cover 14-02-58 - baanrakboon.com¸™ิพพานตามพุทธวจนะ.pdf · นิพพานตามพุทธวจนะ 6 . นิพพาน : การศึกษาวิเคราะห์ตามพุทธวจนะในพระไตรปิฎกบาลี

ÁÙÅ¹Ô¸Ô ºŒÒ¹ÃÑ¡ºØÞ ¤ªÒ®Ò¹Ò





นพพาน: การศกษาวเคราะหตามพทธวจนะในพระไตรปฎกบาล

โดย

นายนฤพนธ เตชะวฒนวรรณา

นพพานตามพทธวจนะ 2

นพพานตามพทธวจนะ ภาพปก : ภาพพระสมมาสมพทธเจา วาดโดย พระอาจารยอ านาจ โอภาโส เมตตามอบแดครอบครวเตชะวฒนวรรณา เมอ กนยายน ๒๕๕๕

พมพแจกเปนธรรมทาน สงวนลขสทธ หามคดลอก ตดตอน หรอน าไปพมพจ าหนาย

พมพครงท ๑ ตลาคม ๒๕๕๖ จ านวน ๒,๐๐๐ เลม พมพครงท ๒ พฤษภาคม ๒๕๕๗ จ านวน ๕,๐๐๐ เลม ISBN 978-616-348-049-1 จดท าโดย

นายนฤพนธ เตชะวฒนวรรณา

[email protected] ด าเนนการพมพ โดย บรษท สขขมวทการพมพ จ ากด


ค าน า หน งส อ เล ม น เป น ก าร เร ย บ เร ย งม าจ าก บท ค วาม ว จ ย ท างพระพทธศาสนา เรอง นพพาน: การศกษาวเคราะหตามพทธวจนะในพระไตรปฎกบาล ผศกษามไดเปนนกเขยนหรอผเชยวชาญทางพระพทธศาสนา แตไดสนใจศกษาคนควาขอมลในเรองนพพานมาอยางตอเนอง เพราะตองการคนควาหาค าตอบทเปนขอขดของใจในสวนตวทวา ท าไมเรองนพพานซงเปนเปาหมายสงสดของชาวพทธนน ยงไมมขอสรปทชดแจง ยงเปนทไมสบายใจของพทธศาสนกชนทงหลายถงการขาดความสามคคในทฏฐรวมกน

ผศกษาไดพยายามเสาะแสวงหารวบรวมขอมลจากหลายวด หลายส านกปฏบตธรรม หลายพระอาจารยทสอนการปฏบตกรรมฐานวปสสนา ทผศกษามโอกาสไดพบ ทงในประเทศไทย อนเดย เนปาล และศรลงกา พระอาจารยทกทานทพบนน ลวนใหความเมตตาสงสอนทงภาคปรยต และภาคปฏบต ตามค าสอนททานไดรบการถายทอดมาอกตอหนง ซงทานทราบวาผศกษาสนใจศกษาวจยในเรองนพพานโดยใชค าของพระพทธเจา หรอทเรยกวา พทธวจนะ มาเปนหลกในการวจย พระอาจารยทงหลายยงเมตตาหวงใย ใหแงคด ใหก าลงใจ และใหขอมลแกผศกษาเปนอยางด ดวยความทเรองนพพานเปนเรองทเปนอจนไตย เปนปจจตตงรไดเฉพาะตน ผศกษาจงตองพยายามท าความเขาใจค าสอนของพระพทธองคใหครอบคลมเรองทส าคญใหมากทสด ทงยงพยายามศกษากบทานทประพฤตปฏบตธรรมตามค าสอนของพระพทธองค เปนการพสจนประกอบความเขาใจควบคกนไปดวย

การไดมโอกาสศกษาขอมลพทธวจนะในพระไตรปฎกมากขน แมในตอนแรกจะมความรสกวายากในการท าความเขาใจ แตเมอศกษาบอยๆ จนคนเคยมากขน กลบรสกวาพทธพจนของพระพทธองคนนไมยากอยางทคด ในปจจบนนมผรวบรวมขอมลจากพระไตรปฎกทงภาษาบาลและภาษาไทย มาเกบ


ไวในโปรแกรมคอมพวเตอร ทงยงไดแยกสวนทเปนพทธวจนะออกมารวบรวมอยางเปนระเบยบ ท าใหงายตอการศกษาคนความากยงขน นบเปนการใชวทยาการสมย ใหม มาช วยท าการศกษาข อม ลด ง เดม เก าแกท ส ด ทางพระพทธศาสนา นนคอ พทธวจนะจากพระไตรปฎกบาล มาใชอางองขอมล เสมอนวาเราไดกลบไปทลถามพระพทธองคพระศาสดาวา นพพานเปนอยางไร ยงศกษาพทธวจนะมากเทาไรกยงทราบซงในความกรณาของพระพทธองค ททรงเนนย าใหพทธศาสนกชนทงหลายไมประมาทเรงประพฤตปฏบตธรรม เพอไดเขาสกระแสพระนพพานในโลกตระ จนพนทกขสนแลวซง ราคะ โทสะ โมหะ ถงพระนพพานในอสงตขะตอไป

ท ายท ส ดน ห ากการท หน งส อ เล ม น จ ะม ส วนช วยกระต น ใหพทธศาสนกชนทงหลาย เกดความเขาใจในการศกษาพทธวจนะใหมากยงขน ไดใช หล กการทางพ ท ธวจนะท ให ใช ปญญ ามาพ จ ารณ าข อข ดแย งท างพ ระพ ท ธศาสนา จนรวมก นประพฤต ปฏ บ ต ธ รรม อ น เป นการฟ นฟพระพทธศาสนาทยงยนทสด ดวยอานสงสแหงอนนตรยกรรมในฝายกศลกรรมททานทงหลายไดชวยกนน ขอจงเปนพลว-ปจจยสงผลใหสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ไดเจรญรงเรองมนคง ประเทศสงบสขเปนสปปายะ รวมทงพงไดดวงตาเหนธรรม ส าเรจผลยงพระนพพาน สมดงความปรารถนาทไดสรางมาดแลวดวยเทอญ

นฤพนธ เตชะวฒนวรรณา ผศกษาเรยบเรยง

ตลาคม 2556


นพพาน : การศกษาวเคราะหตามพทธวจนะในพระไตรปฎกบาล


นพพาน : การศกษาวเคราะหตามพทธวจนะในพระไตรปฎกบาล

1. ความน า

พระสมมาสมพทธเจา พระศาสดาไดทรงตรสรธรรมมาเปนเวลานานกวา 2500 ปแลว ไดทรงพระกรณาถายทอดบอกสอนพระธรรมวนย จนท าใหมสาวกผปฏบตตามค าสอนของพระพทธองคสามารถเขาถงพระนพพาน อนเปนเปาหมายสงสดของชาวพทธทงหลายไดเปนจ านวนมากมาตงแตสมยพทธกาล พระพทธองคไดตรสกบพระอานนทก าหนดใหพระธรรมวนยเปรยบเสมอนศาสดาแทนพระองคในพระพทธศาสนา ทงนพระพทธองคไดทรงเหนปญหาความผดเพยนในค าสอนของทานในกาลตอไป จงไดทรงพระกรณากลาวถงการแกปญหานน ดงปรากฏในพทธวจนะตางๆ เชน พระองคทรงสอนใหส านกเสมอวาสาวกทงหลายเปนเพยงผเดนตามพระองคเทานนถงแมวาจะเปนพระอรหนตผเลศทางปญญากตาม(ส .ข.(ไทย) 17/58/93) ธรรมะของพระพทธองค ไมจ ากดกาล (ม .ม .(ไทย ) 12/407/443) ค าของพระพทธองคตรงเปนอนเดยวกนหมด (ข.อต.(ไทย) 25/112/496) ทรงบอกวธแกไขค าผดเพยนในค าสอน ดงค าสอนของพระพทธองคในมหาปเทส 4 (ท.ม.(ไทย) 10/187/134-136) ทงยงทรงหามตดทอน หรอบญญตเพมสงททรงบญญตไวแลว (ท.ม.(ไทย) 10/136/82) เปนตน


ตามพทธวจนะขางตนนนพระองคไดตรสไวชดเจนวา ใหน าค าสอนของพระพทธองคเทานน (อง.สตตก(ไทย) 20/48/91-92) มาท าการแกปญหาความขดแยงในธรรมวนย ทสาวกรนหลงอาจเขาใจผดในการตความ แมแตสาวกทสามารถเขาถงธรรมบรรลเปนพระอรหนตแลวกตาม กยงมใหเชอในค าของสาวกนนในทนท จนกวาจะไดน ามาเปรยบเทยบกบธรรมจากพทธวจนะในหมวดตางๆวาไมขดแยงกนเลย พระพทธศาสนาทประชาชนชาวไทยนบถอนนเปนนกายเถรวาท จดเปนระบบสบทอดทมงรกษาค าสอนดงเดมในพระไตรปฎกบาล โดยเฉพาะพระพทธพจนใหคงอยอยางซอตรงและครบถวนทสดเทาทจะท าได (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต); 2552:17) หากแตในพระไตรปฎกนนยงสามารถแบงออกไดเปนสองสวนใหญๆ คอ สวนแรกนนเปนพทธวจนะของพระสมมาสมพทธเจา รวมทงพทธวจนะทมาจากค าของอครสาวกหรอสาวกในสมยพทธกาล ทตรสค าพทธวจนะแลวไดรบการรบรองจากพระพทธองค เชน พระสารบตร พระอานนท เปนตน สวนทสองนนเปนค าทไมใชพทธวจนะ เชน ค าวนจฉยของสาวกรนหลงพทธกาล ค าของอรรถกถา และฎกา เปนตน

ปจจบนมขอมลทางพระพทธศาสนามากมายทยงเปนประเดนทมความสบสน ขดแยงกนและยงหาขอสรปไมไดจากครบาอาจารย และจากนกวชาการทางพระพทธศาสนา ทงในประเทศไทยและในตางประเทศ ซงขอมลเหลานนมมาตรฐานการอางองทหลากหลาย


แตกตางกน ทงจากพทธวจนะอนเปนหลกฐานทส าคญทสดทางพระพทธศาสนา และหลกฐานจากสวนทไมใชพทธวจนะ ไมวาจะเปนการอางอรรถกถา อางค าของครบาอาจารย อางตรรกวทยา ตลอดจนถงเปนความเหนสวนตวของผประพนธทางวชาการนนๆ โดยเฉพาะประเดนปญหาหลกเรองความหมายทแทจรงของหลกธรรมเรองพระนพพานนน นบเปนประเดนทกอใหเกดผลกระทบอยางมาก ตอพทธศาสนกชน จากการขาดความเปนเอกภาพในทฏฐสามญญตาหรอความขาดความสามคคในความเหนรวมกน

นกวชาการทางพระพทธศาสนาในตางประเทศนน มการพยายามวเคราะหความหมายนพพาน จากพระพทธศาสนาในหลายนกาย โดยอางองหลกฐานจากขอมล ทงพทธวจนะและไมใชพทธวจนะ ตวอยางในหนงสอ Nirvana and other Buddhist felicities ของ Steven Collins ไดสรปไวในตอนทายของบทท 2 ในหนงสอวา สภาวะนพพานนนมสองแนวคดหลกๆ คอ เสมอนไฟทดบลงอยางหนง และ เปนสถานทเสมอนเมองแหงนพพานอกอยางหนง หากแตทง 2 ความหมายทไดนน กเปนเพยงความหมายในเชงวเคราะหทยงห าข อสรป ไม ได “For that discussion, it will be necessary to retain from the present discussion only the two most important images: quenched fire, and the city of nirvana ….But that too might be an aporia which Buddhist texts would be content to leave unsolved” (Collins Steven; 1998 : 233)


ในประเทศไทยนน มความขดแยงกนในความหมายของนพพานวาเปน อตตาหรออนตตา ค าสอนของหมคณะทมความเชอวานพพานเปนอตตานน มการอางองหลกฐานจากค าสงสอนของครบาอาจารยท เปนอรยสงฆทปฏบตชอบทลวงลบไปแลว และทถายทอดค าสงสอนสบตอกนมา ดงเชน “ธรรมกายและนพพานเปนอตตา” (คณะกรรมาธการ การศาสนา ศลปะและวฒนธรรม; 2542: 13) เปนการเชอตามค าสอนของครบาอาจารย รวมทงขอมลอางองจากสมเดจพระสงฆราช (แพ ตสสเทโว) ททรงเขยนในหนงสอเถรบญญตวา “..อสงขตธาตทไดรบความบรสทธเปนนพพานหรอวราคธรรมแลว นนแลเปนเราเปนอตตาตวตน...” (พระสมชาย ฐานวฑโฒ; 2542: 40) แตในขอพสจนทางวชาการจากพระไตรปฎกนน ยงไมสามารถน ามาอธบายไดอยางชดเจน

สวนฝายทเหนวานพพานเปนอนตตานน มการอางองขอมลทางวชาการทงจากพระไตรปฎก และอรรถกถา หากแตสวนทอธบายวา นพพานเปนอนตตานน จะเปนการอางองจากคมภรปรวาร ซงเปนคมภรทอยในพระวนยปฎก มขอความวา

“อนจจา สพพสงขารา ทกขานตตา จ สงขตา ฯ นพพานญเจว ปญญตต อนตตา อตนจฉยา ฯ”

(ว.ป. (บาล) 8/826/224)


“สงขารทงปวง ทปจจยปรงแตง ไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา พระนพพานและบญญต ทานวนจฉยวาเปนอนตตา...”

