بسمه تعالی0

معاونت بهداشت، مرکز مدیریت بیماریهای غیرواگیر، اداره سرطان دبیرخانه برنامه ملی ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت

ایران

دستورالعمل اجرایی برنامه ملی ثبت سرطان

ایران

(1395)شهریور ماه

فهرست

صفحهعنوان

- مقدمه1بخش ( Case-finding- موردیابی )2بخش

- داده های مورد نیاز برای ثبت موارد سرطانی3بخش - داده های ضروری در برنامه ثبت سرطان3-1- داده های انتخابی در برنامه ثبت سرطان3-2

- روشهای جمع آوری داده ها از منابع ثبت سرطان4بخش

- کد گذاری اطالعات تومور5بخش ICD-O- کلیات سیستم کدگذاری 5-1ICD-O- قوانین کدگذاری توپوگرافی در سیستم کدگذاری 5-2 - قوانین کدگذاری مورفولوژی، رفتار و درجه تومور در5-3

ICD-Oسیستم کدگذاری Multiple Primary- قوانین کدگذاری تومورهای اولیه متعدد )5-4

tumors)

(Data Entry- فرآیند ورود داده ها )6بخش

- کنترل کیفی داد ه های ثبت سرطان7بخش

- آناليز و گزارش دهی نتایج ثبت سرطان8بخش

- مقدمه1بخش سرطان درحال حاضر به عنوان سومین علت مرگ ومیر دراکثر جوامع از جمله در

ایران مطرح می باشد. در سالهای اخیر میزان بروز برخی از سرطانها از جمله سرطان های روده و پستان افزایش روزافزونی داشته است. لذا امروزه سرطانها

یکی از اولویتهای مهم بخش سالمت در ایران بشمار می روند و توجه به این نوع

بیماریها وبرنامه ریزی برای کنترل آنها امری بسیار ضروری و مهم بوده و می تواندنقش بسیار مهمی در ارتقای سطح سالمت در جامعه ایفا نماید.

اولین قدم در کنترل سرطان، جمع آوری اطالعات و آمار دقیق و کامل از بیماران برنامه ثبت سرطان مبتنی برکه این هدف در قالب سرطانی می باشد که

قابل دستیابی می باشد. جمع آوری اطالعات دقیق و کامل از بیمارانجمعیت سرطانی می تواند در برنامه ریزی صحیح برای کنترل سرطان مفید واقع شده و در

حقیقت اولین و مهمترین مرحله در طراحی برنامه جامع کنترل سرطان ایران میباشد.

این بوددستورالعمل اجرایی برنامه ملی ثبت سرطان ایرانهدف از تدوین که یک منبع مستند و یک راهنمایی عملی برای اجرای صحیح برنامه ملی ثبت سرطان

در اختیار دبیرخانه های برنامه ثبت سرطان در دانشگاهها قرار گرفته و فرآیند ثبت سرطان در کلیه دانشگاهها و استانهای ایران بطور هماهنگ و یکپارچه اجرا گردد. در

تهیه این دستورالعمل از راهنماها، دستورالعمل ها و قوانین تدوین شده توسط سازمانهای بین المللی مثل آژانس بین المللی تحقیقات سرطان و انجمن بین المللی نظامهای ثبت سرطان و همچنین برخی ثبت سرطانهای موفق در سطح دنیا از جمله

(. 1-18برنامه ثبت سرطان در آمریکا استفاده شده است ) امیدواریم با استفاده از این دستورالعمل و اجرای دقیق و صحیح برنامه ملی ثبت

سرطان بتوانیم آمار و اطالعات معتبر و دقیقی از توزیع انواع سرطانها در ایران را جمع آوری نماییم. بدیهی است این آمار و اطالعات نقش بسیار مهمی در سیاست

گذاری و طراحی برنامه جامع کنترل سرطان ایران خواهد داشت. در حقیقت باید به این نکته واقف باشیم که با اجرای صحیح برنامه ملی ثبت سرطان می توان گام

موثری در راستای کنترل سرطان در ایران برداریم.

( )یافتن مواردCase-finding- موردیابی )2بخش سرطانی(

فرآیند مورد یابی عبارتست از یافتن کلیه موارد سرطانی جدید که در یک دوره زمhhانیمشخص در منطقه تحت پوشش برنامه ثبت سرطان رخ می دهند.

تعریف مورد سرطانی قابل ثبت:.1

بطور کلی بیمارانی که باید در برنامه هhhای ثبت سhhرطان ثبت شhhوند شhامل مhhواردزیر هستند:

- کلیه موارد کارسینوما و سارکوما و کلیه مواردی که در بخش مورفولوژی از1 ( مشhhخص شhhده انhhد3 بعنوان موارد بدخیم )کhhد رفتhhار ICD-Oسیستم کدگذاری

باید ثبت شوند.in- کلیه موارد تومورهای درجا )2 situ ارhhد رفتhhتم 2( )کhhدر سیس ICD-Oدhhبای )

ثبت شوند. با توجه به اهمیت تومورهhhای مغhhزی، توصhhیه می شhhود تومورهhhای خhhوش-1نکته ( مغز نیز ثبت شوند.ICD-O در سیستم 0( )کد رفتار benignخیم ) دارندملیت ایرانی در برنامه ملی ثبت سرطان ایران فقط بیمارانی که -2نکته

ثبت می شوند. ثبت می شhhوند وتومورهای اولیه در برنامه ملی ثبت سhhرطان صhhرفا -3نکته

موارد ثانویه شامل متاستازها و تومورهای راجعه ثبت نمی شوند. در بhhرخی مhhوارد در گزارشhhات تشخیصhhی و درمhhانی از اصhhطالحات مبهم-3نکته

استفاده می شود. در این شرایط بر اساس نوع اصطالح بکار برده شده مطابق بhhاجدول ذیل، در خصوص ثبت مورد سرطانی تصمیم گیری می شود.

ثبت شوندنبایدمواردی که ثبت شوندبایدمواردی که Compatible withConsistent withMost likelyProbableSuspectSuspicious*Apparent(ly)AppearsComparableFavorsMalignant appearingPresumed Typical of

EquivocalPossibleQuestionableSuggestsWorrisomeCannot be ruled outPotentially malignant

اگر در گزارش سیتولوژی از اصطالح suspiciousاستفاده شود و هیچ یافته پاتولوژی یا یافته های بالینی به نفع احتمال سرطان در فرد وجود نداشته باشد، این بیمار نباید

بعنوان مورد سرطانی ثبت شود.

بیمhhاران سhhرطانی در(:Case-findingمنابع اطالعاتی بAAرای موردیAAابی ).2 طی دوران بیماری خود به دالیل مختف به مراکز تشخیصی-درمانی و بهداشhhتی مراجعhه می نماینhhد. بنhhابراین همhhه این مراکhhز تشخیصhی، درمhانی و بهداشhhتی بطhhور بhhالقوه بعنhhوان منhhایع جمhhع آوری اطالعhhات در ثبت سhhرطان مطhhرح می باشند. در حالت ایده آل برای کامل بودن پوشش ثبت سرطان، باید جمhhع آوری اطالعات در کلیه این منایع انجام شhhود. ولی بhhدلیل محhhدودیتهای اجhhرایی جمhhع آوری اطالعات از همه این منابع در عمل امکان پhhذیر نیسhhت. از بین این منhhابع، سه منبع شامل مراکز پاتولوژی، بیمارستانها و ثبت مرگ بعنوان منابع اصلی در

ثبت سرطان بوده و جمع آوری اطالعات از این منhhابع ضhhروری می باشhhد. ولی در مورد سایر منابع توصیه می شود با توجه بhhه شhhرایط و محhدودیتهای موجhhود

در هر جامعه، حداالمکان از بیشترین منابع ممکن اطالعات جمع آوری شود. a.منابع اصلی و ضروری

مراکز پاتولوژی.1بیمارستانها و مراکز بستری )واحد مدارک پزشکی(.2واحد ثبت مرگ در معاونت بهداشت.3

b.سایر منابعمطب پزشکان )بخصوص متخصصین رادیوتراپی/انکولوژی(.1مراکز تصویربرداری.2سایر آزمایشگاهها.3واحد کنترل داروهای مخدر )معاونت غذا و دارو(.4بیمه ها.5مراکز بهداشتی و پزشکان خانواده.6

- داده های مورد نیاز برای ثبت موارد3بخش سرطانی

بطhhور کلی داده هhhایی کhhه در برنامhhه ثبت سhhرطان بایhhد ثبت شhhوند، شhhامل دو دسhhته می باشhhند کhhه جمhhع آوری آنهhhا الhزامیداده های ضروریهستند. دسته اول شامل

بوده و عدم جمع آوری آنها بر کیفیت برنامه ثبت سرطان تاثیر منفی می گذارد. دسhhته می باشند که جمhhع آوری آنهhhا الhhزامی نبhhوده و فقhhطداده های انتخابیدوم شامل

برای تکمیل داده ها جمع آوری می شوند. عدم جمع آوری داده های انتخابی، بر کیفیتبرنامه ثبت سرطان تاثیر منفی نمی گذارد.

لیست داده های ضروری و انتخابی برنامه ثبت سرطان را نشان می دهد.1جدول - لیست داده های ضروری و انتخابی در برنامه ثبت سرطان1جدول

ضرورت جمع آورینام داده هادسته بندی داده هاداده

- شماره ثبت بیمار در برنامه اطالعات فردی بیمارداده های ضروری- نام و نام خانوادگی و نام پدر

- کد ملی- جنس

- تاریخ تولد- سن

- آدرس محل سکونت

اطالعات مربوط بهتومور

- تاریخ بروز سرطان- روش تشخیص

(ICD-O- محل تومور اولیه )بر اساس -ICD- هیستولوژی تومور اولیه )بر اساس

O)(ICD-O- رفتار تومور )بر اساس

- منبع ثبت

داده های انتخابیاطالعات فردی بیمار

- قومیت- تلفن تماس

- درمانهای انجام شده - اطالعات مربhhوط بhhه پیگhhیری )فhhالوآپ(

بیمار سرطانی- تاریخ آخرین تماس

- وضعیت حیاتی اطالعات مربوط به

تومور ( )بhhر اسhhاسGrade- درجه تمایز تومhhور )

ICD-O)

با توجه به اهمیت داده های ضروری در برنامه ثبت سhhرطان، در ادامhhه در مhhورد کلیhhه داده های ضروری مورد نیhhاز در برنامhhه ثبت سhhرطان و نحhhوه جمhhع آوری این داده هhhا بطور مفصل توضhhیح داده خواهhhد شhhد. همچhhنین بhhا توجhhه بhhه اهمیت بhhرخی داده هhای

انتخابی در ثبت سرطان، توضیح مختصری در مورد آنها نیز ارائه خواهد شد.

- داده های ضروری در برنامه ثبت سرطان3-13-1-1 A-رای: نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی و جنسhhات بhاین اطالع

تشخیص هویت بیمار سرطانی ضروری بوده و برای یافتن موارد تکhراری و در صhhورت لزوم پیگیری های آینده بسیار مفید خواهند بود. بنابراین این موارد باید بصhhورت دقیhhق و کامل و صحیح ثبت شوند. نقص در ثبت هر یک از این آیتمها تاثیر منفی قابل تhhوجهی بhر کیفیت داده هhای ثبت سhرطان خواهhد داشhت. ترجیحhا این اطالعhات بایhد از روی اطالعhhات موجhhود در شناسhhنامه، کhhارت شناسhhایی ملی یhhا سhhایر اسhhناد هویhhتی بیمhhار استخراج گردند. در صورت عدم دسترسی به این اسناد و مدارک، اطالعات مذکور بhhر اساس اظهارات بیمhhار یhا همراهhان تکمیhل می شhhود. در مhواردی کhه جنس بیمhhار در پرونده پزشکی یا در فرم ثبت سرطان مشخص نباشد، باید سعی شhhود تhhا در صhhورت امکان جنس بیمار را بر اساس سایر اطالعات موجود )مثال بر اساس نام بیمار( تعhhیین

نمود. 3-1-2 A-ه: تاریخ تولد و سنhhاین داده ها از موارد ضروری و بسیار مهم در برنام

ثبت سرطان هستند. بسیاری از آنالیزها و محاسبات آماری در ثبت سرطان بر اسhhاس

سن بیماران سرطانی انجام می شود. بنابراین ثبت ناقص یا نادرست این داده ها تاثیر منفی زیادی بر کیفیت داده ها در ثبت سرطان خواهد داشت. ترجیحا تاریخ تولد بیمhhار باید از روی اطالعات موجود در شناسنامه یا سایر اسناد هویتی بیمار استخراج گردنhhد. در صورت عدم دسترسی به این اسناد و مدارک، سال تولد بیمار بر اسhhاس اظهhhارات بیمار یا همراهان تکمیل می شود. در صhhورتیکه پس از تکمیhhل جمhhع آوری داده هhhا بhhه هیچ ترتیبی تاریخ تولد بیمار بطور دقیق مشخص نباشد، می توان تhhاریخ تولhhد را بطhhور حدودی از روی سن )بر اساس اظهارات بیمhhار یhhا همراهhhان( و تhhاریخ بhhروز )در ادامhhه توضیح داده خواهد شد( برآورد نماییم. در این شرایط با کم کردن سhhن از سhhال بhhروز سرطان، سال تولد محاسبه شده و با در نظر گفتن روز و ماه مربوط به تhhاریخ بhhروز،

تاریخ تولد تکمیل می گردد. :آدرس محل سکونت- 3-1-3

یکی از اهhhhداف مهم در ثبت سhhhرطان، تعhhhیین توزیhhhع مhhhوارد سhhhرطانی در منhhhاطق جغرافیایی مختلhhف می باشhhد. بنhhابراین آدرس محhhل سhhکونت یکی از اقالم اطالعhhاتی

