CUỘC ĐỜI CỦA RAMAKRISHNA - freephung.free.frfreephung.free.fr/cactacphamchuain/ANDOPHUCHUNG/5)RAMAKRiSHNA.pdf · 1842, nó đang đi lang-thang như con chim nhẩy-nhót,

NGUYỄN-ĐĂNG-THỤC

CUỘC ĐỜI

CỦA

RAMAKRISHNA


KHẢO-LUẬN

VỀ TÂM-LINH-HỌC

VÀ HÀNH-ĐỘNG

CỦA ẤN-ĐỘ

SỐNG

Tác-giả ROMAIN ROLLAND

Dịch-giả NGUYỄN-ĐĂNG-THỤC


1

VÀO ĐỀ

Tôi sẽ bắt đầu câu chuyện này như

là một truyền-kỳ. Điều lạ lùng hơn hết là cái

chuyện cổ-tích ấy, như là trích-dẫn trong một

huyền-thoại, lại là lịch-sử của những người

sống hôm qua, của những người láng-giềng

cùng một thế-hệ mà những người sống hiện

nay đã được nhìn thấy tận mắt. Những bằng-

chứng của họ hãy còn nóng hổi mà tôi đã được

nhận tận tay của họ. Tôi đã được nói chuyện

với một số người bạn đồng-hành với nhân-vật

thần-thoại kia _ Của con người Bách-Thần.

Tôi bảo-đảm lòng chân-thật của họ. Những

SRI RAMAKRISHNA

2

người chứng-kiến ấy không phải là những

người truyền-giáo Tân-Ước ngây-thơ. Trong số

ấy có những tinh-thần nghiêm-túc, thông hiểu

tư-tưởng Âu-Tây với những kỷ-luật của nó.

Thế mà họ nói chuyện như những người xưa ba

ngàn năm về trước vậy .

Ở giữa thế-kỷ hai mươi ( 20 ) này mà có

thể sống chung trong những trí não giống nhau,

lý-trí khoa-học với tinh-thần huyền-ảo thời cổ

Hy-Lạp, thời mà các thần tiên ngồi chung một

bàn, và ngủ chung một giường với người trần.

Hay là thời trên đất Galilée, khi người ta nhìn

thấy giữa không-trung trong sáng mùa hạ, con

đà-điểu của Thiên-Cung đem Tin Lành xuống

cho một Trinh-nữ ôm nặng ân-điển trong lòng,

thật là điều khó tin đối với các hiền-triết của

chúng ta, là những người không còn quá điên

rồ. Mà thật là một điều kỳ-lạ, sự phong-phú của

thế-giới mà họ không biết thưởng-thức. Đại đa

số những tinh-thần của chúng ta ở Âu-châu tự

đóng cửa trong cái lầu riêng của gian nhà nhân-

loại. Và mặc dầu cái lầu ấy đầy thư-viện, kể lể


3

dai dòng lịch-sử các lầu quá-khứ, nhưng các

gian nhà còn lại hình như đối với họ như không

có người ở. Và họ không nghe thấy gì ở dưới

chân, ở trên đầu, có những bước chân của láng-

giềng họ, những thế-kỷ xưa vẫn còn sống mãi.

Trong bản hòa-tấu của thế-giới mà tất cả thế-hệ

quá-khứ cũng như hiện-tại đều hòa-nhịp và

trình-bày cùng một lúc, nhưng mỗi người chỉ

chú-mục vào cái bản nhạc trước mắt mình, và

vào cái thước của nhạc-trưởng : nó chỉ lắng

nghe nhạc-cụ của nó thôi ...

Chúng ta hãy nghe toàn-thể ! Hòa-điệu

rực-rỡ, cái hiện-tại trong đó phối-hợp tất cả

những giấc mộng và những đà vươn lên của

quá-khứ và của ngày mai, tất cả những chủng-

tộc và những thời-dại ! Đối với ai biết nghe thì

mỗi một giây là tổng-hợp tiếng hát của tất cả

chúng-sinh, kể từ đứa sơ-sinh cho đến kẻ chết,

cuối cùng nó vấn-vít như hoa lài chung-quanh

bánh-xe của thới-đại. Và không cần phải ngược

dòng các tư-tưởng của người để hiểu nghĩa các

SRI RAMAKRISHNA

4

cổ-thư. Những tư-tưởng ấy vẫn ở đấy, nó quấn-

quanh chúng ta từ ba ngàn năm về trước, không

có gì tắt hẳn. Hãy lắng nghe ! nhưng hãy nghe

với lỗ tai của mình ! hãy gác sách vở đi, chúng

nói nhiều quá .

Nếu có một địa-phương nào người ta thấy

được tất cả những giấc mộng của người sống,

kể từ những ngày đầu tiên nhân-loại bắt đầu

giấc mộng sinh-tồn, đấy là đất Ấn-Độ. Sự ưu-

đãi độc nhất, như nhà Ấn-Độ-học Barth đã

chứng-minh, ấy là sự ưu-thế của một đàn anh

lớn, mà sự trưởng-thành linh-hồn độc-lập và

liên-tục trên lịch-trình trường-thọ của truyền-

thống dân-tộc không từng gián-đoạn. Hơn ba

mươi ( 30 ) thế-kỷ nay, trên cái đất nồng-nhiệt

ấy, cái não nóng hổi của Chư-Thần mọc lên

một cây Mộng-tưởng, cây ngàn cành sinh-sôi

nẩy-nở thành triệu triệu chi-nhánh, tự sinh tự

hóa không ngừng, không cỗi. Trên tất cả mọi

cành đồng-thời kết tất cả mọi thứ quả ; bên

cạnh nhau, người ta hái tất cả hình-thức Thần-

linh, từ những hình-thức man-dã cho đến hình-


5

thức thanh-tao, cho đến Thượng-Đế tối-cao,

vô-hình, vô-danh, vô-hạn ... vẫn cùng một cây

mãi mãi ...

Và những chi-nhánh quấn-quít ấy, mà đã

có cùng một nhựa sống nuôi-dưỡng, đã pha-

trộn thân-mật da-thịt chúng với tư-tưởng của

chúng, từ chân đến đầu, rung-động như cột

buồm của chiếc thuyền vĩ-đại là địa-cầu, toàn-

thể thân cây rung-rinh với một đại hòa-điệu

ngàn tiếng, ngàn tín-ngưỡng của loài người.

Cái đại hòa-tấu muôn điệu, thoạt kỳ thủy như

là hỗn-độn chằng-chuộc đối với những lỗ tai

trâu không biết nghe, nhưng đối với một người

hiểu-biết, thì nó đã bầy-tỏ một trật-tự kín-đáo,

một đại hòa-điệu tiềm-tàng .

Và những ai trong chúng ta, một khi đã

nếm mùi, thì không còn có thể tự-mãn với trật-

tự phũ-phàng và giả-tạo của lý-trí Tây-phương,

nó áp-bức trên một chiến-trường đổ nát, và tín-

ngưỡng hay là những tín-ngưỡng của nó, tất cả

đều cùng độc-đoán và tự-phủ-nhận lẫn nhau.

SRI RAMAKRISHNA

6

Không có chi lấy làm hãnh-diện mà ngự-trị

một thế-giới, mà trong ấy ba phần tư bị nô-lệ-

hóa, bị miệt-thị hay là bị hủy-hoại. Phải ngự-trị

đời sống, toàn-thể sự sống được ôm-ấp, được

tôn-kính, được phối-hợp, mà người ta biết

điều-hòa những năng-lực chống-đối thành một

hòa-điệu quân-thiên .

Đấy là khoa-học tối cao chúng ta có thể

học được ở tâm-hồn vũ-trụ-hóa, mà tôi muốn

cố-gắng trình-bày cho độc-giả vài kiểu-mẫu

tuyệt đẹp. Cái bí-quyết tự-chủ của các Ngài và

tinh-thần bình-thản của các Ngài không phải là

cái bí-quyết của " bông hoa gai ngoài đồng có

hào-quang bao-phủ, không làm mà cũng không

kéo sợi." Những tâm-hồn này đã dệt áo cho kẻ

khác không áo không quần. Những tâm-hồn ấy

đã kéo chỉ của nàng Tiên Ariane để dẫn đạo

chúng ta trong đường rối nơi vực thẳm. Chúng

ta chỉ cần quấn chặt đầu mối vào cổ tay chúng

ta để tìm thấy đường trong rừng-rậm của chúng

ta. Con đường đi lên, từ những đầm lầy của

tâm-hồn trong đó những quỷ-thần nguyên-thủy


7

gào thét hãy còn chìm đắm trong bùn nhơ của

chúng, để tới những ngọn đỉnh của Trời quang,

xòe cánh đại-bàng, Tinh-thần vô-hạn bất khả

đắc ...

Vậy mà cái bức thang Thần Jacob trên đó

lên xuống từ đất lên trời, từ trời xuống đất, một

mạch, hai chiều không gián-đoạn của Thần-linh

trong con người. Đấy chính là cuộc đời, tôi sẽ

kể, về con người Bách-Thần : Ramakrishna .

*

***


9

CHƯƠNG I

PHÚC-ÂM BUỔI THƠ-ẤU

Ở xứ Bengal ( Nam Ấn ) , quận

Kamarpukur, một trong những cái làng xây nhà

mái nón, có những cây dừa bao-bọc chung-

quanh, có ao, có ruộng. Ở đấy có một đôi vợ

chồng già Bà-La-Môn chính-thống, tên gọi là

Chat Topadhyaya. Ông này rất nghèo và rất

thành-tín, suốt đời phụng thờ Thần-Linh anh-

hùng và đạo-đức Grama. Thân-sinh ông là

Khudiaram tính-tình chính-trực và cổ-điển, ông

ta đã từ-chối làm chứng giả-mạo cho người chủ

của ông mà ông làm tá-điền, vì thế mà ông bị

lột hết tư-sản. Thần-Linh đã xuống thăm ông.

Hồi 60 tuổi, ông đi hành-hương đến đất Thánh

Gaya, nơi đây có dấu chân của Thần Vishnu,

Thần Cứu-thế này đã hiện ra cho ông thấy

SRI RAMAKRISHNA

10

trong một đêm và nói : " Ta tái-sinh để cứu

nhân-loại ."

Cùng lúc ấy ở Kamarpukur, người vợ ông

là Chandramani đang nằm ngủ một mình, bà

mộng thấy Thần-Linh ôm-ấp. Tại điện Thần

Çiva, trước lều tranh của bà hình-ảnh Thần-

Linh linh-động trước mắt, rồi một tia sáng chói

nhập vào người bà. Trong sự tràn-ngập sự lạ-

lùng ấy, bà rụng-rời ngã xuống, khi giá Thần-

Linh thăng, bà tỉnh dậy thấy mình có mang.

Ông chống khi trở về nhà thấy vợ đổi sắc-diện.

Bà nghe thấy tiếng Thiên-lai, bà mang trong

lòng bà một Thần-Linh .

Đứa trẻ ra đời ngày 18 tháng 2 năm 1836,

đấy là cậu bé mà thế-giới sau này được biết

dưới danh-hiệu là Ramakrishna. Nhưng tên tục

của cậu bé, nghe vui như tiếng nhạc nhẩy múa

rung-rinh, là Gadadhar .

Bấy giờ cậu bé vui-vẻ, sinh-lực dồi-dào,

láu-lỉnh và đáng yêu, dáng-điệu như con gái,


11

mà suốt đời nó vẫn giữ như vậy. Không ai ngờ

chính ở con người cậu bé ấy, khác hơn mọi

người, có những khoảng không vô-biên, những

vực-thẳm mở rộng trong chiếc thân nhỏ bé của

một đứa trẻ đang vui cười nhẩy múa. Những

sự-kiện ấy đã biểu-hiện ra cho nó khi nó mới

có 6 tuổi. Một hôm, vào tháng 6 tháng 7 năm

1842, nó đang đi lang-thang như con chim

nhẩy-nhót, ôm trong vạt áo một chút gạo rang.

Nó đi ra cánh-đồng nơi cha nó đang làm việc ...

_ " Tôi đang đi trên một bờ ruộng

nhỏ hẹp phân chia những thửa ruộng...

Chợt nhìn lên trời, miệng nhai gạo rang,

tôi thấy một đám mây đẹp tối đen của cơn

giông kéo đến mau lẹ ngập trời... thình

lình trên đâu tôi, lượn trong đám mây,

một đàn cò bay qua trắng toát như tuyết.

Sự tương phản ấy đẹp quá đến nỗi tinh-

thần tôi bị lạc vào những cõi xa vời. Tôi

mê-ly ngã xuống, gạo rang tung tóe. Có

người đã nhấc tôi lên và bế tôi về nhà. Sự

thích-thú quá độ, sự xúc-động đã làm tôi

SRI RAMAKRISHNA

12

ngất đi... Đấy là lần đầu tiên tôi đã mê-ly

đến xuất-thần... "

Ông còn phải trải qua tâm-trạng ấy hơn

nửa đời người .

Sự xuất-thần đầu tiên ấy biểu-lộ tính-chất

đặc-biệt của sự ngự-trị Thần-linh trong tâm-

hồn của cậu bé. Xúc-động mỹ-thuật, bản-năng

đam-mê cái đẹp, là bước đầu đưa cậu ta đến

với Thượng-Đế. Rồi chúng ta sẽ thấy về khải-

ngộ có nhiều con đường khác nữa : Hoặc con

đường thương yêu người đồng-loại ; hoặc con

đường tư-tưởng ; hoặc con đường tự làm chủ

được mình và con đường hành-động trong-sạch

vô-tư ; hoặc tình-thương bác-ái ; hoặc mặc-

niệm trầm-tư v.v... Ramakrishna sẽ trải biết tất

cả. Nhưng con đường trực-tiếp nhất ở tại nơi

bản-tính ông, là sự mê-li bộ mặt đẹp của

Thượng-Đế, mà ông đã thấy trong tất cả cái gì

ông ngắm nhìn. Ông sinh ra là một nghệ-sĩ.

Ôi ! thật là khác hẳn với cái tâm-hồn vĩ-đại kia

của bực Thánh Ấn-Độ, mà tôi đã là người Âu


13

truyền-giáo, Thánh Gandhi, con người không

nghệ-thuật, con người không huyền-tưởng, mà

Ngài cũng không muốn thế, mà Ngài hầu như

nghi-ngờ. Ngài là người sống với Thượng-Đế

trong hành-động suy-tư ! Con đường của Cam-

Địa chắc-chắn hơn và bảo-đảm hơn cả, nó là

con đường thích-hợp cho người lãnh-đạo nhân-

dân. Con đường của Ramakrishna sẽ nguy-

hiểm hơn nhiều, nhưng nó đi xa hơn, nó ven

theo từ trong những vực-thẳm để khai mở đến

những chân trời vô-hạn. Đấy là con đường của

tình-yêu .

Nó vốn là con đường của dân xứ Bengale

( Nam Ấn ), của cái giống-nòi nghệ-sĩ và tình-

nhân thi-sĩ, nó đã tìm thấy người hướng-đạo

thiên-khải ở Thần Krishna đa-tình siêu-hóa, ở

Thánh Chaïtanya ( 1485 - 1553 ) với cái nhạc-

điệu tuyệt-vời của những bài ca thích-thú là

Chandidas và Vidyapati. Các sư-phụ cao-siêu

ấy, hoa thơm của thổ-ngơi, đã thấm-nhuần vào

tâm-hồn nó hơi thở nồng-nhiệt của họ. Hàng

bao nhiêu thế-kỷ xứ Bengale đã say-sưa.

SRI RAMAKRISHNA

14

Tâm-hồn của cậu bé Ramakrishna đã do thực-

chất của họ tạo nên, cậu là da thịt của họ, và

người ta đã nhận thấy ngay rằng Ramakrishna

là cành hoa của gốc cây Chaïtanya .

Người say-mê cái đẹp Thần-linh, nhà

nhgệ-sĩ thiên-tài chưa tự ý-thức, lại biểu-lộ ra

một lần nữa trong một trạng-thái thứ hai của

ông ta.

_ " Đêm Hội Thần Çiva, đứa trẻ tám

tuổi ấy đam-mê âm-nhạc và thi-ca, hay

chơi nặn các hình-tượng và điều-khiển

một ban kịch nhỏ trẻ-con cùng tuổi, đã

tham-gia vào một biểu-diễn Thần-linh.

Nó đóng vai Çiva và toàn thân nó bị vai-

trò thu-hút ; trên hai má xinh xinh của nó

nước mắt sung-sướng chẩy ròng-ròng, nó

mê-ly vào trong hào-quang của Thần-

linh, nó như là tiên đồng-tử bị con

Phượng-hoàng cầm Thiên-lôi cắp đi mất,

người ta tưởng nó chết ... "


15

Từ đấy về sau, những kinh-nghiệm Thần-

hóa xẩy ra liên-tiếp. Nếu ở Âu-châu thì trường-

hợp này sẽ bị đem ra xét-đoán : Người ta sẽ

giam đứa trẻ vào nhà dưỡng-sinh, hàng ngày

điều-trị thần-kinh của nó tỉ-mỉ để rồi dần dần

người ta diệt tắt, thế là hết ngọn đèn ảo-hóa ! ...

Ngọn nến đã tắt mất rồi ... Cũng có khi cả đứa

trẻ cũng bị chết ... Ở Ấn-Độ, tuy trải qua hàng

thế-kỷ, có cả triệu ảo-đăng ấy nối tiếp, vậy mà

người ta cũng lo sợ cho cậu bé Ramakrishna

này. Cả người cha và người mẹ kia, từng quen

với sự thăm viếng của Thần-linh, cũng lo sợ

khi quan-sát những sự xuất-thần của đứa trẻ.

Nhưng ngoài những lúc bất-thường ấy, nó vẫn

hoàn-toàn mạnh-khoẻ, nó không cuồng nhiệt.

Nó có những thiên-tài lớn, những ngón tay

thần-tình của nó làm xuất-hiện Chư-Thần từ

cục đất thó, những thần-thoại và anh-hùng nẩy

ra trong tư-tưởng của nó như hoa. Người ta mê-

ly khi nghe nó hát những điệu hát mục-đồng

của Thần Krishna. Có khi trí thông-minh sớm

nẩy nở của nó tham-gia vào những cuộc thảo-

luận của các bậc đàn anh thông-thái, làm cho

SRI RAMAKRISHNA

16

họ phải ngạc-nhiên, như thể Chúa Jésus đối với

các bậc thông-thái. Cũng như đứa trẻ Mozart,

nó vẫn giữ tính hồn-nhiên và nó đã giữ mãi đến

tận tuổi lão-thành. Đúa trẻ trắng-trẻo, tóc tơ

quăn đẹp, miệng cười hấp-dẫn, tiếng nói êm-

dịu, đứa trẻ tính-tình độc-lập, bỏ trường học và

tự-do như không-khí, cho đến năm 13 tuổi luôn

luôn được phụ-nữ nâng-niu âu-yếm. Các bà,

các cô tự nhận thấy mình ở nó và nó đã đồng-

hóa tính-tình của các bà các cô, đến nỗi trong

một giấc mộng trẻ con êm ru với những thần-

thoại về Krishna, với các cô gái đẹp chăn bò,

nó đã mộng tái-sinh làm một nàng gái góa yêu

mê Thần Krishna, thường đến nhà thăm viếng.

Nhưng đấy chỉ là một trong vô số kiếp tái-sinh

tưởng-tượng của nó : chúng tự nhiên hành-

động vào trong cái tâm-hồn uyển-chuyển ấy và

khuôn theo liền với mỗi nhân-vật nó thấy trong

mộng. Cái tính dễ uốn-nắn huyền-ảo ấy không

một ai trong chúng ta không có, trình-độ thấp

nhất của nó là sự bắt-chước điệu-bộ và dáng

mặt, trình-độ cao nhất có thể nói là Thượng-Đế

đóng vai " trẻ tạo-hóa trong vũ-trụ ". Và đấy


17

cũng còn là dấu-hiệu của nghệ-thuật và tình-

yêu, ở đấy báo-hiệu cái khả-năng kỳ-lạ phát-

triển ở Ramakrishna sau này, ấy là thiên-tài

phối-hợp với tất cả tâm-hồn của thế-giới .

*

***

Thân-sinh Ramakrishna mất khi ông mới

7 tuổi, gia-đình thanh-bạch đã trải qua những

năm túng-thiếu. Người con cả là Ramkumar đi

ra tỉnh Calcutta để mở một lớp học. Y đem

theo người em út, bấy giờ đã trưởng-thành

( 1852 ), nhưng người thanh-niên tự-do ấy,

tâm-hồn tràn-ngập nguồn sống nội-tâm, từ-chối

không đi học .

Vào thời ấy có một bà nhà giầu dòng hạ-

lưu là Rani-Rasmani thiết-lập ở Dakshineswar,

trên hữu-ngạn sông Hằng-Hà, cách Calcutta 6

cây-số, một ngôi đền thờ Đức Bà Thiên-Mẫu

Kali. Bà ta khó có thể tìm được một người Bà-

SRI RAMAKRISHNA

18

La-Môn bằng lòng làm Thủ-từ cho ngôi đền

của bà. Một điều lạ là ở Ấn-Độ tín-ngưỡng tôn-

trọng những nhà tu-sĩ, những thấu-thị tự-do,

người ta ít quý-trọng địa-vị của hạng giáo-sĩ

được trả lương như viên-chức. Các đền không

như những nhà-thờ ở bên Âu-châu là thân-thể

và trái tim của Thượng-Đế, nơi lễ-bái hàng

ngày. Những đền, chùa ở Ấn là những xây-

dựng công-quả của nhà giầu để được Thần-linh

ban phước. Nhưng tôn-giáo chân-chính là một

việc riêng, trung-tâm của nó ở mỗi tâm-hồn cá-

nhân riêng-biệt. Hơn nữa, người sáng-lập ngôi

đền Dakshineswar lại thuộc dòng nô-lệ, hạ-lưu.

Đối với một người dòng Bà-La-Môn, nhận

chức-vụ Thủ-từ là một điều mất giá-trị. Năm

1855, Ramkumar đành chịu nhẫn-nhục nhận

việc này, nhưng đứa em trẻ, bấy giờ còn hết

sức giữ-gìn giới-luật, đối với vấn-đề giai-cấp

đã thấy khó lòng công-nhận việc làm này của

anh mình. Nhưng rồi dần dần, sự đố-kỵ nguôi

đi và sang năm sau, khi người anh cả mất,

Ramakrishna nhất-định thay thế anh .


19

CHƯƠNG II

ĐỨC MẸ KALI

Hai mươi tuổi, người Thủ-từ đền Kali

không có chút nghi-ngờ gì về Bà Chủ ghê-gớm

mà y nhận phụng-sự. Bà chẳng khác gì con hổ

mẹ đang gầm-gừ và thôi-miên cái mồi của nó,

nó sắp ngấu-nghiến ông này, đồng thời vờn

chơi suốt khoảng ngót 10 năm. Mười năm mê-

mẩn như bị thủy-phù dưới con mắt lửa của Đức

Mẹ Kali. Ông ta sống một mình trong đền với

Đức Mẹ. Ở giữa một luồng gió lốc đến chóng

mặt. Bởi vì những hơi thở nóng hổi của quần-

chúng ảo-giác, khác nào như những cơn gió

mùa thổi vào cửa đền, làm tung bụi mù. Biết

bao nhiêu khách hành-hương, nhà tu, nhà sãi,

đạo-sĩ thuộc Ấn-Độ giáo hay Hồi-giáo, tất cả

SRI RAMAKRISHNA

20

những người cuồng-tín về Thần-linh đều tụ-tập

đến đấy .

Ngôi đền rộng lớn có 5 vòm với nóc nhọn

như mũi tên. Người ta leo lên qua cái bệ đá trên

bờ sông Hàng-Hà để vào đền, giữa hai hàng 12

vòm điện nhỏ thờ Thần Çiva. Bên kia là cái

sân, xây rộng hình chữ nhật, đối-diện với điện

Kali, lại có một ngôi đền lớn nữa thờ Thần

Krishna và Radha. Cả một thế-giới phù-hiệu

tượng-trưng : Ba ngôi làm Một : Tạo-Hóa Đức

Mẹ ( Kali ) ; Tuyệt-Đối ( Çiva ) và Tình-Yêu

( Krishna, Radha ). Cầu-vồng bắc qua Đất với

Trời .

Nhưng Bà Chúa tối-cao ở đây là Đức Mẹ

Kali.

Bà hiện tại đây trong hình-tượng mầu

huyền, mặc áo lụa Bénarès rực-rỡ, Chúa ngự-trị

thế-giới và các Thiên-Thần. Bà nhẩy múa trên

thân-thể nằm dài của Thần Çiva. Và với vô số

cánh tay, bên trái bà cầm kiếm với một đầu-lâu,

bên phải bà ban phước và vẫy gọi : " Đến đây,


21

đừng sợ..." Bà là Tạo-Hóa vừa huỷ-diệt vừa

sáng-tạo. Bà còn hơn thế nữa, đối với kẻ biết

nghe Bà : _ Mẹ Vũ-trụ, " Mẹ toàn-năng của tôi

biểu-hiện ra cho các con qua thiên-hình vạn-

trạng và những Thần-linh giáng-thế", Thượng-

Đế hữu-hình dẫn dắt những con tin được tuyển

lên Thượng-Đế vô-hình ; " Và nếu Ngài vui

lòng, Ngài tước bỏ ở tất cả tạo-vật dấu-vết cuối

cùng của cái Ngã, và Ngài ban cho đầy đủ cái

biết về Thượng-Đế Tuyệt-đối bất-phân. Nhờ

ân-huệ của Ngài, cái Ngã hữu-hạn tan hòa vào

trong cái Ngã vô-hạn _ Atman _ Brahman ... "

Nhưng dù bằng những con đường gián-

tiếp của trí-tuệ, chàng Thủ-từ 20 tuổi này còn

xa mới tới được hạch-tâm của sự hỗn-hợp tất

cả thực-tại. Cái thực-tại duy-nhất vừa Thánh-

linh vừa nhân-bản mà chàng ta có thể tới được

là cái thực-tại y có thể nhìn thấy, nghe thấy và

sờ thấy. Về điểm này, y không khác với phần

lớn đồng-bào của y. Điều làm cho các tín-đồ ở

Âu-châu chú-ý nhất ( nhất là tín-đồ Tân-giáo

hơn là tín-đồ Gia-Tô ) là ở những tín-đồ Ấn-Độ

SRI RAMAKRISHNA

22

ấy, sự cụ-thể-hóa mạnh-mẽ những viễn-tượng

tín-ngưỡng của họ. Như sau này khi anh sinh-

viên trẻ Vivekananda hỏi Ramakrishna :

_ Ông có nhìn thấy Thượng-Đế không ?

Ông ta đã trả lời :

_ Ta nhìn thấy Ngài như ta nhìn thấy anh,

mà còn hiển-hiện hơn nữa !

Và để sác-định, ông ta thêm :

_ Không theo ý-nghĩa triết-học đâu .

Nghĩa là không theo ý-nghĩa Vô-ngã

trừu-tượng, mặc dầu ông ta cũng có biết về

phương-diện này và đã thực-hành .

Đấy chẳng phải đặc-ân của một vài thiên-

khải. Tất cả tín-đồ Ấn-Độ-giáo thành-thật đều

dễ-dàng đạt tới điểm ấy : Nguồn sống sáng-tạo

ở họ còn bồng-bột và thanh-xuân biết bao. Một

trong những bạn gái của chúng tôi, đi theo

nàng Công-chúa trẻ, đẹp, thông-minh, có học


23

của xứ Népal tới đền này để cho Công-chúa

cầu-nguyện yên-lặng rất lâu trong khói hương

ngây-ngất, dưới ngọn đèn le-lói _ khi ra về

nàng Công-chúa thản-nhiên nói với bạn tôi :

_ Tôi đã nhìn thấy Thần Rama ...

Như thế thì làm sao Ramakrishna lại

không nhìn thấy Kamalakanta " Đức Mẹ da

xanh biếc " ?... Bà là hiện-thân, là giáng-thế

nửa ở hình-thức phụ-nữ của những năng-lực

tạo-hóa ở Thần-linh trà-trộn với người trần, _

Đức Mẹ Kali ... Bà vấn-vít lấy ông ta trong

điện thờ với hương thơm của thân-thể Bà, với

những cánh tay và mớ tóc như những dây leo.

Bà chẳng phải là một hình-ảnh chủng-viện tu-

sĩ, với nụ cười lạnh-lùng sinh-sống qua những

lời cầu-nguyện. Bà sống-động, hô-hấp, ngủ

dậy, ăn uống, đi lại, lại đi ngủ. Tất cả nghi-lễ

của đền tuân theo nhịp điệu hàng ngày của Bà.

Mỗi buổi sáng, lúc bình-minh, giàn chuông nhỏ

rung lên, những ánh-sáng chập-chờn. Trong

nhạc điệu, tiếng sáo thờ nổi dậy hòa với tiếng

trống và tiếng não bạt : Mẹ thức dậy. Người ta

SRI RAMAKRISHNA

24

hái hoa trong vườn, nhài và hồng thơm phức,

để tết những vòng hoa trang điểm cho Bà. Đến

9 giờ sáng có âm-nhạc báo giờ làm lễ Mẹ ngự

lên bàn thờ. Đến giữa trưa, âm-nhạc rước Mẹ

đi nghỉ trên giường bằng bạc, suốt những giờ

nóng-nực. Chiều đến vào 6 giờ, âm-nhạc đón

chào khi Mẹ tái hiện. Âm-nhạc còn nổi lên vào

sẩm tối, dưới ánh đuốc chập-chờn trong buổi lễ

đêm. Rồi những tiếng mõ nổi lên với những

tiếng chuông leng-keng không ngớt. Sau cùng

đến 9 giờ đêm là giờ Mẹ đi nghỉ : Mẹ đi ngủ .

Và người Thủ-từ tham-gia vào tất cả

những cử-chỉ thân-mật của Mẹ thường ngày. Y

mặc áo cho Bà, cởi áo cho Bà, dâng hoa cùng

thực-phẩm. Y hầu-hạ Bà Chúa từ buổi sáng dậy

cho đến tối đi nằm. Làm thế nào mà ngón tay

của Y, con mắt, trái tim của Y không thấm-

nhuần da thịt của Bà ? Ngay từ sự xúc-tiếp đầu

tiên đã buộc Y với Bà. Khi mà Y hãy còn

lưỡng-lự đến phụng-sự Bà, khi bàn tay nghệ-sĩ

của Y đã tu sửa những bộ-phận của pho


25

tượng Bà bị gẫy. Y còn giữ trên ngón tay

những vết kim châm của Đức Mẹ Kali .

Tuy nhiên, sau khi đã châm vào Y, Bà

liền bỏ đi, Bà từ-chối không biểu-hiện nữa. Vì

như con ong, khi nó đã rung-động vào tình-yêu

của Y đến tâm can, nó lại chui vào cái tổ đá của

nó, Y không còn làm nó linh-động được nữa.

Người đam mê nữ Thần tự nung-nấu âm-thầm.

Làm thế nào để với tới, ôm lấy, cướp lấy một

dấu-hiệu sống, một cái nhìn, một hơi thở, một

nụ cười, đấy là ý-nghĩa duy-nhất của đời Y. Y

lăn lộn trong góc vườn rộng như là con thú

trong rừng sâu trầm-tư và than khóc, bỏ cả

quần áo và dấu-hiệu của nhà tu Bà-La-Môn, mà

giới-luật không cho phép ; nhưng lòng yêu Mẹ

đã bảo thầm Y rằng kẻ nào muốn nghĩ đến

Thượng-Đế, trước hết phải bỏ hết thành-kiến.

Y như là một đứa trẻ lạc-lõng, mất hồn. Y cầu-

khẩn, khóc than xin Đức Mẹ biểu-hiện. Mỗi

ngày trôi qua uổng phí làm cho Y hoảng-sợ. Y

không còn tự-chủ được nữa. Thất-vọng, Y lăn

lộn trước mặt những người đến lễ-bái. Y thành

SRI RAMAKRISHNA

26

vật cho họ thương-hại, cho họ mỉa-mai, cho họ

chế-diễu, họ cho là Y bị trụy-lạc. Y bất-chấp,

đối với Y chỉ có một điều trọng-yếu : Y tự biết

chỉ còn cách có hai tấc nữa là đi tới hạnh-phúc

tối cao mà một bức tường mỏng phân-chia, Y

không thể xuyên qua được. Trong sự cuồng-

nhiệt không có gì hướng-dẫn _ Bởi vì Y

không được học khoa Thần-hóa Đạo-dẫn mà

hàng ngàn năm tôn-giáo Ấn-Độ đã ghi-chú và

quy-định hết sức tỉ-mỉ với kỷ-luật chặt-chẽ của

một phân-khoa sinh-đôi Y-học và Thần-học _

Trong sự cuồng-nhiệt, Y đâm quàng đâm xiên,

mặc cho sự điên rồ mù-quáng lối cuốn, đến chỗ

gần như tiêu-diệt. Sự chết luôn luôn rình người

đạo-sĩ liều-lĩnh đi trên bờ vực thẳm này. Trong

những ngày điên cuồng này, các chứng-nhân

bấy giờ tả Y : mặt và ngực Y đỏ rực vì tức

máu, nước mắt Y ròng ròng, thân-thể giật lên

từng cơn. Y tới biên-giới của sinh-lực. Xa chút

nữa là rơi vào đêm tối, là đứt mạch máu _

Hay là biểu-hiện Thần-linh ...


27

Y thấy ! bức tường ngăn đổ xuống. Đây

chính là lời của Ramakrishna _ Lời nói của

ông ta nhắc lại cho chúng ta luận-điệu của

những kẻ " điên cuồng Thượng-Đế ", ở những

bậc thấu-thị ở Âu-châu của chúng ta :

_ " Một hôm tôi đang quằn-quại

trong lo-âu nặng-nề. Hình như có ai vắt

trái tim tôi như là vắt cái khăn ướt ... Sự

đau đớn làm cho tôi đứt ruột. Nghĩ đến

nông-nỗi suốt đời không được ân-điển

thấy hiển-hiện Thần-linh, tôi rùng mình

ghê sợ. Tôi nghĩ rằng, nếu đấy là số-phận

thì còn sống làm gì ?... Một thanh gươm

trường treo trên bàn thờ Đức Mẹ Kali.

Mắt tôi chợt thấy, và một tia sáng loé

trong trí não tôi. _ gươm !... “ Nó sẽ giúp

ta chấm dứt...” Tôi nhào đến nắm lấy nó

như là một thằng điên !... đây rồi ! ...

Gian nhà cùng tất cả cửa nhỏ, cửa lớn,

ngôi đền, đều biến mất. Tôi thấy như là

không còn có gì hết. Và thay vào đó, tôi

tri-giác thấy một bể tinh-thần vô-biên

SRI RAMAKRISHNA

28

sáng-chói, nhìn quanh bốn bề, nhìn ra

đàng xa, xa-lắc tôi thấy những ngọn sóng

khổng-lồ của đại-dường sáng chói kéo

đến. Sóng cuồn-cuộn dồn-dập vào tôi với

một âm-thanh vĩ-đại như để nuốt lấy tôi.

Trong một khoảnh-khắc chúng tràn lên

tôi, chúng đổ xuống, chúng lôi tôi, chúng

cuốn tôi vào vực thẳm. Cuốn theo sóng,

tôi ngộp thở, mất ý-thức ngày thường và

tôi ngã ra ... Bữa ấy và bữa sau như thế

nào, tuyệt-nhiên tôi không biết. Ở trong

lòng tôi rào-rạt một bề sung-sướng vô tả.

Và từ đầu chí cuối tôi ý-thức sự hiện-diện

của Đúc Mẹ Thần-linh ... "

_ ( Sri Ramakrishna " The Great Master "

vol.II _ by Swami Saradananda, Madras

1920 )

Trong lời kể lại rất đẹp ấy, người ta nhận

thấy rằng trừ những tiếng sau cùng, không có

vấn-đề " Đức Mẹ Thánh-linh " nữa, Bà đã tan

vào biển-cả. Những đệ-tử nhắc lại trung-thực

những lời nói của ông ta tự hỏi : " Có thật sư-


29

phụ đã thấy hình-tướng Thần-linh ? Thầy

không nói điều ấy. Nhưng trong khi hồi tỉnh,

trạng-thái Thần-hóa, Thầy lẩm-bẩm giọng rên-

rỉ : " Mẹ!... Mẹ !... "

Đối với tôi _ " Xin thứ lỗi cho tôi điều

mạo-muội này " : _ Tôi tin-tưởng là ông ta

không thấy hình-tướng Đức Mẹ, nhưng tri-giác

hiện-diện của Ngài thì ở khắp cả. Ông gọi tên

Ngài là biển-cả. Đấy là trạng-thái mà chúng ta

biết ( thu nhỏ ) qua giấc mộng, trong đó tinh-

thần chúng ta tự nhiên gán tên của người đã

tràn-ngập trong tư-tưởng ta cho bất cứ một

hình-tướng nào khác : bởi vì người ta yêu là tất

cả ; tất cả hình-tướng đều khoác vào nó... Và

cái hình-ảnh, trên bãi cát của biển-cả đang lan

tràn vào Ramakrishna, đã gợi lên cho tôi ngay

hình-ảnh của Thérèse D'Avila, khi Bà cảm thấy

lần đầu tiên lặn chìm vào trong một vô-biên, _

trước khi Bà có những sự thận-trọng của đức

tin Cơ-Đốc và những lời cảnh-cáo của những

Sư Trưởng săn-sóc Bà, họ đã dắt dẫn Bà trái

SRI RAMAKRISHNA

30

với ý muốn, bắt Bà phải khuôn Thượng-Đế vào

một hình-tướng Nhân-Thần .

Nhưng người đang yêu say-mê là Rama-

krishna không phải phấn-đấu với con tâm

xuống dốc. Hơn thế nữa, dốc của con tâm lôi

kéo ông ta từ vô-hình đến cái bộ mặt yêu dấu.

Ông ta khoa-khát thấy bộ mặt ấy. Và đến khi

ông ta đã nhìn thấy và được phối-hợp một

khoảnh-khắc, thì ông ta đã không có thể rời xa

được nữa. Kể từ bữa ấy, không lúc nào ông

không khao-khát cái huyễn-tượng nóng hổi ấy

tái diễn. Thế-giới không có nó là thế-giới chết ;

còn những người đang sống hiện diện trước

mắt ông thì chỉ như là những hình vẽ trên màn-

bạc, những cái bóng hão-huyền .

Nhưng không phải người ta đương đầu

với Vô-hạn một cách dễ-dàng, không nguy-

hiểm. Sự súc-động của cuộc gặp-gỡ đầu tiên ấy

đã mãnh-liệt đến nỗi toàn thân-thể ông phát sốt

phát rét. Ông ta chỉ còn nhìn thấy sự-vật

chung-quanh qua một màn khói nhấp-nhoáng,


31

những ngọn sóng bạc-đầu, những đom đóm

lửa. Ông không còn làm chủ được mắt ông nữa,

thân-thể ông, tinh-thần ông đã có một Ý-chí

khác điều-khiển ; và ông ta trải qua những lúc

hoảng-sợ. Vì ông không thể hiểu được như vậy

là cái gì. Ông bèn cầu-nguyện Đức Mẹ đến

cứu ...

Rồi thình-lình ông tỉnh-ngộ ... Đấy là

Đức Mẹ đã ốp-đồng ông ta. Bấy giờ thì ông

buông suôi, không cưỡng lại nữa ... Tuân theo

lệnh Ngài truyền ! .. Và Đức Mẹ choán lấy hết

ông ta. Và từ trong đám sương mù, bản-thể của

Mẹ, từng bộ-phận một xuất-hiện. Trước hết

được thấy là bàn tay _ hơi thở _ tiếng nói _

rồi Bà hiện hình toan-thể. Trong hàng trăm

hình-ảnh, hình-ảnh mê-ly này là của thi-sĩ :

_ Vào buổi chiều. Những nghi-lễ ban

ngày đã xong. Theo lệ Đức Mẹ đi nghỉ. Và ông

ta trở về buồng riêng, ở ngoài cung-điện, nhìn

xuống sông Hằng. Nhưng ông không sao ngủ

được. Ông lắng nghe ... Ông nghe thấy Mẹ dậy,

SRI RAMAKRISHNA

32

Mẹ đi lên thượng lầu của đền, vui thích như cô

con gái ; trên bực thang những cái vòng ở chân

Bà kêu leng-keng. Ông tự hỏi có phải ông mê

hay không, tim đập hồi-hộp, ông ra sân ngẩng

đầu lên, ông thấy Bà : Làn tóc lòa-xòa trên lan-

can thượng lầu trong cảnh đêm sáng đẹp. Mẹ

đang ngắm sông Hằng chảy, và đàng xa lóng-

lánh ánh đèn của tỉnh Calcutta ...

Từ đấy về sau, ngày đêm trôi qua trong sự

hiện-diện liên-tục của Người Yêu. Mẹ, con nói

chuyện với nhau không dứt, như nước sông

thao thao. Ông ta đi đến chỗ tự đồng-nhất-hóa

với Bà. Và dần dần cái nội-quan của ông ta

biểu-hiện ra bên ngoài. Những người ngoài

cũng nhìn thấy như ông, họ nhìn qua thân-hình

ông như là qua tấm kính thấy thân-hình Chư

Thần. Mathur Babu, con rể của bà sáng-lập ra

ngôi đền và là chủ-nhân của nơi ấy, một hôm

đang ngồi trong buồng của ông ta, đối-chiếu

với gian buồng của Ramakrishna, không để cho

Ramakrishna nhìn thấy mình nhìn trộm ông

đang đi đi lại lại trên bao-lơn. Thình-lình ông


33

ta kêu lên. Ông đã nhìn thấy trên vai

Ramakrishna cái đầu của Thần Çiva và của

Đức Mẹ, lần lượt cái nọ đến cái kia, tùy theo

bước đi, lại của Ramakrishna trên bao-lơn ...

Nhưng đối với phần đông, người si tình

điên cuồng ấy là một quái-thai sống. Ông

không còn khả-năng để làm trọn lễ-nghi trong

đền. Giữa lúc đang hành lễ, ông bất tỉnh nhân

sự, bị đắm chìm, bị cứng đơ vì ông nghe thấy

cánh cửa cung-điện mở ra đóng vào, làm ông

biến thành một pho-tượng. Hoặc nữa, ông có

những cử-chỉ thân-mật lạ kỳ với Đức Mẹ. Tất

cả công việc Thủ-từ ông phụ-trách đều gián-

đoạn. Ông không nhắm được mắt nữa. Ông

không ăn nữa. Nếu không có đứa cháu ở đấy

săn-sóc ông về nhu-cầu thiết-yếu thì ông đã

chết. Một trạng-thái như thế dẫn ông đến bệnh-

hoạn, mà những nhà thần-bí Tây-phương của

chúng ta đã nhiều lần được thưởng-thức.

Những giọt máu nhỏ rỉ ra ngoài da. Tất cả thân-

thể ông là khối lửa và tinh-thần ông ta là một lò

than, mà những tia lửa nổ lách-tách là những

SRI RAMAKRISHNA

34

Thần-linh. Sau thời-kỳ mà ông ta đã nhìn thấy

Thần-linh _ ở các nhân-vật : ở một đứa con

gái đi ngoài phố ông nhìn thấy Thần Sitâ ; ở

một người thanh-niên Anh, đứng chéo chân tựa

vào một thân cây, ông nhìn ra Thần Krishna _

Ông là Chư Thần, ông là Thần Kâli, Thần

Râma, ông là Nữ-Thần Radha, người yêu của

Thần Krishna ; ông là Công-chúa Sita ; ông là

Hunaman !... Tôi không muốn bỏ qua những

cơn điên cuồng của tâm-hồn thả-lỏng không

dẫn đạo, để trôi theo làn sóng giận-dữ của đam

mê, để cho con sói khao-khát Thần-linh nó

ngấu-nghiến ; _ " Nhưng chúng trả-thù, chính

ông ta đến lượt bị chúng vò xé ! " _ Tôi không

muốn đánh lừa độc-giả Tây-phương. Tôi để

cho độc-giả tất cả quyền tự-do phán-đoán ( tôi

cũng cho chính tôi cái quyền tự-do ấy ) để

phán-đoán cái con người điên cuồng về Thần-

linh đó là một người điên đáng trói lại. Chúng

ta có rất nhiều lý-do để đối-phó, để phê-phán,

khi mà ở Ấn-Độ chính các tín-đồ ngoan đạo

nhìn thấy ông ta cũng phán-đoán như chúng

ta ! Và chính ông ta cũng ngoan-ngoãn để cho


35

các thầy thuốc xem xét và tuân theo chỉ-thị của

họ. Sau này khi nhìn lại những bước đã qua,

ông ta ngắm những miệng vực mà ông ta đã

thoát, thì ông đã không thể hiểu nổi tại sao lý-

trí của ông, cả đến tính-mệnh nữa, đã không bị

tan-nát .

Nhưng điều lạ-lùng đối với chúng ta, và

chỉ có điều ấy là đáng kể, là chính lý-trí và

tính-mệnh của ông ta đã không bị tan-nát vào

đấy mà còn vượt khỏi những cơn bão-tố đó, đã

đắc thắng ! _ Cái giai-đoạn điên cuồng ấy hình

như là một giai-đoạn cần-thiết để cho tinh-thần

vươn lên, đầy nghị-lực hoan-hỷ và hòa-hài, để

đến những thực-hiện mãnh-liệt có ích lợi cho

nhân-loại. Ở đấy là một đề-tài để khảo-cứu của

các nhà y-học danh tiếng về thân-thể và tư-

tưởng. Bởi vì chỉ nhận-định sự phá-hoại bề

ngoài của tất cả kiến-trúc tinh-thần và sự tan-

lià những thành-phần của nó như thế không đủ.

Nhưng làm thế nào mà những thành-phần ấy

tái hợp lại thành một cơ-thể tổng-hợp cao hơn,

đấy mới là điều đáng kể. Làm thế nào mà cái

SRI RAMAKRISHNA

36

lâu-đài đổ nát xuống kia lại tự tái dựng lại rộng

lớn hơn và theo ý muốn, như sau này Rama-

krishna sẽ cho ta thấy một khi ông đã làm chủ

được cơn điên cuồng của mình ; lý-trí với

Thần-linh cùng các nhân-vật kia, để khi thì

khép mở những vực thẳm tâm-hồn của mình,

khi thì vấn-đáp với đệ-tử của mình như một

nhà Socrate, với miệng cười diễu cợt đầy trí-

tuệ và lẽ phải sắc bén .

Nhưng vào năm 1858, là niên-kỷ của

những thực-kiện tôi kể ở đây, thì Ramakrishna

chưa hẳn đã đến cái trình-độ tự chủ này. Ông

còn xa mới tới. Và nếu tôi đã đi trước để tóm-

tắm về đoạn cuối của cuộc đời ấy, thì chỉ là cốt

để cảnh-cáo độc-giả Âu-Tây của tôi về sự

phán-đoán vội-vàng, mà nó cũng đã là sự phán-

đoán của tôi. Kiên-nhẫn ! Những con đường

của tinh-thần thường kỳ-lạ. Hãy chờ tới đích !

Sự thực, người lang-thang trên đường

Đạo, đi như thằng mù không người dẫn-dắt,

nhắm mắt mà đi. Đáng nhẽ đi trên đường cái,


37

nó lại đâm đầu vào bụi rậm bên đường và ngã

lăn xuống hố. Nhưng nó vẫn đứng lên tiến

bước. Bởi vì luôn luôn nó lại đứng lên và lại đi.

Không phải Ramakrishna kiêu-ngạo,

bướng-bỉnh, ông ta là người hết sức ngây-thơ...

Ví thử ai bảo ông bệnh-hoạn thì xin hãy bảo

cho ông biết thuốc chữa ! Ông không từ-chối

chữa bệnh ...

Người ta đuổi ông về quê nhà một thời-

gian ở Kamarpukur. Mẹ ông muốn ông lấy vợ

để kéo ông ra khỏi tình-trạng đồng-bóng Thần-

linh. Ông không phản-đối, và nghĩ đến điều ấy,

ông còn ngây thơ thấy thích-thú... cuộc hôn-

nhân độc-đáo, chẳng chút thật sự nào, càng ít

thật, đối với tinh-thần, hơn là sự hợp-phối với

Nữ-Thần ! Người ông lấy làm vợ ( 1859 ) là

một đứa con-nít 5 tuổi ! Viết đến đây, tôi cảm

thấy sự hốt-hoảng của độc-giả Tây-phương

( tôi không tránh cho họ chút nào ! ) Cuộc

hôn-nhân trẻ con là một trong những phong-tục

Ấn-Độ đã làm cho Âu-châu bất-bình nhất : Cô

SRI RAMAKRISHNA

38

Mayo đạo-đức mới lại khêu-gợi lên, nhưng

chuyện này đã cũ rích. Từ lâu thượng-lưu trí-

thức Ấn-Độ trong Hội Brahmosamaj như

Tagore, Gandhi đã cấm cái tập-tục ấy, tuy nó

chỉ có thực ở hình-thức. Cuộc hôn-nhân con nít

thông-thường chỉ là một sự giao-kèo tôn-giáo,

tương-tự với sự hứa-hôn, nó chỉ trở nên sự thực

sau khi đến tuổi cập-kê. Ở trường-hợp Rama-

krishna, dưới con mắt cô Mayo còn khả-ố gấp

bội _ một cuộc hôn-phối giữa đứa con gái 5

tuổi với một thanh-niên 23 tuổi !... Nhưng các

luơng-tâm phẫn-nộ hãy bình-tĩnh ! Đây chỉ là

một sự phối-hợp giữa tâm-hồn với tâm-hồn,

không từng thành-tựu. Và cuộc hôn-nhân Cơ-

Đốc ấy, theo nghĩa thời sơ-thủy, về sau này đã

tỏ ra đẹp-đẽ vô cùng. Hãy phán-xét cây ở quả

của nó ! Ở đây trái cây thuộc về Thượng-Đế,

thuộc về tình-yêu tinh-khiết, không phải xác

thịt. Đứa bé Saradamani sẽ trở nên người em

gái tinh-khiết của người bạn lớn kính thờ làm

bạn đường đồng-trinh của lòng-tin và chứng-

nghiệm của ông ta. Bà là một tâm-hồn chắc-

chắn và thanh-thản, mà các đệ-tử của Rama-


39

krishna, sau này đã liên-hợp với Thánh-linh

của Sự-phụ họ _ Thánh-Mẫu .

Lúc này thì đứa con gái trở về gia-đình

với cha mẹ như thường-lệ, sau những nghi-lễ

hôn-nhân. Nàng chỉ được thấy lại người chồng

sau một thời-hạn 8, 9 năm. Và người chồng

cũng ở lại nhà với mẹ mình, sau khi hình như

ông ta đã thấy lại sự bình-tĩnh, ông bèn trở về

đền .

Kali đang chờ. Vừa bước tới thềm ngôi

đền, cơn điên Thần-linh ở ông lại bột-phát

mãnh-liệt hơn. Khác nào như Hercule bị tiêm-

nhiễm bệnh quỷ của cái áo bằng da Nessus,

ông ta trở thành một đài hỏa-thiêu sống. Và

hàng đoàn Thần-linh đổ vào ông ta như bão-

táp. Ông bị phanh thây, ông ta xuất-thần một

thành hai, thành bốn, ở trong người ông xuất-

hiện Ma-vương hay Thần-linh : Nào bộ mặt

đen sì, hiện-thân của tội-lỗi ; rồi đến một đạo-

sĩ, như là Thiên-Thần nhẩy ra diệt tội-lỗi ...

( chúng ta đang ở Ấn-Độ hay là ở trong một

SRI RAMAKRISHNA

40

Nhà-Thờ Tây-phương ngàn năm trước đây ?... )

Đương-sự không có chút thái-độ nào, ông ta

nhìn ngắm hành-động của tất cả thế-giới ấy

xuất-hiện nơi mình. Sự kinh-khủng làm tê-liệt

tứ-chi ông. Suốt tháng này đến tháng khác, mắt

ông lại bắt đầu không nhắm lại được. Ông cảm

thấy sắp điên. Hoảng sợ, ông cầu-nguyện Đức

Mẹ. Nhìn thấy hiện-diện Đức Mẹ Kali là một

cách độc-nhất để ông còn thấy là mình sống.

Suốt trong hai năm trời ông ta trải qua tâm-

trạng điên-cuồng và tuyệt-vọng ấy .

Và sau cùng, sự giải cứu đến .

*****

*


41

CHƯƠNG III

HAI SƯ-PHỤ CỦA TRÍ-THỨC

Ni Sư Bà-La-Môn

Và

Đạo-Sĩ Khỏa-Thân TOTAPURI

Cho tới đây, Ramakrishna đã bơi lội một

mình, phiểu-lưu không được học-hỏi, trong cơn

gió lốc của tâm-hồn giữa giòng sông không bờ

bến, nước chẩy như thác gầm. Sức ông đã kiệt.

Ông sắp ngã gục ...

Chợt xuất-hiện hai nhân-vật đến nâng đầu

ông lên khỏi mặt nước, họ dậy ông cách sử-

dụng giòng nước chẩy và khoa học sang sông .

SRI RAMAKRISHNA

42

Nên biết rằng, lịch-sử ngàn năm tinh-thần

Ấn-Độ là một lịch-sử của một dân-tộc đông-

đảo đi chinh-phục Thực-tại tối-cao. Tất cả các

dân-tộc lớn trên thế-giới, tại căn-bản, đều cùng

một mục-đích, ý-thức hay mơ-màng, họ đều là

những chiến-sĩ đời nọ qua đời kia, tiến lên

chinh-phục cái thực-tại ấy, nó đã quấn chặt lấy

họ mà họ là một mảnh. Họ ôm chặt lấy, họ leo

lên, rồi họ ngã xuống, kiệt lực, rồi lại lấy hơi

leo lên không mỏi, cho đến khi nào họ chinh-

phục được hay là họ chịu khuất-phục. Chỉ có

một điều khác là họ không nhìn thấy cùng một

bộ mặt của Thực-tại. Cái Thực-tại ấy như là

một thành-trì khổng-lồ của các đoàn quân khác

nhau, không liên-hệ với nhau, từ các mặt

đường tiến đánh lấy. Và mỗi đoàn quân có một

chiến-lược riêng với những chiến-cụ khác

nhau. Mỗi đoàn quân đã phải giải-quyết những

vấn-đề tấn-công khác nhau. Các dân-tộc Tây-

phương chỉ quan-niệm đắp đồn và công-cuộc

bảo-vệ bên ngoài, tất cả những hệ-thống năng-

lực thiên-nhiên mà họ muốn cướp lấy, nắm giữ

lấy trong tay những định-luật để tạo nên những


43

chiến-cụ, ngõ hầu quay vào cái thành-trì bên

trong cho tới khi nào toàn-thể thành-trì chịu

hàng-phục .

Còn Ấn-Độ hành-động một cách khác.

Nó đi thẳng đến ông tướng thủ-thành, đến

người chủ chỉ-huy tất cả, đến tổng-tham-mưu

vô-hình, vào thẳng trung-tâm. Cái Thực-Tại nó

nhằm thì siêu-nhiên. Nhưng người ta đừng đem

cái chủ-nghĩa Thực-Tại của Tây-phương đối-

lập với chủ-nghĩa Duy-Tâm Ấn-Độ ! Cả hai

đều là chủ-nghĩa Thực-Tại. Và người Ấn-Độ

căn-bản đều là những nhà thực-hiện. Họ khó

lòng tự-mãn với ý-niệm trừu-tượng ; và

phương-pháp của họ để đạt tới muốn mượn

cách-thức của một sự thích-thú và của một sự

phối-hợp cảm-giác. Họ phải nhìn thấy, nghe

thấy, nếm được, sờ được những ý-niệm. Cảm-

tính của họ phong-phú, khả-năng lạ-lùng của trí

tưởng-tượng và trực-giác cụ-thể của họ vượt xa

Tây-phương. Chúng ta có quyền gọi đến lý-trí

để từ-chối những năng-khiếu của họ chăng ?

Lý-trí đối với chúng ta là một con đường chung

SRI RAMAKRISHNA

44

vô-ngã và khách-quan, nó mở ra cho tất cả mọi

người. Có thực nó khách-quan chăng ? Nó

khách-quan đến mức nào ở người này hay ở

người kia ? Nó có những giới-hạn cá-nhân

không ? Người ta đã từng quan-sát những

thực-hiện của tinh-thần Ấn-Độ, nó đối với

chúng ta có vẻ chủ-quan tuyệt-đối mà ở Ấn-Độ

thì chúng không chút nào chủ-quan cả. Ở đấy,

chúng là kết-quả hợp-lý của những phương-

pháp ( khoa-học hay là của những thí-nghiệm

đanh thép ), hàng thế-kỷ được chứng-thực và

ghi-chép cẩn-thận. Mỗi một đại khải-thị tôn-

giáo ấy, dạy bảo đệ-tử của mình con đường

chắc-chắn dẫn đến cùng một khải-thị. Vậy thì

phương-pháp của họ và phương-pháp của

chúng ta, không xứng-đáng được đo-lường

bằng cùng một nghi-ngờ khoa-học và tin-tưởng

tạm-thời hay sao ? Đối với một tinh-thần chân

khoa-học ngày nay, dù là một sai-lầm thành-

thật chung và phổ-quát-hóa cũng là một chân-

lý tương-đối. Nếu thần nhỡn sai lạc thì điều

cốt-yếu là phải biết cái ý-nghĩa duy-nhất, trong


45

đó có sự làm cho sai lạc, và tìm những lý-do

của nó trong một Thực-Tại xa hơn và cao hơn .

Cái tín-ngưỡng chung _ hoặc minh-sác,

hoặc lờ-mờ _ của Ấn-Độ là tất cả cái gì có là

chỉ có ở trong và nhờ vào Tinh-Thần đại-đồng

đồng-nhất và bất-phân : Brahman ( Phạn-

Thiên ). Nhờ ở Phạn-Thiên mà có thiên-hình

vạn-trạng sự-vật khác nhau của Vũ-trụ sinh-

thành. Và toàn-thể Thực-Tại của Vũ-trụ lại nhờ

vào tinh-thần đại-đồng mà Vũ-trụ là một ý-

niệm. Những tinh-thần cá-nhân là chúng ta, là

thành-phần bất-phân và cơ-cấu của Tinh-Thần

Vũ-Trụ. Chúng ta tri-giác cái ý-niệm ấy về Vũ-

trụ đa-nguyên và biến-đổi, nhưng chúng ta gán

cho nó một Thực-tại độc-lập, chừng nào chúng

ta chưa hồi-nguyên vào cái biết về Brahman

duy-nhất. Chúng ta bị ảo-hóa ( Maya ) làm lầm

lạc, cái Maya vô-thủy vô-chung ngoài thời-gian

làm cho ta nhận làm Thực-tại vô-thường là cái

dòng hiện-tượng nhất thời luôn luôn biến-đổi

từ trong Nguồn vô-hình Thực-tại độc-nhất

phát-xuất ra .

SRI RAMAKRISHNA

46

Vậy thì điều cốt-yếu là phải giải-thoát

khỏi cái trào-lưu ảo-hóa, nó lăn cuốn ta như là

con cá ngược giòng nước nhẩy lên trên mặt

sóng ngăn-cản, chúng ta phải trở về nguồn.

Định-mệnh gian-truân ! Nhưng cuối cùng là

giải-thoát. Cuộc chiến-đấu vĩ-đại, đau-đớn anh-

hùng ấy, cứu-cánh là đi tới đích như thế, có tên

là Hành-Đạo ( Sadhana ). Và những Sadhaka,

Đạo-sĩ là những người chiến-sĩ trong cuộc

chiến-đấu ấy. Cái tiểu-đoàn chiến-sĩ ấy, đời nọ

qua đời kia, không ngừng nối-tiếp và thâu-nhận

vào trong hàng-ngũ những tâm-hồn mạo-hiểm

chịu tuân theo một giáo-lý ứng-dụng, một kỷ-

luật khổ-hạnh, được ấn-chứng trải qua hàng

thế-kỷ. Các chiến-sĩ được chọn hai con đường,

hai khí-giới mà chúng phải học-tập rất lâu cách

sử-dụng : Một đàng là " Không phải cái này !

Không phải cái này ! " _ ấy là con đường

giác-ngộ bằng phủ-nhận triệt-để ; đấy là khí-

giới của Tri-thức _ và một đàng là " Cái này !

Cái này ! " _ con đường giác-ngộ bằng khẳng-

định dần dần ; ấy là khí-giới của Tình-yêu. Con

đường thứ nhất đặt tất cả hy-vọng vào sự hiểu-


47

biết tri-thức, và tất cả năng-lực tập-trung, mắt

luôn luôn hướng về mục-đích tối cao, người

Đạo-sĩ từ-chối tất cả cái gì hiện có, hay là có vẻ

có thực bên ngoài. Con đường thứ hai chỉ là

tình-yêu và chỉ cho tình-yêu người yêu lý-

tưởng, mà hình-thức có thay-đổi khác nhau sau

khi được thanh-tao-hóa. Con đường này đòi

phải từ bỏ dần dần cái gì không thuộc về Người

Yêu Lý Tưởng. Con đường Giác là giác-ngộ

tuyệt-đối Thượng-Đế vô-ngã vô-hình. Con

đường Sùng-bái là yêu Thượng-Đế hữu-ngã

hữu-hình, hay là ít ra nó cũng dừng chân ở đấy

rất lâu, trước khi kết-thúc nối gót tín-đồ của

con đường Giác .

Con đường Sùng-bái ( Bhakti ) ngay từ

bước đầu là con đường bản-năng mù-quáng của

Ramakrishna, nó đã đưa ông vào một cách vô-

tình. Nhưng ông không biết những ngoắt-ngoéo

của nó, những khúc-mắc của nó. Ở Ấn-Độ, từ

thời cổ-xưa có cả một bản-đồ chỉ đạo, như thể

cả một hành-trình từ Paris đến Jérusalem, _ từ

mốc khởi-hành đến cái mốc tới đích _ trên

SRI RAMAKRISHNA

48

bản-đồ ấy người ta đã ghi-chú tỉ-mỉ tất cả

những khúc-khuỷu của đường, những đoạn

giốc lên, giốc xuống, những chỗ quanh nguy-

hiểm, tất cả những độ đường đã biết trước và

đã được chỉ-dẫn khôn-khéo. Nhưng cái anh

chạy đua đất Kamarkupur này chẳng biết chi

hết, ông ta đi tuỳ hứng theo trái tim cuồng-

nhiệt bằng những bước chân của ông ta. Đến

bây giờ thì kiệt-lực vì sức cố-gắng siêu-phàm,

không người chỉ-dẫn, không ai nâng-đỡ, hoảng

sợ và cô-đơn giữa rừng vắng, có những lúc ông

tưởng lạc đường lại là lúc ông gần vượt khỏi

đoạn đường khó-khăn nhất .

Sự giúp-đỡ đã đến với ông ta do một

người phụ-nữ .

Một hôm, đang ngồi trên thềm đền ông

nhìn xuống sông Hằng-Hà có những cánh

buồm sặc-sỡ qua lại khắp chiều, chợt một cánh

buồm hướng về chân thềm để ghé bến. Một

người phụ-nữ bước lên thềm, cao lớn, đẹp, tóc

xoã dài, mặc áo nâu như một đạo-sĩ. Bà trạc từ


49

30 đến 40 tuổi, nhưng vẻ mặt trẻ hơn. Dáng

điệu của bà khiến cho Ramakrishna chú-ý, ông

bèn bảo người đi mời bà. Bà ta đến. Vừa gặp

mặt ông, bà ta òa lên khóc gọi : Con ơi ! chính

con mà lâu nay ta đang đi tìm .

Bà ta là một người Bà-La-Môn, dòng-dõi

quý-tộc ở xứ Bengale, tín-đồ dòng Sùng-bái,

trình-độ văn-hóa phong-phú, rất giỏi về Thánh-

Kinh và đặc-biệt về giáo-lý Bhakti Sùng-bái.

Bà ta bảo rằng bà ta đi tìm con người Thiên-

khải mà tâm-linh bề trên đã vén mở sự hiện-

hữu ; và bà ta lĩnh sứ-mệnh đem lại cho người

ấy tin lành. Rồi chẳng giới thiệu, chẳng nói cho

biết tên mình _ người ta chỉ biết gọi bà là nữ

Đạo-sĩ Bà-La-Môn _ tức thì có sự quan-hệ mẹ

con được thiết-lập giữa bà Nữ-Thánh với người

Thủ-từ đền Thánh-Mẫu Kali. Như một đứa con

nít, Ramakrishna thú với bà tất cả những kinh-

nghiệm cuồng loạn về đời sống với Thần-linh,

tất cả kinh-nghiệm trên con đường luyện đạo.

