen
werden constant afgeleid
door twitterberichtjes of
sms-jes.’
In de zoektocht naar een
oplossing stuitte Pals op
diverse systemen om
iPads te managen. Helaas
waren er geen tools ontwik-
keld voor het onderwijs.
‘Je wilt dat de leerkracht de
iPads in het klaslokaal kan
aansturen. De bestaande
systemen waren allemaal gericht op IT-afdelingen.’ Vanuit die
achtergrond is ZuluDesk geschreven. Sinds begin 2015 wordt
de app ingezet in het primair en voortgezet onderwijs en op
hogescholen. Ook vanuit het buitenland is veel interesse. ‘We
doen inmiddels zaken met scholen in China, Australië,
Pakistan, Engeland en Amerika.’
FOCUS OP SCHOOLWERKZuluDesk heeft diverse functies. Een docent kan ervoor zorgen
dat leerlingen voor een bepaalde tijd louter kunnen werken in
een specifieke app. Met deze zogenaamde applock wordt een
leerling dus gedwongen om zich te focussen op het school-
werk. Met de tool weblock geeft de docent zijn klas alleen
toegang tot specifieke websites. Pals: ‘Krijgen leerlingen de
APPLE NEDERLAND: ‘HET IS DE JIP-EN-JANNEKE-VERSIE VAN EEN MDM VOOR DOCENT’‘Wat ik scholen wil meegeven, is dat ze niet vanuit de IT
naar een Mobile Device Management (MDM) dienen te
kijken, maar vanuit de docent’, stelt Bram Elderman, Sr
Systems Engineer van Apple Nederland. ‘Want als je de
docent niet ontzorgt, dan wordt een iPad project nooit
succesvol.’ Hij is daarom erg enthousiast over systemen
zoals ZuluDesk en JAMF. ‘Een leerkracht moet zich voor
de klas veilig en comfortabel voelen. De MDM moet de
leerkracht verder helpen.’ ZuluDesk blinkt daar volgens
Elderman in uit. Het systeem is gebruiksvriendelijk en
ziet er ook leuk uit. ‘Bovendien is het Nederlandstalig én
geboren uit het Nederlandse onderwijs en dat merk je!
Behalve een volwaardig IT-gereedschap is het ook een
jip-en-jannekeversie van een MDM en biedt het precies
wat docenten nodig hebben.’
‘IK KAN NU ALLE 152 IPADS VANAF MIJN PC BEHEREN’Maarten Janssen is leerkracht van groep 7/8 én ict-
coördinator op basisschool De Driesprong in Chaam. Vanaf
groep 5 heeft elke leerling op deze school een eigen iPad.
Het ZuluDesk Management System (ZMS) helpt Maarten
om de 152 iPads te beheren. ‘Voorheen had ik een grote
stapel iPads voor me op tafel liggen die ik één voor één
moest nalopen. Op elke iPad moest ik de updates apart
doorvoeren en apps apart toevoegen. Heel omslachtig dus.’
Met ZMS kan hij alle apparaten vanaf zijn eigen computer
beheren. Hij kan de iPads via ZuluDesk verdelen in aparte
groepen. Als groep 5 bijvoorbeeld met een nieuwe app gaat
werken, dan stuurt ZuluDesk deze app via de wifi door naar
de betreffende iPads. ‘Ik hoef dat dus niet meer apart te
doen. Een klein nadeeltje is wel dat we nu voor elke iPad
een aparte Apple iD hebben. We moeten een nieuwe app
dus voor 150 apparaten aanschaffen, voorheen hadden we
één Apple iD en hoefden we een app slechts één keer aan
te schaffen.’
De leerkracht is lovend over de mogelijkheden van
ZuluDesk Teacher. Hij kan de kinderen vastzetten op een
bepaalde website of in een app. ‘Heel handig, want er zijn
altijd leerlingen die tussendoor even stiekem naar een
filmpje op YouTube kijken.’
John Pals
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015 15
opdracht om iets op te zoeken op bijvoorbeeld Wikipedia, dan
kunnen ze alleen daar naar toe surfen. Ze worden dus niet
afgeleid om andere sites te bezoeken.’
Een leerkracht kan een nieuwe app ook distribueren naar de
klas. De leerlingen krijgen de app dan automatisch geïnstalleerd
op de iPad. ‘Dat bespaart veel tijd. Kinderen hoeven de app
niet allemaal zelf te zoeken in de Appstore.’ Met ZuluDesk
kunnen docenten eveneens documenten delen met hun klas
en ze kunnen restricties doorvoeren. Denk daarbij aan het
uitschakelen van de camera, spellingcontrole, Game Center en
iMessage. Dat kan bij leerlingen nog wel eens voor weerstand
zorgen. ‘Sommigen vinden het vervelend dat ze niet meer
kunnen doen wat ze willen.’ Mocht bij één van de leerlingen
de batterij bijna leeg zijn of de opslagcapaciteit raakt vol, dan
krijgt de leerkracht een melding. ‘Je wilt namelijk niet dat
kinderen hun iPad vol zetten met spelletjes, waardoor er geen
ruimte meer is voor onderwijskundige data’, zegt Pals. ‘Met
ZuluDesk krijgt de docent dus weer regie over de klas.’ <<
ZULUDESK OP JOU SCHOOL?Het volledige ZuluDesk-pakket bestaat uit ZuluDesk
Teacher, ZuluDesk Parent en ZuluDesk Management
System (ZMS). Met ZMS kunnen ict-coördinatoren de
apparaten op een school beheren, updates doorvoeren
en apps installeren. De kosten voor het volledige pakket
zijn 5 euro per iPad per jaar (exclusief btw). ZuluDesk is
beschikbaar voor iOS (iPad, iPhone, iPod Touch) en Android.
Voordat de app kan worden geïnstalleerd, moeten alle
iPads in de supervised mode worden gezet. ZuluDesk heeft
een aantal resellers geselecteerd, zoals De Rolf Groep,
die ondersteuning biedt bij de implementatie. Een school
kan ervoor kiezen om de tool ZuluDesk Parent beschikbaar
te maken voor ouders. Met deze app kunnen ouders thuis
de iPad van hun kind beheren.
www.ZuluDesk.com
Maarten janssen
16 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
Veiligictinhetonderwijs
Eerst bewustwording, dan de protocollenHoe zorg je als ict-coördinator of leraar voor een veilige digitale omgeving, en hoe leer je de
leerlingen veilig navigeren over de digitale snelweg? Het toverwoord uit de praktijk: bewustwording.