(ว.ป. (ไทย) 8/257/342)

ความเหนทคดคานทรรศนะน มการอางวาขอความน แมจะอยในคมภรปรวารแตกไมใชพทธวจนะ คมภรปรวารเปนคมภรรนหลงในชนพระไตรปฎกดวยกน แตแมกระนนในทางวชาการจดวาคมภรปรวารเปนปฐมภม เมอเปนสวนหนงของพระไตรปฎกกจดเปนปฐมภม

ทานพระพรหมคณาภรณทานยงไดกลาวอธบายถงปญหาทจะน าไปสความเหนทแตกตางและขดแยงกนได ในการอางองหลกฐานจากอรรถกถา ดงความวา

…การแปลความหมายของตณ หาท ง 3 อย าง โดยเฉพาะขอท 2 คอ ภวตณหา และขอท 3 คอวภวตณหา มกมปญหาเกยวกบความไมชดเจนและความเหนทขดแยงกน จงขอน าหลกฐานตางๆมาใหชวยกนพจารณา

ในพระสตร แมบางแหงจะจ าแนกตณหาออกเปน 3 อย าง และบอกช อไวค อ กามตณหา ภวตณหาและ วภวตณหา ดงเชนในธมมจกกปปวตตนสตร (ว.ม. (ไทย) 4/13/18; ส .ม.(ไทย) 19/1664/528) สงคตอสตร และทสตตร


สตร (ท.ปา.(ไทย) 11/228/228; 392/291) เปนตน แตกไมมทใดใหค าจ ากดความหรอแสดงความหมายไวโดยตรงเลย ผศกษาจงตองหนไปพงคมภรฝายพระอภธรรม และค าภรชนอรรถกถา ครนไดหลกฐานมาเพยงบางแงบางสวน ไมค รบถ วนก ด ห ล ก ฐานท ได พ บตนไม สามารถแปลความหมายไดชดแจงกด กท าใหเกดความเหนแตกตางและขดแยงกนขน…

(พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต); 2552: 150)

ประเดนปญหาความเหนทแตกตางในเรองพระนพพานน สงผลตอเนองไปจนเกดปญหาอนๆตามมาในสงคมชาวพทธ มการกลาวหาโจมตกนไปมาของผทตางความเหนกน มการแยกฝกแยกฝาย แยกหมคณะ จนเกดเปนปญหามากยงขน ในระดบสงคมองครวมของชาวพทธทงหมด จนกระทงเกดปญหาความแตกแยกในหนวยทเลกทสดทางสงคม นนคอ สงคมครอบครว บางครอบครวทแมวาสมาชกในครอบครวเปนชาวพทธเหมอนกน แตการนบถอครบาอาจารยทมความเชอในเรองนพพานทแตกตางกน มอนสงผลใหเกดปญหาความแตกแยกกนในครอบครว หากปลอยใหปญหานด าเนนตอไป จะยงเกดรอยราวมากขนกบพระพทธศาสนา ความเสอมทเกดจากขาดความสามคคของชาวพทธเชนน เคยเกดขนมาแลวในอดตกาล ทงในประเทศอนเดย และในประเทศศรลงกา จนเปนปญหาทรายแรงท าใหพระพทธศาสนาไดเคยหายสาบสญไปจากประเทศอนเดยกวา


800 ป สวนของประเทศศรลงกานนพระพทธศาสนาเคยเหลอเพยงสามเณรเพยงรปเดยว กอนทจะคอยๆสามารถฟนฟกลบมาไดใหมได

บทความทางพระพทธศาสนาฉบบน มจดประสงคท จะน าเสนอ หลกมาตรฐานจากพทธวจนะส าหรบชวยในการแกปญหาความขดแยงกนของความหมาย จากนนน าพทธวจนะทเกยวของกบนพพานในพระไตรปฎกทปรากฏอยท งในสวนของสงขตธรรมและอสงขตธรรมมาแจกแจง แลวท าการวเคราะหตามมาตรฐานจากพทธวจนะตามทพระบรมศาสดาพระสมมาสมพทธเจาไดตรสไว


2. พทธวจนะกบการแกปญหาความขดแยงในค าสอน ในสวนนจะเปนการศกษารวบรวมหลกพทธวจนะ ทพระพทธ

องคไดตรสไวในการน ามาใชแกปญหาความขดแยง แลวมาท าการสรปหลกการทางพทธวจนะเพอเปนบรรทดฐานในการอางองในการศกษาสวนอนตอไป

2.1 ทรงใหใชปญญาเขาถงสจจะความจรงดวยการพสจน ไมใชเชอแบบทางโลก 2.1.1 สจจะและหลกพงปฏบตเกยวกบการเขาถงสจจะ

จากการศกษาในจงกสตรในพระไตรปฎกนน พระพทธเจาเคยไดทรงตรสสอน กาปทกมาณพ เกยวกบเรองของสจจะและความจรงไว โดยสรปไดความวา เรองของ “ความจรง” ทมนษยแตละคนถอเปนหลกกนอย แตละคนนนตางกถอหลก “ความจรง” ทตางกนไป ไมวาจะจากสภาพแวดลอมทเตบโต การศกษาเลาเรยนและอนๆ ลวนแลวแตวา เขาไดท าใหมนเกดขนในใจของเขาไดอยางไร เกดจากความศรทธา การฟงตอๆกนมา ความพอใจ หรอดวยเหตผลอนๆ อยางไรกตามพระพทธเจาไดทรงสอนไววา ความจรงทเดดขาด ยงไมสงสด บางสงทยดเชอมา ฟงมาวาจรง แตแทจรงแลวเปนเทจกม บางสงเชอวาเปนเทจ แตแทจรงแลวจรงกม ผไมรความจรง ไมวาจะถายทอดกนมากชวอาย หากเมอไปยดถอกบสงเทจนน พระพทธเจาทรงเปรยบคนเหลานน เสมอนคนตาบอดเกาะตอๆกนไป สดทายกไมมใครไดเหนความจรง “. . . เปรยบเหมอนแถวคนตาบอด ซงเกาะกนตอๆ ไป


แมคนตนกไมเหน แมคนกลางกไมเหน แมคนหลงกไมเหน. . .” (ม.ม. (ไทย) 13/654/452) ดงนนพระพทธเจาจงไดสอน ถงวธทจะไดพบกบความจรง อนเปนความจรงทแททสดไว สรปไดโดยแบงออกเปน 4 ขนตอนดวยกนอนไดแก

1) ลกษณะของความจรง ทชาวโลกจะไดมาตามธรรมชาต ซงยงไมเปนความจรงแท ยงจะตองเปลยนแปลงไปตามเหตปจจย

2) การหลอเลยงความจรงอนนนไว ใหมโอกาสพสจนความจรงทยงขนไป

3) การแสวงหาความจรง จากบคคลทก าลงปฏบตความจรง ทตนประสงคจะรใหแนชด

4) เมอไดความแนชดมาแลว ตนเองทปฏบตตามหลกเกณฑอนนน จนพบความจรงนนดวยตนเองโดยประจกษ ไมตองคาดคะเน ไมตองค านวน ไมตองเชอตามผอนอกตอไป นบวาเปนการเขาถงหวใจแหงความจรงในกรณนน (ม.ม. (ไทย) 13/655-659/452-458)

2.1.2 กาลามสตร นอกจากพทธภาษตทเกยวกบความจรงดงทกลาวมาขางตนแลว เรองของกาลามสตรนนกถอเปนอกค าสอนทชวยยนยนวาพระพทธเจาไดทรงเนนย าเกยวกบปญญาในการเชอสงตางๆทรบร เราไมควรเชอในสงทยงไมไดพสจน

กาลามสตรนนคอพระสตรทพระพทธเจาทรงแสดงแกชาวกาลามะ แหงแควนโกศล เปนพระสตรทเกยวของกบเรองของวธปฏบต


ในเรองหลกของความเชอไมใหเชองมงายโดยไมใชปญญาพจารณาใหเหนจรงถงคณโทษหรอดไมด

ครงหนงเมอพระพทธเจาเสดจจารกไปยงนคมของพวกกาลามะชอวา เกสปตตะพวกชนกาลามโคตร ในสมยนนชาวเกสปตตนคมไดยนเรองการเลาอวดอางตนในลทธและศาสดาของตนจากเหลาพราหมณและนกบวชจากลทธตางๆ ซงตางกกลาวอวดอางถงความดของลทธตน พระพทธเจาจงไดตรสชมเหลาชาวกาลามะทงหลายวาการทเหลาชาวกาลามะสงสยนนเปนสงทควรแลวพรอมกบทรงแสดงธรรมใหแกชาวกาลามะเหลานนไวอนเปนทมาของกาลามสตร ซงเนอหาทเปนใจความส าคญนนไดถกยกมาดงน

. . . อยาไดยดถอตามถอยค าทไดยนไดฟงมา อยาไดยดถอตามถอยค าสบๆ กนมา อยาไดยดถอโดยตนขาววา ไดยนอยางน อยาไดยดถอโดยอางต ารา อยาไดยดถอโดยเดาเอาเอง อยาไดยดถอโดยคาดคะเน อยาไดเชอถอโดยความตรกตามอาการ อยาไดยดถอโดยชอบใจวาตองกนกบทฏฐของตว อยาไดยดถอโดยเชอวาผพดสมควรจะเชอได อยาไดยดถอโดยความนบถอวาสมณะนเปนครของเรา...

(อง.ตก. (ไทย) 20/505/179-180)

จากค าสอนเรองกาลามสตร จะเหนไดวาพระพทธเจาเองทรงเนนย าวาอยาไดเชออะไรงายๆ ไมวาจะเปนสงทไดรบรมาจากการได


ยนไดฟงจากใครมา ไมใหรบเชอ แมจะเปนค าสอนของอาจารย ไมใหเชอแมมาจากต ารา หากแตเมอรบฟง หรอรบรมาแลวใหพงระลกไววาจะตองศกษาตอไปดวยตนเอง ตองรดวยตนเองวาสงไหนเปน กศลธรรม สงไหนเปนอกศลธรรม สงไหนมโทษ สงไหนมประโยชน เมอรแลวกละสงทควรละและเจรญสงทควรเจรญ ทงหลายทงปวงตองพสจน และรไดดวยตนเองเทานนจงจะสมบรณทสด

2.2 ทรงใหน าธรรมวนยทถกตองตรสจรงจากค าของตถาคต 2.2.1 พทธวจนะของพระพทธเจา

ก) ทรงสอนใหสาวกส านกเสมอวาตนเปนเพยงผเดนตามพระองคเทานน ถงแมจะเปนพระอรหนตผเลศทางปญญากตาม

ภกษทงหลาย! ตถาคตผอรหนตสมมาสมพทธะไดท ามรรคทยงไมเกดใหเกดขน ไดท ามรรคทยงไมมใครรใหคนร ไดท ามรรคทยงไมมใครกลาวใหเปนมรรคทกลาวกนแลว ตถาคตเปนมคคญญ (รมรรค) เปนมคควท(รแจงในมรรค) เปนมคคโกวโท(ฉลาดในมรรค). ภกษทงหลาย! นแล เปนความผดแผกแตกตางกน เปนความมงหมายทแตกตางกน เปนเครองกระท าใหแตกตางกน ระหวางตถาคตผอรหนตสมมาสมพทธะ กบภกษผปญญาวมตต.