Như một đứa trẻ, ông ta kể những nỗi thống

khổ, những đau đớn về thân-thể và tinh-thần,

SRI RAMAKRISHNA

50

ông ta nói với bà là mọi người đã nhìn ông như

một người điên. Nữ-Thánh Bà-La-Môn Sùng-

bái, sau khi đã nghe hết những lời thú nhận

tâm-sự của Ramakrishna, bèn an-ủi ông ta với

cử-chỉ âu-yếm mẫu-tử, và bà ta bảo ông rằng

không lo-sợ nữa mà hãy vui mừng, bởi vì vô-

tình ông ta đã thực-hiện được, chỉ bằng tự-lực

của mình, một trong các trình-độ luyện đạo cao

nhất, đúng như viết ở trong Kinh-sách Sùng-

bái, và những đau-đớn của ông là những bước

leo thang. Rồi bà ta sửa chữa cho ông, băng bó

thân-thể, soi sáng tinh-thần. Con đường hiểu-

biết mà ông ta đã đi một mình mắt nhắm trong

đêm tối, bà ta bèn bắt ông đi lại trong ánh-sáng.

Bởi vì một mình mà bản-năng của Rama-

krishna đã khiến cho ông ta trong khoảng vài

năm đạt đến những thực-hiện mà khoa-học

tâm-linh đã phải mất bao nhiêu thế-kỷ để

chinh-phục, nhưng ông chỉ có thể thực làm chủ

được, chừng nào ý-thức ông được soi sáng về

toàn-thể con đường mà mình đã chinh-phục .


51

Đạo-sĩ Bhakta, người giác-ngộ bằng

Tình-yêu, bắt đầu bằng sự thừa-nhận một hình-

tướng nào của Thượng-Đế mà y lấy làm lý-

tưởng, như là Thánh-Mẫu mà Ramakrishna

tôn-thờ chẳng hạn. Y chìm đắm lâu vào trong

cái tình-yêu duy-nhất ấy. Y không thể đạt tới

ngay đối-tượng, nhưng dần dần y đến chỗ nhìn

thấy, sờ thấy và truyện-trò với đối-tượng ấy

được. Bắt đấu từ đấy, y chỉ cần tập-trung tinh-

thần để có thể cảm thấy hiện-diện sự linh-hoạt

của Chúa. Vì y tin rằng Chúa là tất cả, là tất cả

hình-tướng y tri-giác thấy trước các biểu-hiện

của hình-tướng khác về Thần-linh, tất cả đều

là phản-ảnh của Người Yêu duy-nhất của mình,

trong nhỡn-quan của y là cảnh thiên-hình vạn-

trạng Thần-linh. Sau cùng, cảnh ấy tràn-ngập

nhạc-điệu của nó, đến nỗi, đâu đâu cũng chỉ là

cảnh-tượng ấy, không còn chỗ nào có thế-giới

vật-chất nữa : " Vật ngã câu vong ". Đấy là

Tam-Diểu Tam-Ma-Địa, trạng-thái siêu-thần

nhập-hóa mà tinh-thần vẫn còn ngưng định

trong nội-giới của thế-giới tư-duy ; Y vẫn còn

cảm-tưởng về đời sống riêng của y với

SRI RAMAKRISHNA

52

Thượng-Đế. Nhưng khi nào một ý-niệm duy-

nhất choán lấy tâm-hồn thì tất cả những ý-niệm

khác đều mờ tắt : Người ta đi đến gần sát mục-

đích cuối cùng của trạng-thái vô-tư, Niết-bàn

Tam-Ma-Địa, nấc tối cao nối liền với Brahman

Phạn-Thiên. Chẳng còn cách xa mấy với trạng-

thái vô-niệm tịch-tĩnh để sau hết thể-hiện cái

Duy-nhất Tuyệt-đối bằng sự từ bỏ hết tất cả

toàn-thể .

Toàn cuộc hành-trình của tinh-thần ấy,

Ramakrishna đã đi được ba phần tư, mờ mờ

nhân ảnh như người đi đêm. Ni-Cô Sùng-Bái

Bhaïravi, người mà ông ta nhận làm mẹ tinh-

thần, làm sư-phụ, đã bầy-tỏ cho ông ta tất cả

các mặt và các chiều-hướng của hành-trình.

Vốn thân-mật với con đường giác-ngộ ấy, và

chính bản-thân bà đã thực-hành những luyện-

tập tín-ngưỡng, bà đã chỉ-dẫn có phương-pháp

theo những nguyên-tắc của Thánh-Kinh để đi

đến tất cả các con đường luyện đạo, đường nọ

sang đường kia, cả những con đường nguy-

hiểm nhất, là con đường Mật ( Tantra ), nó mở


53

tung giác-quan và tinh-thần cho tất cả vọng-

động của xác thịt và tưởng-tượng, ngõ-hầu

chinh-phục được tất cả. Nhưng ở đây, người ta

đi ven bờ vực-thẳm của sự trụy-lạc và điên-

cuồng, và đã biết bao nhiêu người từng phiêu-

lưu vào đấy không có ngày về, mất-tích. Con

người thuần-khiết Ramakrishna đã trở về, vẫn

thuần-khiết và được tôi-luyện như miếng thép .

Bây giờ thì ông đã nắm được tất cả các

hình-thức phối-hợp bằng tình-yêu với Thượng-

Đế _ 19 thái-độ hay là súc-động khác nhau

của tâm-hồn trước hiện-diện của Chúa : Nào

liên-hệ giữa thày và tớ, giữa mẹ và con, giữa

bầu và bạn, giữa tình-nhân với tình-nhân, giữa

vợ, chồng v.v... Ông ta đã bao-vây thành-trì

thiêng-liêng khắp mặt và người đi chinh-phục

Thượng-Đế ấy đã tham-gia vào bản-tính Thần-

linh .

Bà khai-đạo cho ông ta đã công-nhận

ông ta là một Giáng-thế Thần-linh. Trong một

cuộc hội-họp bà triệu-tập ở Dakshineswar, sau

SRI RAMAKRISHNA

54

những cuộc thảo-luận bác-học giữa các bậc kỳ-

túc có uy-tín về Thánh Kinh, bà Nữ Đạo-sĩ

Sùng-bái Bhaïravi này bắt buộc các chức-sắc

cao-cấp về Thần-học phải công-nhận Rama-

krishna là vị Bồ-tát hóa-thân mới giáng-thế

( Avatara ) .

Sau đấy thì tiếng-tăm của ông ta bắt đầu

loan-truyền. Từ phương xa, người ta đi đến để

được nhìn thấy con người kỳ-lạ, đã thành-tựu

việc đạt đạo, không những bằng một con

đường mà bằng tất cả. Và tất cả những người

hành-hương cố tiến về Thượng-Đế, bằng con

đường này hay con đường khác, _ tu-sĩ khổ-

hạnh, bác-học đạo-sĩ thần-khải _ kéo đến xin

ông chỉ-giáo, và khải-ngộ của Người bây giờ

ngồi ở giao-điểm các con đường mà ông đã

nhất-quán. Họ kể lại cái cảm-tượng kỳ lạ hấp-

dẫn mà con Người trở về đó đã tạo nên ở họ. _

Ông không phải như Dante từ địa-ngục trở

về _ mà là từ đáy biển thâm sâu như một kẻ

mò ngọc-trai _ hào-quang tỏa ra tự thân-hình

ông từng bị thiêu đốt bởi hỏa tam-muội. Nhưng


55

riêng ông ta, quá say mê về Thượng-Đế, không

có lúc nào say mê về mình, thì vẫn là một

người rất bình-thường cho đến phút cuồi cùng,

không chút tự kiêu, ít để ý đến cái gì ông đã thu

lượm được, mà luôn luôn để ý đến những ánh-

sáng mới. Ông khó-chịu khi nghe thấy người ta

nói ông là Bồ-Tát hóa-thân. Nhưng đối với mọi

người, cả với con mắt của bà mẹ Bhaïravi từng

hướng-dẫn ông, cũng coi ông là người đã tới

đích. Riêng ông, luôn luôn nhìn về đàng trước

quãng đường dốc còn lại treo-leo, mà ông phải

trèo lên đến tận đỉnh .

Nhưng đến đây thì những người chỉ

đường cho ông trước đó không còn khả-năng.

Và người mẹ tâm-linh, từng ấp-ủ ông suốt

trong ba năm, đã bị đau lòng như các bà mẹ

khác, nhìn thấy đứa con sau khi đã bú sữa bà,

nay rời khỏi bà để theo một cấp bậc khác cao

hơn, một bậc sư-phụ có tiếng nói cương-nghị

và còn đanh-thép hơn .

***

SRI RAMAKRISHNA

56

Khoảng cuối năm 1864, chính vào lúc mà

Ramakrishna đã thành-tựu cuộc chinh-phục

Thượng-Đế hữu-ngã thì có một Sứ-Thần về

Thượng-Đế vô-ngã mà không tự biết, đã tới

quận Dakshineswar, đấy là Totapuri người

" trần-truồng " , một vị đạo-sĩ Vệ-Đà xuất-

chúng, một tu-sĩ lang-thang mà 40 năm tu-

luyện đã đi đến khải-ngộ cùng-tột, một tâm-

hồn giải-thoát soi chiếu ánh-sáng vô-tình của

con mắt lạnh-lùng vào thế-giới ảo-hóa .

Đã từ lâu, Ramakrishna lo sợ, cảm thấy

lảng-vảng chung-quanh mình Thượng-Đế vô-

hình và sự lạnh-lùng bất-nhân siêu-nhân của

sứ-mệnh Thế-Tôn, của những con hạc tối cao

thanh không còn chút ràng-buộc, của những

bậc đạo-sĩ kia thoát tục cả thân-thể lẫn tinh-

thần, lột sạch cho đến vật sở-hữu cuối cùng là

lòng bố-thí, hạt kim-cương kia : là tình-yêu

Thần-linh. Trong những buổi đâu trù-trì tại

quận Darshineswar, Ramakrishna đã kinh-ngạc

nhìn thấy sự sinh-hoạt của những xác chết ghê-

gớm và ông khóc vì sợ-hãi với ý-nghĩ chính


57

mình cũng sẽ phải đi đến đây, giống như họ.

Hãy tưởng-tượng biết bao khó-khăn ở một

tính-tình, như tôi đã mô-tả : yêu điên cuồng,

sinh ra đã yêu như người nghệ-sĩ, nó cần phải

thấy, phải nhìn thấy, phải sờ thấy, phải ăn tất cả

cái gì nó yêu, không thể thiếu hình-ảnh sinh-

hoạt để ôm-ấp như giòng suối chẩy vào trong

lòng và phối-hợp với cái khuôn Thần-linh của

những ngón tay nõn-nà !... Mà ông ta phải bỏ

cái tổ ấm của tình-yêu ấy để cho cả thân tâm

tan loãng trong cái lò vô-hình và trừu-tượng !...

Một sự vận-động tư-tưởng như thế đối với ông

còn vất-vả, xa-lạ hơn là đối với một nhà khoa-

học ở Tây-phương của chúng ta .

Nhưng ông không thể lẩn tránh được.

Chính sự sợ-hãi của ông nó đã quyến-rũ ông

như là những cặp mắt của rắn thần. Sự thác

loạn làm cho ông say-sưa. Ai đã từng nếm mùi

đỉnh núi thì phải trèo cho tới đích. Kẻ thám-

hiểm cảnh-giới thần-tiên không có quyền dừng

lại trước khi về đến tận nguồn con sông thần-

bí .

SRI RAMAKRISHNA

58

Tôi đã từng nói rằng Thượng-Đế vô hình

tướng đang đón chờ Ramakrishna. Ông ta vừa

hoảng-sợ vừa ham thích, không phải ông ta đi

tìm đến Sư-phụ, mà chính Sư-phụ Totapuri đã

tìm đến người yêu của Đức Mẹ Kali .

Totapuri đi qua đấy, ông này không bao

giờ được ở lại một chỗ hơn ba ngày. Ông ta

thấy Ramakrishna mà Ramakrishna thì không

thấy ông ta. Đang ngồi ở trên thềm cửa đền,

người thủ-từ trẻ nhìn đăm chiêu vào cảnh cực-

lạc kín-đáo, Sư-phụ Totapuri trông thấy ông,

giật mình mà bảo ông rằng :

_ " Con ơi, ta thấy con đã tiến khá

xa trên con đường chân-lý. Nếu con

muốn, ta có thể giúp con đạt tới giai-đoạn

kế-tiếp. Ta dạy con triết-lý Vệ-Đà

( Vedanta ) .

Ramakrishna, với tính chất-phác ngây-thơ

làm cho nhà khổ-hạnh nghiêm-khắc phải mỉm

cười, đã trả-lời ông này là trước hết phải xin


59

phép Đức Mẹ Kali. Đức Mẹ đã cho phép. Bấy

giờ Ramakrishna bèn hoàn-toàn ngoan-ngoãn

tin theo sự chỉ-dẫn của Sư-phụ Thần-linh .

Trước hết ông phải chịu nhận trắc-nghiệm

khải-đạo. Và điều-kiện đầu tiên là trút-bỏ

những uy-quyền của giai-cấp, cả đến những

phù-hiệu : dây lưng Bà-La-Môn ; chức-phẩm

thủ-tử (điều này rất dễ đối với ông ) ; trừ bỏ cả

những hy-vọng, những cảm-tình, những ảo-

tưởng để sinh-hoạt của mình, ấy là Thượng-Đế

nhân-cách-hóa ; trừ bỏ tất cả những thành-quả

thu-lượm được của tình-yêu và lòng hy-sinh

của mình tại đây và ở khắp nơi, bây giờ và mãi

mãi. Ông phải hoàn-thành sự hỷ-sả tượng-trưng

ấy, lột trần như đất, bằng cái lễ tự chôn mình.

Ông phải chôn những di-tích cuối cùng của cái

ngã _ trái tim của ông... Bấy giờ, và chỉ đến

bấy giờ, ông mới có thể mặc vào cái áo nâu

sẫm của Đạo-sĩ Samayasin, dấu-hiệu của con

đường mới. Và Totapuri bắt đầu dạy cho biết

những đức-tính cơ-bản của Bất-Nhị Pháp-Môn

( Advaïta Vedanta ), Phạn-Thiên ( Brahman )

SRI RAMAKRISHNA

60

duy-nhất bất phân, với những cách lặn chìm để

tìm Tự-Tạo, để thực-hiện sự đồng-nhất-hóa với

Phạn-Thiên và trụ bền vững ở đấy bằng phép

Tam-muội Thần-hóa ( Samadhi ) .

Đừng tưởng rằng dễ dàng gì cho con

người đã trải qua tất cả giai-đoạn thần-hóa ấy,

để tìm thấy chìa-khóa mở cái cửa nhỏ hẹp dẫn

đến giai-đoạn thần-hóa cuối cùng. Chúng ta

phải nhắc lại lời ông ta kể, những lời ấy thuộc

về những Thánh Kinh Ấn-Độ cũng như là

những tài-liệu phát-hiện ở thư-viện khoa-học

tinh-thần của Tây-phương :

_ " ... Người trần-truồng ( Totapuri )

bắt tôi phải đem tinh-thần dời khỏi tất cả

sự-vật và lặn chìm vào lòng Tự-Ngã

( Atman ). Nhưng mặc dầu với tất cả sự

cố-gắng, tôi không thể vượt qua cõi hình-

danh sắc-tướng để đem tinh-thần vào

trạng-thái " vô điều-kiện ". Tôi không

thấy có gì khó-khăn để dời tinh-thần khỏi

tất cả sự-vật, trừ một đối-tượng, ấy là


61

hình-ảnh quá thân-mật của Đức Mẹ hiền-

hòa tươi sáng, bản-thể của Ý-thức thuần-

túy hiện ra trước mắt tôi như một thực-tại

linh-động. Bà chặn đường tôi vào thế-giới

bên kia. Đã mấy lần tôi cố-gắng tập-trung

tinh-thần vào giáo-lý Bất-Nhị-Pháp

( Advaïta ), nhưng lần nào cũng bị hình-

ảnh Đức Mẹ can-thiệp. Thất-vọng, tôi nói

với Sư-phụ Totapuri :_" Không thể được !

Tôi không thể đem tinh-thần vươn lên

trạng-thái " vô điều-kiện " để đối-diện

với Tự-Ngã ( Atman ) _ Sư-phụ nghiêm-

nghị trả lời : _ " Sao, con không có thể à ?

Con phải tới ! " Nhìn chung-quanh mình,

ông ta thấy một mảnh kính, ông cầm lên

và đâm thẳng vào giữa hai lông mày của

tôi, rồi bảo tôi : _ " Hãy tập-trung tinh-

thần vào cái điểm này ! " _ Tôi bèn định-

niệm với tất cả năng-lực của tôi, và mỗi

khi hình-ảnh hân-hoan của Đức Mẹ Thần-

linh xuất-hiện, tôi dùng khả-năng biện-

biệt của tôi như là một lưỡi dao chém đứt

hình-ảnh làm hai. Rồi thì tôi không còn

SRI RAMAKRISHNA

62

thấy gì trở-ngại trước tinh-thần, nó liền

vỗ cánh bay lên trên bình-diện của những

sự-vật hệ-lụy. Và tôi nhập vào Tam-muội

Samadhi ... "

Ông ta phải căng-thẳng hết năng-lực, chịu

đau-đớn vô cùng để có thể mở được cửa vào

cõi " bất khả đắc ". Nhưng một khi đã vào

được rồi, ông liền đạt tới điểm cùng tột, là cảnh

Tam-Diểu Tam-Bồ-Đề (Nirvi Kalpa Samadhi),

cảnh " vật ngã câu vong ", tức là năng-tri và

sở-tri đều biến đi hết :

_ " Cả vũ-trụ đều tắt. Không-gian

cũng không còn. Trước hết những bóng

dáng ý-niệm còn chập-chờn trên nền tối

của tinh-thần. Ý-thức yếu-ớt về Ngã một

mình còn lại buồn-tẻ... Rồi cái ấy cũng

yên-lặng. Chỉ còn lại một mình sự Sống.

Linh-hồn hòa-nhập vào Tự-tại. Tất cả

lưỡng-nguyên đối-đãi tan nhòa. Không-

gian hữu-hạn với không-gian vô-hạn chỉ

là Một. Ngoài ngôn-ngữ, ngoài ý-nghĩ,


63

( bất-khả tư-nghị, vô ngôn thông),

Rama-krishna đã thực-hiện Phạn-Thiên

( Brahman ) ... "

Ông đã dùng có một ngày để thực-hiện

cái mà Đạo-sĩ trần-truồng Totapuri phải mất

bốn mươi năm trời mới đạt tới. Nhà Đạo-sĩ

khổ-hạnh giật mình bởi cái thực-nghiệm mà

ông đã khích-khởi : ba ngày ông cứng đơ như

xác chết, phản-chiếu một Tinh-Thần chủ-tể

thản-nhiên mà đạt tới đích của Giác-Ngộ .

Đáng lý Đạo-sĩ trần-truồng chỉ được ở lại

đấy ba ngày, ông ta đã ở lại 11 tháng để trao-

đổi với người đệ-tử đã tiến xa hơn Sư-phụ này .

Đến đây thì vai-trò đổi lại. Con chim non

đã từ đỉnh trời cao trở về, và con mắt đã nhìn

xa ra ngoài vòng đầu tiên của đồi núi. Con

ngươi mở rộng của nó mang lại một không-

gian rộng lớn hơn là cái con mắt sắc nhọn của

con rắn Thần xưa. Đến lượt phượng-hoàng dạy

lại rắn .

SRI RAMAKRISHNA

64

Không phải không có sự chống-cự .

Chúng ta phải nhìn hai nhà thấu-thị đối-

diện với nhau : Một đàng Ramakrishna, người

nhỏ bé, râu ngắn, mắt đẹp ( mắt ông dài, đen,

sáng-ngời, sắc và hơi ti-hí ), mắt ấy không từng

mở to, nên càng nhìn thấy rõ hơn bên trong và

bên ngoài, miệng ông hé mở hai hàm răng

trắng với một nụ cười quyến-rũ, âu-yếm và láu-

lỉnh. Thân-hình trung-bình, mảnh-khảnh đến

như gầy ốm và hết sức mỏnh-manh. Một tính-

tình hết sức nóng-nẩy, dễ cảm-súc, với không-

khí vui mừng và đau-khổ về tinh-thần hay vật-

chất. Phản-ảnh linh-động tất cả cái gì qua lại

trước tấm gương của con mắt ông ta, con mắt

nhìn cả ra ngoài lẫn vào trong. Ông có một

khả-năng uyển-chuyển duy-nhất khiến cho

tinh-thần ông có thể khuôn theo tất cả vật-thể

ngay tức thì, mà không quên mất nội-tâm, cái

điểm bất-biến và vô-biên tại trung-tâm biến-

động vô cùng. " Tiếng nói của ông là tiếng nói

xứ Bengale, rất phổ-thông. Ông có một giọng

nói nhịu, nhưng rất thích-thú, làm cho người ta


65

mê, vì cái nhịp điệu thuần-túy của nó, và vì sự

phong-phú kinh-nghiệm tâm-linh với cái vốn

vô-tận những mỹ-dụ và những hình-ảnh năng-

lực quan-sát hiếm có, ý-vị diễu-cợt tế-nhị, sức

cảm-thông phổ-quát lạ-lùng và cái nguồn bất-

tuyệt về trí-tuệ ... "

Trước mặt sông Hằng-Hà, với làn nước

sâu và ánh phản-chiếu của nó, mặt nước phẳng-

lặng với giòng nước lượn quanh uốn-uéo, với

hàng triệu vật-thể nó mang theo và nó nuôi-

dưỡng, đấy là hình-ảnh của con người Rama-

krishna đứng trước mặt con người Đạo-sĩ

Totapuri giống như một eo-bể. Ông này rất lớn,

lực-lưỡng, dãi-dầu với phong sương, vững như

bàn thạch, không gì phá-hủy được : Một tảng

đá có hình sư-tử. Cơ-thể của ông làm bằng sắt.

Tinh-thần cũng thế. Ông không từng bao giờ

đau ốm, không từng biết đau-khổ, ông mỉm

cười khinh-bỉ những cái ấy. Ông là một nhà

chăn dắt người mãnh-liệt. Trước khi sống đời

nay đây mai đó, ông đã điều-khiển, thống-lĩnh

cả một nhà tu 700 tu-sĩ ở đất Penjab. Ông là

SRI RAMAKRISHNA

66

bậc thầy trong khoa giới-luật để nhào nặn thân-

thể và tinh-thần của người ta, như nặn một cục

đất sét. Ông không từng bao giờ có ý-nghĩ rằng

một ý-chí cương-cường có thể thất-bại được :

dù đam mê hay những rủi may, hay những vật-

lộn của giác-quan, hay là sức mạnh ma-thuật

của Huyền-ảo Thần-linh làm cho cuộc đời nổi

sóng cuồn-cuộn, cũng không có thể lay-chuyển

được. Bởi vì đối với ông, tuồng ảo-hóa chỉ là

một hư-không rỗng tuếch, một sự dối-trá, chỉ

cần vạch mặt chỉ tên là tự-nhiên nó biến mất.

Đối với Ramakrishna thì chính ảo-hóa cũng là

Thượng-Đế _ Ảo-hóa là một phương-diện của

Phạn-Thiên Brahman. Và khi đạt tới tuyệt đỉnh,

sau một cuộc thượng thăng bão-táp, Rama-

krishna không quên mất một chút gì về những

nỗi lo-âu thổn-thức, những tai-nạn của bước

đường leo lên. Những hình-ảnh nhỏ của hành-

trình còn được giữ lại trong con mắt của ông.

Nhưng ông đã ghi nhận lấy tất cả theo cấp bậc

của chúng, tùy lúc tùy thời, vào trong toàn-bộ

của đại-quan tuyệt-đỉnh. Nhưng ngược lại thì

người trần-truồng còn có thể ghi-nhận được chi


67

trong ký-ức của ông ta ? Ký-ức của ông ta

cũng trần-truồng như ông ta vậy, nó đã gột

sạch cảm-súc và tình-yêu, ( một trí-não kim-

cương ). _ Như người Ý thường nói về một đại

họa-sĩ xứ Ombrie. _ Cái bàn thạch ấy cần phải

được rạch bởi những móng tay của đau-khổ và

sáng-tạo. _ Và nó đã bị rạch .

Nhà đại trí-thức ấy không hiểu rằng tình-

yêu có thể là con đường đi đến Thượng-Đế.

Ông không thừa-nhận thực-nghiệm của Rama-

krishna, ông khi thị những cầu-nguyện to tiếng,

những biểu-hiện bề ngoài, những ca nhạc và

múa hát có tính-cách tôn-giáo. Khi ông nhìn

thấy Ramakrishna cứ đến sẩm tối là bắt đầu ca,

tụng danh hiệu Thượng-Đế, hai tay vỗ nhịp, thì

ông mỉm cười chế giễu mà hỏi rằng : _ " Có

phải anh đang làm bánh đấy không ? " Nhưng

rồi không cưỡng lại được, ông cũng bị thấm-

nhuần dần dần cái thích-thú ấy. Có những điệu

hát du-dương của người bạn làm cho ông bối-

rối, cảm-động đến chẩy nước mắt, mà ông che

dấu. Khí-hậu xứ Bengale nguy-hiểm, mỏi mệt

SRI RAMAKRISHNA

68

cũng ảnh-hưởng vào con người của xứ Penjab

ấy, mà ông ta không muốn để ý đến. Nghị-lực

của ông giảm đi, không còn sức để kiểm-soát

chặt-chẽ những vận-động của súc-cảm. Lý-trí

đanh thép nhất có những mâu-thuẫn mà tự nó

không biết. Con người khinh-bỉ sự thờ cúng ấy

còn nuôi ở trong lòng sự nhu-nhược thờ phụng

giá-trị tượng-trưng của Lửa, và luôn luôn ông

giữ bên mình một lò lửa cháy. Một hôm có một

người tùy-phái đến lấy một hòn than. Totapuri

nổi nóng chống với cử-chỉ, mà ông cho là vô-lễ

đó. Ramakrishna thấy thế cười khanh-khách

như ông thường cười tiếng cười vui vẻ của đứa

trẻ :

_ " Xem đấy, xem đấy, ông reo lên

nói với Totapuri, quyền-năng không

chống lại được của Maya Ảo-hóa hành-

động vào ông đấy ."

Totapuri giật mình. Vậy ra ông này không

ngờ rằng mình cũng phải chịu sức chi-phối của

huyền-ảo ?... Được ít lâu thì bệnh tật đã đến

hoạch định giới-hạn cho tinh-thần kiêu-ngạo


69

của ông ta. Tôi đã nói rằng ông ta không từng

bao giờ gập bệnh tật trong cuộc đời. Xứ

Bengale trong mấy tháng đó đã xẩy ra bệnh

dịch kiết-lỵ dữ-dội. Đáng lẽ ông phải bỏ đi.

Nhưng như thế ông cho là trốn tai-họa và đau-

khổ. Ông cưỡng lại, bướng-bỉnh nói :

_ " Ta không nhượng-bộ cho thân-thể !..."

_ Bệnh trở nên nặng đến nỗi tinh-thần không

còn có thể rời khỏi được. Ông phải chịu chữa

chạy thuốc men nhưng vô-ích, bệnh đau càng

nặng như là một bóng tối dần dần che lấp mất

ban ngày của mỗi buổi bình-minh. Bệnh trở

nên hãi-hùng đến nỗi nhà khổ-hạnh không còn

có thể tập-trung vào Phạn-Thiên Brahman tối

cao được nữa. Ông ta nổi khùng chống với cái

thân-thể hủ-bại của ông, và ông ta đi xuống

sông Hằng để hy-sinh nó đi. Nhưng khi bước

xuống đấy, có một bàn tay vô-hình giữ ông lại.

Và khi xuống giòng sông rồi ông không còn

nghị-lực để dìm mình ... Ông trở lại, bất-lực,

ông đã cảm thấy quyền-năng của Ảo-hóa

SRI RAMAKRISHNA

70

Maya. Ảo-hóa hiện-diện ở đây, ở khắp nơi

trong sự sống, trong sự chết, trong lòng bệnh-

tật, và là Thánh-Mẫu Thần-linh ! Một mình,

ông thức suốt đêm để mặc-niệm về Bà. Và đến

sáng thì ông trở thành một người mới. Trước

mặt Ramakrishna, ông thú-nhận rằng tuyệt-đối

vô-hình Brahman là năng-lực biểu-hiện Çakti,

hay là Ảo-hóa Maya hữu-hình cũng đều là một

Thực-Hữu. Và nhờ Đức Mẹ Thần-Linh đã hài

lòng giải bệnh cho ông. Ông chào từ-biệt người

đệ-tử đã trở nên Sư-phụ của mình và giác-ngộ

bỏ đi .

Sau này Ramakrishna toát-yếu cái thực-

nghiệm song đôi, của tự một mình ông và

Totapuri đã làm sau đó cho ông :

_ " Khi tôi nghĩ đến Thực-Hữu tối

cao như là vô vi, bất động, không sáng-

tạo, không bảo-tồn, không hủy-diệt, thì

tôi gọi là Brahman Phạn-Thiên, hay là

Thần Ngã Purusha, Thượng-Đế Vô-Ngã.

Khi tôi nghĩ đến Ngài hoạt-động sáng-tạo,


71

bảo-tồn, hủy-diệt, tôi gọi là Năng-lực

Çakti, hay là Ảo-hóa Maya, hay là Thiên-

nhiên Prakriti, Thượng-Đế Hữu-Ngã.

Nhưng sự phân-biệt giữa hai phương-diện

không ngụ một chút sai-biệt nào. Vô-ngã

và Hữu-ngã đều là một Thực-Hữu cũng

như sữa với mầu trắng. Cũng như kim-

cương với sự lóng-lánh của nó. Cũng như

con rắn với sự bò sát của nó. Người ta

không có thể nghĩ mặt này mà không mặt

kia được. Đức Mẹ Thần-Linh và Phạn-

Thiên là Một ."

*****

*


73

CHƯƠNG IV

SỰ ĐỒNG-NHẤT VỚI TUYỆT-ĐỐI

Cái tư-tưởng vĩ-đại ấy không phải mới

mẻ. Nó đã từ lâu nuôi-dưỡng tinh-thần Ấn-Độ.

Kể hàng thế-kỷ, Ấn-Độ đã liên-tiếp được nhào

nặn, được sàng sẩy, được cán dài dưới máy cán

của triết-lý Vệ-Đà. Nó đã là đề-tài thảo-luận

liên-tục của hai đại-học phái Vệ-Đà : Học phái

của Çankara _ học phái Bất-Nhị-Pháp(Advaïta)

thuần-túy _ và học phái của Ramanuja, hay là

Bất-Nhị-Pháp Biến-thái ( Vicistavaïta ). Học

phái thứ nhất, Bất-Nhị-Pháp Tuyệt-Đối coi Vũ-

trụ như không có thật, và Tuyệt-Đối là Thực-

Tại độc-nhất. Học phái thứ hai, Bất-Nhị-Pháp

Tương-Đối cũng thừa-nhận Phạn-Thiên như là

Thực-Tại độc-nhất, nhưng gán cho thế-giới

hiện-tượng, cho linh-hồn cá-nhân một giá-trị

SRI RAMAKRISHNA

74

biến-hóa, hay là cách-thức không huyền-ảo do

những thuộc-tính của Brahman phản-chiếu, ví

như tư-tưởng, năng-lực là hạt giống của đa-thù-

tính linh-hoạt. Hai học phái bao dung lẫn nhau

_ Học phái quá-khích nhất coi học phái kia với

con mắt nhân-nhượng, khủng-khỉnh như là một

sự hòa-giải tạm-thời, thích-hợp với sự nhu-

nhược của nhân-loại. Đấy là một cái nạng, để

chống thực-tế có ích, để giúp cho sự trèo-leo

lao-đao. Cái điểm gay-go vẫn còn là định-nghĩa

cho sự huyền-ảo cái hiện-tượng bản-tính của

Ảo-hóa Maya. Phải chăng Ảo-hóa Maya cũng

là tương-đối hay Tuyệt-đối ? Chính Çankara

cũng không bảo nó là thế nào. Ông bảo nó là có

đấy và mục-đích của Bất-Nhị-Pháp là tiêu-trừ

nó đi. Trái lại, mục-tiêu của học phái Bất-Nhị-

Pháp Biến-Thái hóa-trang như Ramanuja lại

như muốn sử-dụng nó cho sự tiến-hóa của

những linh-hồn cá-nhân .

Giữa hai học phái thì vị-trí chính-sác của

Ramakrishna là thế nào ? Bản-tính nồng-nhiệt

uyển-chuyển của Ramakrishna có khuynh-


75

hướng về biện-pháp dung-hòa của Ramanuja

hơn. Nhưng mặt khác thì cái đức tin nhiệt-

thành của ông, lại khiến ông ấp-ủ cái quan-

niệm cực-đoan nhất về Tuyệt-Đối. Với cái

thiên-tài mầu-nhiệm, ông đã tìm thấy những

biểu-thị mạnh-mẽ nhất, những mỹ-dụ thần-tình

nhất để sác-định, không những sự bất-khả tư-

nghị của Tuyệt-đối bằng trí-năng, ông còn có

thể truyền thông gần như cả đến sự xúc-tiếp cụ-

thể với " thực-thể vô-vi ", với cái mặt-trời kia,

mà Çankara bảo rằng : " Mặt-trời chiếu sáng,

dù không có đối-tượng để chiếu sáng " _ ( Trả

lời vấn nạn rằng Tuyệt-đối thuần-túy trí-thức

không có thể có được nếu không có đối-tượng

của trí-tuệ ). Nhưng chúng ta hãy để ý vào cái

sự biểu-thị khác nhau của Ramakrishna sử-

dụng, vì ông ta có khuynh-hướng cụ-thể-hóa

quá để có thể không cần đến những " đối-

tượng để chiếu sáng " kia, cả đến khi ông ta

phủ-nhận ! Về mặt-trời của ông ta, ông ta bảo

rằng mặt-trời chiếu sáng cho cả thiện lẫn ác.

Nó là ánh-sáng của ngọn đèn để cho người ta

có thể đọc được những Thánh Kinh, và cũng là

SRI RAMAKRISHNA

76

ngọn đèn để người ta có thể làm sai lạc một

văn thư của nhân-loại. Nó là một ngọn núi

đường, để cho những đàn kiến tưởng có thể

mang đi khi chúng chỉ nhấm được vài hạt đã no

bụng. Nó là đại-dương, mà con búp-bê bằng

muối men đến ven bờ để chực tìm đo bề sâu

của nước : vừa dúng chân vào nước thì búp-bê

muối đã bị uống mất tan biến. " Thực-thể vô-vi

không hệ-lụy " thế có nghĩa là chúng ta không

nắm được nó, nó thoát khỏi tay ta, nhưng thế

không có nghĩa là chúng ta không có nó. Bởi vì

nó soi sáng những nỗ-lực của chúng ta, sự mê-

muội của chúng ta, sự khôn biết của chúng ta,

công việc thiện của chúng ta và những tội-lỗi

của chúng ta, _ bởi vì chúng ta chỉ nhấm cái

vỏ của nó _ bởi vì có một điểm dung-hòa

trong ấy nó thu-hút chúng ta vào trong cái

miệng vĩ-đại của nó _ trước cái điểm ấy thì

con búp-bê bằng muối vận-động ở đâu ? Đàn

kiến kia bò nơi nào ? Người làm công việc

dưới bóng đèn, bậc Thánh ẩn-dật thật hay giả

an-tọa ở nơi nào ? Vật y đọc và nhỡn-quang

của y là cái gì ? ...


77

Ramakrishna bảo chúng ta rằng cả những

Thánh Kinh Thiên-khải cũng đã bị nhiễm-ố

nhiều hay ít, như là những món ăn thừa, vì

chúng đã qua miệng nhân-loại. Nhưng cả đến

nhiễm-ố, vì nó ngụ sự thanh-khiết Brahman _

có thật hay không ? Những môi kia, những

hàm răng kia, đã từng nếm, nhai một vài mảnh

thực-phẩm Thần-Linh thì ở đâu ?

Vậy thì cái " phân-hóa " phải có ở chỗ

nào, vì " không liên-hệ " với cái " đồng nhất "

_ Và bởi vì cái liên-hệ kết-thúc " sự hợp-nhất

giữa bất-phân và phân-hóa " thì như Rama-

krishna đã nói, là " đối-tượng riêng của triết-lý

Bất-Nhị-Pháp Vệ-Đà " .

Sự thực, đối với Ramakrishna hai bình-

diện phân-biệt và xếp thành tầng của quán-

tưởng : Quán-tưởng ở quan-điểm Ảo-hóa Maya

nó sáng-tạo ra thực-tại vũ-trụ phân-hóa _ và

cái siêu-quán của nhập-định hoàn-toàn " Tam

Muội " mà chỉ một sự đụng chạm với Tuyệt-

SRI RAMAKRISHNA

78

đối làm tan biến tức thì cái hư-vô của tất cả cái

Ngã phân-hóa của chúng ta và của người khác .

Nhưng Ramakrishna sác-định rõ-ràng là

bảo thế-giới này không thật là vô-lý, chừng nào

chúng ta còn là thành-phần của nó, duy-trì cái

ngã của ta, chúng ta tiếp-nhận ở nó cái tin-

tưởng bất-diệt vào thực-tại của nó ( dù cái tin-

tưởng ấy có bị che-phủ bên trong cái đèn ló của

chúng ta ). Cả đến bậc Thánh từ trạng-thái

Thần-hóa Tam Muội trở về bình-diện đời sống

hàng ngày, cũng bắt buộc khoác vào mình cái

vỏ tư-ngã " phân-hóa " tuy đã được giảm đi và

tinh-khiết-hóa. Bậc Thánh ấy đã bị ném vào

thế-giới tương-đối. Chừng nào cái ngã của y

tương-đối có thật đối với y thì thế-giới này

cũng thế ; Và Tuyệt-Đối đối với y thì tương-đối

không thật. Y tri-giác Ảo-hóa Maya là thật,

nhưng với cái ngã tinh-khiết-hóa của y, thì bấy

giờ y nhìn toàn-thể thế-giới hiện-tượng như là

biểu-hiện thiên-hình vạn-trạng của tuyệt-đối

cho giác-quan. " Và bộ mặt thật của Ảo-hóa

Maya hiện ra cho y ; nó vừa là thật vừa là giả,


79

vừa là tri-thức vừa là ngu-mê " minh và vô-

minh ", tất cả cái gì dẫn đến Thượng-Đế và tất

cả cái gì không dẫn đến. Vậy thì Maya là có

thật .

Và sự sác-định của Ramakrishna có giá-

trị của một nhân-chứng cá-nhân, _ Thánh

Thomas, sứ-đồ Cơ-Đốc đã nhìn thấy và đã sờ

thấy _ khi ông chứng-nhận cho những nhà

Duy-Thức ( Vijnani ) kia, mà ông là một trong

những nhà siêu-thức ấy, đã từng có tư-thế

" thực kiện " tại đời này : Thượng-Đế Hữu-ngã

và Vô-ngã .

Họ đã thấy Thượng-Đế ở bên trong và ở

bên ngoài. Họ đã tiếp-nhận sự khải-ngộ của

Ngài. Thượng-Đế Hữu-ngã đã nói với họ : " Ta

là Tuyệt-Đối, ta là nguyên-lai của sự “ phân-

hóa ”." Họ đã trực-giác thẳng vào trong năng-

lực bản-tính Thần-Linh, phản-chiếu của Tuyệt-

Đối, chính cái nguyên-lý nó phân-hóa Linh-hồn

( Atman ) tối cao với vũ-trụ, cái ở tại Thượng-

Đế Tuyệt-Đối và cái ở tại Ảo-hóa Maya.

SRI RAMAKRISHNA

80

Không, Maya Ảo-hóa, Çakti Năng-lực, Prakriti

Thiên-nhiên, chẳng phải là một hư-huyễn.

Trước mắt cái ta thanh-khiết-hóa, nó là sự biểu-

hiện của Atman tối cao, người gieo hạt giống

vĩ-đại của sinh-linh và tạo-vật .

Từ nay, tất cả đều sáng-tỏ. Và người

thấu-thị từ trong vực lửa của Brahman bắn ra, y

đã tìm thấy bến bờ với bao nhiêu bồng-bột, tìm

thấy người Mẹ Thần-Linh là người yêu duy-

nhất của mình. Và y đã nhìn Bà với con mắt

mới, vì kết-cục y đã nhận thấy ý-nghĩa thâm-

trầm của Bà, sự đồng-nhất-tính của Bà với

Tuyệt-Đối. Bà là Tuyệt-Đối tự truyền thông

vào loài người, Vô-Ngã, tự nhân-cách-hóa là

đàn-ông, tự nhân-cách-hóa là đàn-bà. Bà là

nguyên-lý của tất cả những hóa-thân. Bà là

trung-gian Thần-Linh giữa vô-hạn và hữu-hạn .

Và Ramakrishna lên giọng tụng bài

Thánh-ca dâng Thánh-Mẫu :

_ " Phải, Thánh-Mẫu của ta chẳng

phải ai xa lạ. Ngài là Tuyệt-Đối. Ngài vừa


81

là một vừa là nhiều "đồng qui nhi thù đồ"

và siêu-việt cả một lẫn nhiều... Thánh-

Mẫu ta nói : “ Ta là Mẹ Vũ-trụ ” " Vạn

vật chi mẫu ", Ta là Bất-Nhị-Pháp " Vô

danh chi thủy ", Ta là Atman của Ảo-

Nghĩa-Thư... Chính Ta là Brahman

Tuyệt-Đối đã tạo ra sự Phân-hóa thiên-

hình vạn-trạng... Những hành vi thiện, ác

đều tuân theo Ta. Hẳn rằng có Luật

Nghiệp. Nhưng chính Ta là Nhà Lập

Pháp. Chính Ta mở đóng, kết giải những

luật-pháp. Ta điều-khiển tất cả nghiệp tốt

và xấu... Hãy đến đây với Ta ! Hoặc

bằng con đường Sùng-Ái Bhakti, hoặc

bằng con đường Giác-ngộ Jñãna, hoặc

bằng con đường Hành-vi Karma, các con

đường ấy đều dẫn đến Thượng-Đế. Và Ta

sẽ dẫn các con đi qua thế-gian, Biển-cả

của tất cả công-nghiệp... Và Ta sẽ ban

cho các con sự hiểu-biết về Tuyệt-Đối

nữa, nếu các con muốn... Các con không

thể thoát khỏi cái Tiểu-Ngã và cái Đại-

Ngã. Cả đến những ai đã thực-hiện được

SRI RAMAKRISHNA

82

Tuyệt-Đối trong ý-thức Tam-Muội, đều

trở về cái Ngã do ý-chí của Ta ...

" Thánh-Mẫu, ta là Năng-Lực

Thần-Linh Nguyên-Thủy. Ngài ở khắp

nơi. Ngài vừa ở trong và ở ngoài các

hiện-tượng. Ngài đã sinh-nở ra thế-giới.

Và thế-giới mang Ngài trong lòng mình.

Ngài là con Nhện và thế-giới là mạng-

nhện do Ngài đã dệt ra. Nhện rút mạng-

nhện từ trong thực-thể của nó, rồi lại cuộn

vào nó. Đức Mẹ, ta vừa là ngoại bao vừa

là nội-dung... Ngài là vỏ, Ngài là nhân ..."

Lời cầu-nguyện nhiệt-thành ấy, mà những

yếu-tố lấy ở trong nguồn cổ-kính Ấn-Độ. Và

không bao giờ Ramakrishna và tín-đồ đòi sự

mới mẻ bằng ý-tưởng sáng-tạo. Thiên-tài của

sư-phụ ở chỗ khác : Sư-phụ làm sống lại những

ý-tưởng Thần-linh nằm ngủ và nhập-thể chúng,

sư-phụ đánh thức những nguồn suối " trong

rừng im-lìm " và tô-điểm lại với con người

nóng hổi, huyền-diệu của sư-phụ. Lời cầu-

nguyện nhiệt-thành ấy là của sư-phụ, bởi giọng


83

cầu, bởi cái đà vươn lên, bởi cái nhịp-điệu và

hòa-điệu, bởi lời ca của tình-yêu nồng-nhiệt .

Chúng ta hãy nghe cho rõ ! Lời ca bao-la

vô-biên mà hòa-điệu du-dương. Nó không bị

giam vào mực-thước chật hẹp nào hết. Nhưng

tự nó, nó phân-hóa ra có trật-tự mỹ-miều rung-

cảm. Phụng thờ Tuyệt-Đối hợp-nhất êm-đềm

với tình-yêu nồng-nhiệt Ảo-hòa Maya. Cái

tiếng kêu của yêu-thương ấy, hãy ghi lấy !

Chúng ta sẽ ước-lượng cái tính-cách bao-dung

của nó, sau này khi chúng ta nghe Vivekananda

lên tiếng. Người chiến-sĩ vĩ-đại này sẽ vùng-

vẫy trong những hệ-lụy của Ảo-hóa Maya để

phá tung xiềng-xích. Ảo-hóa với y tranh-đấu

vật-lộn. Đấy là một trạng-thái mà Ramakrishna

không từng biết đến. Ông không chiến-đấu với

cái chi hết. Ông yêu kẻ-thù như say-mê. Và đối

với sự hấp-dẫn của ông, không ai có thể cưỡng

lại được. Kẻ-thù yêu ông, Ảo-hóa Maya ôm

ông trong vòng tay của Nàng. Hai bên hôn

nhau. Văn-Quân đã thấy Tương-Như của mình.

Nàng phù-thủy làm mê-hoặc đàn cừu nhân-loại

SRI RAMAKRISHNA

84

đã tự biến thành nàng Công-chúa để nhờ tay

anh-hùng Thésée dắt đến cái lưới của đường

mê. Ảo-hóa toàn-năng lấy cái mũ chụp vào mắt

con cú-vọ, vành mắt ông ta, và ném tung vào

không-trung bình-thản, Maya là Mẹ, Bà

" biểu-lộ cho các con của Bà trong thiên-hình

vạn-trạng rực-rỡ và qua những Hiện-Thân

Thần-Linh " với tình-yêu của Bà, với nhiệt-độ

của Tâm ( Bhakti ) = ( Sùng-Bái ). Bà dung-

hòa, tan-biến vỏ của những cái Ngã, đến nỗi

chúng chỉ còn là " một đường dài không dầy

đặc ", một sợi dây, một điểm dưới tay của Bà,

như trong tay người thợ-giặt mà tan chìm vào

Đại Ngã Brahman .

Vậy thì phúc thay những ngón tay và

nước ! Phúc thay vẻ mặt và mạng choàng !

Tất cả đều là Thượng-Đế và Thượng-Đế ở tại

tất cả. Ngài ở trong những bóng râm và ánh

sáng. Thi-hào Hugo, nói theo các văn-sĩ Anh

thế-kỷ 17, là mặt-trời đã là bóng của Thượng-

Đế. " Mặt-trời ấy đã là bóng của Thượng-


85

Đế...", Ramakrishna sẽ nói bóng râm là ánh-

sáng của Ngài .

Và cái gì đã đem lại cho tư-tưởng của

Ramakrishna hư-vị của sự sống, cũng như đối

với bất cứ tư-tưởng-gia Ấn-Độ chân-chính nào,

là ông không tin điều gì mà ông chưa thực-hiện

ở tại tất cả bản-thân của ông. Cái quan-niệm

của ý-tưởng ở đây, lấy lại được ý-nghĩa đầy đủ

và nhục-thể của nó. Tin là ôm chặt trong tay, là

ghì vào trong tay, giữ lại trong người trái cây

chín tới .

Vậy thì, nếu Ramakrishna đã từng-trải cái

sự ôm-ấp của những chân-lý như thế, những

chân-lý ấy tại nơi ông không còn là những ý-

tưởng nữa, chúng sống-động, là mầm-mống

của sự sống, và được ấp-ủ bằng Lời, tín-

ngưỡng của ông, nó sẽ ra hoa và kết quả thành

một vườn " thực-hiện ", không còn trừu-tượng

và cô-đơn, mà chính-sác, thực-tiễn, trà-trộn vào

sự sống hàng ngày để nuôi nhân-loại đói khát.

Cái chất thịt Thần-Linh ấy, ông ta đã được nếm

SRI RAMAKRISHNA

86

và nó là thực-thể của vũ-trụ mà hiện nay ông

sắp gặp lại nó, vẫn là nó trên tất cả bản-thể của

tất cả tôn-giáo. Và ông sẽ phân-hóa nó thành

món ăn bất-tử cho bữa tiệc, không phải của 12

giáo-đồ như của Thiên-Chúa giáo, mà là của tất

cả những linh-hồn khao-khát, ông san-sẻ với

vũ-trụ .

Sau khi sư-phụ trần-truồng Totapuri đi

rồi, vào cuối năm 1865, Ramakrishna còn sống

hơn một nửa năm trời trong không-khí mầu-

nhiệm, trong cái vòng hào-quang bừng bừng.

Ông kéo dài cảnh sinh-hoạt ấy đến tận cùng

sinh-lực của mình, đến sự đồng-nhất với Tuyệt-

Đối. Suốt sáu tháng trời, như lời ông nói lại,

ông ở tại trong một trạng-thái Thần-hóa, bất

tỉnh nhân sự như các nhà đạo-sĩ cổ-xưa từng

mô-tả : Thân-thể rời khỏi linh-hồn như một cái

nhà trống, để mặc cho sức phá-hủy. Nếu không

có một người cháu săn-sóc cái thân-thể vô chủ

ấy, và ép buộc nó phải nuôi dưỡng, thì ông ta

đã chết. Không còn có thể đi xa hơn nữa trong

sự hợp-nhất Thần-hóa với cái " vô hình " ; và


87

sự thực, đấy là cực điểm của lịch-trình Đạo-dẫn

Yoga, nó hẳn đã làm cho độc-giả Pháp của tôi

nhiều lần hoang-mang, có lẽ còn bực-tức vì

quen đi trên con đường vững chắc, và từ lâu

không còn biết đến những rung-động của ngọn

lửa nội-tâm. Xin độc-giả hãy cố theo tôi một

chút nữa ! chúng ta xuống dốc hỏa-diệm-sơn

Tử để về với nhân-loại .

Sau này, chính Ramakrishna cũng đã

thừa-nhận ông đã mạo phạm Thượng-Đế, và

đấy là một kỳ tích là ông còn có thể trở về

được. Ông rất thận-trọng, giữ-gìn, không dám

dạy bảo cái chứng-nghiệm ấy cho đệ-tử ; ông

cấm cả Vivekananda coi nó như một cảnh lạc-

thú, mà những tâm-hồn cao quí không được

hưởng vì bổn-phận của họ là phải hy-sinh

hạnh-phúc của mình để phụng-sự kẻ khác. Khi

thanh-niên Naren, tên tục của Vivekananda,

khẩn-khoản nhiệt-thành cầu xin ông mở cửa

cho vào Tam Muội Vô Phân Biệt Tâm ( Nirvi

Kalpa Samâdhi ) _ cửa ngõ ghê gớm dẫn vào

vựa-thẳm Tuyệt-Đối. Chính Ramakrishna đã

SRI RAMAKRISHNA

88

nổi giận mà từ-chối lời cầu xin ấy của

Vivekananda, ông không từng nổi nóng bao giờ

và không từng sẵng với đúa con yêu quý của

mình : _ " Thôi rồi ! lời Ramakrishna quát

Vivekananda, thày tưởng rằng con sẽ là cây đa

vĩ-đại để che-chở cho hàng ngàn linh-hồn mỏi

mệt ... mà đáng lẽ thế, con lại đi tìm giải-thoát

riêng cho con, tư lợi vị-kỷ ! Hãy vứt những vật

nhỏ-nhen ấy đi con ơi ! Làm sao con có thể tự

mãn với một lý-tưởng phiến-diện như thế ?

Phải thực-hiện toàn-diện. Hãy vui thú về Tối-

cao ở tất cả hình-tướng biểu-hiện !... "

_ " Nghĩa là vui-thú tối-cao trong

chiêm-ngưỡng và trong hành-động. Diễn-

tả cái Biết tối-cao trong Việc Làm tối-cao

cho nhân-loại ."

Và Naren đã nức-nở khóc mà nhẫn-nhục,

tan nát cõi lòng vì phải hỷ-sả. Nhưng ông này

đã công-nhận sự nghiêm-khắc chính-đáng của

sư-phụ. Rồi suốt đời ông ta ấp-ủ trong lòng,


89

hồi-niệm về vực-thẳm Thần-Linh. Suốt đời

nhẫn-nhục, lạnh-lùng, anh-dũng, ông ta tự buộc

mình vào việc phụng-sự đại-chúng .

Nhưng chúng ta phải nghĩ rằng Rama-

krishna ở điểm mà chúng ta đang kể chuyện

đây thì ông chưa đạt tới đích của lịch-trình

thực-hiện. Và tất cả những thực-nghiệm về đời

sống ông đã học, không hẳn như chúng ta bằng

hiểu-biết phổ-thông, mà bằng chính sự mạo-

hiểm riêng của mình và tự-lực .

Nếu ông đã thoát ra được, không phải vì

tài-năng và ý-chí riêng của mình. Như ông nói,

Đức Mẹ gọi ông về bổn-phận nhân-loại bằng

sự đau-đớn của thể-xác. Một bệnh kiết-lỵ kịch-

liệt làm cho ông đau-đớn suốt 6 tháng, dần dần

lôi ông ra khỏi cảnh vô-tướng Niết-Bàn. với sự

đau-đớn vật-lý đến sự đau-đớn về tinh-thần đã

buộc ông vào thế-gian. Một tu-sĩ, đã biết ông,

kể rằng : Trong những ngày đầu, khi ông mới

ra khỏi cảnh Thần-hóa, trong lòng đồng-nhất-

thể, Ramakrishna nhìn thấy hai người lái

SRI RAMAKRISHNA

90

thuyền cãi nhau giận-dữ, ông ta đã gào lên đau

đớn. Ông tự đồng-nhất-hóa với tất cả đau-phiền

ô-uế và phá-hoại của thế-gian. Và tim ông đã bị

nứt rạn, đầy thương-tích .

Nhưng từ nay trở đi ông cũng biết rằng tất

cả những khác-biệt mà loài người đang tranh-

chấp đều là con đẻ của cùng một Mẹ, rằng sự

" Phân-Hóa Vạn Năng " là bộ mặt của Thượng-

Đế, người ta phải yêu Thượng-Đế trong tất cả

sự sai-biệt, chống-đối và thù-địch của loài

người, trong tất cả những đường lối tư-tưởng

điều-khiển cuộc đời của chúng, và thường gây

nên sự tranh-chấp của chúng. Nhưng trước hết

chúng ta phải yêu loài người qua tất cả

Thượng-Đế của chúng .

Và thình-lình, ông nhận thấy rằng tất cả

tôn-giáo, qua những con đường khác nhau, đều

dẫn đến cùng một Thượng-Đế, và ông khao-

khát thám-hiểm ngay tất cả những con đường

ấy. Hiều-biết đối với ông không phân-biệt với

thành-tựu và hành-động .


91

CHƯƠNG V

TRỞ VỀ NHÂN-LOẠI

Con đường đầu tiên được thám-hiểm là

con đường Hồi-giáo ( Islam ). Ramakrishna

chưa bình-phục hẳn, ông đã lên đường đi vào

đấy để thực-nghiệm, cuối năm 1866 .

Ngôi đền mà ông làm Thủ-từ thường thấy

những đạo-sĩ Hồi-giáo qua lại. Bà chủ đất

Darkshineswar là Rani-Rasmani, bà " tân phú

hào " này thuộc về hạ-cấp xã-hội, nhưng có

tấm lòng quảng-đại nồng-nhiệt tin sùng, bà đã

muốn rằng công-trình xây ngôi đền của bà

dành một căn cho những khách thập-phương

tín-đồ các tôn-giáo qua lại. Ở đấy Ramakrishna

gặp một tín-đồ Hồi-giáo nhũn-nhặn, tên là

Govinda-Rai chìm đắm vào trong cầu-nguyện.

Và qua cái vỏ thể-xác nằm phục lễ-bái,

SRI RAMAKRISHNA

92

Ramakrishna đã thấy người này, bằng con

đường Hồi-Giáo cũng " thực-hiện " được

Thượng-Đế. Ông bèn đến xin y mở đạo. Suốt

mấy ngày, nhà giáo-sĩ Kali hàng phục hoàn-

toàn, lãng quên Thần-Linh của mình, ông

không lễ-bái các Ngài nữa, ông không nghĩ gì

đến nữa, ông sống ngoài phạm-vi của đền, luôn

miệng nhắc đến tên Allah ( danh-hiệu Thần-

Linh Hồi-giáo ) mặc y-phục và cử-động theo

Hồi-giáo, ông sẵn-sàng cả đến _ " Trời ơi ! " _

ăn những đồ ăn Bà-La-Môn giáo cấm kỵ là thịt

của con bò Thánh-linh ! Người chủ và bảo-trợ

của ông, Mathur-Babu kinh-hoàng, lậy van xin

ông đừng làm thế, và bí-mật cho một người tín-

đồ Bà-La-Môn nấu ăn cho ông dưới sự cai-

quản của người Hồi-giáo, ngõ hầu bảo-vệ

Ramakrishna khỏi bị nhiễm-ố. Sự hiến-dâng

hoàn-toàn cái mình cho một tư-tưởng khác

ngự-trị, đưa đến sự thành-tựu, như thông-

thường, theo tiến-triển của tinh-thần ở nhà suy-

nghĩ đam-mê ấy, một sự cụ-thể-hóa hiển-hiện

về ý-niệm : một nhân-vật có hào-quang, vẻ mặt

trang-nghiêm, dâu dài, hiện ra trước mặt ông ta


93

_ ( đấy là hình-ảnh của ông quan-niệm về

Người Tiên-Tri ) _ ông ta đến gần, tan chìm

vào Người Tiên-Tri này ) _ Ramakrishna đã

" thực-hiện " Thần-Linh Hồi-giáo, " đấng

Brahman với đức tính ". Rồi từ đấy ông đi

sang " Brahman không đức tính ": giòng sông

Hồi-giáo ( Islam ) chở ông ta vào Đại-dương .

Về sau này những người chú-giải cái

thực-nghiệm ấy, liền ngay sau cái đại trạng-thái

Thần-hóa trong Tuyệt-Đối theo ý-nghĩa tối

trọng-yếu đối với Ấn-Độ, là tín-đồ Hồi-giáo và

Ấn-Độ-giáo là những đứa con thù-địch, chỉ có

thể tái-hợp lại trên cơ-bản Bất-Nhị-Pháp

( Advaïta ), Thượng-Đế vô-tướng mà Rama-

krishna đã dựng lên trước đây ở nơi ẩn-cư

trong Tuyết-sơn một điện-thờ, then-trốt tối cao

của lâu-đài vĩ-đại và phong-phú của tất cả tôn-

giáo .

Bẩy năm sau _ tôi tổ-hợp các thực-kiện

để trình-bày cho sáng-tỏ _ một thực-nghiệm

khác cùng một loại, khiến Ramakrishna

SRI RAMAKRISHNA

94

" thực-hiện " Cơ-Đốc-giáo. Vào tháng 11 năm

1874, một người Ấn-Độ-giáo ở Calcutta tên là

Mallik có một cái vườn gần Darshineswar, đã

đọc cho ông ta nghe Kinh Thánh. Lần đầu tiên

Ramakrishna gặp Christ. Và chẳng bao lâu sau,

Lời hiện vào xác-thịt. Đời sống của Jésus bí-

nhiệm thâm-nhập vào ông. Một hôm, ông đang

ngồi trong buồng khách nhỏ của người bạn Ấn-

Độ-giáo giầu-có, ông nhìn lên tường vào một

bức họa vẽ Đức Mẹ ( Madone ) bồng con. Rồi

thì những hình-ảnh liền hoạt-động. Bấy giờ các

cảnh-tượng hiện trước bèn diễn ra, theo thứ-tự

bất-di bất-dịch của tinh-thần : những cảnh-

tượng Thánh-linh đến gần ông, nhập vào ông.

Và toàn-thể người ông bị thấm-nhuần với

những hình-ảnh ấy. Lần này là cả một sự tràn-

ngập mạnh gấp mấy lần sự thực-nghiệm Hồi-

giáo. Làn sóng bao-trùm toàn-thể tâm-hồn ông,

không có bờ đê nào có thể ngăn-cản được.

Những ý-niệm Ấn-Độ-giáo bị lôi cuốn theo.

Hoảng sợ, Ramakrishna vùng-vẫy trong các

lớp sóng mà kêu lên : _ " Mẹ ơi ! Mẹ làm chi

thế này ? Cứu con với ! "


95

Vô-ích, làn sóng thủy-triều quét sạch hết,

tinh-thần Người Ấn-Độ-giáo ở ông đã biến-cải.

Ở đấy chỉ còn chỗ cho đấng Cơ-Đốc. Suốt mấy

ngày liền chỉ có tư-tưởng Cơ-Đốc, tình-yêu

Cơ-Đốc choán hết tâm-hồn. Ông không còn

nghĩ đến đi lên đền thờ Ấn-Độ-giáo... Rồi vào

một buổi trưa, trong vườn cây Darshineswar,

ông thấy hiện đến một nhân-vật với đôi mắt to

đẹp, vẻ nhìn bình-thản, da sáng ; ông bi hấp-

dẫn, ông không biết là một vị nào. Người

khách lạ đó lại gần ông. Một tiếng nói nổi dậy

trong đáy lòng Ramakrishna : _ " Đây là đấng

Cơ-Đốc, Ngài đã đem máu trái tim Ngài để

chuộc tội cho loài người ; đây là một người đã

chịu đựng một bể đau phiền vì yêu thương loài

người. Chính Người đấy, chính là Tổ-sư Du-Da

( Yoga ) vĩnh-viễn hòa-hợp với Thượng-Đế.

Chính là Jésus đấy, Tình-Yêu hiện-thân nhập-

thể ! ... "

Người Con Nhân-loại ôm hôn nhà thấu-

thị Ấn-Độ, người con của Đức Mẹ, và tan hòa

vào nhân-cách của ông ta. Và Ramakrishna tự

SRI RAMAKRISHNA

96

nhập vào ý-thức Thần-hóa. Lại một lần nữa

ông thực-hiện đồng-nhất-hóa với Tuyệt-Đối

Brahman. Rồi dần dần ông trở về đời bình-

thường. Kể từ đấy về sau, ông tin-tưởng vào

tính Thần-linh của Jésus Christ, Nhập-thể-hóa

của Chúa. Nhưng không phải chỉ có một Nhập-

thể mà thôi, Đức Phật Bouddha, Đấng Chí-tôn

Krishna, đối với ông còn là những Giáng-thế

khác nữa .

Đến đây, tôi cảm thấy tín-đồ Cơ-Đốc độc-

tôn chúng ta, canh giữ thân-thể Thượng-Đế

duy-nhất, trau mày nói lên vẻ kênh-kiệu :

_ " Y biết gì về Thượng-Đế của

chúng ta ? Một ảo-tưởng. Một sự bồng-

bột biểu-lộ. Quá dễ dàng thế ! Y chẳng

biết gì về giáo-lý cả ."

Ông ta biết rất ít, thực vậy. Ông là một

tín-đồ Sùng-Bái ( Bhakta ) tin vào Tình-yêu.

Ông không tự-phụ là một trí-thức của hiền-triết

( Jñãnin ) họ tin vào đường giác-tuệ. Nhưng


97

mỗi đường là một trong hai chiếc tên nỏ, khi

giây nỏ căng lên với cánh tay thật cứng, nó

chẳng bắn trúng cùng một đích hay sao ? Và

kẻ nào đi cho hết đường, đến tận cùng, thì hai

đường ( Lý và Tình, Tri và Hành ) chẳng gặp-

gỡ nhau hay sao ? Cao-đệ trí-thức của Rama-

krishna là Vivekananda, nói về sư-phụ mình

rằng :

_ " Thày, bên ngoài thì hoàn-toàn

Sùng-bái ( Bhakta ), bên trong hoàn-toàn

Trí-tuệ ( Jñãnin ) ."

Đến một trình-độ nhiệt-thành nào thì tình-

yêu vĩ-đại thấu-hiểu và trí-tuệ vĩ-đại phá cổng,

thành con tim hay tình-yêu .