Van leerlingen, maar ook zeker van leraren.DoorErikouwerkerk
Internet en computers zijn prachtig, maar er kleven risico’s
aan: privacy blijft een hot issue, bankgegevens zijn kwetsbaar
en identiteitsfraude is zeer ingrijpend. Hoe leer je leraren en
kinderen daarmee omgaan? iCoördinator Elle Peters van De
Onderwijsspecialisten, onderwijsadviseur ‘leren en ict’ Bob
Hofman en André Poot, staffunctionaris ict bij Stichting CVO
Alblasserwaard Vijfheerenlanden delen hun ervaringen uit de
praktijk.
OGEN OPENENEr zijn complete lespakketten voor het veilig omgaan met
internet, MijnKindOnline heeft er een overzicht van op hun site
gezet: onder andere de ‘Digiduck Veilig Internet’ en ‘Instagrap’
laten de kinderen spelenderwijs kennismaken met de digitale
wereld. Zie ook het lesidee over Mediawijsheid in deze editie.
Jong geleerd, oud gedaan? André Poot vindt van niet. Hij stelt
dat docenten in het voortgezet onderwijs bij de nieuwe genera-
tie vaak mediawijsheid met computervaardigheid verwarren.
‘Het gebruik van de nieuwste apps en de snelheid van hande-
len is vaak verbluffend, maar een besef van de risico’s blijft
achter.’ Net als Peters en Hofman meent hij dat je bewustwor-
ding echter niet bereikt door leerlingen de les te lezen. Ook
‘een veiligheidsprotocol van de school dat ergens door een
directeur wordt afgevinkt’, in de woorden van Peters, is niet de
oplossing. Bewustwording begint bij ervaring. Hofman geeft
een voorbeeld van een praktijkopdracht: ‘Laat een groepje een
Facebook-pagina maken ter ere van de verjaardag van de
directeur van de school en laat ze daarvoor informatie opzoe-
ken over hem of haar. Kijk wat zich dan ontvouwt, waar de
leerlingen tegenaan lopen en wat ze ontdekken. Stel daarna
kritische vragen over de privacy en de rechten van die persoon,
zo ervaren ze aan den lijve waar de grens ligt.’ Confrontatie is
volgens de moderne onderwijsadviseur bij uitstek geschikt voor
het vaak overmoedige puberbrein. ‘Laat een slachtoffer van
identiteitsfraude maar zijn persoonlijke verhaal vertellen aan
de klas, dan gaan de ogen echt open.’ De volgende stap is het
aanspreken van de eigen verantwoordelijkheid. Peters voegt
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015 17
toe: ‘Het ontwikkelen van autonomie is ontzettend belangrijk
voor jongeren. Daarom pleit ik er altijd voor dat ook
leerlingenraden dit op de agenda zetten.’
HERHALENEén methode is uiteraard nooit genoeg voor de grote diversiteit
in het onderwijs. ‘In het speciaal onderwijs moeten we de
leerlingen erop wijzen dat ze niet zomaar alles moeten geloven’,
aldus Peters. ‘Dat ze echt geen prijs hebben gewonnen als
honderdduizendste bezoeker van een site.’ Ze licht ook
autistische kinderen eruit, die volgens haar juist in veel
gevallen erg vaardig zijn met de computer, maar het vermogen
missen de ware bedoelingen van mensen te doorzien. ‘Hun
kwaliteiten worden eerst opgehemeld door cybercriminelen en
vervolgens worden ze ingepalmd om illegale handelingen uit te
voeren.’ Een goede preventie komt voor deze groep volgens
haar neer op constante herhaling. ‘Totdat de boodschap erin
zit en ze elkaar gaan aanspreken op hun digitale gedrag.’
GOEDE VOORBEELDWillen de kinderen in de toekomst op een veilige manier
gebruikmaken van de enorme voordelen die de nieuwste
media met zich meebrengen, moeten ze beseffen welke
gevaren de eindeloze cloud, digitaal bankieren en een lek
e-mailaccount met zich meebrengen. Preken helpt niet, zeker
niet als docenten niet zelf het goede voorbeeld geven. ‘Ze
lopen vaak zomaar weg van hun computer’, stelt Poot, om
eraan toe te voegen: ‘maar hebben vaak geen begrip als we
een automatische vergrendeling instellen.’ Zijn vakgenoot van
De Onderwijsspecialisten herkent het probleem maar al te
goed. ‘Verstuur dan namens hen maar eens een mail met een
belofte van een traktatie. Zo zien ze snel in hoe kwetsbaar je
bent. En het is ook nog eens leuk voor het team.’
Het blijft een uitdaging het gehele onderwijsteam te doordringen
van de urgentie van een goede digitale veiligheid zolang
docenten hun wachtwoorden in hun agenda opschrijven. Of het
wachtwoord voor het schooldomein ook gebruiken voor hun
privémail, telefoonabonnement en Netflix-account. Originele en
luchtige oplossingen zoals Peters aandraagt, zijn belangrijk voor
een positieve moraal en vooruitgang in het veiligheidsproces,
maar zolang er nog gaten in de ict-verdedigingsmuur zitten,
zullen concrete maatregelen nodig blijven. Poot noemt onder
andere het verplicht regelmatig vernieuwen van wachtwoorden,
een aparte URL van het schooldomein voor in- en externe
gebruikers en het inloggen met tokens.
UIT DEN BOZEEen ict-coördinator houdt de ontwikkelingen bij en adviseert
in gebruik, maar loopt tegen beperkingen aan. ‘Ict als vak in
het schoolrooster is vaak al jaren verleden tijd’, zegt Hofman.
‘En of een mentor de kinderen nu uitgebreid voorlicht of ict-
veiligheid slechts in een bijzin aansnijdt, is moeilijk te
controleren. Het neerzetten van een veilige infrastructuur gaat
niet over controle maar heeft vooral te maken met bezieling.
Het is een moeilijke taak, maar wegkijken en negeren is uit den
boze, daarvoor staat er te veel op het spel: organiseer ouder-
avonden, spreek docenten aan, confronteer de gebruikers keer
op keer met de gevolgen van onachtzaamheid. De veiligheids-
bril bij scheikunde spreekt voor zich; digitale veiligheid moet
net zo vanzelfsprekend worden.’ <<
‘De veiligheidsbril bij scheikunde spreekt voor zich, digitale veiligheid
moet net zo vanzelfsprekend worden’
18 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
EVALUATIE
Vak: Wetenschap & Techniek
Doelgroep: groep 6-8/leerkrachten/ouders
Prijs: gratis
Downloaden: https://play.google.com/store/apps/details?id=air.nl.ntr.hetklokhuis.zoekhetuit&hl=nl
https://itunes.apple.com/nl/app/zoek-het-uit!/id710895870?mt=8
Voor scholen zonder tablets is er een kaartenset te downloaden
voor elk experiment. De app of kaarten en de handleidingen
zijn te downloaden op de website van Het Klokhuis.
www.hetklokhuis.nl/zoekhetuit. Daar is speciaal voor docenten
ook een YouTube-filmpje te zien over het gebruik in de klas.