(ส .ข.(ไทย)17/126/64)


กลาวคอพระพทธองคทรงเปนผคนพบและเรมตนธรรมทงหลาย สวนภกษผถงขนอรหนตแลวแมจะเปนผทมปญญามากเพยงใด กเปนผทปฏบตตามแนวทางและธรรมทพระพทธองคทรงคนพบ เปนผทเดนตามมาทหลง จงกลาวไดวาแมพระอรหนตผเปนเลศทางปญญากยงถอเปนเพยงผทเดนตามหลงพระพทธเจาเทานน ด งน นคนอ นๆก เช นก น ไม ว าอย างไรก เป น เพ ย งผ เด นตามพระพทธเจาเชนกน

ข) ธรรมะของพระพทธองคไมจ ากดกาล ภกษทงหลาย! พวกเธอทงหลายเปนผทเราน าไปแลว

ดวยธรรมน อนเปนธรรมทบคคลจะพงเหนไดดวยตนเอง (สนทฏฐโก), เปนธรรมใหผลไมจ ากดกาล (อกาลโก), เปนธรรมทควรเรยกกนมาด (เอหปสสโก), ควรนอมเขามาใสตว (โอปนยโก), อนวญญชนจะพงรไดเฉพาะตน (ปจจตต เวทตพโพ วญญห).

(ม. ม. (ไทย) 12/451/342, อางถงใน ปฎจจสมปบาทจากพระโอษฐ:431)

ค) ค าของพระพทธองค ตรงเปนอนเดยวกนหมด ภกษทงหลาย ! นบตงแตราตร ทตถาคตไดตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณ จนกระทงถงราตรทตถาคตปรนพพานดวยอนปาทเสสนพพานธาต, ตลอดเวลาระหวางนน ตถาคตไดกลาวสอน พร าสอนแสดงออก


ซงถอยค าใด ถอยค าเหลานนทงหมด ยอมเขากนไดโดยประการเดยวทงสน ไมแยงกนเปนประการอนเลย

(ข.อต. (ไทย) 25/293/252, อางถงใน พทธประวตจากพระโอษฐ: 285)

พทธวจนะขางตนนพระพทธองคไดทรงกลาวไวอยางชดเจนแลววาธรรมทงหลายของพระพทธองคนน ทไดทรงสอนแกพทธสาวก ไมวาจะพทธวจนะใดๆ ไมวาจะทรงตรสไวเมอเวลาใด แมจะใชค าทตางกนแตธรรมทงหลายเหลานนตางกเปนธรรมทสอดคลองกน ไมมการขดแยงเลย

ง) ทรงก าชบใหปฏบตเฉพาะค าสอนของพระองคเทานนอยาฟงผอน

ภกษทงหลาย! พวกภกษบรษทในกรณน, สตตนตะเหลาใดทกวแตงขนใหม เปนค ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค ากลาวของสาวก, เมอมผน าสตตนตะเหลานนมากลาวอย, เธอจกไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

ภกษท งหลาย ! สวนสตตนตะเหลาใดท เปนของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระวาเฉพาะดวยเรองสญญตา, เมอมผน าสตตนตะเหลานนมากลาวอย, เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมตงจตเพอจะร


ทวถง และยอมส าคญวา เปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน จงพากนเลาเรยนไตถาม ทวนถามแกกนและกนอยวา “ขอนเปนอยางไร มความหมายกนย” ดงน. ดวยการท าดงน เธอยอมเปดธรรมทถกปดไวได, ธรรมทยงไมปรากฏ เธอกท าใหปรากฏได, ความสงสยในธรรมหลายประการทนาสงสยเธอกบรรเทาลงได.

ภกษทงหลาย! ภกษบรษทเหลาน เราเรยกวา บรษททมการลลวงไปไดดวยการสอบถามแกกนและกนเอาเอง , หาใชดวยการชแจงโดยกระจางแกคนนอกเหลาอนไม , จดเปนบรษททเลศแล.

(อง.สตตก (ไทย)20/292/68, อางถงใน ขมทรพยจากพระโอษฐ: 352)

จากพทธวจนะของพระพทธเจาดงกลาวสามารถสรปไดโดยยอวา สงใดทพระพทธเจาไมไดทรงสอนจงอยาไดสนใจ ไมใหไปเชอในสงทนอกเหนอจากทพระพทธเจาตรส สวนสงใดทเปนสงทมาจากพทธวจนะของพระพทธเจานนควรทจ าตงใจฟงและตงใจศกษาใหด จงจะท าใหพบสหนทางแหงธรรมได

จ) ทรงหามบญญตเพมหรอตดทอน สงททรงบญญตไวแลว

ภกษทงหลาย! ภกษทงหลาย จกไมบญญตสงทไมเคยบญญต จกไมเพกถอนสงทบญญตไวแลว จกสมาทาน


ศกษาในสกขาบททบญญตไวแลวอยางเครงครด อยเพยงใด, ความเจรญกเปนสงทภกษทงหลายหวงได ไมมความเสอมเลย อยเพยงนน.

(ท.ม. (ไทย) 10/70/69) กลาวคอพระพทธเจาทรงห ามสาวกทงหลายไมให

บญญตส งทพระพทธเจาไมไดกลาว และอยาไดตดทอนส งทพระพทธเจาไดกลาวไว ใหต งใจรกษา ศกษาและปฏบตส งทพระพทธเจาไดทรงบญญตไวอยางเครงครด (อง. สตตก. 23/21/22, อางถง ใน ขมทรพยจากพระโอษฐ: 306)

ช) พทธวจนะเกยวกบมหาปเทส 4 หลกมหาประเทศหรอมหาปเทส 4 เปนหลกค าสอนของพระพทธเจาทมบญญตไวในพระไตรปฎกในมหาปรนพพานสตร เปนค าสอนทพระพทธเจาไดตรสสอนแกเหลาภกษกอนทจะปรนพพานเพอเปนหลกส าหรบทภกษสงฆจะใชตดสน และเปนหลกในการเทยบเคยงค ากลาวอางตางๆตอไป

1) เนอหามหาปเทสขอท 1 ในพระไตรปฎกมดงน ดกรภกษทงหลาย กมหาปเทส 4 เปนไฉน ภกษใน

ธรรมวนยน พงกลาวอยางนวา ดกรอาวโสขอนขาพเจาไดสดบมา ไดรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาควา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค าสงสอนของพระศาสดา


ดกรภกษทงหลาย เธอทงหลายไมพงยนด ไมพงคดคานค ากลาวของภกษนนครนแลวพงเรยนบทและพยญชนะเหลานนใหด แลวพงเทยบเคยงในพระสตร พงสอบสวนในพระวนย

ถาเมอเทยบเคยงในพระสตร สอบสวนในพระวนยบทและพยญชนะเหลานน เทยบเคยงกนไมไดในพระสตร สอบ สวนกนไมไดในพระวนย ในขอนพงลงสนนษฐานไดวา นมใชค าของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาแนแท ภกษนรบมาผดแลว เธอทงหลายพงทงค านเสยทเดยว

อนง ภกษในธรรมวนยน พงกลาวอยางนวา ดกรอาวโส ขอนขาพเจาไดสดบมาไดรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาควา นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค าสงสอนของพระศาสดา

ดกรภกษทงหลาย เธอทงหลายไมพงยนด ไมพงคดคานค ากลาวของภกษนนครนแลวพ งเรยนบทและพยญชนะเหลานนใหดแลวเทยบเคยงในพระสตร สอบสวนในพระวนย

ถาเมอเทยบเคยงในพระสตรสอบสวนในพระวนย บทและพยญชนะเหลานน เทยบเคยงกนไดในพระสตรสอบสวนกนไดในพระวนย ในขอนพงลงสนนษฐานไดวา นเปนค าของ


พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาแนแท และภกษนรบมาดแลว ดกรภกษทงหลาย นเปนมหาปเทสขอท 1 เธอทงหลายพงทรงจ าไว ฯ

(อง.จตกก. (ไทย) 21/180/162)

2) เนอหามหาปเทสขอท 2 ในพระไตรปฎกมดงน อนง ภกษในธรรมวนยน พงกลาวอยางนวา สงฆอย

ในอาวาสชอโนน พรอมทงพระเถระพรอมทงทานท เปนประธาน ขาพเจาไดสดบมา ไดรบมาเฉพาะหนาสงฆนนวา นเปนธรรมนเปนวนย นเปนค าสงสอนของพระศาสดา…

ดกรภกษทงหลาย เธอทงหลายไมพงยนด ไมพงคดคานค ากลาวของภกษนน ครนแลวพงเรยนบทและพยญชนะเหลานนใหด แลวเทยบเคยงในพระสตร สอบสวนในพระวนย

ถาเมอเทยบเคยงในพระสตร สอบสวนในพระวนย บทและพยญชนะเหลานนเทยบเคยงกนไดในพระสตร สอบสวนกนไดในพระวนยขอนพงลงสนนษฐานไดวา นเปนค าของพระผมพระภาคอรหนตสมพทธเจาแนแท และสงฆนนรบมาดแลว ดกรภกษท งหลาย น เปนมหาปเทสขอท 2 เธอทงหลายพงทรงจ าไว ฯ

(อง.จตกก. (ไทย) 21/180/163)


3) เนอหามหาปเทสขอท 3 ในพระไตรปฎกมดงน อนง ภกษในธรรมวนยน พงกลาวอยางนวา ภกษผ

เปนพระเถระมาก ดวยกนอยในอาวาสชอโนน เปนพหสต ช านาญในนกาย ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดสดบมา รบมาเฉพาะหนาพระเถระเหลานน … ขาพเจาไดสดบมารบมาเฉพาะหนาพระเถระเหลานนวานเปนธรรม นเปนวนย นเปนค าสงสอนของพระศาสดา…

ดกรภกษทงหลาย เธอทงหลายไมพงยนด ไมพงคดคานค ากลาวของภกษนน ครนแลว พงเรยนบทและพยญชนะเหลาน นใหดแลวพ งเท ยบเคยงในพระสตร สอบสวนในพระวนย

ถาเมอเทยบเคยงในพระสตรสอบสวนในพระวนยบทและพยญชนะเหลานนเทยบเคยงกนไดในพระสตรสอบสวนกนไดในพระวนย ในขอนพงลงสนนษฐานไดวา นเปนค าของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนนแนแท และพระเถระเหลานนรบมาดแลว ดกรภกษทงหลาย นเปนมหาปเทสขอท 3 เธอทงหลายพงทรงจ าไว ฯ

(อง.จตกก. (ไทย) 21/180/163) 4) เนอหามหาปเทสขอท 4 ในพระไตรปฎกมดงน อนง ภกษในธรรมวนยน พงกลาวอยางนวา ภกษผ

เปนเถระรปหนงอยในอาวาสชอโนนเปนพหสต ช านาญใน


นกาย ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดสดบมา ไดรบมาเฉพาะหนาพระเถระรปนน … ขาพเจาไดสดบมา ไดรบมาเฉพาะหนาพระเถระรปนนวา นเปนธรรมนเปนวนย นเปนค าสงสอนของพระศาสดา

ดกรภกษทงหลาย เธอทงหลายไมพงยนด ไมพงคดคานค ากลาวของภกษนน ครนแลว พงเรยนบทและพยญชนะเหลาน นใหดแลวพ งเทยบเคยงในพระสตร สอบสวนในพระวนย

ถาเมอเทยบเคยงในพระสตร สอบสวนในพระวนย บทและพยญชนะเหลานนเทยบเคยงกนไดในพระสตร สอบสวนกนไดในพระวนย ในขอนพงลงสนนษฐานไดวา นเปนค าของพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนนแนแท และพระเถระรปนนรบมาดแลว ดกรภกษทงหลาย นเปนมหาปเทสขอท 4 เธอท งหลายพงทรงจ าไว ดกรภกษทงหลาย มหาปเทส 4 นแล ฯ

(อง.จตกก. (ไทย) 21/180/164) กลาวโดยสรปคอพระพทธเจาทรงย าวาไมวาจะไดรบธรรม

นนๆมาจากผใด อยาพงเชอในทนท ใหน าธรรมนนมาสอบสวนเทยบเคยงในพระสตรและพระวนยหากสอบสวนเทยบเคยงแลวจงคอยสนนษฐานวาผนนไดรบธรรมทถกตองมาแลวซงจะเหนไดวาเปนธรรมทสอดคลองเกยวเนองกนกบทงเรองสจจะและกาลามสตร