Vả chăng, phải đâu đến tín-đồ Cơ-Đốc để

từ-chối năng-lực của tình-yêu, họ đã coi những

kẻ lỗi-lầm đất Galilée là tín-đồ yêu dấu của

Thượng-Đế mình và là những người sáng-lập

ra Nhà-Thờ của mình. Và ai xứng-đáng đầu

tiên nhìn-nhận Đấng Phục-sinh, nếu chẳng phải

SRI RAMAKRISHNA

98

người phụ-nữ tội-lỗi đã sám-hối, không có

danh-nghĩa gì khác để được ưu-đãi hơn là chỉ

những giòng nước mắt yêu thương mà nàng đã

rửa chân cho Đấng Cơ-Đốc, lấy tóc mình chùi

chân cho Ngài ?

Sau hết là sự hiểu-biết của một người

không thể đo bằng sách y đã đọc. Ở bên Ấn-Độ

của Ramakrishna còn như ở thời cổ, văn-hóa

tốt nhất được khẩu-truyền. Và nhờ những cuộc

nói chuyện với hàng ngàn người hiền ( sadhu ),

tu-sĩ, hành-giả, thông-thái ( pandit ), các hạng

người để tâm vào vấn-đề tôn-giáo, Rama-

krishna, trên đường đời, đã thâu-hoạch một

hiểu-biết đại-toàn về tôn-giáo và triết-lý tôn-

giáo, luôn luôn được đào sâu bằng sự trầm-tư

định-niệm của mình .

Một hôm trong đám học-trò có một

người, lấy làm ngạc-nhiên về sự hiểu-biết của

Thày, bèn hỏi :

_ " Làm sao mà Thày có thể hiểu-

biết hết khoa-học thời xưa như thế ?


99

Ramakrishna đáp :

_ " Ta không đọc sách, Ta nghe

được ở các nhà bác-học, Ta lấy cái biết

của họ kết thành vòng hoa bọc quanh lấy

tâm Ta và Ta đã ném xuống chân của

Mẹ . "

Đối với đệ-tử, ông sẽ nói :

_ " Ta đã thực-hành tất cả tôn-giáo :

Ấn-Độ-giáo, Hồi-giáo, Cơ-Đốc-giáo, và

Ta cũng đã theo những con đường của

các môn-phái khác nhau của Ấn-Độ-

giáo... Và ta đã thấy rằng chính là cùng

một Thượng-Đế mà tất cả đều hướng lên

qua những con đường khác nhau... Các

con phải thực-hành một lần tất cả các tín-

ngưỡng, và trải qua các con đường khác

nhau ấy... Ta thấy rằng tất cả loài người

cãi nhau vì danh-nghĩa tôn-giáo : Ấn-Độ-

giáo ; Hồi-giáo ; tín-đồ phái Brahmo ; tín-

đồ phái Vaishnava v.v... Và họ không

nghĩ rằng Đấng gọi là Krishna cũng gọi là

Çiva, Ngài còn có tên gọi là Năng-lực

SRI RAMAKRISHNA

100

Nguyên-thủy, Jésus hay Allah ! Một

Thần Rama duy-nhất có hàng ngàn tên

gọi !... Bể chứa nước có nhiều bậc lên

xuống. Ở một bậc, tín-đồ Ấn-Độ-giáo

múc nước vào những cái bình, và họ gọi

nước là " Jal ". Ở bậc khác, tín-đồ Hồi-

giáo múc nước trong những túi da, và họ

gọi là " Pani ". Ở bậc thứ ba tín-đồ Cơ-

Đốc gọi nước ấy là " Water "... Chúng ta

ai dám bảo cái nước ấy không phải là Jal

mà là Pani hay Water ? Sao mà lố-lăng

thế ! ... Thực-thể là Một, nhưng nó mang

các danh-hiệu khác nhau. Và mỗi người

đều cầu tìm cùng một Thực-thể ấy, và chỉ

có khí-hậu, tính-tình và danh-hiệu thay-

đổi thôi... Ai nấy hãy theo đuổi con

đường của mình ! Nếu họ thành-thực,

nồng-nhiệt muốn biết Thượng-Đế, họ cứ

yên tâm ! Họ sẽ thực-hiện được ... "

Thời kỳ kế-tiếp 1867 không đem vào cho

kho báu nội-tâm của Ramakrishna điều cốt-yếu

gì thêm. Nhưng nó chỉ bảo cho ông sử-dụng.


101

Nó đem những khải-ngộ của ông vào trực-tiếp

với thế-giới bên ngoài ; nó bảo ông đối-chiếu

những chinh-phục tâm-linh của mình với

những chinh-phục của những thực-nghiệm ở

nhân-loại khác. Và nó khiến ông cảm thấy

nhiều hơn về giá-trị duy-nhất mà ông đã được

ban, khiến ông ý-thức về sứ-mệnh của mình

trong đời sống loài người, cùng bổn-phận

hành-động hiện-tại .

Ông ví như Thánh Assise và ông giống về

nhiều tính nết, vừa tinh-thần lẫn vật-chất, một

người em dịu-hiền của tất cả chúng-sinh ; ông

quá thèm sữa tình-thương nhân-loại để có thể

tự-mãn-nguyện với một bầu sung-sướng mà

không san-sẻ. Ở tại ngưỡng cửa cảnh Thiền-

định Thần-hóa thâm-thúy, ông cầu-nguyện Mẹ

đang ôm-ấp ông vào lòng :

_ " Mẹ ơi ! con xin Mẹ để cho con

tiếp-xúc với loài người ! Đừng làm cho

con thành một nhà tu khổ-hạnh lạnh-

lùng ! "

SRI RAMAKRISHNA

102

Và Đức Mẫu, ném ông từ đáy đại-dương

lên bãi cát đời sống thế-gian, bảo ông qua tiếng

nói trong cảnh nửa thức nửa mê :

_ " Hãy dừng lại ở ngưỡng cửa ý-

thức tương-đối vì tình thương nhân-loại!"

Vậy nên ông trở về đời, giữa loài người.

Và trước hết, ông tắm trong lòng nhân-loại

nóng ấm, hồn-nhiên. Tháng 5 - 1867, hãy còn

rất mệt vì những cơn khủng-hoảng trước đấy,

ông về nghỉ 6, 7 tháng nơi quê-hương nhỏ bé

Karmarpukur, mà đã 8 năm qua ông chưa về.

Ông cởi-mở một cách thích-thú như đứa trẻ để

đón lấy tình thân-ái của những người trong

làng xóm, họ vui sướng được thấy lại đứa trẻ

Gadadhar của họ, mà danh-tiếng lạ kỳ của nó

đã vang tới tận họ, làm cho họ hơi lo sợ.

Những người nhà quê chất-phác ấy, với tính-

tình hồn-nhiên đã tỏ ra gần-gũi với quan-điểm

thâm sâu của ông hơn là các nhà bác-học ở đô-

thị và các tín-đồ ở đền, chùa .


103

Và trong chuyến về quê này, lần đầu tiên

ông bắt đầu hiểu-biết về người vợ trẻ con của

mình, là Saradadevi, nay nàng đã 14 tuổi. Nàng

ở với cha, mẹ cách nhà của ông không xa, khi

nghe được tin ông về, nàng liền đến Karmar-

pukur. Người vợ trẻ ấy có tâm-hồn tinh-khiết

và tinh-thần trưởng-thành sớm hơn tuổi. Nàng

liền hiểu ngay sứ-mạng của chồng nàng cùng

vai-trò ấn-định cho mình là tinh-yêu Thánh-

linh với lòng âu-yếm vô-tư. Nàng chấp-nhận ở

ông là người chỉ đạo của mình và bắt tay vào

việc phụng-sự .

Có người trách Ramakrishna ( có ý thô-

tục ) là đã hy-sinh nàng. Nàng không bao giờ tỏ

ra là mình bị hy-sinh ; suốt đời nàng chiếu sáng

những người chung-quanh bằng đức-hạnh an-

lạc và tâm-hồn bình-tĩnh của mình. Nhưng có

một điều người ta không hề nói đến, mà Vive-

kananda đã bầy-tỏ cho chúng ta là Rama-

krishna đã ý-thức sáng-suốt ý-nghĩa trách-

nhiệm để hiến cho vợ mình, đó là sự hy-sinh

lớn lao nhất mà ông cũng có thể làm được,

SRI RAMAKRISHNA

104

nếu nàng đòi-hỏi, ấy là sứ-mệnh của mình. Ông

nói với nàng rằng :

_ " Tôi đã học hiểu để coi tất cả

phụ-nữ như là Đức Mẹ Thánh-Linh của

tôi ! Đấy là tình-cảm duy-nhất tôi có thể

có được với nàng. Nhưng nếu nàng muốn

kéo tôi vào cuộc đời thế-gian này " cuộc

đời ảo-tưởng " tôi cũng sẵn-sàng phụng-

sự nàng vì tôi đã cưới nàng làm vợ ."

Trong tinh-thần Ấn-Độ, đấy là một điều

hoàn-toàn mới mẻ. Vì truyền-thống Ấn-Độ-

giáo đã thiết-định rằng, kẻ nào sống cuộc đời

tôn-giáo thì thực sự được giải-thoát khỏi tất cả

phận-sự khác. Ramakrishna nhân-đạo hơn,

thừa-nhận cho vợ mình một quyền lâu dài đối

với mình .

Bà ta đã có cái lòng khoáng-đạt để từ-

chối điều ấy và thêm nữa bà còn khuyến-khích

chồng trong sứ-mệnh của ông ta. Như Viveka-

nanda đã sác-định, đấy là " do tự-nguyện của


105

vợ ông ta " để ông ta hoàn-toàn tự-do sống

cuộc đời theo ý muốn. Ramakrishna đã, cảm-

động về sự hồn-nhiên và lòng hỷ-sả ấy, đảm-

nhận bổn-phận làm người anh cả đối với nàng.

Ông nhẫn-nại trong những tháng vợ chồng ở

với nhau, cúc cung giáo-huấn vợ để trở nên

một người nội-trợ siêng-năng. Ông có tinh-thần

thực-tế đi đôi với bản-tính tâm-linh kỳ-lạ. Đứa

con nhà nông-dân đã được một nền giáo-dục

tốt lành. Không một chi-tiết gì của đời sống

nông-thôn mà ông không quen biết. Và tất cả

những ai đã biết ông đều nhận thấy là nhà ông

thật trật-tự và sạch-sẽ. Về điểm này đứa nhỏ

nghèo của Thượng-Đế có thể cho các đệ-tử trí-

thức và đại trưởng-giả những bài học .

Cuối năm 1867, ông trở về Darshineswar,

liền mấy năm sau ông đi những cuộc hành-

hương ngắn với nhà bảo-trợ ông, người chủ của

ngôi đền, ông Mathur Babu. Trong những

tháng đầu năm 1868, ông chứng-kiến đô-thành

của Thần Çiva, Bénares _ và ngã ba thiêng-

liêng của sông Hằng ( Gange ) với sông Jumna

SRI RAMAKRISHNA

106

ở Allahabad _ và Bindaban, bó hoa thần-

thoại, bài nhã-ca, viên ngọc của thi tập đồng

quê của Chúa Krishna ( Romancero ). Người

ta không thể mường-tượng nổi sự hào-hứng say

mê của ông. Khi ông đi qua sông Hằng-Hà,

đối-diện thành Bénares, " đô-thành hoàng kim"

hiện ra trước mắt ông không phải xây bằng

gạch mà là " một khối tâm-linh kết-tinh " ví

như Thánh Địa Jérusalem. Tại nghĩa-địa của

thành-đô, ông nhìn thấy Thánh Mẫu với Thần

Çiva, thân-thể trắng như tuyết, mái tóc xõa ra,

miệng mỉm cười từ bi cứu khổ, cúi xuống đài

hỏa-thiêu đỡ đầu cho các con mình. Sẩm tối,

trên bờ sông Jumna, gặp bầy súc-vật của mục-

đồng đi chăn về, ông cảm-súc điên cuồng vừa

chạy, vừa kêu gọi : _ " Chúa Krishna ! Chúa

Krishna ở đâu ? ... "

Nhưng nếu ông không thấy Thần-Linh

trong những cuộc hành-hương này, thì ông lại

đã gặp một sự-kiện khác, mà đối với Tây-

phương chúng ta, nó có một giá-trị quan-trọng

với một ý-nghĩa thâm-trầm hơn ! Ông khám-


107

phá thấy bộ mặt đau-khổ của nhân-loại. Trong

trạng-thái mê-ly Thần-hóa, ông đã sống, từ

trước đến nay, trong cái vỏ sơn son thiếp vàng

của điện thờ, mái tóc Thánh-Mẫu Kali đã che

lấp mắt ông, bộ mặt nhân-loại ấy. Đi tới

Deoghar, dân ở đấy, _ dân Santhal _ gần như

trần-truồng, thân-thể xương bọc da, đang chết

đói. Ông bảo đoàn hành-hương ngừng lại và

hỏi việc gì đã xẩy ra ở đây. Một nạn đói ghê-

gớm đang tàn phá cả miền. Ông nói với nhà

bảo-trợ, ông Mathur Babu, là phải nuôi

dưỡng, tắm mặc cho những kẻ khó ấy. Mathur

Babu phản-đối rằng gia-tài của ông không đủ

để cứu sự nghèo-khổ của thế-giới. Rama-

krishna bèn òa lên khóc, ngồi bệt xuống trong

đám nghèo khổ và tuyên-bố không đi nữa để

san-sẻ với số-phận của chúng. Nhà phú-hộ

đành phải chiều theo ý muốn của ông thủ-từ

nhỏ của mình .

Trong một cuộc hành-hương khác, mùa

hè năm 1870, Mathur vô-tình đã dẫn ông về

thăm một trong những trang-trại của mình vào

SRI RAMAKRISHNA

108

đúng thời-kỳ thu thóc. Mùa màng đã mất mát

hai năm liền và những tá-điền bị dồn vào cảnh

nghèo-túng cùng cực. Ramakrishna đòi Mathur

tha thuế cho chúng, phát tiền cứu-trợ chúng và

cho chúng ăn một bữa đầy đủ. Mathur Babu

kêu trời. Nhưng Ramakrishna nhất định không

nhượng-bộ, nói với nhà phú-hộ rằng :

_ " Ông chỉ là người quản-lý của

Đức Mẹ. Những nông-dân kia là những

tá-điền của Đức Mẹ. Hãy tiêu tiền của

Đức Mẹ đi ! Chúng đau-khổ mà ông lại

không muốn giúp chúng hay sao ? Phải

làm chứ ! "

Mathur Babu lại phải nhượng-bộ .

Kỷ-niệm về những cuộc gập-gỡ ấy không

thể quên được. Swami Shivananda, hiện nay

điều-khiển sứ-đồ của Ramakrishna ( Rama-

krishna Math Et Mission ) và là một trong

những sứ-đồ đầu tiên, đệ-tử trực-tiếp của sư-


109

phụ, đã kể lại cho tôi câu chuyện này, mà ông

ta đã được mục-kích :

" Một hôm ở Darshineswar, trong

một trạng-thái siêu-thức, Ramakrishna

nói thành tiếng rằng : _ “ Chúng-sinh

‹ Çiva › là Thượng-Đế ‹ Çiva › ai dám nói

từ-bi đối với chúng-sinh ? không phải từ-

bi mà là hầu-hạ, hầu-hạ vì coi nhân-loại

như là Thượng-Đế ! ”

" Vivekananda lúc bấy giờ có mặt ở

đấy, nghe thấy những lời phong-phú, tư-

tưởng sáng-tạo ấy, ông bèn nói với đạo-

hữu Shivananda : _ “ Hôm nay tôi được

nghe một lời cao siêu ... tôi sẽ tuyên-bố

cái chân-lý linh-động của nó ấy cho thế-

giới . ”

" Và Swami Shivananda thêm rằng :

_ “ Kẻ nào tìm nguồn-gốc của bao nhiêu

công-trình phụng-sự từ bấy đến nay do

sứ-đồ Ramakrishna đã thành-tựu ở Ấn-

Độ, thì y sẽ thấy ở đây .” "

SRI RAMAKRISHNA

110

Cũng vào thời ấy, có mấy cái tang in sâu

móng tay nhọn độc ác vào da thịt Ramakrishna.

Con người chìm vào Thần-Linh ấy vốn coi cái

chết như là trở về lạc-cảnh bất-tuyệt, con người

say mê vĩnh-cửu ấy, mà người ta đã nhìn thấy

ông ta khi mất một người bạn trẻ, một người

cháu, vui mừng cười và hát điệu giải-thoát,

chính con người ấy, sau cái tang kia đã bị sự

thống-khổ tấn-công, ông cảm thấy trái tim bị

vò nát nghẹt thở và ông tự nghĩ rằng : _ " Trời

ơi ! đối với tôi mà còn như thế này thì tất cả

những ai mất người yêu, mất con, còn đau đớn

biết là nhường nào ? ... "

Và Đức Mẹ đã rỉ tai ông cái bổn-phận và

cái quyền-năng để đem lại cho những đám

tang-tóc ấy bài thuốc tín-ngưỡng của mình ...

Swami Shivananda viết cho tôi hay rằng :

_ " Những ai chưa từng nhìn thấy ông ta, thì

không sao tưởng-tượng được con người xuất-

thế ấy đã luôn luôn để tâm chuyên-chú nghe

thập-phương nam, nữ kể lại những đau-phiền


111

thế-tục và đã xoa dịu cho họ đến mực nào.

chúng tôi đã được thấy bao nhiều là tỉ-dụ về

những sự-kiện ấy ; và có lẽ hiện nay, trên đời

này hãy còn một số chủ gia-đình ghi nhớ biết

ơn về cái lòng thương người vô-hạn và những

nỗ-lực nhiệt-thành của ông để xoa dịu thống-

khổ của mọi người. Một hôm vào năm 1883, có

một ông già giàu-có và quí-phái tên là Mani

Mallick mới mất một đứa con trai, lòng tan nát

đi đến gặp ông. Ramakrishna cảm-thông sâu xa

sự đau lòng của ông ta đến nỗi như chính

Ramakrishna đã mất con mình và sự đau lòng

của mình vượt cả sự đau lòng của Mallick.

Cảnh-tượng ấy kéo dài một thời-gian. Thình-

lình Ramakrishna cất tiếng hát ... "

Không phải một bài điếu. Không phải lễ

cầu hồn. Ông hát một bài anh-hùng ca điệu

hành quân chiến-đấu của linh-hồn chống với

cái chết :

_ " Tiến lên ! Tiến lên ! hỡi loài

người, Thần chết đột-nhập vào gia-đình

của người, hãy giàn trận. Hãy lên xe trận

SRI RAMAKRISHNA

112

của tín-ngưỡng và dương cung trí-tuệ.

Căng thẳng dây cung toàn năng của tình-

yêu và bắn cái mũi tên Thần-Linh, Hồng

Danh của Đức Mẹ ! ... "

Rồi Shivananda kết-luận : " Tôi còn ghi

nhớ nỗi đau-khổ của người cha đó đã được xoa

dịu như thế nào. Bài hát ấy đã đem lại can-đảm

cho y, an-ủi y và đem cho tâm-hồn y sự bình-

an ."

Trong khi chép lại câu chuyện trên đây,

tôi nghĩ đến Beethoven của chúng ta, lặng-lẽ đi

tới ngồi vào chiếc dương-cầm, an-ủi bà mẹ

tang-tóc bằng một bản nhạc ...

Sự cảm-thông Thần-linh ấy với nhân-loại

sinh-hoạt, yêu-thương và đau-khổ, phải nẩy-nở

thành một biểu-tượng thành-kính, tinh-khiết và

đa-cảm .

Năm 1872, khi lần đầu tiên, bà vợ Sarada-

devi đến tìm ông ở Darshineswar, lòng âu-yếm


113

của Ramakrishna, lòng thờ kính tôn-giáo của

ông đối với bà, tẩy sạch hết dục-vọng và bối rối

nhục-dục, làm ông đã nhìn-nhận thấy ở bà là

Nữ-Thần dưới mạng che ; và ông đã long-trọng

chứng-minh với bà. Trong một đêm tháng năm,

sau khi sửa-soan nghi-lễ, ông đặt Saradadevi

ngồi lên ngai của Thánh Mẫu Kali ; và nhân-

danh tử tế, ông làm lễ Shorashi Puja _ lễ thờ

phụ-nữ của Mật-giáo _ Cả hai ông, bà đều ở

trong trạng-thái nhập-định thần-hóa, bán-vô-

thức ( hay là siêu thức ). Khi tỉnh lại, ông lạy

người bạn đời của mình như là lậy Thánh Mẫu.

Bà là hiện thân, dưới mắt ông, vào cái biểu-

tượng sinh-động của nhân-loại, trong trắng

thuần-túy .

Như vậy quan-niệm Thượng-Đế của ông

tiến lên từng bậc _ từ ý-niệm Thượng-Đế là

tất cả và tất cả thu về đấy như một vầng mặt-

trời duy-nhất sôi nóng _ đến cảm-giác nồng-

nhiệt của tất cả là Thượng-Đế, như bao nhiêu

mặt-trời nhỏ mà ở tại mỗi mặt-trời Ngài đều có

mặt và hoạt-động. Có lẽ cùng một ý-tưởng,

SRI RAMAKRISHNA

114

nhưng lộn ngược đã được thấy và thực-hiện,

không còn chỉ là từ trên xuống dưới, mà là từ

dưới lên trên, và khắp tất cả chiều hướng cùng

một lúc, như là một giòng sinh-đôi liên-tục nối

liền không dừng, Thực-hữu với Vạn-hữu và

làm cho con người thành linh-thiếng .

Hai năm trước khi mất, ông nói ( ngày 5

tháng 4 năm 1884 ) :

_ " Bây giờ ta nhận thấy ở ta đã có

sự biến-hóa mới. Từ lâu, Vaishnav

Charan bảo ta rằng, khi ta thấy được

Thượng-Đế ở nơi con người, ta sẽ đạt tới

giác-ngộ hoàn-toàn. Bây giờ, ta thấy

chính Thượng-Đế hành-động ở trong các

hình-thức khác nhau, _ lúc là người

thành-tín, lúc là kẻ dối-trá, hay là cả đến

kẻ phạm tội. Vậy nên ta bảo : " Nârâyana

( linh-hồn tối cao ) ở con người thành-

tín ; Nârâyana ở kẻ dối-trá ; Nârâyana ở

kẻ phạm tội và kẻ dâm đãng . "

_ ( Vie De Ramakrishna. p. 543 )


115

Ở đây, một lần nữa, tôi phải đi trước lịch-

trình đời sống, để cho độc-giả khỏi lạc mất

hướng của giòng tư-tưởng, và họ thấy trước,

con sông có những khúc lớn, hình như phân-

tán và có khi hồi đầu, tiến về đâu và đưa chúng

ta về đâu .

Và tôi nói tiếp ở điểm vào khoảng 1874,

sau khi hoàn-thành cái vòng thực-nghiệm tôn-

giáo của mình, ông đã gặt hái được, như lời

ông nói, ba kết-quả đẹp của Giác-ngộ :" Từ-bi ;

Sùng-tín và Hỷ-sả " .

Cũng trong khoảng thời-gian ấy, nhờ

những dịp chuyện-trò với các nhân-vật cao-quí

xứ Bengale, ông nhận thấy chỗ thiếu sót trong

cái học hiền-triết của họ và sự khao-khát rộng

lớn của tâm-hồn Ấn-Độ đang mong đợi ông .

Không bao giờ ông quên học hỏi, mỗi khi

có được cơ-hội gặp-gỡ tất cả những nhà tôn-

giáo hay bác-học, nghèo hay giầu, lữ-hành hay

cột-trụ của khoa-học và xã-hội. Tất cả tư-tưởng

SRI RAMAKRISHNA

116

tự-ái đối với ông đều xa lạ ; ông có khuynh-

hướng tin rằng, mỗi người trong số " cầu tìm

chân-lý " ấy đã nhận được ánh-sáng đặc-biệt

mà ông thiếu và ông lo-lắng lượm nhặt những

miếng vụn còn lại trên bàn ăn của họ. Vậy nên

ông đi tìm họ bất cứ ở đâu, chẳng e-ngại cách

mình được tiếp-đãi .

Nhưng không bao giờ ông nhượng-bộ để

mất tinh-thần phê-phán, và cái quan-sát đáng

yêu của ông sắc bén lạ lùng. Cái tia sáng tinh-

khôn hồn-nhiên từ đôi mí mắt nửa nhắm bừng

lên trong con người thiền-định, đã gặp được

cơ-hội để thi-thố ở các cuộc viếng thăm của

ông bấy giờ với các nhà giáo-chủ tư-tưởng tôn-

giáo đương thời được công nhận .

Ở đây chúng ta phải cho độc-giả Âu-Tây

có một đại-quan về cuộc vận-động vĩ-đại kể từ

sáu mười năm nay, đã làm sôi-động tâm-hồn

Ấn-Độ. Người ta không biết gì đến cuộc thức-

tỉnh vĩ-đại ấy, mà Ấn-Độ năm nay ( 1928 )

làm lễ kỷ-niệm bách chu niên, một trong những


117

niên-biểu đáng ghi-nhớ nhất : Brahmosamaj

( ngôi nhà Thượng-Đế ) được thành-lập. Không

phải chỉ có một mình Ấn-Độ mà là toàn-thể

nhân-loại phải ăn mừng với Ấn-Độ, ngày kỷ-

niệm nhà khai-sáng thiên-tài, dám muốn và mở

đầu chống với tất cả trở-ngại của sự hợp-tác

bình-đẳng Đông-phương với Tây-phương và

những sức mạnh của lý-trí với sức mạnh của

tín-ngưỡng _ không phải theo nghĩa thừa-

nhận mù-quáng của nó ở thời-đại nô-lệ và các

dân-tộc bạc-nhược _ mà là trực-giác linh-

động và sáng-suốt : con mắt trên trán Thần

Độc-nhãn ( Cyclope ) nó không hủy-bỏ mà là

bổ-túc cho hai mắt .

Tôi muốn nói đó là Ram Mohun Roy .

***

*


119

CÁC NHÀ XÂY-DỰNG

THỐNG-NHẤT

Ram Mohun Roy, Devendranath Tagore,

Keshab Chunder Sen, Dayananda

Con người lạ-kỳ mở một kỷ-nguyên mới

trong lịch-sử tâm-linh Cựu-Lục-Địa, ở Ấn-Độ

đã là một mô-thức đầu tiên của nhân-loại đại-

đồng. Ông ta ôm-ấp tất cả trong cuộc đời ngót

sáu mươi tuổi ( 1774 - 1883 ) _ từ Thần-thoại

Hy-Mã Lạp-Sơn của Á-châu cổ-tích cho đến

lý-trí khoa-học của Âu-châu cận-đại .

Con của một nhà đại-gia quý-tộc xứ

Bengale, mang danh-hiệu truyền thừa là Roy

( Vua, Chúa ) được dưỡng-dục tại triều-đình

Đại Đế Mongol, mà ngôn-ngữ chính vẫn còn là

SRI RAMAKRISHNA

120

tiếng Ba-Tư, từ nhỏ đã được học tiếng A-Rạp ở

trường học Patna, từng đọc Aristote và Euclide

qua bản dịch A-Rạp, tuy dòng-dõi chính-thống

Bà-La-Môn, được nuôi với văn-hóa Hồi-giáo,

ông chỉ khám-phá tác-phẩm thần-học Ấn-Độ-

giáo, kể từ khi học chữ Phạn ( Sanscrit ) từ

mười bốn đến mười sáu tuổi tại Bénarès. Các

tác-giả Ấn viết tiểu-sử ông, sác-nhận rằng sự-

kiện ấy là một cuộc tái-sinh cho ông. Tuy vậy,

người ta có thể tin rằng ông không cần đến

triết-học Vedanta để tìm ở đấy lấy tín-ngưỡng

nhất-thần, vì sự tiếp-súc với Hồi-giáo đã in vào

nơi ông từ thửa nhỏ. Và cũng vì thế mà khoa-

học với thực-hành tâm-linh Ấn-Độ-giáo chỉ

làm tăng sức ảnh-hưởng không phai mờ của

Soufisme ( Tâm-linh thần-bí Hồi-giáo ), mà hơi

thở nóng hổi đã thấm vào tâm-hồn ông từ

những năm niên-thiếu .

Thiên-tài phấn-đấu hăng say của ông,

hăm-hở như một con ngựa trận non khiến ông

từ năm 16 tuổi đã tham-gia vào cuộc chiến-đấu

hăng-hái, nó kéo dài suốt đời ông, để rồi viết ra


121

quyển sách tiếng Ba-Tư, phản-đối Sùng-bái

Ngẫu-tượng, bài tựa viết bằng tiếng A-Rạp.

Ông chống-đối như thế là cả Ấn-Độ-giáo

chính-thống và là phạm vào tín-ngưỡng của

thân-phụ, đến nỗi bị đuổi ra khỏi nhà. Ông du-

lịch bốn năm ở đất Ấn-Độ và Tây-Tạng,

nghiên-cứu Phật-giáo bị chống-đối để suýt

chết vì gây cơn phẫn-nộ của phái cuồng-tín

Lạt-Ma-giáo. Năm 20 tuổi, người con thần-

đồng được cha gọi về, và ông về ở nhà. Người

nhà ép ông lấy vợ để cố buộc ông vào đời,

nhưng đối với con chim ấy thì làm gì có lồng

chứa .

Năm 24 tuổi, ông bắt đầu học tiếng Anh

và tiếng Do-Thái, tiếng Hy-Lạp và La-Tinh.

Ông tiếp-xúc với người Âu, thông-hiểu luật-

pháp và chính-trị của họ. Rồi thình-lình bỏ hết

thành-kiến với người Anh, cùng với họ cộng-

tác, nhưng để làm lợi ích tối cao cho dân-tộc

mình ; ông chinh-phục được lòng tin của họ và

cùng họ liên-minh. Ông đã rút được kinh-

nghiệm là ông chỉ có thể phấn-đấu cải-tạo xã-

SRI RAMAKRISHNA

122

hội Ấn bằng cách dựa vào Âu-châu mà thôi.

Ông lại bút-chiến mãnh-liệt chống những mê-

tín dị-đoan, chống tục Sùng-bái Ngẫu-tượng và

nhất là tục-lệ man-rợ như hỏa-thiêu góa-phụ.

Cơn bão-tố đã nổi dậy. Năm 1799, tín-đồ Bà-

La-Môn đã trục-xuất ông ra khỏi gia-đình, và

vài năm sau, cả đến những người thân-yêu nhất

của ông, mẹ và vợ đã từ-chối không ở chung

với ông. Ông lại trải qua 10 năm gian-truân và

mạo-hiểm, trong sự từ-bỏ của mọi người, trừ

có hai, ba người bạn Ê-Cốt ; ông nhận một

chức-vụ thu-thuế, và dần dần lên chức Tổng-

vụ-trưởng của quận hạt .

Rồi thân-phụ ông mất ; ông lại cùng với

thân-nhân hòa-hợp ; được thừa-hưởng một

hương-hỏa đồ-sộ ; Hoàng-Đế Delhi phong cho

ông tước Vương ( Rajah ), có dinh-thự và vườn

tược trang-hoàng ở Calcutta. Là một ông Chúa

lớn và hào-hoa, ông bầy những cuộc tiếp-tân

linh-đình theo kiểu Đông-phương có ban nhạc

và múa hát .


123

Tuy nhiên, cái ông Hoàng " Một Ngàn

Lẻ Một Đêm " ( Mille et Une Nuits ) ấy, mà ở

Bảo-tàng-viện Bristol ( Anh-quốc ) còn giữ

được bức họa chân-dung đẹp đẽ, vẻ đàn ông

thanh-tao, đôi mắt mầu nâu to, đội một chiếc

khăn dẹp như mũ miện, vai khoác một cái khăn

choàng phủ lên chiếc áo nâu tu-sĩ dòng

François d'Assise _ ông vẫn theo đuổi nhiệt-

thành nghiên-cứu Kinh-điển Ấn-Độ-giáo và

công-cuộc tranh-đấu để chấn-hưng tinh-thần

thuần-túy Vedas, mà ông có dịch ra tiếng

Bengali và Anh-văn. Ông có chú-giải .

Ông không chịu dừng ở đấy. Với Áo-

Nghĩa-Thư ( Upanisads ) và các Thánh Kinh

( Sutras ), ông nghiên-cứu vào sâu Tân-Cựu-

Ứơc của Thiên-Chúa-giáo. Người ta cho rằng

ông là người Ấn đầu tiên thuộc giới thượng-

lưu, đã tìm giáo-lý của đấng Cơ-Đốc ( Christ ).

Năm 1820, ông cho xuất-bản tác-phẩm, căn-cứ

vào Phúc-Âm, ( Les Evangiles ) " Những Lời

Dạy Của Jésus, Chỉ-nam cho Hòa-bình và

Hạnh-phúc " .

SRI RAMAKRISHNA

124

Khoảng 1856, một thời ông tham-gia vào

" Hội Các Tín-đồ Duy-Nhất " ( Société des

Unitariens ), do một trong những người bạn Âu

của ông, bấy giờ là Mục-sư Tin-Lành, ông

Adam, đã lập ra, ông này tự-phụ thầm là đã

cải-hóa được ông theo Thiên-Chúa-giáo và Roy

đã là người sứ-đồ chính ở Ấn-Độ. Nhưng Roy

chẳng tự lệ-thuộc vào dòng chính-thống Cơ-

Đốc-giáo hay là Ấn-Độ-giáo, mặc dầu ông tự

khoe đã tìm được lại ý-nghĩa chân-thật của

chúng. Ông vẫn chỉ là một nhà Thần-đạo độc-

lập, căn-bản duy-lý và đạo-đức-hóa ; điều ông

có lẽ đã mượn của Thiên-Chúa-giáo ấy chỉ là

đạo-đức-học. Ông cũng từ-chối cả Thần-linh-

tính của Christ cùng thuyết tái-sinh của Ấn-Độ-

giáo ; ông cũng phản-đối cả thuyết Tam-Ngôi

Nhất-thể lẫn Tam-Thần. Ông là một tín-đồ

Duy-Nhất-giáo say mê. Bởi vậy ông gây lên sự

hợp-nhất các đối-phương, tín-đồ Bà-La-Môn

và các nhà Thiên-Chúa truyền-giáo .

Ông không phải con người để lo-lắng

điều ấy. Vả lại, nếu tất cả Nhà-Thờ đóng cửa


125

ông, thì ông lập cho mình và cho tất cả tín-đồ

tự-do hoàn-vũ một Nhà-Thờ khác. Ông đã tiên-

liệu từ năm 1815 khi lập ra Hội Thân-Hữu

( Atmiya Sabha ) để phụng-thờ Thượng-Đế

Một và Vô-hình. Năm 1827, ông cho xuất-bản

một sơ-tập Gayatri, nó trở nên cái công-thức

Thần-đạo xưa nhất của tín-đồ Ấn-Độ-giáo.

Năm 1828 một số bạn-hữu ưu-tư của ông,

trong đó có hai ông Tagore, hội-họp trong nhà

ông, thành-lập cùng với ông Hội Tín-Đồ Duy-

Nhất, nó đã có một vận-mệnh chói-lọi ở Ấn-

Độ, với danh-hiệu Brahmosamaj ( Adi Brah-

mosamaj ) ( Ngôi Nhà của Chúa ). Ngôi Nhà ấy

thờ " Sự phụng thờ Phạm-Thiên ( Brahman )

Duy-nhất Bất-nhị, là Thực-Hữu Vĩnh-cửu,

siêu-việt, bất-dịch, vừa sáng-tạo vừa bảo-tồn

vũ-trụ ". Ngài được thờ " không danh-hiệu,

không chỉ-định, không ngôi-vị, dùng riêng biệt

cho một người hay một đoàn người hay để cho

một đấng cá-biệt nào ". Nhà-Thờ này không

đóng cửa một ai. Ram Mohun Roy đã muốn

rằng Brahmosamaj phải là một ngôi nhà để

cầu-nguyện đại-đồng, mở cửa đón tất cả mọi

SRI RAMAKRISHNA

126

người, không phân-biệt mầu da, giai-cấp, dân-

tộc và tôn-giáo. Trong hành-vi cúng dâng ấy,

ông còn nối thêm : " Ở đây không một tôn-

giáo nào bị xúc-phạm hay bị miệt-thị. Tôn-giáo

là phải khuyến-khích sự chiêm-ngưỡng Đấng

Tối-cao của mình, tình Bác-ái, tình Thương,

Đạo-đức và củng-cố sự liên-hiệp giữa mọi

người trong tất cả tín-ngưỡng " .

Như vậy là một tôn-giáo đại-đồng mà

Roy muốn lập nên ; và đệ-tử của ông cùng

những người ngưỡng-mộ ông đã mệnh-danh

cho nó là " chủ-nghĩa đại-đồng ( Universa-

lisme ). Nhưng tôi không thể thừa-nhận danh-

từ ấy theo ý-nghĩa đầy-đủ và viên-mãn, bởi vì

Roy bài-ngoại tất cả hình-thức Đa-thần-giáo từ

thấp nhất đến cao nhất. Đối với ai muốn nhìn

không huyễn-tượng cái thực-tại tôn-giáo của

nhân-loại hiện-thời, phải hiểu rằng Đa-thần-

giáo _ gồm cả những hình-thức cao-siêu nhất

và tinh-vi nhất, như giáo-lý Tam Vi Nhất, Tam

Thần Luận Cơ-Đốc _ nó ngự-trị ít nhất hai

phần ba nhân-loại sinh-hoạt. Roy tự xưng một


127

Ấn-Độ-giáo Duy-Nhất thì đúng hơn. Vả lại,

ông không sợ gì việc vay mượn của hai tôn-

giáo Duy-nhất thần lớn nhất : Hồi-giáo và Cơ-

Đốc-giáo. Nhưng ông mạnh-mẽ phản-đối điều

đó _ và đệ-tử ông không đồng-tình về điểm

này _ chống lại ông và trách ông về chủ-nghĩa

triết-trung. Học-thuyết của ông lập trên cơ-sở

một sự phân-tích tổng-hợp độc-đáo, nó đi vào

sâu mãi trong thực-nghiệm tâm-linh. Nó không

lẫn-lộn với Nhất-nguyên-luận của Vedanta

cũng như với Duy-nhất-luận của Cơ-Đốc-giáo.

Thần-đạo của Roy đòi nối liền giữa hai cực :

triết-lý Vedanta " tuyệt-đối " với tư-tưởng

Bach-khoa thế-kỷ XVIII bên Âu-châu,

_ Thượng-Đế Vô-hình và Lý-trí .

Một tư-tưởng như thế không phải dễ dàng

giới thuyết. Và nó còn khó hơn để thực-hiện,

cho những kẻ đi sau ông. Nó ngụ một hòa-điệu

hiếm có giữa trí-tuệ phê-phán với tín-ngưỡng,

để đi đến tận những giác-ngộ của một tâm-linh-

học cao-quí, được lý-trí luôn luôn kiểm-soát và

chi-phối. Dáng người đài-các về thể-chất cũng

SRI RAMAKRISHNA

128

như tinh-thần, ông có khả-năng đạt tới đỉnh

mặc-niệm mà không một khoảnh-khắc mất

quân-bình của đời sống hàng ngày, cũng chẳng

bị gián-đoạn bước đường hành-động, ông tránh

hết được tất cả. Những súc-động của các nhà

Sùng-bái ( Bhakta ) đất Bengale bị làm mồi,

ông khinh miệt gạt họ đi. Phải chờ đến Auro-

bindo Ghose hiện nay, sau một thế-kỷ, mới lại

thấy cái thái-độ thắng-phục quý-phái ấy về các

năng-lực phức-tạp và cao-siêu nhất của tinh-

thần. Nó khó mà truyền cho ai được. Sự thực là

nó đã không được truyền lại. Dù các nhà thừa-

kế Ram Mohun Roy có cao-thượng và thuần-

túy mấy đi nữa, họ vô-tình đã bóp méo học-

thuyết của ông .

Tuy nhiên, như là người ta đã hiểu được

và thâu-hóa, Hiến-chương của Hội Brahmo-

samaj _ Magna Charta Dei = cái Đại Hiến-điển

Thần-Linh _ đã thiết-lập một thời-đại mới ở

Ấn-Độ và ở Á-châu. Một thế-kỷ đã chứng-

minh sự vĩ-đại của nó .


129

Roy bổ-túc học-thuyết ấy trong hành-

động thực-tế, bằng những vận-động mạnh-mẽ

cải-cách xã-hội, được chính-quyền người Anh,

bấy giờ cởi-mở hơn và sáng-suốt hơn chính-

quyền ngày nay, tán-trợ. Ông không có chủ-

nghĩa ái-quốc hẹp-hòi, bế-quan. Vấn-đề tự-do,

tiến-bộ xã-hội và tôn-giáo ở ông choán hết tất

cả lý-do khác. Không những không muốn đuổi

nước Anh ra khỏi Ấn-Độ, ông còn tìm cách

làm cho nước Anh mọc rễ ở Ấn-Độ, làm sao

cho nó hòa máu của nó vàng và tư-tưởng của

nó ở đấy, hơn là con đỉa hút máu nó đến làm

hao mòn kiệt sức. Đến nỗi ông dẫn-dụ dân-tộc

ông thâu-nhận tiếng Anh làm ngôn-ngữ phổ-

thông, Âu-hóa xã-hội Ấn-Độ, rồi mới chinh-

phục lại nền độc-lập và để soi sáng Á-châu.

Những bài báo của ông hăm-hở về lý-tưởng tự-

do ở tất cả dân-tộc thế-giới, ở Ái-Nhĩ-Lan

( Irlande ), ở Naples đang bị phản-động nghiền

nát, về những vấn-đề lập-hiến ở I-Pha-Nho

( Espagne ), về nước Pháp ( France ) cách-

mệnh tháng bẩy năm 1830. Người chiến-sĩ

trung-thực của sự hợp-tác với nước Anh biết

SRI RAMAKRISHNA

130

nói thẳng với nước Anh và không giấu-diếm

rằng nếu nó làm cho ông mất hy-vọng mà ông

đã đặt vào nó để cho dân-tộc ông tiến-bộ, ông

sẽ công-nhiên đoạn tình với nó .

Vào cuối năm 1830, Hoàng-đế Delhi phái

Roy sang Anh làm đại-sứ, để dự vào Hội-đàm

Hạ-viện về việc cải-cách Hiến-chương Liên-

đoàn Đông-Ấn. Ông đến nước Anh tháng tư

năm 1831, được đón-tiếp nồng-nhiệt ở bến

Liverpool, Manchester và ở Luân-Đôn

( Londres ), tại Triều-đình, ông kết được nhiều

bạn trứ-danh, trong số đó có Bentham. Ông qua

Pháp du-lịch ít lâu, và mất về bệnh đau màng

óc, ngày 27 tháng 9 năm 1833 tại Bristol và

được chôn cất ở đấy. Trên bia mộ đề :

" Tín-đồ Ý-thức và Trung-kiên của

Thần-Linh Đồng-nhất, hiến-dâng trọn đời

với lòng thành-tín cho Sùng-bái một

Thần-Linh " .


131

Chúng ta ở Âu-châu, theo văn Âu sẽ viết :

( Ý-nghĩa cũng thế ) _ Một Đồng-nhất-tính

nhân-loại .

Cái nhân-cách vĩ-đại ấy, mà người ta lấy

làm xấu-hổ không thấy tên đề trên bia thờ

Danh-nhân ( Pantheon ) Âu cũng như Á, đã xới

sâu luống cầy trên đất Ấn. Sau mười năm cầy

xới đã làm cho nó biến đổi. Đại văn-hào tiếng

Phạn ( Sanscrit ), tiếng Bengali, tiếng A-Rạp,

Ba-Tư và tiếng Anh, cha đẻ của văn suôi

Bengali hiện-đại, tác-giả của nhiều danh-ca,

thi-văn, diễn-văn, khái-luận triết-học, chính-trị,

biện-thuyết đủ các loại, ông đã thẳng tay reo

rắc tư-tưởng và lòng nhiệt-thành của ông. Và từ

đất Bengale nổi dậy một đồng lúa chín _ lúa

công-trình _ lúa nhân-vật .

Chính tự nơi ông đã xuất-hiện _ đây cũng

đủ rồi _ dòng Tagore .

Tổ-phụ của nhà đại thi-hào Tagore là

Dvarkanath Tagore, bạn của Ram Mohun Roy,

SRI RAMAKRISHNA

132

sau khi Roy qua đời ông này đã là cột-trụ tốt

nhất của Hội Brahmosamaj. Và thân-phụ của

thi-hào Rabindranath là Devendranath Tagore

( 1817 - 1905 ) người thừa-kế thứ nhìn của Roy

( sau một giai-đoạn không chủ của Hama-

handra Vidya Bagish ), đó là người tổ-chức

chân-chính của Brahmosamaj. Cái diện-mục

quý-phái ấy, mà lịch-sử đã tôn-trọng là bậc

Thánh ( Maharshi ) của nhân-dân ông đã xưng-

tụng, đáng cho chúng ta cố thử mô-tả lại hình-

dung .

Ông này vừa đẹp về thân-thể lẫn tâm-hồn,

tinh-thần cao, đạo-đức tinh-khiết, hoàn-toàn

quí-phái mà ông đã truyền cho dòng họ nhà

ông. Và ông cũng có một hồn thơ thâm sâu và

nồng-nhiệt .

Ông sinh ở tỉnh Calcutta, con trai trưởng

của một gia-đình giầu-có, được dưỡng-dục

trong truyền-thống chính-thống, lớn lên tiếp-

xúc với những cám-dỗ thế-tục và những tấn-

công đầu tiên của thích-thú, ông đã thoát ra vào


133

năm 18 tuổi vì thần chết đến thăm nhà ông.

Nhưng cơn khủng-hoảng tinh-thần đã kéo dài

trước khi ông đến được bậc cửa bình-an tôn-

giáo. Đặc-biệt là luôn luôn những xúc-động

thi-ca ngẫu-nhiên quyết-định cho sự bồng-bột

định-hướng _ ngọn gió trong một đêm trăng

trên bờ sông Hằng ( Gange ) đem lại tiếng Hari

( Vishnu ) của một kẻ hấp-hối cầu-nguyện ; _

câu nói của một người lái-đò trong cơn bão :

" Đừng sợ hãi ! Hãy tiến lên ! " _ lại một ngọn

gió thổi một tờ sách Phạn ( Sanscrit ) bay tới

chân ông với lời Kinh ( Upanisads ) như là

tiếng gọi của Thần-Linh : " Hãy bỏ hết đi theo

Ngài ! Hãy thích-thú với cái kho báu khôn

tả !" ...

Năm 1839 , cùng các em và vài người

bạn, ông lập ra một Hội để phổ-biến những

chân-lý ông đã giác-ngộ. Ba năm sau, ông gia-

nhập vào Hội Brahmosamaj, mà ông trở nên

tinh-thần lãnh-đạo. Chính ông đã dựng lên ngôi

đền tín-ngưỡng và nghi-lễ. Ông tổ-chức buổi lễ

đều đều, lập ra một Trường Thần-Học để huấn-

SRI RAMAKRISHNA

134

luyện lễ-sinh, giáo-sĩ, tự ông cũng truyền-giáo

và viết năm 1848 Thư-cảo Thần-học " Brahmo

Dharma " ( Pháp-luật Phạm-Thiên ) về giáo-lý

và luân-lý để xây-dựng tín-đồ. Chính ông xem

nó như là " khải ngộ ". Nguồn hứng-khởi ấy,

khác với Ram Mohun Roy, quảng-đại hơn và

phong-phú hơn, ở đây gần như chỉ là Kinh

Upanisads, nhưng giải-thích tự-do. Về sau ông

có cho xuất-bản bốn giáo-điều của Brahmo-

samaj :

I._ Khởi kỳ thủy là hư-vô. Thái Nhất một mình

độc-lập. Thái Nhất tạo ra vũ-trụ .

II._ Chỉ Thái Nhất một mình là Thượng-Đế

của Chân-lý, Trí-tuệ Vô-biên, Chí Thiện

và Toàn-Năng, Vĩnh-Cửu và Nhất Quán,

Một không hai .

III._ Thờ-phụng Ngài, Sùng-bái Ngài, có sự

giải-cứu cho chúng ta tại đời này và đời

sau .


135

IV._ Phụng-thờ cốt là yêu Ngài và làm điều

Ngài yêu .

Vậy là tín-ngưỡng vào một Thượng-Đế

Duy-nhất, từ cái Không, sáng-tạo ra vũ-trụ ;

Thượng-Đế ấy thì cốt-yếu đặc-trưng là Tinh-

thần từ-thiện, năng-lực và chân-lý ; Sự sùng-

bái tuyệt-đối Ngài là tất-yếu cho sự giải-thoát

của loài người tại thế-giới bên kia .

Tôi không dám phán-đoán, phải chăng

đấy là một quan-niệm thật thuần-túy Ấn-Độ-

giáo như Devendranath đã nghĩ. Nhưng tôi

thấy đáng chú-ý là gia-đình Tagore thuộc về

một cộng-đồng Bà-La-Môn, mệnh-danh là

Pirilis, hay là giáo-sĩ chính, chức-vị của các

thành-phần từng giữ dưới chế-độ Hồi-giáo.

Theo nghĩa ấy thì họ là ngoại cấp, vì sự liên-hệ

của họ với tín-đồ Hồi-giáo. Do ảnh-hưởng xa

xăm ấy mà có lẽ họ có được cái tín-ngưỡng

độc-thần nghiêm-khắc lâu bền của họ. Từ

Dvarkanath đến Rabindranath, họ đã là kẻ thù

tuyệt-đối của tất cả ngẫu-tượng .

SRI RAMAKRISHNA

136

Như K.T. Paul đã bầy-tỏ, Devendranath

đã phải, một mặt, tranh-đấu kịch-liệt với tập-

tục chính-thống Ấn-Độ-giáo, và mặt khác với

truyền-giáo Cơ-Đốc cố du-nhập vào nội-địa.

Nhu-cầu tự-vệ buộc ông phải bao-vây thành-trì

của mình bằng một vòng đai những nguyên-lý

cứng dắn, ngay-thẳng như là những cột-trụ.

Nhịp cầu qua lại đã cắt đứt giữa hai cực-đoan

của tư-tưởng Ấn-Độ với Brahmosamaj. Hai

cực-đoan ấy là đa-thần-giáo mà Devendranath

cương-quyết bài-trừ, cùng nhất-nguyên-luận

tuyệt-đối của Çankara : Bởi vì Thành-trì Phạm-

Thiên ( Burg Brahmo ) là cung-điện của đại

Lưỡng-Nguyên tôn-giáo _ của Thượng-Đế độc-

nhất nhưng phân-biệt, và đối-diện là Lý-tính

nhân-loại đã được bẩm-thụ quyền-năng giải-

thích Thánh-điển. Tôi đã nói rằng Lý-tính ấy ở

Devendranath có khuynh-hướng đồng-hóa và

về sau càng đồng-hóa hơn nữa với khải-ngộ

tôn-giáo. Vào năm 1860, sau mười tám tháng

ẩn-cư trong núi Tuyết-sơn ( Himalayas ) gần

những ngọn đồi Simla, ông hái về một bó hoa

mặc-niệm trầm-tư một mình. Ông đem chúng


137

vào những bài thuyết-pháp xuất-khẩu, làm

rung-động đại-chúng tỉnh Calcutta. Và ông đã

cống-hiến cho Brahmosamaj một bộ Thánh-ca

mới lấy cảm-hứng ở nguồn Upanisads và thấm-

nhuần một tâm-linh nồng-nghiệt và thuần-túy .

Nhưng ít lâu sau, khi ở núi Tuyết-sơn về,

vào năm 1802 ông thâu-nhận một cộng-sự trẻ

tuồi ( 23 tuổi ), y đã vượt ông mà gây nên một

cuộc phân chia biệt phái _ một hàng biệt phái _

trong Brahmosamaj. Người thanh-niên ấy là

Keshab Chender Sen .

Con người ấy, sống một đời ngắn-ngủi,

tâm-hồn bất-định, lo-lắng và khải-ngộ ( 1838 -

1884 ), ông là nhân-vật chính-yếu đã in dấu

vào Brahmosamaj, ở hậu-bán thế-kỷ XIX. Ông

làm cho nó phong-phú và cố canh-tân _ đến nỗi

ông đã làm thương-tổn đến vận-mệnh của nó .

Ông là đại-biểu cho một giai-cấp và một

thế-hệ khác, thấm-nhuần ảnh-hưởng Tây-

phương hơn nhiều. Ông không phải là một đại-

SRI RAMAKRISHNA

138

gia quí-tộc như Roy và Devendranath, mà là

một phần-tử của giai-cấp tự-do, ưu-tú xứ

Bengale, cùng với Âu-Tây đổi trao tư-tưởng.

Ông thuộc giới Y-sĩ. Ông nội của ông, một

nhân-vật có tên tuổi, bí-thư bản-xứ của Hội Á-

Châu ( Société Asiatique ) đã từng quản-lý tạp-

chí phát-hành bằng tiếng Ấn ( Hindoustani ).

Ông mồ-côi từ sớm, được dưỡng-dục trong một

trường-học Anh và khác hẳn với hai vị tiền-bối

của ông, suốt đời ông không biết tiếng Phạn

( Sanscrit ), ông vội bỏ qua các hình-thức phổ-

thông của tôn-giáo Ấn-Độ. Đấng Cơ-Đốc đã

làm ông xúc-động và ông phải giới-thiệu Ngài

với Brahmosamaj, cũng như với tâm-hồn của

giới thượng-lưu Ấn. Khi ông mất, báo " Indian

Christian Herald " ( Cơ-Đốc Ấn Truyền-Lệnh )

viết : " Nhà Thờ Thiên-Chúa-giáo ai-điếu cái

chết của người đồng-minh vĩ-đại của nó ...

Những tín-đồ Thiên-Chúa coi ông như một sứ-

thần của Chúa để thức-tỉnh Ấn-Độ về tinh-thần

của Cơ-Đốc. Ông đã đánh tan lòng đố-kỵ của

Ân-Độ đối với Cơ-Đốc."


139

Điều khẳng-định cuối trên đây không

đúng. Bởi vì chúng ta sẽ thấy sau đây, Keshab

tự mình đã trải bao nhiêu là đau-khổ vì việc

biện-hộ cho Cơ-Đốc. Và ý-nghĩa thật của đời

ông đã bị phần lớn những người nói về ông làm

sai lạc, cả ở trong Brahmosamaj, mà dị-đoan

của lãnh-tụ đã che phủ và tìm cách dấu-diếm

đi. Chính ông cũng chỉ cởi mở dần dần. Phải

nhờ vào những tài-liệu hai mươi năm sau để

chúng ta mới biết được rằng ở thời niên-thiếu

ông đã từng chịu động-tác của ba đại Cơ-Đốc-

giáo đến thăm : Jean, nhà Tiên-phong ; Đấng

Cơ-Đốc và Thánh Paul. Trong một bức thư hệ-

trọng, ông kể hết tâm-sự với đệ-tử thân-tín

Pratap Chunder Mozoomdar, bức thư chính-

yếu mà các phần-tử Brahmo không Cơ-Đốc đã

làm ngơ. Trong đó cho chúng ta thấy sách-lược

của ông : chờ khi cơ-hội tới để tuyên-bố cho

công-chúng cái tín-ngưỡng hoàn-toàn của ông

vào Đấng Cơ-Đốc. Cuộc đời sinh-đôi ấy, mà

Keshab bắt-buộc phải sống từ lâu, và do tính-

tình phức-tạp của ông tạo nên, tính-tình gồm

nhiều yếu-tố Tây-phương và Đông-phương

SRI RAMAKRISHNA

140

song song với nhau, mà ông không dung-hòa

được chúng khiến cho sử-gia nghiên-cứu về

ông một cách khách-quan có nhiệm-vụ hết sức

khó-khăn. Các tiểu-sử-gia Ấn, hầu hết là những

người của phe-phái càng làm cho nhiệm-vụ ấy

thêm khó hơn .

Lúc đó, đầu tiên ông gia-nhập Brahmo-

samaj là do một người con trai của Deven-

dranath Tagore, bạn học trường cao-đẳng với

ông, đã giới-thiệu, thì Keshab rất được quí

mến. Ông được Devendranath yêu dấu và cả

lớp thanh-niên Brahmo thân yêu vì họ cảm

thấy gần với ông hơn là với nhà quí-phái

Devendranath. Miễn-cưỡng bị cô-lập bởi giai-

cấp và lý-tưởng oai-nghiêm, Keshab có ý-thức

xã-hội và muốn truyền cho Ấn-Độ. Chính ông

có bản-tính quá độ cá-nhân _ và có lẽ chính bởi

ông như thế _ từ sớm ông đã nhận-thức rằng

một phần những tệ-đoan của nước mình là do

chủ-nghĩa quá cá-nhân ấy mà ra, và nó phải

thâu-hoặch một ý-thức xã-hội mới. " Tất cả

tâm-hồn hãy xã-hội-hóa và thực-hiện đồng-


141

nhất-tính của chúng với Dân cộng-đồng hữu-

hình ". Cái quan-niệm ấy làm cho thống-nhất-

luận quí-phái của Roy gần với quần-chúng Ấn-

Độ, và đưa thanh-niên Keshab đến sự cảm-

thông với những nguyện-vọng nồng-nhiệt nhất

của thế-hệ mới. cũng như sau này, Viveka-

nanda đã phải chịu ảnh-hưởng nhiều _ có lẽ

ông này không nhận thấy : vì rằng những ý-

tưởng là sản-phẩm tự-nhiên của thời-đại, và

cùng những ý-tưởng như nhau nẩy sinh vào

thời-đại như nhau, trong những tinh-thần khác

nhau _ Keshab quan-niệm tôn-giáo thiết-yếu

cho sự phục-hồi dân-tộc ; và trong một bài

tuyên-ngôn ở Bombay ( 1868 ), ông muốn lấy

tôn-giáo làm " cơ-bản cho cải-cách xã-hội ".

Như vậy là Cải-cách của Brahmosamaj sắp

đem thành-quả của nó vào hành-động. Người ta

sẽ thấy từ bàn tay hoạt-động, nhưng còn run

rẩy, của Keshab gieo rắc vào đất Ấn một mớ

hạt giống phong-phú, để rồi đến lượt cánh tay

cường-tráng ném tung ra bốn phương trong tổ-

quốc thức-tỉnh bởi lời sấm vang của Viveka-

nanda .

SRI RAMAKRISHNA

142

Nhưng Keshab đi trước thời-đại ; và một

số cải-cách của ông đụng chạm với tinh-thần

truyền-thống của Brahmosamaj. Người ta còn

cho rằng vấn-đề hôn-nhân giữa các giai-cấp đã

là vật chướng ngại giữa ông với Devendranath.

Tôi tin rằng còn nhiều chướng ngại khác nữa

quan-trọng hơn. Về nguyên-nhân chia rẽ giữa

hai người ấy thì tình liên-ái của họ đã che phủ,

nhưng người ta có thể tưởng-tượng ra theo việc

xẩy đến ngay sau khi ấy. Dù tinh-thần của

Devendranath có cởi mở đến đâu đi nữa cho

những hy-vọng xây-dựng hòa-điệu nhân-loại

qua Brahmosamaj, ông vẫn còn tha-thiết với

truyền-thống Ấn-Độ và Thánh-điển của nó.

Ông không có thể không biết công việc Cơ-

Đốc-hóa đang diễn ra trong tâm-hồn của người

đệ-tử yêu dấu của ông ; và dù với giá đau lòng

nào, ông cũng không có thể hợp-tác lâu nữa,

với một người tư-giáo, đã lấy Tân-Ước làm

nguồn giáo-lý được .

Năm 1866 xảy ra sự chia rẽ tất nhiên. Hội

Brahmosamaj bị cắt ra làm hai, Devendranath


143

giữ ngành lãnh-đạo của Adi Brahmo ( Nguyên-

thủy Brahmo ), còn Keshab ra lập ngành Brah-

mosamaj của Ấn-Độ .

Thử-thách cay đắng cho cả hai người,

nhất là cho Keshab, mà chủ-trương dị-đoan làm

nổi lên bao nhiêu oán-hận chống ông. Nhưng ở

phút đầu, ông không tiên-liệu. Cả hai tin vào

uy-tín của mình với công-luận và sự tán-dương

của một vài người bạn thân-tín, Keshab công-

khai tuyên-bố, ba tháng sau cuộc ly-khai ấy

bằng một bài diễn-văn vang-dội về Jésus

Christ, Âu-châu và Á-châu. Ông công-bố giáo-

lý Cơ-Đốc _ nhưng là một Cơ-Đốc Á-châu

không được Âu-châu hiểu _ " tất cả sự vĩ-đại

mà tính-tình Á-châu cảm thấy được " _ Và

giáo-lý của ông còn lấy tính-chất luân-lý làm

chính ; Keshab bị hấp-dẫn bởi luân-lý đạo-đức

Cơ-Đốc và hai nguyên-lý " tha-thứ " và " hy-

sinh tự-ngã ". Ông nói là chỉ ở hai nguyên-lý ấy

và tin vào Ngài mà Âu-châu và Á-châu có thể

lại tìm thấy hòa-điệu và đồng-nhất-tính chung .

SRI RAMAKRISHNA

144

Lòng nhiệt-thành của tân tín-đồ đến mức

ông tự xưng, với danh-hiệu của bạn ông cho, là

Jésusdas hay là " tôi tớ của Jésus ", và trong

đám nhỏ thân-hữu, ông cùng họ làm lễ Noel

nhịn ăn .

Nhưng bài diễn-thuyết gây nên phẫn-nộ ;

và Keshab không tìm cách làm lắng dịu tinh-

thần người ta, với bài diễn-thuyết thứ hai về

đề-tài " Các đại Danh-nhân " ( 1866 ) : " Tôi

dám nói Jésus được xếp vào hàng các sứ-giả

của Thượng-Đế, mỗi vị mang một sứ-mệnh

riêng, vậy nên người ta phải đón-tiếp tất cả, mà

không tự buộc vào một ai." Ông mở rộng Nhà-

Thờ của ông cho tất cả hạng người của tất cả

các xứ-sở và thời-đại, lần đầu ông đem vào

sách giáo-lý tín-đồ Brahmosamaj những trích

văn của Thánh Kinh Bible, Coran, Zend

Avesta. Nhưng sự xúc-động đã không lắng

xuống, lại nổi dậy bội phần .

Keshab chẳng phải con người thản-nhiên

trong tình-thế ấy. Với cái tâm-hồn rung-động,


145

không được bảo-vệ, ông đau khổ hơn ai hết về

sự bị bỏ rơi. Công-chúng không hiểu, bạn-hữu

lánh xa, những khó-khăn về vật-chất, và trên

hết là những bối-rối của lương-tâm mình _ biết

đâu là đúng ? Sự nghi-ngờ về sứ-mệnh của

mình _ " Một cảm-tưởng sâu sắc về sự yếu

hèn, về tội-lỗi và về hối-hận ", riêng đặc-tính

ông đã làm chia cách ông với phần nhiều các

đại tinh-thần Ấn-Độ-giáo và đã khiến ông phải

trải qua, năm 1867, một cơn bão-tố, nó đã làm

tan nát tâm-hồn ông. Một mình với đau-khổ,

không trợ-lực, một mình với Thượng-Đế.

Thượng-Đế nói với ông. Những thực-nghiệm

tín-ngưỡng của ông bấy giờ, những xúc-động

ông đã trải qua, một mình hành-lễ hàng ngày.

Sự thờ-phụng Thần-linh tại-gia, dẫn đến một

biến-đổi hoàn-toàn, không phải về ý-tưởng mà

là về những biểu-hiện của chúng. Con người

ấy, người lãnh-tụ ấy cho tới nay tỏ ra là một

nhà trí-thức tôn-giáo, giảng đạo-đức xa lạ với

tình-cảm bồng-bột _ ( kỳ thực ông ẩn-ức

chúng ) _ chợt bị tràn-ngập một luồng cảm-

SRI RAMAKRISHNA

146

xúc : tình-yêu với nước mắt. Ông đón nhận với

lòng dào-dạt .

Một kỷ-nguyên mới cho Brahmosamaj.

Tâm-linh của nhà đại Bhakta ( Sùng-bái )

Chaïtanya, và những lễ-nhạc Sankirtans được

thâu-nhập. Từ sớm đến tối, cầu-nguyện và tụng

ca, nhạc-khí Vaishnavites, lễ mừng Thượng-

Đế ; và Keshab hành-lễ, nước mắt ròng ròng _

người ta bảo trước đấy ông chưa từng khóc bao

giờ .

