Crna Gora na putu evropskih integracija iskustva Poljske

Crna

Gor

a na p

utu

evro

pskih

inte

grac

ija -

iskus

tva P

oljsk

e

Kako su se pripremale ekoloke nevladine organizacije u Poljskoj na putu evropskih integracija, na primjeru projekta koji je realizovao Institut za odrivi razvoj od 1998. do 2003.Krzysztof Kamieniecki, Aleksander Kdra, Institut za odrivi razvoj, Poljska

Opis pregovarakog iskustva u oblasti ivotne sredine i uloga nevladinih organizacija u njemu Janusz Radziejowski, bivi pomonik ministara ivotne sredine, rukovodilac pregovora sa EU u oblasti ivotnesredine, Poljska

Studijska posjeta predstavnika administracije i nevladinih ekolokih organizacija iz Crne Gore, poljskim institucijama koje podravaju evropske integracije, pod nazivom Vama takoe moe biti teko uinimo taj proces lakimAleksandra Kapetanovi, EXPEDITIO - Centar za odrivi prostorni razvoj, Kotor

Prilagoavanje evropskim principima - ta moemo nauiti iz iskustva PoljskeMilo Bokovi, Ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom i evropske integracije Crne Gore

PRILOGDeklaracija Ministarstva zatite ivotne sredine, prirodnih vrijednosti i umarstva Poljske, koja se odnosi na zajedniki rad sa ekolokim nevladinim organizacijama |osnovni pravci|

5

19

33

47

61

Crna Gora na putu evropskih integracijaIskustva Poljske

Cr

na G

ora

na p

utu

evro

pskih

inte

grac

ija -

iskus

tva P

oljsk

e

Kako su se pripremale ekoloke nevladine organizacije u Poljskoj

na putu evropskih integracija, na primjeru projekta koji je realizovao

Institut za odrivi razvoj od 1998. do 2003.

Uvod

Nekoliko rijei o istoriji

Informativna politika

Saradnja ekolokih organizacija sa administracijom

Druga djelovanja

Zakljuci

Krzysztof Kamieniecki, Aleksander Kdra, Institut za odrivi razvoj, Varava, Poljska

Cr

na G

ora

na p

utu

evro

pskih

inte

grac

ija -

iskus

tva P

oljsk

eUVOD

Nije lako vratiti se mislima na kraj 90-tih godina i rei koliko su Poljaci tada bili svjesni znaaja pristupanja Poljske u EU, koje je trebalo da uslijedi u bliskoj budunosti. Naravno da su raena istraivanja, koja su pokazivala veoma nizak nivo znanja poljskog drutva o Uniji, ali, istovremeno, i visok nivo podrke za nae budue lanstvo.

Iz dananje perspektive, djelovanja i razmiljanja donoena prije nekoliko godina, a vezana za pristupanje Poljske u EU, izgledaju nedovoljna, mada je veliki broj tih koraka imao veoma ozbiljan karakter. Sa druge strane, ogromne promjene, koje je pristupanje proizvelo u politikoj, ekonomskoj, drutvenoj i ekolokoj sferi, trenutno je teko dostii, s obzirom da je period transformacije, koji je proizvod pristupanja, jo daleko od zavretka.

Moe se, vjerovatno, prihvatiti teza, da je u vrijeme pristupanja, u dravi koja je trebala da promijeni svoju politiku i ekonomiju na nain potpuno dijametralan, kao to je bio sluaj sa Poljskom, stepen drutvene koncentracije na mogue nastupajue, dalje i nove promjene bio neznatan u odnosu na njihov stvarni nivo. Transformacija, koja je tada nastupila u Poljskoj, bila je u znaajnom dijelu povezana sa stepenastim usaglaavanjem sa obavezujuim standardima tadanje Unije.

Naravno, svako prihvatanje je drugaije, i stepen drutvenog angaovanja u tom procesu je takoe razliit. Ipak, mogu se primijetiti mnoge slinosti .

Uee predstavnika poljskih ekolokih organizacija na sastancima, sa partnerima iz drava koje su u prolosti

uestvovale u procesu proirenja EU, bilo je veoma pouno. Iako je situacija tih drava, u pogledu zahtjeva EU, bila bitno drugaija u poreenju sa situacijom koja je karakterisala pristupanje drava srednjoistone Evrope, mnoge primjedbe i zapaanja koja smo tada dobili, bila su veoma korisna.

Projekat, u kojem trenutno uestvujemo sa partnerima iz Crne Gore, je jedan od naina prenoenja iskustva, koje bi za rezultat trebalo da ima podizanje drutvene svijesti u Crnoj Gori, kao i injenica o pristupanju i svih posljedica iz tog procesa. Ipak, vraajui se na ranije iznesenu tezu, treba biti svjestan da je pristupanje tako veliko iskustvo, da je minimalizacija drutvenog napora unaprijed, koja uvijek prati taj proces, obavezna, uz sva nastupajua ogranienja.

Procesi koji nastaju u drutvu u periodu prije pristupanja su vani, i uee u njima je ogroman izazov. Naizgled, ono je ogranieno na politiko miljenje ili uslove prihvatanja stavova Unije od strane pregovarakih timova; u stvarnosti, odgovornost za rezultate, ipak pada na cijelo drutvo, tako da o tome kakvi e biti rezultati, odluuje njegova uloga u tom vanom periodu. to je ono aktivnije, to je proces pristupanja i prijem odreene drave u EU efektniji, kako u pogledu planiranih ciljeve, tako i kasnije kada doe vrijeme da se oni ostvaruju.

ini se da je iskustvo drava lanica u proirivanju EU tako veliko, a svijest drava koje trae status lanica tako visoka, da e sljedea proirenja biti sve bolja, na zadovoljstvo cijele Evrope.