ซ. ขอสนบสนนพทธวจนะดวยค ายนยนของพระมหากจจายนะใหสอบทวนธรรมของทานกบพทธวจนะกอน

เนอหาในอธรรมสตรในพระไตรปฎกไดกลาวถงเรองราวทพระพทธเจาไดทรงแสดงธรรมอยางยอใหกบเหลาภกษทงหลาย เมอตรสเสรจแลวกเสดจจากอาสนะเขาไปสพระวหาร เหลาภกษทไดรบฟงสงทธรรมอยางยอพระพทธเจาตรสจงตางพากนปรกษาหารอวาเมอพระพทธเจาไดตรสค าสอนออกมาโดยยอ และไดเสดจเขาสพระวหารแลวไมไดโอกาสทจะทลถามเนอความทพระองคตรสโดยยอใหเขาใจกวางขวางเหลาภกษจงไดปรกษาหารอเพอทจะหาผทจะสามารถอธบายสงทพระพทธเจาตรสใหกระจางได เมอปรกษากนแลวภกษเหลานนจงลงความเหนกนวา พระมหากจจายนะ ซงเปนผทพระพทธเจาทรงสรรเสรญและเปนทยกยองโดยทวกน เปนเอตทคคะดานการอธบายธรรมไดกระจางแจง จงนาจะสามารถอธบายและไขความกระจาง ขยายความและจ าแนกในสงทพระพทธเจาตรสโดยยอไดดทสด จงไดปรกษากนวาจะไปหาพระมหากจจายนะเพอขอความชวยเหลอในการอธบาย หากพระมหากจจายนะอธบายเชนไรกจะรบเอาไวตามนน

เมอภกษเหลานนไดเขาไปหาพระมหากจจายนะยงทพ านกและเมอไดอธบายแกพระมหากจจายนะถงเรองทเกดขนและบอกกบพระมหากจจายนะวาพระมหากจจายนะนาจะเปนผทสามารถจ าแนก และอธบายสงทพระพทธเจาตรสมาใหกระจางได เพราะ


พระมหากจจายนะเปนผทพระพทธเจาทรงสรรเสรญ เปนเอตทคคะดานการอธบายธรรมไดกระจางแจง ดงนนหลาภกษจะขอเชอเอาและจดจ าสงทพระมหากจจายนะอธบาย พระมหากจจายนะอธบายอยางไรกจะเชอไปตามนน พระมหากจจายนะจงตอบแกภกษเหลานนวา

ดกรอาวโสทงหลาย เปรยบเหมอนบรษตองการแกนไมแสวงหาแกนไม เทยวเสาะหาแกนไมอย เมอตนไมใหญมแกนตงอย ลวงเลยรากไปเสย ลวงเลยล าตนไปเสย พงส าคญกงและใบวาเปนแกนไม ทตนพงแสวงหา แมฉนใด ขออปไมยนกฉนนน เมอพระศาสดาประทบอยเฉพาะหนาทานผมอายทงหลาย ทานทงหลายผานพนพระผมพระภาคพระองคนนเสยแลว ยอมส าคญอรรถอนนนวา ควรถามขาพเจา ดกรอาวโสทงหลายพระผมพระภาคพระองคนน เปนผมจกษ มพระญาณ มธรรม เปนผยงใหญเปนผตรสบอกทรงใหเปนไป ทรงแสดงประโยชน ประทานอมตธรรม เปนเจาของธรรม เปนพระตถาคตทรงรธรรมทควรร ทรงเหนธรรมทควรเหนกแลกาลนน เปนการควรแกพระผมพระภาคททานทงหลายเขาไปเฝาแลว พงทลถามอรรถอนนน พระผมพระภาคของเราทงหลายทรงพยากรณดวยประการใดทานทงหลายพงทรงอรรถนนไวดวยประการนนเถด ฯ

(อง.ทสก. (ไทย) 24/161/231)


จากกรณของพระมหากจจายนะไดชใหเหนวามหากจจายนะนนแมจะเปนผทไดรบการยกยองวาเปนบณฑต เปนผมปญญามาก และไดรบการยกยองจากพระพทธเจาวาเปนเอตทคคะในเรองขยายความแหงพทธภาษตหรอค ายอโดยพสดาร แตกไมไดส าคญตนวาสงทตนอธบายนนจะเปนสงถกตองเสมอไป ยงไดแนะน าใหเหลาภกษน าค าของทานไปสอบทวนกบพระพทธเจาเสยกอนเสมอแลวจงคอยแนใจ

(อง.ทสก. (ไทย) 24/161/229-234)

2.3 บทสรปหลกการมาตรฐานจากพทธวจนะ

2.3.1 ใหใชค าของพระพทธเจาเทานนมาเปนมาตรฐาน จะเหนไดจากการอธบายเรองเกยวกบมหาปเทส 4 นน พระพทธเจาไดอธบายไวอยางชดแจงแลววาไมวาจะไดยนหรอไดฟงธรรมมาจากทใดหรอผใดกตาม ไมวาจะเปนพระอรหนตผอาวโสหรอจะเปนใคร ไมวาอยางไรกตองน าธรรมทผนนกลาวมาเทยบเคยงกบพระสตรและพระวนย วาเขากนไดหรอไมหากเขากนไมไดกใหถอวาเปนธรรมทรบมาผด ไมใชธรรมวนยของพระพทธเจา กลาวในอกนยหนงกคอ ไมวาธรรมวนยทรบมาจากทใดๆ อยางเพงดวนสรปใดๆทงสน ตองน าธรรมวนยนนๆมาเทยบเคยงกบพทธวจนะของพระสมมาสมพทธเจาเสมอ หรอกลาวไดวาใหใชค าของพระพทธเจานนเปนมาตรฐานนนเอง


2.3.2 ใหใชปญญาท าการสอบทวนธรรมวนยนนโดยการพสจนจนไดผลจรง จากการศกษาในสวนของทฤษฎทเกยวกบพทธวจนะของพระพทธเจานน พระพทธเจาไดทรงตรสเนนหลายครงหลายคราและตามทปรากฏอยในธรรมวนยทงหลายวา ไมวามนษยเรา จะเจรญเตบโตมาจากทใด ไมวาจะไดรบการอบรมมาจากอาจารยไหน ศกษาต าราแขนงวชาใดๆมา จงอยาเชอในทนท ไมควรเชอในสงทยงไมไดพสจน อยาเชอโดยไมใชปญญาพจารณา หากแตควรเรยนรถงคณและโทษของสงนนดวยตวของตนเอง ดงเชนทจะยกตวอยางคอ

ครงหนงพระพทธองคทรงแสดงธรรมแกบรรดาพระภกษทงหลายและได ทรงอธบายถง พละ 5 ซงประกอบดวย ศรทธา วรยะ สต สมาธ และปญญา แลวทรงตรสถามพระสารบตรวา พระสารบตรเชอหรอไม เมอพระสารบตรทลตอบพระพทธเจาไปวา “ยงไมเชอ” ซงกไดสรางความประหลาดใจแกภกษทงหลายในบรเวณนน เปนอยางมาก แตพระพทธเจากลบตรสชมเชยพระสารบตรวาพระสารบตรนนไดท าถกตองแลว พระสารบตรทานเปนผมปญญาสง ทานไมเชอใครงายๆ แมแตเปนสงทมาจากพระพทธองค ทานตองพนจพจารณาตามเหตผล ดวยจตใจของทาน

จะเหนไดวาพระพทธเจาไมไดทรงต าหนพระสารบตรแตอยางใดทไมเชอในค าของพระพทธองคแตกลบทรงชนชมทพระสารบตรไดแสดงใหเหนถงความเปนผมปญญาโดยไมไดเชอในสงทพระพทธเจา


กลาวไปเลยโดยไมไดไตรตรองกอน ซงการ “ไมเชอ” ของพระสารบตรในกรณนไมไดเปนการปฏเสธในสงทพระพทธเจาสอนแตเปนการทไมไดเชอในสงทไดยนมาในทนทซงสอดคลองกบหลกกาลามสตรของพระพทธเจา เชนนนแลวในกรณอนๆและส าหรบคนอนๆกเชนกน ความจรงใดๆกควรไดรบการพสจนเสยกอน และควรทจะตองพสจนหาความจรงนนๆดวยตนเองเมออางองในต าราพทธวจนะกสามารถสรปตามล าดบขนไดดงตอไปน

ก) ความจรง (จรงทไมแท เปลยนแปลงได อาจหมายถงสงทรบรมา จากค าสอนหรอต ารา)

ข) สงทรบมานนยงไม “เชอ” หรอ “ไมเชอ” หากแตตองเกบไวพสจน

ค) เมอตองพสจนจงแสวงหาความจรงดวยตนเองใหรแนชด ง) เมอรแนชดแลวถงจะพบค าตอบทแทจรง โดยสรปแลวในหลกการพทธวจนะนน หากยงหาขอมลไมได

ชดหรอยงไมไดพสจน ยงไมตองเชอ หรอ ไมเชอ อยาเพงดวนสรปใดๆทงสน


3. พทธวจนะเกยวกบนพพานในสงขตะและอสงขตะ พทธธรรมของพระสมมาสมพทธเจานนจะสอดคลองกนโดยไม

มสวนใดทขดแยงกนเลย ดงนนในการศกษาสวนนจะเปนการน าพทธวจนะในเรองนพพานทเกยวของกบสงขตะและอสงขตะมาท าการแจกแจง 3.1 ความหมาย ลกษณะและความสมพนธของ สงขตะ อสงขตะ โลกยะ โลกตระ พระเสขะ และพระอเสขะ

3.1.1 ความหมายและลกษณะของสงขตะ อสงขตะ โลกยะ และโลกตระ

สงขตะ แปลวา มเหตปจจยผสมปรงแตงใหมขน สงขตธรรมคอธรรมทเกดขนแลวดบไป เปนธรรมทเกดขนมปจจยท าใหเกดขนหรอเปนธรรมทมสภาพปรงแตง เปนธรรมของขนธ 5 นอกจากนในพจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพทไดใหความหมายของสงขตธรรมวาเปน ธรรมทถกปจจยปรงแตงขน ตรงกบสงขารในค าวา สงขารทงปวงไมเทยง ดงน เปนตน ในพระไตรปฎกไดกลาวถงลกษณะของสงขตธรรมและอสงขตธรรมไวดงน

“ดกรภกษทงหลาย สงขตลกษณะของสงขตธรรม 3 ประการ 3 ประการเปนไฉน คอ ความเกดขนปรากฏ1 ความเสอมปรากฏ1 เมอตงอยความแปรปรวนปรากฏ1 ดกรภกษทงหลาย สงขตลกษณะของสงขตธรรม 3 ประการนแล ฯ”

(อง.ตก. (ไทย) 20/486/144)


อสงขต หรอ “อสงขตะ” แปลวา ไมมเหตปจจยผสมปรงแตงใหมขน สวนอสงขตธรรมนน อสงขต (อนปจจยไมกระท าแลว , ไมปรงแตงแลว ) รวมกบ ธมม ( ธรรม ) หมายถงธรรมทไมมปจจยปรงแตง อสงขตะนนเปนค าไวพจนทมความหมายเดยวกนกบ พระนพพาน (ส .สฬา . (ไทย ) 18/674/362) (อภ .สง . (ไทย)34/907/314) โดยพระพทธเจาไดตรสถงลกษณะของอสงขตธรรมไวดงน

ดกรภกษทงหลาย อสงขตลกษณะของอสงขตธรรม 3ประการน 3 ประการเปนไฉน คอ ไมปรากฏความเกด 1 ไมปรากฏความเสอม 1 เมอตงอยไมปรากฏความแปรปรวน 1 ดกรภกษท งหลาย อสงขตลกษณะของอสงขตธรรม 3 ประการนแล ฯ

(อง.ทก. (ไทย) 20/487/144)

กลาวคอสงขตธรรมนนมลกษณะอย 3 ประการคอ 1. มการเกด 2. มการเสอม 3. มการแปรปรวน ซงเปนลกษณะตรงกนขามกบอสงขตธรรมทง 3 ประการคอ 1.ไมมการเกด 2.ไมมความเสอม และ 3. ไมมความแปรปรวน

ธรรมวนยทพระพทธองคทรงตรสสอนโดยสวนใหญ ในพระพทธศาสนานน เปนธรรมในสวนของสงขตธรรม ทรวมทงธรรมทเปนโลกยธรรม (ธรรมอนเปนวสยของโลก )และ บางสวนของโลกตรธรรม (คอ เวนแตนพพานท อย ในอส งขตธรรม ) ซ งในพระไตรปฎกไดอธบายความหมายของ โลกตรธรรมเอาไววา


ธรรมเหลาไหนเปนโลกตระ สตปฏฐาน 4 สมมปปธาน 4 อทธบาท 4 อนทรย 5 พละ 5 โพชฌงค 7 มรรคมองค 8 อรยมรรค 4 สามญผล 4 และนพพาน ธรรมเหลานเปนโลกตระ

ชอวาโลกตระ ในค าวา โลกตตรา น เพราะอรรถวากระไร ฯ ชอวาโลกตระ เพราะอรรถวา ขามพนโลก ขามพนแตโลก ขามไป จากโลก ลวงพนโลก ลวงพนโลกอย เปนอดเรกในโลก สลดออกแตโลกสลดออกจากโลก สลดไปจากโลก สลดออกไปจากโลก สละออกแตโลกสละออกจากโลก สละออกไปจากโลก ไมตงอยในโลก ไมด ารงอยในโลกไมตดอยในโลก ไมเปอนในโลก . . .