Làn sóng cảm-xúc lan đi. Lòng thành của

Keshab, tinh-thần quảng-đại thông-cảm đại-

đồng và lòng ưu-thời mẫn-thế của ông đã kéo

trở về những cảm-tình vừa của giới thượng-lưu

Ấn lẫn Anh, của phó-vương. Năm 1870, cuộc

du-lịch sang Anh-quốc của ông toàn-thắng, ông

làm nổi dậy những cuộc hoan-nghênh, giống

như những hoan-nghênh Kossuth đã từng khích

khởi. Suốt sáu tháng ông cư-ngụ ở đấy, ông đã

nói trong bẩy mươi cuộc hội-họp, trước bốn

mươi ngàn người, làm cho họ mê-li bởi chính


147

lời nói đơn-giản bằng Anh-văn thuần-túy, với

giọng nói du-dương. Người ta sánh ông với

Gladstone. Người ta đón chào ông như là bạn

đồng-minh tinh-thần của Tây-phương, nhà

truyền Phúc-Âm của Cơ-Đốc ở Đông-phương.

Cả hai bên đều có tin-tưởng nuôi ảo-vọng mà

những năm sau đã bị đánh tan, làm cho người

Anh không khỏi thất-vọng ngây-thơ. Bởi vì

Keshab vẫn là tâm-hồn Ấn-Độ thâm sâu và

không nhập vào hàng-ngũ của Cơ-Đốc-giáo

Âu-tây. Trái lại, ông muốn tính thâu-nhận

thiện-chí của chính-quyền để Ấn-Độ được lợi,

và cả Brahmosamaj nữa. Giáo-hội Brahmo-

samaj cải-cách, lập chi-nhánh khắp nơi, ở

Simla, Bombay, Lahore, Lucknow, Monghyr

v.v... Keshab đi một vòng, truyền-giáo Ấn-Độ

năm 1873, để tìm thống-nhất anh chi em tín-đồ

tân-giáo, nó đã mở rộng chân-trời mới cho ông.

Và cuộc du-hành này đã là một kiểu tiên-phong

thu nhỏ cho cuộc đại du-hành thám-hiểm mà

hai mươi năm sau này Vivekananda thực-hành

như là một đạo-sĩ tự-do ( Sannyasin ). Keshab

tưởng đã tìm thấy chìa khóa của đa-thần-giáo

SRI RAMAKRISHNA

148

bình-dân mà Brahmosamaj xưa nay vốn đố-kỵ,

và có thể ký-kết với nó liên-minh thần-giáo

thuần-túy. Nhưng Keshab cũng đã đem vào

trong sự hợp-nhất ấy một tinh-thần điều-giải

của trí-thức, còn Ramakrishna đồng thời đã

thực-hiện hồn nhiên. Ông muốn tự khuất-phục

_ ông không làm cho tín-đồ Đa-thần-giáo

khuất-phục _ rằng chư Thần-linh của chúng

căn-bản chỉ là những danh-hiệu thuộc-tính của

Một Thượng-Đế, Nhất-Thần .

_ " Như ông đã viết trong tạp-chí

" Sunday Miror " ( Gương Chúa Nhật ) _

ngày 1 - 8 - 1880 dưới nhan-đề " La

Philososphie du Culte des Idoles " ( Triết-

lý Thờ-phụng Ngẫu-tượng ) : Thờ ngẫu-

tượng Ấn-Độ-giáo chẳng phải chi khác

hơn là thờ thuộc-tính Thần-linh cụ-thể-

hóa. Nếu người ta để sang một bên hình-

tướng vật-thể, còn lại là một mỹ-dụ... Khi

nào chúng ta thám-hiểm những miền u-tối

của Ấn-Độ thần-thoại, chúng ta khám-phá

thấy rằng mỗi một ngẫu-tượng của Ấn-


149

Độ-giáo phụng-thờ biều-hiệu cho một

thuộc-tính của Thượng-Đế, với một danh-

hiệu đặc-thù. Chúng ta đòi thờ Thượng-

Đế như là ba trăm ba mươi triệu thuộc-

tính. Tin vào một Thần-linh bất-phân,

một phiến duy-nhất, không nghĩ đến các

phương-diện vô cùng phong-phú của bản-

tính Thần-linh. Đấy là tin vào một

Thượng-Đế trừu-tượng ; điều ấy, về thực-

hành đưa đến duy-lý-luận và vô-tín-

ngưỡng. Nếu chúng ta muốn thờ Ngài ở

tất cả biểu-hiện của Ngài thì chúng ta

mệnh-danh cho chúng với danh-hiệu

Thần-linh... "

Đấy là bước tiến lớn của tri-thức tôn-giáo,

nó đưa đến chiều-hướng thông-cảm nhân-loại-

tính hơn. Nhưng đà tiến ấy dừng lại giữa

đường, Keshab nhất-định bảo-tồn cho thần-

giáo của mình tất cả quyền-thế thực-sự, còn

nhường lại cho Đa-thần-giáo những danh-dự

hình-thức bề-ngoài. Và đồng thời ông tránh

Advaïtisme, Nhất-nguyên Tuyệt-đối-luận mà

SRI RAMAKRISHNA

150

giáo-hội Brahmo luôn luôn phủ-nhận. Nghĩa-lý

tôn-giáo ở lại quãng giữa bức tường ngăn hai

đối-phương, hai tín-ngưỡng cực-đoan. Tình-thế

ngự-trị bấp-bênh, không quân-bình ổn-định và

nó không cho phép đứng vững. Tuy vậy

Keshab cứ dựng lập tại đấy. Và ông tự tin có

sứ-mệnh của Thượng-Đế ban xuống cho nhân-

dân Luật-pháp Khải-ngộ mới, mà ông gọi là :

" Tân Thiên Khải " ( Nouvelle Dispensation ).

Ông bắt đầu ý-thức điều ấy kể từ năm 1875,

năm bắt đầu có sự liên-lạc của ông với Rama-

krishna .

Cũng như bao nhiêu người thú-vị về

pháp-chế, ông còn phải vất-vả nhiều để xây-

dựng luật-pháp và trật-tự trong tư-tưởng của

mình. Ông muốn bao-quát tất cả một lúc : Cơ-

Đốc với Brahman, Tân-Ước và các Đạo Yogas,

tất cả tôn-giáo và lý-tính. Ramakrishna, về vấn-

đề tín-ngưỡng ấy đã lãnh-hội được rất giản-dị

bằng con tim, ông ta không đòi sự phát-hiện

của ông ta phải thành một thể học-thuyết và qui

phép. Ông ta tự mãn vạch đường đi, làm


151

gương-mẫu cho đà khởi hành. Còn Keshab thì

lại vừa mượn phương-pháp trí-thức Âu-tây, nó

điều-khiển một hội-thảo lịch-sử các tôn-giáo _

và phương-pháp của các nhà khải-ngộ Ấn-Độ

và Mỹ-quốc, của các tín-đồ Sùng-bái ( Bhakti )

than khóc cùng các nhà Phục-hoạt ( Revivals ),

các sự sám-hối công-khai. Ông phân-phát cho

đệ-tử ưu-tú, tùy theo tính-tình của mỗi người _

đấy là điều thuộc về một sư-phụ khôn khéo _

các loại giáo-lý để học-hỏi và các Đạo-dẫn

( Yogas ) để thực-hành. Ông cân-nhắc giữa hai

chỉ-đạo, đối với ông, điều quý giá là gương-

mẫu sinh-hoạt của Ramakrishna, mà ông hay

đến tìm kiếm những bài học về trí-tuệ trong

thần-hóa, và ánh-sáng của tín-ngưỡng Cơ-Đốc,

do một mục-sư Anh, sau này trở nên một linh-

mục Thiên-Chúa Da-Tô, là Luke Revington.

Ông cũng không nhất-quyết giữa cách sống

Đạo ở Thượng-Đế với cách sống Đời ở thế-

gian. Một lòng thuần-khiết, ông hiểu rằng cách

nọ không phương hại gì cách kia. Nhưng ông

đã làm hại cho chính mình và hậu-quả cho

giáo-hội Brahmosamaj đối với dư-luận. Và hơn

SRI RAMAKRISHNA

152

nữa, với một " lòng thành-thực trong sáng hơn

hết ", ông không chút giữ-gìn để che-dấu

những sự biến-đổi hay là mâu-thuẫn phức-tạp

trong tính-tình của mình .

Hậu-quả là vào năm 1878, lại diễn ra một

biệt-phái mới trong Brahmosamaj của ông. Và

Keshab tự thấy mình là đích cho người trong

nhà chống-đối mãnh-liệt. Ông bị tố-cáo là đã

phản-bội nguyên-tắc giáo-lý của ông. Phần lớn

bạn-hữu đã bỏ rơi ông. Ông càng thấy phải

tuân theo định-mệnh mà trông cậy vào vài

người hiếm-hoi còn tin-tưởng nơi ông : vào

Ramakrishna và Cha Luke Revington. Và cuộc

thử-thách mới này đã mở cửa cho một trào-lưu

phát-biểu tín-ngưỡng Cơ-Đốc-giáo, càng ngày

càng bộc-lộ và đi sâu mãi vào ý-nghĩa thâm-

trầm của siêu-hình Cơ-Đốc-giáo. Đấy là những

bài diễn-văn nhan-đề : " Phải chăng tôi là một

nhà tiên-tri khải ngộ ? " ( tháng 1 năm 1879 ),

nói về ba ảo-tưởng thủa bình-sinh của ông :

Jean le Baptiste, Cơ-Đốc le Christ và Thánh

Phao-Lồ ( Paul ) ; " Ấn-Độ hỏi ai là Cơ-Đốc ? "


153

( Lễ Phục-sinh 1879 ) trong đó ông báo cho

Ấn-Độ ngày giáng lâm của " Người Chồng ...

đấng Cơ-Đốc tôi, đấng Cơ-Đốc hiền-hòa con

đẻ của Thượng-Đế ở nhân-loại ... " ; " Thượng-

Đế có tự biểu-hiện một mình không ? " ( 1879 )

bầy tỏ người Con ngồi bên người Cha .

Song, điều ấy cũng không ngăn-trở ông,

cùng vào lúc ấy từ đỉnh Tuyết-sơn (Hymalaya),

ông đọc cho nhân-loại Sứ-đồ-thư nổi tiếng là

" Epitre aux Frères Indiens " ( Sứ-đồ-thư cho

Anh Em Ấn-Độ ) ( 1880 vào dịp lễ kỷ-niệm hội

Brahmosamaj ), với luận-điệu giáo-chủ, ông

báo cho hoàn-vũ sứ-mệnh của Thượng-Đế đã

ban cho ông _ Tân Pháp Thiên Khải _

( Nouvelle Dispensation ). Người ta tưởng như

đọc những trang Thánh Kinh ( Bible ) :

_ " Nghe đây, đất Hindoustan,

Chúa-tể Thượng-Đế Người là Một ... "

Đấy là mở đầu Sứ-đồ-thư cho anh em Ấn-

Độ. " Tinh-thần vĩ-đại Jehovah, mà giáo-đồ

hét : _ Ta thực có và đất trời tuyên-dương ... "

SRI RAMAKRISHNA

154

_ " Tôi viết Sứ-đồ-thư này,

anh em quý mến thương yêu ơi, trong

tinh- thần và theo gương Thánh Phao-Lồ

(Paul) dù tôi không xứng-đáng một chút

nào đối với Thầy tôn kính của ông ... "

Nhưng ông lại thêm :

_ " Phao-Lồ ( Paul ) viết trong

lòng tin vào Cơ-Đốc. Là tín-đồ Thần-

giáo tôi viết điều này, Sứ-đồ-thư kính- cẩn

của tôi không phải dưới chân một

tiên-tri giáo-tổ, mà tất cả giáo-tổ tiên-tri

trên trời dưới đất, còn sống hay đã khuất."

Vì ông có bão-phụ được là sự thành-tựu

của Cơ-Đốc tiên-phong :

_ " Tân-pháp Thiên-khải là lời tiên-

tri thành-tựu của Cơ-Đốc ... Đấng Toàn-

Năng nói cho nước ta ngày nay cũng như

Ngài đã nói cho các dân-tộc khác xưa

kia ."


155

Lúc ấy ông tin-tưởng như là cùng một

thể-chất với Tinh-thần Thượng-Đế :

_ " Thần-linh với bản-ngã tôi kết-

hợp với nhau. Nếu Người thấy tôi, Người

thấy Ngài ..."

Vậy thì Đấng Toàn-Năng mà ông là tiếng

nói, đã nói gì ? " Tình-yêu mới nào, Hy-vọng

mới nào, Lạc-thú mới gì Ngài đem lại ?

_ ( Thật là êm-dịu cái Tân-Ước mới này ! ... ) "

Đây là lời của Jehovah trở thành

" Thượng-Đế của Ấn-Độ " nói cho Moïse mới :

_ " Tinh-thần vô-hạn không mắt nào

thấy được, không tai nào đã nghe tiếng, là

Thường-Đế của các người, và các người

không còn có Thượng-Đế nào khác. Có

hai Thượng-Đế ngụy mà Ấn-Độ các

người đã dựng lên đối-lập với Tối-Cao :

Thần-linh mà tay kẻ ngu dốt đã nặn ra, và

Thần-linh mà tưởng-tượng khoe-khoang

của kẻ thông-minh đã quan-niệm. Cả hai

đều thù-địch với Đấng Chúa-tể của chúng

SRI RAMAKRISHNA

156

ta. Và các người phải từ bỏ cả hai đi...

Chớ thờ-phụng vật-chất chết, người chết

hay là trừu-tượng chết. Hãy thờ Tinh-thần

linh-hoạt, nhìn mà không mắt... Sự

thông-đồng tâm-hồn, với Thượng-Đế và

với những tinh-thần các bậc Thánh đã

qua, sẽ là thiên-đường duy-nhất chân-

chính của các người và các người không

có thiên-đường nào khác nữa... Trong sự

bồng-bột của tâm-linh hãy tìm lạc-thú và

thánh-linh thiên-đường... Thiên-đường

của các người không xa, ở tại trong

lòng... Hãy tôn-kính và yêu-mến tất cả

Tổ-tiên của gia-đình nhân-loại : tiên-tri,

thánh, tử-đạo, hiền, sứ-đồ, giáo-sĩ, nhà từ-

thiện của tất cả thời-đại và xứ-sở, không

thành-kiến giai-cấp. Các bậc Thánh Ấn-

Độ không độc-quyền tình-cảm của các

người cùng sự tôn-kính của các người !...

Hãy dâng lên cho tất cả bậc tiên-tri lòng

tin và những kẻ ái-mộ đại-đồng của các

Ngài sẽ được hưởng... Mỗi người thiện

và vĩ-nhân là nhân-cách-hóa một yếu-tố


157

đặc-biệt của Chân-lý và Thánh-thiện. Hãy

ngồi khúm-núm dưới chân của mỗi Sứ-

giả Nhà Trời... Da thịt của Ngài là da-thịt

của các người, máu của Ngài là máu của

các người. Hãy ở tại nơi Ngài và Ngài sẽ

ở tại nơi các người mãi mãi !... "

Người ta không có thể đọc được điều gì

cao-thượng hơn. Đấy là biểu-diễn tối-cao của

Thần-giáo đại-đồng ; và nó sẽ rất gần với các

tín-đồ Thần-đạo Âu-châu, không tuân theo một

tôn-giáo khải-ngộ. Nó giang tay đón lấy tất cả

tinh-thần thanh-khiết toàn cõi mặt đất, ở quá-

khứ, ở hiện-tại và ở tương-lai : Vì Phúc-Âm

của Keshab không tự xưng là tiếng nói cùng tột

của Thiên-khải. " Kinh Thánh Ấn-Độ không

đóng kín, mỗi năm có nhiều chương mới thêm

vào, luôn luôn tiến xa trong tình-yêu và hiểu-

biết về Thượng-Đế !... Điều mà Chúa bộc-lộ

cho chúng ta, mười năm nữa, ai biết được, trừ

phi là Ngài ? "

SRI RAMAKRISHNA

158

Nhưng cái Thần-giáo tự-do và rộng-rãi

ấy, tự-tin và bình-thản, thì làm thế nào giải-

thích nhất-trí với sự phủ-phục của ông dưới

chân Đấng Cơ-Đốc, ngay năm sau ?

_ " ... Tôi phải nói với các người

rằng, tôi có liên-hệ với Phúc-Âm của

Jésus, và ở đấy tôi giữ một địa-vị quan-

trọng. Tôi là đứa con trai hoang, mà Đấng

Cơ-Đốc đã nó đến, và tôi mong muốn trở

về với Cha tôi, trong lòng sám-hối. Tôi sẽ

còn nói nhiều hơn nữa để cho đối-phương

của tôi thỏa-thích và được xây-dựng...

Tôi là Judas, đứa khốn-nạn đã phản-bội

Thày mình... Judas chính thật nó đã phạm

tội đối với Chân-lý. Và Jésus ngự trong

lòng tôi !... "

Người ta hãy tưởng-tượng cái hiệu-quả

đảo-điên của một lời sám-hối công-khai như

thế, đối với các phần-tử hội-viện Brahmosamaj,

là những người đã tin vào lời ông để đi theo

lãnh-tụ của mình .


159

Thực ra Keshab còn rẫy-rụa. Ông truyền-

giảng Cơ-Đốc-giáo, ông từ-chối là " tín-đồ

Cơ-Đốc-giáo ". Ông cố-gắng một cách lạ-kỳ để

phối-hợp Cơ-Đốc với Socrate và Chaïtanya,

bằng cách xếp-đặt mỗi vị vào một bộ-phận

thân-thể mình hay là trong tư-tưởng của mình.

Nhưng kìa, ông quy-định trong Nhà-Thờ Samaj

những nghi-thức Thánh-lễ của Cơ-Đốc-giáo và

thích-ứng vào tục-lệ Ấn-Độ. Ấy là ngày 6

tháng 3 năm 1881, ông làm lễ Thánh Thể

( Saint Sacrément ) với gạo và nước, thay cho

bánh mì và rượu chát. Và ba tháng sau, làm lễ

rửa tội, mà ông làm tỉ-mỉ để ca-tụng ngôi Cha,

Con và Thánh Thần ( Le Père, le Fils et le Saint

Esprit ) .

Sau cùng, năm 1882 ông làm một bước

chót : Nguyên-lý " Tam vi nhất thể " ( Trinité )

của Cơ-Đốc-giáo _ trong tất cả bí-quyết của

Cơ-Đốc thì bí-quyết này luôn luôn đã là trở-

ngại nhất cho Á-châu, đối-tượng của ác-cảm

hay riễu-cợt, _ cái nguyên-lý ấy, không những

SRI RAMAKRISHNA

160

Keshab công-nhận ; ông còn làm lễ long-trọng;

ông được khải-ngộ ; cái bí-quyết ấy hiện ra cho

ông _ ( và hẳn rằng không phải vô-lý ) như là

chìa-khóa mở cửa vào tất cả vòm trời siêu-hình

Cơ-Đốc-giáo, giải-thích tối cao về vũ-trụ...

" Cái kho báu ấy trong đó tàng-trữ thần-học,

triết-học và thi-ca của tất cả nhân-loại... Biểu-

thị tối-cao của ý-thức tôn-giáo thế-giới..."

Theo tôi thì ông giới-thuyết rất chính-xác Ba

Ngôi theo quan-điểm chính-thống :

_ " Hình Tam Giác = Ngôi Cha tại

ngọn. Qua Ngôi Con, Thượng-Đế giáng

xuống và tiếp-xúc với bể-trần nhân-loại.

Qua Ngôi Thánh Thần, Thượng-Đế kéo

nhân-loại sa-đọa trở về. Thần-linh đi

xuống là Ngôi Con, Thần-linh trở lên

mang những linh-hồn về Ngôi Cha là

Ngôi Thánh Thần. Đấy là tất cả triết-lý

Cứu-độ : Tạo-hóa - Mô-Phạm - Thánh-

hóa _ Thượng-Đế bất-động - Thượng-Đế

du-hành - Thượng-Đế trở về. _ Tôi tồn-

tại - Tôi thương-yêu - Tôi giải-thoát ).

_ ( Keshab, 1882 )


161

Không còn chi phân-cách ông với Cơ-

Đốc-giáo nữa chăng ?

_ Một chút Không mà là cả một thế-giới.

Đấy là Sứ-mệnh riêng của ông, " Thiên-Khải "

Ấn-Độ của ông. Ông không nhất-quyết từ bỏ.

Ông thâu-nhận Cơ-Đốc, nhưng Cơ-Đốc phải

thâu-nhận Ấn-Độ và Thần-đạo của Keshab...

Lui đi, tín-ngưỡng ngẫu-tượng ! Kẻ truyền-giáo

ngẫu-tượng lùi đi ! " ( Và tiếng gọi này cho

tín-đồ Tây-phương ). Đấng Cơ-Đốc là Chúa

Lời ( Logos ) vĩnh-cửu. " Như Lời đang ngủ,

Cơ-Đốc đang sống như tiềm-năng trong lòng

Cha, từ lâu trước khi Ngài giáng xuống thế-

gian chúng ta ."

Trước kỷ-nguyên Thiên-Chúa, Đấng Cơ-

Đốc ở tại Hy-Lạp và La-Mã, ở tại Ai-Cập và ở

tại Ấn-Độ, ở tại các thi-sĩ Rig. Veda cũng như

ở tại Khổng-Phu-Tử và Thích-Ca Mâu-Ni...

Và phận-sự giáo-đồ của Tân-pháp Thiên-khải

là tuyên-bố cái ý-nghĩa chân-chính đại-đồng

của Cơ-Đốc. Bởi vì sau Ngôi Con là Ngôi

SRI RAMAKRISHNA

162

Thánh Thần. " Nhà-Thờ Tân-Pháp Thiên-Khải

là Nhà-Thờ Thánh Thần, do Thần-linh thiết-lập

để hoàn-thành Cựu và Tân Ước ."

Như thế là không có mật gì ở Thần-đạo

Hy-Mã-Lạp-Sơn ( Tuyết-sơn ) mặc dù có

những chuyển-động mạnh bạo có vẻ như muốn

sẻ đôi bức tường từ trên xuống dưới. Với một

sức cố-gắng dũng-mãnh về tư-tưởng, Keshab

đã đạt được sự thâu-hóa Cơ-Đốc, và ông đã

phủ danh-hiệu Cơ-Đốc lên Tân-pháp Thiên-

khải riêng của ông, tự cho được gọi lên để bộc-

lộ ý-nghĩa chân-chính của Cơ-Đốc, cho Cơ-

Đốc-giáo Tây-phương .

Đây là mục-tiêu công-khai của Thông-

điệp cuối cùng của Keshab, trước khi ông mất :

" Thông-điệp của Á-châu cho Âu-châu ( 1883):

_ " Âu-châu, tôn phái và nhục-thể,

hãy tra lưỡi gươm tín-ngưỡng hẹp-hòi của

ngươi vào vỏ ! Hãy bỏ nó đi mà về đây

hợp vào Nhà-Thờ Da-Tô Đại-Đồng chân-


163

chính, dưới danh-nghĩa Chân Cơ-Đốc,

Con Thượng-Đế !...

_ " Cơ-Đốc Âu-châu chỉ hiểu có

phần nửa những lời nói của Cơ-Đốc. Nó

đã hiểu rằng Cơ-Đốc và Thượng-Đế chỉ

là Một, nhưng không hiểu rằng Cơ-Đốc

chỉ làm Một với Nhân-loại... Và đấy là

cái đại bí-quyết mà Tân-pháp Thiên-khải

bộc-lộ cho thế-giới : không những chủ-

định hòa-giải Người với Người !... Á-

châu với Âu-châu ; Chị em ! Hãy hợp-

nhất nơi Cơ-Đốc !... Tất cả cái gì tốt, thật

và đẹp _ đức hiền-từ của Á-châu Ấn-Độ-

giáo, tính ngay-thật của Hồi-giáo và đức

từ-bi của Phật-giáo _ tất cả cái gì Thánh

là của Cơ-Đốc ... "

Và vị Giáo-hoàng mới của tân La-Mã Á-

châu cất tiếng hát bài Thánh-ca Hòa-giải tuyệt

đẹp .

Nhưng ông thực quá là Giáo-hoàng. Cái

lý thống-nhất tất cả mọi người hòa-giải phải

SRI RAMAKRISHNA

164

theo đúng giáo-lý, và để bệnh-vực giáo-lý ấy,

ông đã cầm sẵn trong tay lưỡi tầm sét. Ông

không điều-giải về nguyên-tắc Nhất-thần-giáo

_ Duy-nhất Thượng-Đế _

" Khoa-học là một. Nhà-Thờ có một ."

Và đệ-tử ông, B.Mozoomdar gán cho ông

lời nói sau Đấng Cơ-Đốc mà ông nhắc lại với

cử-chỉ nguyền-rủa, còn hung bạo hơn :

_ " Một là Đạo, và không có cổng

sau để vào thiên-đường. Và kẻ nào không

vào bằng cửa chính, là một đứa kẻ-trộm

và một đứa kẻ-cướp ."

Và đấy thực là trái hẳn với lời hiền-từ

tươi cười của Ramakrishna .

Cái nhu-yếu thâm-căn cố-đế về kỷ-luật

thống-nhất, nó không thích-hợp mấy với quan-

điểm đại-đồng tôn-giáo, hay là nó vô-ý-thức

làm lẫn-lộn với chủ-nghĩa đế-quốc tinh-thần,

dẫn Keshab đến sự lập-pháp để kết-thúc cuộc

đời. Luật Tân Ca-vịnh ( 2-9-1883 ) trong đó


165

ông ban-bố cái mà ông gọi là " Tân Luật-pháp

của Aryen ở Ấn-Độ, Luật-pháp đạo-đức của

Thượng-Đế, thích-ứng cho nhu-cầu và cơ-cấu

đặc-biệt của người Ấn-Độ-giáo cải-cách, căn-

cứ vào truyền-thống dân-tộc họ và tính-cách

của họ ". Chủ-nghĩa Duy-nhất dân-tộc. Một

Thượng-Đế, một Kinh Thánh, một lễ rửa tội,

một hôn-nhân. Tất cả một bộ điều-lệnh, cho

gia-đình, cho trong nhà, cho công-việc, cho

học-tập, giải-trí, việc từ-thiện, sự giao-thiệp

v.v... Nhưng ông lập-pháp trong trừu-tượng

cho một Ấn-Độ chưa ra đời. Có bao giờ nó ra

đời ?

Chính ông, ông có chắc nó sẽ được thực-

hiện không ? Tất cả lâu-đài kiến-trúc của lý-

trí, theo ý-chí đứng trên nền-móng không chắc-

chắn, dựa vào một bản-tính phân-vân giữa

Đông-Phương và Tây-phương. Bệnh đau đến,

nó gậm nát nền xi-măng. Linh-hồn sẽ về ai ?

Sẽ là Đấng Cơ-Đốc hay là Đức Mẹ Kali ? Bên

giường hấp-hối, đến ngồi có Ramakrishna và

Devendranath ông thầy già đã giải-hòa và

SRI RAMAKRISHNA

166

Giám-mục tỉnh Calcutta. Ngày 1 tháng 1 năm

1884, Keshab đi ra ngoài một lần cuối để cúng

dâng một Thánh-đường mới cho " Đức Mẹ

Thánh-Linh của tôi "... Và lúc mất ngày 8

tháng giêng, ông được bao-phủ với những lời

Thánh-ca do một đệ-tử hát cho ông về nỗi lo-âu

của Đấng Cơ-Đốc ở Geshsémani .

Làm sao cho một dân-tộc tâm-hồn chất-

phác có thể nhận thấy mình ở nơi Keshab, một

người luôn luôn dao-động trong tư-tưởng,

được ? Đối với chúng ta, chúng ta ngả về nỗi

lòng thân-mật của ông ta, và chúng ta thấy

được những bối-rối phong-phú gì mà tâm-hồn

ấy mang nặng, nó làm cho Keshab gần-gũi với

chúng ta hơn, và cảm-động hơn. Và không ai

hơn là Ramakrishna, hiền-từ sáng-suốt, biết

đọc cái vở kịch kín-đáo của một tâm-hồn kiệt-

sức tìm Thượng-Đế, mà thân-thể thì bị

Thượng-Đế không có thể nắm được đó, đã

nghiền nát. Nhưng một người sinh ra để làm

lãnh-tụ, phải chăng có quyền buông suôi cho

những dao-động ấy, dù có giữ riêng cho mình


167

những nỗi lo-âu cho đến phút cuối cùng.

Nhưng dao-động ấy đã được truyền lại, sau khi

ông mất, cho hội thánh Brahmosamaj ; chúng

vừa làm cho tinh-thần của hội thêm phong-phú,

nhưng đồng thời chúng cũng làm cho uy-tín

của hội lung-lay trên đất Ấn, một thời-gian lâu

_ nếu chẳng phải mãi mãi. Người ta tự hỏi, như

Max Müller, phải chăng kết-cục của cái Thần-

đạo ấy sẽ không ở trong Cơ-Đốc-giáo ? Và sau

khi ông mất rồi, đấy là điều mà đối-phương

cùng bằng-hữu của Keshab đã cảm thấy trước .

Lễ an-táng ông tụ-họp vào một cái tang

chung các đại-biểu chính-thức của giới thượng-

lưu Anh và Ấn-Độ Âu-hóa " Ông là đốt giây

nối kết giữa Âu-châu và Ấn-Độ " và đốt giây

ấy đứt đã không được nối lại. Không một lãnh-

tụ tinh-thần và tôn-giáo nào của Ấn-Độ kế-tiếp

đã thành-thật được như ông, để đem cả tâm và

trí hiến cho tư-tưởng và Thượng-Đế Tây-

phương. Bởi vậy nên Max Muller có thể viết :

" Ấn-Độ đã mất một người con vĩ-đại nhất ."

Những báo-chí Ấn đồng thanh ca-tụng thiên-tài

SRI RAMAKRISHNA

168

ông, đã thú rằng " số lượng đệ-tử của ông

không xứng với giá-trị của ông." ( Năm 1921,

hội-viên của ba Thánh-thất Brahmosamaj

không quá 4000 người ) .

Ông quá xa-cách với tầng-lớp thâm sâu

của tâm-hồn dân-tộc ông. Ông yêu nó. Ông

muốn một bước nâng nó lên những tầng tinh-

túy của trí-thức ông, do lý-tưởng và Cơ-Đốc

Âu-châu đã nuôi-dưỡng . Và về mặt xã-hội, thì

trước ông, ngoài Roy ra không ai đã làm nhiều

cho sự tiến-bộ của Ấn-Độ. Nhưng chống lại

ông thì có cả một làn sóng đang nổi lên của ý-

thức dân-tộc đang thức-tỉnh như trong cơn sốt

nóng. Và chống lại ông, ba trăm triệu Thần-

linh của Ấn-Độ cùng ba trăm triệu người sống

mà chúng nhập-thể, cái rừng bát-ngát những

mộng nhân-loại, mà Tây-phương đã làm cho nó

mất dấu-vết và mùi vị. Ông đã mời chúng nhập

vào Đấng Cơ-Đốc Ấn-Độ. Nhưng tiếng gọi của

ông không được đáp-ứng. Chúng chẳng buồn

nghe nữa .


169

Đang lúc sinh-thời, chống-đối với

Brahmosamaj, và tất cả mưu-toan Âu-hóa tư-

tưởng tôn-giáo Ấn-Độ, thì một giáo-hội Samaj

khác thuần-túy Ấn-Độ đã sớm được dụng lên,

và đứng đầu là một nhân-vật thượng-lưu _

Dayananda Sarasvaty ( 1824 - 1883 ) .

Ông này tính sư-tử, mà Âu-châu không hề

biết đến khi họ phán-xét Ấn-Độ, và ông ta chỉ

được biết đến sau này _ có lẽ hơi chua chát.

Ông là một trong các nhà tư-tưởng hành-động

thời ấy, cũng như Vivekananda sau đó, có

thiên-tài chỉ-huy lãnh-đạo .

Đáng lẽ như tất cả các lãnh-tụ tôn-giáo

như chúng ta vừa kể ở trên và sẽ còn nói đến

sau đây, đều thuộc xứ Bengale, nhà lãnh-tụ này

lại từ một xứ khác hẳn xuất-hiện, xứ-sở mà nửa

thế-kỷ sau này đã sinh ra Gandhi, nghĩa là ở bờ

bể Tây-Bắc biển A-Rập. Ông sinh tại xứ

Gujarat ở Morvi, Tiểu-bang Kathiawar, trong

một gia-đình giầu thuộc dòng Bà-La-Môn, quí-

tộc bậc nhất, vừa thông-hiểu khoa-học Veda

SRI RAMAKRISHNA

170

vừa thạo về công việc thế-gian : chính-trị và

tài-chính. Thân-phụ ông tham-gia trong chính-

phủ tiểu-bang bản-xứ. Chính-thống, nghiêm-

khắc, theo đúng phép-tắc, ông ta có một tính-

cách cứng-cỏi và thống ngự mà ông đã truyền

lại cho con _ với hậu-quả tai-hại cho chính

mình .

Nuôi-dưỡng theo qui-tắc nghiêm mật của

Bà-La-Môn giáo, từ tám tuổi đã mang giây

lưng tôn-giáo, tuân theo quy-ước tinh-thần

khắc-khổ ngụ trong cái đặc-quyền ấy, mà gia-

đình đòi-hỏi chặt-chẽ, đứa trẻ kia, hình như

đến lượt mình, phải được trở nên cột-trụ của

chính-thống, lại chính là Samson đạp đổ những

cột đền _ tỉ-dụ rõ-rệt trong hàng trăm những tỉ-

dụ khác về sự hão-huyền của những nỗ-lực mà

người ta tưởng-tượng có thể uốn-nắn tinh-thần

các thế-hệ mới bằng một giáo-dục bắt-buộc, và

định sẵn tương-lai. Kết-quả chắc-chắn nhất là

phản-kháng .


171

Sự phản-kháng của Dayananda đáng được

kể lại. Ông mới mưới bốn tuổi, khi thân-phụ

ông dắt ông đến ngôi đền để dự một buổi lễ lớn

nhất của Thần Çiva. Sau một kỳ trai-giới cẩn-

thận, người ta phải thức suốt đêm thành-kính

cầu-nguyện. Tất cả tín-đồ đều ngủ. Một mình

ông, thanh-niên, cố gượng không ngủ : kìa ông

nhìn thấy một con chuột đang gặm đồ lễ cúng

Thần và nó bò trên mình Thần Çiva. Thế là đủ

rồi ! _ ( ai có ngờ đâu sự mãnh-liệt đảo-lộn

tinh-thần trong tâm-hồn đứa trẻ ? ) _ Tức thì,

lòng tin của ông vào ngẫu-tượng bị phá tan.

Ông ra khỏi đền, một mình về nhà trong đêm

tối, và từ đấy trở đi ông từ-chối thực-hành

ngẫu-tượng .

Thế là bắt đầu cuộc xung-đột dữ-dội giữa

cha con. Cả hai, tinh-thần tự-phụ và tuyệt-đối,

tự đóng cửa và không nhân-nhượng lẫn nhau.

Năm mười chín tuổi, Dayananda trốn nhà đi để

tránh cuộc hôn-nhân bị ép-uổng. Người ta đuổi

bắt ông lại, đem giam. Ông lại trốn và bỏ đi

SRI RAMAKRISHNA

172

hẳn ( 1845 ). Từ đấy không bao giờ ông gặp lại

thân-phụ ông .

Suốt mười lăm năm, người con nhà Bà-

La-Môn giầu có ấy, bấy giờ bị lột hết sạch và

sống cả vào bố-thí, lang-thang như tu-sĩ Sadhu

áo nâu trên các nẻo đường đất Ấn-Độ. Và khác

nào một sơ-bản cuộc đời của Vivekananda du-

hành buổi thanh-niên qua khắp lãnh-thổ

Hindoustan. cũng như Vivekananda, Daya-

nanda đi khắp nơi tìm kiếm các bác-học, nhà

khổ-hạnh, học-hỏi ở đây triết-học, ở kia Vedas,

học-tập khoa Đạo-dẫn Yogas. Cũng như ông,

Dayananda thăm viếng hầu hết các Thánh-địa

Ấn-Độ, tham-gia vào tất cả các cuộc tranh-biện

tôn-giáo. Cũng như Vivekananda, ông chịu-

đựng, đương đầu với những cực-nhọc, những

sỉ-nhục và những nguy-hiểm. Và sự xúc-tiếp ấy

với thân-thế, tổ-quốc kéo dài bẩy lần khó nhọc

hơn cuộc thực-nghiệm lớn của Vivekananda.

Nhưng khác với ông này, Dayananda xa-cách

với đại-chúng, nhân-dân ông đi qua, ngay vì lý-

do đơn-giản này là trong suốt thời-kỳ ấy ông


173

chỉ biết nói tiếng Phạn ( Sanscrit ). Ông có

thái-độ ví như Vivekananda trước khi ông này

gặp được Ramakrishna, và nếu không có lòng

nhân-từ bao-dung và tinh-thần tinh-tế với sự

cảm-thông nhân-loại nhất trong hàng sư-phụ

( gourous ) để cởi mở cho cái tính kiêu-ngạo

quí-tộc của mình. Thì Dayananda chỉ nhìn thấy

và chỉ muốn nhìn thấy chung-quanh mình toàn

mê-tín và ngu-si, hèn-nhát tâm-linh, thành-kiến

đồi-bại, và hàng triệu Thần ngẫu-tượng mà ông

ghê-tởm. Sau cùng, ông gặp vào năm 1860 ở

Madhura, một sư-phụ già còn kiên-quyết hơn

ông, để kết-án tất cả nhu-nhược và để ghét bỏ

những mê-tín, một đạo-sĩ Sannyasin mù _ ông

này mù từ nhỏ, và cô-độc trên đời từ mười một

tuổi _ một nhà bác-học, một người ghê-gớm

Swami Virjananda Sarasvaty. Ông tự-nguyện

phục-tòng " kỷ-luật " của thày, không phải chỉ

là kỷ-luật tinh-thần, mà theo nghĩa danh-từ

khổ-hạnh thế-kỷ XVII của chúng ta, kỷ-luật in

hằn vào da thịt những vết sẹo sâu. Con người

bạo nghịch kia, bất phục-tòng kia, đã hàng

phục. Trong hai mươi năm rưỡi trời, ông hầu-

SRI RAMAKRISHNA

174

hạ thày ; và điều rất đúng mà nhận rằng hầu hết

tất cả hành-vi sau này của ông chỉ là hoàn-

thành ý muốn của thày mù cứng-cỏi mà ông

đổi lấy tên thay cho tên họ mình quên bỏ. Khi

thày trò ly-biệt, Virjananda đòi ông phải thề

đem cả cuộc đời để vò nát vụn những sai-lầm

giả-dối của tín-ngưỡng thần-thoại Purana, và

dựng lại chính pháp tôn-giáo thời cổ xưa, tiền

Phật-giáo và truyền-bá chân-lý .

Ngay sau đấy, Dayananda bắt đầu truyền-

giáo thuyết-pháp ở Bắc-Ấn, nhưng không phải

như các người của Thượng-Đế hòa-nhã kia, mở

cửa thiên-đường cho tất cả mọi người đến

nghe. Ông như là một anh-hùng thần-thoại

trong truyện cổ Hy-Lạp Iliade, hay là trong

Kinh Gita. Với sức-lực võ-sĩ và thân-hình lực-

sĩ Hercule, ông thách tất cả chiến-sĩ của bất-cứ

hình-thức tư-tưởng nào khác với tư-tưởng của

ông. Ông tấn-công. Đến nỗi trong vòng 5 năm

miền Bắc-Ấn bị xáo-trộn. Trong 5 năm ấy đã

xẩy ra 5 vụ mưu-sát ông. Người ta tìm đầu-độc

ông. Một kẻ cuồng-tín, nhân-danh Thần Çiva


175

ném vào mặt ông một con rắn hổ-mang, mà

Dayananda dẫm chết tươi. Người ta không sao

khuất-phục được. Khoa-học Vedas và Sanscrit

của ông không ai chối-cãi được. Lời nói kịch-

liệt sấm sét của ông làm tê-liệt đối-phương.

Người ta bảo ông như một ngọn " nước lũ "

tràn ngụp. Kể từ Çankara đến nay chưa bao giờ

có một nhà tiên-tri Vedas như thế xuất-hiện.

Các giáo-sĩ Bà-La-Môn chính-thống ngã-ngửa,

gọi đến uy-thế La-Mã của họ là Bénarès,

Dayananda hăng-hái đến dự. Ông nhận ( tháng

11 - 1860 ) nhập cuộc tranh-biện kỳ-lạ công-

khai dưới quyền chủ-tọa của Đại Vương Ấn-

Độ ( Maharajah ) trước hàng ngàn người tham-

dự, ai nấy sôi động, sẵn-sàng định dầy xéo ông

xuống chân, ông tranh-biện hàng giờ, một mình

chống với ba trăm bác-học tôn-giáo _ tất cả

đoàn lớn, đoàn nhỏ động-viên của tổ-chức

chính-thống Ấn-Độ-giáo. Ông lập-luận rằng

Vedanta hiện tại hoàn-toàn mâu-thuẫn với

Vedas nguyên-thủy. Ông đòi người ta phải trở

về với Lời chân-chính, với Pháp thuần-túy hai

ngàn năm về trước. Người ta từ-chối nghe ông

SRI RAMAKRISHNA

176

đến cùng, người ta la-ó, bài-xích ông ra khỏi

cuộc họp. Ông bị bỏ rơi, cô-liêu. Nhưng vang-

dội của cuộc khẩu-chiến ấy, cũng như ở trong

Anh-hùng-ca Mahâbhârata, truyền đi khắp

trong nước. Và khắp Ấn-Độ, tên tuổi ông nổi

dậy như còi lệnh .

Tại tỉnh Calcutta, ông đến ở đấy từ ngày

15 tháng 12 năm 1872 tới 15 tháng 4 năm

1873, Ramakrishna có gặp ông. Ông được tiếp

đón niềm-nở ở hội Brahmosamaj. Keshab và

đệ-tử có lẽ muốn làm ngơ về những điểm khác

nhau phân chia hai bên ; họ nhận thấy ở ông

một đồng-minh dữ-tợn trong cuộc tấn-công

chống thành-kiến của chính-thống giáo với

hàng triệu Thần-linh. Nhưng Dayananda không

phải người chịu nhận thỏa-hiệp với các nhà

triết-gia tôn-giáo thấm-nhuần những tư-tưởng

Tây-phương. Chủ-nghĩa thần-đạo dân-tộc Ấn

của ông có một tín-ngưỡng đanh-thép, tôi-

luyện bằng chất thép thuần-túy của Vedas duy-

nhất, không muốn có chi chung với tín-ngưỡng,

in dấu hoài-nghi, cận-đại của họ, không công-


177

nhận tính-chất toàn-vẹn của Vedas và giáo-điều

truyền kiếp. Ông cắt đứt liên-lạc với họ. Nhưng

cuộc gặp-gỡ ấy đem lại cho ông điều lợi này, là

nhờ họ mà ông có được gợi ý rất giản-dị _ ông

không nhận thấy điều ấy _ rằng sự truyền-giáo

của ông chỉ có hiệu-quả được nếu ông nói bằng

tiếng nói của nhân-dân. Ông đi Bombay và ở

đấy, ít lâu sau theo gương hội giáo Brahmo-

samaj, nhưng với tài tổ-chức cao hơn hội này

nhiều, sứ-mệnh của ông bắt rễ vào đời sống xã-

hội Ấn-Độ. Ngày 10 tháng 4 năm 1875, ông

sáng-lập ở đấy hội những người Arya Ấn-Độ

" Arya Samaj " đầu tiên của ông, những người

Ấn thuần-túy, dòng-dõi dân chinh-phục Ấn-

Độ-hà ( Indus ) và Hằng-Hà ( Gange ) cổ xưa.

Và sự thực, chính ở tại những xứ ấy mà hội

Arya Samaj bắt gốc nẩy chồi mạnh nhất. Năm

1877 là năm mà những nguyên-lý nhất-định

của ông được thiết-lập ở Lahore, cho tới năm

1883, Dayananda phát-triển một hệ-thống tổ-

chức chặt-chẽ ở miền Bắc Ấn-Độ, ở

Rajpoutana, ở Gujarat, ở các tỉnh liên-hiệp

Agra và Oude, nhất là ở xứ Penjab, là đất lý-

SRI RAMAKRISHNA

178

tưởng của ông. Hầu khắp Ấn-Độ chịu ảnh-

hưởng của ông, chỉ riêng có xứ Madras là ông

không thể gây ảnh-hưởng được thôi .

Đang lúc sung-sức tiến-triển thì ông bị

ngã gục, ông bị ám-sát. Vì thiếp của một ông

chúa Ấn ( Maharajah ) bị nhà tiên-tri nghiệt-

ngã hắt hủi đã đầu-độc ông. Ông mất ở Ajmère

ngày 30 tháng 10 năm 1883 .

Nhưng sự-nghiệp của ông không ngừng

tiếp-tục con đường tiến-triển. Từ bốn mươi

ngàn tín-đồ năm 1891, số thành-viên tăng lên

100.000 năm 1901, 243.000 năm 1911,

468.000 năm 1921. Các nhân-vật Ấn-Độ-giáo

trọng-yếu, các nhà hành-động, chính-khách,

tiểu-vương ( Maharajah ) đều gia-nhập. Sự

thành-công bồng-bột, hăng-say ấy, trái hẳn với

tiếng vang thưa-thớt của hội Brahmosamaj với

Keshab, chứng-tỏ đến mức nào lời nói hùng-

mạnh của Dayananda đã đáp-ứng tư-tưởng

trong nước và su-hướng đầu tiên của chủ-nghĩa

dân-tộc Ấn-Độ mà ông đã đóng góp .


179

Một điều có lẽ có ích để nhắc lại cho Âu-

châu vài lý-do làm nổi dậy ý-thức dân-tộc ấy,

mà ngày nay chúng ta nhìn thấy nó bùng nổ .

Chủ-nghĩa Âu-hóa tiến-triển quá mau lẹ

và người ta không biết bộ mặt tốt của nó. Về

trí-thức nó đã trở nên một khuynh-hướng tinh-

thần phù-phiếm, miễn tránh, tự mình suy-nghĩ,

nhổ rễ những trí-thức trẻ tuổi và dạy họ khinh-

miệt thiên-tài của nòi-giống. Bản-năng sinh-tồn

phản-kháng lại. Thế-hệ Dayananda cũng như

ông lo âu, đau đớn và giận-dữ, đã nhìn thấy

trong mạch máu Ấn-Độ có thấm một chủ-nghĩa

duy-lý Âu-tây hời-hợt, kiêu-căng, chế-riễu,

chẳng hiểu gì đến chỗ thâm-trầm của tinh-thần

Ấn-Độ, đồng thời với một Thiên-Chúa giáo nó

lẻn vào các gia-đình và thường là để thực-hành

quá giỏi lời nói của Cơ-Đốc : " Nó đến phân

chia người con chống cha nó ... "

Không phải là việc chúng tôi nói dèm-pha

ảnh-hưởng của Thiên-Chúa giáo. Chúng tôi

sinh-trưởng là tín-đồ Da-Tô, và tuy rằng đã

SRI RAMAKRISHNA

180

giải-phóng khỏi tất cả hình-thức Nhà-Thờ hay

tôn-giáo đóng cửa, đã từng biết vì máu của Cơ-

Đốc, luôn luôn thích-thú các kho báu đời sống

nội-tâm của kinh sách và của các vĩ-nhân Cơ-

Đốc hàm-chứa, chúng tôi không có ý-tưởng đặt

cái tín-ngưỡng ấy ở dưới tín-ngưỡng nào khác :

đi quá mức nào của " cực điểm linh-hồn " ( la

pointe de l'âme ) thì không còn có trình-độ cao,

hạ. Nhưng thường không phải luôn luôn bằng

cách tối-hảo mà các tôn-giáo du-nhập vào các

dân-tộc khác ở ngoại-quốc. Chúng pha quá

nhiều phen những vấn-đề kiêu-hãnh nhân-loại

vào sự thắng-lợi của chúng trên mặt đất, bất kể

phương tiện thắng-lợi nào, cốt sao có được

thắng-lợi. Tôi còn có thể nói hơn nữa rằng, cả

đến những biểu-thị cao-cả nhất của nó, ít khi

một tôn-giáo xâm-nhập vào tâm-hồn của một

chủng-tộc khác bằng bản-chất thâm-thúy nhất

của nó _ bằng cái " cực điểm linh-hồn " như

vừa nói. Nó dẫn-dụ bằng các phương-diện hẳn

là rất có ý-nghĩa nhưng mà thứ yếu. Chúng ta

ai đã ngó vào nền siêu-hình Cơ-Đốc tôn kính

và từng thăm dò vào vực-thẳm của nó, đều biết


181

cõi trời bao-la nó dành cho triển-vọng tinh-

thần, và cái Vũ-trụ Thần-linh của Hữu-thể và

Tình-yêu " gắn liền " vào đấy chẳng kém bao-

la và siêu-việt so với Vũ-trụ Vô-cực Vedas.

Nếu một Keshab đã ngó thấy, nhưng một

Keshab thì hiếm có trong dân-tộc ông, và thật ít

khi Cơ-Đốc-giáo có vẻ biểu-hiện cho dân Ấn-

Độ với bộ mặt ấy. Tôi có thể nói là chính nó

biểu-hiện qua bộ-dạng luân-lý, qua hành-động

thực-tiễn, qua tình-yêu hiện-hành, tuy rất

trọng-yếu đấy, nhưng không phải là tiên-quyết.

Đáng chú-ý là trong những người cải-giáo

danh-tiếng nhất, hàng đầu đại-biểu là những

nhân-vật có năng-lực hành-động nhiều hơn là

chiêm-nghiệm tâm-linh, hạng người thuộc về

nòi chiến-sĩ anh-dũng .

Dù thế nào đi nữa, vấn-đề này có thể là

đề-tài tranh-biện sâu rộng, có một thực-kiện

lịch-sử là ở thời-kỳ thành-lập trí-thức của

Dayananda, tinh-thần tôn-giáo cao của Ấn-Độ

đang suy-yếu và tinh-thần tôn-giáo Âu-châu

đang đe dọa làm tắt ngọn lửa héo hắt mà không

SRI RAMAKRISHNA

182

có thể tự-phụ sẽ thay-thế vào đấy. Hội giáo

Brahmosamaj lấy làm lo-lắng về điều ấy.

Nhưng chính mình lại miễn-cưỡng mang dấu

Cơ-Đốc-giáo Tây-phương. Điểm khởi-hành

của Ram Mohun Roy đã là duy-nhất-luận Tân-

giáo ( Protestant ). Devendranath, tự thống-chế,

lại đã không đủ sức để bảo-vệ Samaj, vì ông đã

nhường chỗ cho Keshab, là người ba phần tư

đã đem hiến hội giáo cho Cơ-Đốc. Năm 1880,

một nhà phê-bình Keshab có thể nói được rằng:

" Kẻ nào tin vào ông ta, thì đã mất danh-nghĩa

tín-đồ Thần-đạo, bởi vì ông ta càng ngày càng

thiên về Cơ-Đốc-giáo." Và thái-độ của đệ-tam

chi hội Brahmosamaj ( Sadharana Brahmo ly-

khai với Keshab ) chống với Cơ-Đốc-giáo Ấn-

Độ có rõ-rệt mấy đi nữa, thì tinh-thần công-

chúng còn có thể tin-tưởng gì vào một Nhà-

Thờ, mà trong vòng nửa thế-kỷ đã bị hai cuộc

phân-chia nội-bộ liên-tiếp và bị đe dọa _ chúng

ta đã thấy đó _ và trong nửa thế-kỷ về sau

hoàn-toàn thu-hút bởi Cơ-Đốc-giáo ?


183

Vậy sao người ta chẳng lại không hiểu sự

hoan-nghiênh nồng-nhiệt đối với nhà chiến-sĩ

hăng-hái cho truyền-thống Vedas đó, một tín-

đồ Vedas chính nòi, thấm-nhuần Thánh Kinh

Ấn-Độ cổ-điển, với tinh-thần anh-hùng, một

mình chống tất cả, thay mặt Ấn-Độ để thách

bọn xâm-lăng nó ? Dayananda tuyên-chiến với

Cơ-Đốc-giáo. Và chém nó bằng một thanh

kiếm nặng khối, không cần để ý đến mức-độ và

sự chính-xác. Ông đem nó ra mà phê-phán một

cách thù-oán bất công, mạt sát, hăm-hở như

điếc như mù vào mỗi câu Thánh Kinh Cơ-Đốc

( Bible ) không còn để công suy-nghĩ ý-nghĩa

tôn-giáo hay là cả đến nghĩa chữ ( vì ông đọc

Thánh Kinh qua bản dịch sang tiếng Ấn-Độ, và

ông còn vội ). Những lời bình-luận soi-mói như

nhắc lại luận-điệu của Voltaire trong Tự-điển

Triết-học ( Dictionnaire Philososphique ), và

than ôi, từ bấy đến nay vẫn là kho tài-liệu cho

chủ-nghĩa phản Cơ-Đốc-giáo căm-hờn của một

số tín-đồ Ấn-Độ-giáo hiện-đại. Tuy nhiên, như

nhận-xét có lý của Glasenapp, chúng rất đáng

để cho Cơ-Đốc-giáo Âu-tây chú-ý, nếu nó

SRI RAMAKRISHNA

184

muốn biết hình-ảnh chính-sác của đối-phương

Á-châu của nó đã có về Cơ-Đốc-giáo .

Dayananda cũng chẳng nể gì Kinh Coran

của Hồi-giáo lẫn thần-thoại của Puranas. Ông

giẫm lên thây Bà-La-Môn-giáo chính-thống.

Ông tàn-nhẫn đối với tất cả những người trong

dân-tộc ông hiện-tại và quá-khứ đã làm cho

Ấn-Độ xưa kia chúa-tể hoàn-cầu, đã bị hàng

ngàn năm suy-đồi. Ông không chừa một điều

gì, theo ông, đã xuyên-tạc hay là làm ô-uế tôn-

giáo chân-chính Vedas. Ông là một Luther,

phá-phách vào Nhà-Thờ La-Mã lạc-lõng, trụy-

lạc. Và sự chăm-chú đầu tiên của ông là làm

sao để cho dân-tộc ông, lần đầu, được tự mình

đến uống nước tại những nguồn Thánh Kinh

của mình. Ông dịch và chú-giải Vedas bằng

ngôn-ngữ bình-dân. Đại niên biểu cho Ấn-Độ :

một người Bà-La-Môn không những cho phép

tất cả mọi người có quyền hiểu-biết Vedas mà

chính-thống Bà-La-Môn đã cấm học-hỏi ; ông

còn lấy việc tụng đọc và phổ-biến Vedas làm

bổn-phận của tất cả dân Arya (A-Lỵ-An-Nhân).


185

( Điều III trong Mười nguyên-tắc Lahore

( 1872 ) :

" Kinh Vedas là sách chân-tri. Bổn-

phận đầu tiên của tất cả người A-Lỵ-An

(Arya) là phải đọc và giảng dạy ." )

Chắc hẳn bản-dịch là một bình-giải, và

người ta có nhiều nghi-ngờ về sự chính-xác của

nó, cả đến những giáo-điều cứng dắn và những

nguyên-lý ông bảo là đã lấy ở Vedas ra _ Về sự

chân-thật tuyệt-đối của Kinh Điển độc-nhất,

theo ông thì đã phát-xuất thẳng tự Thần-linh có

trước nhân-loại, siêu-nhân, _ về sự phủ-nhận

không thay-đổi của ông, về sự kết-án của ông,

về Thần-đạo hành-động của ông, về Tín-điều

chiến đấu, về Thượng-Đế dân-tộc của ông .

Nhưng để bù vào chỗ thiếu tâm-tình

bồng-bột và hào-quang bình-thản của một tinh-

thần tắm nhuần tất cả dân-tộc Người và Thần-

Linh _ bù vào chỗ thiếu hồn thơ nóng sốt của

tâm-hồn một Ramakrishna tỏa-chiếu ra hay là

cái điệu trữ-tình vĩ-đại của Vivekananda _

SRI RAMAKRISHNA

186

Dayananda đã thổi vào thân-thể Ấn-Độ uể-oải,

cái lực hùng mạnh, lòng tự-tin, dòng máu sư-tử

của ông. Tất cả lời nói của ông kêu gọi hùng

tính. Thay vì tính thụ-động truyền-thống hàng

thế-kỷ của một dân-tộc quá phục-tòng định-

mệnh, ông nhắc lại rằng linh-hồn tự-do và

hành-động tạo nên định-mệnh. Ông tự làm

gương để khai phá bụi rậm, để mở đường bằng

những nhát búa vào mớ đặc-quyền và thành-

kiến. Nếu hệ-thống siêu-hình của ông khô-khan

và tối nghĩa, nếu thần-học của ông hẹp-hòi và,

theo ý tôi, thoái lui, nhưng hành-động xã-hội

và thực-tiễn của ông lại táo-bạo và mạo-hiểm.

Trên lập-trường thực-tế ông tiến xa hơn, không

những hội Brahmosamaj, mà hiện nay còn xa

hơn cả Sứ-đồ truyền-giáo Ramakrishna nữa .

Hội Aryasamaj do ông dựng lên đặt

nguyên-tắc công-lý chung cho tất cả mọi

người, cho tất cả dân-tộc, bình-đẳng giữa nam,

nữ. Ông từ-chối giai-cấp thê tập, và chỉ công-

nhận giai-cấp nghề-nghiệp, hay phường bạn

thích-ứng với năng khiếu hỗ-trợ bổ-túc của


187

nhân-loại trong xã-hội ; tốn-giáo không có

quan-hệ gì vào đấy cả ; sự ích-lợi của Quốc-

gia, Nhà-nước, phân-phối phận-sự một mình có

trách-nhiệm ; và chính nó, khi nào nó xét là tốt

cho cộng-đồng để nâng lên hay là hạ xuống

giai-cấp này sang giai-cấp kia vì thưởng hay

phạt. Bất cứ trường-hợp nào, Dayananda muốn

rằng, mọi người đều có cơ-hội để có được mớ

hiểu-biết mà bước lên nấc thang xã-hội, cao

thấp tùy theo khả-năng. Nhưng nhất là ông

không dung thứ chút nào cho sự bất-công bỉ-ổi

của việc tồn-tại giai-cấp tiện-nhân ( pâria )

ngoại-tính nô-lệ ( sudra ), và không ai hơn ông

đã làm chiến-sĩ nhiệt-thành cho quyền sống bị

trà đạp của chúng. Chúng được nhận vào hội

Aryasamaj, bình-đẳng với các hội-viên khác.

Bởi vì người A-Lỵ-An ( Arya ) không phải là

một giai-cấp : " Người A-Lỵ-An đều là người

của nguyên-lý cao-thượng ; và những Quỷ-sứ

( Dasyu ) là những kẻ sống một đời độc ác và

tội lỗi ."

SRI RAMAKRISHNA

188

Dayananda chẳng kém khoan-dung và

mạnh-bạo trong cuộc vận-động nâng cao thân-

phận phụ-nữ ở Ấn-Độ bấy giờ, họ thật thảm-

thương. Ông phản-kháng những sự bạc-đãi mà

họ phải chịu-đựng, ông nhắc lại rằng thời oanh-

liệt xưa, người phụ-nữ trong gia-đình và xã-hội

có một địa-vị ít ra cũng bằng người nam-nhi.

Giáo-dục bình-đẳng. Trong hôn-thú, quyền

nội-tướng trong gia-đình, gồm cả tài-chính,

Dayananda không lưỡng-lự đòi quyền bình-

đẳng và bổn-phận ngang nhau giữa đàn-ông và

đàn-bà trong gia-đình. Và tuy rằng ông tôn-

trọng hôn-nhân là thiêng, ông thừa-nhận rõ-

ràng sự tái-giá của quả-phụ, và cho đến cả sự

nhìn-nhận có thể phối-hợp tạm thời cho đàn-

ông cũng như đàn-bà để có con khi nào hôn-

nhân không sinh đẻ được .

Sau hết, Aryasamaj mà điều thứ Tám là

" Phổ-biến học-thức và đánh tan ngu dốt ", đã

đóng vai-trò thật lớn lao ở Ấn-Độ. Nhất là ở tại

xứ Penjab, và trong các Liên-hiệp Tỉnh

( Provences Unies ), ông đã tổ-chức các trường


189

nam và nữ, mà những tổ hoạt-động thì tập-

trung quanh hai cơ-sở kiểu-mẫu : " Dayananda

Anglo Vedic " ở Lahore và Gurukula ở Kangri

_ thành-trì quốc-gia giáo-dục Ấn-Độ-giáo, nó

tìm làm sống lại những năng-lực chủng-tộc,

đồng thời thâu-nhận những tiến-bộ trí-thức và

kỹ-thuật Tây-phương .

Sau hết, nên nói thêm về những hoạt-

động bác-ái, những nhà nuôi trẻ mồ-côi, những

xưởng cho con trai con gái, những trung-tâm

quả-phụ _ và những đại công-trình phụng-sự

xã-hội, vào dịp có tai-nạn công-cộng, nạn dịch,

nạn đói v.v... mà Aryasamaj sẽ ganh đua với

hội truyền-giáo " Ramakrishna Mission " sau

này .

Tôi đã nói khá đủ để chúng-minh cái đòn

bẩy dân-tộc, là nhà đạo-sĩ Sannyasin cứng dắn,

có tinh-thần lãnh-tụ ấy như thế nào. Ông là một

lực-lượng mãnh-liệt nhất của hành-động hiện-

tại, của hành-động tức thì của Ấn-Độ nhất thời,

vào lúc thức-tỉnh ý-thức dân-tộc và phục khởi

SRI RAMAKRISHNA

190

Hội giáo Aryasamaj của ông, dù ông có muốn

hay không, nó đã dọn đường cho cuộc khởi-

nghĩa ở Bengale năm 1905 ; chúng ta lại còn sẽ

thấy nó ở đấy. Nó đã là một công xưởng náo-

nhiệt nhất cho cuộc tái-thiết và tổ-chức chủ-

nghĩa dân-tộc. _ Tôi cảm thấy ở ông buổi ra

quân. Cái gì làm sức mạnh ở ông, làm nhược

điểm của ông. Lý-do tồn-tại của ông là trong

hành-động, và đối-tượng của ông là dân-tộc.

Hành-động hoàn-thành và dân-tộc lập rồi, như

thế đối với một dân-tộc nào khác không có

viễn-tượng thì có lẽ tất cả là đã hoàn-tất. Đối

với Ấn-Độ Vũ-trụ, Ấn-Độ Thế-giới thì tất cả

còn phải làm .


191

SỰ GẶP-GỠ GIỮA RAMAKRISHNA

VÀ CÁC NHÀ ĐẠI MỤC DÂN

CỦA ẤN-ĐỘ

Đây là những nhà mục dân lớn, những

vua mục-sư của Ấn-Độ, vào giờ phút xuất-hiện

trên các ngọn núi, ngôi sao Ramakrishna ra

khỏi mây mờ .

Trong số bốn nhân-vật kia, lẽ dĩ-nhiên là

ông không có thể biết được vị tiên-phong đầu

tiên là Ram Mohun Roy. Nhưng ông biết tự

thân ba vị kia. Ông đi đến thăm họ, trong lòng

khao-khát Thượng-Đế không bao giơ mãn-túc,

khiến ông luôn luôn tự hỏi :

SRI RAMAKRISHNA

192

_ " Còn có nguồn suối Thượng-Đế

nào khác, họ đã thấy mà tôi chưa được

uống nước đó ? "

Nhưng con mắt từng-trải của ông đã sớm

phán-xét họ ; và cúi xuống các suối kia, nếm

với một lòng nhiệt-tín, ông ngẩng lên cười với

nụ cười vui tinh-khôn : " Suối của họ ngon

hơn... "

Ông chẳng phải hạng người để cho sự

khoa-trương, sự vinh-quang hay là sự hùng-

biện làm quáng mắt. Mắt ông xếch, không

chớp, trừ phi bên trong chúng đã chạm với ánh-

sáng chúng tìm : _ cái nhìn của Thượng-Đế.

Chúng nhìn suốt qua lồng ngực như qua tấm

kính, tò mò chúng soi mói vào tim. Điều chúng

thấy bất ngờ có khi gây lên ở người khách

không kín-đáo một trận tức cười, không ác ý .

Câu chuyện chính, tự ông kể lại về cuộc

ông viếng thăm, Devendranath Tagore oai-


193

nghiêm, là một cảnh hài-kịch nhỏ thú-vị, trong

đó biểu-diễn tự-do cái điệu hài-hước nhạo-báng

với sự tôn kính vô-lễ của " đứa em " đối với

ngài đại giáo-chủ _ nhà " vua đạo-sĩ Janaka "...

_ một hôm có một trong các người thăm-vấn

hỏi ông rằng : _ " Phải chăng không có thể hòa-

giải thế-tục và Thượng-Đế ? Ông nghĩ thế nào

về Devendranath Tagore ?