بسیار مهم در ثبت سرطان است. در برنامه ثبت سرطان بایhhد محhhل سhhکونت دائم بیمhhار ثبت شhhود. در صhhورتیکه بیمhhار برای دریافت خدمات پزشکی یا به هر دلیل دیگری مسافرت نموده و بطور مhhوقت در محلی ساکن شود، نباید آدرس محhhل سhhکونت مhhوقت ثبت شhhود. در این شhhرایط اگhhر محل سکونت دائم بیمhhار مشhhخص باشhhد، بایhhد آنhhرا ثبت نمhhاییم و در صhhورتیکه آدرس محل دائم بیمار به هیچ وجه قابل تعیین نباشhhد، بایhhد آدرس محhhل سhhکونت را بصhورت

ثبت نماییم."نامشخص" محلی کAAه بیمAAار در اغلببطhhور کلی تعریhhف محhhل سhhکونت دائم عبارتسhhت از:

اوقات در آن زندگی می کند و می خوابد. با توجه به تقسیمات کشوری در ایران، در برنامه ثبت سرطان، حداقل اطالعات مورد نیاز برای آدرس محل سکونت شامل نام استان و نام شهرسhhتان می باشhhد. ضhhمنا بhhا توجه به تفاوتهای موجود در بروز سرطانها در مناطق شهری و روسhhتایی و اهمیت این

اطالعات، منطقه سکونت بیمار )شهر یا روستا( نیز ثبت می گردد. البته یکی دیگر از کاربردهای آدرس محhل سhکونت، امکhان دسترسhی بhه بیمhار بhرای مراجعات و پیگیری های بعدی می باشد. بنابراین توصیه می شود آدرس محل سکونت

حداالمکان بطور دقیق و با جزئیات کامل ثبت شود. برخی از بیماران سرطانی ممکن است برای دریافت خدمت از اسhhتان محhhل-1نکته

سکونت خود )استان مبدا( به مراکز پزشhhکی سhhایر اسhhتانها )اسhhتان مقصhhد( مراجعhhه بیمAAارنماینhhد. این بیمhhاران سhhرطانی بhhرای ثبت سhhرطان اسhhتان مقصhhد بعنhhوان

شناخته می شود. در برنامه ملی ثبت سرطان ایران، هر واحدسرطانی غیر بومی ثبت سhhرطان بایhhد بیمhhاران سhhرطانی غhhیربومی را نhhیز ثبت نمایhhد. بhhدیهی اسhhت این بیماران غیربومی باید با آدرس محل سکونت دائم )استان مبدا( ثبت شوند. هhhر یhhک از استانها/دانشگاهها بطور ساالنه لیسhhت بیمhhاران سhhرطانی غhhیر بhhومی را بhhه دبیرخانhhه برنامه ملی ثبت سرطان ارسال می نمایند. در نهایت لیست این بیماران جهت تکمیhhل

داده ها به استان ها/دانشگاههای مبدا ارسال می گردد.

تعhhیین صhhحیح و دقیhhق تhhاریخ: تاریخ بروز سرطان- اطالعات مربوط به 3-1-4 بروز سرطان یکی از مهمhترین و پرچhhالش تhرین داده هhا در ثبت سhhرطان می باشhد. برای ایجاد وحدت رویhhه و یکسhhان سhhازی این متغhhیر در بین ثبت سhhرطانهای مختلhhف،

تاریخ صحیح بروز سرطان در هر بیمار به روش زیر تعیین می شود. از بین شش گزینه زیر هر کدام زودتر رخ دهد و تاریخ آن مشخص باشد، بعنوان تhhاریخ

بروز سرطان در نظر گرفته می شود. - تاریخ تشخیص پاتولوژی یhhا سhhیتولوژی )بhhه اسhhتثنای مhhوارد پس از مhhرگ یhhا1

اتوپسی( برای این سرطان الف- تاریخ نمونه برداری

ب- تاریخ دریافت نمونه توسط پاتولوژیستپ- تاریخ جواب پاتولوژی

- تاریخ بستری در بیمارستان بدلیل این سرطان2 - در بیماران مراجعه کننده به مراکز سرپایی: تاریخ اولین مراجعه برای این3

سرطان - تاریخ انجام سایر اقدامات تشخیصی درمانی )پاراکلینیک،....(؛ غیر از موارد43 و 2، 1 - تاریخ فوت ) اگر هیچ مدرکی غیر از گواهی فوت برای تشخیص سرطان در5

دسترس نیست(- تاریخ فوت )اگر سرطان در زمان اتوپسی تشخیص داده شد(6

باید به این نکته توجه داشت که تhhاریخ بhروز در هیچ شhرایطی نبایhد دیرتhر از-1نکته تاریخ آغاز درمان یا تاریخ فوت باشد.

تشخیص بیماری سرطان بر اساس: روش تشخیص- اطالعات مربوط به 3-1-5

روشها و مستندات مختلف )پاتولوژی، تصویربرداری، مشاهده مستقیم،....( انجhhام می شود. مسلما اعتبار و دقت تشخیصی در روشhhهای مختلhhف، متفhhاوت باشhhد. اطالعhhات مربوط به روش تشخیص سرطان یکی از داده های بسیار مهم در برنامه ثبت سرطان

معتبرترین روشمی باشhhد. در حقیقت سhhوال اصhhلی در این زمینhhه این اسhhت کhhه سرطان در بیمار چه بوده است. داده های مربوط به روش تشخیص یکی ازتشخیص

معیارهای مهم در تعhیین کیفیت برنامhه ثبت سhhرطان می باشhhد. هرچhhه اعتبhار و دقت روش تشخیص سرطان بیشتر باشد، اعتبار برنامه ثبت سرطان نیز بیشتر خواهد بhhود. برای تکمیل فرآیند ثبت یک بیمار سرطانی، باید بhر اسhhاس مسhhتندات موجhhود، یکی از

را بعنوان معتبرترین روش تشhhخیص سhhرطان در فhhرد تعhhیین نمhhاییم.2گزینه هاجدول آورده2لیست روش های مختلف تشخیص سرطان به ترتیب اولویت اعتبار در جhhدول

شده است.

- روش های مختلف تشخیص سرطان در برنامه ثبت سرطان به2جدول ترتیب اعتبار

میزاناعتبار

عنوان روشتشخیص)فارسی(

عنوان روشتشخیص

)انگلیسی(

توضیحات

1 )کمتریناعتبار(

فقط بر اساسگواهی فوت

Death Certificate Only

تنها مدرک نشان دهنده ابتالی فرد بهسرطان، گواهی فوت می باشد

قبل از فوت بیمار تشخیص سhhرطانClinical onlyفقط بالینی2 بhhhرای فhhhرد تعhhhیین شhhhد ولی این تشhhخیص صhhرفا بhhر اسhhاس شhhواهد بالینی بhhوده و هیچ یhhک از مسhhتندات

وجhhود7 تhhا 2مربوط به گزینhhه هhhای نداشته باشد

ارزیhhhhhابی هhhhhhای3کلینیکی

Clinical investigation

شhhامل همhhه روشhhهای تشخیصhhی از جملhhhه رادیhhhوگرافی، آندوسhhhکوپی، تصhhhویربرداری هhhhا، سhhhونوگرافی، جhhhhhراحی هhhhhhای تجسسhhhhhی )مثال

الپارتومی( تومhhور مارکرهhhای4

خاصSpecific tumour markers

شhhhhامل آزمایشhhhhات مربhhhhوط بhhhhه مارکرهhhhhhhای بیوشhhhhhhیمیایی یhhhhhhا ایمونولوژیhhک مخصhhوص یhhک عضhhو

3)بhhرای جزئیhhات بیشhhتر بhhه جhhدول مراجعه گردد(

شامل بررسی سلولهای سرطانی درCytologyسیتولوژی5 مایعات آسپیره شده با آندوسکوپ یا سhhhوزن. همچhhhنین شhhhامل بررسhhhی میکروسhhکوپی الم خhhون محیطی یhhا نمونه آسپیرایسون مغhhز اسhhتخوان و

فلوسیتومتری6

)بیشتریناعتبار(

تومور هیستولوژی اولیه

Histology of a primarytumour

بررسی هسhhیتوپاتولوژی نمونhhه هhhای بافتی تومhhور اولیhhه کhhه بhhه روشhhهای مختلف مثhhل جhhراحی، بیوپسhhی مغhز

استخوان یا اتوپسی تهیه شده اند

- تومور مارکرهای اختصاصی 3جدول نوع سرطان )عضو مبتال(نام تومور مارکر

Human chorionic gonadotrophin (HCG))کوریوکارسینوم )جفتProstate-specific antigen (PSA)کارسینوم پروستات

)پروستات(Alphafetoprotein (AFP))هپاتوسلوالر کارسینوما )کبدCatecholamine degradation products (HVA, VMA))نوروبالستوما )سیستم عصبیImmunoglobulins)میلوما )خون

در هhhر برنامhhه ثبت سhhرطان: مشخصAAات تومAAور- اطالعات مربAوط بAAه 3-1-6اطالعات ضروری ذیل در مورد تومور باید جمع آوری شود:

(Topography- محل تومور )توپوگرافی( )(Morphology- هیستولوژی تومور )مورفولوژی( )

(Behavior- رفتار تومور ) برای همسازی نحوه ثبت این اطالعات و امکان مقایسه اطالعات مربوط به تومور بین ثبت سرطانهای مختلف از سیستم های دسhhته بنhhدی یhhا کدگhhذاری اسhhتفاده می شhhود.

بعنوانICD-O (International Classification of Diseases for Oncology)سیستم کدگذاری معتبرترین سیستم کدگذاری برای سرطانها در سطح دنیا شناخته شhhده و کلیhhه برنامhhه های ثبت سرطان از این سیستم برای ثبت مشخصات تومور استفاده می کنند. آخرین

IARC توسhhط 2000( می باشد که در سال ICD-O-3نسخه این سیستم، ویرایش سوم ) پس از اعمال برخی تغییرات و بروز رسhhانی2011چاپ شده است. همچنین در سال

منتشر شد. بنhhابراینIARC توسط ICD-O-3.1برخی کدها، اصالحیه اول این نسخه با نام بhhرای دسhhته بنhhدی وICD-O-3.1در برنامه ملی ثبت سرطان ایران از سیستم کدگذاری

درICD-O-3.1کدگذاری سرطانها استفاده خواهد شد. جزئیات نحوه استفاده از سیستم قسمتهای بعدی این دستورالعمل بطور مفصل توضیح داده خواهد شد.

- در برنامه ملی ثبت سرطان ایhران فقhط تومورهhای اولیhه ثبت می شhوند. در1نکته صورت گزارش متاستاز در فرد، فقط محل اولیه )منشاء( تومور ثبت می شود.

در هhhر برنامhhه ثبت سhhرطان بhhه دالیhhل:منبAAع ثبت- اطالعات مربوط بAAه 3-1-7 مختلف ممکن است نیاز به مراجعه و بررسی مجدد اطالعات اصلی موجود در پرونhhده بیمار در مراکز تشخیصی و درمانی )منبع ثبت بیمار( باشد. بطور مثال بعنhhوان بخشhhی از فرآیند کنترل کیفی داده های ثبت شده در هر منبع بایhhد اطالعhhات ارسhhال شhhده بhhه واحhhد ثبت سhhرطان بhhا اطالعhhات اصhhلی موجhhود در پرونhhده پزشhhکی بیمhhار )مثال در بیمارستان،....( تطابق داده شده و دقت و صحت داده های ثبت شhhده ارزیhhابی گhhردد. همچنین در برخی شرایط برای طراحی پروژه های تحقیقاتی نیاز به اطالعhhات تکمیلی و جزئیات بیشتر در مورد بیمار داریم و برای دسترسی به این اطالعات تکمیلی باید به پرونده های موجود در مراکز تشخیصی و درمانی مراجعه نماییم. با توجه به توضیحات

( ضhhروری بنظhhر می رسhhد. اینsource )منابع ثبتفوق، ثبت اطالعhhات مربhhوط بhhه اطالعات به ما کمک می کند تا در صورت لزوم بhhه راحhhتی و بhhا سhhرعت بhhه اطالعhhات

اصلی موجود در پرونده بیمار سرطانی در مراکز دسترسی پیدا کنیم. اطالعhhات مhhوردنیاز در خصوص منابع ثبت شامل موارد زیر هستند:

- نوع منبع )بیمارستان، آزمایشگاه، ....(- نام منبع

- شماره ثبت بیمار در منبhhع )شhhماره پرونhhده در بیمارسhhتان، شhhماره نمونhhه درآزمایشگاه،....(

- داده های انتهابی در برنامه ثبت سرطان3-2

اطالعات مربوط به قومیت، جزو اطالعات: قومیت- اطالعات مربوط به 3-2-1 ضhhروری ثبت سhhرطان نیسhhت. در حقیقت عhhدم ثبت این اطالعhhات تhhاثیر منفی قابhhل توجهی بر کیفیت برنامه ثبت سرطان ندارد. با توجhه بhhه اهمیت خصوصhیات ژنتیhک در بروز سرطانها، اطالعات مربوط به قhhومیت می توانhhد در مطالعhhات آینhhده مربhhوط بhhه

سرطان مفید واقع شود.