(ข.ป. (ไทย) 31/620/303) จากขอมลในพระไตรปฎกดงกลาว สามารถน ามาสรปอธบาย

ถงความสอดคลองของลกษณะโลกยะ โลกตระ สงขตะและอสงขตะ ดงแผนภาพท 3.1


แผนภาพท 3.1 แสดงความสมพนธของโลกยะ โลกตระ สงขตะและ อสงขตะ

3.1.2 ความหมายและลกษณะของพระเสขะ และ พระอเสขะ

พระอรยบคคลทประพฤตปฏบตตนจนสามารถพนจากโลกยะเขาสโลกตระ ม 2 ประเภท คอ พระเสขะ และพระอเสขะ พระเสขะนนแมวาจะเขาสโลกตระแตยงอยในสวนของสงขตะอย ผทสามารถบรรลถงอรหตตผล แลวจะถกเรยกวาพระอรหนตหรอพระอเสขะ เปนผซงสามารถเขาไปสอสงขตะได พระพทธเจาไดกลาวไววาเปนพระอรหนตผสนอาสวะแลว บรรลถงแลว เปนผหลดพนแลว

ดงพทธวจนะททรงกลาวเกยวกบ เสขะและพระอเสขะไวดงน “…ภกษทงหลาย ดวยเหตนแล, ภกษผประกอบพรอมแลวดวยองคทง 8 ชอวาเปนพระเสขะ; และผประกอบพรอมแลวดวยองคทง 10 ชอวาเปนพระอรหนต แล” (อปร. ม. (ไทย) 14/187/279) และ

สงขตะ อสงขตะ

โลกยะ

นพพาน

สตปฏฐาน 4 สมมปปธาน 4 อทธบาท 4 อนทรย5

พละ5 โพชฌงค 7 มรรคมองค 8 อรยมรรค 4 สามญผล 4

โลกตระ


“…ดกรภกษ ภกษในธรรมวนยน 1. เปนผประกอบดวยความเหนชอบอนเปนอเสขะ 2. ประกอบดวยความด ารชอบอนเปนอเสขะ 3. ประกอบดวยการเจรจาชอบอนเปนอเสขะ 4. ประกอบดวยการงานชอบอนเปนอเสขะ 5. ประกอบดวยการเลยงชพชอบอนเปนอเสขะ 6. ประกอบดวยความพยายามชอบอนเปนอเสขะ 7. ประกอบดวยการระลกชอบอนเปนอเสขะ 8. ประกอบดวยความ ตงใจชอบอนเปนอเสขะ 9. ประกอบดวยความรชอบอนเปนอเสขะ 10. ประกอบดวยความหลดพนชอบอนเปนอเสขะ ดกรภกษ ภกษยอมเปนอเสขะ ดวยประการอยางนแล ฯ…”

(อง.ทสก. (ไทย) 24/111/190-191)

กลาวคอพระเสขะนนเปนผพรอมแลวดวยองคทง 8 สวน พระอเสขะนนเปนผประกอบพรอมแลวดวยองคทง 10 คอเพมจากพระเสขะมา 2 ขอ คอประกอบดวยความรชอบอนเปนอเสขะ และ ประกอบดวยความหลดพนชอบอนเปนอเสขะ อกประการหนงพระพทธเจาทรงกลาวไววาพระอเสขะเปนผรแจงซงนพพาน จงยอมไมเปนผหมายมนซงนพพาน ในขณะทพระเสขะยงปรารถนาพระนพพานวาจะตองไปใหถงนพพาน แตพระอเสขะนนไมไดปรารถนาอกแลวทจะตองไปถง ไมไดยดตด และไมเพลดเพลนในนพพานนนเอง


ครนรพระนพพานโดยความเปนพระนพพานแลว ยอมไมส าคญพระนพพาน ยอมไมส าคญในพระนพพาน ยอมไมส าคญโดยความเปนพระนพพาน ยอมไมส าคญพระนพพานวา ของเรา ยอมไมยนดพระนพพาน ขอนนเพราะเหตอะไร เพราะปราศจากโมหะ เหตโมหะสนไป.

(ม.ม. (ไทย) 12/4/6)

จากขอความในพระไตรปฎกดงกลาว สามารถน ามาอธบายถงความสอดคลองของโลกยะ โลกตระ สงขตะ อสงขตะ พระเสขะ และ พระอเสขะ ไวเปนแผนภาพเพอใหเขาใจไดงายจากแผนภาพท 3.2 ดงน

แผนภาพท 3.2 แสดงความสมพนธของโลกยะ โลกตระ สงขตะ อสงขตะ พระเสขะและพระอเสขะ

สงขตะ อสงขตะ

หรอนพพาน

โลกยะ

พระอเสขะ

หรอ

พระอรหนต

พระเสขะไดแก พระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม

โลกตระ


3.2 ธรรมตามพทธวจนะททรงสอนในสงขตธรรม

ก) ความสอดคลองของธรรมในสงขตธรรม ธรรมทอยในสงขตธรรมทพระพทธเจาตรสนนมมากมาย ทนาสนใจคอธรรมทงหลายนนมความสอดคลองและสมพนธกนทงหมด ธรรมหนงสนบสนนธรรมหนง บางธรรมกเปนสวนหนงของอกธรรมหนง บางเปนตน พระพทธเจาไดเคยตรสเกยวกบการทพระพทธองคไดบงเกดมาในโลกนวานนเปนเพราะการทธรรม 3 ประการอนไดแก ชาต ชรา และมรณะ บงเกดขนในโลก และการทบคคลไมสามารถละ ราคะ โทสะ และโมหะไดกไมอาจละ ชาต ชรา และมรณะได พระพทธเจาจงตองมาบงเกดในโลกมนษย

ดกรภกษทงหลาย ธรรม 3 ประการน ไมพงมในโลกพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจาไมพงบงเกดในโลก ธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไวแลว ไมพงรงเรองในโลก 3 ประการเปนไฉน คอ ชาต 1 ชรา 1มรณะ 1 ดกรภกษทงหลาย ธรรมทง 3 ประการนแล ไมพงมในโลกพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจาไมพงบงเกดในโลก ธรรมวนยอนพระตถาคตทรงประกาศไวแลวไมพงรงเรองในโลก ดกรภกษทงหลาย กเพราะธรรม 3 ประการนมอยในโลก ฉะนน พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจาจงบงเกดในโลก ธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศไวจงรงเรองในโลก

(อง.ทสก. (ไทย)24/76/126-127)


ในเรองของความสอดคลองกนในธรรมทงหลายนน บทความฉบบนจะไดกลาวถงเรองของอรยสจ 4 และปฏจสมปบาท ซงเปนธรรมทสอดคลองหรออาจเรยกไดวาครอบคลมธรรมทงหลายทงปวงในพระพทธศาสนากวาได

อรยสจ 4 เปนหนงในธรรมของพระพทธเจาทรจกกนดในพทธศาสนกชนวาหมายถงความจรงอนประเสรฐ 4 ประการ อนไดแกการมอยของทกข(ทกข) เหตแหงทกข(สมทย) ความดบทกข(นโรธ) และ หนทางไปสความดบทกข(มรรค) ความหมายของอรยสจในแตละขอมดงตอไปน

1) ความจรงอนประเสรฐขอแรก ทกข

“ดกรภกษทงหลาย กทกขอรยสจเปนไฉน? ควรจะกลาวไดวา อปาทานขนธ 5 อปาทานขนธ 5 เปนไฉน? ไดแกอปาทานขนธคอรป อปาทานขนธคอเวทนา อปาทานขนธคอสญญา อปาทานขนธคอสงขาร อปาทานขนธคอวญญาณ นเรยกวาทกขอรยสจ.”

(ส .ม. (ไทย)19/1679/422)

จะเหนไดวาความจรงอนประเสรฐขอแรกอนคอทกขนนกคอ การมอยของทกข ในทนคออปาทานขนธ 5 ค าวาอปาทานนน จากพจนานกรมราชบณทตยสถานป 2542 มความหมายวา “การยดมนโดยนกเอาเองวาจะตองเปนอยางนนๆ การนกเอาเองและถอมนวา


จะตองเปนอยางนนๆ” ดงนนอปาทานขนธนนกคอการยดมนในขนธ 5 อน เปนท ต งแห งทกข เปนการยดตดโดยอ านาจของก เลส องคประกอบของขนธ 5 มดงน รป เวทนา สญญา สงขาร และ วญญาณ ลกษณะของขนธทง 5 นนกเปนลกษณะทอยในการอธบายของกฏไตรลกษณเปนลกษณะธรรมชาต 3 อยาง ทอธบายครอบคลมถงทกๆสง ลกษณะทง 3 อยางไดแก

(ก) อนจจลกษณะ คอ ความไมเทยง อาการไมคงท อาการไมยงยน ทกสงในโลกยอมมการแปรเปลยนไปเปนธรรมดา ทกสงเกดขนแลวเสอมและสลายไปอาการทแสดงถงความเปนสงไมเทยงของขนธ

(ข) ทกขลกษณะ ความเปนทกข คอ มความบบคนดวยอ านาจของธรรมชาต การเกดขนและสลายตว การทท าใหทกสงไมสามารถทนอยในสภาพเดมไดตลอดไป อาการทไมสมบรณมความบกพรองอยในตว อาการทแสดงถงความเปนทกขของขนธ

(ค) อนตตลกษณะ ความไมใชตวตน ความไมมตวตนทแทจรง ความททกสงไมสามารถบงคบบญชาใหเปนไปตามตองการไดอาการทแสดงถงความไมใชใคร ไมใชของใคร ไมอยในอ านาจควบคมของใคร

2) ความจรงอนประเสรฐขอท 2 สมทย


สมทยคอ เหตแหงทกข ทกสงทกอยางลวนเปนเหตเปนผลกนตนเหตของทกขกคอสมทยนนเอง อนมตนเหตมาจากตณหา

ความก าหนด ความก าหนดนก ฯลฯ ความก าหนดนกแหงจตอนประกอบดวยกามธาตนเรยกวา กามตณหา ความก าหนด ความก าหนดนกแหงจต ฯลฯ อนประกอบดวยรปธาตและอรปธาตเรยกวาภวตณหา ความก าหนด ความก าหนดนก ฯลฯ ความก าหนดนกแหงจตอนสหรคตดวยอจเฉททฏฐ นเรยกวา วภวตณหา เหลานเรยกวา ตณหา 3

(อภ.ว. (ไทย) 35/933/445-446)

(ก) กามตณหา อนหมายถงความยนด ชอบใจ พอใจ ความอยากได ความทะยานอยากไดเพอสนองความตองการทางกามโลกหรอตอบสนองความตองการทางประสาททงหา

(ข) ภวตณหา คอความอยากเปน ความทะยานอยากในภพ อยากคงอย ตดใจในรปภพ อรปภพ ญานสมบต กามคณอารมณ และสสสตทฏฐ เปนความอยากทอยนอกเหนอจากความตองการพนฐานของรป

(ค) วภวตณหา คอความไมอยากเปน ไมอยากได เชน ไมอยากแก ไมอยากจน ไมอยากดบสญ

3) ความจรงอนประเสรฐขอท 3 นโรธ


นโรธ คอ ความดบทกข เปนผลจากการทดบทกขส าเรจ เปนความสนสดปญหา หรอความสนสดแหงทกขคอสภาพทใจหมดสนแลวดวยตณหาอยางสนเชง ปลอยวางและไมอาลยในตณหา อนเปนเหตแหงทกข ดบแลวซงเบญจขนธ

นอกจากน สม ท ย และน โรธน น ย ง เป น ส วนหน งขอ งวงจรปฏจสมปบาทเรยกอกอยางหนงวา กฏอทปปจจยตา อนหมายถง กฏแหงความเปนเหต เปนผลของกนและกนนนเอง ปฏจจสมปบาท เปนกฎธรรมชาตทพระพทธเจาทรงคนพบ เปนการอธบายการทสงทงหลายอาศยซงกนและกนในการเกดขน และการดบ เปนกฏแหงเหตผลทวา ถาสงนม สงนนกม ถาสงนดบ สงนนกดบ

ปฏจจสมปบาท อนโลม เพราะอวชชาเปนปจจย จงมสงขาร เพราะสงขารเปนปจจย จงมวญญาณ เพราะวญญาณเปนปจจย จงมนามรปเพราะนามรปเปนปจจยจงมสฬายตนะ เพราะสฬายตนะเปนปจจย จงมผสสะเพราะผสสะเปนปจจย จงมเวทนา เพราะเวทนาเปนปจจย จงมตณหาเพราะตณหาเปนปจจย จงมอปาทาน เพราะอปาทานเปนปจจย จงมภพเพราะภพเปนปจจย จงมชาต เพราะชาตเปนปจจยจงมชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาส เปนอนวากองทกขทงมวลนนยอมเกด ดวยประการฉะน.