Tegenwoordig is spelen met de iPad vaak een solitaire gebeur-
tenis. Deze app, geproduceerd in samenwerking met Vereniging
Science Centra (VSC) en de Koninklijke Nederlandse Academie
van Wetenschappen (KNAW), begeleidt nu juist de sociale
interactie. De Zoek Het Uit-app hoort bij een 10-delige Klokhuis
tv-serie over wetenschap. Met deze app kun je met huis-, tuin-
en keukenspullen zelf experimenteren met wetenschappelijke
proefjes. De app bevat twaalf verschillende experimenten die
aansluiten bij kerndoel 42. De leerlingen leren onderzoek doen
naar materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht,
geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur. Er zijn
ook 12 lesbrieven ontwikkeld, zodat de Zoek Het Uit-app ook in
de les gebruikt kan worden. Bij elk experiment is een simpele
docentenhandleiding beschikbaar.
SAPPIGIeder onderzoek begint met het stellen van een zogeheten
‘Sappige Vraag’, waarop niemand het antwoord nog weet.
Door te experimenteren met de huishoudspullen die je op dat
moment ter beschikking hebt, kun je samen het antwoord
vinden. De app is er echt op gericht om samen te doen. Als je
de app opent, kom je in een vrolijk en duidelijk vormgegeven
omgeving. Alle experimenten staan overzichtelijk naast elkaar.
De eerste vier experimenten gaan over statische elektriciteit,
smelten & vriezen, rollen en drijven & zinken. Door op een
experiment te klikken, start je met het proefje. De app is
makkelijk op de tablet te bedienen door te klikken en te
swipen. Ik kies voor het experiment ‘plakken zonder lijm’. Als
je dit experiment opent, zie je dat alle benodigdheden op een
Zoek Het UitWetenschap & Techniek krijgt in het basisonderwijs nog veel te weinig ruimte. Het les-
programma zit vaak overvol met vakken als rekenen, taal, lezen, schrijven... Veel scholen en
leerkrachten vragen zich daarnaast ook af hoe ze met techniek aan de slag moeten gaan.
Ze willen het vak wel implementeren, maar waar te beginnen? Om toch techniek in de les
te kunnen aanbieden, is de Zoek Het Uit-app van Het Klokhuis een echte aanrader. Besprokendoorleerkrachtenict-jufMandydeBruijn
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015 19
speelse manier zijn afgebeeld, zoals een beker met popcorn
of een ballon aan een touwtje. Deze spullen moet je eerst
verzamelen om het proefje te kunnen doen. Daarvoor is ook
een handige functie ingebouwd waarbij je de spullen kunt
afvinken die je hebt verzameld. Heb je alle benodigdheden klaar
staan, dan kan je beginnen. De volgende stap in het experiment
is het kijken naar een filmpje over het stellen van sappige
vragen. Een sappige vraag is bijvoorbeeld: Wat gebeurt er als?
Wat is lichter? Deze video kan bij de volgende experimenten
worden overgeslagen, omdat kinderen dan wel weten wat er met
sappige vragen bedoeld wordt. Met behulp van alle spulletjes
wordt het antwoord gezocht op de vraag. Het antwoord wordt
ingetypt en opgeslagen. Er staan ook tips bij het experiment.
Dit zijn illustraties die kunnen helpen bij het experiment.
LOGBOEKTijdens het doen van het experiment wordt er gevraagd om een
foto te maken en onder deze foto moet het antwoord op de
sappige vraag worden geschreven. Deze foto’s worden opgeslagen
onder het kopje Jouw experimenten en vormen samen een
soort logboek van alle onderzoekjes die zijn gedaan. Als leerkracht
kun je op deze manier controle houden op wat de kinderen
hebben onderzocht en voor de kinderen zelf is het een leuk
naslagdocument. De leukste foto’s van experimenten kunnen
overigens ook nog worden opgestuurd naar Het Klokhuis. Deze
komen dan op de Zoek het Uit-website te staan en maken kans
op het winnen van een prijs die te maken heeft met het
experiment. http://zoekhetuit.hetklokhuis.nl/experimenten/
CONCLUSIEDe app is inhoudelijk sterk en goed te gebruiken voor het
ontdekken, doen, beseffen, denken en beleven van weten-
schap en techniek. De video’s zijn zeer leerzaam. Kinderen
zijn betrokken en worden uitgedaagd om nieuwe dingen te
ontdekken, zonder dat je als leerkracht heel erg moet sturen.
De proefjes kunnen in kleine groepjes worden uitgevoerd, mits
je als leerkracht wel zorgt dat alle spullen voor de experimenten
aanwezig zijn. De app wekt de nieuwsgierigheid en kinderen
willen de app ook graag thuis downloaden om met de ouders
een proefje te gaan doen. Door het werken met deze app
wordt het samenwerkend en onderzoekend leren gestimuleerd.
Het is wel verstandig om één experiment te doen in de klas.
Als je meerdere experimenten uitvoert, is het moeilijker om de
kinderen te kunnen begeleiden wanneer het nodig is en heb je
wel heel veel materiaal nodig. Bovendien is het makkelijker en
leuker om een voorbespreking te houden over één experiment
en met de hele klas de proef na afloop nog eens te evalueren.
Zo leren ze ook van elkaar. <<
20 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
JuristJobVosoverprivacyinhetonderwijs
Job Vos is als jurist bij Kennisnet gespecialiseerd in privacy en vraagstukken rondom uitwisseling van persoonsgegevens in het onderwijs. ‘We moeten zorgen dat we allemaal netjes omgaan met de gegevens van ruim drie miljoen leerlingen. Hierbij help ik de scholen, de docenten en daardoor indirect ook de leerlingen en hun ouders.’ DoorMandydeBruijn
Waarom heb je gekozen voor
het onderwijs?
‘Voordat ik bij Kennisnet ben gaan
werken, was ik advocaat en partner bij
Van der Woude De Graaf Advocaten.