اطالعhhات: درمانهAAای انجAAام شAAده بAAرای بیمAAار- اطالعات مربوط به 3-2-2 مربوط بhhه درمانهhhای انجhhام شhده، جhhزو اطالعhhات ضhhروری ثبت سhhرطان نیسhhتند. در حقیقت عدم ثبت این اطالعات تاثیر منفی قابل توجهی بر کیفیت برنامه ثبت سhhرطان ندارد. ولی این داده ها در مطالعات تکمیلی مرتبط بhhا ثبت سhhرطان مثال در مطالعhhات بقا می توانند مفید واقع شوند. بنابراین در منابعی که امکان جمhhع آوری این اطالعhhات وجود دارد، توصیه می شود اطالعات مربوط به نhhوع درمhhان انجhhام شhhده بhhرای بیمhhار )جراحی، شhیمی درمhانی، اشhhعه درمhانی، ایمhhنی درمhانی، هورمhون درمhانی، درمhان

تسکینی( جمع آوری و ثبت شوند. هدف از ثبت این آیتم این است که در مورد درمانهای مرتبط بhhا سhhرطان کhhه:1نکته

در مراحل آغازین بیماری سرطان برای بیمار انجhhام شhhده اطالعhhات اولیhhه جمhhع آوری گردد. بنابراین در برنامه ملی ثبت سرطان ایران، فقط درمانهhhایی ثبت می شhhوند کhhه

بعد از تشخیص سرطان برای بیمار انجام شده باشند. چهار ماه اولدر

:پیگAAیری )فAAالوآپ( بیمAAار مبتال بAAه سAAرطانی- اطالعات مربوط به 3-2-3 همانند آیتم قبلی، اطالعات مربوط به پیگیری )فhhالوآپ(، جhhزو اطالعhhات ضhhروری ثبت سرطان نیستند. در حقیقت عدم ثبت این اطالعات تاثیر منفی قابل تhhوجهی بhhر کیفیت برنامhhه ثبت سhhرطان نhhدارد. ولی این داده هhhا در مطالعhhات تکمیلی مرتبhhط بhhا ثبت سرطان مثال در مطالعات بقا می توانند مفید واقع شوند. بنابراین در منابعی که امکان جمع آوری این اطالعات وجود دارد، توصیه می شود داده ها به شرح ذیل جمع آوری و

ثبت شوند. اطالعات مورد نیاز جهت ثبت این آیتم عبارتند از:

A-:دارک تاریخ آخرین تماسhhاس مhhر اسhhه بhhت کhhاریخی اسhhرین تhhور آخhhمنظ موجود بیمار زنده بوده است )مثال در مورد بیماران بستری در بیمارستان، تاریخ ترخیص می تواند بعنوان تاریخ آخhرین تمhhاس ثبت شhود(. در بیمhhاری کhه فhhوت

شده است، تاریخ فوت بعنوان تاریخ آخرین تماس ثبت می شود. در این قسمت وضعیت حیاتی بیمار )زنده، فhhوت شhhده( در وضعیت حیاتی: -

زمان آخرین تماس ثبت می شود.

هماننhhد آیتم قبلی،: ( تومAAور Grade درجAAه تمAAایز )- اطالعات مربوط بAAه 3-2-4 اطالعات مربوط به درجه تمایز تومور، جزو اطالعات ضروری ثبت سرطان نیستند. در حقیقت عدم ثبت این اطالعات تاثیر منفی قابل توجهی بر کیفیت برنامه ثبت سhhرطان ندارد. ولی اطالعات مربوط به درجه تمایز تومور می توانhhد در مطالعhhات آینhhده مفیhhد واقع شوند. بنابراین در صورت دسترسی به اطالعات مربوط به درجه تمایز تومhhور در

گزارش پاتولوژی بیمار، توصیه می شود این اطالعات ثبت شود.

- روشهای جمع آوری داده ها از منابع4بخش ثبت سرطان

جمع آوری داده ها از منابع می تواند به دو صورت الکترونیک یا کاغذی )بhhا اسhhتفاده ازفرمهای استاندارد( و یا بصورت ترکیبی از این دو روش انجام شود.

: در بhhرخی از منhhابع ممکن اسhhت- جمع آوری اطالعات بصورت الکترونیک4-1 جمع آوری اطالعات بصورت الکترونیک امکان پذیر باشد. بزرگترین مhhزیت جمhhع آوری اطالعات بصورت الکترونیک از منابع این است که داده ها به راحتی و بhا هزینhhه بسhیار کم و سرعت باال و به موقع بhhه واحhhد ثبت سhhرطان ارسhhال می شhhود. داده هhhا از این

،...( بhhهExcel )مثال با استفاده از فایhhل Offline و یا Onlineمراکز می تواند به دو روش واحد ثبت سرطان ارسال شود.

محدودیت مهم این روش این است که در این مراکز از نرم افزارهhایی متفhاوت بhا نرم افزار ثبت سرطان استفاده می شود کhhه قابلیتهhhای الزم بhhرای کنhhترل کیفی و چک کردن ورود داده های مربhhوط بhhه سhhرطان را ندارنhhد. همچhhنین معمhhوال در این منابع داده های خام )مثال تشخیص بیماری، ....( توسط پرسنل آن مرکhhز کدگhhذاری شده و این اطالعات بصورت کد در این منابع ذخیره شده و به واحhhد ثبت سhhرطان ارسhال می شhود. در این مراکhز ممکن اسhت از سیسhhتهای کدگhذاری متفhhاوت بhا سیستم مورد نیاز ثبت سرطان استفاده شود و همچhhنین ممکن اسhhت بhhدلیل حجم کار بسیار باال در این مراکز فرآیند کدگذاری بhا دقت و کیفیت مطلhوب برنامhه ثبت سرطان انجام نشود. بنابراین در صورت وجود زیرساخت الکترونیhhک در یhhک منبhhع، باید به این محدودیت ها توجه شده و صرفا در صورتی از روش الکترونیک استفاده شود که این محدودیتها به حداقل رسیده و امکان کنترل کیفیت داده هhhای ارسhhالی

به واحد ثبت سرطان در حد قابل قبولی فراهم شده باشد. - جمع آوری اطالعات بصورت کاغذی )با استفاده از فرم استاندارد(:4-2

در منابعی که امکان جمع آوری اطالعhات بصhورت الکترونیhhک وجhhود نhhدارد، داده هhای بیماران سرطانی می تواند با استفاده از فرمهای استاندارد بصورت کاغذی جمع آوری شده و فرمهای کاغذی تکمیل شhhده بhhه واحhhد ثبت سhhرطان ارسhhال می شhhود. در این مراکز جمع آوری داده ها بhه دو روش فعhال یhا غیرفعhال و یhا ترکیhبی از این دو روش

انجام می شود. در روش فعال، پرسنل آموزش دیده واحد ثبت سرطان بصورت دوره ای به مراکز تشخیصی و درمانی مراجعه نموده و برای هریک از بیمhhاران مراجعhhه کننhhده بhhه آن

مرکز، فرم استاندارد ثبت سرطان ر ا تکمیل می نمایند. در روش غیرفعال، در هریک از مراکز تشخیصی و درمانی یکی از پرسنل آن مرکز بعنhhوان رابhhط ثبت سhhرطان تعhhیین شhhده و آمhhوزش الزم بhhرای تکمیhhل فhhرم ثبت سرطان به این رابط داده می شhhود. این رابhhط بhhرای هریhhک از بیمhhاران سhhرطانی مراجعه کننhhده فhhرم ثبت سhhرطان را تکمیhhل نمhhوده و فرمهhhای تکمیhhل شhhده را در

فواصل زمانی مشخص به واحد ثبت سرطان ارسال می کند. در هریک از دو روش فوق، ابتدا لیسhhتی از بیمhhاران سhhرطانی در یhhک دوره زمhhانی مشhhخص )مثال ماهانhhه، ...( تهیhhه می شhhود. این لیسhhت شhhامل اطالعhhاتی از قبیhhل شماره پرونده، نام و نام خانوادگی بیمار می باشد. در مراکزی که سیستم بایگhhانی

( دارند، این لیست از سامانه ثبت بیماران اسhhتخراج می شhhود.HISالکترونیک )مثال در مراکزی کhhه سیسhhتم بایگhhانی الکترونیhhک ندارنhhد، این لیسhhت از روی اطالعhhات موجود در دفاتر بایگانی استخراج می شود. پس از تهیه لیست بیمhhاران سhhرطانی،

به پرونده بیمار مراجعه نموده و اطالعات مورد نیاز از پرونده بیمار استخراج شhhدهو در فرم وارد می شود.

جمhhع آوری و دریhhافت اطالعhhات از منhhابع مختلhhف بایhhد در دوره هhhای زمhhانی-1نکته مشخص انجام شود. این دوره های زمانی ممکن است در منابع مختلف، متفاوت باشد و باید بر اساس شرایط هر منبع )مثال تعداد مراجعات بیماران سرطانی( تعhhیین گhhردد. مثال در منابعی که تعداد مراجعین بیماران سرطانی به آنها بسیار زیاد است، بهتر است جمhhع آوری داده هhhا بصhhورت ماهانhhه انجhhام شhhود. ولی در بhhرخی دیگhhر از منhhابع کhhه مراجعین نسبتا کمی دارند جمع آوری داده ها می تواند در فواصhhل زمhانی طhhوالنی تhر مثال هhhر سhhه مhhاه انجhhام شhhود. حhhتی در بhhرخی منhhابع )مثال ثبت مhhرگ(، ممکن اسhhت دریافت اطالعات بصورت ساالنه انجام می شود. مهمترین نکته در این زمینه است که شرایط الزم برای همکاری موثر و پایدار مسولین و پرسنل منبع مhhورد نظhhر را فhhراهم نماییم تا با یک فرآیند مشخص و منطقی و پایدار جریان اطالعات از منابع به واحد ثبت

سرطان برقرار گردد.

- کد گذاری اطالعات تومور5بخش یکی از فعالیتهای بسیار مهم در برنامه ثبت سhhرطان، کدگhhذاری اطالعhhات مربhhوط بhhه تومور می باشد. در حقیقت هدف از فرآیند کدگhhذاری اطالعhhات تومhhور این اسhhت کhhه اطالعات تشخیصی و بالینی مربوط به مشخصات تومور به کدهای عددی تبدیل شوند. به منظور یکپارچه سازی فرایند کدگذاری تومور در برنامه های ثبت سرطان، سیسhhتم

Internationalکدگhhذاری بین المللی ویhhژه انکولhhوژی ) Classification of Diseases for Oncology( h)ICD-O.تhhده اسhhتوسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان طراحی ش )

منتشhhر شhhده و سhhپس2000 در سال ICD-O-3ویرایش سوم این سیستم تحت عنوان منتشر شده اسhhت. در برنامhhهICD-O-3.1 با کمی اصالحات تحت عنوان 2011در سال

برای دسhhته بنhhدی و کدگhhذاریICD-O-3.1ملی ثبت سرطان ایران از سیستم کدگذاری اطالعات تومورها استفاده خواهد شد.

از چهار بخش اصلی تشکیل شده است:ICD-O-3.1بطور کلی سیستم کدگذاری

:تورالعملها وراهنماhhوانین و دسhhورد قhhاتی در مhhدر این بخش اطالع ارائه شده است.ICD-O-3.1نحوه استفاده از

:ورلیست عددیhه تومhhوط بhدهای مربhhه کhدر این بخش لیست کلی )به تفکیک برای توپوگرافی تومور، مورفولوژی تومور، رفتار تومhhور و

درجه تمایز تومور( به ترتیب عددی ارائه شده است. :اییAAدکس الفبAAدناینhhف بhhای مختلhhت اعضhhدر این بخش لیس

)توپوگرافی تومور( و انhhواع مورفولhhوژی تومورهhhا بhhه تhhرتیب حhhروف الفبا ارائه شده و کد مربوط بhhه هریhhک از این مhhوارد مشhhخص شhhده

است.:در این بخش تغییرات و اصالحات ایجاد شده در سیستمضمیمه ها

)نسبت به ویرایش های قبلی( ارائه شده است.ICD-O-3.1کدگذاری

، بخش راهنمhhا بطhhورICD-O-3.1توصیه می شود قبل از استفاده از سیستم کدگhhذاری کامل و دقیق مطالعه شود.

در ادامه در مورد قوانین و نحوه استفاده از این سیستم کدگذاری توضیحات مختصریارائه خواهد شد.

بهترین و سریعترین راه برای استفاده از این سیستم این است که از ایندکس الفبhhایی استفاده نموده و کد مربوط به توپوگرافی ویا مورفولhhوژی مhhورد نظhhر را پیhhدا نمhhاییم. برای تایید نهایی کدهای انتخاب شده و همچنین برای بازیابی کدها می تhhوان از لیسhhت

عددی استفاده نمود.

:ICD-O- کلیات سیستم کدگذاری 5-1 چهار مشخصه اصلی تومور کدگhhذاری می شhhودICD-Oبطور کلی در سیستم کدگذاری

که عبارتند از:(Topography- عضو مبتال به تومور )1(Morphology- نوع بافت شناسی تومور )2(Behavior- رفتار تومور )3(Grade- درجه تمایز تومور )4

کاراکتر کدگhذاری می شhود.10 ، اطالعات تومور بوسیله ICD-Oدر سیستم کدگذاری از این تعداد، چهار کاراکتر مربhhوط بhhه توپhhوگرافی بhhوده، پنج کhhاراکتر مربhhوط بhhه نhhوع

(. 4مورفولوژی بوده و یک کاراکتر مربوط به درجه تمایز تومور می باشد )جدول

- ساختار و نحوه کدگذاری مشخصات تومور در سیستم4جدول ICD-Oکدگذاری

عنوان مشخصهتومور

عضو مبتال بهتومور )

Topography)

خصوصیات بافت شناسیتومور

(Morphology)

درجه تمایزتومور

(Grade)

حرف اختصاری C M -کاراکترها XX.X XXXX/X X

مثال

معده = 16.9

آدنوکارسینوم=8140/3

خوب=1

= آدنوکارسینوم معده با درجه تمایز خوبC16.9, M8140/31

در سیسhhتم- نحAAوه کدگAAذاری عضAAو مبتال بAAه تومAAور )توپAAوگرافی(: 5-1-1

بhhرای تعhیین کhد توپhhوگرافی، دو رقم سhhمت چپ نشhhان دهنhhده عضhوICD-Oکدگذاری اصلی مبتال به تومور می باشد و رقم بعد از اعشار، تقسیمات مختلhhف عضhhو مربوطhhه

بhhرایC16.0را نشان می دهد. مثال اگر محل تومور در قسمت کاردیای معده باشد، کد ( نشhhان می دهhhد کhhه عضhhو16آن انتخاب می شhhود. در این کhhد، دو رقم سhhمت چپ ) ( نشان می دهد که تومhhور در0اصلی مبتال به تومور معده است و رقم بعد از اعشار )

قسمت کاردیا رخ داده است. اگر در گزارش فقط به عضو اصلی محل تومhhور اشhhاره شده باشد و قسمت مبتال به تومور در عضو مربوطه بطور دقیق مشخص نشده باشhhد

(.16.9 استفاده می شود )9)سرطان معده(، بعد از اعشار از کد

در- نحوه کدگذاری خصوصیات بافت شناسی تومور )مورفولوژی(: 5-1-2 بhhرای تعhhیین کhhد مورفولhhوژی، چهhhار رقم اول از سhhمت چپICD-Oسیستم کدگhhذاری

( و8140مربوط به خصوصیات سhhلولی تومhhور می باشhhد )سhhلولهای غhhده ای=آدنhhو= رقم پنجم از سمت چپ )بعhد از اعشhار(، مربhوط بhه خصوصhhیات رفتhhاری تومhور می

8140/3(. بنابراین کد مورفولوژی بhhرای آدنوکارسhhینوم، 3باشد )بدخیم=کارسینوم=می باشد.

