Cứu sinh mạng trẻ khi sinh Ở Việt Nam, cứ hai trường hợp tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi thì có một là trẻ sơ sinh. Ước tính ở Việt Nam mỗi năm có 17 500 trẻ sơ sinh tử vong. Tỷ lệ tử vong sơ sinh ở Việt Nam giảm chậm hơn so với tỷ lệ tử vong ở trẻ lớn hơn. Trẻ sơ sinh tử vong vì sinh thiếu tháng (sinh non) hay quá nhỏ (nhẹ cân), vì những nhiễm trùng nặng, hoặc do thiếu ô xy trong quá trình chuyển dạ và sinh nở (ngạt sơ sinh). Có thể ngăn chặn được tình trạng này bằng những biện pháp phòng ngừa đơn giản.

*Khu vực Tây Thái Bình Dương có dân số khoảng 1.8 tỷ người, chiếm hơn ¼ dân số thế giới. Khu vực bao gồm một vùng rộng lớn, trải dài từ Trung Quốc ở phía Bắc và Tây, tới Niu Di-lân ở phía Nam, và quần đảo Pô-li-nê-xi-a thuộc Pháp ở phía Đông. Là một trong những khu vực đa dạng nhất trong các khu vực của WHO, Khu vực Tây Thái Bình Dương bao gồm một số quốc gia kém phát triển nhất trên thế giới cũng như một số nền kinh tế mới nổi nhanh nhất. Trong Khu vực có những quốc gia phát triển cao như Úc, Nhật, Niu Di-lân, Hàn Quốc và Sing-ga-po; và những nền kinh tế lớn mạnh nhanh chóng như Trung Quốc và Việt Nam.

Sáng kiến Cái ôm Đầu tiên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) có mục đích làm giảm tỷ lệ tử vong sơ sinh và cải thiện sức khỏe bà mẹ. Cái ôm Đầu tiên là sự tiếp xúc da-kề-da giữa mẹ và bé ngay sau khi lọt lòng, có thể cứu tính mạng bé, một hành động đơn giản và cơ bản mang lại lợi ích cho cả mẹ và con.

Chăm sóc sơ sinh thiết yếu sớm (CSSSTYS) là biện pháp phòng ngừa đơn giản nhất, tiết kiệm chi phí nhất để giảm thiểu số ca tử vong sơ sinh. Mỗi năm CSSSTYS có thể cứu được sinh mạng của ít nhất là 50 000 trẻ sơ sinh ở Khu vực Tây Thái Bình Dương. CSSSTYS giải quyết những nguyên nhân quan trọng nhất gây tử vong cho trẻ sơ sinh qua sáng kiến Cái ôm Đầu tiên, chủ yếu bằng cách loại bỏ những thực hành chăm sóc sơ sinh có hại và lỗi thời.

CSSSTYS chú trọng vào nâng cao chất lượng hộ sinh và chăm sóc trẻ sơ sinh trong 24 giờ đầu tiên. Phương pháp này được thực hiện thông qua các dịch vụ hiện có và làm cho hệ thống y tế hiệu quả hơn.

Chăm sóc sơ sinh thiếtyếu sớm

Cái ôm Đầu tiên là sự tiếp xúc trực tiếp da-kề-da giữa người mẹ và bé ngay khi lọt lòng. Cử chỉ yêu thương đơn giản này truyền hơi ấm cho trẻ, chuyển máu từ bánh nhau và những vi khuẩn có lợi từ người mẹ sang con, đem lại sự bảo vệ cho trẻ. Tiếp xúc da-kề-da sớm sau sinh còn có thêm lợi ích nữa là thúc đẩy mối tương tác tự nhiên giữa mẹ và con, giúp cải thiện tình trạng của tất cả trẻ sơ sinh, kể cả những trường hợp sinh non, yếu hoặc sinh mổ.

Qua sữa non, là sữa tiết ra từ vú mẹ, trẻ sơ sinh được cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu, kháng thể và tế bào miễn dịch để bảo vệ trẻ kháng lại bệnh tật. Các bà mẹ có thể bắt đầu cho con bú hoàn toàn bằng sữa mẹ khi thấy trẻ có những dấu hiệu đòi ăn như chảy dãi, lia lưỡi, ngọ nguậy tìm vú mẹ và gặm nắm tay hay ngón tay.