Daar heb ik veel verschillende zaken
gedaan, waaronder voor particulieren
maar ook zeker voor MKB en instel-
lingen. In 2010 ben ik bij Kennisnet gaan
werken en me sindsdien steeds meer
gaan richten op privacy in het onderwijs.
Het is leuk om mensen iets uit te leggen
over het recht en privacy in het bijzonder.
Het is daarbij altijd de uitdaging om
juridische tekst en wetten te vertalen
naar een voor het onderwijs begrijpelijke
uitleg. Als advocaat was ik bezig met het
helpen van mensen wiens recht in het
gedrang kwam. Het geeft veel genoeg-
doening te zien dat je mensen hebt
kunnen helpen. Nu doe ik misschien wel
hetzelfde: zorgen dat we allemaal netjes
om blijven gaan met de gegevens van
ruim drie miljoen leerlingen. Ik help de
scholen (besturen, docenten), maar
daarmee ook (indirect) de leerlingen en
hun ouders. En dat, terwijl ik gewoon
bezig mag zijn met ‘het recht’.’
‘Het recht’ op school, dat klinkt zwaar…
‘Er gaat een hele juridische wereld schuil
achter ict, denk alleen al aan intellectueel
eigendom. Wat is van wie? Ook is veel
wetgeving niet gemaakt voor internet.
Hoe is het geregeld in de ‘offline wereld’
en hoe werkt het ‘online’. Eigenlijk
verschillen die twee werelden niet zo
veel. Denk aan het schoolplein. Dertig
jaar geleden waren er ook ruzies op het
schoolplein. Die zijn er nog steeds maar
de verschijningsvorm is anders. Vanwege
de toenemende digitalisering in onze
samenleving, kan je het recht niet meer
los zien van ict. Door de digitalisering
van de maatschappij, is het thema
privacy belangrijk geworden. Zeker op
school leeft dit meer dan ooit en er
komen steeds meer regels waar scholen
zich aan moeten houden. Daarom
heeft Kennisnet dit jaar voor scholen
de brochure ‘Privacy in 10 stappen’
(kn.nu/privacy) ontwikkeld waarin wordt
uitgelegd hoe scholen snel en eenvoudig
privacy op school kunnen regelen.’
Is die vorm van digitalisering wel zo
handig op scholen dan?
‘Er is niets mis met die digitalisering.
Scholen kunnen juist geholpen worden
door meer en slimmere inzet van ict.
Je moet privacy ook niet zien als belem-
merende factor, maar juist als middel
om beter en zorgvuldiger met gegevens
om te gaan. Ouders vertrouwen hun
kinderen toe aan scholen en hebben
het vertrouwen dat deze zorgvuldig en
respectvol omgaan met hun kinderen.
In diezelfde lijn ligt ook de zorgvuldige
omgang met gegevens van kinderen.
Kennisnet ondersteunt het onderwijs
bij het laten werken van ict en moet
juist zorgen voor de benodigde rand-
voorwaarden. Het is daarbij van belang
aandacht te hebben voor informatie-
beveiliging en privacy. Juist omdat er
steeds meer informatie digitaal wordt
opgeslagen en overgedragen, nemen
de risico’s toe. Het gaat daarbij om de
organisatie (wie bewaart wat?), de
ontsluiting (wie mag welke informatie
zien en wanneer?) en de afscherming
(hoe worden gemaakte afspraken
afgedwongen of gecontroleerd?)’
Hoe worden de persoonlijke gegevens
momenteel in het onderwijs beschermd?
‘Zoals blijkt uit de nulmeting van het
ministerie van OCW (april 2014), is er
gelukkig al een groot besef dat je zorg-
vuldig om moet gaan met persoons-
gegevens van en over leerlingen. Het
gaat verrassend genoeg vaak goed
omdat scholen handelen op basis van
hun gezonde verstand, niet omdat ze
weten hoe het hoort of hoe de wet in
elkaar zit. Maar dat is niet genoeg: met
de toenemende digitale mogelijkheden
zijn aanvullende maatregelen nodig. Daar
komt bij dat ze in Europa druk bezig zijn
Q&A
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015 21
met een groot stuk Europese privacy-
wetgeving: de Algemene Verordening
Gegevensbescherming. Die verordening
wordt straks directe wetgeving en dat
vervangt eigenlijk onze huidige Wet
bescherming persoonsgegevens (Wbp).
Dat heeft voordelen omdat de privacy
dan overal in Europa hetzelfde is
beschermd. Er komt dus nogal wat op
ons af. Als ik heel negatief zou zijn, zou
ik zeggen dat we in het onderwijs met
0-1 achterstaan. Met die AVG zou dat
snel 0-2 kunnen worden als we niet
opletten. Het is dus zaak dat we alles
goed op orde krijgen.’
Mag je als leerkracht foto’s delen
van je klas via de schoolwebsite of
Facebook?
‘Een foto zegt iets over een mens: een
pasfoto zegt zelfs gelijk iets over
iemands afkomst. Dat is daarmee een
heel bijzonder en gevoelig persoons-
gegeven. Het gebruik van foto’s in de
klas en les is niet noodzakelijk voor dat
lesgeven. Als je dus een foto op sociale
media wilt publiceren, moet je toestem-
ming hebben van ouders. En de school
kan dat snel en eenvoudig regelen
bijvoorbeeld bij de inschrijving van
een nieuwe leerling. ’
Is het noodzakelijk dat een school een
privacyreglement opneemt?
‘Noodzakelijk is het niet, het staat niet
in de wet. Maar het is wel een uitgelezen
kans om uit te leggen hoe je tegen
privacy aankijkt en hoe je als school
met persoonsgegevens om gaat. Dat is
onderdeel van transparantie: de school
heeft de verplichting om ouders goed te
informeren. Dus het is wel raadzaam een
privacyreglement te hebben.’
Veel scholen slaan privacygevoelige
gegevens op in de cloud. Is dat veilig?
‘De cloud is een mooie en goede
technische toepassing waardoor
IT-kosten kunnen verminderen en
administratieve lasten verlicht kunnen
worden. Als je bij het inrichten van zo’n
cloudvoorziening op tijd aandacht geeft
aan aspecten als eigendom, de uitwissel-
baarheid van gegevens, beveiliging en
privacy dan kan zo’n cloud van grote
meerwaarde zijn.’
Eind 2014 berichtte RTL Nieuws
dat scholen privégegevens uit-
wisselden met uitgeverijen. Hoe
zit dat nu wettelijk?