در برنامه ملی ثبت سرطان ایhhران از کhhدهای بhhرای تعhhیین رفتhhار تومhhور اسhhتفاده میشود:

(Benign= رفتار خوش خیم )0کد (Uncertain= رفتار نامشخص )1کد (Carcinoma in situ= کارسینوم درجا )2کد (Malignant= بدخیم )3کد

ICD-Oکدگذاری در سیستم(:Grade A- نحوه کدگذاری درجه تمایز تومور )5-1-3 برای تعیین درجه تمایز تومور، از یک کد یک رقمی استفاده می شhhود کhhه بعنhhوان رقم ششم )بعد از کد رفتار( آورده می شود. مثال اگر تشخیص نهایی در گزارش پhhاتولوژی،

Wellآدنوکارسینوم با درجه تمایز خhوب ) differentiated Adenocarcinomaدهhر شhذک ) برای آن در نظhhر گرفتhhه شhhده و در1 و کد درجه تمایز 8140/3باشد، کد مورفولوژی

برای آن تعhhیین می شhhود. کhhدهای مربhhوط بhhه درجhhه تومhhور در8140/31مجموع کد نشان داده شده است. 5 در جدول ICD-Oسیستم کدگذاری

: در مورد لنفوم و لوکمی، درجه تمایز برای تومور تعیین نمی شود و بجاینکته مهم آن مشخصhhhات ایمونوفنhhhوتیپ تومhhhور تعhhhیین و کدگhhhذاری می گhhhردد. در حقیقت در کدگذاری مورفولوژی لنفوم و لhhوکمی، رقم ششhhم بیhhانگر کhhد مربhhوط بhhه مشخصhhات

ایمونوفنوتیپ تومور می باشد. کدهای مربوط به مشخصات ایمونوفنوتیپ در لنفhhوم و آورده شده است. 6لوکمی در جدول

-ICD- کدهای مربوط به درجه تمایز تومور در سیستم کدگذاری 5جدول O

1 Grade I Well differentiated Differentiated, NOS

2 Grade II Moderately differentiated Moderately well differentiatedIntermediate differentiation

3 Grade III Poorly differentiated4 Grade IV Undifferentiated

Anaplastic9 Grade or differentiation not determined, not stated or not applicable

کدهای مربوط به مشخصات ایمونوفنوتیپ تومور در سیستم-A 6جدول ICD-Oکدگذاری

)مخصوص لنفوم و لوکمی(5 T-cell6 B-cell

Pre-BB-precursor

7 Null cellNon T-non B

8 NK cellNatural killer cell

9 Cell type not determined, not stated or not applicable

لیسhhت هhhای: ICD-O- نحوه استفاده از لیست عددی در سیستم کدگAAذاری 5-1-4عددی مربوط به توپوگرافی و مورفولوژی بطور جداگانه نمایش داده می شوند.

در لیست عددی مربوط به توپوگرافی، کدهای مربوط به توپوگرافی تومورها به ترتیب نمایش داده می شوند و در جلوی هر کد، عبhhارت هhhا و گزینhhه80.9 تا 00.0عددی از

های مربوط به آن نمایش داده می شود. در لیست عددی مربوط به مورفولhوژی، کhدهای مربhوط بhه مورفولhوژی تومورهhا بhه

نمایش داده می شوند و در جلوی هر کد، عبارت9992/3 تا 8000.0ترتیب عددی از ها و گزینه های مربوط به آن نمایش داده می شود.

در لیست عددی، هر یک از عبارت های مربوط به توپوگرافی و مورفولوژی فقط یکبارنشان داده شده است.

در لیست های عددی، هر کد ممکن است برای یک یا چند عبارت استفاده شود. گزینhhه (Boldاصلی و انتخابی مربوط به یک کد بعنوان اولین عبارت و بصhhورت خhhط درشhhت )

نمایش داده می شود. عبارت های مشابه یا مرتبط با گزینه اصلی، بصورت خط ساده

در زیر آن نمایش داده می شوند و کد مربوط به عبارت اصلی برای آنهhا نhیز اسhتفاده می شود و برای آنها کhhد جداگانhhه درنظhhر گرفتhhه نمی شhhود. کلمhhات مhhترادف بhhا هhhر

( در زیر آن عبارت نمایش داده می شوند.Indentعبارت بصورت "تورفته" ) در: ICD-O- نحAAوه اسAAتفاده از اینAAدکس الفبAAایی در سیسAAتم کدگAAذاری 5-1-5

ایندکس الفبایی عبارت های مربوط به توپوگرافی و مورفولوژی به صورت یکجhhا و بhhه ترتیب حروف الفبا نمایش داده می شوند و کد متناظر با هر توپوگرافی یا مورفولوژی

در سمت چپ آن نمایش داده می شود. در برخی موارد ممکن است عبارت مربوط به یک توپوگرافی یا موفولhhوژی بhhا کلمhhات

نAAامتوصیفی )صفت، ...( ترکیب شده باشد. در این موارد، عبارت هhhا هم بhhر اسhhاس آن. مثال عبhhارتصفتتوپوگرافی یا مورفولhhوژی مhhرتب شhhده انhhد و هم بhhر اسhhاس

Basophilicآدنوکارسhhhینوم بhhhازوفیلی ) Adenocarcinomaوژیhhhام مورفولhhhامل نhhhش ) A)آدنوکارسhhhhینوم( و صhhhhفت آن )بhhhhازوفیلی( اسhhhhت. این عبhhhhارت هم در لیسhhhhت

(Adenocarcinoma) تhhو هم در لیس B (Basophilic)ت. در حقیقتhhاهده اسhhل مشhhقاب Basophilicعبارت آدنوکارسینوم بhhازوفیلی ) Adenocarcinomaایی درhhدکس الفبhhدر این )

دو قسمت تکرار شده است. قhhانون فhhوق در مhhورد لhhوکمی و لنفhhوم صhhدق نمی کنhhد زیhhرا این بیماریهhhا انhhواع و زیرگروههای بسیار زیادی دارند. به عبارت دیگر کلیه انhhواع لنفhhوم هhhا فقhhط در لیسhhت

نمhhایش داده شhhده و کلیhhه انhhواع لhhوکمی هhhا فقhhط در لیسhhت کلی "lymphomaکلی leukemia.نمایش داده می شوند "

درAbdominalاگر یک کلمه در سه یه بیش از سه عبارت بکار رفته باشhhد )مثال کلمhhه Abdominalچهار عبhhارت aorta، Abdominal esophagus، Abdominal lymph nodeو

Abdominal vena cava کhhورت یhhایشگروه استفاده شده است(، این عبارتها بصhhنم داده می شوند. بدین ترتیب که کلمه یhhا کلمhhات مشhhترک در عبhhارت هhhا بصhhورت خhhط

( در ابتدای لیست گروه نمایش داده شده و بقیhhه کلمhhات هhhر عبhhارت درBoldدرشت ) ( نمایش داده می شود. در مثال فوق کلمhhه مشhhترکIndentزیر آن بصورت تورفتگی )

Abdominalله ازhhبصورت خط درشت نمایش داده می شود. هر گروه با یک خط فاص (. 7گروههای دیگر جدا می شود )جدول

عبارتهای مربوط به توپوگرافی و مورفولhhوژی نhhیز بhhا یhhک خhhط فاصhhله از هم جhhدا می(.7شوند و قانون فوق برای آنها بصورت مجزا اجرا می شود )جدول

- نحوه نمایش عبارات مربوط به توپوگرافی و7جدول ICD-Oمورفولوژی در ایندکس الفبایی سیستم کدگذاری

AbdominalC49.4 aortaC15.2 esophagusC77.2 lymph nodeC49.4 vena cava

8822/1 Abdominal desmoid8822/1 Abdominal fibromatosis

در ایندکس الفبایی نام برخی از ضhhایعات- ضایعات و بیماریهای شبه تومور: 5-1-6 و تومورهای شبه تومور نhhیز ذکhhر شhhده اسhhت. ولی بhhا توجhhه بhhه اینکhhه این ضhhایعات و

7بیماریهای جزو نئوپالسمها نیستند، هیچ کدی برای آنها تعیین نشده و کد آنها بصhhورت seeخط تیره )-------( نمایش داده شده انhhد. در کنhhار این مhhوارد، عبhhارت ) SNOMED)

ذکر شده است. بدین معنی که برای کسب اطالعات بیشتر در مورد این عبارت ها میSystematizedتhhوان بhhه "فهرسhhت سیسhhتمیک لغhhات پزشhhکی" ) Nomenclature of

Medicine.مراجعه نمود )

مخفhhفNOSاصطالح : ICD-O” در سیستم NOS- معنی و نحوه استفاده از “5-1-7"Not Otherwise Specified .بوده و به معنی "بدون ذکر جزئیات" می باشد "

اسhhتفاده شhود،NOSاگر بعد از یک عبارت )مربوط بhhه توپhhوگرافی یhا مورفولhوژی( از بیhhانگر این اسhhت کhhه جزئیhhات بیشhhتر و کhhاملتری از آن توپhhوگرافی یhhا مورفولhhوژی

وجود دارد. در این مواردICD-O)صفت،...( در ادامه همان لیست یا در قسمتهای دیگر در صورتیکه در گزارش جزئیات بیشتری از توپوگرافی یا مورفولوژی ذک شhhده باشhhد،

اسhتفاده نکhنیم. ولی درNOSباید عبارت مناسب با آن را پیدا کنیم و از عبhارت حhhاوی استفاده نماییم: NOSموارد زیر می توانیم از عبارت حاوی

- وقتی در گزارش جزئیات بیشتری در مورد یک توپوگرافی یا مورفولhhوژی ذکhhرنشده باشد

ICD-O- جزئیات مربوط به توپوگرافی یhا مورفولhوژی در هیچ جhhایی از سیسhتم پیدا نشده و در حقیقت برای آن کدی تعیین نشده باشد

- وقhhتی در گhhزارش از عبhhارات و اصhhطالحات کلی و عhhام بhhرای توپhhوگرافی یhhامورفولوژی استفاده شده باشد

:ICD-O- قوانین کدگذاری توپوگرافی در سیستم کدگذاری 5-2

( و ناحیهill-defined: کد توپوگرافی برای اعضای مبهم )A- قانون 5-2-1های مختلف بدن

در برخی از گزارش ها محل تومور بطور شhhفاف و دقیhhق مشhhخص نیسhhت و بصhhورت مبهم و کلی یا بصورت یhhک یhhک ناحیhhه از بhhدن )بhhازو، لگن،...( ذکhhر می گhhردد. در این مhhوارد بhhرای افhhزایش دقت کدگhhذاری توپhhوگرافی، در اینhhدکس الفبhhایی در لیسhhت زیرمجموعه برخی از توپوگرافی ها )بازو، لگن،...( بر اساس نhhوع مورفولhhوژی تومhhور کدهای توپوگرافی دقیhق تhر پیشhنهاد می شhود. در این مhوارد کhدهای مورفولhوژی در داخل پرانhhتز نمhhایش داده میشhhوند. بنhhابراین در صhhورتیکه در گhhزارش سhhرطان محhhل سرطان بصورت مبهم و یا یک ناحیه از بدن ذکر شhhده و مورفولhوژی آن نhhیز مشhhخص شده است، باید با مراجعه به ایندکس الفبایی، کلمه مربوط به عضو یا ناحیه مذکور را پیدا کرده و در صورتیکه در لیست زیر آن مورفولhhوژی مhhورد نظhhر را در داخhhل پرانhhتز

مشاهده کردیم، کد توپوگرافی پیشنهاد شده برای آن را انتخاب می کنیم. ذکhر شhده باشhhد، در"مالنومhhای بhhازو" مثال اگر در گزارش سرطان، تشhhخیص نهhایی،

( را پیدا می کنیم. با توجه به اینکhhه در لیسhhت زیhhر آنArmایندکس الفبایی کلمه بازو ) مورفولوژی مالنوما را در سطر دوم در داخل پرانhhتز مشhhاهده می کhhنیم، بنhhابراین کhhد

را بعنوان کد توپوگرافی آن گhhزارش انتخhhاب میC44.6توپوگرافی متناظر با آن یعنی (.8کنیم )جدول

- مثالی از کدگذاری توپوگرافی8جدول های مبهم

ArmC76.4 NOSC44.6 NOS (carcinoma, melanoma, nevus(C49.1 NOS (sarcoma, lipoma(C49.1 adipose tissueC47.1 autonomic nervous system.....

: کدگذاری توپوگرافی های دارای پیشوندB- قانون 5-2-2

-(، "پhری" )para اگر در گزارش سرطان، محل سرطان با پیشوندهایی ماننhد "پhارا" )peri تhhده در لیسhhهمراه باشد، و عبارت های ذکر ش ....،)-ICD-Oد )مثالhhود نباشhhموج

peri-mandibular( آنرا بعنوان عضو مبهم ،)ill-definedب راhhد مناسhhدر نظر گرفته و ک ) ._( انتخhhاب می نمhhاییم. البتhhه در صhhورتیکه مورفولhhوژیC76از لیسhhت اعضhhای مبهم )

تومور مشخص بوده و بطور اختصاصی مربوط به یک عضوخاص باشد، کد مربhhوط بhhهآن عضو خاص را بعنوان کد توپوگرافی انتخاب می کنیم.