Ramakrishna dịu-dàng nhắc lại : " Deven-

dranath Tagore... Devendranath... Devendra...

Rồi ông vái mấy lần. Rồi ông nói : _ " Ông có

biết không ?... Ngày xưa có một lần, một người

có thói quen làm lễ linh-đình mở hội Durga

Pûjâ ( cúng Thánh Mẫu ). Người ta sinh tế

nhiều cừu từ sáng đến tối. Sau vài năm sinh tế

mất vẻ huy-hoàng. Có người nói với gia-chủ :

" Sao mà lễ giảm đi quá thế ? " Gia-chủ đáp :

" Vì ngày nay răng tôi rụng hết rồi ."

Người kể chuyện khiêm lễ nói tiếp :_" Ấy

thế đấy, lẽ tự-nhiên là vào tuổi cao này,

Devendranath thực-hành định-niệm ."

SRI RAMAKRISHNA

194

Ngừng một lúc, ông lại vái và thêm :

" Nhưng đấy là một người chắc chắn là vĩ-

đại..."

Rồi ông kể lại buổi viếng thăm của ông :

_ ( Ramakrishna được người bảo-trợ của mình

là Mathur Babu, vốn là đạo-hữu của Deven-

dranath, giới-thiệu với ông này. Trong cuộc

thăm viếng có một chi-tiết lạ, đáng được khoa-

học sinh-tâm-lý chú-ý, là khi vừa giới-thiệu

xong, Ramakrishna yêu-cầu Devendranath cởi

áo để cho ông thấy ngực. Devendrananth

không hề ngạc-nhiên, liền thuận theo. Mầu da

ông này đỏ thắm, Ramakrishna ngắm nhìn và

chẩn-đoán : " Vâng, Ngài đã thấy Thượng-Đế."

Vì rằng cái sắc da hồng ấy còn ở ngực là một

dấu-hiệu đặc-biệt của sự tập-luyện khoa đạo-

dẫn ( Yoga ), và sau này Ramakrishna cũng

không quên quan-sát ngực của đệ-tử mình,

năng-lượng hô-hấp, mạch máu chạy đều trước

khi cho phép hay ngăn cấm những thực-hành

tập Chính-Định ). _ " Khi tôi vừa thấy ông, lời

Ramakrishna kể lại, ông ta thoạt tiên có vẻ hơi


195

kiêu... Ôi, lẽ đương nhiên ! Ông đầy đủ của

cải : quí-phái, uy-tín, giầu-sang... Bỗng nhiên

tôi đi vào trạng-thái, trong ấy tôi có thể nhìn

suốt qua một người : bấy giờ tôi coi những kẻ

giầu-sang nhất, bác-học nhất như là cỏ rác, nếu

tôi không thấy được ở họ hình-ảnh Thượng-

Đế... Và một nụ cười thầm nở nơi tôi... Tôi

phát-hiện người này vừa hưởng-thụ thế-gian

vừa sống cuộc đời tin-ngưỡng tôn-giáo ; ông ta

có nhiều con, đều còn trẻ, mặc dầu ông là một

đại đạo-sĩ trí-tuệ ( Jñãnin ) ; và đời không từ-

chối ông điều gì hết. Tôi nói với ông : _ " Ông

là Vua Janaka ngày nay. Vua hưởng-thụ thế-

gian mà đồng thời đạt tới những thực-hiện tối

cao. Ông ở tại thế-gian mà tinh-thần ông bay

bổng lên tới Thượng-Đế. Xin ông cho tôi nghe

chút gì về Ngài ! "

Devendranath bèn đọc cho Ramakrishna

nghe những trang thơ Veda tuyệt-diệu :

" Vũ-trụ này như giá nến nhiều

ngọn. Và mỗi người chúng ta là một giọt.

SRI RAMAKRISHNA

196

Nếu chúng ta không thắp thì tất cả giá nến

trở nên tối om... Thượng-Đế đã tạo nên

loài người để tán-dương sự vinh-quang

của Ngài... "

Rồi câu chuyện vấn-đáp giữa hai bên

tiếp-tục với điệu lịch-sự thân-mật. Deven-

dranath hết sức kinh-ngạc về con mắt sáng như

đèn của Ramakrishna. Ramakrishna là khách

của ông và ông đã mời Ramakrishna đến dự

buổi lễ ngày hôm sau ; nhưng ông có yêu cầu

ông này " nên che kín thân-thể hơn " nếu có

đến dự, vì rằng người lữ-hành bé nhỏ đó đã

không diêm-dúa về y-phục. Ramakrishna trả

lời với cách hòa-nhã tinh khôn là không mong

được ở ông điều ấy, ông vẫn là ông, ông sẽ đến

như ông lúc này. Và hai bên từ-giã, rất thân

hữu. Nhưng sáng hôm sau có người mang đến

cho Ramakrishna một lá thư rất lễ-phép của

ông chúa vương-giả xin ông đừng mất thì giờ

đến nữa .


197

Và thế là hết. Như con mèo vẫy chân,

vuốt ve không cào cấu, nhà quí-tộc tránh sang

một bên, ở lại trong thiên-đường duy-tâm lý-

tưởng .

Dayananda còn bị ước đạc, xét đoán, lên

án rẻ tiền hơn nữa. Phải nhận rằng vào lúc hai

người gặp nhau (đầu năm 1873 ) thì Hội giáo

Aryasamaj chưa thành-lập, nhà cải-cách còn

đang trên đường vận-động. Ramakrishna đến

quan-sát ông, nhận thấy ở ông " có chút quyền

năng " _ nghĩa là có thực tiếp-xúc với thiêng-

liêng " _ Nhưng tính-tình mất bình-tĩnh và

hiếu-động, vũ-lực hiếu-chiến của chiến-sĩ cho

Vedas, sự hăm-hở sốt nóng, muốn tranh thắng

và khuất-phục người khác phải theo cái lý của

mình, điều này có vẻ làm hại cho sứ-mệnh của

ông ta. Ramakrishna thấy ông ta ngày đêm

biện-giải về Thánh Kinh, vặn vẹo ý-nghĩa của

nó, muốn xây-dựng bất cứ bằng giá nào một

giáo-phái mới. Theo con mắt của Ramakrishna

thì tất cả dụng ý chiến-thắng cá-nhân và tục-thế

SRI RAMAKRISHNA

198

làm ô-uế tình-yêu Thượng-Đế chân-thật. Ông

xa lánh Dayananda .

Sự giao-thiệp với Keshab Chunder Sen có

một tính-cách khác hẳn : thân-mật, âu-yếm và

lâu bền .

Trước khi kể lại mối liên-lạc ấy, tôi phải

tỏ bầy ý tiếc rằng những đệ-tử của hai sư-phụ

đã để lại cho chúng ta những tường-thuật quá

thiên-lệch. Giữa hai phe, mỗi phe đều tìm cách

" lệ-thuộc-hóa " " bậc người của Thượng-Đế "

của đối-phương cho ông Thánh của phe mình.

Tuy rằng đệ-tử của Ramakrishna luôn luôn nói

về Keshab với cảm-tình kính-nể, họ hài lòng về

chỗ ông đã tỏ lòng tôn kính bậc Paramahamsa

( Đại Thánh ). Nhưng một số đệ-tử của Keshab

không tha-thứ cho Ramakrishna về thế-lực của

ông đã có, hay là có vẻ có, đối với sư-phụ của

họ ; và để phủ-nhận cái ảnh-hưởng ấy mà ông

có thể có được, họ đua nhau đào sâu, giữa hai

phe, cái hố tư-tưởng bất-khả xâm-phạm ; họ

khủng-khỉnh, làm như là không biết chân giá-


199

trị của Ramakrishna ; và sự thù-hận, mạt sát

nhau lan tràn ra tới người truyền-bá, để làm

thắng Phúc-Âm của mình : Vivekananda .

Tôi thông-cảm, sau khi đã đọc những

trang sách đẹp và mới mẻ của Keshab, trong đó

báo-hiệu trực-tiếp những tư-tưởng và hành-

động của Vivekananda, tại sao Hội Brahmo-

saimaj khó chịu về sự yên-lặng và bỏ quên của

" Sứ-đồ Ramakrishna " về những điểm ấy. Tùy

theo khả-năng của tôi, tôi sẽ cố sửa chữa điều

bất-công ấy mà tôi ngờ là vô-tình. Nhưng

không có gì sai-lầm hơn để bảo-vệ kỷ-niệm

cho Keshab như một số tín-đồ Brahmosamaj đã

làm, là gán cho ông sự hẹp-hòi của họ, và ném

vào bóng tối tình thân-ái vô-tư của ông đối với

Ramakrishna. Trong suốt cuộc đời của Keshab,

điều đáng kính, đáng yêu không gì quí-báu hơn

đối với chúng ta, chính là thái-độ thân-ái và

kính-nể mà con người vĩ-nhân ấy tới đỉnh vinh-

quang, đại đạt trong tư-tưởng ngay từ đầu và

giữ tới cùng đối với anh nhà quê ( Poverello )

làng Dakshineswar, bấy giờ rất ít ai biết tới hay

SRI RAMAKRISHNA

200

là không ai biết. Trong tinh-thần tự-ái, bị-

thương vì sự thân-mật của " người khùng

Thượng-Đế " với ông hoàng trí-thức, những

đệ-tử Brahmo càng chăm chú trích-dẫn những

văn-kiện của Keshab, kết án cao ngạo sự thần-

hóa hỗn-loạn như người ta đã gán cho

Ramakrishna, thì Ramakrishna càng là một sự-

kiện đặc-biệt hãn-hữu để cho Keshab chú-ý .

Nếu sự thực Keshab, khác với phần lớn

các nhà tôn-giáo Ấn-Độ, là ông không từng có

Sư-phụ ( Gourou ) đứng trung-gian giữa ông và

Thần-linh _ vậy nên người ta không nên coi

Keshab như là đệ-tử của Ramakrishna, như đệ-

tử của Ramakrishna muốn hiểu _ cái tinh-thần

quảng-đại của Keshab sẵn-sàng công-nhận tất

cả cái gì cao cả, và ông vốn sùng-bái chân-lý

một cách quá tinh-khiết, để pha-trộn với lòng

tự cao. Bậc giáo-sư ấy luôn luôn sẵn-sàng thụ-

giáo. Ông nói : " Tôi là một kẻ học-trò bẩm

sinh. Tất cả sự-vật đều là thày tôi, tất cả động-

vật đều là thày tôi. Tôi học-hỏi tất cả ... " Vậy


201

thì làm sao ông lại không học-hỏi " con người

Chư Thần " kia ?

Keshab bấy giờ đang ở với đệ-tử của ông,

trong một biệt-thự gần Darshineswar, vào

những tháng đầu năm 1875. Ramakrishna đến

gặp ông và nói với ông :

_ " Tôi nghe nói ông đã thấy

Thượng-Đế, tôi đến xem như thế nào ."

Thế rồi Ramakrishna cất tiếng hát bài

tụng Đức Mẹ Kali nổi tiếng, và giữa chừng ông

nhập-định thần-hóa. Điều này, đối với người

Ấn-Độ-giáo, dù đã được lý-trí giải-phóng, cũng

chỉ là một cảnh-tượng bình-thường. Và Keshab

hay đề-phòng những biểu-hiện sùng-bái hơi

bệnh-hoạn ấy, có lẽ không để ý mấy vào đấy,

nếu Ramakrishna, được người cháu ông gọi

ông tỉnh ra khỏi ý-thức Tam-Muội ( Samadhi )

đó, mà ông không tuôn ra một tràng những lời

tuyệt-diệu về Thượng-Đế Duy-nhất và Vô-

biên, và trong dòng cảm-hứng tuôn ra ấy lẽ

SRI RAMAKRISHNA

202

phải bóng bẩy vẫn không mất quyền. Keshab

lấy làm lạ. Ông bảo đệ-tử quan-sát. Sau một lúc

lâu, ông không còn nghi-ngờ là mình đang gặp

một nhân-vật hãn-hữu đặc-biệt. Rồi đến lượt

ông tìm đến thăm Ramakrishna. Hai người

thành đôi bạn. Keshab mời Ramakrishna đến

Thánh-thất Brahmosamaj, hay là đến đền ông

này mời đi chơi thuyền trên sông Hằng

( Gange ). Và lòng quảng-đại của ông cần có

người khác để san-sẻ nỗi vui-mừng và ân-huệ

mình khám-phá được, ông nói về Ramakrishna

trong khắp cả những bài diễn-thuyết của ông

cùng trên bài báo và tạp-chí ông viết bằng tiếng

Anh hay tiếng bản-xứ. Danh-tiếng ông đã

chinh-phục được, ông đem ra phụng-sự Rama-

krishna. Nhờ ông mà Ramakrishna, cho tới lúc

bấy giờ tiếng-tăm không ra ngoài phạm-vi

bình-dân ( trừ một ít trường-hợp ), bỗng một

sớm, một tối nổi tiếng trong giới trưởng-giả trí-

thức xứ Bengale và ngoài biên-giới .

Điều đáng trọng là sự khiêm-tốn của nhà

lãnh-đạo danh-tiếng của Hội giáo Brahmo-


203

samaj. Keshab cao-thượng, có đủ cả trí-thức

lẫn uy-thế, cúi đầu trước mặt một vị khách lạ,

không chút hiểu-biết sách vở, không hiểu

Phạn-ngữ ( Sanscrit ), chẳng muốn đọc sách,

không biết cả viết nữa, vậy mà sự thấu-thị

uyên-thâm của ông ta làm cho ông bối-rối. Ông

ngồi xuống chân người ấy như là một đệ-tử đối

với sư-phụ .

Tuy vậy, chớ bảo là tôi nói Keshab từng

làm đệ-tử của Ramakrishna ! Tôi nói vậy là để

ám-chỉ điều ấy cho một số tín-đồ cuồng tín của

phái Ramakrishna đã lầm. Không có gì xác thật

là Keshab đã lấy ở Ramakrishna những ý-

tưởng căn-bản. Tất cả ý-tưởng căn-bản của ông

ta đã thành-tựu rồi, trước khi ông gặp Rama-

krishna lần đầu. Ngay từ năm 1862, chúng ta

đã thấy ông quan-niệm hòa-điệu các tôn-giáo

và tính đồng-nguyên của chúng. Từ năm 1863

ông đã nói :

_ " Tất cả chân-lý là chung của tất

cả, bởi vì tất cả đều do Thượng-Đế.

SRI RAMAKRISHNA

204

Những chân-lý chẳng phải là Âu-châu

hay Á-châu, của anh hay của tôi."

Năm 1869, trong một bài diễn-thuyết về

Nhà Thờ tương-lai, ông nhìn-nhận toàn-thể các

tôn-giáo như là một đại hòa-tấu, trong đó mỗi

tôn-giáo giữ lấy một tính riêng, thanh-âm của

nhạc-khí của mình, âm vực của mình, tất cả

đều cùng nhau cất lên một Thánh-ca đại-đồng,

ca-tụng Thượng-Đế và loài người anh em .

Mặt khác, bảo rằng Keshab phải cần đến

Ramakrishna mới có được quan-niệm Ngôi

Mẹ, là sai lầm. Cái quan-niệm ấy ở Ấn-Độ vốn

có từ xưa nay, cũng như ở Tây-phương quan-

niệm Ngôi Cha. Ramakrishna không từng sáng-

tạo ra. Những tụng ca của Ramakrishna chứa

đầy trong ký-ức ông, ông lễ tụng Ngài với các

điệu. Hội Brahmosamaj đã đón nhận Mẫu-tính

của Thượng-Đế ngay từ thời giáo-trưởng

Devendranath. Và đệ-tử của Keshab tha hồ

trích-dẫn suốt công-trình của sư-phụ mình,

những lời cầu-nguyện Đức Mẹ .


205

Chắc hẳn ! Hai ý-niệm vĩ-đại : Đức Mẹ

Thần-linh và tình huynh-đệ của những người

sùng-bái, bất cứ cử-chỉ nghi-lễ và hình-thức

biểu-diễn như thế nào _ những ý-niệm ấy coi

như ý-niệm đã thuộc về Keshab rồi ; và đức tin

nhiệt-thành mà ông làm cho chúng nóng ấm...

Nhưng vấn-đề khác hẳn là chúng ta thấy chúng

được sống, sinh-động ở một Ramakrishna !

Người quê mùa Povezello không bận tâm với

thuyết-lý : ông hiện-tại, hiện-tại là chỗ tham-

thông các Thần-linh với sùng-bái đồ ; ông

hiện-tại là Đức Mẹ và Người Yêu ; ông nhìn

thấy Bà, người ta thấy Bà qua ông, người ta sờ

thấy... bậc Thiên-tài của tâm truyền-cảm cho

những ai tới gần hơi thở nóng hổi của Nữ-Thần

và sự tiếp-xúc với cánh tay từ-mẫu mỹ-miều...

Cảm kích thay ! Và Keshab đã cảm-động về

điều ấy, vốn ông cũng là một Bhakta, một tín-

đồ vì Tình-Yêu !...

Nhà viết tiểu-sử Ramakrishna là Chira-

nyïb Sarma viết : " Tính-tình hồn-nhiên, chất-

phác, êm ái, có duyên, đáng mến của Rama-

SRI RAMAKRISHNA

206

krishna nhuốm mầu vào con đường yoga của

Keshab, vào quan-niệm trong trắng về tôn-giáo

của ông ta ."

Và một sứ-đồ Nhà Thờ của Keshab là

Babu Girish Chundra Sen cũng viết : " Chính ở

Ramakrishna mà Keshab tiếp-nhận cái ý-tưởng

cầu-nguyện Thượng-Đế với danh-hiệu Đức Mẹ

ngọt-ngào, với tính chất-phác của một đứa

trẻ..."

Tôi chỉ ghi những chữ cuối, bởi vì tôi vừa

bấy-tỏ rằng Keshab không phải chờ đến Rama-

krishna để cầu-nguyện Đức Mẹ. Những điều

mà Ramakrishna mang lại cho ông là tình-yêu

mới mẻ, sự xác-thực trực-tiếp _ cái tâm-hồn trẻ

thơ .

Do đấy mà Keshab bắt đầu phát-biểu,

không phải sự phát-minh " Tân-pháp Thiên-

khải " năm 1875, mà là con đường của ông gặp

con đường của Ramakrishna _ lại chính là lời

phát-biểu sự bồng-bột gây ra của tín-ngưỡng và


207

sự hoan-hỷ khiến ông phải kêu lớn tiếng Sứ-

mệnh này cho thế-giới biết .

Ramakrishna đối với tín-đồ Brahmos là

một khích-động lạ-lùng, ngọn lưỡi lửa, vào dịp

Thánh-linh giáng-lâm múa trên đầu sứ-đồ, và

đốt cháy trong khi soi-sáng chúng. Ông là

người bạn chân-thành của họ, và một chứng-

nhân phán-xét họ. Ông có nhiều tình-cảm đối

với họ đồng thời với sự phê-phán tinh-khôn .

Ngay từ những dịp viếng thăm Brahmo-

samaj đầu tiên, con mắt thức-tỉnh của ông

thích-thú, đã soi thấu qua sự sùng-bái có vẻ

ước-lệ của những người lương-thiện ấy. Ông tự

kể lại với giọng hài-hước :

_ " Chủ lễ bảo chúng : “ Hãy vào

tham thông với Ngài ! ” Tôi bèn chờ :

“ Bấy giờ họ sắp nhập vào trong nội-giới

và thâm-nhập lâu lâu...” Nhưng chưa

được vài phút trôi qua, họ đã lại mở mắt

ra. Tôi rất ngạc-nhiên... “ Sao người ta có

SRI RAMAKRISHNA

208

thể thấy Ngài sau một định-niệm hời-hợt

như thế ?...” Khi tất cả xong suôi, và

chúng tôi còn lại một mình, tôi nói với

Keshab : “ Tôi đã quan-sát thánh-hội ông

định-niệm, mắt nhắm. Ông có biết họ làm

cho tôi tưởng đến cái chi không ?... Đôi

khi ở Darshineswar tôi thấy một đàn khỉ

ngồi dưới gốc cây, ngay đơ... hình-ảnh

của sự ngây-thơ... Chúng đang tâm-niệm

về những trái cây, những củ và những vật

gì khác ăn được để chúng đi ăn trộm, vài

phút sau đó... Sự tham-thông của các đệ-

tử ông bữa này với Thượng-Đế, này

Keshab ạ, sự thực không đứng đắn

hơn...” "

Trong một bài Thánh-ca của Brahmo có

câu : _ " Tưởng-niệm Ngài và thờ Ngài bất cứ

lúc nào, cả ngày ! "

Ramakrishna bắt người hát ngừng lại, và

nói : " Hãy đổi câu thơ ấy đi, mà nói : _ “ Hãy

cầu-nguyện Ngài và tôn thờ Ngài hai lần một


209

ngày mà thôi ! ”... Nói điều mình làm thực-

sự ! Tại sao nói dối với Vô-Biên ?... "

Hội giáo Brahmosamaj của Keshab làm

nâng cao đức-tin với một giọng cố ý cầu kỳ,

trừu-tượng, trịnh-trọng, có cái gì giống như

giáo-hội Anh-quốc. Người ta luôn luôn cảm

thấy nó đề-phòng chống với tất cả nghi-ngờ

ngẫu-tượng-giáo. Ramakrishna có cái thú tinh

ma là đổ cho họ, chính họ là ngẫu-tượng-giáo

thiếu nhiệt-thành. Một hôm ông nghe Keshab

kể lể trong một bài cầu-nguyện tất cả những

đức tính hoàn-hảo của Chúa, ông bèn hỏi :

_ " Tại sao ông làm cái thống-kê ấy ? Phải

chăng một người con trai nói với cha nó : " Ồ

cha tôi ơi, cha có bao nhiêu nhà, bao nhiêu

vườn, bao nhiêu ngựa v.v....! " Lẽ tự-nhiên là

người cha phải để tài-sản của mình cho con

mình hưởng-thụ. Nếu ông nghĩ đến Chúa và

những ân-huệ của Ngài như là cái gì phi-

thường thì ông sẽ không bao giờ thân-mật được

với Ngài, ông không có thể đến gần Ngài...

Đừng nghĩ đến Ngài như là xa-lạ với mình !

SRI RAMAKRISHNA

210

Quan-niệm Ngài như người thân nhất của

mình. Bấy giờ Ngài sẽ biểu-hiện cho ông...

Ông không nhận thấy rằng những Thuộc-tính

của Ngài mà ông mê-ly đó, làm ông thành

ngẫu-tượng-giáo ?"

Keshab phản-đối ; ông bị chạm vào

nhược điềm, ông kêu lên rằng ông chiến-đấu

ngẫu-tượng-giáo, rằng Thượng-Đế ông tôn-thờ

là một Thượng-Đế vô-hình. Ramakrishna bình-

tĩnh trả lời :

_ " Thượng-Đế ở trong hình-tướng

và Ngài vô-hình. Những hình-ảnh và

biểu-tượng khác đều cũng có giá-trị như

các Thuộc-tính của ông. Nhưng những

Thuộc-tính ấy không khác gì ngẫu-tượng,

là những hình-tướng cứng dắn và giá

lạnh."

Và ở chỗ khác :

_ " Ông muốn hạn hẹp và thiên-lệch

ư ?... Tôi, tôi có khát-vọng nhiệt-thành


211

thờ Chúa càng nhiều cách bao nhiêu càng

tốt bấy nhiêu ; vậy mà lòng khao-khát của

tôi không bao giờ được mãn-nguyện. Tôi

muốn thờ cúng Ngài với hoa quả _ niệm

danh Thánh trong cô-tịch _ mạc niệm về

Ngài, hát bài ca tụng Ngài, nhẩy múa

trong niềm vui mừng Chúa !... Những ai

tin Thượng-Đế vô-hình, đạt tới Ngài cũng

như những ai tin Ngài với các hình-tướng.

Chỉ có hai điều thiết-yếu là đức tin và

quên mình ... "

Tôi phiên dịch những chữ đã bạc mầu.

Điều mà tôi không có thể truyền-thông được là

sự hiện-diện thực-tại, sự phản-chiếu của nhân-

cách, tiếng nói, đôi mắt và miệng cười hấp-dẫn

_ không một ai đã được tiếp-xúc mà có thể ra

khỏi được ảnh-hưởng của chúng _ đấy là sự

xác-nhận sống động về Ramakrishna, nó in vào

khán-giả cái hình người mà lời nói, không phải

như chúng ta, là một cái áo lùng-thùng và tô-

điểm, nó giấu-giếm nhiều hơn là nó tưởng đã

SRI RAMAKRISHNA

212

diễn-dịch nguồn sống thâm-trầm, khó bắt được:

nguồn sống thâm-trầm nổi hiện ; và Thượng-

Đế kia, đối với phần lớn những người ( tôi nói

những người tín-ngưỡng ) là một cái khung tư-

tưởng, trong đó bức họa không thể đạt được thì

mắt nhìn không thấy được, " cái kiệt tác vô

danh ". Thượng-Đế kia, người ta thấy khi thấy

con người đó, thấy con người lặn chìm vào

Thượng-Đế đó, trong khi nói với anh, ví như

một người tắm lội, lặn xuống nhô lên ngay tức

thì, còn ướt lướt mướt và mang theo mùi rong

bể, vị muối của Đại-dương. Với những luồng

khí phát tán ấy, ai có thể tránh được ? Một

tinh-thần khoa-học Tây-phương có lẽ đã phân-

tích hóa-chất. Nhưng bất luận những thành-tố

thế nào, sự thực-tại tổng-hợp của chúng thì

không thể nghi-ngờ được. Những kẻ đa nghi

nhất có thể sờ thấy con người ngụp lặn đó, nó

ngoi lên từ trong vực thẳm của Mộng, và có thể

bắt được ở tại thân người ấy còn những phản-

ảnh của sản-vật đáy biển. Keshab với một vài

đệ-tử của ông đã phải say sưa trong không khí

ấy vậy .


213

Phải đọc qua một vài cuộc đối-thoại kỳ-lạ

của vị Platon Ấn-Độ đó diễn ra ở du-thuyền

với Keshab trên giòng sông Hằng ( Gange ).

Người kể lại đã trở nên nhà thuyết-giáo Phúc-

Âm của Ramakrishna, là người đầu tiên ngạc

nhiên về một sự gặp-gỡ như thế, có thể xẩy ra

giữa hai tinh-thần trái-nghịch như thế. Mảnh

đất chung sẽ ra sao giữa " con người Thần-linh

và con người thế-tục, đại trí-thức, Keshab, thân

với người Anh mà lý-trí kết án các Thần ?...

Tất cả đệ-tử của Keshab xúm chung-

quanh hai vị hiền, trong buông thuyền như là

đàn ruồi ở cửa tò-vò. Nhưng từ môi Rama-

krishna, mật ngọt của lời nói vừa chẩy ra thì

đàn ruồi bắt đầu ngụp lặn vào trong thích-thú

mê-ly ...

_ " Cho đến nay, đã hơn bốn mươi

năm qua mà việc đã xẩy ra, và tất cả điều

Paramahamsa ( Ramakrishna ) đã nói còn

in trong ký-ức tôi những nét không có thể

nhòa. tôi chưa từng bao giờ được nghe

SRI RAMAKRISHNA

214

một người nói như ông... Vừa nói, ông

vừa sát đến gần Keshab, đến nỗi vô-tình

ông gần ngã vào đùi Keshab. Nhưng

Keshab ngồi yên, hoàn-toàn bất-động, và

không làm gì để lui ra cả..."

Ramakrishna nhìn chăm chú âu-yếm tất

cả bộ mặt chung-quanh, và ông tả tính-tình

từng người. Tất cả trong nét mặt, con mắt trước

hết, rồi đến trán, mũi, răng, môi, tai nữa, tất cả

đều là một thứ ngôn-ngữ mà ông có chìa-khoá.

Đương khi ông nói với giọng lắp êm-ái đáng

yêu, ông đi đến đề-tài Nirakara Brahman

( Thượng-Đế vô-hình )...

" ... Đương khi ông nhắc đi nhắc lại

chữ " Nirakara ", ông êm đềm đi vào

nhập-định Tam-muội ( Samadhi ) khác

nào người lặn ngụp chìm xuống đáy bể...

Chúng tôi hăm-hở quan-sát ông... toàn

thân-thể thõng ra, rồi ông trở nên hơi

cứng. Đường gân hay thớ thịt không chút

co-quắp. Không chút động-đậy. Hai bàn


215

tay đặt trên đùi, ngón tay sẽ gài với nhau.

Dáng ngồi của thân-thể thoải-mái, nhưng

hoàn-toàn bất-động. Mặt hơi ngẩng lên,

hết sức bình-tĩnh. Hai con mắt không

nhắm hẳn, hé mở, nhãn cầu không đảo

lộn, không lệch, nhưng đứng nguyên...

Môi hé mở, mỉm cười sung sướng, làm lộ

hàm răng trắng bóng. Không một bức

hình nào có thể tả xiết cái miệng cười

huyền-diệu đó... "

_ ( Nagendranath Gupta )

Người ta gọi ông thức tỉnh bằng cách hát

bài ca tụng ...

" ... Ông mở mắt to, nhìn chung-

quanh, ngạc nhiên. Bản nhạc dừng lại.

Paramahamsa nhìn chúng tôi, hỏi :

“ Những người này là ai ? ” _ Rồi ông

đập mạnh mấy cái xuống đỉnh đầu, kêu

lên : “ Xuống ! xuống !...” Ông thức dậy,

trở lại ý-thức bình-thường và hát bài ca

tụng Đức Mẹ Kali với giọng êm dịu..."

SRI RAMAKRISHNA

216

Ông ca hát đồng-nhất-tính của Đức Mẹ

Thần-linh với Tuyệt-đối. Ông hát trò chơi thả

diều các linh-hồn, mà Đức Mẹ thả bay lên, giữ

chúng buộc vào sợi giây Ảo-hóa :

" ... Thế-giới là đồ chơi của Đức

Mẹ. Thích-thú của Bà là để cho một hai

cái diều đứt giây, thoát khỏi tuồng Ảo-

hóa, trong số hàng ngàn cái. Đấy là trò

chơi của Bà. Bà nháy mắt tinh-nghịch nói

thầm tâm-sự với linh-hồn nhân-loại :

_ Hãy ra sống trong thế-gian, cho tới

chừng nào ta sai bảo làm việc khác !... "

Rồi bắt chước Bà, Ramakrishna quay vào

các đệ-tử của Keshab, với vẻ riễu cợt bao dung

để cùng cười với nhau :

_ " Các anh ở tại thế-gian. Hãy ở

đấy ! Không phải vai-trò của các anh là

bỏ đi. Các anh rất đúng ở vị-trí của các

anh, vàng mười và vàng pha, đường và

mật... Chúng tôi chơi một trò mà phải


217

mười bẩy điểm mới gọi là được. Tôi, tôi

đã vượt quá mức, tôi thua. Các anh, người

khôn-ngoan, các anh chưa được đủ điểm,

nhưng các anh có thể tiếp-tục trò chơi...

Sự thực dù các anh sống tại-gia hay là

trong thế-gian, điều ấy không quan-trọng

mấy, miễn là các anh không mất tiếp-xúc

với Thượng-Đế..."

Chính trong những câu chuyện nói một

mình ấy, mà sự quan-sát với sự xuất-thần hòa-

hợp với nhau lạ-lùng, lẽ phải riễu-cợt với suy-

tư cao-siêu nhất, mà Paramahamsa (Đại Thánh-

hiền) cởi mở những ngụ-ngôn đẹp, kể trên về

cái " Giếng Thần nhiều bậc " và về Đức Mẹ

Kali, Con Nhện. Ông ý-thức quá tế-nhị về

thực-tại, nhìn thấy quá rõ tận đáy lòng các

người ngồi nghe ông để mơ tưởng có thể kéo

chúng lên trạng-thái tâm-hồn giải-thoát của

ông. Ông ước-lượng hiền-trí của ông với lực-

lượng của chúng ; ông không đòi ở chúng điều

gì hơn là cái sức của chúng có thể mang được,

_ nhưng phải mang cho trọn vẹn ! Điều trước

SRI RAMAKRISHNA

218

hết là ông truyền cho Keshab và đệ-tử ông này,

sự bao-dung và quảng-đại trí-thức hơn để phát-

hiện sự chính-đáng của các quan-điểm khác

nhau hết sức ( và cho tới nay, họ tin là đối-lập

không có thể nào dung-hòa được ) _ trước hết

tất cả là tinh-thần sống-động, hơi thở sáng-tạo.

Ông cởi trói chân tay và nắn mềm lại cho bọn

trí-thức ấy, chúng đang bị tê-liệt trong ống

máng lý-trí _ các lý-trí _ Ông lôi chúng ra khỏi

các cuộc tranh-biện trừu-tượng... " Hãy sống,

yêu và sáng-tạo !... " Máu của họ bắt đầu lưu-

thông ...

_ " Sáng-tạo là làm như Thượng-Đế,

lời ông nói với Keshab, bấy giờ ông này

đang phí sức vào những cuộc tranh-biện

không cùng và vô hiệu. Khi nào ông tràn

đầy bản-thể của tất cả sinh-tồn, thì tất cả

điều ông nói ra đều trở nên thật. Những

thi-sĩ từng ca tụng từ đời nọ sang đời kia

chân-lý và đạo-đức. Phải chăng điều ấy

đã làm cho độc-giả trở thành đạo-đức và

chân-thật ? Nhưng khi có một người vô-


219

ngã sống chung với chúng ta, những cử-

chỉ của y trở nên những tiếng đập của trái

tim đạo-đức ; tất cả điều y làm cho người

khác, cải-thiện cả giấc mộng tầm-thường

nhất của chúng, tất cả cái gì y chạm tới

đều trở nên tinh-khiết và chân-thật ; y trở

nên cha sinh của thực-tại. Và cái gì y

sáng-tạo ra thì không bao giờ biến mất.

Đấy là điều tôi không đợi ở nơi ông. Hãy

làm câm đàn chó sủa ! Con voi Thực-thể

hãy rống vang lên như kèn lệnh Thiên-

phúc ban xuống cho tất cả vạn-hữu ! Ông

có quyền-năng ấy. Ông có muốn sử-dụng

không ? Hay là ông đem phung-phí cuộc

đời ngắn-ngủi này vào việc tranh-đấu với

người ta ?... "

_ ( Mukerji _ " Le Visage du Silence " )

Keshab nghe lời khuyên nhủ. Ông lại bắt

rễ trong cái đất nóng hổi của đời sống giác-

quan, đời sống được nhựa máu Bản-thể tắm

gội. Ramakrishna đã làm cho ông cảm thấy

rằng dù là cái cây hèn mọn nhất của tư-tưởng

SRI RAMAKRISHNA

220

nhân-loại, không một mầm-mống nào là không

có cái nhựa sống ấy. Keshab tự cởi mở lại cho

tình-thương để thông-cảm với các hình-thức

tín-ngưỡng, cả với một số tập-tục ngoại-biểu

mà ông vốn gạt đi. Người ta thấy ông khấn cầu

Thượng-Đế bằng danh-hiệu Çiva, Çakti,

Sarasvati, Lakshmi, Hari, đồng-nhất với đức-

tính Thần-linh. Suốt trong hai năm ông tập-

trung tinh-thần vào một trong cái đại-mô-phạm

tôn-giáo, những nhập-thể oanh-liệt của Thánh-

Thần : Jésus ; Bouddha ; Chaïtanya... mà mỗi

mô-thức đại-biểu một trong nhiều mắt của cái

Minh Kính vĩ-đại ; ông cố sức lần lượt thâu-

hóa lấy chúng để thực-hiện lý-tưởng đại-đồng

bằng sự tổng-hợp. Nhất là người ta thấy ông,

vào lúc lâm-chung, bị ám-ảnh bởi hình-thái

Bhakti : Sùng-bái là hình-thái thân-mật của

Ramakrishna : tình-yêu đắm say Đức Mẹ.

Những đệ-tử của Keshab nói với Ramakrishna,

khi ông này đến thăm Keshab những ngày sắp

mất, rằng : " Có một sự biến đổi lớn xảy ra...

Người ta thường thấy Keshab làm như nói với

Thánh Mẫu, lắng nghe Thánh Mẫu, nước mắt


221

ròng ròng... " Và Ramakrishna được biết điều

ấy, ngạc-nhiên vui-sướng, liền xuất-thần nhập-

định. Không gì cảm-động hơn, trong câu-

chuyện dài về cuộc gặp mặt cuối cùng giữa hai

người, đó là hình-ảnh Keshab bước tới, ốm

yếu, sắp chết, ho đến tắc thở, vịn vào tường,

dựa vào ghế bàn để lần bò gục xuống chân

Ramakrishna. Và Ramakrishna còn đang nửa

thực nửa mê trong trạng-thái nhập-thần, lẩm

bẩm nói một mình, còn Keshab, yên-lặng đang

như uống lấy những lời huyền-diệu ấy, như từ

Đức Mẹ tỏa ra . Những lời ấy bình-thản, đau

đớn và an-ủi, giải-thích cho ông ý-nghĩa thâm-

thúy những thống-khổ của ông và cái chết sắp

đến. Ramakrishna thấu-hiểu biết chừng nào

những rối loạn âm-thầm của cuộc đời tín-

ngưỡng và thương-yêu lo-lắng ấy ! Ông dịu-

dàng nói với Keshab :

_ " Ông đau bệnh. Điều đó có một

ý-nghĩa lớn đấy. Suốt thân-thể ông có bao

nhiêu lần kinh-nghiệm vươn lên sùng-bái

thâm sâu, vươn lên cầu tìm Chúa ? Bệnh

SRI RAMAKRISHNA

222

của ông mang chứng-tích của những xúc-

động ấy. Người ta không có thể có được

một ý-niệm gì về sự tàn-phá nó gây ra

trong cơ-thể vào lúc chúng phát-sinh. Một

con tầu lướt trên sông Hằng, không ai để

ý. Nhưng sau đấy, chẳng bao lâu, một làn

sóng lớn đập vào bờ và đem theo một

mảng đất. Khi lửa của Thần Quan châm

vào cái ngôi nhà mỏng-manh của thân-

thể, trước hết nó thiêu-đốt những dục-

vọng, rồi đến cái ngã giả, sau hết tất cả bị

thiêu... Ông không phải là đã xong hết.

Tại sao ông để cho tên ông ghi vào sổ nhà

thương của Thượng-Đế ? Người ta sẽ

không để cho ông ra khỏi nữa, chừng nào

người ta chưa ghi tên chữ “ khỏi ”..."

Rồi ông gọi đến hình-ảnh so-sánh duyên-

dáng của người làm vườn thiêng-liêng, đào bới

quanh gốc rễ cây hoa hồng quý để chúng có thể

uống hạt sương đêm ...


223

_ " Bệnh cố ý bới chung-quanh gốc

rễ bản-thể ông ..."

Keshab lặng-lẽ nghe và mỉm cười. Đấy là

nụ cười của Ramakrishna, trong lúc sẩm tối của

nhà tang và sự đau đớn của người bệnh, như ở

những bức họa của Rembrandt, tỏa ra một tia

sáng bình-tĩnh huyền-diệu. Ramakrishna chỉ

lên tiếng trịnh-trọng khi Keshab kiệt sức rời

ông đi : ông cấm con người sắp chết không

được ở tại buồng trong với phụ-nữ và con cái

nữa, mà phải ở tại chỗ nào một mình với

Thượng-Đế .

Và trong phút hấp-hối, người ta bảo rằng,

những tiếng cuối cùng của Keshab là : " Mẹ !

Mẹ ! ... "

Người ta hiểu rõ rằng nhà đại lý-tưởng

duy-tâm, tín-ngưỡng vào Thượng-Đế Lý-tính,

Từ-thiện, Công-lý và Chân-lý đó, những ngày

bi-kịch còn thấy mình quá xa với Đấng Tối-

Cao, Tối-Tối-Cao, mà ông ta cần tới được gần,

SRI RAMAKRISHNA

224

cần sờ thấy bằng bụi chân của Ramakrishna,

được nhìn và nghe thấy Ngài qua Ramakrishna

đã làm cho ông được mát-mẻ trong cơn sốt

nóng. Đấy là thực-nghiệm của các thời-đại.

Nhưng chính vì thế mà một số các đệ-tử tự-phụ

của Keshab không có thể tha-thứ cho Rama-

krishna. Và tôi cũng xin các đệ-tử của

Ramakrishna không nên lấy thế làm hãnh-diện.

Xin các vị hãy noi gương sư-phụ hiền-hòa của

mình ! Rất khiêm-tốn, sau khi Keshab mới rời

đi trong cuộc gặp-gỡ cuối cùng, tôi vừa kể trên,

Ramakrishna ngưỡng-mộ mà nói về sự vĩ-đại

của Keshab đã bắt-buộc cả thượng-lưu xã-hội

và tín-đồ chất-phác như ông phải kính-trọng.

Và ông luôn luôn hâm-mộ Hội giáo Brahmo-

samaj. Những phần-tử ưu-tú của Hội Brahmo-

samaj cũng đã tôn kính lại Ramakrishna, và đã

biết học-hỏi thêm nhờ có sự hiện-diện của ông

trong tập-thể của họ. Trí óc và trái tim họ đã

được mở rộng. Ảnh-hưởng của Ramakrishna

hơn là ảnh-hưởng nào khác đã vãn-hồi vào tư-

tưởng dân-tộc mình, khỏi cái tư-tưởng của một

giới thượng-lưu trí-thức Ấn-Độ bị làn sóng đầu


225

bán thế-kỷ khoa-học, chưa thâu-hóa của Tây-

phương làm cho mất gốc, đảo điên .

Một tỉ-dụ này đủ minh-chứng : đệ-tử vĩ

đại của Ramakrishna là Vivekananda đã từ

trong hàng-ngũ Brahmosamaj và giáo-phái bài

ngẫu-tượng kịch-liệt nhất ( một thời-gian ),

nhân danh Lý-tính Tây-phương, chống với tục-

truyền truyền-thống Ấn-Độ-giáo, mà sau này

ông phải học-hỏi để tôn-kính và bảo-vệ .

Trong sự thức tỉnh trở dậy của Ấn-Độ-

giáo, tư-tưởng chân-chính của Tây-phương

không có chi mất mát cả. Nhưng tư-tưởng

Đông-phương đã giữ-gìn được tính độc-lập của

nó. Từ nay, chính là giữa nhân-cách bình-đẳng

và tự-do mà sự hợp-nhất sẽ thực-hiện. Không

phải sự lệ-thuộc bên này vào bên kia, hay là

phải tiêu-diệt một trong hai nền văn-minh vậy .


227

KÊU GỌI ĐỆ - TỬ

Người ta nhìn thấy rõ-ràng điều mà Ấn-

Độ đã thu-lượm được trong sự gặp-gỡ của

Ramakrisha với Hội giáo Brahmosamaj. Những

lợi đắc ấy, đối với ông không rõ-rệt lắm, vậy

mà chúng không phải là không có thực .

Đây là lần đầu tiên ông xúc-tiếp cá-nhân

và liên-tục với giới thượng-lưu học-thức của

nước ông _ và qua nó, tiên-phong của tiến-bộ,

ông đã tiếp-xúc với những tư-tưởng Tây-

phương. Ông, hầu như hoàn-toàn, không biết

đến cái tính-tình ấy .

Ông không phải là người phản-ứng theo

như hạng tín-ngưỡng hẹp-hòi và cố-chấp, vội-

vàng đóng xập cửa hang mình lại. Trái lại, ông

mở cửa phanh ra, tò-mò khao-khát, ham ăn trái

cây sinh sống để không cần thưởng nếm đến

SRI RAMAKRISHNA

228

những ý-vị kia. Ông học-hỏi với con mắt nhìn

lâu, nó len lỏi như một ngọn cây leo vào tất cả

kẽ hở của ngôi nhà, tất cả chỗ ở khác nhau của

cùng một Chủ, tất cả những tinh-thần kia. Để

hiểu chúng trực-tiếp, ông tự là chúng. Ông

phối-hợp với quan-năng của chúng, hạn-độ

chúng và lượng-chừng cho mỗi cá-tính viễn-

tượng của ông về Bản-thể với bổn-phận cá-

nhân. Không bao giờ ông có ý-tưởng khuôn ép

chúng vào quán-tưởng và hành-động có thể

làm sai lạc bản-tính riêng của chúng. Đối với

ông, cho tới nay, hỷ-sả tôn-giáo là _ và còn là

để dùng vào việc riêng của ông _ tiếng đầu

tiếng cuối của chân-lý, ông khám-phá thấy rằng

phần-đông không dùng làm gì cả, và ông

không lấy thế làm lạ hay buồn phiền. Những

sai-biệt mà người ta đua nhau dựng lên, phân

cách chúng với nhau như là những hàng rào, thì

theo con mắt ông là những bụi hoa tô-điểm

cùng một cánh-đồng và tăng thêm phong-phú.

Ông hiểu tất cả. Ông yêu tất cả. Ông nhìn thấy

con đường của từng người và cái mục-đính đã

ấn-định của chúng ; ông nhìn thấy rõ-rệt hơn là


229

chúng thấy và ông chỉ đường cho chúng _

những người được chứng-kiến đều lấy làm lạ _

ông mượn ngay luận-điệu và tư-tưởng của

chúng. Không phải tính để thay đổi. Tinh-thần

ông nắm vững chặt tay lái của con thuyền. Và

nếu ông lái mỗi người về một điểm khác của

bờ, thì trước sau vẫn là bờ của Thượng-Đế.

Ông giúp họ, mà họ không chút ngờ, để đáp

vào bờ bằng chính phương-tiện của họ. Dưới

con mắt ông, tất cả tính-cách vốn là của

Thượng-Đế, thì phận-sự là phát-triển mỗi tính-

cách theo chiều hướng riêng để đưa đến chỗ

viên-mãn .

Cái hành-động tâm-linh ấy, mà ông

không từng cầu tìm, cho tới nay, thì cơ-hội

biểu-lộ cho ông là, ông vốn có năng-khiếu. Có

một câu của Tây-phương, mà thời-đại Phục-

hưng Ý-Đại-Lỵ ưa lấy làm cách-ngôn, cho

rằng : " Muốn là được " (Vouloir c'est pouvoir).

Phách-lối mỹ-miều của tuổi trẻ ! Nó chưa từng

thi-hành... Một người chân-thật không thích

nói suông, đối với y tất cả là hành-động, y lật

SRI RAMAKRISHNA

230

lại lá cờ châm-ngôn đó thành : " Được là

muốn " ( Pouvoir c'est vouloir ) .

Ramakrishna tri-giác thấy tất cả một lúc

là năng-lực của ông được ban và tiếng gọi của

thế-giới để sử-dụng chúng. Uy-thế của ông đối

với giới thượng-lưu trí-thức Ấn-Độ đã tỏ ra cho

ông thấy những nhược-điểm của chúng, những

nhu-cầu của những người trí-thức ấy, những

khát-vọng không thỏa-mãn, những khiếm-

khuyết trong giải-đáp của khoa-học đem lại cho

họ và sự cần-thiết đến việc can-thiệp của ông.

Và Hội giáo Brahmosamaj đã bầy-tỏ cho ông

thấy khả-năng của tổ-chức, sự tốt đẹp của một

tập-thể tinh-thần kết nạp những linh-hồn trẻ-

trung chung-quanh một người anh cả cùng hiến

dâng với chúng như một lẵng hoa tình-yêu lên

cho Người Yêu _ Đức Mẹ .

Kết-quả trực-tiếp là sứ-mạng của ông,

cho tới bấy giờ còn lờ-mờ, bắt đầu rõ-rệt ; nó

phản-hồi thành một hạch tâm tư-tưởng ý-thức


231

nóng bỏng để kết-tinh vào quyết-định. Rồi,

quyết-định đi sang động-tác .

Trước hết, nhìn toàn-diện đầy-đủ về mình

và Thượng-Đế của mình. Ông thấy Thượng-Đế

ấy ở tại bản-thân ông không mãn-nguyện như ở

tại các nhà tâm-linh thực-hiện khác (Sâdhakas)

với tự-giác cá-nhân. Ngài đòi ở ông tình-yêu và

phụng-sự loài người. Những phấn-đấu tâm-linh

của ông, những nhập-định thần-hóa, những

thực-hiện, chẳng phải để cho ích-lợi của riêng

mình ... " Vậy anh không phải của anh ". ( Sic

vos non vobis ) .

Chúng là để nhằm đường lối cho sự phát-

triển nhân-loại, cho một kỷ-nguyên thực-hiện

tâm-linh mới. Những người khác có quyền

khát-vọng giải-thoát và có thể hy-vọng. Ông

không, ông không có thể trông mong vào đấy.

Luôn luôn, hết thế-hệ nọ sang thế-hệ kia, ông

phải chạy đến cứu người khác, chừng nào

chúng bị nguy-khốn .

SRI RAMAKRISHNA

232

Và đây là khẩu-hiệu tập-hợp, lời cứu-thế

mà ông được uỷ-nhiệm để đem lại cho nhân-

loại hiện nay .

1/_ Tất cả tôn-giáo đều chân-chính _ xét trong

tinh-túy chúng và trong tín-ngưỡng thành-thật

của tín-đồ chúng. Sự khải-ngộ cái Chân-lý đại-

đồng ấy mà Ramakrishna đã đạt được bằng lẽ-

phải cũng như bằng trực-giác, là đối-tượng

đặc-biệt về sự xuất-hiện của ông tại thế-gian .

2/_ Ba trình-độ của tư-tưởng siêu-hình : _

Lưỡng-nguyên-luận ; Nhất-nguyên-luận "dung-

hòa" và Nhất-nguyên Tuyệt-đối, đều là những

độ đường trên con đường dẫn đến Chân-lý tối-

cao. Không có sự mâu-thuẫn giữa chúng với

nhau, chúng bổ-túc lẫn cho nhau và hoàn-

thành. Mỗi trình-độ hiện ra một cảnh thấu-thị

tùy theo quan-điểm tinh-thần của một hạng

người. Đối với đại-chúng bị giác-quan chi-

phối, thì hình-thức tôn-giáo Lưỡng-nguyên với

lễ-nghi, hình-ảnh, biểu-tượng rất ích-lợi. Trí-

thức thuần-túy có thể đạt tới được Nhất-nguyên


233

dùng-hòa ; nó biết có một cõi bên kia, nhưng

nó không được phép " thực-hiện " thế-giới bên

kia. Đây lại thuộc về một trình-độ khác :

Advaïta ( Bất nhị ) Tuyệt-đối Vô-hình, Bất khả

tự nghị, Vô ngôn, vượt quá các phương-tiện lý-

luận của ngôn-ngữ và của tinh-thần, mà khoa

Đạo-dẫn, tu-luyện Thiền-tông cho ta ý-vị trước

tiên. Đấy là kết-luận của " Thực-hiện "

( Réalisation ). Nó là Đồng-nhất-thể với Thực-

tại duy-nhất .

3/_ Với quá-trình tư-tưởng ấy, tự-nhiên có một

quá-trình phận-sự tương-đương. Người phổ-

thông sống trong thế-tục, có thể và phải làm

tròn phận-sự ở đời với tình thương chuyên-cần,

không chấp vào cái tư-ngã ( hay là ít ra cũng cố

vô-tư ), ví như người quản-gia coi sóc trong

nhà, nhưng bà ta tự biết nhà ấy không phải của

mình. Bởi lòng tinh-khiết và tình yêu, người ta

đi đến giải-thoát khỏi dục-vọng ! Nhưng phải

từng bước dần dần, kiên-nhẫn và khiêm-

nhường ...

SRI RAMAKRISHNA

234

_ " Chỉ nên đảm-đương những

hành-động tùy theo giới-hạn tư-tưởng và

mơ-mộng trong sạch của anh. Các anh

không nên nuôi bão-phụ với những sự-

nghiệp vĩ-đại, hãy làm những phận-sự

nhỏ vừa tầm với sức quên mình cho

Thượng-Đế. Rồi thì chừng nào lòng sả-kỷ

và tinh-khiết tăng-trưởng _ ( và sự-vật,

tâm-hồn trưởng-thành rất mau ) _ chúng

tự tìm ra con đường của chúng qua thế-

giới vật-chất và tỏa chiếu tốt lành vào

những người khác, cũng ví như sông

Hằng ( Gange ) khơi giòng qua lớp đá dắn

Tuyết-sơn ( Hymalaya ) để tưới đức lành

ra khắp hàng ngàn dặm xa ."

" ... Vậy chớ vội-vàng, mà bước đi

tùy theo với bước chân của mỗi người !

Chắc-chắn thế nào anh cũng tới đích.

Đừng chạy ! Nhưng tối kỵ là dừng lại !...

“ Tôn-giáo là một đường đi đưa đến

Thượng-Đế. Một con đường không phải

là một ngôi nhà ... ” _ “ Và con đường dài


235

chăng ? ” _ “ Đó là tùy đấy. Nó là con

đường chung cho tất cả. Nhưng bọn

người này đi đã từ lâu rồi, và cái đích gần

lại ...”

_ " Người thợ gốm phơi những bình

đất đã nặn ra ánh nắng mặt-trời. Trong số

có cái đã chín, có cái chưa. Đàn bò đi qua

dẫm nát... ( tức là chết )... Người thợ gốm

lượm lại mảnh vụn. Chừng nào các anh

chưa chín, người thợ gốm lại đặt anh vào

bàn nặn, y không để cho anh đi. Nhưng

khi ánh mặt-trời Thượng-Đế đã hoàn-

thành việc nung chín rồi, người thợ gốm

bỏ mảnh vụn lại, vì anh không còn ích-

dụng nữa, trên bình-diện Ảo-hóa. Tuy

nhiên, y còn giữa lại một vài cái trong số

những bình đã hoàn-thành để dùng làm

kiểu-mẫu cho nhân-loại ."

Ramakrishna là một trong những người

này. Và ông phải tìm những người ở giai-đoạn

kiếp chót ( dernière naissance ) để lập nên với

SRI RAMAKRISHNA

236

họ _ đấy là sứ-mạng riêng của ông và ý-muốn

của Đức Mẹ _ một tổ-hợp mới những người

truyền thừa và giảng-dạy thế-giới chân-ngôn

bao-hàm tất cả những lời khác. Và lời ấy là

" Đại-đồng ", Hợp-nhất và Đồng-nhất tất cả

phương-diện biểu-hiện của Thượng-Đế, tất cả

nhiệt-thành của tình-yêu và của trí-thức, tất cả

hình-thái nhân-loại. Cho tới ngày nay, mỗi

người chỉ mới tìm thực-hiện có một mẫu Bản-

thể. Người ta phải thực-hiện tất cả, đấy là

nhiệm-vụ hiện-đại. Và người nào đạt tới đấy,

tự đồng-nhất-hóa với tất cả và từng người anh

em sinh-hoạt của mình, phối-hợp với con mắt

chúng, quan-năng chúng, trí-não và tâm tình

chúng, người ấy là hỏa-tiêu và hướng-đạo của

thời-đại mới .

Vừa tri-giác cái thần-quan ấy xong thì

lòng ông như bị đốt cháy với ý-muốn thực-

hiện. Và như một người dụ chim, ông gọi lên

trong không-trung những tinh-thần có cánh bay

về tập-hợp chung-quanh tổ chim. Thời giờ đã

đến. Ông không có thể chờ đợi được nữa. Ông


237

phải họp chung-quanh mình cái ổ chim non của

mình. Ngày đêm ông bị ám-ảnh với cái ý-tưởng

về những bạn đồng-hành yêu mến. Ông kêu

gào trong lòng... _ " Không còn giới-hạn cho

nhiệt-vọng của tôi. Ban ngày, tôi còn tự-chủ

được ít nhiều. Tôi không còn có thể nghe thấy

điều gì người ta nói chung-quanh tôi... Chúng

( hình-ảnh đệ-tử mơ-tưởng ) tràn-ngập tinh-

thần tôi. Tôi nhìn thấy chúng. Tôi sắp đặt

những điều tôi sẽ nói với người này, với người

nọ... Nhưng tối đến, tư-tưởng về chúng đè nặng

lòng tôi... Lại một ngày đi qua mà chúng chưa

đến !... Chuông rung lên, cồng róng lên. Tôi

trèo lên mái nhà, trong đêm tối sập xuống, và

tim tôi thắt lại, tôi kêu gọi : _ " Đến đây, các

con tôi ! Các con hiện ở đâu ? Tôi không thể

sống vắng các con ... " Hơn cả người mẹ, hơn

cả người bạn, hơn cả người tình-nhân, tôi yêu

họ, tôi khát-vọng họ, và vắng họ tôi chết mất ."

Tiếng kêu của tâm-hồn mãnh-liệt ấy nổi

dậy trong đêm như đầu con rắn thần ; và sức

hấp-dẫn của nó ảnh-hưởng vào tất cả những

SRI RAMAKRISHNA

238

con chim trời chung-quanh. Từ bốn phiá,

chúng không hiểu những mệnh-lệnh nào, sức

mạnh gì thu-hút chúng, chúng cảm thấy như có

sợi giây vô-hình lối kéo , chúng quây-quần, sát

gần lại, và chẳng bao lâu, từng người lần lượt

đi đến .

Những đệ-tử đầu tiên đến trình-diện vào

năm 1879 là hai người trí-thức tư-sản tỉnh

Calcutta, hai anh em họ : một là Y-sĩ ở Calcutta

Medical College ( Phân-khoa Đại-học ) tuyệt-

đối duy-vật và vô-thần, Ramchandra Dutt ;

người kia, có vợ, chủ gia-đình, Manomohan

Mitra. Các ông này để ý vào vài hàng báo của

Hội Brahmosamaj nói đến Ramakrishna. Họ

đến và họ bị cuốn theo. Họ không xuất-gia hẳn,

và Ramakrishna cũng không khuyên họ rời bỏ

thế-gian. Nhưng con người phi-thường, với

tính-tình và vẻ quyến-rũ, đã chinh-phục họ.

Chính họ đã dẫn đến cho ông hai đệ-tử chính :

một người sau này trở thành tu-viện-trưởng đầu

tiên của dòng Ramakrishna, với pháp-danh

Brahmananda ( Rakhal Chandra Ghosh ) ; và


239

người thứ hai, mà thiên-tài sẽ rọi sáng Ấn-Độ

và thế-giới với pháp-danh Vivekananda

( Narendranath Dutt ) .

Trước khi dừng vào các nhân-vật chính,

đây là danh-sách _ tôi cố-gắng liệt-kê được

chừng nào thôi _ và sơ lược vào những nhân-

vật có tiếng nhất, đã tụ-họp chung-quanh

Ramakrishna, khoảng những năm 1879 và

1885 _ kèm theo lại-lịch và nghề-nghiệp :

_ 1879 : - 1 & 2 : Y-sĩ Ramchandra, và anh họ

là Manomohan Mitra .

- 3 : Latu, người làm của Ram-

chandra _ dòng-dõi hạ-lưu, đất Behar _ sau này

mang pháp-danh là Adbhutananda .

- 4 : Surendranath Mitra, tư-chức

giầu có của một hãng thương-mại Anh, có nhà,

hội-viên Hội giáo Brahmosamaj .

_ 1881 : - 5 : Rakhal Chandra Ghosh, con trai

của Zemindar ( chủ đất ), sau này là viện-

SRI RAMAKRISHNA

240

trưởng của dòng, với pháp-danh là

Brahmananda .

- 6 : Gopal, anh cả, buôn bán giấy,

sau này có pháp-danh là Advatiananda .

- 7 : Narendranath Dutt, thanh-

niên trí-thức, dòng-dõi Võ-sĩ Kshatriya, sau

này là Vivekananda .

_ 1882 : - 8 : Mahendra Nath Gupta, hiệu-

trưởng trường Cao-đẳng Vidyasagar High

School ở Shambazar Calcutta, _ sau này có

bút-hiệu M. viết " Phúc Âm của Ngài

Ramakrishna " ( Gospel of Sri Ramakrishna ),

và nếu tôi không lầm thì còn điều-khiển một

trường-học lớn, mà ông đã thiết-lập " The

Morton Institution " .

- 9 : Tarak Nath Ghosal, con một

nhà luật-sư, hội-viên Brahmosamaj, viện-

trưởng hiện-tại ( 1929 ) dòng Ramakrishna với

pháp-danh Shivananda .

- 10 : Jogendra Nath Chaudhury,

dòng Bà-La-Môn đất Darshineswar, gia-đình

quí-tộc, sau lấy pháp-danh là Yogananda .


241

_ 1883 : - 11 : Sasibhushan, sau này là

Ramkrishnananda .

- 12 : Saratchandra Chakravarti,

sau này là Saradananda, thư-ký của hội

Truyền-giáo Ramakrishna suốt phần tư thế-kỷ,

và là nhà viết tiểu-sử chính về Ramakrishna.

Ông cũng như vị trên, thuộc dòng Bà-La-Môn,

tỉnh Calcutta và là hội-viên Brahmosamaj .

- 13 : Kaliprasat Chandra, con trai

một giáo-sư Anh-văn, sau là Abhedananda .

- 14 : Harinath Chattopadhyaya, Bà-

La-Môn, sau này là Turyananda .

- 15 : Hariprasanda Chatterjee,

sinh-viên, sau là Vijnananda .

_ 1884 : - 16 : Gangadhar Ghatak, sinh-viên

trẻ, 14 tuổi, sau này là Akhandananda .

- 17 : Girish Chandra Ghosh, đại

kịch-sĩ, sáng-lập kịch-nghệ Bengali cận-đại,

giám-đốc rạp hát " Star Theatre " ở Calcutta .

SRI RAMAKRISHNA

242

_ 1885 : - 18 : Subodh Ghosh, sinh-viên 17

tuổi, con nhà sáng-lập đền Kali ở tỉnh Calcutta,

sau này pháp-danh là Subhodananda .

- 19 : Purnachandra Ghosh, một

trong số sáu đệ-tử chính, và đến theo Rama-

krishna từ khi mới 13 tuổi .

Còn các vị sau đây tôi không có thể ghi rõ

ngày họ nhập hội giáo :

- 20 : Nhà đại-phú Balaram Bose, người

đứng tuổi và rất thành-tín, có công-quả giúp

vào sự thiết-lập hội giáo .

- 21 : Nhà thôi-miên trẻ Nitya Niranjan

Sen, mà Ramakrishna đã lôi thẳng ông ta ra

khỏi những tín-ngưỡng quỷ-thuật, sau này

mang pháp-danh Niranjananda .

- 22 : Devendra Mazumdar, người đứng

tuổi, có vợ, làm công cho chủ đất ( Zemindar ),

em ruột thi-sĩ Bengali Surendranath .

- 23 : Baburam Ghosh, sinh-viên 20

tuổi, sau là Premananda .

- 24 : Tulasi Charan Dutt, sinh-viên 18

tuổi, sau là Nirmalananda .


243

- 25 : Durga Charan Nag, đệ-tử chính,

sống đời cư-sĩ tại thế-gian, và sau này thành

một vị Thánh như ở Thần-thoại " Légende

Dorée " ... v.v .

Như người ta thấy, trừ người đầy-tớ Latu

ra, phần lớn các đệ-tử đều thuộc nghề-nghiệp

tự-do, ở giai-cấp quí-tộc Bà-La-Môn hay là tư-

sản giầu-có xứ Bengale, trẻ tuổi hay đứng tuổi,

mà một số đã được giáo-hóa trong hội giáo

Brahmosamaj. Nhưng ở đây tôi chỉ kể những

người mật-thiết liên-hệ với Ramakrishna, và là

những người phụng-sự tư-tưởng của ông thôi .

Bây giờ thì ùn ùn kéo đến một làn sóng

người thuộc các giới, các cấp xã-hội, vậy bọc

lấy ông không ngớt. Chúng kéo đến lẫn-lộn với

nhau, nào tiểu-vương ( maharajahs ) cùng kẻ

hành-khất, nhà-báo với nhà bác-học ( Pandits ),

nghệ-sĩ với sùng-bái-đồ, Thần-đạo Brahmos và

Cơ-Đốc-giáo với Hồi-giáo, người tín-ngưỡng

với người hành-động và kinh-doanh, người già,

phụ-nữ và trẻ-con. Chúng thường từ phương xa

SRI RAMAKRISHNA

244

lại để hỏi-han ông. Suốt ngày đêm, ông không

được nghỉ. Ông trả lời cho tất cả mọi người, hai

mươi giờ trên hai mươi bốn. Tuy rằng sức-lực

của ông đi đến tiêu-diệt, ông vẫn không từ-chối

một ai, ông ban cho họ tất cả tình thương (ánh-

sáng và năng-lực tâm-hồn kỳ-lạ, dù ông không

nói lên, nó cũng đi sâu vào lòng khách thập-

phương ( và làm biến-hóa đi, lâu về sau ). Ông

tôn-trọng tất cả tín-ngưỡng thành-thật, và sẵn

lòng để các người tín-ngưỡng khác nhau tranh-

luận trước mặt ông, ngõ hầu để ông dung-hòa

họ .