‘Het is goed om vast te stellen dat
die data niet misbruikt zijn voor bijvoor-
beeld advertenties. Sterker nog:
dat verzamelen past volledig in de
wettelijke kaders. Verder hebben we nu
afspraken gemaakt in het Convenant
Digitale Onderwijsmiddelen en Privacy
(Leermiddelen en Toetsen), waardoor
het commercieel gebruik van persoons-
gegevens inmiddels juridisch helemaal
is uitgesloten.’
Hoe moeten scholen hiermee omgaan?
‘Scholen moeten met de leveranciers
van deze middelen de juiste afspraken
maken. Hoe dat in zijn werk gaat, is
uitgebreid uitgelegd in de brochure
“Privacy in 10 stappen” (kn.nu.privacy).
Scholen hoeven niet zelf de pen te
pakken om contracten op te stellen. De
sectorraden PO-Raad en VO-raad, onder-
steund door Kennisnet, hebben juist
namens de scholen afspraken gemaakt
met leveranciers, en die vastgelegd in
het convenant.’
Veel docenten willen sociale media niet
meer inzetten in hun lessen vanwege
de angst voor privacyschending. Hoe
kunnen zij toch gebruik maken van
sociale media zodat het leuk, leerzaam
en vooral veilig is?
‘Zorg dat je bewust bent van wat er mag
(en niet). In de brochure ‘Privacy in 10
stappen’ leggen we uit dat het misschien
wel verstandig is om op school afspraken
over sociale media te maken wat leer-
lingen maar ook met docenten. Maar ook
een sociaal veilige omgeving is belangrijk
voor kinderen om zich goed te kunnen
ontwikkelen en te kunnen leren. Sociale
media horen thuis in die omgeving.
De nieuwe publicatie ‘Sociale veiligheid
op school en internet’ van Kennisnet
en Stichting School & Veiligheid helpen
scholen sociale veiligheid te regelen
(www.kennisnet.nl/artikel/sociale-veiligheid-
op-school-en-internet-vergroot-je-zo/).’
Hoe moet een school omgaan met
kritische reacties over de school of
docenten van leerlingen of ouders op
sociale media?
‘Open en transparant de discussie
aangaan. Verwijder kritische reacties
van leerlingen of ouders niet meteen
(tenzij ze een fatsoengrens overschrijden
natuurlijk). Reageer openbaar en neem
eventueel contact op voor een persoon-
lijk gesprek. Organiseer ontmoetingen
met ouders over mediawijsheid. Leg uit
waarom het belangrijk is dat kinderen
daarin worden onderwezen, benadruk
de grote aantrekkingskracht van media
op kinderen en daarmee de kansen
voor het onderwijs, en leg uit wat uw
school doet om de privacy van leerlingen
te waarborgen.’ <<
22 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
How to... Windows JournalBij het digibord zit vaak speciale software waarmee je op het bord kunt schrijven en tekenen.
Die software hoort vaak bij het merk digibord. Weinig mensen weten dat er vanaf Windows 7
Windowssoftware op pc’s staat waarmee je kunt werken op een digibord. In deze How to…
bekijken we de mogelijkheden van Windows Journal. Is het een goed alternatief voor de
bekendere digibordprogramma’s?DoorHenkBotter
DE EERSTE STAPPENOp veel netwerkcomputers in het onder-
wijs wordt Windows 7 gebruikt, daarom
beschrijven we in deze How to… de
situatie zoals die zich op een pc met
deze Windowsversie voordoet. Het is
even zoeken op zo’n Windows 7-pc om
Windows Journal te vinden. Je klikt op
de Startknop, gaat via Alle programma’s
naar Bureauaccessoires, klikt op
Table PC en onder de programma’s
Handschriftherkenning aanpassen en
Invoerpaneel Tablet PC vinden we het
programma Windows Journal. Nadat
we erop geklikt hebben, opent zich het
programma.
PENWe zien een groot ‘vel’ met lijntjes met een ouderwetse rode
kantlijnstreep aan de linkerkant. Bovenaan is een soort kop-
tekstvak aangebracht waarin een tekst kan worden gezet en
waarin ook al de datum is geplaatst. Bovenin het scherm zien we
een bekende opmaak. Er zijn zeven uitklapmenu’s beschikbaar:
Bestand, Bewerken, Beeld, Invoegen, Acties, Extra en Help. Onder
deze zeven woorden staan 15 icoontjes die zijn verdeeld in twee
werkbalken, namelijk Standaard en Pen. Omdat er een grote grijze
ruimte beschikbaar is onder deze twee werkbalken, zetten we via
Beeld werkbalken ook de werkbalken Opmaak en Beeld aan. De
Standaardwerkbalk bevat de onderdelen Nieuwe notitie, Opslaan,
Zoeken, Knippen, Kopiëren, Plakken en Ongedaan maken of
Opnieuw. De werkbalk Pen heeft uiteraard het onderdeel Pen
waarmee je de dikte en de kleur van een pennenstreek kunt
aanpassen. Er is een Markeerstift, Gum, een Selectiemiddel,
een knop om Witruimte in te voegen of te verwijderen en je kunt
Markeervlaggetjes
aanbrengen. De werk-
balk Opmaak geeft de
mogelijkheid om tekst
vet of cursief te maken
en om diverse kleuren
te kiezen. De werkbalk
Beeld heeft maar drie
knoppen: Pannen,
Inzoomen en Uitzoomen.
LINIËRINGOmdat we de weergave op ons scherm niet vinden passen bij het
formaat van ons digibord, gaan we dat aanpassen. Onder Bestand
is de optie Pagina-instelling beschikbaar. In het tabblad Papier
kunnen we het papierformaat aanpassen en eventueel de afdruk-
stand van Staand aanpassen naar Liggend en dit als standaard
instellen. Bij het tabblad Stijl kun je de Lijnstijl Schoolliniëring
veranderen in een smallere of bredere liniëring, maar ook kun je
een raster kiezen (handig bij Rekenen en Wiskunde) of een blanco
scherm aanzetten. De schoolse rode margeregel is overal aan- en
uit te zetten. Ook is het mogelijk om de papierkleur te veranderen.
Je kunt er zo voor kiezen om een zwarte achtergrond te gebruiken
waarop je met wit gaat schrijven en tekenen. Ten slotte kun je bij
het tabblad Achtergrond en titelgebied een afbeelding als achter-
grond kiezen en die eventueel transparant in een hoek plaatsen.
Zo is het ook mogelijk om een eigen afbeelding, bijvoorbeeld een
logo, op het notitieblad te plaatsen. De laatste optie gaat over het
Titelgebied: je kunt dit gebied uitzetten of als je het titelgebied wel
wilt handhaven, de datum verwijderen.