(:Overlapping: کدگذاری توپوگرافی های هم پوشان )C- قانون 5-2-3

اگر یک تومور نواحی مرزی بین دو عضو یا نواحی مرز بین قسمتهای مختلف یک عضو را دربرگیر و منشا اصلی آن مشخص نباید، به آن تومhhور هم پوشhhان اطالق شhhده و از

" برای کدگذاری آن استفاده می شود. بطور مثال اگر در یک فhhرد8عدد رقم اعشار ". تومور در مرز بین معده و روده باریک گزارش شده و منشا اصhhلی آن مشhhخص نبایhhد،

)تومور همپوشان دستگاه گوارش( استفاده می شود. C26.8از کد وجhhودICD-Oدر برخی موارد برای تومورهای مرزی بین دو عضو یک کد اختصاصhhی در

Gastroesophageal برای تومhhور نhhواحی مhhرزی بین معhhده و مhhری )C16.0دارد. مثال کد junctionتفادهhhی اسhhدهای اختصاصhhد از این کhhوارد بایhhت. در این مhhده اسhhف شhhتعری )

نمود.: کدهای توپوگرافی برای لنفوم ها:D- قانون 5-2-4

در لنفوم ها، اگر منشا آنها غدد لنفی باشند )مثل لوزه ها، طحال، تیموس، ...( باشد، ._ استفاده می شود. اگر درC77به آن لنفوم غده ای اطالق شده و از کد توپوگرافی

یک فرد غدد لنفی نواحی مختلف بطور همزمان درگیر لنفوم باشد، از کد توپوگرافیC77.8 .استفاده می شود

در مواردی که لنفوم از سلولهای لنفی موجود در اعضای مختلف بدن )مثال سلولهای لنفی معده، ... ( منشا گرفته باشد، با آن لنفوم خارج غده ای اطالق شده و کد

توپوگرافی مربوط به عضو مربوطه را بعنوان کد توپوگرافی انتخاب می کنیم. اگر در یک فرد مبتال به لنفوم هیچ عضوی ذکر نشده باشد و احتمال لنفوم خارج غده ای

استفاده می کنیم.C80.9مطرح باشد، از کد توپوگرافی : کدهای توپوگرافی برای لوکمی ها:E- قانون 5-2-5

استفادهC42.1برای همه انواع لوکمی )به استثنای سارکوم میلوئید( از کد توپوگرافی می شود.

( ممکن است در عضو ها یا بافت های مختلف رخ دهد، بهM9930/3سارکوم میلوئید )همین دلیل کد عضو مبتال را بعنوان کد توپوگرافی برای آن انتخاب می کنیم.

- قوانین کدگذاری مورفولوژی، رفتار و درجه تومور در سیستم5-3ICD-Oکدگذاری

: کدهای مناسب برای رفتار تومور:Fقانون - 1- 5-3 در هر گزارش باید بر اساس اطالعات موجود، کhhد رفتhhار مناسhhب بhhرای تومhhور تعhhیین

,benign=0=بhhدخیم( )3=درجا، 2= نامشخص، 1=خوش خیم، 0شود ) 1=uncertain, 2=insitu, 3=malignantبیhhد مناسhhزارش کhhحتی اگر بر اساس اطالعات موجود در گ ،)

وجود نداشته باشد. ICD-Oبرای رفتار تومور در تعریف شده استICD-O در 3( در پستان فقط کد رفتار Pagetمثال برای بیماری پاژه )

,Paget(. ولی اگر در یک گزارش، تشخیص "پاژه، درجا" )8540/3) insituدهhhر شhhذک ) برای آن کدی وجود ندارد، ولی در کدگhhذاری اینICD-Oباشد، علیرغم اینکه در سیستم

(.8540/2 استفاده می کنیم )2گزارش از کد رفتار : کدگذاری درجه تمایز تومور: Gقانون - 2- 5-3

در هر گزارش باید بر اساس اطالعات موجود، کhhد مناسhhب بhhرای درجhhه تمhhایز تومhhور انتخاب شود. اگر در یک گhhزارش درجhhه هhhای مختلفی بhhرای تمhhایز تومhhور اعالم شhhده

باشد، باید کد مربوط به باالترین درجه تمایز انتخاب شود.: مورفولوژی های مرتبط با عضو: Hقانون - 3- 5-3

در برخی موارد، با استفاده از مورفولوژی تومور می توان عضو یا بافت منشhhا تومhhور ، در این گونhhه مhhوارد در جلhhوی کhhد مورفولhhوژی، کhhدICD-Oرا تعیین نمود. در سیسhhتم

( در داخhhل پرانhhتز نمhhایش داده میICD-Oتوپوگرافی عضو مرتبط با آن )کد پیشhhنهادی شhhود. مثال بhhا توجhhه بhhه اینکhhه استئوسhhارکوم در اسhhتخوان رخ می دهhhد، در جلhhوی

._( نمایشC40._, C41(، کد توپوگرافی استخوان )9180/3مورفولوژی استئوسارکوم ) داده می شود. در این شhhرایط کhhد پیشhhنهادی در داخhhل پرانhhتز بعنhhوان کhhد توپhhوگرافی تومور انتخاب می شود. در اینگونhhه مhhوارد حhhتی اگhhر در گhhزارش، عضhو منشhhا تومhhور مشخص نشده باشد، کد پیشنهادی در داخل پرانتز بعنوان کد توپوگرافی تومور انتخاب

می شود. ولی در صورتیکه در گزارش، عضو منشا تومور ذکر شده باشhhد و بhhا کhhد پیشhhنهادی در داخل پرانتز همخوانی نداشته باشد، کد داخل پرانتز درنظhhر گرفتhhه نمی شhhود و بجhhای آن کد عضو مشخص شده در گزارش بعنوان کد توپوگرافی انتخاب می شود. در مثhhال فوق اگر در گزارش ذکر شود "استئوسارکوم کلیه"، کد پیشنهادی برای استئوسhhارکوم

(C40._, C41( را ندیده می گیریم و کد توپوگرافی کلیه )_.C64.9را انتخاب و ثبت می ) کنیم.

5-3 AA-4 AA- انونAAقJ( بیAAای ترکیAAوژی هAAذاری مورفولAAکدگ :Compound morphology :)

در برخی موارد در یک گزارش برای یک تومور بیش از یک مورفولhhوژی ذکhhر می شhhود بhhرای آنهhhا فقhhط یhhک کhhد مورفولhhوژی تعhhیین شhhده کhhه بhhه این مhhواردICD-Oولی در

مورفولhhوژی هhhای ترکیhhبی گفتhhه می شhhود. مثال اگhhر مورفولhhوژی تومhhور ترکیhhبی ازmixedآدنوکارسhhینوم و کارسhhینوم سhhلول سنگفرشhhی باشhhد ) adenocarcinoma and

squamous cell carcinoma رکیب درhhرای این تhhب )ICD-O( اصhhوژی خhhد مورفولhhک کhhی ( تعیین شده است. 8560/3

در موارد مورفولوژی ترکیبی ممکن اسhhت در گhhزارش پhhاتولوژی، تhhرتیب مورفولhhوژی بصhhورتICD-Oهای تشکیل دهنده تومhhور جابجhhا شhhوند. مثال فیبرومیکسوسhhارکوما در

Fibromyxosarcoma ت. ولی ممکن8811/3 نوشته شده و کدhhبرای آن تعیین شده اس است در گزارش پhhاتولوژی، این مورفولhhوژی ترکیhhبی بصhhورت میکسوفیبروسhhارکوما )

Myxofibrosarcoma ارت درhhه این عبhhود کhhنوشته ش )ICD-Oرhhدارد. ولی از نظhhود نhhوج می باشhhد.8811/3مورفولوژی هر دو عبارت یکسان بhhوده و کhhد مورفولhhوژی هhhر دو

بنابراین در کدگذاری مورفولوژی های ترکیبی باید در اینhhدکس الفبhhایی اجhhزای تشhکیل دهنده مورفولوژی ترکیبی را جابجا نماییم و در حالتهای ترکیبی مختلف جستجو نماییم.

را مشاهده کردیم، بایhhدMyxofibrosarcomaمثال در مثال فوق، اگر در گزارش عبارت … جسhhتجو نمhhاییم تhhا کhhدFibromyxo… و هم در قسhhمت Myxofibroهم در قسhhمت

مناسب را پیدا کنیم. 5-3 A-4 A- قانونKوژیAAب از بین مورفولAAوژی مناسAAد مورفولAAانتخاب ک :

های مختلف در یک تومور: اگر در یک گزارش برای یک تومور مورفولوژی های مختلف ذکر شده باشhhد و هhhر یhhک

کدهای جداگانه داشته باشhhند، کhhد مورفولhhوژی بزرگhhترICD-Oاز این مورفولوژی ها در برای آن گزارش انتخاب می شود. مثال اگر در یک گزارش موروفولوژی تومر بصhhورت

transitional cell epidermoid carcinomaذکر شود، به این معنی است که تومور از دو )کد Transitional cell carcinomaنوع مورفولوژی epidermoid carcinoma( و 8120/3

تشکیل شhده و از آنجاییکhه هhر کhدامیک از این مورفولhوژی هhا کhد جداگانhه(8070/3) بعنوان کد مورفولوژی این گزارش تعیین می شود. 8120/3دارند، کد باالتر یعنی

Multiple Primary- قوانین کدگذاری تومورهای اولیه متعدد )5-4tumors)

هر فرد در طول عمر خود ممکن است به یک یا بیش از یک نhhوع سhhرطان مبتال شhhود. طبق تعریف به وقوع بیش از یک نوع سرطان اولیه در یک فرد، تومورهای اولیه متعدد

(Multiple primary tumorدد یکیhاطالق می شود. ثبت صحیحی تومورهای اولیه متع ) از چالش های بسیار مهم برای برنامه های ثبت سرطان محسوب می شhhود. بhhه همین دلیل قوانین بین المللی برای ثبت تومورهای اولیه متعhhدد وضhhع شhhده انhhد. بسhhیاری از برنامه های ثبت سرطان برای ثبت تومورهای اولیه متعدد از قوانین وضع شده توسhhط

( اسhhتفاده می کننhhد. در برنامhhه ملی ثبتIARCآژانس بین المللی تحقیقhhات سhhرطان ) IARCسرطان ایران نیز برای ثبت تومورهای اولیه متعhhدد از قhhوانین تومورهhhای متعhhدد

استفاده می شود که در ادامه در مورد این قوانین توضیحاتی ارائه می گردد. - تشخیص دو یا چند تومور اولیه در یک فرد ارتبhhاطی بhhه زمhhان وقhhوع1- قانون 5-4-1

آن تومورها ندارد. بعبارت دیگر دو یا چند تومور اولیه ممکن است بطور همزمان یا درزمانهای مختلف در یک فرد رخ دهند.

- سرطان اولیه سرطانی است که از یک عضhhو یhhا بhhافت اولیhhه منشhhا2- قانون 5-4-2گرفته باشد و نتیجه گسترش از سایر عضوها یا ناشی از عود یا متاستاز نباشد.

- معموال در هر بافت یا هر عضو یا عضوهای دوطرفه فقط یک تومور3- قانون 5-4-3اولیه تشخیص داده می شود.

در قانون تومورهای متعدد، گروههhhایی از کhhدهای توپhhوگرافی بعنhhوان یhhک عضhhو واحhhد (9(. اگر در یک فرد در یک گروه توپوگرافیک )جدول 9درنظر گرفته می شوند )جدول

._وC03بطور همزمان تومورهای مختلف تشخیص داده شوند )مثال تومhhور همزمhhان در C05( تhhفقط یک تومور با کد توپوگرافی پیشنهاد شده در ستون سمت اس ،)_.C06.9)

برای آن فرد ثبت می شود. ولی اگhر این تومورهhا در زمانهhای مختلhف تشhخیص دادهشوند، فقط توموری که زودتر تشخیص داده شده ثبت می شود.

اگر در قسمتهای مختلف یک عضhhو یhhا بhhافت )مثال مثانhhه( تhhوده هhhای تومhhوری مجhhزا وجداگانه گزارش شوند، فقط بعنوان یک تومور ثبت می شوند.

در دو مورد زیر صدق نمی کند:3- قانون 4- قانون 5-4-4 15- در خصوص سرطانهای سیستمیک مثل سارکوم کاپوسhhی )گhhروه 5-4-4-1 (10 در جhhدول 14 تhhا 8( و سرطانهای دستگاه خونساز )گروههای 10در جدول

حتی اگر چندین عضو بدن را درگیر کرده باشند، فقط بعنوان یhhک سhhرطان ثبتمی شوند. - تومورهایی که مورفولوژی متفاوتی دارند )حتی اگhhر بطhhور همزمhhان5-4-4-2

در یک عضو تشخیص داده شوند(، باید بطhhور جداگانhhه بعنhhوان تومورهhhای اولیhhهمتعدد ثبت شوند.

اگر در یک عضو چند تومور بhhا مورفولhhوژی هhhای مختلhhف گhhزارش شhhوند و این مورفولوژی ها در یک گروه قرار داشته باشند )بر اساس گروه بندی های جدول

(، فقط یک تومور )توموری که کد مورفولوژی بhhاالتری دارد( بعنhhوان تومhhور10جدید ثبت می شود و بقیه بعنوان تومورهای تکراری محسوب می گردند.

اگر در یک عضو چند تومور با مورفولوژی های مختلف گزارش شhhوند بطوریکhhه در جدول17 و 14، 5( )گروههای Non-specificبرخی از آنها مورفولوژی مبهم )

h،14 5( )سایر گروهها غیر از Specific( و برخی دیگر مورفولوژی مشخص )10 (داشhhته باشhhند، بhhرای تصhhمیم گhhیری در مhhورد تومورهhhای اولیhhه متعhhدد،17و

مورفولوژی هhhای مبهم را نادیhhده گرفتhhه و صhhرفا بhhر اسhhاس مورفولhhوژی هhایمشخص تصمیم گیری می کنیم.