Nhưng sự hòa-giải các tôn-giáo đối với

ông chỉ là một trong những yếu-tố của cái đại-

hòa-điệu. Ông đòi nhiều hơn nữa kia : con

người toàn-diện, hiểu, cảm, yêu con người

toàn-diện ; nó tự đồng-nhất-hóa với bản-thể

của tất cả nhân-loại. Bởi vì, linh-tính vốn bản-

nhiên ở tại mỗi cá-tính, thì mỗi sinh-mệnh đối

với ông đã thành, phải thành một tôn-giáo cho

mọi người. Và chúng ta càng yêu người bao


245

nhiêu _ con người khác-biệt nhất _ chúng ta

càng gần Thượng-Đế bấy nhiêu .

" Anh tìm Thượng-Đế ư ? Này,

này, tìm ở tại con người. Thần-linh biểu-

hiện ở tại con người, hơn là ở tại vật nào

khác ."

_ ( Phúc-Âm của Ramakrishna )

Không cần cầu tìm Ngài trong các đền

thờ, kêu gọi Ngài vì kỳ-tích hay khải-ngộ. Ngài

ở tại đây, ở tất cả các nơi, bất cứ giờ nào chúng

ta cũng đều nhìn thấy. Ngài là anh em của ta,

thù-địch của ta, Ngài là chúng ta. Và bởi vì

Đấng hiện-tại khắp nơi ấy từ thực-thể

Ramakrishna tuôn ra, bởi vì mặt-trời của ông

tràn-đầy, thanh-quang trong sáng xuống quần-

chúng quây-quần, và quần-chúng tự cảm thấy

không hiểu được, vươn lên phấn-khởi và sống

lại .

SRI RAMAKRISHNA

246

Ông nói với đệ-tử :

_ " Chúng ta phải xây-dựng trên

những nền-móng khác với các nhà làm

tôn-giáo. Chúng ta phải sống một đời

sống nội-tâm, nhiệt-thành đến trở nên một

Thực-thể. Thực-thể tạo sinh ra vô số ngọn

đuốc Chân-lý ... Các giòng sông cuồn-

cuộn chảy, bởi vì thân sinh ra chúng là

Núi đứng yên bất động... Hãy dựng lên ở

giữa nhân-loại một ngọn Núi Thượng-

Đế ! Bất cứ ở đâu và khi nào. Khi nào nó

được dựng lên, nó sẽ đổ hàng sông ánh-

sáng và tình-thương vào cho tất cả loài

người, cho tất cả thời-đại ."

Như vậy là không phải vấn-đề thiết-lập,

thuyết-trình một tín-ngưỡng mới ; Premananda

được nghe thấy ông cầu-nguyện :

_ " Mẹ ơi ! Xin Mẹ đừng mang lại

cho con danh-dự, bằng cách đem lại cho

con những tín-đồ của những tín-ngưỡng.

Đừng dùng lời nói của con để trình-bày

những tín-ngưỡng, những giáo-lý ! "


247

( Khi người ta dồn ông định-nghĩa

Thượng-Đế, ông nói :

_ " Và nếu tôi cho các anh một

định-nghĩa về Thượng-Đế, thì anh làm gì

bằng cái định-nghĩa ấy ? Một tín-điều để

lập nên một tôn-giáo mới, nhân-danh tôi

chăng ? Tôi không đến đây để mở ra

một tôn-giáo khác... Không, không !

Không nên tìm một tôn-giáo ! Hãy là

tôn-giáo ! "

Và ông đã cảnh-giác đệ-tử ông đối với tất

cả chủ-nghĩa duy Ramakrishna ( Ramakrish-

nisme ) .

Trước hết là đừng có những rào ngăn !

_ " Một giòng sông, không cần bờ

ngăn. Nếu nó tự hạn-hẹp, nó ngưng đọng

và trở nên nước tù độc ."

Không nên đóng cửa, mà mở cửa, cởi mở

tâm mình và tâm người khác, ngõ hầu cùng xây

lại cái Nhất-tính toàn-năng. Đấy phải là sứ-

SRI RAMAKRISHNA

248

mệnh đặc-biệt của đệ-tử ưu-tú : nhờ nỗ-lực

chung " tái tạo Thực-thể, nó sẽ nuôi-dưỡng

nam nữ những thế-kỷ sắp tới ."

Vai-trò hoạt-động đòi những năng-khiếu

dũng-mãnh, tinh-thần và tâm-tình khoáng-đạt.

Và đừng có chút suy-bì, so-kè gì với mình : tự

hiến thân cho tất cả .

Bởi thế cho nên, ông kêu gọi tất cả mọi

người, không trừ một ai, vào cộng-đồng linh-

thiêng, ông tỏ ra hết sức nghiêm-khắc trong

việc lựa-chọn đệ-tử : vì rằng họ sẽ là Đạo, con

đường cho nhân-loại đi lên .

Ông tuyên-bố, không phải ông lựa-chọn.

Đấy là " Đức Mẹ " đã lựa-chọn .

" ... Tôi không chọn họ. Thánh Mẫu

đem họ lại cho tôi, Mẫu bảo tôi quan-sát.

Ban đêm tôi định-niệm. Những màn che

rơi xuống. Mẫu chỉ ra cho tôi... Bây giờ

anh thấy những Tự-Tại của các người


249

nam cũng như nữ, như là thấy qua một hộp

thủy-tinh... Tôi tin chắc tính-cách của đệ-tử đã

có từ lâu trườc khi tôi khai đạo họ ... "

Nhưng " Mẫu " là ai, nếu chẳng phải cái

Tự-Tại thâm sâu nhất mà chúng ta mang ở nơi

mình ? Và cái Tự-Tại ấy, ở những người như

Ramakrishna, đã có được quyền-năng đặc-biệt

để giữ-gìn cái chí-trung cô-liêu, giữa không-khí

của đời sống trong giòng quần-chúng cuồn-

cuộn chảy _ cái Tự-Tại ấy có những đường

giây bắt tin hết-sức chính-xác, không thể sai

lầm trong cái vô-hình của các thể-tính. Trong

một tiếp-xúc lướt qua, ông đã phát-hiện được

đáy lòng _ những năng-lực và những nhu-

nhược, những đức-tính, những ô-nhiễm, cái gì

mà chính kẻ bị quan-sát còn không biết _ cái gì

hiện-tại _ cái gì sẽ đến. Và những người

thường có khuynh-hướng ngờ sự chính-xác của

cái khiếu nhìn trực-giác, nó vượt quá hiện-tại

vươn tới tương-lại đó. Nhưng nó chẳng hơn,

chẳng kém ngoài cái khuôn-khổ của bản-tính,

và chỉ là những rung-động của một chiếc kim

SRI RAMAKRISHNA

250

tìm mạch suối trên vỏ trái đất che lấp giòng

nước ngầm .

Ramakrishna là cái huyền-diệu trong tay

" Đức Mẹ ". Người ta kể chuyện về cái khả-

năng tinh-nhuệ vật-lý và tinh-thần quá mức của

ông, mà nó có những sắc-thái kỳ-lạ. Cũng như

về lúc chung cục cuộc đời ông, trong tinh-thần

ghê-tởm tài-sản, ông không có thể sờ vào vàng

mà không bị đốt bỏng, _ cũng như thế trong sự

tiếp-xúc với một người ô-uế, theo người ta kể

lại, đã là một vết đau-đớn cho thân-thể như ông

bị rắn độc cắn vậy .

Ông đọc thẳng vào trong tâm-hồn những

kẻ đến gần ông, và chỉ thâu-nhận đệ-tử sau khi

biết rõ họ. Ông khám-phá thấy ở một thanh-

niên chưa trưởng-thành, còn đầy tối-tăm về

ngờ-vực cái nhiệm-vụ chính-xác thích-hợp với

y, và có khi cả đến định-mệnh lớn lao mà chính

đương-sự không ngờ chi hết. Có khi ông giúp

cho chúng nẩy-sinh bằng cách báo trước cho

chúng biết. Bởi vì, vị ngào-nặn tâm-hồn ấy, với


251

những ngón tay nóng như lửa, làm tan chảy cả

chất sáp mềm và nhuyễn như tâm-hồn một

Yogananda hay Brahmananda, lẫn chất thanh

đồng như tâm-hồn Vivekananda. Điều kỳ-lạ là

những tính-chất hung-hăng, độc-lập nhất như

tính-chất Vivekananda, nhất quyết chống-đối,

sớm muộn đã hiến-dâng mà phục-tòng sự lựa

chọn tâm-linh của ông. Hơn thế nữa, bấy giờ

họ càng cố sức muốn từ-chối bao nhiêu, thì họ

càng ham phục-tòng bấy nhiêu. Ông biết nhìn,

bắt lấy, và bảo giữ những tinh-thần tiền-định

cho sứ-mệnh của ông. Hình như không một lần

nào, con mắt chim hạc lượn của Ramakrishna

đã nhằm sai vậy .


253

THÀY VÀ TRÒ

Trong bọn tùy-tòng ấy, những linh-hồn

cao-thượng quây-quần ông, người ta phải phân

ra hai lớp _ có thể nói là một đoàn-thể gồm

nam và nữ ở tại-gia để phụng-sự Thượng-Đế _

với Hội-đoàn sứ-đồ .

Trước tiên, hãy nói về lớp người thứ nhất:

vì rằng những đệ-tử này hay là thính-giả hạng

thứ hai, hay là thứ ba này chứng tỏ cho chúng

ta tinh-thần " đại-đồng " rộng-rãi của Rama-

krishna, và tôn-giáo của ông luôn luôn để tâm

biết bao đến bổn-phận của nhân-loại, đối với

người khác cũng như đối với mình .

Ông không đòi những người có thiện-chí

phải bỏ tất cả đi để theo ông. Đối với những ai

đã bị ràng buộc vào tục-lụy, đối với những

người đã lập gia-thất, đối với những người cha

SRI RAMAKRISHNA

254

của gia-đình, ông giữ-gìn không bảo họ :

_ " Hãy bỏ đi tất cả để được cứu-độ ! "

Trái hẳn, ông cấm không được hy-sinh

những quyền chính-đáng của một người nào

khác, " bởi vì, con ơi, con muốn trở nên một

thánh-nhân ". Giải-thoát cá-nhân là một chủ-

nghĩa vị-kỷ ở quá nhiều trường-hợp. Và như

thế là cái chết khốn-nạn nhất của linh-hồn :

" ... Có cái nợ đối với Thần-linh ; có

cái nợ đối với cha mẹ ; có cái nợ đối với

người phụ-nữ... Không một công việc gì

có thể thành-tựu tốt-lành, trừ-phi cái nợ

đối với cha mẹ đã trả xong... Harish đã

bỏ vợ, và đến ở đây. Nhưng nếu vợ y

không được mãn-nguyện và cung-cấp đầy

đủ, tôi sẽ coi y là phạm tội... Có người

luôn luôn trích-dẫn Kinh-điển, nhưng

hành-vi của y lại hoàn-toàn trái-nghịch.

Ramaprasana nói rằng Manou đã ban lệnh

phải phụng-sự tu-sĩ Sadhus. Và kià mẹ

già của y chết đói và bà bắt buộc phải đi


255

ăn mày cho nhu cầu của bà !... Điều ấy

làm cho tôi phát điên !... Cả đến một

người mẹ sa-đọa cũng không bao giờ

được hắt-hủi... Nếu cha mẹ còn chưa

được mãn-nguyện, thì không một thực-

hành sùng-bái gì có ích lợi cả ... "

" ... Anh của S... có đến đây vài

ngày. Y bỏ vợ và con lại cho người anh rể

trông-nom. Tôi đã trách mắng dữ-dội...

Phải chăng không phải là phạm tội vì bỏ

nhà đi khi người ta có bao nhiêu con phải

nuôi-dưỡng ? Phải chăng không phạm tội

mà để cho người khác nuôi-dưỡng săn-

sóc hộ ? Thật là xấu hổ !... Tôi bảo y

phải đi tìm việc làm ... "

" ... Tôi bảo người ta làm trọn

nhiệm-vụ ở đời, cũng như nghĩ đến

Thượng-Đế. Tôi không đòi họ phải từ bỏ

tất cả... ( Cười nụ ). Bữa trước, Keshab

diễn-thuyết, ông ta nói : _ " Hỡi Chúa ban

cho chúng con được phép lặn vào giòng

SRI RAMAKRISHNA

256

sông Sùng-tín và đạt tới đại-dương Thực-

tại, Tri-thức, Lạc cảnh vĩnh-cửu !

( Satchitananda )... " Các bà phụ-nữ có

mặt ở đấy, ngồi sau bình-phong. Tôi nói

với Keshab, chỉ về phiá các bà : _ Làm

sao ông có thể bảo tất cả lặn một lúc

được ? Số-phận của các bà ấy sẽ ra

sao ?... Bởi thế mà thỉnh-thoảng hãy ngoi

lên khỏi mặt nước, lặn xuống, ngoi lên

lần lượt !... Keshab và các người khác bèn

cười rộ ... "

" ... Con đường của anh có gia-thất

là sống với vợ anh như người anh với em

gái, sau khi có một hai con, thì cầu Chúa

để cho hai người có được năng-lực sống

một đời tâm-linh hoàn-hảo và tự làm chủ

được mình ..."

" ... Chắc hẳn đối với ai đã chinh-

phục được cực-lạc của Thượng-Đế thì

thế-gian là vô vị. Sống đời sống tâm-linh

trong thế-tục là ở trong buồng kín, ánh-


257

sáng lờ-mờ. Những ai đã làm quen với

không-khí tự-do, thì không sống nổi trong

ngục-tù... Nhưng nếu anh ở tại-gia, thì

anh có những bổn-phận phải gánh ở đấy.

Hãy học biết trong khi làm bổn-phận để

luôn luôn được hưởng thú tia-sáng !

Không để mất chút gì, không để mất tia-

sáng ấy ! ... Trong khi làm việc, một tay

làm, còn một tay hãy đặt vào chân Chúa !

Khi nào nghỉ việc, hãy ôm lấy chân Chúa

cả hai tay và đặt vào lòng mình !... Anh

được gì mà xuất-gia, từ bỏ thế-gian ? Đời

sống gia-đình đối với anh là một thành-

trì... Vậy nên ai đã đạt tới giác-ngộ, thì

bất cứ ở đâu cũng tự-do. Chỉ kẻ ngu xuẩn

mới nói : _ " Tôi bị tró buộc " rồi thì bị

trói thật... Tinh-thần vô sở bất tại, ở khắp

nơi. Nếu nó tự-do thì anh tự-do... Trong

thế-gian hay trong rừng sâu, tôi không bị

hệ-lụy. Tôi là con Thượng-Đế, vua trong

hàng vua. Vậy ai trói buộc được tôi ? ..."

_ ( Ramakrishna _ Đối-thoại với Keshab

và đệ-tử của ông này _ 1882 )

SRI RAMAKRISHNA

258

Như vậy, ông mang lại cho tất cả mọi

người phương-tiện để tự giải-thoát, để uống

nước suối nội-tâm, để tham-gia vào lạc-thú của

sinh-tồn đại-đồng ở tại mỗi người và nó là

Thượng-Đế, _ không đi ngược với bản-tính

riêng của chúng, không bóp méo hay cưỡng ép

nó, và nhất là không làm hư hỏng một ly nào

đối với ai lệ-thuộc vào những phương-tiện ấy.

Không những không chút cấm-đoán những

tình-cảm chính-đáng, ông còn dùng chúng để

làm cho người ta giác-ngộ. Những tình-cảm ấy

là ngòi lạch êm-đềm, óng ánh, mỹ-miều để đưa

những tâm-hồn trong sạch, hồn-nhiên đến

Thượng-Đế. Đây là một tỉ-dụ thích-thú :

( Con gái một đệ-tử ( Bramo Manila

Malik ) hay đãng trí, buồn bã nói với ông, khi

nàng cầu-nguyện, nàng không làm sao tập-

trung được tinh-thần .

( Ramakrishna hỏi nàng :

_ " Trước hết con yêu cái gì nhất ? "


259

( Nàng thưa rằng, nàng yêu nhất đứa con

của người anh nàng .

( Người sư-phụ âu yếm bảo nàng :

_ " Vậy thì con tập-trung tư-tưởng

vào đấy ! "

( Nàng bèn làm theo lời sư-phụ, và nàng

đã thấy qua đứa cháu trai nhỏ đó, Chúa bé

Krishna . )

Cái đóa hoa dịu cảm ấy đối với tôi mới

quý báu biết bao ! Ý nghĩa thâm-trầm biết bao.

Mỗi người chúng ta, tâm-hồn tối-tăm đến mấy,

cũng có tia-sáng thần-linh trong một phút

bồng-bột nhỏ mọn nhất của tình-yêu chân-thật.

Không một ai có thể hoàn-toàn không có nhất

điểm lương-tâm như ngọn đèn le-lói. Nó đủ soi

con đường của mình. Và tất cả con đường đều

tốt, cả đến những con đường xấu _ tất cả định-

mệnh cá-nhân, nếu ai nấy theo con đường của

mình với một lòng trung-thực. Còn thì phó cả

cho Thượng-Đế. Hãy tin-tưởng và bước lên !

SRI RAMAKRISHNA

260

Con mắt mẹ hiền của Ramakrishna đã

biết đến mức nào, như " Đức Mẹ " để bao-

dung thấu-hiểu và hướng-dẫn những tâm-hồn

bấn-loạn của các người con tinh-thần lạc lõng

nhất của ông, như câu chuyện đáng gọi là

huyền-thoại dòng tu-sĩ François d'Assise, về

mối liên-hệ của ông với nhà hài-kịch Girish

chandra Ghosh sau đây đã cho chúng ta thấy :

( Nhà kịch-sĩ và bi-kịch danh-tiếng ấy

vốn là một anh phóng-đãng và trác-táng, phản-

nghịch Thượng-Đế, mặc dầu thiên-tài của ông

ta đã khiến ông ta tùy hứng viết nên những tác-

phẩm hay, có tính-cách tôn-giáo. Nhưng theo

con mắt ông ta đấy là một trò chơi .

( Ông ta không nhìn thấy _ điều mà

Ramakrishna thoạt nhìn lần đầu đã nắm được _

rằng chính ông là trò chơi của Thượng-Đế .

( Ông ta nghe nói đến Paramahamsa. Ông

ta tò-mò muốn nhìn thấy như người ta đi xem

một con vật lạ trong hội-chợ. Ông ta đang say

rượu ; thoạt gặp mặt Ramakrishna, ông ta liền


261

thóa-mạ. Ramakrishna bình-tĩnh và tinh quái

bảo ông :

_ " Ít ra, hãy uống chúc Thượng-Đế!

Có lẽ Ngài cũng uống ... "

( Anh say há họng, kêu lên :

_ " Làm sao ông biết ? "

_ " Nếu Ngài không uống rượu thì

làm sao Ngài có thể tạo ra cái thế-giới

này lộn đảo ? "

( Girish đứng tắc nghẹn. Khi ông ta bỏ đi

khỏi, Ramakrishna thủng-thẳng nói với đệ-tử

mình, làm họ ngạc-nhiên :

_"Đấy là đại thành-tín Thượng-Đế."

( Theo thỉnh-cầu của Girish, ông đến xem

ông này biểu-diễn ở rạp hát Calcutta. Girish có

tính hợm, chờ đợi lời khen của Ramakrishna.

Ông bảo y :

_ " Con ơi ! con đau bệnh tâm-hồn

có bướu ."

SRI RAMAKRISHNA

262

( Girish phát cáu, chửi rủa ầm ĩ.

Ramakrishna ban phúc rồi đi về. Ngày hôm sau

Girish nhờ người đến xin Ramakrishna tha thứ

hộ mình. Rồi ông ta theo hầu Ramakrishna.

Nhưng ông ta bỏ được rượu chè, dù không bao

giờ Ramakrishna bảo ông ta phải bỏ. Bởi thế

nên Girish tự ý bỏ. Ramakrishna đã thổi vào

tâm-hồn ông ta cái ý-thức tự-do .

( Nhưng thế chưa đủ. Ramakrishna bảo

ông ta rằng không làm điều ác là một đức-tính

quá tiêu-cực, phải tự tiến lên gần Thượng-Đế.

Và Girish thì thấy mình bất-lực. Ông ta không

làm sao tự ép được vào một kỷ-luật nào hết.

Thất-vọng, ông ta muốn tự-sát thay vì định-

niệm và cầu-nguyện... Ramakrishna bảo :

_ " Ta không đòi anh quá nhiều. Chỉ

một lời cầu-nguyện trước bữa ăn. Một lời

cầu-nguyện trước khi ngủ. Anh có thể

làm được không ? "

_ " Không ! Tôi ghét thói quen lắm.

Tôi không thể cầu-nguyện, định-niệm


263

được. Tôi không thể nghĩ về Thượng-Đế,

dù chỉ là một khoảnh-khắc ! "

( Ramakrishna đáp :

_ " Được ! Vậy này, nếu anh muốn

thấy Chúa Tối-cao, và nếu anh lại không

muốn bước một bước nào tới gần Ngài,

thì anh có ủy-quyền cho ta không ?

Chính ta cầu-nguyện cho anh. Còn anh,

hãy sống cuộc đời anh ! ... Nhưng, hãy

coi chừng ! Anh phải hứa với ta là anh

sống, từ nay về sau, hoàn-toàn phó cho ý-

muốn của Chúa Tối-cao ... "

( Girish nhận lời, chẳng xét nghĩ gì đến

tất cả hậu-quả. Vấn-đề là sống không còn ý-

muốn riêng của mình nữa, phó-mặc cho năng-

lực nội-tâm, khác nào chiếc lá trước gió, hoặc

là như con mèo con mà mẹ nó tha đi, có khi lên

trên lòng sàng, cũng như có khi xuống dưới hố

phân. Nó phải chịu nhận tất cả, và không được

đòi-hỏi chi hết. Vấn-đề không phải dễ dàng.

SRI RAMAKRISHNA

264

Gisrish thành-thực nỗ-lực. Nhưng có một bữa,

ông nói :

_ " Phải, tôi muốn làm cái kia ."

( Ramakrishna nghiêm-nghị quát :

_ " Anh nói chi ! Anh không còn

được có ý muốn để làm hay không làm.

Hãy nhớ !... Ta có ủy-nhiệm-thư của anh.

Anh phải làm theo ý-muốn của Chúa. Ta

cầu-nguyện thay cho anh, nhưng lời cầu

của ta sẽ hoàn-toàn vô-hiệu, nếu anh

không từ bỏ hết cả ý-kiến của anh đi ."

( Girish xin phục-tòng .

( Và kết-quả của cái kỷ-luật ấy là sau một

thời-gian, Girish đã thực-hiện tự-hiến cho Tự-

Tại vô-ngã ; và ông ta đã bị Thượng-Đế chinh-

phục .

( Tuy vậy, ông ta không bỏ nghề kịch-sĩ

và diễn-viên của ông ta. Vả lại Ramakrishna

cũng không muốn như thế chút nào. Nhưng

ông ta đã tinh-khiết-hóa cái nghề ấy đi. Ông ta

là người đấu tiên đem phụ-nữ lên sân-khấu xứ


265

Bengale. Như thế là lúc bấy giờ ông ta đã cứu

và nâng cao giá-trị cho rất nhiều phụ-nữ nghèo

khó ở Ấn-Độ. Rồi sau đó ông ta còn dẫn họ

đến tu-viện của Ramakrishna. Ông ta đã trở

nên một trong những người tín-ngưỡng nhất

noi theo Ramakrishna, đệ-tử tại-gia trọng-yếu

nhất. Mặc dù tính nói thẳng và châm-biếm chua

cay của ông ta, ông ta cũng được các đệ-tử

xuất-gia rất kính-trọng và nể vì, sau khi sư-phụ

đã nhập-hóa .

( Khi sắp mất, ông ta nói :

_ " Cái trò điên cuồng của vật-chất

là cái màn che đáng ghê-sợ. Ramakrishna,

ông hãy gạt vén nó khỏi mắt tôi đi ! " )

*

SRI RAMAKRISHNA

266

Vậy là Ramakrishna biết trong những

người qua mắt ông. Ông đã lựa chọn lấy những

người nào mà ý-hướng tôn-giáo _ cái giác-quan

thứ sáu nó là giác-quan thứ nhất của ông _

biểu-lộ cho ông là những tiền-định cho hạt

giống thần-linh. Ở những ai mà Thượng-Đế

còn ngủ thì chỉ cần cái nhìn của ông, hay một

cử-động để thức-tỉnh. Hầu hết tất cả đệ-tử của

ông cởi mở cho ông sự rung-động ở bản-thể

tiềm-tàng của họ, dù họ muốn hay không, ngay

từ lúc mới tiếp-xúc với ông. Ông soi xét tận

đáy lòng họ. Những người khác chỉ phải cầu

tìm sự giải-thoát riêng, còn những người đệ-tử

chân-chính thì phải được hướng-dẫn ; họ sẽ có

trách-nhiệm về linh-hồn. Bởi vậy nên, như tôi

đã nói, sự chọn-lọc của ông phải qua một việc

xét-nghiệm vật-lý và tinh-thần, một khi đã

được thu-nhận thì tiếp-tục thành một giới-luật

cha con, luôn luôn được cảnh-giác .

Ông ưu-tiên chọn-lọc những người còn

trẻ, có khi rất trẻ, vị-thành-niên, chưa có vợ, _

" chưa mắc vào cái lưới dục, chưa sa-ngã vào


267

vòng tài lợi, không hệ lụy... " Nếu họ đã có vợ,

như trường-hợp Brahmananda, thì ông xét-

nghiệm người vợ để tin chắc rằng nàng không

là trở-ngại trong sứ-mệnh của chồng, mà sẽ còn

là người hỗ-trợ cho chồng nữa. Nói chung

những đệ-tử của con người vô-học ấy đều là

những thanh-niên học-thức, biết ít nhất là một

ngoại-ngữ và thông-thạo cả cổ-ngữ, tiếng

Sanscrit ( Phạn ). Nhưng điều này không tất-

yếu. Tỉ-dụ về việc đệ-tử Latu, rất có ý-nghĩa _

( tuy rằng người ta có nói đến sự đặc-cách duy-

nhất ấy đã chứng-nhận nguyên-tắc ). _ Người

tôi tớ kia, xa lạ đất Bengale, nông-dân hạt

Behar, dốt nát, mà chỉ một cái nhìn của

Ramakrishna đủ làm cho y thức-tỉnh đời sống

vĩnh-cửu, y mang tại bản-thân mà không biết

thần-linh của tâm cũng như sư-phụ của mình...

Ramakrishna nói với đệ-tử học-thức của ông

rằng : _ " Nhiều người trong các con muốn đến

Thượng-Đế phải vượt qua những làn nước vẩn

bùn của hiểu-biết... Nhưng Latu, hắn đã nhẩy

vọt lên trên, như Hannuman (con vượn hầu-hạ

Chúa Krishna)..."

SRI RAMAKRISHNA

268

Ông dạy họ gì ? Vivekananda đã ghi-

nhận rõ phương-pháp độc-đáo của ông, nhất là

vào thời đại này và ở Ấn-Độ _ ( bởi vì kể từ

đấy, một số những nguyên-lý tự bản-năng của

ông đã được các " Tân Học-đường " Âu-châu

nhắc lại và hợp-lý-hóa. Lời nói của sư-phụ cho

tới bấy giờ ở Ấn-Độ làm bằng-chứng. Sư-phụ

( gourou ) đối với môn-đồ ( chelas ) được

hưởng một sự kính-trọng tối cao, cao hơn cả sự

kính-trọng của họ đối với cha mẹ họ. Rama-

krishna không muốn như thế một chút nào.

Ông tự đặt mình ngang hàng với các đệ-tử trẻ

của ông, ông là bạn đường của họ, là người anh

cả, ông nói chuyện với họ rất thân-mật. Chẳng

chút tự cao. Những lời chỉ bảo họ của ông

không do nơi ông : Đức Mẹ nói qua miệng

ông... " Tôi có chi phải can-thiệp vào đấy ?... "

Bởi vậy nên ngôn-ngữ chẳng qua chỉ là phụ-

thuộc. Nó không phải là giáo-lý. Giáo-dục

chân-chính chẳng phải là nhồi cho một học-

thuyết mà là " truyền cảm ", " truyền thông "...

Cái gì ? Thể-tính của ông ? Chẳng phải là

( hay là còn hơn thế nữa ! )... Bản-thể ... Hay


269

nói là cái trạng-thái nội-tâm phong-phú, cái

kho báu sinh-lực tinh-khiết-hóa, gọi là " tâm

linh tính ". Và người ta truyền trao cái này

" như người ta trao cho bông hoa ". Vậy thì

một người làm vườn tốt chỉ ban cho những

linh-hồn nẩy nụ, mà mặt-trời và bóng râm nuôi

dưỡng, giao-phó cho để chúng nở ra hoa thơm

ngát tâm-linh. Không có chi khác. Hậu-quả tự

nó đến. " Khi bông sen nở hoa, đàn ong đến hút

mật. Bông sen, tính-cách cũng vậy, hãy nở hoa

một cách tự nhiên ! "

Do đấy mà sư-phụ phải giữ-gìn không

được cản-trở sự phát-triển tự-nhiên kia bằng

cách xen vào giữa mặt-trời và cây nhân-loại.

Sự tôn-trọng của ông, tình-yêu những bản-ngã

khác, sự lo sợ nô-lệ-hóa chúng, ở Ramakrishna

sâu xa đến nỗi ông sợ cả được đệ-tử quá yêu

mến, ông không muốn sự âu-yếm của đệ-tử đối

với mình, ràng buộc họ ...

_ " Những con ong hút hết tâm can,

nhưng chớ có để nó bị giam cầm vào vẻ

đẹp của tâm-hồn mình ! "

SRI RAMAKRISHNA

270

Huống hồ là vấn-đề bắt họ theo ý-tưởng

của mình. Không có giáo-điều cố-định ! Tôi đã

dẫn lời của ông :

_ " Hỡi Mẹ ! Xin Mẹ đừng lấy

miệng tôi để trình-bày những giáo-lý ! "

Càng ít nghi-lễ nữa !

_ " Thượng-Đế không có thể bắt vào

một hệ-thống nghi-lễ," mà chỉ đạt tới

bằng tình-yêu và lòng thành của các con."

Chẳng có bàn cãi suông về siêu-hình và

thần-học !

_ " Ta không ưa biện-luận. Thượng-

Đế ở trên các năng-lực lý-luận. Ta thấy

tất cả cái chi có, là Thượng-Đế. Vậy thì

lý-luận để làm gì ?... Vào ngay trong

vườn, ăn những trái măng linh-thiêng, và

đi ! Các con không vào vườn, các con

đếm những lá trên cây măng. Tại sao lại

phí thời giờ để bàn cãi về thuyết Tái-sinh

hay là về Thượng-Đế ngẫu tượng ? Và có

quan-hệ gì nếu bài tính đúng hay sai ! ... "


271

Vậy thì cái gì quan-hệ ? _ Thực-nghiệm

bản-thân. Trước hết hãy thực-nghiệm, và sau

đấy là tín-ngưỡng Thượng-Đế. Tín-gưỡng

không được đi trước, mà theo sau thực-nghiệm

tôn-giáo. Nếu nó đi trước thì nó không vững

chắc .

Song, Ramakrishna giả-thiết trước tín-

ngưỡng của ông về Thượng-Đế ở tại tất cả,

Ngài là tất cả, và do đấy kẻ nào mở mắt và nhìn

chung-quanh mình, kết-cục sẽ gặp Ngài ! Ở

ông, vốn là một cảm-giác thâm-trầm và bền bỉ,

đến nỗi ông không cả đến cảm thấy cần phải

chứng-minh. Ông không nghĩ đến bắt ép ai tin

theo ông. Ông quá chắc rằng bất cứ một tâm-

hồn lành-mạnh trong-sạch và thành-thật nào

cũng đều sẽ đạt tới như ông và chỉ cần bằng tự-

lực của mình. Vậy nên ông chỉ có lo làm sao

cho đệ-tử thành những người trong-sạch và

thành-thực .

Nhưng ai biết được cái sức tiêm-nhiễm

tinh-thần của con người thấm-nhuần Thượng-

SRI RAMAKRISHNA

272

Đế ấy ? Lẽ dĩ-nhiên là quan-tưởng Thần-linh

của ông bình-tĩnh và bền bỉ, nhập-thể vào da

thịt ông ví như hương thông thấm vào mật ong

mùa thu ; nó sẽ thấm-thía ngấm-ngầm trên lưỡi

các thanh-niên khao-khát chúng, như nuốt lấy

cử-chỉ và vận-động của ông vậy. Ông không

ngờ điều ấy. Ông để chúng tự-do ( ông tưởng

thế ). Ông tưởng rằng đấy là Thượng-Đế tỏa

hương thơm của Ngài qua bản-chất của ông,

như cỏ xạ-hương dưới làn gió. Xạ-hương

không tìm chinh-phục anh. Hãy ngửi đi với

quan-năng mới mẻ !

Và chính ở đây là tinh-túy của kỷ-luật

Ramakrishna. Trước hết hãy có và giữ lấy một

thân-thể quan-năng, và một tinh-thần toàn-vẹn

và trong-sạch, không chút nhiễm-ố, hư mòn

Một thân-thể trẻ-trung như Adam vậy .

Để được thế thì quy-tắc đầu tiên là tiết

dục.

Cái quy-tắc ấy, mà những người chống

giáo-hội Tây-phương chúng ta, ngây-thơ không


273

biết, đã cho là độc-quyền của Nhà-Thờ La-Mã,

và chúng không ngừng lấy những mũi tên cùn

cũ-rích của chúng để bắn phá, cái quy-tắc ấy

vốn cổ xưa như thế-giới, tuy rằng, nếu cả thế-

giới đã ứng-dụng, dĩ nhiên nó không thành cổ

xưa ! Tất cả các nhà tâm-linh-học danh-tiếng

và một phần lớn các nhà duy-lý nổi tiếng, các

thiên-tài sáng-tạo tinh-thần, đã có ý-thức sáng-

suốt hay là lương-tri về cái năng-lực vĩ-đại của

tâm-hồn tập-trung, tinh-khí sáng-tạo tích chứa

nhờ sự từ-chối phao-phí tính-dục vào cơ-thể và

tinh-thần. Cả đến những người hết sức tự-do

tín-ngưỡng và mở cửa cho những bất ngờ của

giác-quan, cho những bùng cháy của vật-dục

như Beethoven, Balzac hay là Flaubert, đều đã

cảm thấy và đã nói về khả-năng, về tính-dục ...

_ " Này ! tôi còn lại chi để cho cái

chí-thiện ? ( cho Thượng-Đế, cho nghệ-

thuật sáng-tạo ) đấy là Beethoven kêu

lên, một bữa kia, ông xua đuổi tiếng gọi

của nhục-dục. Huống chi là những người

sủng-ái Thượng-Đế, làm sao có thể chịu

SRI RAMAKRISHNA

274

sự phân chia ! Họ biết rõ rằng Thượng-

Đế của họ từ-chối đến thăm họ trong một

căn nhà bề-bộn và nhơ bẩn những dục-

tính ( vì rằng không phải chỉ động-tác là

thủ-phạm, mà hơn nữa chính là tư-tưởng.

Không ích dụng chi ở thực-hành tiết-chế

tính-dục, nếu dâm-dục lui ẩn trong xó kín

của tâm-hồn. Như vậy sẽ là một sự bất-

lực, là một thất-bại nữa _ chứ đâu phải là

giải-thoát.) Quy-tắc ấy bất-khả xâm-

phạm đối với đạo-sĩ Sannyâsin Ấn-Độ ;

và những hướng đạo tâm-linh khác nhau,

như Ramakrishna, nhu-mì, thanh-thản,

đầy nữ-tính, và Vivekananda, cái bó đuốc

nhiệt-tình trước gió bốn phương ấy, người

nam-tính, người hùng-dũng, bạo mạnh, cả

hai đều không dung cho sự nhân-nhưỡng

châm-chước mảy may .

_ " Để thực-hiện Thượng-Đế người

ta phải thực-hành tiết-dục hoàn-toàn...

Nếu người nào hoàn-toàn tiết-chế tính-

dục suốt mười hai năm, y đạt được một


275

năng-lực xuất-chúng siêu-nhân. Có một

đường gân phát-triển, gọi là đường

" thần-kinh trí-tuệ ". Và y có khả-năng

nhớ lại tất cả và hiểu-biết tất cả... Sự từ

bỏ " phụ-nữ và vàng bạc " ( Kamini

Kanchana ) là căn cốt ... "

Nghèo khó, Trinh khiết, Hôn-phối tâm-

linh của Thánh François. Chẳng cần đến những

mệnh-lệnh của Nhà-Thờ hay là Kinh Thánh để

cho tinh-thần bà con Đông-phương và Tây-

phương đi đến cùng một quan-niệm và cùng

kết-quả. Nói chung là người trí, hiến cho đời

sống nội-tâm ( mang danh-hiệu là Cơ-Đốc,

Çiva hay Krishna, hoặc là Ý-niệm thuần-túy

của tư-tưởng-gia và nghệ-sĩ ), " đều phải hoàn-

toàn làm chủ quan-năng " _ ( Phúc âm

Ramakrishna ) .

Và đến đấy còn chưa đủ. Đối với những

ai _ và là số đông _ phải ở lại tiếp-xúc với

đời thế-tục và làm việc tại đấy, thì chúng còn

phải làm chủ được cả đối-tượng của việc làm

SRI RAMAKRISHNA

276

với ham-vọng trí-thức nuôi-dưỡng việc làm của

chúng. Chúng phải đề-phòng không thành nô-

lệ cho hoạt-động, dù hoạt-động có cao quý

mấy, mà chúng đã hiến thân .

_ " Các con không thể không làm

việc được, bởi vì Tạo-hóa ( Prakriti ) xô

đẩy các con vào đấy. Đành thế rồi, tất cả

công việc phải được làm cho trọn-vẹn, tất

nhiên là phải như thế. Nếu việc làm

không có ràng buộc, nó sẽ dẫn ta đến

Thượng-Đế. Công việc làm như thế là

một phương-tiện để đi đến đích. Và cái

đích ấy là Thượng-Đế ."

" Không ràng buộc " không có nghĩa là :

không ý-thức, vô-lương-tâm, không sốt-sắng,

hay là không yêu việc làm tốt đẹp. Nhưng là

làm việc vô-tư, vô-cầu, không vụ lợi .

_ " Làm việc vô-tư không ràng-buộc

là làm việc không chờ mong chút phần

thưởng nào, không lo sợ một hình phạt gì,

tại thế-gian này và tại thế-giới khác ... "


277

Và Ramakrishna thì nhân-bản quá để

không hiểu rằng một lý-tưởng như thế, ít có khi

mà sự bạc-nhược của người ta có thể đạt được .

_ " Hành-động, làm việc không ràng

buộc là điều cực khó khăn nhất ở thời-đại

chúng ta ngày nay. Chỉ có thể thực-hiện

được cho các bậc thượng-lưu ưu-tú thôi.."

Nhưng phận-sự chung là ít ra cũng khát-

vọng cái sự vô-hệ-lụy, không ràng buộc ấy,

bằng cầu-nguyện nhiệt-thành và từ-thiện chân-

thật .

Ở đây xin hãy tạm dừng lại : danh-từ

( charité = từ-thiện ) dễ bị hàm-hồ ngộ-nhận.

Đại phàm, hầu như chữ từ-thiện và bác-ái đã

thành đồng nghĩa. Đối với chữ " bác-ái "

Ramakrishna tỏ ra nghi-hoặc đặc-biệt, có thể

làm cho các nhà văn châm-biếm Tây-phương

như Dickens, Mirabeau, không xa lạ, khi lật

mặt nạ, với giọng cười hay thoá-mạ, sự giả-dối

của một số người " làm phúc ", _ nhưng nó có

thể làm cho nhiều người tốt bụng buồn hay

SRI RAMAKRISHNA

278

phật lòng. Nhiều lần Ramakrishna cảnh-cáo

tín-đồ ông về sự bác-ái khoe-khoang. Trực-giác

của ông về vận-động bí-mật của con tim, khiến

ông cảm thấy quá thường trong những hoạt-

động và phát-biểu tín-ngưỡng từ-thiện, một sự

ích-kỷ, một lòng khoe-khoang, một ý muốn

vinh-dự, hay là sự hiếu-động vô-ích thiếu tình-

yêu chân-thật, nó tìm lấp những buồn-tẻ của

cuộc đời mình ; và khi nó ném đồng-tiền bố-thí

cho kẻ khốn-nạn chính là để mau trút cho nhẹ

cái hình-ảnh khốn-nạn đó làm bận lòng nó hơn

là sự giúp-đỡ những người đau khổ. Ông nói

với Mallik, tốt bụng, khi y đề-nghị xây-dựng

nhà-thương và công-tác cứu-trợ

_ " Phải đấy, nhưng với điều-kiện là

anh phải không bị ràng buộc ( nghĩa là

anh hoàn-toàn vô-tư ) khi làm những việc

thiện ."

Người ta thấy ông gần như nổi nóng khi

nói chuyện với người thế-tục, với Bankim

Chandra Chatterjee, nhà tiểu-thuyết-gia, hay là

với nhà chủ báo " Hindu Patriot ", họ ít có kể


279

đến những ý-hướng, đến tâm-hồn thâm-sâu, mà

chỉ cho công-tác là tất cả _ họ luôn miệng nói

đến công việc xã-hội, nào đường-xá và công-

trình hoạt-động công ích v.v... Ông không thừa

nhận một việc thật thiện, một việc thiện lâu

bền, có thể từ trong những tâm-hồn ô-uế phát

sinh ra được. Chúng hãy tự tẩy sạch từ trước

cái tính vị-kỷ của chúng đi đã. Chỉ sau đó rồi

chúng mới có thể làm việc hữu ích cho thế-gian

được .

Tôi có đặt nhiều câu hỏi để làm sáng-tỏ

cái thái-độ trên đây của Ramakrishna, các đệ-tử

uy-tín nhất hiện còn sống của ông, hay là đệ-tử

đại-biểu cho học-thuyết của ông, như Swami

Shivananda và Swami Ashokananda, đã mất

nhiều thì giờ vất vả để giải đáp ; và mặc dầu

một số nét lẻ-tẻ, chứng thực có trường-hợp

lòng từ-thiện hoạt-động của Ramakrishna _

( tôi có dẫn ở trên ) _ họ không có thể chứng-

minh cho tôi rằng vấn-đề từ-thiện bằng công-

tác có địa-vị cốt-yếu trong giáo-lý của Rama-

krishna. Đấy là điều quan-trọng theo quan-

SRI RAMAKRISHNA

280

điểm người Tây-phương, tôi nói người Tây-

phương trung-thực _ quen đặt công-tác trước ý

muốn và điều tốt lành của người khác lên trên

giải-thoát cá-nhân _ điều quan-trọng, nếu

chúng ta trước hết, không nhớ rằng Rama-

krishna cự-tuyệt cả chủ-nghĩa vị-kỷ của giải-

thoát cá-nhân lẫn chủ-nghĩa vị-kỷ trong việc

làm bác-ái từ-thiện không có tình-yêu, vô-tư _

sau nữa là mục-đích của ông chính là cốt để

châm ngọn lửa Từ-thiện chân-chính trong lòng

người .

_ " Sự khác biệt giữa lòng Từ-thiện

với lòng yêu riêng mình như thế nào ?

Từ-thiện là tình-yêu phổ-biến ra tất cả, và

nó không có giới-hạn vào mình, vào chi-

phái của mình hay là vào nước mình.

Tình-yêu riêng là ràng buộc vào mình,

gia-đình mình, chi-phái mình, nước mình.

Hãy nuôi-dưỡng đức từ-thiện, nó nâng lên

và dẫn đến Thượng-Đế ! ... "

Từ-thiện chân-chính thực ra đối với

Ramakrishna là tình-yêu Thượng-Đế ở tại tất


281

cả mọi người : vì rằng Thượng-Đế nhập-thể

vào người .

" Anh tìm Thượng-Đế ư ? Này, hãy

tìm tại người ! Thần-linh biểu-hiện ra ở

người nhiều hơn là ở tất cả mọi vật khác...

Sự thực Thượng-Đế vô sở bất tại, ở tất cả

sự-vật ; nhưng Thế-lực của Ngài biểu-

hiện ít hay nhiều ở tại chúng. Thượng-Đế

nhập-thể ở người là Thế-lực của Thượng-

Đế biểu-hiện rõ-rệt ở xác thịt... Người là

sự biểu-hiện vĩ-đại nhất của Thượng-Đế."

_ ( Phúc Âm _ Ramakrishna )

Người không yêu người lắm, và do đấy

người ta không thể giúp-đỡ được họ, nếu người

ta không yêu Thượng-Đế ở tại họ. Và trái lại,

người ta không có thể biết được Thượng-Đế là

thế nào, chừng nào người ta chưa thấy Ngài ở

tại mỗi người .

Đấy là ý-nghĩa mà nhân-vật hiện nay có

trách-nhiệm đại-diện tinh-thần chính-xác của

Ramakrishna, viện-trưởng giáo-hội, ông Shiva-

SRI RAMAKRISHNA

282

nanda, đã được quyền viết cho tôi ( 7 - 12 -

1927 ) những hàng sau, mà ý-nghĩa tâm-linh có

vẻ rất quen thuộc với độc-giả của Pascal :

_ " Hình như ông quan-niệm có sự

phân-biệt giữa sự thực-hiện Thần-linh tại

con người và cái ý-thức về đau khổ của

nhân-loại, coi như động-cơ của phụng-sự.

Đối với tôi thì đấy có vẻ như không phải

hai trạng-thái tinh-thần khác nhau. Đấy là

hai phương-diện của một tinh-thần. Chỉ

trong sự thực-hiện Thần-linh bản-nhiên ở

con người mà chúng ta có thể thực-sự

thấu-hiểu sâu xa nỗi đau-khổ của nó : vì

rằng chỉ đến lúc ấy, thân-phận nô-lệ tâm-

linh của nhân-loại, sự thiếu-thốn thành-

tựu và hạnh-phúc thiêng-liêng mới trở

nên hiển-nhiên cụ-thể đối với ý-thức

chúng ta. Đấy là cái ý-thức đau-đớn về sự

phản trái giữa Thần-linh ở tại nhân-loại

và sự ngu-mê hiện-tại của nó, mà đau-khổ

là hậu-quả. Đấy là cái nó khích-thích vào

lòng người ta để phải phụng-sự loài


283

người. Thiếu sự thực-hiện Tâm-linh

( Thần-linh ), nó ở tại nơi mình và tại tha-

nhân, thì tình-cảm chân-thật, tình-yêu

chân-thật, phụng-sự chân-thật, không có

thể có được. Bởi vậy nên Thánh Rama-

krishna muốn rằng đệ-tử của ông đạt tới

sự thực-hiện Tự-thể trước khi có thể tự

hiến thân : phụng-sự nhân-loại một cách

có ích được . "

Nhưng trong khi ấy thì nhân-loại đau khổ,

nhân-loại đang chết, bị bỏ rơi. Bỏ nó, không

cứu-vớt chăng ? _ Không được. Vì rằng điều

mà Ramakrishna không làm, cá-nhân ông

không thể làm được trong khuôn-khổ Nghiệp

( Karma ) của ông và viễn cảnh cuộc đời hữu-

hạn của ông _ ( cuộc đời mai đây đã sắp tắt ) _

Ông truyền lại sự thi-hành điều ấy cho cao-đệ

nhất của ông, cho người mà trong một viễn

giác _ ( tôi sẽ nói sau ) _ Ông xem như một

phản-ảnh của Thần-linh cao hơn mình, mà sứ-

mệnh riêng là để gọi lên, trong nhân-loại, ngõ

hầu đến cứu vớt chúng _ cho người thừa-tự lời

SRI RAMAKRISHNA

284

nói của mình : Vivekananda. Ông bắt buộc

người này, gần như trái cả ý muốn của y, là

phải hành-động trong thế-gian và phải " làm

nhẹ đau khổ cho những kẻ thấp hèn và những

kẻ nghèo khổ ."

Và Vivekananda sẽ đem vào đấy một

nghị-lực hành-động, một nhiệt-thành sôi-động.

Hẳn rằng tính-cách ông thuộc thể-chất khác với

sư-phụ mình, ông không có thể chờ-đợi một

ngày, một giờ để đến cứu-giúp những kẻ khốn-

nạn. Ông đau đớn đến tận da thịt ông. Nỗi

thống-khổ của nhân-loại ám-ảnh ông, chúng

làm cho ông thốt ra những tiếng kêu-gào tuyệt-

vọng. Ông không có được sự bình-thản lạ kỳ

của tinh-thần Ramakrishna, vào những năm

cuối cùng, bay lượn như tinh-thần xuất-thể,

phi-chất, tinh-thần Ramakrishna đã thâm-nhập

vào tầng trời đáng sợ, bên trên thiện và ác :

_ " Tuyệt-đối không có liên-hệ với

thiện cũng như ác. Nó là ánh sáng ngọn

đèn. Anh có thể nhờ nó đọc Thánh Kinh.

Nhưng cũng có thể làm giả chữ ký dưới


285

cùng ánh sáng ấy... Bất cứ tội-lỗi, điều ác

hay là khốn-nạn, mà chúng ta thấy trong

thế-gian, chúng chỉ khốn-nạn, ác, hay tội-

lỗi tương-đối với chúng ta thôi. Tuyệt-đối

không bị ảnh-hưởng của chúng. Tuyệt-đối

ở trên và ngoài xa. Mặt-trời Tuyệt-đối

chiếu sáng cả Thiện lẫn Ác... Tôi e rằng

các anh phải thừa-nhận những sự thực của

vũ-trụ như thế, y nhiên. Người ta không

tài gì thấu-triệt được các đường lối của

Đấng Chúa-tể. Tôi nhìn thấy, tôi thực-

hiện rằng tất cả ba vật đều cùng một

Thực-thể : kẻ làm đồ sinh-tế ; bàn để kê

đầu và người tù-tể chặt đầu... Ôi ! huyễn

tượng gì ! ... "

Phải, cái huyền-quan đó có tính vĩ-đại bi-

kịch, và khác nào Đại-dương. Rất tốt để cho tất

cả tâm-hồn anh-dũng thỉnh-thoảng lặn vào đấy.

Rất tốt cho đáy lòng âu-yếm của Ramakrishna

giữ lấy tiếng rào-rạt bao-trùm và hơi gió muối

mặn. Nhưng huyền-quan ấy không phải để

dành cho người thường tục. Nó có thể làm

SRI RAMAKRISHNA

286

chúng hoảng-sợ, hay là lạnh gáy, dựng tóc. tính

nhu-nhược của chúng không đủ khả-năng làm

cái tổng-hợp giữa Tuyệt-đối và Tự-ngã. Để

khỏi cắt đứt ở chúng cái đà sống vươn lên, thì

phải bảo-vệ cho chúng " cái đũa thần tự-ngã

đặt trên mặt Đại-dương Satchitananda ( Thực-

tại, Ý-thức, Hoan-lạc ). Đấy chỉ là " một

đường lằn trên mặt nước ". Nhưng " nếu anh

xóa nhòa đi thì chỉ còn lại có Đại-dương Duy-

nhất bất phân ". Hãy giữ lấy nó đấy để bảo-vệ

cho anh khỏi chóng mặt ! Chính Thượng-Đế

đã cho phép có cái ảo-ảnh ấy để nâng đỡ các

con Ngài trong những bước đi chập-chững.

Chúng sẽ cũng vẫn cùng với Ngài. Có những

người lo-âu hỏi Ramakrishna :

_ " Thưa Ngài, Ngài nói với chúng

con về bậc thực-hiện cái Đồng-nhất-thể :

" Tôi là Ngài "... Nhưng những ai không

có thể làm được, những ai nói : " Ngài

không phải là tôi. Và tôi cầu tìm Ngài... "

Những người ấy số-phận sẽ ra sao ? "


287

Ramakrishna trả lời với nụ cười an-ủi :

_ " Không có chút gì khác biệt, dù

anh gọi cái Ấy là " Ngài " hay là anh tư-

duy : " Tôi là Ngài ". Những người thực-

hiện cái Ấy là Ngài. Anh nuôi dưỡng với

Ngài quan-hệ thần-linh, ví như một

nghĩa-bộc già với chủ mình. Dần dần hai

thày trò trở về già, người Chủ nương tựa

vào Tớ. Ông ta hỏi-han về tất cả công

việc của mình. Một ngày kia, ông ta cầm

tay y và kéo lên ngai của mình. Người

đầy-tớ luống-cuống nói với Chủ : " Chúa

ơi, Chúa làm gì thế này ?... " Nhưng

người Chủ giữ y trên ngai gần sát với

mình và nói : " Anh với Tôi là một, như

nhau, người Yêu quí của tôi ơi ! ... "

_ ( Mukerji _ " Le Visage du Silence " )

Vậy, Ramakrishna luôn luôn biết thích-

ứng tư-tưởng mình vào nhỡn-giới của mỗi

người trong đệ-tử của ông. Và không những

không phá đổ thế quân-bình mong-manh của

tất cả tinh-thần nhân-loại, ông còn coi chừng để

SRI RAMAKRISHNA

288

thiết dựng một cách tế-nhị từng bước, tùy theo

những tỷ-lệ của các yếu-tố cấu-tạo ở mỗi

người. Người ta sẽ thấy ông châm-chước cách-

thức theo từng tính-tình đến nỗi, có khi như

ông chủ-trương mâu-thuẫn trái ngược. Đối với

đệ-tử cao-thượng, Yogananda, thiên quá về

hiền-từ, ông khuyên phải cương-nghị :

_ " Một tín-đồ sùng-tín không phải

là một thằng ngốc ."

Ông trách mắng người này không biết tự-

vệ ở đời. Đối với Vivekananda, hung-hăng,

luôn luôn sẵn-sàng tấn-công kẻ đối-phương và

đập đầu kẻ thoá-mạ, Ramakrishna cương-quyết

bắt phải quên những nhục-mạ đó đi mà hiền-từ.

Ở các đệ-tử " kiểu anh hùng ", ông dung cho

một số nhu-nhược mà không tha-thứ cho kẻ

hèn yếu, bởi vì hạng người trên không có thể

sa-ngã lâu dài được. Với tài mẫn-cảm rất chắc-

chắn, luôn luôn ông biết tính đoán những sức

phản-ứng của mỗi nhân-vật .


289

Người ta có khuynh-hướng tin rằng con

người sống tiếp-xúc thường-xuyên với Tuyệt-

đối, vượt ra ngoài những tiêu-chuẩn quy-định

đời sống thông-thường, sẽ không có khả-năng

nắm được hàng ngàn sắc-thái của hành-vi hàng

ngày và để len lỏi vào trong ấy. Vậy mà trái

hẳn lại, một người như ..... Ramakrishna. Sự

giải-thoát của ông khỏi hệ-lụy Ảo-ảnh có hiệu-

quả trước tiên là gạt đi những che lấp của tất cả

thành-kiến, của tất cả cuồng-tín, của tất cả hạn-

hẹp về tâm trí. Và con mắt ông nhìn tự-do,

thẳng-thắn, không vướng-víu. Ông phán-đoán

tất cả sự-vật và tất cả mọi người với lẽ phải,

phổ-thông, vui-tươi. Người ta sẽ rất ngạc-

nhiên, khi nghe kể một vài những mẩu đối-

thoại của ông theo kiểu Socrate xưa bên Hy-

Lạp. Có lúc chúng gần với Montaigne và

Erasme hơn là với Jésus đất Galilée Do-Thái.

Cách điều-độ trào-phúng của chúng, cách

châm-biếm vui-vẻ, tạo ra một hiệu-quả mát-

mẻ. Giá-trị của chúng phải gấp bội ở cái đất

Bengale nóng-nực, đối với những trí óc trẻ

trung kia luôn luôn dễ bị cuồng loạn. Tôi xin

SRI RAMAKRISHNA

290

kể ở đây hai mẩu vấn-đáp thú-vị : Ngụ-ngôn

con Voi và con Rắn. Ở một chuyện, Rama-

krishna với một điệu hài-hước thích-thú, cảnh-

giác đệ-tử mình về hai cực-đoan trái-nghịch là

bạo-động và bất-bạo-động tuyệt-đối. Ở mẩu

chuyện thứ nhì, hình như ông chế-riễu chính

mình ; Ông đã ý-thức thấy những nguy-cơ của

thái-độ phi-luân-lý, lãnh-đạm vô-vi, có thể tạo

cho những đầu óc thanh-niên bồng-bột, dễ say

nắng với mặt-trời Thượng-Đế vô-sở bất-tại ;

Ông ước-lượng một cách riễu-cợt những trình-

độ hiện-diện của Ngài tại nơi chúng ta và

chung-quanh ta, thứ bực các hình-thái và

mệnh-lệnh của Ngài .

_ CON VOI .

Trong một khu rừng nọ có một vị Thánh

sống với một số đông đệ-tử. Một hôm, ông dạy

rằng : _ " Thượng-Đế, ông nói thế, thì ở tại tất

cả mọi vật. Do đấy mà chúng ta phải cúi đầu

sùng bái trước mọi vật trên thế-gian này." Xẩy

ra có một đệ-tử phải đi vào rừng kiếm củi để


291

đốt lửa thờ. Thình lình, y nghe thấy một tiếng

gào thét : " Tránh ra ! Tránh ra ! Kìa một con

voi điên lồng đến ! Lập tức mọi người bỏ

chạy. Nhưng người tu-sĩ không chạy trốn. Y

suy-tính rằng : " Con voi là Thượng-Đế trong

một hình-thức biểu-hiện, vậy thì sao ta phải

chạy trốn ? Y bèn ở lại chỗ của y vẫn đứng,

vái lạy con voi như là Chúa tối-cao, và bắt đầu

lên giọng ca tụng. Người quản-tượng hết hơi

bỏng họng gào thét : Chạy đi ! Chạy đi ! "

Nhưng tu-sĩ không thèm di-động nửa bước.

Con voi cuốn lấy anh ta vào vòi nó rồi tung ra

ngoài xa. Anh chàng tu-sĩ khốn-nạn đó ngất đi,

bị thương, máu me nằm chết bẹp tại chỗ... Sư-

phụ được tin, vội cùng với đệ-tử khác chạy đến

khiêng anh ta về nhà chữa chạy thuốc-thang.

Khi anh tỉnh lại, đạo-hữu hỏi duyên-do : " Tại

sao vậy, anh không tránh đi khi nghe thấy

người quản-tượng hét ?" Tu-sĩ trẻ tuổi kia đáp

lại : " Sư-phụ chúng ta đã dạy rằng chính là

Thượng-Đế tự biểu-hiện ra ở tất cả chúng-sinh.

Tôi đã coi đó là Thượng-Đế Voi và vì vậy tôi

không rời đi chỗ khác." Bấy giờ sư-phụ anh ta

SRI RAMAKRISHNA

292

mới bảo : " Con ơi, đích thật là chính Thượng-

Đế voi đến đấy. Nhưng phải chăng Thượng-Đế

quản-tượng đã không báo cho con ẩn-náu ? Sự

thực là Thượng-Đế biểu-hiện ra ở hình con voi,

Ngài chẳng cũng biểu-hiện như thế hay hơn thế

nữa ở hình-thể người quản-tượng ? Vậy này

con, sao con không nghe cảnh-cáo của người

quản-tượng ? "

Và đây là câu chuyện dí-dỏm của sư-phụ

Ramakrishna với đệ-tử trẻ Vivekananda :

_ CON RẮN.

Sư-phụ ( mỉm cười ) : _ Này Naren, con

nghĩ sao ? Những người tại-gia sống trong thế-

tục thường không khoan-dung mà bình-luận về

những người xuất-gia sống với Thượng-Đế.

Khi con voi đi trên đường cái, luôn luôn có đàn

chó và những con vật khác chạy theo, sủa ran

và kêu nhặng lên. Nhưng voi làm như điếc, và

tiếp-tục đi đường mình. Giả thử, con ơi, có

những người nói xấu con, sau lưng con. Con sẽ

làm gì ?


293

Naren ( khinh bỉ ) : _ Con sẽ nhìn chúng

như là đàn chó đi trên đường sủa đàng sau con .

Sư-phụ ( cười ) : _ Không được, con ạ,

không nên bao giờ đi quá xa thế ! Hãy biết

rằng Thượng-Đế ngự tại tất cả sự vật tri-giác

hay vô tri-giác. Thế thì tất cả phải là đối-tượng

cho ta kính nể... Trong sự tương-quan của

chúng ta với loài người, tất cả điều chúng ta có

thể làm được là phải chú-ý giao-thiệp với

người tốt và tránh giao-thiệp với kẻ độc-ác. Sự

thực Thượng-Đế có ngự cả ở con hổ. Nhưng

như thế không có nghĩa là chúng ta phải nhẩy

lên cổ nó và ôm lấy nó vào lòng .

( Các đệ-tử cười rộ . )

Narendra : _ Vậy thì phải ngậm miệng,

nếu có những kẻ vô-lại đến xúc-phạm chúng ta

chăng ?

Sư-phụ : _ ... Ngày xưa, một lần có một

bãi cỏ trên đó trẻ trăn bò thả bò ăn cỏ. Cũng ở

trên bãi ấy có một con rắn độc ghê-gớm làm tổ.

SRI RAMAKRISHNA

294

Một hôm có một vị Thánh sống đi qua. Những

trẻ mục-đồng chạy tới và kêu : " Thánh sống,

xin Ngài đừng đi lối kia ! Cẩn-thận kẻo rắn

cắn ! " _ Vị Thánh ấy nói : _ " Các con ơi, ta

không sợ con rắn của các con. Ta biết những

lời chú Chân-ngôn ( Mantras ) bảo-vệ cho ta tất

cả điều dữ. " Nói xong, ông cứ việc đi đường

ông... Con rắn nhìn thấy ông, bò đến và phồng

mang dựng cổ lên. Vị Thánh lẩm-nhẩm đọc

thần-chú, và kià, con rắn rập đầu xuống chân

ông, bất lực như một con run. Vị Thánh ấy nói:

_ " Này, tại sao mi làm như vậy, hại cho người

khác thế ? Ta cho mi một tên Thánh ( của

Chúa ) để mi nhẩm, và mi sẽ học tập yêu

Thượng-Đế ; sau cùng mi sẽ thấy Ngài, và ý

muốn làm hại người ta sẽ mất." Ông ta nói

thầm vào tai con rắn cái tên Linh-thiêng. Con

rắn cúi đầu tuân theo và nói : _ " Hỡi sư-phụ,

tôi phải làm gì để được giải-thoát ? " Vị Thánh

sống nói : _ " Nhẩm danh-hiệu Thiêng-liêng,

và không làm hại một chúng-sinh nào ! Ta sẽ

trở lại xem mi ăn ở thế nào." Nói xong vị

Thánh-nhân bỏ đi... Ngày ấy qua ngày khác.


295

Những trẻ mục-đồng nhận thấy con rắn không

hay cắn người ta nữa. Chúng lấy đá cuội ném

nó. Nó vẫn hiền-lành và vô hại như con sâu.

Một đứa trẻ trong đám cầm đuôi nó quay tít

vòng tròn và ném vào đống đá nhiều lần. Con

rắn ứa máu mồm và lũ trẻ bỏ nó nằm chết ngất.

Đến đêm nó hồi tỉnh, chậm chạp lần lần nó lết

vào trong hang, thân-thể đau đớn như dần. Sau

mấy ngày nó chỉ còn là một bộ xương. Phải lâu

lắm trước khi nó có thể đi ra kiếm cái ăn. Sợ lũ

trẻ, nó chỉ dám bò ra ban đêm. Kể từ khi nó

được nhà Bà-La-Môn khai đạo cho, nó thôi hẳn

không làm hại một tạo-vật nào của Thượng-Đế.

Tạm tạm, nó cố sống bằng cách ăn rơm rác và

lá cây. Vị Thánh sống trở lại, nhìn khắp chung-

quanh để tìm con rắn. Trẻ mục-đồng bảo ông là

nó không còn nữa. Nhà Bà-La-Môn ngạc

nhiên, vì ông biết rằng danh-hiệu Chúa Tối-cao

mà con rắn nhắc lại có năng-lực tâm-linh làm

cho bất-tử trước khi vấn-đề sinh-sống được

giải-quyết, nghĩa là trước khi thấy được

Thượng-Đế. Ông bèn đi tìm rắn, gọi nó bằng

tên mấy lần. Con rắn bò ra khỏi hang và cúi

SRI RAMAKRISHNA

296

đầu phục xuống trước mặt sư-phụ. Cuộc vấn-

đáp bắt đầu :

Thánh-nhân : _ Này ! Mi có được mạnh

giỏi không ?