In de rubriek ‘How To’ leer je stap voor stap werken met een praktische
toepassing die geschikt is voor het onderwijs. Suggesties of verzoekjes
voor deze rubriek? Stuur een mail naar [email protected]
www.computersopschool.nlExtra tips, tricks en tools op
De leukste (downloadbare) lesideeën voor het voortgezet onderwijs
en het basisonderwijs, evaluaties van nieuwe methodes, handleidingen
om stap voor stap te leren werken met handige toepassingen,
apps voor in de klas en suggesties voor het digibord.
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015 23
EEN LESOPZETTijdens onze lessen Aardrijkskunde willen we aandacht schenken
aan de maansverduistering van 28 september 2015. Via
Google vinden we een zeer geschikte afbeelding op de site
www.welingelichtekringen.nl en kopiëren die. In Windows Journal
klikken we op ons lege notitievel met de rechtermuisknop en
kiezen Plakken. De afbeelding wordt geplakt en kan worden ver-
plaatst en verkleind of vergroot met de bekende vierkantjes op de
hoekpunten. De afbeelding blijft in verhouding, dat is in sommige
digibordprogramma’s niet het geval. In de Notitieregel willen we nu
een tekst aanbrengen. Op het digibord kan dat door de Pen te
gebruiken, maar omdat we nu op onze pc werken, kiezen we voor
het invoegen van getypte tekst. Meteen valt dan op dat daarvoor
een knop ontbreekt in de vier werkbalken en dat is wel een gemis.
Wel is het mogelijk om via Invoegen een tekstvak toe te voegen.
We plaatsen dat in de Notitieregel. Door de tekst te selecteren
kunnen we de opmaak aanpassen met de knoppen uit de werk-
balken. Met de rechtermuisknop is ook Tekstopmaak op te roepen.
Dan kun je de lettertypes en andere opmaakkenmerken selecte-
ren. Toch wonderlijk dat dit geen standaard onderdeel van een
werkbalk is. Inmiddels wordt het hoog tijd om onze werkzaam-
heden op te slaan.
We klikken daarvoor
op de Opslaanknop.
De standaardlocatie
is de map Notities
onder Mijn docu-
menten. De notitie
krijgt de extensie
.jnt, maar kan ook
als sjabloon worden
opgeslagen.
LASSOWe willen onze afbeelding verplaatsen om ruimte te maken voor
teksten, aantekeningen, enz. Omdat de standaardinstelling Pen
is, moeten we eerst klikken op het icoontje met de lasso, het
selectiehulpmiddel. We trekken zo een snelle lijn om de afbeelding
en kunnen die nu verplaatsen en van grootte veranderen. Met de
Pen of de Markeerstift maken we nu pijlen naar de zon, aarde en
maan. Op een scherm met de muis ziet dat er niet geweldig uit,
maar helaas ontbreken hiervoor standaard pijlen en lijnen. In de
software bij de digiborden is dat standaard wel aanwezig. Wel is
het mogelijk om een lijn die je hebt getekend te selecteren met
het Selectiehulpmiddel (de lasso). Je kunt vervolgens via Acties,
Vorm wijzigen in de getekende lijn laten omzetten in een rechte
strakke lijn, een vierkant of een cirkel/ellips. Helaas kun je die
vormen niet in de gewenste stand draaien.
HANDSCHRIFTOok het schrijven met de muis
van de woorden zon, aarde en
maan valt niet mee. Wel kun-
nen we die converteren naar
tekst: we selecteren een woord
met de lasso en via Acties,
Handschrift converteren naar
tekst kunnen we de woorden
veranderen in getypte tekst die
wordt geplaatst in een tekstvak.
Eigenlijk is het dus handiger om meteen een tekstvak in te voegen
in plaats van met de muis op een scherm letters te tekenen. Op
een echt digibord is deze optie om je handschrift te converteren
een goede aanvulling.
FILMPJEOp YouTube hebben we een filmpje gevonden waarin versneld de
maansverduistering wordt getoond. We kopiëren via Delen de
verkorte link en plakken die in Windows Journal. De link wordt in
een tekstvak geplaatst en is zichtbaar als hyperlink, doordat het
blauw en onderstreept wordt weergegeven. Het is niet mogelijk om
deze internetlink te koppelen aan de afbeelding in onze notitie.
CONCLUSIESWe hebben de, toch wel
beperkte mogelijkheden,
van Windows Journal
bekeken en lopen nog
even enkele bijzonder-
heden langs. Onder Extra
vinden we Opties. Met
behulp van drie tabbladen
(Opmaak van notitie,
Weergave, Overige) is het mogelijk om onder andere het standaard-
lettertype, de handschriftherkenning met de taal en de schuifbalk-
weergave aan te passen. Onder Extra vinden we ook nog de optie
Journal-notitieschrijver installeren of herstellen. Hiermee kan een
printerstuurprogramma worden geïnstalleerd om een kopie van
het document vast te leggen en te kunnen printen. Via Bestand
kunnen onze notities als Journal-notitie, als Webpagina of als
Zwart-witafbeelding naar een e-mailgeadresseerde verstuurd
worden.
Windows Journal kan een hulpmiddel zijn voor een digibord als
specifieke digibordsoftware ontbreekt. Voor het schrijven met een
pen op het bord of voor het typen van teksten is het programma
geschikt en heeft daarvoor goede achtergronden, maar voor een
meer interactieve opmaak van schermen in een les met leerlingen
biedt het programma beperkte mogelijkheden.
ALTERNATIEVEN• Bij de Smart- en Activeborden hoort respectievelijk de Notebook- en de
ActiveInspiresoftware.
• Noordhoff Uitgevers brengt Dr. Digi op de markt. Deze software is vooral
voor het basisonderwijs gemaakt en bevat veel meer mogelijkheden dan
Windows Journal.
• Via www.iumi.nl is Iumi beschikbaar.