- اگر در یک عضو دوطرفه )مثل پستان( در هر دو سمت )پستان چپ و پسhhتان1نکته

راست( تومورهایی با مورفولوژی یکسان گزارش شhhود، بایhhد بعنhhوان دو تومhhور مجhhزا ثبت شوند. ولی اگر ذکر شده باشد که منشا هر دو تومhhور از یhhک سhhمت )مثال پسhhتان

راست( بوده، فقط بعنوان یک تومور ثبت می شود. این قانون چند استثنا دارد که در این موارد با وجود درگیری هر دو سمت، فقط بعنوان

یک تومور ثبت می شوند:- تومور هر دو تخمدان )با مورفولوژی یکسان(

- تومور ویلمز )نفروبالستوما( در هر دو کلیه- رتینوبالستوما در هر دو چشم

)یادآوری: اگر در یک عضو دو طرفه در هر دو سمت تومروهایی بhhا مورفولhhوژی هhhای متفاوت گhزارش شhhوند، بعنhhوان تومورهhhای مجhhزا )تومورهhhای اولیhhه متعhدد( ثبت می

شوند.( وC18.2._( )مثال دو تومور در C18- تومورهایی که در قسمتهای مختلف کولون )2نکته

C18.3( تhhا پوسhhو ی )C44 ور درhhمثال دو توم( )_.C44.3 و C44.5،وندhhزارش می شhhگ ) بطور جداگانه و بعنوان تومورهای اولیه متعدد ثبت می شوند.

گروههایی از کدهای توپوگرافی که در قانون تومورهای اولیه متعدد– 9جدول بعنوان یک عضو درنظر گرفته می شوند

ICD-O Topography terms Suggested code codes

C01 Base of tongueC02 Other and unspecified parts of tongue C02.9

C00 LipC03 GumC04 Floor of mouthC05 PalateC06 Other and unspecified parts of mouth C06.9

C09 TonsilC10 OropharynxC12 Pyriform sinusC13 HypopharynxC14 Other and ill-defined sites in lip, oral cavity and pharynx C14.0

C19 Rectosigmoid junctionC20 Rectum C20.9

C23 GallbladderC24 Other and unspecified parts of biliary tract C24.9

C33 TracheaC34 Bronchus and lung C34.9

C40 Bones, joints and articular cartilage of limbsC41 Bones, joints and articular cartilage of other and unspecified sites C41.9

C65 Renal pelvisC66 UreterC67 BladderC68 Other and unspecified urinary organs C68.9

- گروههایی از مورفولوژی که در قانون تومورهای چندگانه بعنوان مورفولوژی های10جدول متفاوت درنظر گرفته می شوند

Group ICD-O Morphology

Carcinomas

1. Squamous and transitional cell carcinoma 8051-8084, 8120-8131

2. Basal cell carcinomas 8090-8110

3. Adenocarcinomas 8140-8149, 8160-8162, 8190-8221, 8260-8337, 8350-8551, 8570-8576, 8940-8941

4. Other specific carcinomas 8030-8046, 8150-8157, 8170-8180, 8230-8255, 8340-8347, 8560-8562, 8580-8671

(5.) Unspecified carcinomas (NOS) 8010-8015, 8020-8022, 8050

6. Sarcomas and soft tissue tumors 8680-8713, 8800-8921, 8990-8991, 9040-9044, 9120-9125, 9130-9136, 9141-9252, 9370-9373, 9540-9582

7. Mesothelioma 9050-9055

Tumors of hematopoietic and lymphoid tissues

8. Myeloid 9840, 9861-9931, 9945-9946, 9950, 9961-9964, 9980-9987

9. B-cell neoplasms 9670-9699, 9728, 9731-9734, 9761-9767, 9769, 9823-9826, 9833, 9836, 9940

10. T-cell and NK-cell neoplasms 9700-9719, 9729, 9768, 9827-9831, 9834, 9837, 9948

11. Hodgkin lymphoma 9650-9667

12. Mast-cell Tumors 9740-9742

13. Histiocytes and Accessory Lymphoid cells 9750-9758

(14.) Unspecified types 9590-9591, 9596, 9727, 9760, 9800-9801, 9805, 9820, 9832, 9835, 9860, 9960, 9970, 9975, 9989

15. Kaposi sarcoma 9140

16. Other specified types of cancer 8720-8790, 8930-8936, 8950-8983, 9000-9030, 9060-9110, 9260-9365, 9380- 9539

(17.) Unspecified types of cancer 8000-8005

(Data Entry- فرآیند ورود داده ها )6بخش پس از دریافت یک گhزارش در واحhhد ثبت سhhرطان، فرآینhhد ورود داده آغhاز می شhhود.

(: 1فرآیند ورود داده در برنامه ثبت سرطان شامل چند مرحله می باشد )شکل - ورود اطالعhhات فhhردی: اولین مرحلhhه در ورود داده هhhا در برنامhhه ثبت سhhرطان،6-1

آیتمهhhای"ورود اطالعhhات فhhردی می باشhhد. در این مرحلhhه بایhhد اطالعhhات مربhhوط بhhه بطhhور کامhhل و صhhحیح وارد شhhود. در صhhورت نقص در هhhر یhhک از آیتمهhhای"ضhhروری

ضروری، گزارش مربوطه قابل ثبت نبhhوده و اطالعhات فhhرد ذخhhیره نمی شhود. در این موارد باید با مراجعه به پرونده بیمار در منبhhع گhhزارش )مثال بیمارسhhتان، ...( اطالعhhات ضروری مورد نیاز جمع آوری شده و پس از تکمیل اطالعhhات ضhhروری، مجhhددا فراینhhد

، داده هhhای"آیتمهhhای انتخhhابی"ورود داده انجام شود. همچنین در صورت دسترسی بhhه مربوط به این آیتمها نیز باید وارد شود.

- بررسی تکراری بودن فرد: با توجhhه بhه اینکhه بیمhاران سhرطانی در طی بیمhاری6-2 خود به مراکز مختلف مراجعه می کنند، ممکن است از یک بیمار گزارشهای متعhhدد بhhه مرکز ثبت سhhرطان ارسhhال شhhود. بنhhابراین پس از ورود اطالعhhات فhhردی بایhhد فراینhhد تکرارگیری اطالعات فhhردی انجhhام شhhود. در این فراینhhد بhhا توجhhه بhhه اطالعhhات فhhردی موجود )کد ملی، نام، نام خانوادگی،...( تکرارگیری اطالعhhات فhhردی انجhhام می شhhود. اگر هیچ گزارش قبلی از این فرد ثبت نشده باشد، فرد بعنوان یhhک مhhورد جدیhhد ثبت و ذخیره می شود. در صورتیکه که اطالعات فرد قبال در سیسhhتم ثبت شhhده باشhhد، فhhرد

بعنوان مورد تکراری ثبت می شود. - ورود اطالعhhات تومhhور و کنhhترل کیفی: پس از ذخhhیره کhhردن اطالعhhات فhhردی،6-3

آیتمهhhای"اطالعhhات تومhhور وارد می شhhود. در این مرحلhhه بایhhد اطالعhhات مربhhوط بhhه تومور بطور کامل و صحیح وارد شود. در صhhورت وجhhود نقص در هhhر یhhک از"ضروری

این آیتمهای ضروری، گزارش مربوطه قابل ثبت نبوده و اطالعhhات تومhhور ذخhhیره نمی شود. همچنین در صورت دسترسی به "آیتمهای انتخابی" تومور، داده هhhای مربhhوط بhhه

این آیتمها نیز باید وارد شود. بررسhی دقت و صhحت یکی از اقدامات بسیار مهم در ورود داده هhای ثبت سhرطان،

داده های تومور می باشد کhhه بhhرای اینکhhار از برنامhhه هhhای کنhhترل کیفی ورود داده هhhاIARC/IACRاستفاده می شود. برنامhhه Check Programاhhه هhواع این برنامhhیکی از ان

است که بعنوان یک برنامhhه کنhhترل کیفی ورود داده هhhا در سhhطح بین المللی شhhناخت هشده و در بسیاری از برنامه های ثبت سرطان دنیا مورد استفاده قhhرار می گhhیرد. در

IARC/IACRبرنامه ملی ثبت سرطان ایران نیز برای کنترل کیفی ورود داده ها از این Check Programات واردhhحت و دقت اطالعhhورتیکه صhhط در صhhود. فقhhاستفاده می ش

شده تومور توسط این برنامه مورد تایید قرار گیرد، اطالعات تومور ثبت و ذخhhیره می شود.

- بررسی تومورهای تکراری/متعدد در یک فرد: اگhhر بhhرای یhhک فhhرد گhhزارش هhhای6-4 متعدد ثبت شده باشد، با استفاده از اطالعات مربوط به تومور، فراینhhد تکhhرار گhhیری تومور انجام می شود. درصورتیکه اطالعات مربوط بhhه تومhhور در گزارشhhهای مختلhhف یکسان باشد، بعنوان تومور تکhhراری ثبت می شhhود و در صhhورتیکه نتhhایج تکhhرار گhhیریتومور نشان دهنده وقوع تومورهای مختلف در فرد باشد، بعنوان تومور اولیhhه متعhhدد )

Multiple Primary Tumorsورد ازhhحیح در این مhhثبت می شود. برای تصمیم گیری ص ) ( استفاده می شود. یکMultiple Primary Tumorsقوانین ثبت تومورهای اولیه متعدد )

از این قوانین که در سطح بین المللی شناخته شده و توسط بسیاری از ثبت سرطانها است کهInternational Rules for Multiple Primary Cancersدر دنیا استفاده می شود، منتشر شده است. در برنامه ملی ثبتIARC توسط 2004آخرین ویرایش آن در سال

سرطان ایران نیز برای تعhhیین تومورهhhای تکhhراری/متعhhدد از این قhhوانین اسhhتفاده میشود )به بخش کدگذاری مراجعه نمایید(.

- فرآیند ورود داده ها در برنامه ملی ثبت سرطان ایران1شکل

- کنترل کیفی داد ه های ثبت سرطان7بخش ارزيابي كيفيت در ثبت سرطان

مركز ثبت سرطان بايد اقدامات كنترل كيفي داشته باشد تا داده هاي معتبر توليhhد نمhhوده و به اهداف تعيين شده برسد. فرآیند کنترل کیفی در برنامه ثبت سرطان شامل چهhhر بخش

است:( Comparability- قابليت مقايسه )7-1( Validity- اعتبار داده ها )7-2(Timeliness- بهنگامي )7-3( Completeness- میزان پوشش )7-4

- قابليت مقايسه7-1 برای مقایسه آمار و اطالعات سhرطان بین جمعيت هhاي مختلhhف بایhhد نحhوه دسhته بنhدی و کدگذاری گزارشات سرطان در همه کشhhورها و ثبت سhhرطان هhا یکسhhان و قابhhل مقایسhhه

باشد. برای یکسhhان شhhدن و قابhhل مقایسhhه بhhودن گزارشhhات و داده هhhای بیمhhاران سhhرطانی بین کشورهای و برنامه های ثبت سرطان مختلف، سیستم بین المللی طبقhhه بنhhدی و کدگhhذاری

توسط سازمان جهانی بهداشت طhhراحی و منتشhhر شhhد. در اینICD-Oسرطانها موسوم به سیسhتم بhراي كدگhذاري توپhوگرافي )موضhع تومhور(، مورفولhوژي )شhكل ميكروسhكوپيك تومور(، رفتار )تومور بدخيم، درجا و يhا خhوش خيم(، درجhه تمhايز تومhور و بhرخی دیگhر از خصوصیات تومورها تعیین شده است. بنابراین به همه ثبت سرطانها توصیه شده کhhه بhhرای قابل مقایسه شدن داده ها، از این سیستم برای طبقه بندی و کدگذاری سhhرطانها اسhhتفاده

کنند. همچنین برای تعیین تومورهای اوليه متعدد در یک فرد نیز قوانین تومورهای چندگانه توسhhط

IARC منتشر شده است. 2004 طراحی و منتر شده که آخرین نسخه آن در سال - اعتبار داده ها7-2

دقت داده هاي ثبت شده با بررسhي مسhتمر در زمhان ورود داده هhا در نرم افhزار بhه مhيزانقابل مالحظه اي افزايش مي يابد.