U ovoj publikaciji emo predstaviti odreen izbor poslova koje je vodio, prije svega, Institut za odrivi razvoj. To je privilegija inicijatora projekta, koji je u periodu priprema za

Crna

Gor

a na p

utu

evro

pskih

inte

grac

ija -

iskus

tva P

oljsk

e

pristupanje, bio jedna od najaktivnijih drutvenih organizacija u izgradnji i podizanju svijesti na putu pristupanja Poljske u Uniju. Predstavljeni projekti se odnose, to je oigledno zbog sfere interesovanja Instituta, na problematiku zatite ivotne sredine i odrivog razvoja, mada se slini projekti mogu uvesti i u druge oblasti, npr. drutvenu sfera, kulturu, pa ak i izabranu privrednu ili ekonomsku granu.

U daljem tekstu emo, takoe, pokazati odreen istorijski kontekst, da bi bolje shvatili klimu u kojoj su predloeni projekti realizovani. Pored toga, neka rjeenja koja se odnose na infrastrukturu drutvenog pokreta, posebno ekolokog, mogu biti interesantna za potencijalne itaoce ove publikacije.

Interesantna e biti konfrontacija vienja procesa pristupanja od predstavnika administracije, a ujedno glavnog pregovaraa u oblasti zatite ivotne sredine, sa vienjem ekolokih organizacija, takoe sadrana u ovoj publikaciji.

Prije dolaska 1998. godine u kojoj su NVO krenule u bitku

NEKOLIKO RIJEI O ISTORIJI

U decembru 1991. godine, Poljska je potpisala Evropski ugovor o pridruivanju Zajednici. Godine 1994. smo dobili status pridruenog lana. Tema lanstva, iako odloena za daleku budunost, poinje da bude javna tema. Godine 1995, nastupa novo proirenje Zajednice prijemom vedske, Austrije i Finske.

U julu 1997, Evropska komisija je predstavila miljenje za sljedee kandidate, zajedno sa predlogom poetka predpristupnih pregovora sa estorkom najbolje pripremljenih kandidata. Na sjednici Evropskog savjeta, u Luksemburgu, u decembru 1997, Poljska je uraunata u grupu od est drava sa kojima je Savjet predloio poetak meuvladine konferencije o lanstvu. U martu 1998, u Briselu je poeo proces pristupanja i ciklus est meuvladinih konferencija sa kandidatima, koji su priznati za najbolje pripremljene za lanstvo.

Od tog vremena, vladina administracija je u sve veem stepenu angaovana u programu harmonizacije prava, otvorene su kancelarije koje su trebale da olakaju proces pristupanja1.

1 Prije svega postao je Komitet evropskih integracija (KIE) - stvoren 1996. god. glavni organ poljske administracije u dijelu koordinacije i programiranja politike integracije Poljske sa EU. Komitet, koji realizuje svoje zadatke uz posrednitvo Kancelarije komiteta evropskih integracija (UKIE), sastoji se od predsjedavajueg (obino je to predsjednik Vlade), sekretara (koji je ef Kancelarije komiteta evrop-skih integracija) i lanova (izabrani ministri). KIE je zamijenio Kancelariju Vlade za poslove evropskih integracija i inostrane pomoi, koja postoji od 1991. god.

Cr

na G

ora

na p

utu

evro

pskih

inte

grac

ija -

iskus

tva P

oljsk

eDrutveno prihvatanje procesa integracija je bilo na visokom nivou poetkom 90-tih godina, potom se smanjivalo, doseui u maju 1998. godine nivo ispod 60%, to je dovelo do ogromnog nemira u dravnoj vlasti. U tom periodu je rastao broj protivnika, koji je 2000. god. iznosio 30%.

Diskusije, koje su voene u tom poetnom periodu, o prednostima pristupanja Poljske Uniji, povezane su samo u neznatnom stepenu sa temom ivotne sredine. Harmonogram pregovora tu oblast je postavio na jedno od posljednjih mjesta; meutim, u praksi se pokazalo da to ne znai da im je pripisana nia uloga u odnosu na druge oblasti.

Graanske inicijative

Nakon 1989. godine, u Poljskoj se poela razvijati vea drutvena aktivnost. Period 1989-1992 je period najdinaminijeg rasta nevladinog sektora. Npr. do 1989. godine, u Poljskoj je postojalo samo 277 fondacija, a ve 1990. godine registrovano ih je 597, da bi 1991. godine taj broj porastao na 1078, a 1992. na 1332 (to ini ukupno 3007 novoregistrovanih fondacija). Sa druge strane, kada je rije o udruenjima, godine 1989. bilo ih je 4 hiljade, a od 1990. do 1992. ih je nastalo preko pet puta vie. Narednih godina, rast broja nevladinih organizacija nije bio mnogo vei. U sljedeih sedam godina, do 1999, registrovano je 16451 udruenja i 25472 fondacija. Naravno, ekoloki pokret je inio vaan dio tih drutvenih inicijativa.

2 Agnieszka Maszkowska. Treneri u nevladinim organizacijama u cilju procesa profesionalizacije treeg sektora u Poljskoj. Instytut Socjologii. Uniwersytet w Biaymstoku. 2004.

Sam poetak 90-tih godina bi