(ว.ม. (ไทย) 4/2/3)


ปฏจจสมปบาท ปฏโลม อนง เพราะอวชชานนแหละดบโดยไมเหลอดวยมรรคคอวราคะ สงขาร จงดบ เพราะสงขารดบ วญญาณจงดบ เพราะวญญาณดบ นามรปจงดบ เพราะนามรปดบ สฬายตนะจงดบ เพราะสฬายตนะดบ ผสสะจงดบ เพราะผสสะดบ เวทนาจงดบ เพราะเวทนาดบ ตณหาจงดบ เพราะตณหาดบ อปาทานจงดบ เพราะอปาทานดบ ภพจงดบ เพราะภพดบ ชาตจงดบเพราะชาตดบ ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาส จงดบ เปนอนวากองทกขทงมวลนนยอมดบ ดวยประการฉะน.

(ว.ม. (ไทย) 4/2/3-4) ส าหรบความเกยวของและสอดคลองกนของปฏจจสมป

บาทกบอรยสจ 4 นนกคอ สมทยนนเปรยบไดเปนปฏจจสมปบาท อนโลม หรอการเกดในปฏจจ-สมปบาท คอเมอมสงหนงเกด จงมอกสงหนงเกดขนตามมา เปนกลาวถงการเกดในปฏจจสมปบาททเปนการเกดขนของเหตแหงทกข ปฏจจสมปบาทเปนการอธบายวงจรของการเกดวาเกดขนมาจากไหน สวนสมทยใน อรยสจ 4 นนคอความเปนจรงอนประเสรฐวาอะไรคอเหตแหงทกข ในท านองเดยวกนนโรธนนกเปน ปฏจจสมปบาท ปฏโลม หรอวงจรแหงการดบในปฏจจสมปบาท คอเมอสงหนงดบ อกสงหนงจงดบลงได

4) ความจรงอนประเสรฐขอท 4 มรรค

ภกษ ท.! ทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ เปนอยางไรเลา? มรรคอนประเสรฐ ประกอบดวยองค 8 ประการ นนนเอง กลาวคอ


สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต สมมาสมาธ. ภกษ ท.! นเรากลาววาทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ

(อง.ตก. (ไทย) 20/501/170)

ทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจหรอมรรคคอ แนวทางด าเนนอนประเสรฐทน าไปสความดบทกข ค าวามรรค แปลวาทาง ส าหรบในทางพทธศาสนานนมรรคเปนการเดนทางจากความทกข . เปนหนทางไปสความเปนอสระหลดพนจากทกข กลาวคอเปนทางในการดบทกขและสมทยทางด าเนนสายกลาง ไมหยอนไมตง แตพอเหมาะเพราะฉะนนจงไดเรยกวามชฌมาปฏปทา มรรคเปนภาวะทตองลงมอปฏบตดวยตนเองจงจะไปสความดบทกขได

ธรรมทปรากฏในสงขตธรรมขางตน สามารถน าเขยนเปนแผนภาพของความสอดคลองกนของ อรยสจ 4 ปฏจสมปปบาท สงขตธรรม และ อสงคตธรรม ดงแผนภาพท 3.3 เมอสามารถเขาใจทกขวาเปนลกษณะตามกฏไตรลกษณ เขาใจเหตแหงทกข(สมทย)วาสามารถอธบายดวยหลกปฏจสมปบาทอนโลม แลวเขาใจวาการดบทกข(นโรธ)เปนเปาหมายโดยหลกปฏจปมปบาทปฏโลม กตองปฏบตตามแนวทางอนประเสรฐทน าไปสการดบทกขนนคอ มรรคมองคแปด


แผนภาพท 3.3 แสดงความสอดคลองของธรรม ใน อรยสจ 4 ปฏจจสมปบาท สงขตธรรมและอสงขตธรรม


ข) ธรรมเพอการเขาถงนพพาน การเขาถงนพพานนนคอการดบกเลสตณหาทงหลายจนหมดสนนนเอง ดงนนการทจะดบกเลสตณหาทงหลายไดนน ผทมงสนพพานตองมงละอวชชาและตณหา เพอทจะใหถงวชชาและวมตต โพธปกขยธรรม คอ ธรรมทเปนเครองเกอหนนในการตรสรหรอเปนธรรมทเกอหนนแกอรยมรรค เพอทจะใหรแจงซงอรยสจ 4

ดกรภกษทงหลาย กโพธปกขยธรรมเปนไฉน? คอ สทธนทรย เปนโพธปกขยธรรม ยอมเปนไปเพอความตรสร ฯลฯ ปญญนทรยเปนโพธปกขยธรรม ยอมเปนไปเพอความตรสร.

ดกรภกษทงหลาย ตนไมของเทวดาชนดาวดงสชนดใดชนดหนง ตนปารฉตตกะ โลกกลาววา เปนยอดของตนไมเหลานน แมฉนใด โพธปกขยธรรมเหลาใดเหลาหนงปญญนทรย บณฑตกลาววา เปนยอดแหงโพธปกขยธรรมเหลานน เพราะเปนไปเพอความตรสรฉนนนเหมอนกน.

(ส .ม.19/1074-1075/259)

โดยธรรมในโพธปกขยธรรมแตละหมวดนนตางกเปนธรรมทเปนการสงเสรมซงกนและกน อานาปานสต เปนธรรมทมสวนสงเสรมสตปฏฐาน 4 สวนสตปฏฐาน 4 กชวยสงเสรมโพชฌงค 7 ดงพทธวจนะในพระไตรปฎกดงน

http://th.wikipedia.org/wiki/อานาปานสต

http://th.wikipedia.org/w/index.php?title=สตปฏฐาน&action=edit&redlink=1



“ดกรภกษทงหลาย อานาปานสต อนภกษเจรญแลว ท าใหมากแลว ยอมมผลมาก มอานสงสมาก ภกษทเจรญอานาปานสตแลว ท าใหมากแลว ยอมบ าเพญสตปฏฐาน 4 ใหบรบรณได ภกษทเจรญสตปฏฐาน 4 แลว ท าใหมากแลวยอมบ าเพญโพชฌงค 7 ใหบรบรณได ภกษทเจรญโพชฌงค 7 แลว ท าใหมากแลว ยอมบ าเพญวชชาและวมตตใหบรบรณได ฯ”

(ม.อ. (ไทย) 14/287/155)

“สมยหนง พระผมพระภาค แรกตรสร ประทบอย ณ อชปาลนโครธ แถบฝงแมน าเนรญชรา ครงนน พระผมพระภาคทรงหลกออกเรนอยในทลบ ไดเกดความปรวตกขนในพระหฤทยอยางนวา ทางนเปนทไปอนเอก เพอความบรสทธของสตวทงหลาย เพอลวงความโศกและความร าไร เพอความดบสญแหงทกขและโทมนส เพอบรรลธรรมทถกตอง เพอท านพพานใหแจง คอ สตปฏฐาน ๔ สตปฏฐาน ๔ เปนไฉน? ภกษในธรรมวนยนพจารณาเหนกายในกายอย มความเพยร มสมปชญญะ มสต พงก าจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสยพจารณาเหนเวทนาในเวทนาอย … พจารณาเหนจตในจตอย … พจารณาเหนธรรมในธรรมอย มความเพยร มสมปชญญะ มสต พงก าจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสย ทางนเปนทไปอนเอกเพอความบรสทธของสตวทงหลาย

http://th.wikipedia.org/wiki/อานาปานสต

http://th.wikipedia.org/wiki/อานสงส


http://th.wikipedia.org/wiki/วชชา

http://th.wikipedia.org/wiki/วมตต


เพอลวงความโศกและความร าไร เพอความดบสญแหงทกขและโทมนส เพอบรรลธรรมทถกตอง เพอท านพพานใหแจง คอ สตปฏฐาน 4 …”

(ส .ม. (ไทย) 19/754/184)

สตปฏฐาน 4 นน เมอปฏบตอยางดงามยอมเปนเครองสนบสนนใหเกดวชชาและวมตต เพอท านพพานใหแจง สวนเสนทางในการเจรญสนพพานนน ดงทกลาวมากอนหนานวา อรยมรรคมองค 8 นนคอทางสายกลางในการเดนทางเขาสอสงขตธรรม การทเดนตามเสนทางสายกลางน กเพอใหหลดพนจากอวชชาและตณหา และไปใหถงซงวชชาและวมต พระพทธเจาเคยตรสไววา “….เมอภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค 8 เมอกระท าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค 8 สตปฏฐาน 4 ยอมถงความเจรญบรบรณบาง….” (ส .ม. (ไทย) 19/282/74) กลาวคอเมอไมยนดและไมเสยใจในสมผสทง 5 (ตา ห จมก ลน และกาย) เปนการสงผลให สจรต 3 เจรญ และเมอเจรญดวย สจรต 3 ดวยการเจรญ กาย วจ และมโนสจรต แลวละ กาย วจ และมโนทจรต แลวกสงผลตอใหสตปฏฐาน 4 บรบรณ เมอสตปฏฐาน 4 บรบรณดวยการฝกสตและใชสตพจารณาเหนกายในกาย พจารณาเหนเวทนาในเวทนา พจารณาเหนจตในจต พจารณาเหนธรรมในธรรม มความเพยร มสมปชญญะ มสต พงก าจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสย กจะสงผลให โพชฌงค


7 บรบรณ. และเมอโพชฌงค 7 บรบรณแลว ยอมยงวชชาและวมตใหสมบรณ (ส .ม. (ไทย) 9/396-399/100-101)

3.3 นพพานตามพทธวจนะในสงขตะ

นพพานตามพทธวจนะทปรากฏในสงขตะนนคอ ตทงคนพพาน หรอทเรยกกนวานพพานชวคราว (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต); 2552: 277) เนองจากเปนทนพพานทมลกษณะทปรากฏอยในสงขตธรรมคอ มการเกด การเสอม และการเปลยนแปลงปรากฏ ยงไมใชนพพานทแทจรง เปนนพพานท เกดขนในชวขณะหนงเทานน วากนวาส าหรบปถชนธรรมดานน ตทงคนพพานบางทกอาจเกดขนไดในชวงเวลาทไมรมรอนดวยสข ดวยทกข อยชวงขณะหนง แตพอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ไปปะทะกบ รป รส กลน เสยง สงสมผสทางกาย สงสมผสทางอารมณ กเกดอปาทานขน ท าใหตทงคนพพานเสอมหรอหายไป ในพระไตรปฎกพระพทธเจาไดทรงอธบายถงตทงคนพพานไวดงน

ภกษ ท .! เมอบคคลเหนซ งความไม เทยง ความแปรปรวน ความจางคลาย ความดบ ของรป…เวทนา…สญญา…สงขาร…วญญาณ นนเทยว แลวเหนดวยปญญาอนชอบตามทเปนจรงวา รปทงปวงทงในกาลกอน และกาลน ไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา ดงนอย, โสกะปรเทวะทกขะโทมนส อปายาสทงหลายยอมละไป.