مراكز ثبت سرطان بايد صحت كار كاركنان خود را با بررسی و کنترل مجدد بخشي از داده ها )مراجعه مجدد به پرونده پزشکی بیماران و انجام كدگذاري مجدد( يا با اسhhتفاده از چhhک

لیستهای ساختاریافته کنترل نمايند )پيوست....چك ليست ارزيابي كدگذاري(. یکی از نکات بسیار مهم در اعتبار داده های ثبت سرطان این است کhhه در هhhر برنامhhه ثبت سرطان باید فرایند ثبت، کدگذاری و ورود داده به نرم افزار باید در طhhول زمhhان یکنhhواختبوده و دستخوش تغییرات نشود. بعبارت دیگhر در برنامhه ثبت سhرطان بایhد ثبhات داخلی )

Internal Consistency .برقرار باشد ) معموال برای بررسی دقت داده ها در برنامه های ثبت سرطان ها از سه ایتم زیhhر اسhhتفاده می شود. در حقیقت در گزارش برنامه ثبت سرطان باید موارد ذیل بعنوان معیارهhhای دقت

داده ها گزارش شوند:- نسبت يا درصد داده هاي نامشخص7-2-1%(MV- درصد تأييد میکروسکوپیک موارد سرطاني )7-2-2%(DCO- درصد مواردي که صرفا براساس گواهي فوت ثبت شدند )7-2-3

- نسبت یا درصد داده هاي نامشخص 7-2-1 درصhhد داده هhhاي نامشhhخص )مثhhل درصhhد بیمhhارانی کhhه سhhن یhhا جنس آنهhhا نامشخص است( در واقع يك شاخص كيفيت داده است. نسبت مواردی کhhه

%( یhhک معیhhار بسhhیار مهم درPSUمحhhل تومhhور در آنهhhا نامشhhخص اسhhت ) ارزيابي اعتبار داده های ثبت سرطان است. ابرای محاسبه این شاخص بایhhد

(، و همچhhنین مhhواردی بhhا موضhhع اولیhhهC80موارد با موضع اوليه نامشhhخص )( نيز درنظر گرفته شوند.Ill-defined( )C76مبهم )

%(MV- درصد تأييد میکروسکوپیک موارد سرطاني )7-2-2 مhhوارد بhhا تأییhhد میکروسhhکوپیک بhhه مhhواردی اطالق می شhhود كhhه تشhhخيص

%MVسرطان بر اساس پاتولوژي یا سيتولوژي انجام شده باشد. باال بhhودن %MVبه معنی باال بودن دقت تشخیص سرطان بوده در حاليكه پhhایین بhhودن

بیانگر کم بودن دقت و اعتبار داده ها در ثبت سرطان می باشد. - درصد مواردي که صرفا براساس گواهي فوت ثبت شدند7-2-3

(DCO)%

DCOوت ثبتhhواهي فhhاس گhhشامل موارد سرطاني است که كه صرفا براس شدند و با پيگيري هاي انجhام شhده هيچ اطالعhاتي از سhاير منhابع بhراي آنهhا بدست نيامده است. در بيشتر موارد درستي اطالعات سؤال برانگhhيز اسhhت چون فردي كه گواهي را مي نويسد ممكن است تماس كوتاهي با بيمار پيش از مرگ داشته و علت مرگ بطور ناكامل ثبت شده باشد. بنhhابراين اگhhر هيچ گزارش باليني ديگري براي افرادي كه در اثر ابتال به سرطان فوت کرده اند يافت نشود، باید احتمال اشتباه بودن تشخیص درنظر گرفته شhhود. بhhاالبودن

نشان دهنده پایین بhhودن دقت و اعتبhhار داده هhhای ثبت سhhرطانDCOمقدار می باشد. البته در ثبت سرطانهایی که تازه شروع بکار کرده اند، بhhاال بhhودن

DCOرطانhhه ثبت سhhه برنامhhورتیکه کhhد ولی در صhhبیعی می باشhhری طhhام DCOسالهای بعد با دقت و کیفیت مطلوب ادامه یابد، انتظار می رود میزان

درصد( برسد. 5کاهش یابد و به حد مطلوب )کمتر از

:DCOمراحل محاسبه درصد : اتصال گزارشات مرگ سال مربوطه به همه گزارشات موجhhود در1مرحله

پايگاه داده ثبت سرطان و شناسايي گزارشاتي كه متصل نمي باشند. ( مرگ هhhايي كhhه علت1: حذف موارد غير قابل گزارش که شامل: 2مرحله

( سhhاكنين2آن سرطان نمي باشhhد ولي بعنhhوان سhhرطان كدگhhذاري شhhده اند. ( سhhرطان هايي كhhه پيش از تhhاريخ3خhhارج از منطقhhه جغرافيhhايي مركhhز ثبت

مرجع ثبت سرطان تشخيص داده شده اند. : مhhواردي كhhه پس از تكميhhل تمhhام اقhhدامات پيگhhيري در گذشhhته3مرحلhhه

هيچگونه اطالعات ديگري غير از گhhواهي مhhرگ بدسhhت نيامhhده باشhhد بعنhhوان تلقي مي شوند. DCOموارد : DCO: محاسبه در صد 4مرحله

- بهنگامي 7-3 مهمترین نکته در بنامه ثبت سhhرطان این اسhhت کhhه نتhhایج و گزارشhhات بhhه موقhhع و در زمان مناسب به سیاست گذاران ارئه شhود تhا برنامhه ریhزی صhhحیح و مhوثر در زمhان مناسhhب انجhhام شhhود. بنhhابراین بhhه موقhhع بhhودن فرآینhhد ثبت و گhhزارش دهی یکی از معیارهای کیفیت برنامه ثبت سرطان می باشد. البته بايhhد بين بهنگhhام بhhودن داده هhhا و كامل بودن آنها تعادلي برقرار باشد. بهنگامي بستگي بhhه سhhرعتي دارد كhhه ثبت بتوانhhد داده ها را بطور كامل و درست جمع آوري، تحليhhل و گhزارش نمايhد. فاصhله زمhانی بین گزارش موراد سرطانی از منابع ثبت به مرکز و همچنین زمان مورد نیاز برای ارزیابی، کنترل کیفی، آنالیز و انتشار داده ها در برنامه های ثبت سرطان متفاوت است. بطhhور کلی بر اساس تجربیhhات موجhhود از ثبت سhhرطان هhhای مختلhhف در سhhطح بین المللی،

مhhاه24 تhhا 12داده های سرطان هر سال باید بطور میانگین با فاصhhله زمhhانی حhhدودا پس از اتمام آن سال منتشر شود.

- میزان پوشش ثبت سرطان7-4 میزان پوشش ثبت یکی از مهمترین معیارهای کنترل کیفیت در برنامه ثبت سرطان اسhhت. بر اساس تعریف، میزان پوشش ثبت سhhرطان عبارتسhhت از تعhhداد بیمhhاران سhhرطانی ثبت شده نسبت به تعhhداد واقعی بیمhhاران سhhرطانی در جامعhhه. هhhر چhhه پوشhhش ثبت سhhرطان بیشتر باشد، نشاندهنده باال بhhودن کیفیت ثبت سhhرطان می باشhhد. بhhا توجhhه بhhه تجربیhhات و

درصhhد بhhرای برنامhه هhای ثبت سhرطان مhورد90استانداردهای بین المللی میزان پوشش قبول می باشد. معموال بررسی میزان پوشش ثبت سرطان مستلزم صhhرف وقت و هزینhhه زیاد می باشد. ولی با توجه به اهمیت مساله، در هر بنمه ثبت سhhرطان بایhhد بhhا روش هhhای

مختلف میزان پوشش ثبت ارزیابی گردد.

برای ارزیابی میزان پوشش ثبت از دو نوع روش های مختلفی استفاده می شود. در ادامhhه به برخی از روشهای شناخته شده برای تعیین میزان پوشش ثبت سرطان اشاره می شود.

در مhhورد این%):MV- درصAAد تاییAAد میکروسAAکوپیک سAAرطان )7-4-1 شاخص در قسمتهای قبل توضیح داده شد. باال بودن درصد تایید میکروسhhکوپیک

بیانگر باال بودن پوشش ثبت سرطان می باشد.M:I- نسبت مرگ به بروز )7-4-2 ratio AA:)( روزhhنسبت مرگ به بM:Iكhhي )

شاخص مهم است كه بطور گسترده مورد اسhhتفاده قhhرار مي گhhيرد. اين نسhhبت در واقع مقايسه اي اسhhت از تعhhداد مرگ هhhاي حاصhhل از يhhك منبhhع مسhhتقل ثبت )معموالً سيستم هاي آمار حيhاتي( و تعhداد مhوارد جديhد سhرطاني خhاص كhه در همان زمان ثبت شده است. كاربرد اين روش مستلزم اين اسhhت كhhه داده هhhاي مرگ از كيفيت خhhوبي برخhhوردار باشhند. اين روش نمي توانhد در جhايي كhه ثبت

مرگ جامعي ندارد استفاده شود. یکی از سhhاده- یکنواخت بودن میزان های بروز در طی زمAAان: 7-4-3

ترین راهها برای بررسhhی مhhیزان پوشhhش ثبت سhhرطان، مقایسhhه تعhhداد مhhوارد سرطانی ثبت شده در هر سال بhhا سhhالهای قبhhل می باشhhد. مشhhاهده تغیhhیرات قابل توجه یا یکیان بودن آمار بین سالهای مختلف می تواند نشان دهنhhده وجhhود مشکل احتمالی در میزان پوشش ثبت سhhرطان بhhوده و بایhhد بhhه دقت کنhhترل و

بررسی شود. الگhhوی بhhروز- مقايسAAه مAAيزان بAAروز بAAا جمعيت هAAاي مشAAابه: 7-4-4

سرطانها در همه جمعیتها یکسان نیست. مشاهده تفاوت ها يكي از اهhhداف ثبت سرطان است. مركز ثبت سرطان بايد نتايج خود را بhhا ثبت سhhرطان هhhایی کhhه جمعيت مشابه دارند )مشابه از نظر جغرافيايي يhhا سhhاختار سhhنی، قوميhhتي ...( مقايسه نمايد تا تفاوت ها ديhhده شhhود. بعضhhي تغيhhيرات قhhابل پيش بيني اسhhت يhhا ممكن است براساس مواجهه با فاكتورهاي خطhر شhhناخته شhده قابhhل توصhhيف باشد. اما تفاوت سيستماتيك مثالً ميزان كمتر از مورد انتظhhار مي توانhhد احتمhhال

وجود مشکل در میزان پوشش )كاهش ثبت( را مطرح نمايد.

- آناليز و گزارش دهی نتایج ثبت8بخش سرطان

-مقدمه و تعاریف اولیه:8-1 هدف کلیدی ثبت سرطان ارائه آمارهای بروز سرطان در جمعیت تعریف شhhده اسhhت. این اطالعات به شکل های مختلف از قبیhhل گزارشhhات بhhروز سhhرطان، وب سhhایت های ثبت سرطان، مقاالت تحقیقاتی و غیره قابhhل گhhزارش اسhhت. گhhزارش بhhروز سhhرطان جهت ارائه داده های ثبت کاری روتین و پایه است. برای محاسبه میزان بhhروز، جمعیت مورد نیاز باید شناسایی شود. میزان بروز خام با برآوردی از جمعیت منطقه مورد نظر )استان یا شهرستان( به سادگی محاسبه می شود. هر چند این میزان بhhرای تحلیل هhhای مفایسه ای مناسب نمی باشد چرا کhه سhن قویhاً در ارتبhاط بhا خطhر سhرطان اسhت و بنابراین دانش توزیع سنی جمعیت برای محاسبه میزان بروز اختصاصی سنی و مhhیزان

بروز استاندارد شده سنی الزم است.منابع برآورد جمعيت

مركز ثبت سرطان همواره باید جدیدترین اطالعات جمعیتی منطقه تحت پوشش خhhود را در اختیار داشته باشد. مراكز ثبت می تواند براي اطالعات و برآوردهاي جمعيhhتي بhhه

مراجعه نمايند.www.amar.org.irسايت گروه هاي سني

سال خالصه مي شhhود. مرکhhز10 يا 5توزيع سني بيماران سرطاني اغلب در گروه هاي سال و بيشتر ادامه يابد(85 و تا 0 سال )شروع با طبقه 5ثبت باید از گروه هاي سني

،85اسhhتفاده نمايhhد )يعhhني بhhه شhhكل h+84-80، 79-75،....14-10، 9-5، 4-0.) سhhال تعريhhف مي شhhود. بhhروز سhhرطان بين15سرطان هاي كودكان بصورت بروز زير

سال براي نوجوانان در نظر گرفته مي شود.19 و 15سنين روش هاي آماري

هhhر يhhك از روش هhhاي مطhhرح شhhده در اين بخش بhhا سhhه عنصhhر كليhhدي اپيhhدميولوژيك ( زمان. آناليزها معموالً بhhر پايhhه3( مكان 2( شخص 1مالحظه می شود كه عبارتند از:

گزارشات تومور )يعني تومورهاي اوليه مستقل يا جديد( هستند. هر فhhرد ممكن اسhhتبا بيش از يك تومور تشخيص داده شود.

شخص: گزارشات داده هاي سرطان باید مشخصات دموگرافيك مورد ارائه شده در(1 گhhزارش را مسhhتند نماينhhد. حhhداقل اين مشخصhhات بایhhد شhhامل جنس، سhhن، و در صورت لزوم نژاد و قوميت باشند. فردي ممكن است بhhا بيش از يhhك تومhhور )بيش

از يك تومور محل اوليه همراه شود. مكان: گزارشات داده هاي سرطان بايد منطقه جغرافيايي تحت پوشش )اسhhتان يhhا(2

شهر( را براي موارد ارائه شده در گزارش مشخص نمايد. زمان: گزارشات بايد بطور واضح زمhhان مربhhوط بhhه دوره بررسhhي را نشhhان دهنhhد.(3

آمارهاي سرطان بصورت سhhالیانه و بhhر پايhhه سhhال تشhhخيص )نhhه سhhالي كhhه مhhوردگزارش شده( مي باشند.

شمارش ساده

كمي ترين سنجش استفاده شده براي داده هاي ثبت سرطان شhhمارش سhhاده تومورهhhا است كه بواسطه آن بار سرطان بر اساس منابع مراقبت بهداشتي موجود اندازه گيري

و نياز به منابع اضافي ارزيابي مي شود.نسبت ها

نسبت هاي ساده اي كه براي توصيف مشخصات اصhhلي داده هhhاي ثبت :نسبت هاي ساده ( نسبت تومورهhhا بhhا تشhhخيص تأييhhد شhhده از نظhhر1مفيد مي باشند. بطور مثال شامل

( نسhhبت3( درصد توزيع تومورها برمبناي مرحلhhه بيمhhاري در تشhhخيص، 2هيستولوژي، تومورهايي كه كيفيت درماني معيني دريافت كرده اند.