24 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
‘Kinderen hebben digitale onder- steuning van digibord hard nodig’De digibordlessen die je kunt vinden op Digibordonderbouw.nl zijn door leerkrachten al meer
dan 100.000 keer gedownload. Het brein achter de lessen is Gertrude van Walstijn, een
50-jarige leerkracht uit Apeldoorn. ‘Met een digibordles heb je meteen de aandacht van de
kinderen. Ze vinden het geweldig.’DoorMariskaBloemberg–VanderHulstFoto’sPhoto4you
Toen Gertrude van Walstijn vier jaar geleden besefte hoe leuk
een digibord was, wist ze meteen dat ze er eentje in haar klas
wilde. Ze is al 28 jaar leerkracht en staat bij Het Kompas in
Apeldoor 26 uur per week voor de kleuters. ‘Ik was meteen
enthousiast over de mogelijkheden ervan. En vooral de
digibordlessen vond ik geweldig.’ Ze kreeg haar gewenste
digitale schoolbord en sindsdien is ze volledig verknocht aan
het ontwikkelen van digibordlessen voor kleuters. Hoeveel
lessen ze inmiddels heeft gemaakt, weet Gertrude niet meer
precies. ‘Ik ben de tel kwijt geraakt, maar het zijn er zeker 200
tot 300.’ In eerste instantie deelde ze haar lesmateriaal op
www.leermiddel.digischool.nl. Dat bleek een succes. Haar
materiaal werd veelvuldig gebruikt door andere leerkrachten.
Het bracht haar op het idee om een eigen website te laten
bouwen waarop ze al haar digitale lessen kwijt kon. En zo
ontstond www.digibordonderbouw.nl. De gratis site is erg
populair, veel van haar lessen zijn al duizenden keren gedown-
load. En vooral in periodes waarin ze veel twittert, ziet ze het
aantal downloads op haar site flink toenemen. Ze vindt het
leuk om haar leermiddelen te delen. ‘Waarom zou ik alles voor
mezelf houden, als anderen er ook profijt van kunnen hebben?’,
zegt Gertrude lachend. ‘Kinderen worden enorm enthousiast
van digibordlessen. Bovendien zijn er niet veel leermiddelen
op dit gebied.’ Op haar website
heeft Gertrude de lessen keurig
gerangschikt. Noem een wille-
keurig thema en ze heeft er een
educatieve digibordles over
gemaakt. Je vindt er materiaal
over kriebelbeestjes, Valentijnsdag,
seizoenen, boerderijdieren en ga
zo maar door. Ook maakte ze
handenvol lessen over letters,
rijmen, klank, woordenschat,
tellen en rekenbegrippen.
BEWEGENDE ANIMATIESGertrude maakt haar digibordlessen in PowerPoint en kijkt
momenteel ook naar de mogelijkheden van Photoshop. Ze
probeert de lessen zoveel mogelijk interactief te maken.
Kinderen kunnen via het touchscreen van het digitale schoolbord
hun antwoorden invoeren. Gertrude: ‘Ze staan vaak te springen
om het goede antwoord te geven.’ Voor de onderwijzeres is het
ontwikkelen van de leermiddelen een passie geworden. Het
maken van een les kost haar ongeveer twee tot drie avonden.
‘Zelfs als ik bij mijn man in de auto zit, plug ik mijn laptop
in om eraan te werken. Mijn lessen moeten constant iets
vernieuwends hebben, dat is voor mij de uitdaging.’ Ze heeft
ook in opdracht van de Kleuteruniversiteit enkele digibordlessen
gemaakt. ‘Boer Boris in de sneeuw’ en ‘Snel naar huis kleine
mus’ zijn daar voorbeelden van. De kracht van digitale lessen
is volgens Gertrude dat kinderen spelenderwijs oefenen. ‘Ze Gertrude van Walstijn
COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015 25
worden aangetrokken door de plaatjes, waardoor je als leer-
kracht meteen de aandacht hebt. Ik kan nog zoveel praten,
maar bij sommige kinderen blijft dat niet hangen. Ze missen
dan de visuele ondersteuning die ze heel hard nodig hebben.’
Gertrude past de lessen op allerlei manieren toe in haar klas:
bij de inloop, klassikaal, in een kleine kring, op de computer of
op tablets. ‘Het prettige is dat je als leerkracht een goede
indruk krijgt van wie welke vaardigheden goed beheerst en wie
er nog moeite mee heeft. Je ziet meteen waar een kind op
uitvalt. Als het constant dezelfde foute antwoorden aanklikt,
dan weet je waarin het kind extra ondersteuning nodig heeft.’
EENVOUDIG TOE TE PASSENHet gebruik van digibordlessen maakt de inzet van ict in de
klas laagdrempeliger vindt Gertrude. ‘Deze lessen kun je heel
gemakkelijk toepassen. Dat moet ook, want als leerkrachten
ict-materiaal niet eenvoudig kunnen inzetten, dan haken ze af.’
Ze ziet het als haar taak om anderen te motiveren bij het
inzetten van digitale leermiddelen. Ze is daarin één van de
kartrekkers op haar school. ‘Ik laat vaak zien hoe een app of
digibordles werkt. Collega’s komen er dan achter dat het
helemaal niet ingewikkeld is. En als je uitstraalt dat het vooral
erg leuk is om ict toe te passen in de klas, dan nemen anderen
dit enthousiasme over.’ Kinderen zijn in ieder geval niet te
stuiten als het gaat om ict. ‘Ze vragen er zelf om, één van de
kinderen wilde zelfs een digibord voor z’n verjaardag.’ <<
DIGIBORD MOTIVEERT KINDEREN OM TE LERENEen digibord trekt de aandacht van leerlingen en maakt de
leerstof visueel en dynamisch. Dat concluderen leraren in
een onderzoek bij een Twentse scholenstichting naar de
implementatie, het gebruik en de meerwaarde van het
digibord. De leerkrachten vinden dat een digibord helpt bij
het uitleggen en verduidelijken, vooral omdat het snel een
overzicht geeft en je de hele groep bereikt. Verder vergroot
een digitaal schoolbord de concentratie van leerlingen op de
lesinhoud en blijken leerlingen de lessen beter te begrijpen.
Ook neemt de motivatie om te leren toe. Dat blijkt uit het
onderzoek van het Kohnstamm Instituut, waarin de motivatie
van leerlingen voor wiskundelessen met en zonder digibord
over drie schooljaren is vergeleken. De resultaten geven
steeds meer bewijs dat lesgeven met digitale schoolborden
de motivatie van leerlingen verhoogt, dit in vergelijking met
lesgeven in een meer traditionele setting.
Bron: Leraar 24.nl, april 2015
26 COS JAARGANG 33 NUMMER 03 – 2015
Als het kouder wordt, trekken we een trui aan. En buiten een
jas met een warme sjaal. Veel dieren doen hetzelfde: zij krijgen
een dichte wintervacht of een dikkere vetlaag waarmee ze
beter warm blijven.