เพราะละเสยไดซ งโสกะปรเทวะทกขะโทมนสอปายาสทงหลายเหลานน เขายอมไมสะดงหวาดเสยว; เมอไมสะดงหวาดเสยว ยอมอยเปนสข; ผอยเปนสข (ดวยอาการอยางน) เรากลาววา เปนภกษผ ตทงคนพพโต (ดบเยนดวยองคนนๆ) ดงน

(ส .ข. (ไทย)17/88/43)

นอกจากนจากเนอความจากหนงสออรยสจจากพระโอษฐ ภาคตน ไดกลาวถงค าอธบายของพระอานนททไดขยายความเกยวกบ ตทงคนพพานแกพระอทายไวดงน

… อาวโส ! ภกษในกรณน สงดแลวจากกาม สงดแลวจากอกศลธรรมเขาถง ปฐมฌาน อนมวตกวจาร มปตและสข อนเกดจากวเวก แลวแลอย.อาวโส ! ตทงคนพพาน อนพระผมพระภาคตรสไว ดวยเหตมประมาณเทานแลเมอกลาว โดยปรยาย

(อง.นวก. (ไทย) 23/254/365 อางถงใน พทธวจนะ 2: อรยสจจากพระโอษฐ วดนาปาพง, 2552:676)

และสามารถอธบายไดในท านองเดยวกน กบในกรณของปฐมฌาณ ในสวนของ ทตยฌาน ตตยฌาน จตตถาฌาน อากาสานญจายตนะ วญญาณญญายตนะ อากญจญญายตนะ และ เนวสญญานาสญญายตนะ ในฐานะเปนตทงคนพพานโดยปรยาย สวนสญญา


เวทยตนโรธซงมการสนอาสวะนน กลาวไวในฐานะเปนตทงคนพพานโดยนปปรยายดงน

อาวโส ! นยอนอกมอย : ภกษ กาวลวงเสยซงเนวสญญานาสญญายตนะโดยประการทงปวง เขาถง สญญาเวทยตนโรธ แลวแลอย. อนง เพราะเหนดวยปญญา อาสวะทงหลายของเธอนนกสนไปรอบ. อาวโส! ตทงคนพพานอนพระผมพระภาคตรสไว ดวยเหตมประมาณเทานแล เม อกลาว โดยนปปรยาย

(อง.นวก. (ไทย) 23/254/365 อางถงใน พทธวจนะ 2: อรยสจจากพระโอษฐ วดนาปาพง, 2552:677)

3.4 นพพานตามพทธวจนะในอสงขตะ

“นพพาน” แปลวา ความปราศจากกเลสทรอยรด หมายถง ความดบกเลสและกองทกข (พระธรรมกตวงศ (ทองด สรเตโช), 2548 : 413) เปนเปาหมายอนสงสดในพทธศาสนา

นพพานตามพทธวจนะนนเปนธรรมทปรากฏอยในอสงขตะ เนองจาก มลกษณะของอสงขตะคอ ไมปรากฏการเกด ไมปรากฏความเสอม และเมอตงอยไมปรากฏความแปรปรวน

ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวา ความก าจดราคะ ความก าจดโทสะ ความก าจดโมหะ ดงน ค าวาความก าจดราคะ


ความก าจดโทสะ ความก าจดโมหะ นเปนชอแหงอะไรหนอ? พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรภกษ ค าวา ความก าจดราคะ ความก าจดโทสะ ความก าจดโมหะ นเปนชอ แหงนพพานธาต เพราะเหตนน จงเรยกวาธรรมเปนทสนอาสวะ

(ส .ม. (ไทย) 19/31/7)

ก) ประเภทของนพพาน นพพานธาตจากพระไตรปฎกไดกลาวไววามอย 2 อยางอนไดแก สอปาทเสสนพพานธาตและอนปาทเสสนพพานธาต ซงนพพานธาตทง 2 ธาตน เปนนพพานธาตส าหรบพระอรหนตทสามารถดบอาสวะกเลสไดแลวหมดสนแตสามารถจ าแนกความแตกตางไดดงน

(1) สอปาทเสสนพพานธาต เปนนพพานธาตของพระอรหนตผสนอาสวะกเลสทงหลายแลวแตยงมอนทรย 5 ตงอยหรอยงไมถกก าจดโดยสนเชง ดบกเลสแลวแตยงมเบญจขนธเหลอท าใหมความรสก สข ทกขทยงเหลออยหากแตไมยดตด และสนแลวซง ราคะ โทสะและโมหะ

ภกษ ท.! สอปาทเสสนพพานธาต เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท.! ภกษในธรรมวนยน เปนพระอรหนต ผมอาสวะสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว ไดท ากจทควรท าเสรจแลว ปลงภาระลงไดแลว ไดบรรลถงประโยชนของตนแลว มกเลสอนเปนเครองผกตดใหอยกบภพสนไปรอบแลว หลดพนแลวเพราะรโดยชอบ. อนทรยหาของเธอยงตงอย เพราะเปน


อนทรยทยงไมถกก าจด เธอยอมเสวยอารมณอนเปนทชอบใจบาง ไมเปนทชอบใจบาง ใหรสกสขและทกขบาง. ความสนไปแหงราคะ ความสนไปแหงโทสะ ความสนไปแหงโมหะของเธอ อนใด, ภกษ ท.! อนนนแหละ เราเรยกวา สอปาทเสสนพพานธาต

(ข.อต. (ไทย) 25/222/192) (2) อนปาทเสสนพพานธาต เปนนพพานธาตของพระ

อรหนตผสนอาสวะกเลสแลวเชนกนหากแตมความแตกตางจาก “สอปาทเสสนพพานธาต” ตรงทเปนนพพานธาตของพระอรหนตทสนแลวทง ราคะ โทสะ โมหะ รวมถงเวทนาในขนธ 5 ทงนรวมถงพระอรหนตทยงไมดบขนธ 5 และพระอรหนตทดบขนธแลว

ภกษ ท.! กอนปาทเสสนพพานธาต เปนอยางไรเลา ? ภกษ ท.!ภกษในธรรมวนยน เปนพระอรหนต ผมอาสวะสนแลว อยจบพรหมจรรยแลวไดท ากจทควรท าเสรจแลว ปลงภาระลงไดแลว ไดบรรลถงประโยชนของตนแลวมกเลสอนเปนเครองผกตดอยกบภพสนไปรอบแลว หลดพนแลวเพราะรโดยชอบ.

ภกษ ท.! เวทนาทงหลายทงปวงของเธอ อนเธอไมเพลดเพลนแลว จกดบเยนในโลกนเอง. ภกษ ท.! อยางนแล เราเรยกวา อนปาทเสสนพพานธาต.

(ข.อต. (ไทย) 25/222/192)


ข ) ไวพจนของนพพาน ในพระไตรปฎกสวนหน งพระพทธเจาไดกลาวถงนพพานเอาไวดงน

ภกษ ท.! เราจกแสดงซงนพพาน แกพวกเธอทงหลาย, พวกเธอทงหลาย จงฟงความขอนน. ภกษ ท.! นพพานนนเปนอยางไรเลา? ภกษ ท .! ความสนไปแหงราคะ, ความสนไปแหงโทสะ , ความสนไปแหงโมหะ, อนใด; ภกษ ท.! อนนแล เราเรยกวา นพพาน

(ส .สฬา. (ไทย) 18/741/442)

นอกจากน ในบทเดยวกนพระพทธเจายงไดทรงแสดงถงความหมายของค าอนๆอก 32 ค า ทพระพทธเจาไดทรงแสดงความหมายไวอนมนยเชนเดยวกนกบค าวานพพาน

ภกษ ท.! เราจกแสดงซง . . . . แกพวกเธอทงหลาย, พวกเธอทงหลาย จงฟงความขอนน. ภกษ ท.! นพพานนนเปนอยางไรเลา? ภกษ ท.! ความสนไปแหงราคะ, ความสนไปแหงโทสะ, คงามสนไปแหงโมหะ, อนใด; ภกษ ท.! อนนแล เราเรยกวา….


ซงค าเหลานเปนทมาของไวพจนหรออธวจนะของนพพานทง 32 ค า ซงไดปรากฏอยในพทธวจนะในพระไตรปฎกอกมากมาย ไวพจนของนพพาน 32 ค า มดงตอไปน

อสงขตะ (ธรรมทไมมปจจยปรงแตง หรอปจจยปรงแตงไมได) อนตะ (ธรรมทไมนอมไปในสงใด หรอสงใดนอมไปไมได) อนาสวะ (ไมมอาสวะอนเปนสงเศราหมองโดยประการทงปวง) สจจะ (ของจรงเพยงสงเดยว ไมมสงทสองเทยบ) ปาระ (ฝงนอกทกเลสและทกขตามไปไมถง) นปณะ (สงละเอยดออนส าหรบการศกษาและปฏบต ไมมสงใดยงกวา) สทททสะ (อนผไมสนอาสวะเหนไดยากทสด) อชชชระ (ไมมความคร าคราลงโดยประการทงปวง) ธวะ (ยงยนมนคงไมแปรผน) อปโลกนะ (เปนทจองมองแหงสตวเพอการบรรลถง) อนทสสนะ(ไมมการแสดงออกทางวตถหรอทางตา:ผอนพลอยเหนดวยไมได) นปปปญจะ (ไมมเครองกดกนใหเนนชาเพราะวางจากกเลส) สนตะ (สงบระงบจากการปรงแตงเสยดแทงเผาลน) อมตะ (ไมตายเพราะไมมการเกด เพราะไมอยในอ านาจเหตปจจย) ปณตะ (ประณตละเอยด เพราะพนไปจากความเปนรปธรรมและนามธรรม) สวะ (สงบเยนเพราะไมมไฟกเลสและไฟทกข) เขมะ (เกษมจากสงรบกวนทกชนด)


ตณหกขยะ (เปนทสนไปแหงตณหา หรอภาวะสนสดแหงตณหา) อจฉรยะ (นาอศจรรย ไมมสงใดนาอศจรรยเทา) อพภตะ (สงทไมมไมเปนควรน ามาบอกกลาวในฐานะสงทไมเคยบอกกลาว) อนตกะ (ไมมเสนยดจญไร เพราะพนดพนชว) อนตกธมมะ (มปรกตภาวะไมมเสนยดจญไรเปนธรรมดา) อพยาปชฌะ (ไมมความเบยดเบยนเปนสภาวะ) วราคะ (ไมมความยอมตดในสงใด มแตจะท าใหคลายออก) สทธ (บรสทธหมดจด เพราะไมมทตงแหงความเศราหมอง) มตต (เปนความปลอยความหลดจากความยดมนถอมนดวยอปาทาน) อนาลยะ (ไมเปนทตงทอาศยแหงกเลสและความทกข) ทปะ (เปนดวงประทปทพงของสตวผตกจมอยในความมดคออวชชา) เลณะ (เปนเสมอนทหลบซอนจากภยของสตวผหนภย) ตาณะ (เปนเสมอนทตานทานของสตวผแสวงหาทตานทานขาศกศตร) สรณะ (เปนทแลนไปสแหงจตทรสกวามภยตองการทพง) ปรายนะ (เปนเปาหมายในเบองหนาแหงสตวผเวยนวายอยในวฏฏะ)

(ส .สฬา. (ไทย) 18/674/362, 18/720-751/370-373)


4.สรป

บทความเรอง นพพาน: การศกษาวเคราะหตามพทธวจนะในพระไตรปฎกบาล ฉบบน ม 4 สวนทส าคญ ในสวนแรกเปนการอธบายถงประเดนความขดแยงในปญหาการตความทางพทธศาสนาทยงมอยในการใชมาตรฐานการอางองทหลากหลายทงจากพทธวจนะ และจากสวนทไมใชพทธวจนะ ทงจากภายในประเทศและตางประเทศ นบเปนความขดแยงทยงหาขอสรปไมได สวนทสองเปนการแจกแจงพทธวจนะทใชในการแกปญหาความขดแยงในค าสอน แลวมาสรปหลกพทธวจนะโดยใชปญญาในการพ จารณ าโดยใชค าของพระพทธเจาเปนมาตรฐาน ประกอบกบการพสจนสจจะความจรงนนดวยตนเองโดยประจกษ ไมตองคาดคะเน ไมตองค านวน ไมตองเชอตามผอนอกตอไป สวนทสามเปนการแจกแจงวเคราะหนพพานตามทปรากฏในพทธวจนะทงทปรากฏในสงขตะ และ อสงขตะ ดงแผนภาพ 4.1 ทอธบายความสอดคลองของธรรมของพระพทธองคในสวนของสงขตะจนเขาสนพพานในอสงขตะ บคคลผทพยายามประพฤตปฏบตตามมรรควธในไตรสกขาทง ศล สมาธ ปญญา กเลสเบาบางพนจากโลกยะ เขาสโลกตระเปนอรยะบคคลในระดบพระเสขะ ซงอยในสงขตะอยเพราะยงอยในลกษณะทมการเกดปรากฏ การเสอมปรากฏ และเมอตงอยการแปรปรากฏ เมอพระเสขะหมดสนอาสวะ คอราคะ โทสะ และโมหะ ส าเรจอรหตตผลเปนพระอเสขะ แมจะยงอยในโลกตระแตกเปนสวนทเปนอสงขตะ หรอพระนพพาน ทไม