توزيع درصد به تفکیک محل تومور: توزيع درصhhد بhhه تفکیhhک محhhل تومhhور بhhراي نشhhان دادن تومورهايي كه فراواني بيشتري دارند مناسب هستند. معموالً تومورهhhاي پسhhتان، پوست، كولوركتال، معده، مري، ريه و پروستات بيش از نيمي از سرطان ها هسhhتند و

درصhhد كhhل سhhرطان هhhا را در15 تhhا 12اگر جداگانه در نظر گرفتhhه شhhوند هhhر محhhل برمي گيرد. اين توزيعي مفيد براي ثبت هاي غير مبتني بر جمعيت است كه بhhا اسhhتفاده

از آن مي توان توزيع درست تومورها را ارزيابي کرد. نسبت تومورهاي مشاهده شده با تومورهhhاي مhhورد انتظhhار، مhhيزان بhhروز بروز نسبي:

ضhhرب مي شhhود، مhhيزان بروزهhhاي100نسبي حاصل مي شود. ميزان بروز نسhhبي در نشhhان دهنده اين اسhhت كhhه نسhhبت مشhhاهده شhhده بزرگhhتر از100نسhhبي بزرگhhتر از

نسبت هاي مورد انتظار و معموالً نشان مي دهد كه خطر بيماري افزايش يافته است.ميزان هاي بروز

ميزان بروز در مقايسه با نسبت ها، سنجش هاي مناسب تري براي خطر بيماري هستند. ميزان بروز، تعداد تومورهاي جديد تشhhخيص داده شhhده در جمعيhhتي بhhا انhhدازه معين و

دوره زماني تحت مطالعه تعريف مي شود. ميزان هاي بروز مي تواند شامل:Crudeميزان بروز خام ) Incidence Rate :)ه ازhhت كhhروز اسhhيزان بhhاده ترين مhhس

تقسيم تعداد تومورهاي جديد به اندازه جمعيت در معرض خطر سرطان در طول دوره مطالعhhه حاصhhل مي شhhود. مhhيزان خhhام بhhا توزيhhع سhhني جمعيت محاسhhبه نمي شhhود و

بنابراين ميزان بروز براي مقايسه در مكان و زمان معين مناسب نمي باشد.Age-SpecificمAAيزان بAAروز اختصاصAAي سAAني ) Incidence Rate) AA:روزhhيزان بhhم

اختصاصي سني در واقع ميزان بروز براي گروه هاي سني است.( سنی شده استاندارد بروز )Age-Adjusted Incidence Rate)( Aميزان ASR:)

ميزان بروز استاندارد شده سني، تفاوت اثر سن بر سرطان را نشhhان مي دهhhد )يعhhني افراد مسن تر خطر باالتري نسhhبت بhhه افhhراد جhhوان تر دارنhhد( و بhhراي مقايسhhه مhhيزان سرطان در بين مكان ها، جمعيت هhhا و فاكتورهhhاي ديگhhر مناسhhب مي باشhhد )محاسhhبه

(.3میزان بروز استاندارد شده سنی پیوست واحدهاي اندازه گيري

)صد هزار( نفر جمعيت در هhhر واحhhد زمhhاني در100000ميزان بروز سرطان در هر نظر گرفته می شود. در برخی سرطان هاي نادر )بعنوان مثال، سhhرطان هاي کودکhhان(

)یک میلیون نفر( نفر جمعيت در هر واحد زماني بيان مي شود. 1000000در هر

- نحوه آماده سازی گزارش ثبت سرطان8-2 گزارش داده ها عملكرد مهم مركز ثبت سرطان است. اعتبhhار و سhhودمندي مركhhز ثبت سhhرطان اغلب بhhا صhhحت، بhhه موقhhع بhhودن و ارائhhه گزارش هhايش داوري مي شhhود. در طراحي گزارشات مقايسه يك تجربه ثبت با داده هاي مشابه مراكز ثبت سرطان ديگhhر مفيد است. مناسب است كه مركز ثبت رونوشت هايي از گزارشhhات مراكhhز ثبت ديگhhر

بدست آورد و از آن بعنوان مدل استفاده کند. بhا اینکhه مراکhز ثبت سhرطان، داده هhا را معمhوال بصhورت آنالین منتشhر می کننhد امhا همچنان گزارشhات کاغhذی بطhور گسhترده اسhتفاده می شhود. بنhابراین جلhد و انhدازه گزارش باید مورد توجه قرار گیرد. صفحات اولیه گزارش معمhhوالً شhhامل نhhام و آدرس مرکز ثبت )شماره های تماس، وب سایت، لوگو و غیره(، اسامی و نقش هhhای کارکنhhان و اعضای کمیته ثبت، تاریخ گزارش و فهرست مطالب باشد. بعد از آن خالصه اجhhرایی

کوتاهی از گزارش فراهم شود. اجزای اصلی گزارش شامل موارد زیر می باشد:

- اطالعات زمینه ای در مورد منطقه و جمعیت تحت پوشش8-2-1- ارائه نتایج ثبت سطان8-2-2- ارائه مستندات مربوط به ارزیابی کیفی ثبت سرطان8-2-3-اطالعات زمینه ای در مورد منطقه و جمعیت تحت پوشش8-2-1

این بخش شامل توصیف خالصه ای از ثبت و اقدامات آن به ویhhژه در مhhورد طبقhhه بندی ها، قوانین و تعاریف بکار رفتhhه می باشhhد. منطقhhه و جمعیت تحت پوشhhش در جدول یا نقشه جغرافیایی ارائه شود. منhhابع بhhرآورد جمعیت یhhا داده هhhا بایhhد لیسhhت

(.2شود و مشخصات دموگرافیک مهم مثل قومیت و مذهب مشروح شhhود )شhhکل این بخش شامل توصیفی از منابع داده ای و لیستی از بیماری های قابhhل گhhزارش را نیز شامل می شود. روش های آماری بکار رفته جهت محاسبه میزان ها باید شhhرح و

رفرنس داده شود.

: نمودار هرم جمعیت2شکل

- ارائه نتایج ثبت سرطان8-2-2 جhhداول ثبت سhhرطان معمhhوالً پیوسhhت بhhه گhhزارش هسhhتند. در این جhhدول توزیhhع فراوانی تعداد موارد سرطانی در طی دوره زمانی خاص بhhه تفکیhhک عضhhو مبتال بhhه

ساله( و جنس5(، سن )گروههای سنی C15سرطان )کد توپوگرافی دو رقمی مثال ارائhhه می شhhود. عاله بhhر اسhhن جhhدول، جhhدولی مشhhابه شhhامل مhhیزان هhhای بhhروز

ساله( میزان های بروز اختصاصی سنی، میزان5اختصاصی سنی )گروههای سنی ( نیز باشد. دستورالعمل ها بhhرایASRبروز خام و میزان بروز استاندارد شده سنی )

ارائه جداول داده ای به صورت زیر خالصه می شوند: محتویات کلی جداول و اطالعhhات هhhر یhhک از سhhتونه هhhای جhhدول بایhhد بصhhورت-

شفاف و کامل ارائه گردد. اگر مواردی که در جدول میزان بروز ارائه می شود، بایhhد بhhه اطالعhhات جمعیت-

مرجع )که برای محاسبه میزان بروز استفاده شد( نیز بطور واضح اشاره گردد.در جداول باید توزیع فراوانی بیماران بطور کامل ارائه گردد.- میزان ها بروز یا نسبت ها نباید به تنهایی ارائه شوند بلکhه تعhداد مhوارد نhیز بایhد-

ذکر شوند. اگر الزم است که اطالعات بخشی از بیماران از نتایج حذف شود، باید در مhhورد-

آن توضیح کامل داده شود و معیارهای حذف این بیماران بطور کامhhل و شhhفافارائه شود.

بهتر است بخشهایی از نتایج بصورت نمودار یا شکل نمایش داده شود. معمhhوالً این موارد شامل فراوانی سرطان های مختلف یا رتبه بندی میزان بروز اسhhتاندارد شhhده سhhنی شhhایع ترین سhhرطان ها )بصhhورت نمودارهhhا یhhا چارت هhhا( و میزان هhhای بhhروز اختصاصی سنی در سرطان های مختلhف یhا نمودارهhای خطی رونhد تغیhhیرات بhhروز سhhرطانها در یhhک دوره زمhhانی خhhاص اسhhت. نمودارهhhای بکhhار رفتhhه جهت نمhhایش

داده های سرطان شامل موارد زیر است:

گراف میله ای یا هیستوگرام: معمhوالً بhhرای نشhان دادن فراوانی هhا، نسhبت ها و-( بکار می رود.3درصدها )شکل

گراف باندهای ترکیhhبی: انhhدازه اجhhزای کhhل را بhhا اسhhتفاده از رنگ هhhای مختلhhف-( نشان می دهد.4) هیستولوژی های مختلف( )شکل

-ً نمودار دایره ای: سهم اجزای مختلف نسبت به کhhل را نمhhایش می دهhhد. معمhhوال(.5برای ارائه توزیع شایع ترین مواضع سرطان یا سن بروز بکار می رود )شکل

نمودار خطی: معموالً برای ترسیم کردن میزان هhhای بhhروز اختصاصhhی سhhنی یhhا-(.65روند اغییرات زمانی بروز سرطانها بکار می رود )شکل

: نمودار ده سرطان شایع3شکل

: نمودار تعداد موارد جدید بر اساس مواضع4شکل

: نمودار تعداد موارد بر اساس سن و جنس5شکل

: نمودار میزان بروز اختصاصی سنی6شکل

- ارائه مستندات مربوط به ارزیابی کیفی ثبت سرطان8-2-3 هدف این بخش این است که اطالعات الزم در مhhورد اعتبhhار و دقت داده هhhای ثبت سرطان و بطور کلی کیفیت داد ههای ثبت سرطان ارائه گردد. در این قسمت باید شاخص های مربوط به کیفیت داده ها که در بخش کنترل کیفی ثبت سرطان ارائhhه شhhد، مhhورد آنhhالیز قhhرار گرفتhhه و نتhhایج کنhhترل کیفی داده هhhا در قhhالب جhhداول یhhا نمودارها به تفکیک برای جنس، محل سکونت و عضو مبتال به سرطان ارائhhه شhhود. شاخصها و نتایجی که می تواند در این بخش ارائه شود شامل موارد ذیل است )در بخش کنترل کیفی در مورد هر یک از این شاخص ها به تفصhhیل توضhhیح داده شhhده

است(:

A.نسبت يا درصد داده هاي نامشخصB.( درصد تأييد میکروسکوپیک موارد سرطانيMV)%C.( درصد مواردي که صرفا براساس گواهي فوت ثبت شدندDCO)%D.( نسبت مرگ به بروزM:I ratio)E.یکنواخت بودن میزان های بروز در طی زمانF.مقايسه ميزان بروز با جمعيت هاي مشابه

References:

1. International histological classification of tumours, 2nd ed. Geneva, World Health

Organization, 1981–2000.

2. Swerdlow SH et al., editors. WHO Classification of Tumours of Haematopoietic

and Lymphoid Tissues, 4th edition. Lyon, International Agency for Research on

Cancer, 2008.

3. Spackman KA, Campbell KE, Cote RA. SNOMED RT: A reference terminology

for health care. Northfield, IL, College of American Pathologists, 2000.

4. Harris NL etal. World Health Organization classification of neoplastic diseases of

the hematopoietic and lymphoid tissues: report of the Clinical Advisory

Committee meeting, Airlie House, Virginia, November 1997. Annals of Oncology,

1999, 10:1419-1432.

5. Swerdlow SH, Campo E, Harris NL, Jaffe ES, Pileri SA, Stein H, Thiele J,

Vardiman JW. WHO Classification of Tumours, Volume 2. IARC WHO

Classification of Tumours, No 2, 2008.

6. International Association of Cancer Registries. International Rules for Multiple

Primary Cancers (ICD-O third edition). Lyon, International Agency for Research

on Cancer Internal Report No. 2004/02, 2004.

www.iacr.com.fr/MPrules_july2004.pdf

7. Curado MP et al., editors. Cancer in Five Continents, Volume IX. Lyon, IARC

Scientific Publication No. 160, 2009.

8. Johnson CH et al. The 2007 Multiple Primary and Histology Coding

Rules.Bethesda, MD, National Cancer Institute, Surveillance, Epidemiology and

End Results (SEER) Program, 2007.

9. Johnson CH, Adamo M, Dickie L, Percy-Laurry A, Ruhl J (eds.), 2012

Hematopoietic Manual. Bethesda, MD, National Cancer Institute, Surveillance,

Epidemiology and End Results (SEER) Program, 2012.

www.seer.cancer.gov/registrars

10. Jensen OM et al., editors. Cancer registration: principles and methods. Lyon,

International Agency for Research on Cancer, 1989 (IARC Scientific Publications,

No. 95).

11. Thornton ML, (ed). Standards for Cancer Registries Volume II: Data Standards

and Data Dictionary, Record Layout Version 13, 17th ed. Springfield, Ill.: North

American Association of Central Cancer Registries, June 2012.

12. Fritz A, Percy C, Jack A, Shanmugaratnam K, Sobin L, Parkin DM, et al.

International classification of diseases for oncology (ICD-O) – 3rd edition, 1st

revision. Malta: World Health Organization; 2013.

13. Tyczynski JE, Démaret E, Parkin, DM. Standards and guidelines for cancer

registration in Europe : the ENCR recommendations. Lyon: International Agency

for Research on Cancer, 2003.

14. Jean-Baptiste R, Gebhard IK (eds.). Series IV: Cancer Case Ascertainment.

Procedure Guidelines for Cancer Registries. Springfield, IL: North American

Association of Central Cancer Registries, February 2002.

15. Hofferkamp, J (Ed). Standards for Cancer Registries Volume III: Standards for

Completeness, Quality, Analysis, Management, Security and Confidentiality of

Data. Springfield (IL): North American Association of Central Cancer Registries,

August 2008.

16. Forman D, Bray F, Brewster DH, Gombe Mbalawa C, Kohler B, Piñeros M, et al.

Cancer Incidence in Five Continents, Vol. X; IARC Scientific Publication No.

164. Lyon: International Agency for Research on Cancer; 2014.

17. Berg JW. Morphologic classification of human cancer. In: Schottenfeld D &

Fraumeni JF Jr. Cancer Epidemiology and Prevention, 2nd edition, Chapter 3 of

Section 1: Basic Concepts. Oxford, New York, Oxford University Press, pp. 28-

44, 1996.

18. Ferlay J, Burkhard C, Whelan S, Parkin DM. CHECK AND CONVERSION

PROGRAMS FOR CANCER REGISTRIES (IARC/IACR Toools for Cancer

Registries), IARC Technical Report No. 42. Lyon: International Agency for

Research on Cancer, 2005.