Chăm sóc thường qui cho trẻ như bổ sung vitamin K, nhỏ thuốc mắt, tiêm phòng, kiểm tra sức khỏe và cân nặng cần thực hiện sau bữa bú đầu tiên. Việc tắm cho trẻ cần chờ đến 24 giờ sau sinh. Chăm sóc trẻ sơ sinh cần thực hiện theo trình tự thích hợp do tình trạng còn mong manh của trẻ.

Cái ôm Đầu tiên

insert 2 back

Bảng 1. Số trẻ sơ sinh tử vong và tỷ lệ tử vong sơ sinh năm 2012 ở một số quốc gia Khu vực Tây Thái Bình Dương

Quốc gia

Trung Quốc 157.4

32.3

17.5

6.7

5.1

5.3

6.7

231.0

8.5

14.0

12.4

18.4

24.3

27.2

-

9.0

Phi-líp-pin

Việt Nam

Căm-pu-chia

Pa-pua Niu Ghi-nê

CHDCND Lào

Số trẻ sơ sinh tử vong (nghìn)

Tỷ lệ tử vong sơ sinh (số tử vong/1000 ca sinh sống)

Toàn bộ 31 quốc gia và vùng lãnh thổ còn lại trong Khu vực Tây Thái Bình Dương

37 quốc gia và vùng lãnh thổ trong Khu vực Tây Thái Bình Dương

*Trẻ sơ sinh tử vong trong vòng 28 ngày đầu đờiNguồn: Levels and Trends in Child Mortality – Report 3013 – New York, UNICEF, 2013

Chọn lọc Bảng biểu: Trích từ Kế hoạch hành động hướng tới Trẻ sơ sinh khỏe mạnh cho khu vực Tây Thái Bình dương giai đoạn 2014 – 2020

Hình 1. Nguyên nhân tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi trong Khu vực Tây Thái Bình dương năm 2010

Biến chứng do sinh thiếu tháng

15%

Ngạt sơ sinh 14%

Nhiễm trùng sơ sinh

7%

Các bất thường bẩm sinh

5%

Viêm phổi 14%

Tiêu chảy

4%

Thương tích 8%

Bệnh không lây nhiễm

9%

Sởi1%

Các bệnh lý khác10%

Các bệnh lý khác 13%

Nguồn: Global Health Observatory. Geneva. WHO. 2012

Trẻ sơ sinh tử vong:

54%

• Các chuẩn mực và tín ngưỡng của cộng đồng, kể cả chuẩn mực và niềm tin của một số thầy thuốc, có thể không hỗ trợ những thực hành tốt nhất như Chăm sóc sơ sinh thiết yếu sớm (CSSSTYS).

Nếu trở ngại vẫn còn phổ biến, chúng ta phải làm gì?• Cần hiểu có những nguyên nhân gì thúc đẩy các

bên liên quan (VD. sản phụ, gia đình sản phụ và nhân viên y tế) và thúc đẩy thay đổi trong niềm tin văn hóa và cách thức mọi người tìm kiếm chăm sóc y tế.

• Tạo sự tiếp cận phổ cập đối với các loại thuốc và hàng hóa thiết yếu, với nhân viên y tế được đào tạo, giám sát hiệu quả, chuyển tuyến và theo dõi.

• Đưa CSSSTYS vào chương trình đào tạo cho sinh viên y khoa.

• Cộng tác và phối hợp để lập kế hoạch và triển khai CSSSTYS một cách hiệu quả.

• Có kế hoạch, ngân sách, tiêu chuẩn, luật pháp, hệ thống thông tin, hệ thống cung ứng và diễn đàn quốc gia để ủng hộ nhu cầu vận động giải quyết những khó khăn trở ngại của hệ thống y tế.

Hành động chiến lược của chúng ta là gì?• Đảm bảo áp dụng và triển khai nhất quán

CSSSTYS.• Tận dụng sự ủng hộ chính trị và xã hội để đảm

bảo và tạo môi trường thuận lợi cho CSSSTYS.• Đảm bảo sự sẵn có, tiếp cận và sử dụng đội

ngũ người đỡ đẻ có kỹ năng (SBAs) và hàng hóa thiết yếu phục vụ bà mẹ và trẻ sơ sinh trong môi trường an toàn.

• Thu hút và huy động sự tham gia của gia đình và cộng đồng để làm tăng nhu cầu.

• Cải thiện chất lượng và tính sẵn có của thông tin về chu sinh.