มการเกดปรากฏ ไมมความเสอมปรากฏและเมอตงอย ไมปรากฏความแปรปรวน

แลวมาท าการสรปในสวนทสนไดวา พทธวจนะในพระไตรปฎกไดปรากฏขอมลนพพานทงในสวนสงขตะและอสงขตะ พระพทธองคไดทรงกรณาบอกสอนธรรมวนยสวนใหญแทบทงหมดในสวนสงขตธรรมอนเปนแนวทางเพอใหเขาถงนพพาน นพพานทปรากฏในสวนของสงขตธรรมนนยงไมเปนนพพานทเปนเปาหมายของทางพทธศาสนา เรยกวาตทงคนพพาน ยงไมมการดบกเลสทสนสด แตเปนการดบกเลสในชวขณะหนง นพพานท เปนเปาหมายสงสดทางพระพทธศาสนาเปน นพพานทอยในอสงขตะ เปนการดบกเลสอาสวะอยางสนเชงคอ ทงราคะ โทสะ และโมหะ เปนการหมดซงความทกขทงสน ครนพระอเสขะหรอพระอรหนตผรพระนพพานโดยความเปนพระนพพานแลว พระพทธองคไดทรงบอกถงลกษณะของพระอรหนตวาทานยอมไมส าคญพระนพพาน ยอมไมส าคญในพระนพพาน ยอมไมส าคญโดยความเปนพระนพพาน ยอมไมส าคญพระนพพานวา ของเรา ยอมไมยนดพระนพพาน

ยงมค าไวพจนหรอค าทพระพทธเจาใชแทนค า นพพานในอสงขตะอยมากมายอกหลายค ากวา 30 ค า อยางไรกตามค าแปลทไดมานน กยงถอวาเปนการตความโดยอางองอรรถกถาในรนหลงอยด ยงไมสามารถถอวา สามารถท าความเขาใจไดถกตองทงหมดได สวนประเดนขอถกเถยงกนวานพพานเปนอตตา หรอ นพพานเปน


อนตตา นนยงมไดปรากฏชดเจนตามพระสตรในพทธวจนะในพระไตรปฎก ตามหลกมาตรฐานพทธวจนะจงอยาเพงเชอ และอยาเพงไมเชอ ทงนยงตองท าการพสจนในขนตอไปตามพทธวจนะในการใชปญญาตามกาลามสตร และวธการพสจนหาสจจะความเปนจรงทแนแทนน ผพสจนควรตองคนหาดวยการปฏบตตามหลกธรรมของพระพทธองคใหเขาถงพระนพพานเปนพระอรหนตอยางแทจรง จงนบวารจรงสจจะเรองนพพาน นพพานตามพทธวจนะคอความสนไปแหงราคะ ความสนไปแหงโทสะ และ ความสนไปแหงโมหะ คงไมสามารถสรปออกมาไดเปนค าใดค าหนงทแตกตางจากค าของพระพทธองค เมอทานยงไมไดปฏบตธรรมจนเขาถงนพพานไดจรงตามพทธธรรมทพระพทธองคไดทรงชทางไว กควรพจารณาดวยปญญาอยาเพงรบเชอ หรอ อยาเพงรบไมเชอ

- 58 -

- 58

-

- 59 -

5.ขอเสนอแนะ การแกปญหาโดยใชหลกพทธวจนะนนสามารถน ามาแกปญหา

ความขดแยงในเรองอนๆทางพระพทธศาสนาไดจรง การสงเสรมใหชาวพทธศาสนกชนทงหลายศกษาท าความเขาใจพทธวจนะใหมากขนนน เปนการสรางความสามคคขนในพทธบรษท เพราะค าของพระพทธเจานนเปนค าแทแนนอนทไมขดกน การคนหาขอมลในปจจบนโดยใชคอมพวเตอรคนหาค าพองนนสามารถท าไดงายมาก ฉะนนการสงเสรมใหพทธศาสนกชนทงหลาย ศกษาค าสอนโดยตรงของพระสมมาสมพทธเจาจะเปนการปองกนการผดเพยนในการตความหมายทแทจรง

นอกจากนนการทพทธศาสนกชนทงหลาย ทเคยยดมนแตเฉพาะค าสอนครบาอาจารยของตนเอง ควรจะตองเปดใจศกษาหลกการแกปญหาความขดแยงโดยใชหลกพทธวจนะใหมาก การน าค าของครบาอาจารยมาเปรยบเทยบกบค าของพทธวจนะตามหลกมหาปเทสเชนเดยวกบทพระมหากจจยนะใหสอบเทยบค าอธบายของทานกบพระพทธองคกอน นบเปนการปองกนการตความทผดพลาด แลวท าการพสจนดวยการประพฤตปฏบตธรรมใหเขาถงเปาหมายของพระพทธศาสนาคอพระนพพานอยางจรงจง จะเปนการท าใหพทธศาสนามนคงแขงแรงสบตอไปอยางยง

อกษรยอ เพอความสะดวกแกผทยงไมเขาใจเรองอกษรยอทใชหมายแทนชอคมภร ซงมอยโดยมาก พระวนยปฎก ว.มหา. วนยปฎก มหาวภงค ว.ภกขน วนยปฎก ภกขนวภงค ว.ม. วนยปฎก มหาวรรค ว.จ. วนยปฎก จฬวรรค ว.ป. วนยปฎก ปรวารวรรค พระสตตนตปฎก ท.ส. ทฆนกาย สลกขนธวรรค ท.ม. ทฆนกาย มหาวรรค ท.ปา. ทฆนกาย ปาฏกวรรค ม.ม. มชฌมนกาย มลปณณาสก ม.ม. มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก ม.อ. มชฌมนกาย อปรปณณาสก ส .ส. สงยตตนกาย สคาถวรรค ส .น. สงยตตนกาย นทานวรรค ส .ข. สงยตตนกาย ขนธวารวรรค ส .สฬา. สงยตตนกาย สฬายตนวรรค ส .ม. สงยตตนกาย มหาวารวรรค อง.เอกก. องคตตรนกาย เอกกนยาต องทก. องคตตรนกาย ทกนบาต อง.ตก. องคตตรนกาย ตกนบาต อง.จตกก. องคตตรนกาย จตกกนบาต อง.ปญจก. องคตตรนกาย ปญจกนบาต อง.ฉกก. องคตตรนกาย ฉกกนบาต อง.สตตก. องคตตรนกาย สตตกนบาต อง.อฏฐก. องคตตรนกาย อฏฐกนบาต

อง.นวก. องคตตรนกาย นวกนบาต อง.ทสก. องคตตรนกาย ทสกนบาต อง.เอกาทสก. องคตตรนกาย เอกาทสกนบาต ข.ข. ขททกนกาย ขททกปาฐะ ข.ธ. ขททกนกาย ธรรมบท ข.อ. ขททกนกาย อทาน ข.อต. ขททกนกาย อตวตตกะ ข.ส. ขททกนกาย สตตนบาต ข.วมาน. ขททกนกาย วมานวตถ ข.เปต. ขททกนกาย เปตวตถ ข.เถร. ขททกนกาย เถรคาถา ข.เถร. ขททกนกาย เถรคาถา ข.ชา. ขททกนกาย ชาดก ข.ม. ขททกนกาย มหานทเทส ข.จ. ขททกนกาย จฬนทเทส ข.ปฏ. ขททกนกาย ปฏสมภทามรรค ข.อป. ขททกนกาย อปทาน ข.พทธ. ขททกนกาย พทธวงส ข.จรยา. ขททกนกาย จรยาปฎก พระอภธรรมปฎก อภ.สง. อภธมมปฎก ธมมสงคณ อภ.ว. อภธมมปฎก วภงค อภ.ธา. อภธมมปฎก ธาตกถา อภ.ป. อภธมมปฎก ปคคลบญญต อภ.ก. อภธมมปฎก กถาวตถ อภ.ย. อภธมมปฎก ยมก อภ.ป. อภธมมปฎก ปฏฐาน ตวอยาง : 18/674/362 ใหอานวา

พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม 18 ขอท 674 หนา 362

บรรณานกรม บรรณานกรมภาษาบาล-ไทย 1) ชนปฐมภม (Primary Source) มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก, 2500.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2539. มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย., พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

กรงเทพฯ : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2539. 2) แหลงอางองชนทตยภม (Secondary Source) คณะกรรมาธการ การศาสนา ศลปะและวฒนธรรม สภาผแทนราษฎร, รายงานกรณวดพระธรรมกาย, กรงเทพมหานคร: สหธรรมก, 2542. ทศพร ศรค า, พระไตรปฎกและการตความ. มหาวทยาลยธรรมกายแคลฟอเนย, 2552. พระมหาบญเลศ ฐานทนโน และคณะ. อรยวนย รวบรวมจากพระไตรปฎก. กรงเทพมหานคร:

ควพรนท, 2552. พระคกฤทธ โสตผโล วดนาปาพง. วนนชาวพทธศกษาและปฏบตตามใคร?. ปทมธาน, 2552 พระธรรมกตวงศ(ทองด สรเตโช), ค าวด. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพเลยงเชยง, 2548. พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต). กรณธรรมกาย. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ อ าไพ, 2542. ไตรลกษณ. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา , 2541. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). พทธธรรม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณ ราชวทยาลย, 2552. ,_______, คนไทยใชกบเฒา? เถรวาท vs. ลทธอาจารย. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพพมพสวย,2552 ,_______, นกวชาการเทศ-ไทย หาความรใหแนใชแคคดเอา. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ

เจรญด มนคงการพมพ, 2554 ,_______, พระไทย ใชเขาใชเรา? (นพพาน-อนตตา: ฉบบเพยงเพอไมประมาท).

กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม, 2553 พระไพศาล วสาโล. พทธศาสนาไทยในอนาคต แนวโนมและทางออกจากวกฤต.

กรงเทพมหานคร: มลนธโกมลคมทอง, 2552 พระสมชาย ฐานวฑโฒ. นพพานเปนอตตาหรออนตตา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพประดพทธ

, 2542

พระมหาทองคณ ธรปญโญ (ขนนไทย). “การศกษาเปรยบเทยบเรองนพพานในพระพทธศาสนาเถร วาท มหายานนกายโคยาจารและวดพระธรรมกาย”. วทยานพนธปรญญาพทธศาสตร มหาบญฑต, บญฑตวทยาลย: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2549

พทธทาสภกข. พทธประวตจากพระโอษฐ. กรงเทพมหานคร : จงโจการพมพ, 2515. ,_______, ขมทรพยจากพระโอษฐ. กรงเทพมหานคร : จงโจการพมพ, 2517. ,_______, ปฏจจสมปบาทจากพระโอษฐ. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, 2551. ,_______, อรยสจจากพระโอษฐภาคตน. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, 2551. ,_______, อรยสจจากพระโอษฐภาคปลาย. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, 2551. แสง จนทรงาม., พระพทธศาสนาจากพระโอษฐ ฉบบสมบรณ. กรงเทพฯ: สรางสรรคบคส, 2548 วชระ งามจตรเจรญ, “นพพานในพทธปรชญาเถรวาท: อตตาหรออนตตา”, วทยานพนธอกษร

ศาสตร ดษฏบณฑต, บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2544. บรรณานกรมภาษาตางประเทศ 1) แหลงอางองชนทตยภม (Secondary Source) Budhakar Dikshit. Sermons and Sayings of the Buddha. 2nd edition. Bombay : Chetana,

1977. Geoffrey Parrinder. The Wisdom of the Early Buddhist. New York : Simon snd Schuster,

1958. Narada. The Buddha and His Teachings. Colombo : Vajirarama, 1973. Susunaga Weeraperuma. Nirvana The Highest Happiness, 2nd edition, New Delhi India:

New Age Books, 2006. Steven Collins. Nirvana and other Buddhist Felicities: Utopias of the Pali imaginaire,

United Kingdom: Cambridge University Press, 1998 The Questions of King Milinda. translated by T.W.Rhys Davids. Delhi: Motilal Banarsidass,

1965. Theodore Stcherbatsky. The Conception Of Buddhist Nirvana, Delhi: Motilal Banarsidass,

1998 Walpola Sri Rahula. What the Buddha Taught. 2nd enlarged edition. Bedford: Gordon

Fraser, 1972.

“

?

”

. . ) 19/31/7)

“

. . )





Documents