HAMSTEREN!Er zijn ook dieren met een vooruitziende blik, zoals veld- en
bosmuizen en eekhoorns. Zij zoeken gevallen eikels, zaden en
(beuken)nootjes en leggen in het najaar een voedselvoorraad
aan waarmee ze de winter doorkomen. Vlaamse gaaien ver-
stoppen eikels in de grond, die ze in de winter weer opzoeken
(www.plantenenbeesten.info/?s=overwinteren&x=3&y=3)
Dieren als egels, dassen en vleermuizen eten juist hun buikje
vol en zoeken dan een beschutte plek om een maandenlange
winterslaap te houden. Hun lichaamstemperatuur daalt en
alle inwendige processen (ook de hartslag en ademhaling)
vertragen (dier-en-natuur.infonu.nl/dieren/11788-winterslaap-
en-winterrust.html). Zelfs kikkers duiken in de modder en doen
daar een tijdje hun ogen dicht: www.plantenenbeesten.info/
kikker-winterslaap-overwinteren
SAMENWERKENNu we toch bij de waterdieren zijn: watervogels zoeken elkaar
op wanneer het gaat vriezen. Zijn ze op mooie dagen graag
onder gelijken, als het eerste ijs ontstaat, werken smienten,
eenden en zwanen samen om een groot wak open te houden.
Zo vriezen ze minder makkelijk vast én hebben ze te drinken.
Veel watervogels bouwen voor de winter een laag vet op waar
ze op teren. Hun winterkost bestaat uit waterplanten en gras
(www.plantenenbeesten.info/overwinteren-groeperen-samenwerken).
Er zijn ook vogels die al die kou liever achter zich laten en naar
het zuiden trekken. Deze vliegreis is niet zonder gevaar, maar
voor mussen, spreeuwen en lijsters een stuk aanlokkelijker dan
in de kou te blijven. Bovendien lonkt aan het einde van de verre
reis een heerlijke hoeveelheid voedsel: www.natuurkalender.nl/
Achtergrondinformatie/achtergrond_vogeltrek.asp
ALTIJD KOUDEr zijn ook dieren die voortdurend onder winterse omstandig-
heden leven, zoals in het Noordpoolgebied. Sommige dieren
hier, zoals de Arctische grondeekhoorn, houden in de koudste
en voedselarme periode een winterslaap. Andere dieren, zoals
de poolvos, moeten juist hun best doen om voldoende eten
te vinden. Ze jagen op vogels, sneeuwhazen, lemmingen en
muisjes. Ook lusten ze bessen en planten. Als ze meer dan
genoeg hebben, verstoppen ze dat voor mindere tijden. Soms
volgen ze, onzichtbaar door hun witte vacht, een ijsbeer, in de
hoop iets van zijn prooi te kunnen eten. IJsberen hebben het
nooit koud, doordat zij de dikste bontjas ter wereld dragen.
Zelfs op hun voetzolen hebben ze haar: zo glijden ze niet uit op
het ijs. IJsberen zijn dol op het vet van zeehonden en kunnen
eindeloos bij een ademgat wachten tot een zeehond boven
water komt. Ze ruiken ook goed en sporen zo zelfs zeehonden
onder een dikke laag sneeuw op. Ook poolvossen zijn dol
op robben. Zij gaan voor kleine ringelrobben en wachten af
wanneer een ouder het hol verlaat om voedsel te zoeken. Dan
slaat de poolvos zijn slag. Zie ook: www.natuurinformatie.nl/
nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i004694.html
SPREEKBEURTIn de poolgebieden wonen meer bijzondere dieren, zoals de
walrus, zeeolifant, veelvraat, keizerspinguïn, sneeuwuil, muskusos,
rendier, lynx en de narwal met zijn enorme tand. Laat leerlingen
in kleine groepjes informatie zoeken over deze pooldieren en
hun gekozen dier kort aan de klas presenteren. Zie voor erg
leuke informatie deze PDF van het Wereld Natuur Fonds
https://assets.wnf.nl/downloads/spreekbeurt_pooldieren.pdf of
bekijk het filmpje: www.npo.nl/nieuws-uit-de-natuur/08-01-2010/
TELEA_1054899 vanaf minuut 6. Voor de jongere groepen kun
je jullie eigen pooldierentuin maken. Laat alle kinderen hun
favoriete pooldier natekenen en hang alle tekeningen op het
prikbord.
Slim de winter doorNu de herfst in volle gang is,
maakt de natuur zich op voor
de winter. Maar hoe bereiden
dieren zich op die komende
kou en voedselschaarste voor?DoorSuzannedeBoer
LESIDEE VOOR HET BASISONDERWIJS
Dit lesidee voor het basisonderwijs kun je ook downloaden op www.computersopschool.nl. Handig want de linkjes zijn dan direct klikbaar.
Leren wordt spelenAmbrasoft is onderdeel van Noordhoff Uitgevers
Nieuw ditschooljaar• Rekenmodules nu tabletproof• Rekenen Extra voor groep 7 en 8
Maak uw groepspelenderwijsslimmerAmbrasoft Rekenen & Taal is deideale aanvulling op uw lesaanbod.De adaptieve oefensoftware is methode-onafhankelijk en wordt gebruikt door bijna 5.000 scholen. Uw leerlingen hebbenthuis ook gratis toegang.
Probeer Ambrasoft Rekenen & Taal nu de eerste 3 maanden gratis!Ga naar ambrasoft.nl/school
Nieuw ditschooljaar• Rekenmodules nu tabletproof• Rekenen Extra voor groep 7 en 8
WAT BIEDT NIEUWS VAN DE WEEK ONLINE?!
Wekelijks drie aansprekende en actuele nieuwsitems voor groep 5 tot en met 8;
Geschreven op 2 opeenvolgende leesniveaus voor differentiatie in de klas;
Diverse verwerking mogelijk: woordenschat, spelling, tekstbegrip, leesstrategie,
algemene kennis en links naar verdieping, beeld-, kaart- en filmmateriaal;
Als aanvulling op uw methode te gebruiken of als extra oefening of extra uitdaging;
Online beschikbaar voor digibord en zelfstandig werk;
Maakt begrijpend lezen nog leuker en is betaalbaar.
1
2
4
5
6
NU 3 MAANDEN GRATISNIEUWS VAN DE WEEK
*)
De wekelijkse online nieuwsdienst van Schoolsupport!
3
Kijk voor meer informatie én een gratis proefabonnement van3 maanden op schoolsupport.nl/nieuwsvandeweek. Bestel artikelNW03 en gebruik voor de gratis proefperiode de kortingscode ‘COSNIEUWS’.Actiecode is geldig t/m 31 december 2015
>
Extra verwerking!
ACTIE*)
www.schoolsupport.nl
COSNIEUWS’.
COS_NvdW_a4.indd 1 15-10-2015 12:07:31