Con rắn : _ " Thưa thày, cảm ơn thày, nhờ

ơn Bề Trên con được mạnh giỏi lắm .

Thánh nhân : _ Vậy mà làm sao con chỉ

còn xương với da thế kia ? Việc gì đã xẩy ra ?

Rắn : _ Ôi, Thưa thày, phục-tòng mệnh-

lệnh của thày, con nỗ-lực không làm ác đối với

chúng-sinh. Con sống ăn lá và các rơm rác

khác. Có lẽ vì thế mà con trở nên gầy yếu

chăng .

Thánh nhân : _ Thày e rằng không phải

chỉ vì việc ăn uống mà con trở nên thế kia.

Chắc phải còn có điều gì khác nữa. Nào hãy kể

lại ta nghe !


297

Rắn : _ À ! ... Phải rồi, có lẽ như con hiểu

vì sao... Một bữa kia, những trẻ mục-đồng đối

xử với con khá tàn tệ. Chúng cầm đuôi con và

quật con vào đá rất mạnh nhiều lần. Những trẻ

đáng thương đó chúng không có ý-niệm gì về

sự biến-đổi đã có ở nơi con. Làm sao chúng có

thể biết được là con không cắn ai nữa ?

Thánh nhân : _ Sao mà dại dột, sao mà

dại dột thế ! Mi phải là thằng ngốc để không

còn biết cản ngăn kẻ thù mi hành-hạ mi như

thế !... Điều ta cấm mi là đừng cắn một tạo-vật

nào của Thượng-Đế. Nhưng tại sao mi không

thổi phì phì vào những kẻ muốn giết mi, để làm

cho chúng sợ ?...

Rồi Ramakrishna nhìn đệ-tử, cười mắt mà

kết-luận :

_ " Vậy, hãy dựng mào lên...

Nhưng không cắn !... Một người sống

trong xã-hội và nhất là một người công-

dân, chủ gia-đình, phải sống làm ra vẻ

chống-cự điều ác để bảo-vệ. Nhưng nó

SRI RAMAKRISHNA

298

cũng phải vừa tránh không ăn miếng trả

miếng ... "

_ ( Ramakrishna _ Phúc Âm )

Và tôi không giải-đáp cái đơn thuốc tối

hảo thực-tiễn và luân-lý rất gần với câu cách-

ngôn " Si vis pacem para bellum ! " ( Muốn

hòa-bình sửa soạn chiến-tranh " mà chao ơi,

chúng ta đã thí-nghiệm cái bẫy đó... Nhưng tôi

chỉ ghi nhận cái nụ cười riễu-cợt của người kể

chuyện tinh-khôn, làm cho tôi nhớ lại hình ảnh

La Fontaine ( nhà ngụ-ngôn trứ danh người

Pháp ). Và về nội-dung thì phải nghĩ đến

phương-pháp của Ramakrishna _ trên cái

thuyền hành-động chòng-chành, nguy-hiểm

giữa bờ nọ sang bến kia theo sức thổi của hai

chiều gió trái nghịch _ phương-pháp của ông

là lập lại quân-bình giữa hai cực-đoan bằng

một lẽ-phải phổ-thông mạnh-mẽ .

Sự thực rõ-ràng là ông thực-hành và chủ-

trương giáo-lý " Bất bạo động " ( Ahimsa )

cũng như Gandhi sau này. Ông nhấn mạnh


299

nhiều lần, không những đối với loài người mà

còn đối với tất cả chúng-sinh .

Nhưng hài-hước hơn, và nhiều vẻ hơn là

Gandhi, không chút để tâm phát-biểu một qui-

tắc độc-nhất nào. Và nhìn phải trái với con mắt

chung. Ông, một người nhiệt-thành về Tuyệt-

đối ấy, trong thế-giới Ảo-hóa ( Maya ) này, ông

đã có ý-thức rất thâm-thúy về ý-nghĩa trung-

dung. Và đồng thời, như Đức Mẹ thả tung

những tâm-hồn cánh diều bay lên khung trời

sâu thẳm. Ông kéo chúng về mặt đất bằng sợi

dây lẽ-phải chung. Chưa phải lúc để chúng bay

đi ...

Chúng phải ở lại thế-gian này để được

dạy dỗ. Trước hết chúng phải tự dạy lấy mình.

chúng hãy ý-thức cho chính-xác bản-tính của

chúng, của những người chung-quanh và của

Bản-thể Thần-linh thấm-nhuần tất cả ! Phần

đông chỉ đạt tới đấy bằng việc làm chậm chạp,

tuần-tự và liên-tục. Công việc ấy phải xuất phát

tự nơi chúng, bằng phương-tiện riêng của

SRI RAMAKRISHNA

300

chúng, chắc hẳn là với sự giúp đỡ của sư-phụ

( gourou ) với tình cha con, nhưng không một

trường-hợp nào mà ý-chí của sư-phụ có thể

thay thế vào ý-chí của đồ-đệ được. Sư-phụ chỉ

có mặt để hướng-dẫn chúng mà thôi. Ngoại trừ

trường-hợp đặc-biệt, sư-phụ từ-chối can-thiệt

làm thay đổi ý-chí của đệ-tử ở thời kỳ đầu, mà

chúng phải là những người tạo tác ra chính sự

phát-triển riêng của chúng. Ông chỉ nuôi-

dưỡng chúng với mặt-trời nội-tâm của ông thôi.

Ông làm tăng năng-lực của chúng gấp bội. Nói

chung chung, đến giai-đoạn cuối cùng trên giốc

đi lên, khi họ đã thành-thực đạt được hạnh-

phúc của giai-đoạn sắp tới bằng tự sức cố-gắng

độc-lập, đến giai-đoạn đỉnh cao trên giốc, bấy

giờ sư-phụ mới bằng lòng cho chúng một

khích-động cuối cùng của giác-ngộ. Bấy giờ

chỉ cần một chút là đủ : một tiếng nói ; một cái

nhìn ; một đụng chạm. Ví như một tia chớp của

Ân-huệ. Nó chỉ thường giáng xuống cho những

tâm-hồn đã dọn, đã tới đỉnh .


301

( Những đệ-tử đã từng-trải những thực-

nghiệm tâm-linh ấy _ và một số trí-thức có

tiếng hiện còn sống _ chứng thực rằng trong ấy

không có một hiệu-lực nào của thôi-miên nó

cưỡng ép ý-chí bằng cách thay-thế, bức hiếp

những trạng-thái ý-thức ngoại lai. Đấy là một

thứ bổ-dưỡng, làm phấn-khởi. Đệ-tử nhờ sự

khích-động mà đạt được một nhỡn-quan sáng-

sủa hơn về chính những lý-tưởng của mình.

Viện-trưởng Giáo-hội hiện tại là Swami

Shivananda viết cho tôi rằng :

_ " Ramakrishna có quyền-năng

nâng cao người khác lên trạng-thái ý-thức

cao hơn bằng cách truyền vào cho họ

năng-lực tâm-linh của ông. Ông thi-hành

bằng năng-lực tư-duy hay là bằng tiếp-

xúc. Nhiều người chúng tôi đã được ưu-

đãi, nâng lên các bình-diện ý-thức tâm-

linh cao-đẳng, tùy theo khả-năng của

chúng tôi. Đấy không phải là thuật thôi-

miên, cũng chẳng phải ngủ-say ( thụy-

miên )... Chính tôi đã được ưu-đãi đạt tới

SRI RAMAKRISHNA

302

cái ý-thức tâm-linh cao ấy ba lần, nhờ sự

đụng-chạm hay là ý muốn của sư-phụ.

Tôi hiện còn sống để làm chứng trực-tiếp

cho sức tâm-linh cao cả của Ramakrishna,

thày của tôi ."

( Nhưng ngay cả khi Ramakrishna muốn

để cho đệ-tử tự-do, ông không ảnh-hưởng vào

họ, cũng không được. Ông có được thần-lực

đạo-pháp ( Yoga ) kỳ lạ và đáng sợ. Ông ít khi

sử-dụng vì ông ghét những phương-tiện pháp-

thuật. Ông hoàn-toàn chống-đối " kỳ tích ",

ông không cho là không có thể có, nhưng vô

ích và có hại nữa ; ông tỏ ra ghê-tởm đối với

chúng cũng như Cơ-Đốc xưa kia vậy ; những

năng-lực gọi là siêu-nhiên đối với ông, hình

như là những trở-ngại cho con đường thành-tựu

tâm-linh, nó phải là kết-quả tự-nhiên của tâm.

Nhưng những năng-lực ấy phải chăng được để

không thi-hành chúng ? _ Tulasi, sau này

pháp-danh là ( Nirmalananda ) khi chưa biết

ông ; Y chờ ở hành-lang, nhìn thấy một người

đi qua, chuyên chú, bước loạng choạng ; người


303

ấy ( là Ramakrishna ) nhìn y không dừng chân.

Tulasi cảm thấy nhói vào ngực và bị tê dại mất

một lúc. _ Tarak ( Shivananda ) đứng trước mặt

Ramakrishna, yên-lặng, bất-động ; sư-phụ để

mắt nhìn vào y ; Tarak nức nở khóc và chân tay

run lên. _ Lần viếng thăm đầu tiên, Kaliprasad

(Abheda-nanda) sờ vào người Ramakrishna,

liền bị tràn ngập một làn sóng khí-lực .

( Những bận khác hình như chính sư-phụ

tự ý tạo ra, sự tỉnh dậy của những năng-lực nội-

tâm. Ông giúp chúng khi thấy những nỗ-lực

của thiện-chí. Ví như ông nhận thấy Latu

( Adbhutananda ) kiệt sức về sùng bái nhiệt-

thành, ông cầu xin Đức Mẹ ban cho Latu kết-

quả của lòng khao-khát tín-ngưỡng. Mấy ngày

sau Latu đạt được thần-hóa tam-muội trong lúc

định-niệm. _ Kỳ thăm viếng thứ hai của

Subodh ( Subodhananda ), Ramakrishna vuốt

ngực y, nói : " Thức tỉnh dạy, Đức Mẹ. Thức

tỉnh dạy ! " và lấy ngón tay vạch vào lưỡi của

y. Subodh cảm thấy một trào ánh sáng chạy từ

tủy lên não ; các hình tướng nam-thần và nữ-

SRI RAMAKRISHNA

304

thần hiện lên như chớp nhoáng và tan chìm vào

vô-biên ; y mất ý-thức về đồng-nhất-tính cá-

nhân của mình, mà Ramakrishna trả lại ngay,

ngạc nhiên về những phản-ứng bão-táp ấy._

Đứa trẻ Gangadhar ( Akhandananda ) được ông

dắt lên đền Kali Đức Mẹ, và bảo : " Nhìn Thần

Çiva sống ! " và Gangadhar đã thấy .

( Nhưng không nên ngộ-nhận ! Sư-phụ

không bao giờ tìm cách bắt ép một đệ-tử nào về

các hình-thái nhỡn-quan hay tư-tưởng nào

không sẵn có ở nơi họ rồi. Ông là người đánh

thức. Đối với tính-cách trí-thức, ông là người

đầu tiên không tán-thành việc cầu tìm những

thực-hiện thần-kiến. Khi Baburam ( Prema-

nanda ), là đệ-tử ông quý mến, cầu xin ông ban

cho thần-hóa tam-muội, Đức Mẹ cảnh-cáo

Ramakrishna là Baburam có duyên với con

đường Triết-lý Jñãna ( giác-ngộ bằng trí-tuệ )

và không phải con đường Sùng-bái Bhakta

( nhập-thể-hóa vào Thượng-Đế ) _ Đối với

người sau này là đệ-tử đại trí-thức của ông,

Saratchandra ( Saradananda ), ông hỏi : " Anh


305

ưa thực-hiện Thượng-Đế như thế nào ? "

Saratchandra đáp : " Con không thích những

thần-kiến. Con không chú ý thấy một hình

tướng đặc-biệt nào của Thượng-Đế khi định-

niệm. Con chú ý thấy Ngài biểu-hiện ở tại tất

cả tạo-vật trong thế-gian." Ramakrishna mỉm

cười và nói : " Nhưng đấy là điều cùng tột của

tâm-linh. Anh không có thể đạt tới ngay bước

đầu." Saratchandra thưa lại : " Con cũng lấy

làm mãn-nguyện vậy ."

( Cả đối với những người mẫn cảm nhất,

sự thực-hiện thần-kiến cũng chỉ là một độ

đường phải vượt qua, Abhedananda sau khi đã

được thấy ở Ramakrishna các Nhập-thể khác

nhau, một hôm ông ta thấy tất cả những hình-

thái đó dung-hợp lại thành một hình-ảnh sáng

chói. Ramakrishna báo cho ông ta biết là từ nay

trở về sau, ông ta sẽ không có thần-kiến nữa,

ông ta đã vượt qua độ đường rồi. Và thực vậy,

kể từ hôm ấy, Abhedananda chỉ còn có những

ý-niệm về vô-biên, mênh mang, liên-quan đến

Brahman Phạm-Thiên vô-ngã. _ Khi Baburam

SRI RAMAKRISHNA

306

năn nỉ xin sư-phụ cho có được năng-lực đặc-

biệt, Ramakrishna quở trách y và nói : " Anh

còn xin tôi cái gì nữa ? Tất cả cái gì tôi có

chẳng phải là của anh sao ? Tất cả cái gì tôi

chinh-phục ở thực-hiện là để cho các anh cả.

Chìa khóa mở cửa kho đây, hãy mở ra, và lấy

hết đi ! " .

( Nhưng ông nói tiếp cho nhà triết-gia

Vedanta là Harinath ( Turyananda ) : " Nếu anh

tưởng thấy Thượng-Đế nơi khác hơn là nơi tôi,

thì đi đi ! Điều tôi muốn là các anh vượt lên

trên đau-khổ của thế-gian này, và các anh hãy

hưởng lấy cái vui thú thần-linh ."

( Bằng ngàn cách như thế, ông chỉ chuyên

tâm hướng-dẫn những tâm-hồn non nớt ấy

trong ý-thức tín-ngưỡng riêng của họ, ngõ hầu

để họ tự phát-triển cá-tính chân-chính cao cả

của họ. Không một lúc nào ông không nghĩ tới

sự đồng-hóa họ với mình. ông tự hiến cho họ.

Ông không nói cho họ biết điều ấy, ông không

nghĩ rằng : " Các anh phải hiến các anh cho


307

tôi." Và đấy là một trong những khác-biệt

chính giữa giáo-lý của ông với Thiên-Chúa-

giáo . )

Nhưng tất cả điều người ta đã biết, tất cả

điều người ta có của khoa-học thu-lượm được,

dần dần trở thành sự sống cụ-thể và thực-tại

linh-động sinh-hoạt .

_ " Bấy giờ thì các anh ý-thức rằng

tất cả sự-vật sống như các anh ở tại

Thượng-Đế. Các anh trở nên ý-chí năng-

lực ( will power ) và là ý-thức của tất cả

cái gì có thật. Ý-chí của anh trở nên ý-chí

vũ-trụ toàn-thể ..."

Đến đấy chưa phải là độ đường cuối

cùng, bởi vì rằng bên ngoài cái khải-ngộ tạm-

thời còn có sự thực-hiện tối-cao, sự Đồng-nhất-

hóa tuyệt-đối, người ta đạt được trong một

trạng-thái Nhập-định Thần-hóa vĩ-đại là ( Nir-

vikalpasamadhi = A - nốc - đa - la Tam diểu

Tam Bồ-đề ). Nhưng điều này dành riêng cho

SRI RAMAKRISHNA

308

hạng người đã hoàn-thành sứ-mệnh của họ ở

đời : đấy là lạc-thú cùng tột, trái cấm ; bởi vì

vào đấy là một đi không trở về nữa _ trừ phi

có năng-lực đặc-biệt, hãn-hữu như Rama-

krishna đã được thụ-hưởng. Mặc dầu các đệ-tử

có van xin, ông cũng từ-chối không cho họ

nếm mùi ; họ chưa có quyền vào đấy. Ông biết

quá rõ rằng những " con bup-bê muối ấy " chỉ

chạm vào ngọn sóng đầu của Đại-dương liền sẽ

tan hòa vào nước bể. Ai muốn đạt tới Đồng-

nhất-thể với Thực-tại Duy-nhất, phải là kẻ đã

có một kỳ-tích để đạt được vé khứ hồi .

Các đệ-tử phải ở lại đây, tại độ đường áp

chót, là trạng-thái tinh-thần tự mình hòa-đồng

hợp-nhất với tất cả chúng-sinh, với tất cả thực-

tại ; và đấy chính là Giác-ngộ. Chúng ta đều có

thể ngưỡng vọng Giác-ngộ và làm cho người

khác tự Giác-ngộ. Đấy là bổn-phận của chúng

ta ...

Chúng ta còn làm gì khác được, chính ta,

những tinh-thần tự-do Tây-phương, chúng ta đã


309

biết qua lý-tính và tình-yêu cái đồng-nhất-tính

của chúng-sinh ? Đấy chẳng phải là mục-tiêu

bền vững nỗ-lực của chúng ta, là cái nhiệt tâm

nó sưởi ấm lòng chúng ta, là cái tín-ngưỡng

thâm-trầm nó làm cho chúng ta sống và nó chở

chúng ta trên mặt nước nhuốm máu của hận-

thù giữa người với người, mà chúng ta không

cả đến dúng gót chân vào đấy. Đấy chẳng phải

là ý-chí của chúng ta, sớm chầy sẽ thành-tựu để

hợp-nhất các dân-tộc, các chủng-tộc và các tôn-

giáo ? Và phải chăng về điểm này, chúng ta đã

là đệ-tử của Ramakrishna, mà chúng ta không

hay đấy ư ?

***


311

NGƯỜI ĐỆ - TỬ THÂN YÊU

NAREN

Nhưng trong cái hội-đồng các đệ-tử Ấn-

Độ ấy, tất cả sau này đều là những người đặc-

sắc, vừa về đức tin, vừa về công-tác xã-hội, có

một người đặc-biệt mà thái-độ của Ramkrishna

đối với ông ta cũng đặc-cách ; vì rằng thoạt

mới nhìn thấy ông này lần đầu, khi ông này còn

là một chàng thanh-niên còn chưa biết về phận

mình ra sao, Ramakrishna đã bầu ông ta lên

làm chủ tâm-linh của nhân-loại : Narendranath

Dutt _ Vivekananda .

Thánh Ramkrishna Paramahamsa với

thiên-tài trực-giác các tâm-hồn, nhìn trong một

nhịp động của trái tim phô-diễn tất cả trào dâng

về hậu-vận của chúng. Ông tư-duy trước cả khi

gặp người đại đệ-tử trong đời này, ông từng đã

SRI RAMAKRISHNA

312

giao-tiếp với y trong cửa ngõ của các Định-

mệnh .

Tôi ghi lại đây cái viễn-tưởng tuyệt đẹp

của ông. Tôi có thể, cũng như các nhà tâm-lý-

học của chúng ta, tìm giải-thích bằng cách

thông-thường. Nhưng chúng ta cần chi ? Phải,

chúng ta biết rằng một viễn-tưởng mạnh xác

nhận sáng-tạo và làm nẩy sinh cái gì nó đã

thấy. Theo nghĩa thâm-thúy hơn, những nhà

tiên-tri về tương-lai đã là những nhà sáng-tạo

thật sự của cái gì chưa có, nhưng sắp sửa có.

Cái giòng thác như định-mệnh thiên-tài của

Vivekananda có thể chìm mất vào trong lòng

đất, nếu con mắt của Ramakrishna không như

một nhát rìu bổ tan tảng đá ngăn mạch nước.

Và qua khe đá mở ra con sông linh-hồn vọt

chảy .

" Một hôm tôi cảm thấy linh-hồn tôi

bay bổng lên các tầng cao thiền-định

Tam-ma-địa ( Samadhi ), theo con đường

sáng. Nó sớm vượt vũ-trụ tinh-tú và nhập


313

vào cõi tinh-vi của ý-niệm. Cứ thế lên

mãi cao hơn, tôi thấy hai bên đường

những hình tượng chư Thần nam và nữ.

Tinh-thần đạt tới điểm ngoại biên của cõi

trời ấy, đến tận biên-cương sáng lạn ngăn

cách thế-giới sinh-tồn tương-đối với thế-

giới của Tuyệt-đối. Nó vượt qua biên-

cương ấy. Nó vào cõi siêu-nhiên, trong đó

không một thể hữu-hình cụ-thể nào được

nhìn thấy. Cả đến chư Thần cũng không

dám ngó vào đấy, họ tự-mãn ngồi xa hẳn

ở bên dưới. Nhưng một lúc sau tôi thấy ở

đấy có bẩy vị Hiền tôn-kính ngồi thiền-

định Tam-muội ( Samadhi ). Tôi nghĩ

bụng rằng các vị Hiền này hẳn đã vượt cả

loài người lẫn chư Thần về trí-tuệ và

thánh-linh, về hy-sinh và tình-yêu. Hớn-

hở chiêm-ngưỡng, tôi đang chú tâm vào

sự cao cả của các Ngài thì chợt thấy một

mảnh của cõi sáng bất phân kết-tinh lại

thành hình một đứa trẻ. Đứa trẻ lại gần

một trong các vị Hiền ấy, Âu-yếm ôm lấy

cổ một vị Hiền với đôi cánh tay nhỏ bé và

SRI RAMAKRISHNA

314

nói với ông này bằng giọng thần tiên, để

thử kéo tinh-thần ông từ cõi thiền-định

Tam-muội cao siêu xuống. Cái đụng

chạm huyền-diệu ấy đánh thức vị Hiền

trong trạng-thái siêu-thức và ông ta nhìn

đứa trẻ thần tiên với con mắt hé mở. Vẻ

mặt hân-hoan của ông tỏ ra rằng đứa trẻ

ấy phải là kho báu của tâm ông. Đứa trẻ

kỳ lạ đó vui vẻ nói với ông : " Con xuống.

Ông cũng thế, ông phải cùng xuống với

con ! " Vị Hiền yên-lặng, nhưng con mắt

nhìn âu-yếm tỏ ra bằng lòng. Trong khi

ông ngắm đứa trẻ, ông lại chìm vào trong

thiền-định Tam-muội. Và tôi ngạc-nhiên

thấy một phần thân-thể và tinh-thần ông

giáng xuống cõi đất, ở hình-thức một tia

sáng chói-lọi... Đến khi tôi mới nhìn thấy

Narendra, tôi liền nhận ra là vị Hiền

kia ..."

Nhà huyền-giác thần-kiến không nói đứa

trẻ là ai. Nhưng chúng ta đã đoán ra đứa trẻ đó

chính là Ramakrishna _ ( và các đệ-tử đã được


315

ông thú-nhận ) _ Thực ra, suốt đời ông quả

nhiên là một đứa trẻ ( Bambino = Đồng-tử )

miệng ngậm vú Mẹ, và chỉ rời cánh tay Đức

Mẹ = Quan-Âm được một lúc để làm tròn sứ-

mạng riêng của mình ; và theo ông, cái định-

mệnh ấy phải là một người thích-hợp hơn ông,

xuống nhân-gian, để hướng-dẫn và cầm quyền

chỉ-huy đội-quân .

Ông xét-đoán đúng. Với tấm lòng quảng-

đại của ông, tràn đầy tình-yêu để san-sẻ cho cả

thế-giới, thì cần phải có một thân-thể cường-

kiện, những cánh tay có thể lật ngược trái đất

và những bắp chân để đi khắp mặt đất, với một

đội-quân lao-động và cái đầu để chỉ-huy.

Nguyện-vọng của ông đã làm cho đất nẩy ra sự

thực-hiện ấy, điều này không những xác-chứng

tinh-thần sáng suốt và năng-lực của lòng dục

cầu ở ông, mà còn chứng-minh rằng đất Ben-

gale đã chín mùi và đang nóng sốt đợi chờ

tiếng gọi của ông. Vivekananda đã được chính

Tạo-vật thai-nghén tung vào cho " thời đại " :

SRI RAMAKRISHNA

316

đấy là thời sinh nở cho cái hình-thức tinh-thần

ấy vậy .

Một điều chẳng kém đáng khâm-phục là

Ramakrishna đã nhìn thấy ngay rằng người

niên-thiếu bất-định, hoang-mang, tâm-hồn sôi-

động kia, như Narendra lúc đó, chính là vị thủ-

lãnh tương-lai, Sứ-giả Phúc-Âm mà ông đang

chờ đợi .

Tất cả cuộc gặp gỡ đâu tiên giữa hai

người đáng được kể lại. Nó tạo cho độc-giả

một sự hấp-dẫn tương-tự như bất đắc dĩ Naren

đã cảm thấy và cũng bất đắc dĩ cuộc gặp gỡ

đầu tiên này đã liên-hệ ông ta với người sư-phụ

tuyển-cử ông .

Nhưng trước hết chúng ta phải phác-họa

hình-tướng người thiên-tài trẻ tuổi ấy vào lúc

mà ngôi sao ông du-nhập và bị thu-hút vĩnh-

viễn vào quĩ-đạo của Ramakrishna .


317

Vivekananda vốn thuộc dòng-dõi đại-gia-

đình quí-tộc Võ-sĩ ( Kshatriya ). Về dòng-dõi

này ông vẫn có và luôn luôn giữa dấu-tích. Ông

sinh ngày 12 tháng Giêng năm 1863 tại tỉnh

Calcutta. Bà mẹ ông là người có trình-độ văn-

hóa rất cao, vẻ người vương-giả và tinh-thần

anh-thư, bà được nuôi-dưỡng bằng những Anh-

hùng-ca vĩ-đại Ấn-Độ. Một người cha sống đời

sống sa-hoa và náo-động, tương-tự với một đại

quận-chúa Pháp thế-kỷ XVIII, phô-trương một

tinh-thần độc-lập gần như kiểu Voltaire, lãnh-

đạm với giai-cấp, vừa căn-cứ vào tình nhân-

loại rộng-rãi với cái ý-thức vui-vẻ tự-cao.

Nhưng tổ-phụ Vivekananda là một nhà luật-

pháp giầu có và học-thức, năm 25 tuổi ông này

bỏ vợ con, chức-vị, tài-sản và xã-hội để xuất-

gia vào ở ẩn trong rừng, rồi trở nên một đạo-sĩ

Sannyâsin ; từ đấy người ta không còn bao giờ

thấy bóng hút ông ta nữa ...

Thời niên-thiếu và tráng-niên của Viveka-

nanda là thời của một hoàng-tử trẻ, nghệ-sĩ

kiểu Phục-hưng ở Âu-châu. Ông có tất cả

SRI RAMAKRISHNA

318

năng-khiếu về thể-chất cũng như tinh-thần ; và

ông trau-giồi tất cả. Ông có dáng đẹp sư-tử với

điệu-bộ khoan-thai và phản-ứng như hổ báo.

Ông có dũng-cảm về sinh-lý, thân-thể lực-sĩ và

sở-trường về các môn thể-thao. Ông biết đấu

quyền của dân Anh, bơi lội, chèo thuyền và

ham đua ngựa. Ông là thần-tượng của thanh-

niên và trọng-tài của thời-trang. Ông múa có

nghệ-thuật tinh-vi những điệu vũ tôn-giáo có

tiếng. Ông có giọng hát rất hay, mà sau này

những bài ông hát làm cho Ramakrishna mê-ly.

Suốt bốn hay năm năm, ông đã học-tập âm-

nhạc, đàn và hát với các giáo-sư Ấn-Độ-giáo

và Hồi-giáo. Ông có viết những bản nhạc, một

Khái-luận có kê cứu về khoa-học và triết-lý

âm-nhạc Ấn-Độ. Khắp nơi, ở đâu đâu người ta

cũng đều công-nhận là một uy-tín về âm-nhạc.

Âm-nhạc đối với ông sẽ còn là cửa để vào đền

thờ ( Nữ-Thần Sarasvati bảo-trợ nghệ-thuật ),

là hành-lang của Thiên-cung Tối-cao. Ở Đại-

học, ông xuất-sắc về trí thông-minh chói-lọi,

nó bao-hàm toán-học, thiên-tượng-học, triết-

học, ngôn-ngữ Ấn và Tây-phương. Ông đọc


319

các thi-sĩ tiếng Anh và tiếng Phạn ( Sanscrit ).

Ông nghiền-ngẫm những tác-phẩm lịch-sử của

Green và Gibbon. Người ta sẽ thấy ông tán-

dương nhiệt-liệt Cách-mệnh Pháp và Nã-Phá-

Luân ( Napoléon ). Từ thủa trẻ, ông vốn như

phần lớn trẻ con Ấn-Độ, thực-hành hàng ngàn

khoa định-niệm. Lúc này ( khi mới gặp Rama-

krishna ) ông định-niệm ban đêm về các sách

" Imitation de Jésus Christ " và " Vedanta "

( Triết-lý Veda-Upanisad ). Ông thích bàn cãi

về triết-học. Cái con quỷ biện-chính, phê-phán

" biện-biệt " đó, khiến sau này ông mang danh-

hiệu Vivekananda = (Discriminer = biện-chính)

Ông tìm hòa-điệu giữa lý-tưởng mỹ-thuật Hy-

Lạp với tư-tưởng Ấn-Độ, Nhật-Nhĩ-Man

( Indo-Germanique ). Nhưng con người đại-

đồng ấy, theo tiêu-chuẩn của Léonard và

Alberti, có thêm vòng hoa tâm-hồn tôn-giáo để

thống-lĩnh tâm-linh chúng vào đời sống. Một

tinh-thần tinh-khiết tuyệt-đối. Con người trẻ

đẹp tự-do và nhiệt-thành, được phú-bẩm tất cả

của-báu trên đời và giầu cảm-súc ấy đã tự bắt

mình vào một giới dục nghiêm-khắc. Chưa lệ-

SRI RAMAKRISHNA

320

thuộc vào một giáo-phái nào, trước khi chấp-

nhận một giáo-điều nào, ông đã ý-thức được

điều mà tôi đã nói lý-do sâu xa trên đây, là sự

trong sạch của tâm-hồn và thân-thể là một

năng-lực tâm-linh và ngọn lửa thấm-nhuần tất

cả đời sống, và một khi nó bị phạm vào thì lửa

kia tắt. Nhưng ông đã ý-thức về vận-mệnh lớn

lao của mình, và tuy chưa biết rõ chiều-hướng

của chúng sẽ dẫn mình về đâu, ông muốn phải

xứng đáng và thực-hiện .

Những năng-khiếu phong-phú với lòng

nhiệt-thành ấy khiến ông sống trong nhiều năm

trời với tâm-hồn quay-cuồng, trước khi nhân-

cách ông được xác-định. Trong những khoảng

thời-gian từ mười bẩy tới hai mươi mốt tuổi

( 1880 - 1884 ) ông trải qua một giai-đoạn

khủng-hoảng trí-thức liên-tiếp, càng ngày càng

kịch-liệt để cuối cùng chấm-dứt vào sự khai-

thông tín-ngưỡng tôn-giáo .

Ông vừa bị bối-rối sau khi đọc tác-phẩm

" Essais sur la Religion " ( Khái-Luận về Tôn-


321

giáo ) của Stuart Mill ; cái quan-niệm Thần-

giáo lạc-quan phù-phiếm đầu tiên của ông,

giới-hạn vào trong các nhóm tín-đồ Brahmo-

samaj su-thời, bị sụp đổ. Và bộ mặt của cái Ác

trong Tạo-vật hiện ra trước mắt ông. Ông liền

nhẩy chồm lên ! Nhưng ông không thể tránh

khỏi cái Bâng-khuâng cổ điển ( theo nghĩa của

Dürer ) với cái Buồn thất-vọng. Ông cố thử tự

an-ủi hoài với các lý-thuyết của Herbert

Spencer, mà ông có viết thư cho ông này. Ông

đến xin Brajendra Nath Seal, người bạn học

niên-trưởng ở Đại-học, những lời khuyên-nhủ.

Ông thổ-lộ với ông này nỗi lòng hoài-nghi của

ông, yêu-cầu ông này hướng-dẫn mình trên con

đường tìm chân-lý. Nhờ Seal mà ông đọc

Shelley và dìm tinh-thần thiêu-đốt của ông vào

ba-động không-khí thơ-mộng phiếm-thần-giáo.

Rồi người cố-vấn trẻ tuổi đó muốn dụ ông thờ-

phụng Thượng-Đế Lý-tính _ Parabraman

( Phạm-thiên vô-ngã ) mà ông ta đã tự dựng lên

cho mình. Chủ-nghĩa Duy-lý của Brajendra là

một loại đặc-biệt đòi dung-hòa tất cả thuần-túy

nhất-nguyên-luận Vedanta, biện-chứng-pháp

SRI RAMAKRISHNA

322

Ý-niệm Tuyệt-đối của Hegel với Giáo-điều của

Cách-mệnh Pháp : Tự-do ; Bình-đẳng ; Bác-ái.

Đối với Seal thì nguyên-lý cá-nhân-hóa là ác.

Lý-tính đại-đồng là thiện. Vậy thì cốt-yếu là

biểu-hiện Lý-tính thuần-túy : đấy là vấn-đề lớn

của thời cận-đại, và Brajendra tưởng có thể

giải-quyết bằng Cách-mệnh. Cái chủ-nghĩa

duy-lý cách-mệnh và đế-quốc ấy có thể thoả-

mãn cho một số khiá-cạnh của tính-tình bá-chủ

của Narendra. Nhưng bản-tính sôi-động của

ông không thể tự giam vào đấy được. Trí-tuệ

ông muốn thừa nhận lắm hay là bắt ép chủ-

quyền tối-cao của lý-tính đại-đồng và lập nên

luân-lý đạo-đức trên cơ-sở phủ-nhận chủ-nghĩa

cá-nhân một cách quyết-liệt. Nhưng đời sống

mãn-nguyện của ông. Nó đang khao-khát vẻ

đẹp của thế-gian và ham-vọng. Đòi tiết-chế là

bắt hổ non ăn chay. Sự khó chịu của ông, sự

khủng-hoảng tinh-thần của ông càng tăng bội.

Thật là một điều riễu-cợt nếu chỉ cho ông ăn có

một món là lý-tính tiềm-tại, cái Thượng-Đế

thiếu máu. Đối với một người Ấn-Độ-giáo

chân-thật, coi sự sống là đức tính đầu tiên, nếu


323

chẳng phải chính là bản-tính của Chân-lý, thì

cần phải cho y sự khải-ngộ sinh-hoạt, Tuyệt-

đối thực-hiện, Thượng-Đế hiện thân làm người,

một vị Thánh sống Gourou = Sư-phụ có thể nói

với y : " Ta đã nhìn thấy Chân-lý, Thượng-Đế,

ta đã sờ thấy Ngài, ta đã là Ngài... " Tuy nhiên,

trí thông-minh của ông được nuôi-dưỡng với

tư-tưởng Âu-Tây, tinh-thần phê-phán thừa

hưởng của thân-sinh, không ưa cái khát-vọng

của tâm-tình và giác-quan _ ( người ta sẽ thấy

sau đây những phản-động mạnh đầu tiên của

ông chống đối với Ramakrishna ) .

Cũng như tất cả thanh-niên trí-thức thời

ấy ở xứ Bengale, ông bị thu-hút vào luồng ánh-

sáng trong sạch của Keshab Chender Sen. Bấy

giờ ánh-sáng ấy đang rực-rỡ, và Naren thèm

muốn : ông muốn là Keshab. Dĩ-nhiên là ông

liên kết cảm-tình với hội đoàn mới của ông

này. Và ông nhập hội. Tên tuổi ông còn ghi

trong danh-sách hội-viên của tân-giáo-hội

Brahmosamaj. Giáo-hội truyền-giáo Rama-

krishna từ bấy đến nay đã tuyên-bố rằng ông

SRI RAMAKRISHNA

324

không có thể đồng tình với tinh-thần cải-cách

triệt-để của hội Samaj ấy được, nó đối-lập với

tất cả thành-kiến cả đến những thành-kiến đáng

tôn-trọng nhất của Ấn-Độ-giáo chính-thống.

Tôi nghĩ trái lại. Tính-cách toàn vẹn, không vì

nể của Naren trẻ, ưa thích bẻ gẫy tất cả ; ông

không phải hạng người bấy giờ để trách móc

chủ-trương, bài-bác thánh tượng của đạo-hữu

mới của ông. Chỉ sau này _ và phần lớn nhờ

ảnh-hưởng của Ramakrishna _ ông phải quan-

niệm và truyền dạy cả đến những tín-ngưỡng

và tập-tục cũ kỹ khi nào chúng thuộc một bộ-

phận những truyền-thống đồng-hóa sâu xa với

tính-chất của dân-tộc. Nhưng tôi tin chắc rằng

ông đạt tới đấy không phải không có sự cố-

gắng, và chính điều ấy đã biểu-lộ ra ở thái-độ

trí-thức nghi-ngờ đầu tiên của ông đối với

Ramakrishna. Đương lúc này thì ông đi theo

phong-trào vận-động của phái trẻ Bramos đất

Bengale muốn thống-nhất giới đại-chúng Ấn-

Độ, không phân-biệt giai-cấp, chủng-tộc và tín-

ngưỡng. Trong đám có một số thanh-niên còn

nghiêm-khắc phản-đối Ấn-Độ-giáo chính-


325

thống, hơn cả sứ-đồ truyền-giáo Cơ-Đốc nữa.

Nhưng nhất-định là trí-tuệ tự-do và linh-hoạt

của Naren rất sớm nhận thấy những sự phản-

đối cuồng-tín ngược đời ấy là bất công, hẹp-

hòi, và làm thương tổn trong tinh-thần ông và

trong cả tự-ái dân-tộc nữa. Ông không có thể

đồng tình đem đạo-học Ấn-Độ hàng-phục

khoa-học Tây-phương chưa tiêu-hóa. Tuy vậy,

ông tiếp-tục tham-dự vào các buổi hội-họp của

giáo-hội Brahmosamaj, nhưng trong lòng thì

không mãn-nguyện .

Bấy giờ ông buộc mình vào một đời sống

làm việc khắc-khổ, trong một gian buồng tối

ẩm, nằm trên nền nhà trong một cái chăn, sách

vở bừa bãi, nước trà nóng để dưới đất, vừa đọc

sách vừa định-niệm suốt ngày đêm ; đầu óc đau

như bị dùi xuyên. Ông không sao dẹp yên nổi

những nhiệt-vọng mâu-thuẫn trái nghịch trong

bản-tính của mình. Chúng chiến đấu với nhau,

kéo dài vào cả trong giấc ngủ không yên... Ông

kể lại : _ " Từ thuở nhỏ, mỗi đêm, trong giấc

ngủ tôi có hai cái mộng hiện-hình rõ-rệt. Ở một

SRI RAMAKRISHNA

326

cái thì tôi nhìn thấy những vĩ-nhân thế-giới

giầu có, quí-trọng, thế-lực và vinh-quang ; và

tôi cảm thấy ở tôi có khả-năng để đạt được như

họ. Nhưng ngay sau đấy, tôi thấy tôi từ bỏ tất

cả trần-tục, khoác mảnh khố, sống hành-khất,

ngủ dưới gốc cây, và tôi nghĩ rằng tôi có thể

sống như thế, khác nào các nhà tiên-tri ( rishis )

thời cổ. Giữa hai bức họa ấy, bức thứ nhì trội

hơn, tôi tưởng rằng chỉ có con đường này mới

có thể làm cho tôi đạt được cực-lạc... Và tôi lại

ngủ đi, cảm thấy trước ý-vị lạc-thú ấy...

Nhưng đêm nào cái hiện-tượng ấy cũng tái

diễn ... "

Đấy là tình-trạng của Vivekananda vào

lúc ông sắp gặp sư-phụ đã quyết-định cuộc đời

ông. Trong một đô-thị lớn mà Âu-Tây với Ấn-

Độ gặp-gỡ trà-trộn, ông đã lần-lượt tham vấn

các nhân-vật tôn-giáo thượng-lưu, và ông đã

thất-vọng trở về. Ông đi tìm hoài, thử-thách,

từ-chối. Ông lang-thang lạc-lõng ...

***


327

Năm ông mười bẩy tuổi, sửa-soạn thi kỳ

đệ-nhất vào Đại-học. Năm 1880 ông ở nhà

người bạn Surendranath Mitra, ông này là một

người kinh-doanh giầu, cải giáo theo Cơ-Đốc

Ấn-Độ. Trong một buổi lễ nhỏ, Naren hát một

bài Thánh ca tôn-giáo rất hay, và đấy là lần đầu

tiên " con mắt diều hâu " của Ramakrishna đã

thông-cảm cái tâm-hồn bất-mãn đó. Và ông đã

lựa-chọn Naren. _ ( " Tôi nhận thấy, lời của

Ramakrishna kể lại sau này, ở y không chút để

ý vào thân-thể, chẳng có gì là trang-điểm,

không chút tha-thiết vào ngoại-vật... Và mắt

của y !... Hình như có một quyền-năng đã

khao-khát trong nội-tâm y... Tôi tự nghĩ :

_“ Làm sao mà một người như thế này lại có

thể sống được ở Calcutta ! ...” ) Ramakrishna

bèn yêu-cầu Surendranath dẫn Naren đến gặp

ông ở Dakshineswar .

Người thanh-niên với vẻ khinh suất đến

cùng một nhóm bạn. Y bước vào và ngồi

xuống, không để ý đến tất cả chung-quanh, làm

như không thấy, không nghe, thu hết cả tâm trí

SRI RAMAKRISHNA

328

vào trong tư-tưởng của mình. Ramakrishna

quan-sát y, yêu-cầu y hát. Naren vâng lời, và

tiếng hát của ông có giọng bi-thống cảm-động :

sư-phụ cũng như y, ham mê âm-nhạc, đi vào

nhập-định xuất thần. Ở đây tôi nhường lời cho

Naren :

_ " Sau khi tôi hát xong rồi, ông ta

( Ramakrishna ) đột nhiên đứng dậy, cầm

lấy tay tôi dắt đến mái hiên phiá Bắc và

đóng cửa lại. Chúng tôi có một mình,

không một ai thấy... Tôi rất ngạc nhiên

thấy ông khóc vì sung-sướng. Ông cầm

tay tôi và nói với tôi rất âu-yếm như là

nói với một người quen biết thân-mật từ

lâu, ông nói : _ “ Chao ôi, sao anh đến

chậm thế ! Làm sao mà anh vô-tình, nỡ

để tôi chờ đợi lâu thế ! Tai tôi đã nghe

nhàm những lời vô vị của những người

kia. Ôi ! tôi mong mỏi chờ đợi mãi để

được cởi mở tâm-hồn tôi vào lòng người

nào đủ tư-cách và khả-năng để tiếp-nhận

những thực-nghiệm nôi-tâm của tôi !...”


329

Cứ như thế, ông nói tiếp với giọng nghẹn-

ngào. Rồi đứng đối-diện tôi, chắp tay :

_ “ Chúa ơi, ông nói, tôi biết Ngài là bậc

Thánh-hiền Nara thời tối cổ, hiện thân

giáng thế của Thần Nârâjana, xuống trần-

thế để làm mất hết khổ thống cho nhân-

loại... ” Tôi ngã bổ-chửng từ trên cao rơi

xuống !... Tôi tự nghĩ : " Tôi đến để gặp

ai đây ! " " Ông này chắc phải điên dại

lắm ! Sao ! tôi là con nhà Viswanath Dutt,

mà ông ta dám nói với tôi như thế ư ! ... "

Nhưng lúc đó tôi vẫn bình-thản để mặc

cho ông ta nói... Ông ta cầm lấy tay tôi

và nói với tôi : _ “ Anh hãy hứa anh sẽ trở

lại với tôi một mình, và không lâu !...”

Naren hứa để giải-thoát khỏi ông chủ nhà

kỳ-lạ này, nhưng ông thề nhất-định không trở

lại nữa. Cả hai cùng trở vào phòng khách, nơi

các bạn khác còn ngồi tại đấy. Naren ngồi ra

một bên và quan-sát nhân-vật này. Ông không

nhận thấy một chút gì là quái gở trong cử-chỉ

của ông ta, trong lời nói : có một luận-lý nội-tại

SRI RAMAKRISHNA

330

mà người nghe cảm thấy là kết-quả của một đời

sống thâm sâu, hỷ-sả tuyệt-đối, một sự chân-

thành khả-kính. Ông nghe thấy Ramakrishna

nói _ ( và những lời này đáp-ứng cho sự tìm tòi

âm-thầm trong đêm tối của ông ) :

_ " Thượng-Đế có thể thực-hiện

được. Người ta có thể nhìn thấy và nói

với Ngài như là tôi đang nói với các anh.

Nhưng có ai nghĩ đến việc ấy ? Người ta

khóc cho vợ, con và tài-sản của mình.

Nhưng có ai rỏ nước mắt cho Thượng-

Đế ? Ai là người làm thành-thực điều ấy

cho Ngài, Ngài sẽ biểu-hiện cho thấy ... "

( Vivekananda còn kể lại trong bài diễn-

văn của ông " My Master " rằng có lần chính

ông đã hỏi sư-phụ Ramakrishna :

_ " Thưa Ngài, Ngài có nhìn thấy

Thượng-Đế không ? Và Ramakrishna đã

đáp :

_ " Có, con ạ, ta đã nhìn thấy

Thượng-Đế. Ta nhìn thấy Ngài sự thực


331

chẳng khác chi ta nhìn thấy con trước mặt

ta đây. Duy ta nhìn thấy Thượng-Đế hiển-

nhiên hơn nhiều, và ta có thể bầy tỏ Ngài

cho con biết được ." )

Và Naren lúc này nghe Ramakrishna nói

thì có cảm-tưởng những lời người đang nói đó

chẳng phải là những lời hão-huyền, mà chính

ông ta đã chứng-nghiệm có hiệu-lực. Người

thanh-niên này không làm sao có thể dung-hòa

được hình-ảnh đang ở tại trước mắt đó của vị

hiền giản-dị và bình-thản ấy với cái cảnh khó

hiểu vừa rồi mà ông đã chứng-kiến. Ông tự

nghĩ : " Đây là một người cuồng chấp, nhưng

không phải không có giá-trị. Có thể ông ta

điên, nhưng người ta phải tôn-kính." Naren đi

khỏi Dakshineswar trong tư-tưởng bối-rối như

thế ; và nếu người ta hỏi ông, lúc ấy về những

liên-hệ của ông với Ramakrishna, có lẽ ông sẽ

trả lời là chỉ có thế thôi. Nhưng cái huyền-giác

độc-đáo đó đã " động-tác " vào tâm trí ông ...

SRI RAMAKRISHNA

332

Một tháng sau, ông đi bộ trở lại

Dakshineswar ...

_ " Tôi thấy Ramakrishna ngồi một

mình trên cái giường nhỏ. Ông sung-

sướng được thấy tôi, và âu-yếm gọi tôi lại

ngồi bên cạnh ông trên một góc giường.

Nhưng một lát sau, tôi thấy ông bối-rối vì

một cảm-súc. Đôi mắt chuyên-chú nhìn

tôi, miệng lẩm-nhẩm những tiếng nói, từ

từ ông sát lại gần. Tôi tưởng có lẽ ông lại

đi vào thái-độ quái-dị như lần trước.

Nhưng trước khi tôi kịp liệu trước thì ông

đã đặt chân phải vào người tôi. Sự xúc-

tiếp quá đột-ngột. Mắt tôi mở, tôi thấy các

bức tường và tất cả đồ vật trong phòng

đảo lộn, quay cuồng và tan biến vào hư-

không. Cả vũ-trụ, đồng thời, với cá-nhân

tôi hầu như hòa vào một cái Không vô-

danh, nó ngốn nuốt tất cả cái gì hiện-tại...

Tôi hoảng sợ, tôi tưởng tôi đứng trước

mặt thần chết... Không sao có thể giữ nổi

mình, tôi kêu lên : _ " Ông làm gì tôi thế


333

này ! Tôi còn cha mẹ anh em ở nhà... "

Bấy giờ ông cười rộ lên và lấy tay soa lên

ngực tôi, ông nói : _ " Được ! Hãy để

đấy, lúc này ! Tất cả sẽ đến với thời-

gian... " Ông vừa nói xong thì hiện-tượng

kỳ-lạ biến mất. Tôi lại thấy tôi như trước.

Và tất cả bên trong và bên ngoài lại trở lại

như cũ ... "

Tôi ghi chép cái mẩu chuyện lạ-lùng và

không có thêm sự suy-nghĩ vô ích. Bất cứ độc-

giả Tây-phương nghĩ thế nào, họ cũng không

thể không ngạc-nhiên về cái năng-lực ảo-giác

của những tâm-hồn ấy ở Ấn-Độ, nó nhắc nhở

chúng ta những nhân-vật huyền-giác nhiệt

cuồng trong kịch của Shakespeare. Nên nhớ

rằng người huyền-giác ở đây chẳng phải một

tinh-thần yếu đuối, dễ tin và thiếu phê-phán.

Ông tự kháng cự lại huyền-giác của mình. Cái

bản-lĩnh mãnh-liệt của ông, được báo trước

những nguy-hiểm, thì hết sức phản-kháng kịch-

liệt tất cả mọi động-tác thôi-miên ; ông tự hỏi,

trước hết có phải chăng ông chỉ là cái trò chơi

SRI RAMAKRISHNA

334

của thuật thôi-miên kiểu Mesmer ? Nhưng ông

không nhận thấy một dấu-hiệu nào hết. Còn

đương rung-động bởi cơn lốc, ông tự đề-phòng

cẩn-thận. Nhưng sau cái đụng chạm mạnh ấy

thì buổi thăm-viếng đó hoàn-toàn bình-thường.

Ramakrishna tiếp ông khi ông đến thăm với

thái-độ thiện-cảm giản-dị và thân-mật, như

không có gì đã xẩy ra cả .

Kỳ viếng thăm lần thư ba, _ có lẽ là một

tuần lễ sau _ Naren tự đề-phòng trước với tất

cả khí-giới phê-phán. Ông không để cho đến

gần, và Ramakrishna cũng không tìm cách đến

gần ông. Cả hai ra chơi ngoài vườn, xong rồi

trở vào buồng khách ; Ramakrishna nhập-định

xuất-thần. Naren quan-sát. Nhưng đang quan-

sát, ông bị thu hút vào xuất-thần theo. Khi ông

tỉnh lại thì thấy Ramakrishna đang nhìn ông và

để tay vào ngực ông .

Về sau, sư-phụ có nói cho đệ-tử của mình

hay :


335

_ " Trong khi y ( Naren ) đang ở

trong trạng-thái xuất-thần ấy, tôi có đặt

cho y mấy câu hỏi về kiếp trước của y ;

về nguồn gốc, về sứ-mệnh của y trong

thế-gian, và thời-gian y sống ở đời này. Y

lặn vào trong đáy lòng y và mang lên cho

tôi những giải-đáp, chỉ là để xác-nhận

những điều mà tôi đã thấy trước về y.

Những điều ấy sẽ phải giữ kín, bí-mật.

Nhưng như thế tôi đã biết được rằng y là

một bậc hiền-triết, sở-trường về định-

niệm, đã đạt tới tột đỉnh, và đến ngày nào

y đi đến giác-ngộ bản-tính chân thật của

y, y sẽ rũ tuột thể-xác bằng một động-tác

của ý-chí ... "

_ ( " Cuộc Đời Của Ramakrishna "

_ Swami Madhavananda )

Ông không thổ-lộ cho Naren biết vậy.

Nhưng ông đã đối xử với y theo đấy. Trong

hàng đệ-tử, Naren có địa-vị ưu-đãi .

SRI RAMAKRISHNA

336

Tuy nhiên, còn lâu Naren mới chịu nhận

làm đệ-tử. Ông không muốn làm đệ-tử của một

ai. Ông rất chú-ý vào cái năng-lực khó hiểu của

Ramakrishna. Nhưng tâm-hồn ông làm bằng

thứ thép cứng. Lý-trí ông không thừa-nhận sự

chi-phối ấy. Nếu trước kia trong cuộc giao-dịch

với nhà duy-lý Brajendra Nath Seal, tâm-tình

ông đòi hỏi chống với lý-trí, thì ở đây lý-trí

hoài-nghi tâm-tình. Ông nhất quyết bảo-vệ sự

độc-lập của ông, không nhận gì của Rama-

krishna mà lý-trí của mình chưa kiểm-chứng

chặt-chẽ. Tín-ngưỡng không phê-phán của

những kẻ khác chỉ làm cho ông khinh miệt.

Người ta không thể tưởng-tượng có

những liên-lạc lạ-lùng nào hơn là những liên-

lạc thành-lập nên giữa người thanh-niên kia với

người sư-phụ ( gou-rou ) có tuổi. Naren ghét

những hình-thức kính tin thuộc về tình-cảm,

những nước mắt và tất cả điều ông gọi là nhi-

nữ. Naren bàn cãi tất cả. Không bao giờ ông để

trí-tuệ của ông lùi bước. Ông là người độc-nhất

để cân-nhắc tất cả lời nói của Ramakrishna.


337

Người độc-nhất nghi-ngờ. Không lấy thế làm

phật lòng, Ramakrishna càng thích-thú. Trước

khi gặp Naren, người ta đã nghe thấy ông cầu-

nguyện :

_ " Hỡi Mẹ, cho con một người dám

thử-thách những Thực-hiện của con ! "

Đức Mẹ đã ứng chiều. Naren phủ-nhận

những Thần-linh Ấn-Độ-giáo. Đồng thời ông

cũng từ-chối Bất-Nhị-Pháp luận ( Advaïtisme ),

coi như vô-thần luận. Ông chế-riễu những lời

cầu-nguyện của Thánh Kinh Ấn-Độ-giáo. Ông

nói với Ramakrishna :

_ " Khi nào có hàng ngàn người gọi

ông là Thượng-Đế, nếu tôi đây chưa có

bằng-chứng tự tôi, thì tôi sẽ chẳng gọi ."

Ramakrishna cười, biểu-đồng-tình. Sư-

phụ nói với đệ-tử :

_ " Chớ công-nhận điều gì vì là ta

đã nói. Hãy thực-nghiệm tất cả tự thân

mình ! " .

SRI RAMAKRISHNA

338

Sự phê-phán ráo-riết của Naren, những

tranh-biện náo-nhiệt của y làm Ramakrishna

sung-sướng, thoả-mãn. Ông rất tôn-trọng cái

lòng nhiệt-thành trí-thức ấy, cái tinh-thần hăng-

hái cầu chân-lý ấy ; ông nhìn thấy ở đấy một

biểu-hiện của thần-lực Çiva quy kết, nó thống-

trị tất cả huyễn-ảo. Ông nói :

_ " Nhìn đấy ! Nhìn đấy ! Năng-

lực tham-cứu ghê chưa ! ...

" Y là một ngọn lửa bừng bừng,

thiêu cháy sạch tất cả ố-uế... Đại Ảo-hóa

( Maha Maya ). Chính Đức Mẹ không

dám đến gần quá mười tấc ; Bà bị giữ lại

vì hào-quang Bà đã chuyển sang cho

nó..."

Và sự hiểu-biết của Naren đã đem lại cho

ông một niềm vui sướng, đến nỗi, nhiều khi, nó

dẫn ông vào trạng thái nhập-định xuất-thần .

Nhưng cũng có lúc sự phê-phán quá

khốc-liệt, không chút kiêng nể làm cho người


339

sư-phụ già phải chột dạ. Trước mặt ông, Naren

nói :

_ " Những " Thực-hiện " của ông

biết đâu chẳng phải là những cuồng-nhiệt

của bộ óc bệnh-hoạn, chẳng phải là ảo-

tưởng ? "

Và Ramakrishna trong lòng bối-rối,

khiêm-tốn đi tìm an-ủi nơi Đức Mẹ, được Bà

bảo :

_ " Nhẫn nại ! Chẳng bao lâu nữa

mắt Naren sẽ mở ... "

Có khi trong cuộc tranh-biện không dứt

giữa Naren và đồ-đệ làm cho sư-phụ mỏi mệt.

Ông khấn :

_ " Hỡi Mẹ, xin Mẹ giáng xuống

chút Ảo-hóa cho Naren ! ... ngõ hầu làm

nguôi cơn sốt trí-tuệ của y để cho tâm

tình y có thể tiếp-xúc với Thượng-Đế " .

Nhưng thiên-tài náo-động của

Vivekananda kêu lên :

SRI RAMAKRISHNA

340

_ " Tôi không cầu Thượng-Đế, tôi

cầu bình-an _ nghĩa là chân-lý tuyệt-đối,

hiểu-biết tuyệt-đối, vô-biên tuyệt-đối ... "

Vivekananda không biết rằng một sự dục

cầu ấy vượt quá giới-hạn của lý-trí và chứng-

minh ; nó đòi hỏi khẩn-thiết và tâm-tình. Trí

thông-minh của ông không từng mãn-nguyện

với bằng-chứng về Thượng-Đế. Theo lối Ấn-

Độ, ông nói :

_ " Nếu Thượng-Đế có thật thì phải

thực-hiện được ."

Và đây, dần dần ông thấy rằng con người

hay xuất-thần nhập-hóa mà thoạt đầu ông

tưởng là do hoàn-toàn phó-thác cho sự bồng-

bột của tâm-tình, thì người ấy lại hoàn-toàn

làm chủ được hơn mình trong phạm-vi trí-tuệ.

Say này, ông sẽ nói về sư-phụ Ramakrishna

như sau :

_ " Sư-phụ hoàn-toàn tin tình-yêu ở

bề ngoài ; hoàn-toàn tin trí-tuệ ở bề


341

trong... Tôi thì hoàn-toàn trái-nghịch,

( Bhakta bên trong, Jñânin bên ngoài )... "

Nhưng trước khi ông đi đến nhận-định ấy,

và tính độc-lập, kiêu-ngạo của ông tự ý đặt vào

tay sư-phụ, thì ông tìm kiếm và trốn tránh sư-

phụ : và giữa hai người hiện ra một trò hấp-

dẫn, nồng-nhiệt, hỗ-tương lẫn nhau và tranh-

đấu ngấm-ngầm. Sự thành-thật phũ-phàng của

Naren, sự thiếu nhân-nhượng đối với tất cả

điều gì mà ông miệt-thị, cuộc chiến không đội

trời chung, ông tuyên-bố chống tất cả ảo-thuật,

thái-độ khủng-khỉnh của ông đối với dư-luận

đã gây nên thù-địch và mạt-sát ông mà ông

không thèm để ý .

Không bao giờ Ramakrishna dung cho

những điều ấy phát-biểu ra trước mặt ông. Ông

tin-tưởng chắc-chắn vào Naren. Ông nói rằng

người thanh-niên ấy là vàng mười thuần-túy

nhất và không ô-uế trần-tục gì có thể bợn đến

y. Ông chỉ lo sợ rằng cái trí thông-minh tuyệt-

vời ấy bị lạc-lõng giữa đường, và cái năng-lực

SRI RAMAKRISHNA

342

đa diện đang tranh-chấp nơi tâm-hồn y không

khéo sẽ đi đến một sử-dụng sai lầm tai hại, như

là dựng lập một giáo-phái mới hay là một

đảng-phái mới, chứ không để hiến cho công-

cuộc hợp-nhất và thống-nhất. Ông có một cảm-

tình nồng-nhiệt đối với y mà sự biểu-hiện lo-

lắng hay âu-yếm khi Naren vắng mặt ít lâu

khiến cho ông phải khó-chịu hay bực-mình.

Chính Ramakrishna cũng thấy thế mà tự thẹn.

Nhưng ông không thể không biểu-lộ. Ông làm

cho Naren không chịu nổi vì những lời khen

ngợi quá-đáng, công-khai hạ giá vinh-quang

công-nhiên của Keshab xuống dưới cái vinh-

quang khả-nghi của người thanh-niên chưa có

công-trình gì. Ông đi tìm kiếm y trong các

đường phố ở Calcutta, cả đến ngôi đền Sadha-

ran Brahmosamaj, mà sự đột-nhập bất ngờ của

ông đang buổi lễ đã gây nên việc chê cười và

xét-đoán bất-chính về ông. Naren vừa cảm-

động vừa tủi nhục, đã gay-gắt nói với ông ngõ

hầu thoát khỏi sự theo đuổi ấy. Y nói với ông

rằng không ai được lệ-thuộc quá mức vào một

người khác, rằng nếu Ramakrishna yêu y quá-


343

đáng thì sẽ sa-đọa về tâm-linh cao cả để biến

thành như y. Con người chất-phác và trong

sạch Ramakrishna nghe nói, hoảng hồn lên, và

đi tìm cầu Đức Mẹ chỉ bảo. Nhưng trở về đền,

ông được an ủi. Ông nói với Naren :

_ " Chà ! Ranh con, ta không nghe

anh nói nữa, Đức Mẹ bảo ta rằng ta yêu

anh vì ta nhìn thấy Chúa ở anh. Ngày nào

ta không còn nhìn thấy Chúa ở anh nữa,

thì ta không có thể cả đến nhìn mặt anh !"

Được ít lâu, vai-trò đổi lại. Đã đến lúc mà

sự có mặt của Naren không làm cho Rama-

krishna hào-hứng nữa. Ông hoàn-toàn lãnh-

đạm, hình như không để ý đến y nữa và tiếp

chuyện với các người khác. Trạng-thái ấy nhắc

đi nhắc lại suốt mầy tuần-lễ. Tuy vậy, Naren

kiên-nhẫn cứ đến gặp ông. Ramakrishna hỏi y

tại sao y cứ đến, bởi vì ông không nói với y

nữa. Naren thưa :

_ " Không phải chỉ vì lời nói của

ông hấp-dẫn mà tôi đến. Tôi yêu ông, tôi

cần nhìn thấy ông ."

SRI RAMAKRISHNA

344

Tinh-thần của sư-phụ dần dần thấm-

nhuần, chi-phối lấy người đồ-đệ bướng-bỉnh.

Vô ích, Naren riễu cợt hoài tất cả tín-ngưỡng

của Ramakrishna :

_ Hai cực đoan : thờ ngẫu-tượng cũng như tín-

ngưỡng vào Duy-nhất Tuyệt-đối, _ dần dần sự

quyến-dụ vào thượng-Đế ảnh-hưởng :

_ " Tại sao anh đến đây, nếu anh không muốn

thừa-nhận Đức Mẹ của ta ? " lời Ramakrishna

hỏi Naren. Ông này đáp :

_ " Phải chăng tôi phải thừa-nhận vì tôi đến

đây ! "

_ " Được lắm, lời sư-phụ. Chỉ ít ngày nữa

không những anh thừa-nhận, mà nghe nói đến

danh-hiệu Ngài anh còn khóc nữa ."

Cũng theo cách tương-tự như thế mà

Ramakrishna muốn mở cửa cho Naren vào

Vedanta Bất-Nhị-Pháp ( Advaïta ), vào đồng-

nhất-hóa với Tuyệt-đối. Naren từ-chối cái ý-

tưởng như thế, cho là phạm thượng và phi-lý.

Ông không bỏ một cơ-hội nào để chế-riễu ; và

có một hôm, một đệ-tử khác cùng với ông đang


345

cười ngặt-nghẽo về cái điều cuồng-vọng :

_ " Cái hũ nước kia, chúng ta nói, là Thượng-

Đế... Và những con ruồi này đều là Thượng-

Đế..." Ở buồng bên, Ramakrishna nghe thấy

những tiếng cười của bọn học-sinh to đầu ấy.

Ông thủng-thẳng bước tới. Ông đang ở trong

trạng-thái bán ý-thức. Ông sờ vào người

Naren... Và thình-lình cơn lốc tinh-thần tái

hiện. Tức thì trước con mắt của Naren tất cả

đều biến đổi. Y ngạc nhiên nhìn thấy chỉ có

Thượng-Đế, không có gì khác nữa. Y trở về

nhà. Tất cả cái gì y nhìn đến, sờ vào, ăn vào

đều là Thượng-Đế... Y dừng lại không cử-

động, bị cái Năng-lực đại-đồng thu-hút. Người

nhà lo sợ và cho là y bị bệnh. Trạng-thái ấy kéo

dài mất vài ngày. Rồi giấc mộng tan biến.

Nhưng trong ký-ức cái kỷ-niệm ấy vẫn còn tồn-

tại ở Naren, như là một ý vị tiên-phong cho

trạng-thái ý-thức Bất-Nhị ( Advaïta ). Và từ

đấy trở đi y không dám phủ-nhận nữa .

Rồi y trải qua những trận bão-tố tâm-linh.

Y nhắc đi nhắc lại như một người điên :

SRI RAMAKRISHNA

346

_ " Çiva !... Çiva !... " Ramakrishna nhìn

Naren với tinh-thần hiểu-biết ái-ngại : _ " Phải

rồi, ta đã phải trải qua mười năm như thế

đấy ... "

Nhưng bản-tính sư-tử của Naren nó nhẩy

vọt từ thái-độ phủ-định châm-biếm đến giác-

ngộ, ông ta không bao giờ chịu đựng và thừa-

nhận một sự biến-hóa khí-chất bền vững, nếu

động-cơ không tự bên trong mình ra, mà lại do

từ bên ngoài đến. Cái roi tàn-nhẫn của khổ-cực

bỗng nhiên đánh thức ông ta ra khỏi cái hoài-

nghi ru ngủ, cái trí-thức sa-hoa, trong đó ông ta

đang chìm đắm để ném ông ta đối-diện với

vấn-đề bi kịch của tội ác và sinh-tồn .

***

Đầu năm 1884, sự khất bóng của người

cha, một người vô-tâm và phóng-túng bỗng

nhiên bị cơn đau tim đem đi mất làm cho gia-

đình sụp-đổ. Sáu bẩy miệng ăn phải nuôi-


347

dưỡng. Và một bầy khách nợ. Một sớm, một

chiều Naren biết ngay cảnh khốn cùng, cuộc đi

săn việc làm, sự thờ ơ ích-kỷ của thế-tình và sự

mất bạn-hữu. Ông đã có kể lại sự khủng-hoảng

của mình trên các trang sách tương-tự với lời

tố-giác đau đớn nhất : _ " ... Tôi đói lả. Chân

không, tôi lê gót lang-thang, hết văn-phòng này

sang văn-phòng khác, ở đâu cũng bị sua đuổi.

Tôi làm thực-nghiệm về tình nhân-loại... Đấy

là sự xúc-tiếp đầu tiên của tôi với thực-tại của

đời sống. Tôi phát-hiện, nó không có chỗ cho

kẻ yếu, kẻ nghèo và mồ-côi. Những người, vài

ngày trước có thể hãnh-diện được giúp-đỡ tôi,

thì nay quay mặt đi, tuy rằng họ dư sức để giúp

đỡ tôi. Thế-giới hiện ra cho tôi như là công-

trình của một con quỷ... Một hôm, trời nắng

như thiêu, khiến tôi không còn có thể dẫm đất

đi được nữa, tôi ngồi xuống cái bệ dưới bóng

một pho tượng. Vài người bạn học cũ có mặt

tại đấy, một người đang hát bài ca tụng ân-huệ

tràn ngập của Thượng-Đế. Thật là một nhát búa

bổ vào đầu tôi. Tôi đang nghĩ đến số-phận

khốn-nạn của mẹ và các em tôi ở nhà. Tôi hét

SRI RAMAKRISHNA

348

lên : _ " Thôi câm đi đừng hát bài ấy nữa.

Những ngông-cuồng ấy có thể vui lòng những

kẻ nào sinh ra đã ngậm thià bạc trong miệng,

những kẻ ở nhà không có mẹ, con, anh, em

đang đói lả. Phải, đã một thời tôi cũng nghĩ như

các anh. Nhưng ngày nay đứng trước sự tàn-

khốc của cuộc đời, điệu hát ấy đập vào tai tôi

như một trò chế-nhạo ghê-tởm ! " Bạn tôi bị

phật lòng. Anh ta không sao hiểu nổi cảnh cùng

quẫn của tôi... Nhiều hôm, khi tôi thấy ở trong

nhà không đủ cơm cho tất cả, tôi bỏ đi, nói dối

mẹ tôi là được mời đi ăn cơm khách và bữa ấy

tôi nhịn đói. Những bạn giầu có của tôi, đôi khi

mời tôi đến nhà họ để hát. Trừ có một trường-

hợp, còn tất cả không ai thèm tò-mò tìm hiểu

cảnh cùng khốn của tôi ; và tôi ôm-ấp trong

lòng ... "

Tuy vậy, ông vẫn tiếp-tục cầu-nguyện

Thượng-Đế mỗi buổi sáng. Một hôm, bà mẹ

mà lòng mẫu-tử bị cảnh khổ quá sức làm rung-

động, chua-chát khi nghe thấy ông cầu-nguyện,

liền mắng ông : _ " Điên ! Câm miệng lại !


349

Con khan cổ cầu-nguyện Thượng-Đế từ nhỏ

đến giờ. Mà Ngài đã làm được gì cho con ? ... "

Rồi thì đến lượt ông đầy oán-hận

Thượng-Đế. Tại sao Ngài không đáp-ứng lời

kêu gọi tuyệt-vọng của ông ? Tại sao Ngài để

bao nhiêu đau khổ trên mặt đất này ? Và lời

nói phũ-phàng của Vidyasagar hiện lên trong

trí nhớ ông :

_ " Nếu thực có một Thượng-Đế

chí-thiện và giầu lòng ân-huệ, thì tại sao

hàng triệu người chết vì thiếu vài miếng

ăn ? "

Một sự nổi loạn sôi xục chống với Trời.

Ông tuyên-chiến với Thượng-Đế !

Không bao giờ ông có thể giấu-diếm tư-

tưởng của mình. Vì vậy ông tuyên-bố công-

khai chống đối Thượng-Đế. Ông chứng-minh

không có Thượng-Đế hay là sự độc-ác của

Ngài. Ông nổi tiếng là vô thần. Và theo thói

quen của người ngoan đạo, người ta gán cho sự

SRI RAMAKRISHNA

350

mất tín-ngưỡng của ông những động-cơ xấu

xa ; người ta lên án ông về những hành-vi tội

lỗi. Sự bất-chính ấy càng làm cho thái-độ của

ông cứng dắn. Ông tỏ ra ngông-nghênh khinh-

bỉ để tuyên-bố lớn tiếng rằng, trong một thế-

giới bẩn-thỉu thế này, có một người nào như

ông bị số-phận hành-hạ đủ điều, thì có quyền

tìm khây-khỏa một lúc trong bất cứ vui thú gì

cũng được ; và nếu ông, Narendra, thấy hiệu-

quả của những phương-tiện như thế thì ông

không sợ một ai để phải lùi bước. Những đệ-tử

của Ramakrishna có đến trách ông về đạo tín,

ông trả lời họ là chỉ có thằng hèn nhát vì sợ-hãi

mới tin có Thượng-Đế. Và ông liền đuổi họ

đi... Tuy nhiên, ông đau lòng nghĩ đến Rama-

krishna có thể lên án ông như đối với những

người khác. Nhưng lòng tự kiêu của ông lại

kêu lên : _ " Cần gì ! Nếu uy-tín của một

người căn-cứ vào những nền-móng mong-

manh như thế, thì ta không thiết, ta đạp xuống

dưới chân ! ... "


351

Ai cũng cho là ông hỏng. duy chỉ có

Ramakrishna, tại chốn hẻo-lánh Dakshineswar

vẫn giữ một lòng tin-tưởng nơi Naren, nhưng

ông còn chờ đến giờ. Ông biết rằng chỉ có ông

mới cứu được Naren ...

Mùa hạ qua. Naren vẫn tiếp tục đi săn tìm

cần-câu-cơm vất-vả. Một buổi chiều, bụng đói

người mệt-nhọc, dầm nước mưa từ đâu đến

chân, Naren ngồi phệt xuống vệ đường, dưới

chân tường một ngôi nhà. Cơn sốt nóng bừng

bừng nổi lên trong thân-thể ủ-rũ của ông...

Thình-lình, như cái vỏ bọc lấy tâm-hồn tự xé

tan. Và bừng sáng. Tất cả điều nghi-hoặc đã

qua, tự-động được giải-quyết. Ông có thể nói

câu :

_ " Tôi thấy, tôi biết, tôi tin, tôi đã

giải mê ! "

Thân-thể và tinh-thần ông được thoải-

mái. Ông trở về nhà và trải qua một đêm định-

niệm. Sáng hôm sau, ông đã quyết-định. Ông

quyết-định xuất-thế, theo gót tổ-phụ ngày

SRI RAMAKRISHNA

352

trước. Và ông tính lấy một ngày để hoàn-thành

nguyện-vọng nhất-định ấy .

Nhưng chính vào bữa ấy, bất ngờ

Ramakrishna đến Calcutta. Và ông yêu-cầu

Naren đi cùng với ông đến Dakshineswar ở

một đêm. Naren cố sức thoái-thác hoài mà

không xong ; ông đành phải đi theo sư-phụ.

Trong một căn buồng, suốt đêm thày trò tự

giam riêng. Ramakrishna lên tiếng hát. Bài hát

hay và cảm-động khiến người đệ-tử trẻ phải rớt

nước mắt, biết rằng sư-phụ đã thấu hiểu ý-định

của mình. Ramakrishna bèn nói với Naren :

_ " Tôi biết rằng anh không có thể ở

lại trong thế-tục. Nhưng vì tình yêu đối

với tôi, xin anh hãy ở lại chừng nào tôi

còn sống ! "

Naren trở về nhà. Ông đã tìm được một

vài việc làm trong một cơ-quan dịch-thuật và ở

một văn-phòng luật-sư, nhưng ông vẫn chưa có

việc thường xuyên ; và số-phận của gia-đình

ông vẫn chưa được bảo-đảm có ngày mai. Ông


353

xin Ramakrishna cầu-nguyên cho ông và gia-

đình ông :

_ " Con ơi ! Ramakrishna nói, thày

không có thể cầu-nguyện như thế được.

Nhưng sao con không tự cầu-nguyên

lấy ? "

Naren bèn lên đền Đức Mẹ. Ông đi vào

trạng-thái nhiệt-thành bồng-bột, tràn-ngập một

trào tình-yêu và tín-ngưỡng. Nhưng khi trở

xuống, Ramakrishna hỏi ông :

_ " Này, con đã cầu-nguyện thế

nào? "

Naren mới tỉnh-ngộ là mình đã quên cầu

xin cứu giúp giàm bớt cảnh nghèo khốn.

Ramakrishna bảo ông :

_ " Con trở lại đi ! "

Ông trở lên đền lần thứ hai, rồi lần thứ ba.

Nhưng chưa đặt chân vào cung điện thì mục-

tiêu cầu-nguyện của ông đã biến khỏi ý-nghĩ.

Lần thứ ba, tuy có nghĩ đến, nhưng ông thấy

SRI RAMAKRISHNA

354

quá hổ-thẹn, mà tự hỏi : " Vì quyền-lợi nhỏ-

nhen thế mà nó đến quấy Đức Mẹ sao ? ... "

Rồi ông bèn khấn :

_ " Đức Mẹ, con không cần điều gì

hơn là biết và tin ."

Bắt đầu từ bữa ấy, một kỷ-nguyên mới

mở ra trong tinh-thần ông. Ông biết và tin. Và

đức tin của ông do sự khổ-cực sản-sinh, khác

nào nhà Phong-cầm già của Gœthe, không bao

giờ quên được vị bánh mì tẩm nước mắt hay là

những anh em đau khổ, cùng nhau san-sẻ

những mảnh bánh mì vụn. Như vậy mà rồi ông

làm vang thế-giới bằng một tiếng kêu cùng tột

tuyệt-vời :

_ " ... Thượng-Đế duy-nhất mà tôi

tin ấy là toàn-thể tất cả tâm-hồn, và trên

hết, Thượng-Đế của tôi là những kẻ dữ,

Thượng-Đế của tôi là những kẻ khốn-nạn,

Thượng-Đế của tôi là những kẻ nghèo-

khó, của tất cả chủng-tộc ! ... "

_ " Con Người Galilée ( xứ Do-Thái

đã thắng ! ... "


355

Người sư-phụ nhu-mì xứ Bengale đã

khuất-phục được sức kiên-trì của đứa trẻ kiêu-

ngạo kia. Ramakrishna không có được đứa con

tinh-thần nào phục-tòng ông hơn là nhà đại Võ-

sĩ Kshatriya đó, y sinh ra để điều-khiển các

dân-tộc .

Sự hợp-nhất giữa thày trò hoàn-toàn đến

nỗi có lúc như thể là họ thực-hiện đồng-nhất-

hóa. Từ nay trở đi phải tiết-chế đức tin của cái

tâm-hồn bồng-bột ấy, nó không biết đòi cái chi

hay cho cái chi nửa vời. Ramakrishna hiểu biết

sự nguy-hiểm ở đấy. Nó sôi-động, thăng-trầm,

khó-khăn mà đi từ tri-thức sang tình-yêu, từ

nhu-cầu tuyệt-đối về mạc-định đến nhu-cầu

hành-động tuyệt-đối. Nó muốn ôm lấy tất cả

một lúc. Trong những buổi chót cuộc đời của

Ramakrishna, chúng ta sẽ thấy Naren thường

khẩn-cầu sư-phụ ban cho thực-hiện tối cao

siêu-thức, trạng-thái xuất-thần nhập-hóa, Tam-

diểu Tam-muội ( Nirvikalpasamâdhi ). Và

Ramakrishna đã nghiêm-nghị từ-chối. Swami

Shivananda có kể cho tôi nghe cảnh-tượng mà

SRI RAMAKRISHNA

356

chính ông có mặt được chứng-kiến tại vườn

Cossipore gần Calcutta rằng :

_ " Một hôm Naren thực đạt tới

trạng-thái ấy. Nhìn thấy ông bất-tỉnh

nhân-sự và thân-thể lạnh cứng như một

xác chết, chúng tôi vội chạy về gọi sư-

phụ, cuống quýt báo cho sư-phụ tình-hình

đang xẩy ra đó. Sư-phụ không tỏ ra lo-

lắng chi hết ; ông mỉm cười và nói :

_" Được lắm ! " rồi ông ngồi yên-lặng ;

Naren hồi-tỉnh lại trở về ý-thức bình-

thường ngoại-vật và đi đến gặp sư-phụ.

Sư-phụ bảo ông : _ " Này, bây giờ con đã

hiểu chưa ? Từ nay điều này sẽ phải khoá

lại. Con còn phải làm công việc của Đức

Mẹ giao phó. Khi nào con xong suôi, Mẹ

sẽ mở khoá cho con."

Naren nói :

_ " Sư-phụ, con thật sung-sướng

trong cảnh Tam-muội. Con quên hết thế-

gian, trong lạc-thú vô-hạn. Con van thày,


357

hãy làm cho con ở mãi trong trạng-thái

ấy ! "

Sư-phụ quát lên :

_ " Xấu hổ ! những lời ấy thốt ra ở

miệng con sao ? ... Thày tưởng con là một

niềm chứa-đựng bao-la cho sự sống, mà

con lại muốn thu vào cái lạc-thú cá-nhân

riêng như là một kẻ tầm-thường vậy ư ...

Sự thực-hiện kia sẽ thành rất tự-nhiên với

con, nhờ ân-huệ của Đức Mẹ, con sẽ

thực- hiện ở trạng-thái thông-thường của

con, Thần-linh Duy-nhất tại trong tất cả

chúng-sinh ; con sẽ làm những đại sự ở

đời ; con mang lại cho loài người sự hiểu-

biết tâm-linh, và con sẽ làm nhẹ thống-

khổ cho những kẻ thấp hèn và những kẻ

nghèo khốn ."

_ ( Phúc-Âm của Ramakrishna )

Ramakrishna đã biện-biệt vai-trò ở đời

của Vivekananda. Và dù trái ý muốn của đệ-tử,

ông đã bắt buộc y. Ông nói :

SRI RAMAKRISHNA

358

_ " Những tâm-hồn tầm-thường sợ

gánh-vác nhiệm-vụ giáo-hóa thế-gian.

Cây gỗ vô-dụng mới chỉ tìm cánh trôi-nổi

thế nào cũng được, ví thử có con chim

đậu xuống nó, nó liền chìm ngay. Nhưng

Naren không phải như thế. Y như là

những thân cây to trở người và vật trên

giòng sông Hằng-Hà ( Gange ) ... "

Ramakrishna, sư-phụ, đã đánh dấu vào

trán người khổng-lồ này, dấu-hiệu Mang

Thánh-giá ( Christophore ). Người vác loài

người .

***

*


359

KHÚC HÁT CUỐI CÙNG

Vậy nay Ramakrishna sống, kể từ 1881,

giữa các đệ-tử yêu mến ông như một người

cha, ở tại Dakshineswar với giòng sông Hằng-

Hà ( Gange ) êm-đềm, rì-rào bao-bọc. Điệu hát

vĩnh-cửu của giòng sông mà nước triều hàng

ngày dâng lên, dồn về phương Bắc, phủ lấy

những câu chuyện đàm đạo tuyệt vời. Và từ

bình-minh đến hoàng-hôn, tiếng chuông leng-

keng, tiếng ốc thổi, điệu sáo, tiếng não bạt

rung-ring, tiếng hát thờ, tất cả cầm canh ngày

giờ của chư-vị và Thánh Mẫu, hoà nhịp với

cuộc vấn-đáp giữa Thày và Trò. Mùi hương

thơm say sưa của vườn thiêng đưa lên với

hương sạ theo gió thoảng bay. Qua hàng cột

hiện nửa vành trăng, có mái che, người ta nhìn

thấy qua lại phất-phới như đàn bướm, những

SRI RAMAKRISHNA

360

cánh buồm sặc-sỡ trên mặt sông thần, hình-ảnh

của Vĩnh-cửu .

Nhưng bây giờ, chung-quanh ngôi đền lại

có những trào-lưu rộn-rập của một giòng sông

người _ quần-chúng khách đi hành-hương. Nào

là tín-đồ Sùng-bái, nào thạc đức Pandits, tín-đồ

tôn-giáo và những người tò-mò của các tầng-

lớp xã-hội và các địa-vị từ các đô-thị láng-

giềng hay là từ thập-phương trong nước Ấn-Độ

kéo đến để chiêm-ngưỡng con người thần-bí,

không tự biết, và hỏi han ông túi bụi. Rama-

krishna trả lời luôn luôn với tiếng nói thổ-ngữ

đáng yêu, với tinh-thần kiên-nhẫn không mỏi

và thái-độ nhã-nhặn thân-tình, không xa với

thực-tại thâm-trầm mà bỏ mất một điều gì

trong cuộc diễn-tiến của cảnh-vật hàng ngày.

Ông vừa biết thưởng-thức như đứa trẻ hồn-

nhiên và xét-đoán như nhà hiền-triết. Và chính

cái thái-độ hoàn-toàn tự-nhiên bồng-bột, vui-

vẻ, âu-yếm, sâu-sắc, không xa với cái gì nhân-

bản đó, đã là cái sức hấp-dẫn của ông. Dĩ

nhiên, một nhà ẩn-dật như thế thì khác hẳn với


361

các nhà tu khổ-hạnh ở thế-giới Cơ-Đốc giáo

của chúng ta. Nếu ông tiếp nhận tất cả phiền

muộn và cảm-thông chúng thì chúng tự tan

biến nơi ông ; không có chút rầu-rĩ và khắc khổ

nào có thể thích-ứng với thổ-ngơi của ông. Con

người rửa tội vĩ-đại ấy, với nụ cười khoan-dung

và con mắt không ảo-tưởng, không lo-lắng, soi

thẳng vào đáy lòng mọi người. Ông biết gỡ

những lót bọc tâm-hồn và tẩy sạch những

nhiễm-ố, từ một chàng Girish biến thành một vị

Thánh, trong bầu không-khí vườn hoa của

Dakshineswar thơm nức hương hồng và nhài.

Ông không thừa-nhận được cái ý-niệm bệnh-

hoạn về Tội-lỗi hổ-thẹn, nó không dứt sờ nắn

và để ý vào đấy để che đậy sự lõa-lồ của nó.

Ông nói :

_ " Có một số tín-đồ Cơ-Đốc và

Brahmo thấy trong ý-nghĩa tội-lỗi tất cả

tôn-giáo. Cái lý-tưởng sùng-tín của họ là

của những kẻ cầu-nguyện : " Lạy Chúa,

con là kẻ có tội ! Xin Chúa rủ lòng tha-

thứ tội-lỗi cho con !... " Họ quên rằng ý-

nghĩa tội-lỗi mới chỉ đánh dấu bước đầu

SRI RAMAKRISHNA

362

và thấp nhất của tâm-linh... Ngưòi ta

không ý-thức về sức mạnh của thói quen.

Nếu anh nói mãi : " Tôi là kẻ có tội " thì

anh sẽ còn là kẻ có tội mãi mãi không bao

giờ hết. Anh phải nhắc luôn : " Tôi không

bị ràng buộc, tôi không bị trói buộc... Ai

có thể trói buộc tôi ? Tôi là con Thượng-

Đế, của Vua các Vua... " Hãy làm cho ý-

chí anh hành-động và anh sẽ tự-do !... Kẻ

ngu-si luôn miệng nói : " Tôi ở trong nô-

lệ " rút cục thực-sự thành nô-lệ. Kẻ khốn

nạn nhắc đi nhắc lại mãi rằng : " con là kẻ

có tội " trở nên kẻ có tội thực sự...

Nhưng người kia tự-do mà nói : " Tôi tự-

do khỏi nô-lệ thế-tục. Tôi tự-do. Chúa

Trời chẳng phải cha chúng ta đấy ư ?... _

Thượng-Đế không bao giờ có thể hiện ra

ở đâu có sự xấu-hổ, có hận-thù, có sợ-hãi.

_ Nô-lệ là ở trong tinh-thần. Tự-do cũng

ở trong tinh-thần ... "

_ ( Sri Ramakrishna Teachings I § 293 ,

178 , 316 )


363

Như vậy, ông thổi vào những người

chung-quanh ông, một hơi gió hoan-lạc và tự-

do. Và những tâm-hồn tê mê bị đè nặng dưới

bầu-trời nhiệt-đới, bắt đầu giở lại những trang

sách nát của chúng. Đối với ai mỏi mệt nhất,

ông nói : _" Cơn mưa sắp đến đồi. Hãy nhẫn-

nại ! Các anh sẽ hồi sinh !... "

Đấy là cảnh-giới của các tâm-hồn giải-

phóng _ tâm-hồn đang giải-phóng _ tâm-hồn sẽ

được giải-phóng... ( Thời-gian không đáng kể ở

Ấn-Độ ). Các buổi họp ngày chủ-nhật có tính-

cách buổi lễ Tết nhỏ _ ca vũ nhạc Samkirtans.

Nhưng ngày thường, cuộc đàm đạo với đệ-tử

không bao giờ có vẻ một buổi thuyết-pháp,

giảng dạy đạo lý. Không giáo-lý mà là thực-

hành thích-ứng cho mỗi tinh-thần, mỗi trường-

hợp của đời sống, ngõ hầu khai mở tinh-túy

của Bản-thể ở mỗi người, đồng thời làm cho

tinh-thần họ thi-thố tự-do đầy đủ. Tất cả mọi

phương-tiện đều tốt : tập-trung tinh-thần nội-

hướng, cũng như tự-do phê-phán của trí-thức,

những thực-nghiệm xuất-thần ngắn cũng như

SRI RAMAKRISHNA

364

những câu chuyện ngụ-ngôn ý-vị, những mẩu

chuyện vui và cả sự quan-sát sâu-sắc và riễu-

cợt tuồng thiên diễn của Tạo-hóa .

Sư-phụ ngồi trên cái giường nhỏ và theo

dõi tâm-sự của đệ-tử, ông san-sẻ những nỗi lo

nghĩ thân mật của họ, những công việc gia-đình

của họ ; ông âu-yếm khuyến-khích người an-

phận Jogananda ; ông ghìm cương người hung-

hăng Vivekananda ; ông riễu-cợt thần-thông

của đệ-tử mê-tín Niranjanananda. Ông thích để

cho những con ngựa non chạy xổng, và trong

cuộc tranh-biện sôi nổi rối bời, ông điểm vào

một nét thâm-trầm và tinh-quái soi sáng cho

chúng và cầm bước chúng lại. Với một lời, ông

vừa biết kéo về mực trung, chỗ thái quá, chỗ

bất cập, thức tỉnh kẻ ngủ mê, và dội nước

xuống kẻ quá sốt-sắng. Mắt ông âu-yếm nhìn

bộ mặt hồn nhiên của Thánh Jean của ông là

Premananda ( Baburam ), một trong hàng

những đệ-tử ông xếp vào loại thuần khiết và

hoàn-toàn trước khi sinh ra, loại người không

cần phải hướng-dẫn ; mắt ấy cũng nhấp-nháy


365

riễu-cợt đối với kẻ thanh-khiết quá lố, mà ông

phê-bình rằng :

_ " Sự chuyên tâm thái quá vào tinh-

khiết trở thành tai họa. Những người bị

mắc vào cái bệnh ấy, không còn thời giờ

nghĩ đến người hay là Thượng-Đế ."

Ông ngăn cản những tín-đồ nhập-môn về

những thực-hành vô ích và nguy-hiểm của các

khoa Đạo-dẫn ( Yogas ) chính. Mạo-hiểm về

sức khoẻ và tính-mệnh mình để làm gì, khi mà

chỉ cần mở mắt và tâm-tình để thấy Thượng-Đế

ở mỗi bước đi ?

_ " ... Arjuna cầu-nguyện Chúa Krishna như là

Tuyệt-đối... Krishna nói với ông :

_ " Đến đây một chút xem ta như thế nào !..."

Ngài dẫn ông ta đi đến một nơi và hỏi : " Anh

thấy gì đấy ? "

_ " Thưa một cây to, Arjuna nói, và những

chùm trái lủng-lẳng ."

SRI RAMAKRISHNA

366

Chúa Krishna nói :

_ " Không phải, anh bạn ơi, hãy lại gần và nhìn

cho kỹ : đấy không phải là trái đâu mà là vô số

Chúa Krishna ... "

Người ta cần gì phải đi hành-hương đến

các đất Thánh ? ...

_ " Chính là thánh tính của người tạo nên thánh

tính của đất. Nếu không thế thì làm sao một

chỗ đất có thể thánh-linh-hóa một người

được ? "

Thượng-Đế vô-sở bất tại, ở tại khắp nơi,

Thượng-Đế ở tại bản thân chúng ta. Toàn-thể

sự sống và vũ-trụ là giấc Mộng của Thượng-

Đế...

Nhưng trong sự thêu dệt với ngón tay

khéo léo những ngụ-ngôn về đề-tài đẹp đẽ

muôn thủa, đồng thời người nông-dân nhỏ bé

đất Kamarpukur đó đã hợp-nhất nơi ông cả

tính-chất của Thánh Marthe lẫn Thánh Marie

để cũng biết nhắc lại cho đệ-tử mình đời sống


367

thực-tế với công-việc nội-trợ, chi tiết hèn mọn ;

ông không chịu ngồi không, dơ bẩn hay là mất

ngăn-nắp trật-tự, và về điểm này, ông có thể

cho các con nhà đại tư-bản kia những bài học ;

ông làm gương-mẫu ; ông quét nhà và làm

vườn .

Không có gì qua được mắt ông. Ông

mộng, ông nhìn, ông làm. Và cái khoa học vui

của ông vẫn giữ cái khiếu cười như đứa trẻ.

Đây là ông tự giải-trí bằng tấn hài-kịch của thế-

tục và sùng-tín giả-dối :

" ... Sư-phụ bắt chước rất ngộ-

nghĩnh một Kirtani ( Nữ ca sĩ nhà nghề về

Thánh ca tôn-giáo ) làm cho đệ-tử hết sức

buồn cười. Nữ ca-sĩ với gánh hát đi vào

một cuộc hội-họp. Cô ta ăn mặc rất trang-

điểm, tay cầm hờ hững một cái khăn tay

mầu. Mỗi khi có một quan-khách đến,

nàng ra chào mừng, vừa hát vừa nói :

Kính mời ngài vào cho ! Rồi nàng vén

khăn choàng để hở cánh tay phô bầy đồ

SRI RAMAKRISHNA

368

trang điểm... Bộ điệu hài-hước của sư-

phụ làm cho đệ-tử cười bò. Paltu lăn lộn

dưới đất. Sư-phụ vừa cười và nói :

_ " Con nít thế ! Paltu, đừng có về

kể lại cho cha con nghe đấy ! Ông ta sẽ

hết kính-nể thày. Ông ta đã thành một

người dân Anh thuần-túy rồi ! ... "

Đây lại các mẩu kịch khác diễn ra :

Ramakrishna nói : _ " Có những người

không bao giờ ham nói chuyện phiếm hơn là

vào lúc lễ-bái hàng ngày. Nhưng vì họ bị cấm

nói chuyện, họ ngậm miệng mà làm hiệu bằng

cử-chỉ hay diện-mục nhăn-nhó :

_ “ Kìa ! Kìa ! Mang cho tôi cái này...

Đưa cho tôi cái kia... Xuỵt ! Xuỵt !... ” Kẻ thì

lần tràng-hạt, nhưng vừa lần, y vừa mặc cả mua

cá. Và đương khi ngón tay vê những hạt tràng,

y chỉ vào con cá y thèm... Một phụ-nữ xuống

nước thánh sông Hằng ( Gange ) tắm, đáng ra

bà phải nghĩ về Thượng-Đế, nhưng này bà đối

mách :


369

_ “ Và họ biếu cho con bà tư-trang gì ?...

Ông nọ bệnh... Anh kia đi thăm vị hôn-thê...

Và người có tưởng đến của hồi-môn sẽ lớn hay

không... Harish yêu tôi, anh ấy không có thể

xa tôi một giờ... Tôi đã không đến được suốt

thời-gian gần đây ; người ta đã làm lễ ăn hỏi

con gái ông nọ, và tôi đã bận quá ! ” _ Và vân

vân và vân vân... Bà ta đã đến tắm dưới nước

thánh. Nhưng lại bận tâm vào những chuyện

đâu đâu, trừ vấn-đề ấy ... "

Và chính lúc ấy, sư-phụ nhìn vào một

trong các đệ-tử đang nghe và súc-động, ông đi

vào Thần-hóa Tam-muội ...

Khi ông hồi tỉnh, không hề gián-đoạn,

ông nối ngay lại sợi giây liên-tục vấn-đáp.

Hoặc ông hát một trong những bài ca-tụng vẻ

đẹp về tình-yêu dâng " Đức Mẹ mầu da xanh

biếc " hay là dâng Chúa Krishna yêu-giấu :

_ " Ôi ! tiếng sáo ngọt ngào ! Nó

nổi dậy trong rừng cây xa xa !... Tôi đến

SRI RAMAKRISHNA

370

đây. Tôi đến đây !... Hỡi người yêu giấu

của tôi, nước da ngăm ngăm đang chờ

tôi... Các bạn gái của tôi ơi, này này hãy

cùng đến với tôi chăng ?... Hỡi người yêu

của tôi ! Tôi e nó chỉ là một tiếng đối với

chàng, một tiếng suông ý-nghĩa... Nhưng

đối với tôi nó là cả tâm-tình, là tâm-hồn

tôi, nó là cả sự sống của tôi !...

" ... Hãy lặn, lặn, lặn sâu xuống đáy,

hỡi tinh-thần tôi ! Lặn xuống biển-cả mỹ-

lệ !... Hãy đi và tìm trong những miền

chìm sâu thăm-thẳm dưới các biển !

Người sẽ đạt tới kho báu kim-cương của

Prema = Tình-yêu linh-thiêng. Ở tại trong

tâm người là cõi thần-tiên Brindaban của

Thượng-Đế tình-yêu. Đi đi và tìm, đi đi

và tìm ! Và người sẽ thấy ... Bấy giờ

Bất-tuyệt nó sẽ cháy mãi ngọn đèn trí-

tuệ... Ai là vị kia điều-khiển con thuyền

trên bộ _ trên mặt đất _ trên mặt đất

liền ?...


371

" ... Bạn đường của Tuyệt-đối. Hỡi

Đức Mẹ, Bà đã lặn vào trong lạc-thú của

Trò Chơi !... Rượu lạc làm cho Bà say.

Chân Bà lảo đảo, nhưng chưa bao giờ mất

thăng-bằng. Tuyệt-đối, đấng trượng-phu

nằm bên cạnh Bà. Bất động, Bà ôm

choàng vào trong lòng, và Bà có vẻ đã

mất tự-chủ... Vũ-trụ rung-động dưới gót

chân Bà. Sự điên cuồng hiện ra trong con

mắt Bà và trong mắt chồng Bà... Sự thực

thế-giới là một lạc-thú !... Hỡi Đức Mẹ

xanh biếc !... "

Điệu hát của ông là vị rượu Tình-yêu làm

say sưa Đức Mẹ. Vivekananda nói :

_ " Chì một cái nhìn của Rama-

krishna đủ làm biến cải cả một đời con

người ."

Naren hẳn có biết ít nhiều về điều ấy, vì

chính ông từng phản-ứng chống Ramakrishna

để bênh-vực hăng-hái những nghi-ngờ triết-lý

SRI RAMAKRISHNA

372

của mình, và đã cảm thấy chúng bị thiêu hóa

trong ngọn lửa liên-tục cho đến khi phải tự thú-

nhận khâm-phục. Ông đã chứng-nghiệm điều

mà Ramakrishna đã báo trước rằng : " Tín-

ngưỡng sinh-động có thể đem cho và tiếp-thụ

một cách cụ-thể và thực sự hơn cả vật gì khác ở

thế-gian. " Sự chính-sác của Ramakrishna êm

đềm và mạnh-mẽ đến nỗi những mâu-thuẫn thô

bạo nhất của những đệ-tử thanh-niên ấy làm

cho ông phải mỉm cười. Ông tin chắc rằng

chúng sẽ tiêu-tan như sương mù buổi sớm

trong ánh mặt-trời trưa. Khi Kaliprasad rồn-rập

với một tràng phủ-định của y đối với những

câu hỏi của ông :

_ " Con ơi, con có tin vào Thượng-

Đế không ? "

_ " Thưa không . "

_ " Con có tin vào một tôn-giáo nào

không ? "


373

_ " Thưa không, con chẳng tin vào

Vedas hay là bất cứ một Thánh điển nào

hết. Con chẳng tin vào cái gì tâm-linh cả."

Sư-phụ khoan dung trả lời :

_ " Con ơi, nếu con nói thế với một

sư-phụ khác, không biết con sẽ lãnh được

cái gì ? Thôi, hãy đi bình-an. Nhiều kẻ

khác con đã trải qua những khủng-hoảng

của con ; và bây giờ... hãy coi Naren

xem ! Y tin. Những ngờ-vực của con sẽ

được sáng tỏ. Con sẽ tin ."

Và Kaliprasad về sau đã trở nên vị Thánh

sứ-đồ Abhedananda .

Vô số đại-học-gia, trí-thức, hoài-nghi, bất

khả tri luận đã được cảm-hóa với con người

nhỏ-nhắn ấy. Ông nói những lời giản-dị nhất

với ngôn-ngữ nông-dân, nhưng thực-thể ông ta

chiếu vào tận đáy tim người ta, ánh-sáng của

nó. Ông không cần người khách đến thăm ông

thú khai tâm-sự của họ... Ông nói :

SRI RAMAKRISHNA

374

_ " Những con mắt là cửa sổ của

tâm-hồn... "

Ông nhìn họ thông suốt ngay từ đầu. Giữa

đám đông, ông đi thẳng đến người khách thẹn-

thùng đang náu ẩn ; Ông đặt ngón tay vào mối

nghi-ngờ hay là nỗi lo-lắng, vết thương kín-đáo

của họ. Ông không bao giờ thuyết-pháp. Tâm-

hồn ông không chút vơ-vẩn , không chút u-

buồn. Một lời, một nụ cười, cái tay sờ là ông đã

truyền an-tĩnh, hạnh-phúc không tên mà người

ta mong mỏi. Người ta kể lại rằng, có một

thanh-niên được con mắt của ông nhìn tới, đã

sống suốt một năm trời trong trạng-thái xuất-

thần chỉ có thể nhắc đi nhắc lại những câu :

_ " Chúa ơi ! Chúa ơi ! Người yêu của tôi !

Người yêu của tôi ! ... "

Sư-phụ tha-thứ tất cả, tin-tưởng vào Từ-

thiện vô-biên. Và đọc được ở một người nào

trong số người đến xin ông cứu-độ, là người ấy

không có thể, tại đời này, đạt tới Thượng-Đế y


375

cầu tìm. Ông muốn truyền ngay cho y ít nhất

một ý-vị trước của cực-lạc .

Không một lời nào ở ông chỉ là lời nói ;

tất cả đều là động-tác ; tất cả đều là thực-thể .

Ông nói :

_ " Đừng nói về tình-yêu đối với

anh em. Hãy yêu !... Đừng biện-thuyết về

học-thuyết và tôn-giáo. Chỉ có một thôi.

Tất cả giòng sông đều chảy ra Bể cả. Hãy

đi lên và để cho người khác đi !... Con

nước chính đại theo sườn núi _ tùy theo

chủng-tộc, thời-đại và tâm-hồn _ tìm khai

một lòng sông khác. Đấy chính là cùng

một thứ nước... Chẩy đi. Hãy chảy cả về

Đại-dương !... Đà của nước vui-vẻ từ

trên đổ xuống truyền vào tất cả tâm-hồn.

Ông là đà nước, ông là sườn giốc, ông là

giòng suối ; và các sông con khác và các

ngòi lạch chảy về sông của ông. Ông là

sông Hằng-Hà ( Gange ) . "


377

CON SÔNG

CHẢY VÀO BỂ

Ông tới gần Đại-dương. Giờ chót đang

điểm. Thân-thể ẻo-lả của ông, hầu như hàng

ngày bị thiêu đốt trong xuất-thần nhập-hóa, đã

bị hao tổn tàn tạ bởi sự tự hiến cho quần-chúng

đói lả. Có khi, ông phàn-nàn với Đức Mẹ như

đứa con nũng-nịu, về làn sóng khách thập-

phương ngày đêm thăm viếng làm cho ông như

bị ngốn nát. Với luận-điệu hài-hước, ông nói

với Đức Mẹ :

_ " Tại sao Mẹ đưa đến cho con tất

cả loại người này, khác gì như sữa loãng

pha gấp năm lần nước lã ? Mắt con đã

mòn mỏi, phải thổi mãi lửa canh cho

nước bốc đi ! Con mất hết sức-khoẻ !

Con không chịu nổi nữa ! Mẹ hãy làm

lấy nếu Mẹ thích !... Cái này ( chỉ vào

thân-thể mình ) chỉ còn là cái trống vỡ.

SRI RAMAKRISHNA

378

Và nếu Mẹ cứ đánh mãi ngày đêm thì nó

còn được bao lâu ? "

Nhưng vậy mà ông không từng từ-chối

một ai. Ông nói :

_ " Tôi nguyện được bị bắt tái sinh

mãi mãi, dù phải làm thân chó, nếu tôi chỉ

có thể được như thế, để có thể giúp cho

một linh-hồn nào ! "

Và ông lại nói :

_ " Tôi hy-sinh hai mươi ngàn thân-

thể như của tôi để giúp đỡ cho một người.

Thật là vẻ-vang cho mình đã giúp-đỡ

được kẻ khác, dù chỉ cho một người ! "

Ông tự trách về khuynh-hướng xuất-thần

nhập-hóa của mình, làm mất chút thì giờ để hy-

sinh cho người khác :

_ " Ôi Mẹ ơi, hãy cản con đường

làm cho con thích-thú ! Con xin được

luôn luôn ở trạng-thái bình-thường để có

thể giúp ích cho đời ! "


379

Vào những ngày cuối, khi đệ-tử bảo-vệ

ông bắt ông làm trái với ý ông, chống với sự

lạm-dụng của những tín-đồ sùng ái, ông nói :

_ " Thày khổ quá vì không còn ai

cần đến sự giúp đỡ của thày hôm nay ! "

Người bạn thân của ông, giáo-chủ danh-

tiếng của hội Brahmosamaj là Keshab Chunder

Sen đã đi trước ông về trời rồi. Ông này mất

năm 1884. Mấy ngày trước khi ông ta mất,

Ramakrishna, mắt tràn lệ nói : " Người trồng

cây hoa hồng sắp đem trồng nơi khác, bởi vì

người làm vườn hoa muốn nó nở ra những

bông hồng rực-rỡ hơn nữa kia ." Ông nói tiếp :

_ " Một nửa tâm-hồn tôi đã chết ."

Người ta có thể nói : còn nửa nữa của ông

là những kẻ thấp hèn, ông gần với chúng hơn là

các nhà thông-thái. Và trong hàng các người

thân-mật về những năm cuối đời của ông, ông

kể đến những người chất-phác, những kẻ điên

cuồng về Thượng-Đế mà ông coi ngang hàng

với những đệ-tử thân yêu của ông. Ví như bà

SRI RAMAKRISHNA

380

già Gopalerma, mà tiểu-sử ngây-thơ của bà có

thể xếp vào tập thần-tiên của dòng Thánh

françois d' Assise .

Đấy là một bà sáu mươi tuổi. Ở góa

chồng từ nhỏ, bà hoàn-toàn hiến thân cho

Chúa. Lòng khao-khát tình-yêu mẫu-tử không

mãn-nguyện, khiến bà từ ba mươi năm qua,

nhận một đứa trẻ Gopala của Krishna làm con

nuôi. Cái ý-tưởng ấy ở bà đã biến thành thói

quen ngây thơ. Chợt gặp Ramakrishna lần đầu

tiên, con mắt ám-ảnh về Thượng-Đế thấy ở

người ông này xuất-hiện đứa bé Gopala. Lòng

thương nồng-nàn của ông cảm-thông nguyện-

vọng thầm kín và hối tiếc của những ai đến

gần, truyền hơi cho cái mộng bất-mãn của

người mẹ hiếm-hoi không có con. Ông đặt đứa

trẻ Thượng-Đế vào tay bà ta. Kể từ lúc ấy trở

đi, đứa bé Gopala không rời người mẹ nuôi. Và

bà ta không cầu-nguyện nữa vì bấy giờ bà sống

cảm-thông liên-tục với Thượng-Đế của bà. Bà

đã ném tràng hạt xuống sông và trải qua ngày

ấy sang ngày khác lắp bắp với đứa trẻ. Trạng-


381

thái ấy kéo dài hai tháng ; và rồi nó nguôi dần,

đứa trẻ chỉ hiện ra những lúc định-niệm.

Nhưng trong lòng bà ta sự sung-sướng còn tồn-

tại. Và Ramakrishna ấp-ủ cái lạc-thú ấy với con

mắt từ-thiện. Nhưng vì không bao giờ ông

quên mất tính tinh-khôn của ông, ông yêu cầu

bà già kể lại câu chuyện cho Naren kiêu-ngạo

nghe, vốn hãnh-diện với lý-trí phê-phán của

mình cho những ảo-giác huyễn-tượng ấy và

cho là huyền-hoặc vô-lý và bệnh-hoạn. Bà già

ngây-thơ, giữa cuộc chuyện trò mẹ con của bà,

lấy Naren ra phán-xét :

- " Thưa ông, bà nói với Naren, tôi

chỉ là một người đàn bà tầm-thường, dốt

nát, tôi không hiểu rõ như thế là thế nào.

Ông là một người bác-học, xin ông bảo

cho tôi hay, ông có tin đấy là sự thật

không ?"

Và Naren cảm-động, trả lời :

_ " Vâng, thưa mẹ, đấy là sự thật " .

***

SRI RAMAKRISHNA

382

Vào năm 1884, sức khoẻ của

Ramakrishna bắt đầu suy sụp nặng. Trong một

trạng-thái xuất-thần, ông bị trẹo cổ tay ở bên

cánh tay trái và ông đau lắm. Một biến đổi lớn

xây ra ở ông. Giữa thân-thể tàng tật và tinh-

thần kỳ lạ của ông có một sự phân-hóa. Ông

không còn có thể dùng được tiếng " tôi ". Ông

không còn cả là " ta " nữa. Ông nói về mình :

" Cái này "... Bệnh-nhân tri-giác thấy " Lila...

Hý-lộng... Hóa-công hý-lộng trong các hình

tướng... Người đột nhiên túm lấy cái Chân

Ngã của mình ; rồi thì y lặn chìm vào sự kinh-

ngạc yên-lặng ; lạc-thú của y thì không biết có

giới-hạn, khác nào như vô tình y bắt gặp một

người thân-yêu... Khi thần Çiva thấy cái Ngã

Chân-thật của mình, thần kêu lên : " Ta là thế !

Ta là thế ! "... Và thần nhẩy múa sung-sướng..."

Năm sau, tháng tư 1885, cổ-họng ông

phát viêm. Quá mệt vì nói nhiều và những

trạng-thái xuất-thần Samadhi nguy-hiểm làm

cho máu dồn về cổ-họng, hẳn rằng đã là


383

nguyên-nhân cho chứng bệnh ấy. Các thày

thuốc thăm bệnh cấm ông không được nói

nhiều và xuất-thần nhập-hóa. Ông không buồn

để ý tới. Trong dịp đại lễ tôn-giáo Sùng-bái của

Vaishanavite, ông đã dùng sức quá độ. Trở về

đền, bệnh tình thành nặng. Ông không còn có

thể nuốt nổi thực-phẩm. Tuy vậy, ông vẫn tiếp

tục tiếp nhận tất cả những ai đến với ông ngày

đêm. Một buổi tối, cổ-họng ông bị đứt mạch

máu. Người ta khám nghiệm là chứng ung-thư.

Các đệ-tử cốt cán xin ông để cho bác-sĩ

Mahendra Lal Sarkar ở Calcutta trông nom.

Tháng chín 1885, họ thuê một gian nhà nhỏ thu

xếp cho bà Ramakrishna đến ở bên cạnh để

trông nom cơm nước. Các đệ-tử thân tín nhất

thức canh ban đêm. Phần lớn họ thanh bạch ;

họ phải cầm bán, vay mượn để lo chi-phí cấp

dưỡng cho ông ; và bệnh của sư-phụ đã củng-

cố cho sự hợp-nhất của họ. Bác sĩ Sarkar là

một nhà duy-lý, không tin tư-tưởng tôn-giáo

của Ramakrishna và ông ta nói thẳng điều ấy

với Ramakrishna. Nhưng dần dần, ông hiểu

biết bệnh-nhân của ông, ông rất kính-trọng và

SRI RAMAKRISHNA

384

chữa bệnh không lấy thù-lao. Ông ta đến thăm

ba lần một ngày và nói chuyện hàng giờ với

bệnh-nhân _ điều ấy, nhân dịp nói đây, có lẽ

không phải phương-tiện tốt để làm bớt bệnh.

Ông ta nói với Ramakrishna :

_ " Tôi mến ông lắm vì lòng tận-

trung của ông cho chân-lý ! Ông không

trệch một ly nào ra ngoài điều ông tin là

thật... Đừng tưởng là tôi phỉnh ông ! Nếu

cha tôi mà sai lầm, tôi cũng nói thẳng cho

ông ta biết ."

Và bác-sĩ Sarkar công nhiên chê sự tôn

thờ tôn-giáo của các đệ-tử đối với Rama-

krishna :

_ " Bảo rằng Vô-hạn giáng xuống

trần-thế ở một người, đấy là điều làm

hỏng tất cả tôn-giáo ."

Ramakrishna, buồn cười, không phản-đối;

nhưng các đệ-tử hăm hở trong những bàn cãi,

càng làm tăng thêm sự quí-trọng lẫn nhau ; và

đức tin của họ thêm củng-cố vào người thày


385

mà bệnh đau sáng chiều. Họ tìm hiểu những lý

do của cái thử-thách ấy. Họ phân ra làm mấy

nhóm. Những người nhiệt-thành nhất, đứng

đầu là Girish, người có tội được chuộc tội, tin

rằng chính tự sư-phụ đã có bệnh ngõ hầu tạo

nên chung quanh mình đoàn-thể giáo-đồ.

Những người duy-lý nhất, mà người phát ngôn

là Naren thừa-nhận rằng thân-thể của sư-phụ

thì không khác gì với thân-thể của mọi người

khác, cũng phải tuân theo định-luật thiên-

nhiên. Nhưng tất cả đều tri-giác thấy hiện-diện

thánh kinh ở người sắp chết ; và nhân ngày đại

lễ Đức Mẹ Kali hàng năm, họ ngạc nhiên thấy

sư-phụ tịnh khẩu, chuyên chú vào xuất-thần

nhập-hóa, tất cả đều tin chắc là Đức Mẹ hiện

thân ở mình sư-phụ .

( Trong đám người muốn đến chiêm-

ngưỡng con người linh-cảm thiên-khải đó, có

một giáo-đồ Cơ-Đốc giáo Bắc-Ấn là

Prahbudayal Misra, ngày 31 tháng 10 năm

1883 đến nói chuyện với Ramakrishna. Tỉ-dụ

kiểu-mẫu của tinh-thần hợp-sáng nó bao-trùm

SRI RAMAKRISHNA

386

một không-khí điều-hòa những giáo-phái đóng

cửa nhất khi chúng thâm-nhập vào tâm-hồn

Ấn-Độ. Người Cơ-Đốc-giáo Ấn này thấy có

thể vừa tin vào đấng Cơ-Đốc lẫn Ramakrishna!

Người ta đã chứng-kiến câu chuyện đối đáp

như sau đấy :

Giáo-đồ Cơ-Đốc : _ " Chính là Chúa Lời

chiếu sáng qua tất cả tạo-vật ."

Ramakrishna : _" Chúa Lời có một nhưng

mang hàng ngàn tên gọi ."

Giáo-đồ Cơ-Đốc : _ " Jésus không phải

chỉ là con Đức Mẹ Maria, Ngài chính là

Thượng-Đế _ ( và quay về phiá đệ-tử

Ramakrishna, chỉ vào Ramakrishna ) _ Người

này, như các ông thấy đây, lúc này ; nhưng ở

lúc khác, Ngài chính là Thượng-Đế. Vậy mà

các ông không nhận ra... "

Cuối câu chuyện, Ramakrishna bảo ông ta

là khát-vọng Thượng-Đế của ông ta sẽ được


387

mãn-nguyện. Và giáo-đồ Cơ-Đốc đó đã tự hiến

hoàn-toàn cho Ramakrishna ... " )

Cái tư-tưởng nồng-nhiệt ấy không phải

không nguy-hiểm. Họ dễ xô vào những

khuynh-hướng tình-cảm cực-đoan kinh-động.

Họ trải qua hay là tự cho là mình đã có huyễn-

tượng, những trạng-thái xuất-thần nhập-hóa với

những cơn cười hát và nức nở. Chính ở đây mà

lần đâu tiên Naren biểu-lộ sức mạnh lý-trí và ý-

chí của ông. Ông tỏ thái-độ miệt-thị họ. Ông

nói với họ rằng : _ " Những xuất-thần nhập-hóa

của sư-phụ đã phải mua bằng cả một cuộc đời

khắc-khổ dũng-cảm và bằng một công-phu

chinh-phục cam-go về tri-thức giác-ngộ ; còn

những bồng-bột của họ chỉ là hậu-quả của nhu-

nhược bệnh-hoạn, nếu chẳng phải là giả-dối lừa

bịp. Kẻ nào bệnh-hoạn hãy lo mà chữa bệnh đi.

Hãy ăn uống thêm đi và hãy chống-cự với

những cơn động-kinh đàn-bà đồng-bóng đó. Và

liệu hồn ! Trong số những người tu theo tôn-

giáo tình-cảm súc-động phô-trương ấy, thì 80%

trở thành vô-lại, và 15% là những người

SRI RAMAKRISHNA

388

điên !... " _ Đấy là một gáo nước đá dội lên

đầu họ. Họ tự thẹn, và phần-đông khúm-nút

thú-nhận rằng trạng-thái xuất-thần của họ đều

là giả-tạo... Hành-động của Naren không phải

chỉ dừng lại ở đấy. Ông họp-tập những thanh-

niên lại, bắt phải tuân theo một kỷ-luật cứng

dắn, đem lại cho họ mục-tiêu tích-cực cho nhu-

yếu hành-động và phụng-sự. Con sư-tử non từ

buổi ấy tự khẳng-định như lãnh-tụ tương-lai

của tập-đoàn .

Tuy vậy mà chính Naren cũng chưa giải-

thoát được tất cả băn-khoăn và lo-âu. Những

ngày ấy ghi dấu sự khủng-hoảng tuyệt-vọng,

trong khi đó ông phải quyết-định hẳn giữa

những năng-lực xung-đột tại trong bản-tính

ông. Ngày tan nát, ngày phong-phú, chúng cầy

tâm-hồn và gieo hạt ...

Bệnh tình của Ramakrishna trở nên trầm-

trọng. Bác-si Sarkar khuyên di chuyển về quê,

ngoài đô-thi Calcutta. Vào giữa tháng chạp

năm 1885, người ta xếp đặt để ông ra ở một


389

ngôi nhà ngoại-ô, giữa các vườn hoa Cossi-

pore. Ông ở tại đây tám tháng cuối cùng cho

tới lúc mất. Mười hai đệ-tử trẻ được lựa chọn

để hầu cận cho tới ngày cuối cùng. Naren điều-

khiển mọi sinh-hoạt và những buổi cầu-nguyện

của họ. Họ khẩn-khoản với sư-phụ hợp lực với

họ để cầu-nguyện Thượng-Đế cho khỏi bệnh ;

và một nhà thông-thái Pandit tới thăm cũng bầy

tỏ cùng cái tin-tưởng ấy, khiến cho họ có dịp

khẩn-cầu với sư-phụ lần nữa. Nhà thông-thái

kinh-điển Phạn-ngữ ấy nói với Ramakrishna

rằng, theo Kinh Thánh xác-nhận các vị Thánh

như Ramakrishna có thể chữa bệnh bằng năng-

lực của ý-chí .

Ramakrishna trả lời :

_ " Cái tinh-thần này đã phó-thác

cho Thượng-Đế một lần chót rồi. Làm sao

tôi còn có thể lấy lại được nữa ? "

Các đệ-tử của ông trách ông không muốn

khỏi bệnh ...

SRI RAMAKRISHNA

390

_ " Các con nghĩ rằng bệnh đau của

ta là do ta muốn sao ? Ta muốn khỏi.

Nhưng điều ấy là tùy Đức Mẹ . "

_ " Vậy thì thày cầu Bà đi ! "

_ " Điều ấy đối với các con nói dễ !

Nhưng những lời nói ấy ta không có thể

nói lên được ."

Naren van xin :

_ " Thày vì chúng con ! "

Sư-phụ dịu-dàng nói :

_ " Được lắm. Nếu có thể, để ta thử

xem ."

Tất cả rút lui, để ông một mình vài giờ.

Khi họ trở lại, sư-phụ nói :

_ " Thày đã nói với Đức Mẹ rằng :

" Hỡi Mẹ, con không có thể ăn được chi

hết vì bệnh đau này. Hãy làm cho con ăn

được chút ít ! " Đức Mẹ trỏ các con cho


391

ta, và Ngài nói : " Sao thế ! Con ăn bằng

nhiều miệng thế kia mà !... " Thày xấu hổ,

và không có thể mở miệng nói lên lời gì

khác nữa ."

Vài bữa sau đấy, ông nói :

_ " Nhiệm-vụ giáo-hóa sắp cáo-

chung rồi ; ta không có thể dạy được nữa.

Ta nhìn thấy toàn-thể thế-giới như là tràn-

ngập Thượng-Đế. Và ta tự nhủ : " Tôi biết

dạy ai bây giờ ? "

Ngày 1 tháng giêng 1886, ông cảm thấy

dễ chịu, dậy, ra vườn đi mấy bước. Ông ban

phúc cho đệ-tử. Sự cảm-động của họ biểu-diễn

ra những hiệu-quả rất khác nhau : nào xuất-

thần yên-lặng ; nào hân-hoan phát-biểu hò reo.

Tất cả đều nói rằng họ tiếp-nhận như là chạm

vào luồng điện một sức mạnh tăng tiến làm cho

mỗi người một bước được vọt tới lý-tưởng của

mình chọn. ( Cái đặc-sắc của Ramakrishna

trong hàng các giáo-chủ tôn-giáo, là ông đã

luôn luôn không phải truyền cho người ta một

SRI RAMAKRISHNA

392

tín-ngưỡng nhất-định, mà là truyền cho người

ta năng-lực cần-thiết cho tín-ngưỡng ; ông

đóng vai có thể ví với một phát điện-cơ tâm-

linh vĩ-đại.) Trong bầu vui-sướng tràn đầy, các

đệ-tử được ban phúc từ ngoài vườn, và gọi với

vào trong nhà cho những đệ-tử còn ở lại trong

đó để ra hưởng-thụ phúc lành. Ở đây có một

nét có thể nói là thuộc về Phúc-âm Cơ-Đốc ; ấy

là đệ-tử khiêm-nhường Latu và dòng họ Bà-La-

Môn Sarat, hai nhân-sự vắng mặt đang quét

dọn buồng và giường nằm của sư-phụ, nghe

tiếng gọi, nhìn xuống thấy cảnh-tượng đó ;

nhưng vì yêu sư-phụ, hai người tiếp-tục phận-

sự và đành từ-chối phần lạc-thú của mình .

Chỉ có Naren là còn bất-mãn. Nào tang

cha, nào lo phiền thế-tục, nào nhiệt-vọng trong

lòng, tất cả đang ngấu-nghiến. Ông thấy các

đạo-hữu khác được đầy đủ. Và chỉ riêng ông bị

bỏ rơi. Ông không nhận được một giải-đáp nào

cho mối lo âu của ông, không một tia sáng để

sưởi ấm cho tâm-hồn. Ông van nài Rama-

krishna ban cho ông vài ngày xuất-thần Tam-


393

muội ( Samadhi ) để nguôi lòng ; và sư-phụ

nghiêm-khắc mắng _ ( sư-phụ khoan-dung đối

với những ai ít trông-cậy. ) Ramakrishna trách

mắng Naren " có những tư-tưởng hèn kém " ;

chính ra là tự ở một mình Naren phải tìm lấy sự

an-ủi, y phải vượt lên trên những lo nghĩ của

mình và thực-hiện qua sự chiến-thắng ấy lấy

một trạng-thái cao-siêu hơn cả xuất-thần nhập-

hóa. Và Naren, nước mắt ròng ròng chạy như

điên qua thành-phố và cánh-đồng, đâm cả đầu

vào đống rơm, đầy mình rơm bụi ; rên xiết và

tự thiêu trong lửa nhiệt-vọng, cái không có thể

tới được, và rồi tâm-hồn rối-loạn không phút

an-nghỉ... Ramakrishna, từ xa theo dõi, âu-yếm

và thương hại những bước chạy lạc-lõng của y;

ông biết chắc rằng y phải như con chó săn,

đánh hơi lâu, thở hồng hộc đến rơi hàm, trước

khi bắt được mồi linh. Và ông xét-đoán trạng-

thái của Naren là kỳ-diệu, người trước kia vẫn

tự khoe là không tín-ngưỡng, mà ngày nay bị

ám-ảnh nỗi nhớ-nhung quê-hương Vô-biên.

Ông biết trong mọi người y là người có ơn trên,

và càng bị thử-thách bao nhiêu thì ân kia càng

SRI RAMAKRISHNA

394

lớn. Ông vuốt ve gương mặt của Naren trước

hiện-diện của các đệ-tử. Ông nhận thấy tất cả

dấu-tích của " Bhakta " ( của tín-đồ tình-yêu ).

Tín-đồ Bhaktas không như tín-đồ Jñãnins ( tín-

đồ tri-thức giác-ngộ của tinh-thần ) lấy giải-

thoát làm mục-đích. Những tín-đồ tình-yêu là

sinh ra để yêu-thương và phụng-sự nhân-loại.

Chúng phải tái-sinh, lại tái-sinh vì hạnh-phúc

của nhân-loại. Chừng nào còn chút dục-vọng

cắn rứt thì còn phải tái-sinh. Khi nào tất cả dục-

vọng đã được nhổ đi hết ở trong lòng người,

chỉ đến bấy giờ người ta mới đạt được giải-

thoát " Mukti ". Nhưng tín-đồ tình-yêu

" Bhakta " không từng mong mỏi điều ấy. Bởi

thế cho nên sư-phụ yêu thương, trong lòng ôm-

ấp tất cả chúng-sinh và không muốn quên

chúng, ông luôn luôn ưa-chuộng những tín-đồ

tình-yêu ( Bhakta ), mà tín-đồ vĩ-đại nhất là

Naren của mình. Ông không giấu diếm là ông

coi y như là người con thừa-tự của ông. Ông

bảo y một hôm rằng :


395

_ " Thày để lại những thanh-niên ấy

dưới sự bảo-vệ của con. Hãy chuyên tâm

luyện tập tâm-linh cho chúng ! "

Và để sửa-soạn chúng vào đời sống tu-

viện, ông khuyên nhủ chúng đi khất thực ở các

cửa nhà dân, không phân-biệt giai-cấp quý tiện.

Vào cuối tháng ba hay đầu tháng tư, ông phát

cho họ vải nâu xẫm và dấu-hiệu của đạo-sĩ

Sannyâsin xuất-thế .

Naren tự-cường, đã làm gương hỷ-sả.

Nhưng ông không bỏ được lòng tự kiêu tâm-

linh. Con quỷ dâng cho ông hoài, như cho

Jésus, tất cả của cải của trần-thế, khi ông được

đề nghị làm chủ-quyền của linh-hồn thì sớm

thấy thiếu áo giáp. Một hôm, để chứng-nghiệm

năng-lực tâm-linh của mình, Naren bảo bạn

ông là Kaliprasad hãy sờ vào mình khi ông sắp

sửa đi vào trạng-thái nhập-định. Kali đặt bàn

tay vào người ông và liền rơi vào trạng-thái của

ông. Ramakrishna nghe nói lai, bèn trách mắng

Naren thậm-tệ ; ông trách Naren đã phao phí

SRI RAMAKRISHNA

396

cái mầm cây lúa mới mọc vì một mục-đích

phiếm, và ông cấm ngặt cách ám-thị tư-tưởng

đó. Cấm không được phạm vào tự-do tinh-

thần ! Các con phải giúp-đỡ người khác. Các

con không được thay thế tư-tưởng của các con

vào tư-tưởng của họ .

Sau đấy ít lâu, Naren ngồi định-niệm

tham-thiền, cảm thấy một luồng sáng bắt nguồn

từ đàng sau gáy, và đột nhiên ông xuất-thần rồi

tự tan hòa vào Tuyệt-đối. Ông rơi vào đáy sâu

của trạng-thái Tam-muội Vô-phân-biệt = Nirvi-

kalpasamadhi, mà từ lâu ông kêu gọi và Rama-

krishna đã từ chối ông. Khi ông hồi tỉnh, sau

một thời-gian khá lâu, thì hình như ông không

thấy thân-thể của mình nữa, và chỉ thấy có cái

mặt, ông kêu ầm lên : _ " Thân-thể tôi đâu ?..."

Các đệ-tử khác hoảng-sợ, chạy đến báo-cáo sư-

phụ. Ramakrishna bình-tĩnh nói :

_ " Được lắm. Cứ để cho y như thế

một thời-gian. Nó đã quấy rầy ta mãi ..."


397

Khi Naren đã hạ sơn, trở về với thực-tế,

ông ta đã lặn chìm trong một tâm-hồn an-lạc vô

tả. Ông ta đi về với sư-phụ. Ramakrishna bảo

ông :

_ " Nay, Đức Mẹ đã bày tỏ cho con

hết rồi. Nhưng cái thực-hiện ấy hãy khóa

lại, và ta giữ chìa khoá. Khi nào con

hoàn-thành công việc của Đức Mẹ sai,

con sẽ thấy lại kho-tàng kia ."

Rồi ông dặn bảo Naren những điều cần

cho sức khoẻ và chế-độ ăn uống cho những

ngày tiếp theo .

Càng gần đến ngày cuối, Ramakrishna

thấy mình không bận tâm nữa. Ông bao-phủ

nỗi buồn rầu của đệ-tử vào bầu không khí

thanh-thản của ông : Lời Phúc-âm viết hầu như

ở bên giường người đang hấp hối, ghi chép

tiếng rì-rầm êm ái của tâm-hồn như tiếng róc-

rách của một giòng suối buổi chiều hôm, trong

không-khí im-lặng nặng-nề của đệ-tử, ngoài

vườn ngọn gió phương Nam nóng ấm đang thổi

SRI RAMAKRISHNA

398

vào những cành lá rì-rào dưới ánh trăng suông.

Ông thì-thảo kể lại cho những người bạn, cho

những người yêu không an-phận mất ông :

_ " Radha ( nàng ý-trung-nhân của

thần Krishna ) nói với Krishna : " Ôi,

người yêu ơi, ở lại trong lòng em, và

đừng hiện ra hình người nữa " ... Nhưng

ngay sau đấy, nàng héo hon không thấy

người yêu ở hình-tướng người nữa.

Nhưng ý muốn của Chúa phải được thi-

hành. Và từ lâu thần Krishna không biểu-

hiện ra hình người... Chúa bèn đến và

nhập thể vào nhân-loại. Rồi với đệ-tử của

mình, Ngài trở về với Đức Mẹ Thánh-

linh ."

Rakhal ( một đệ-tử của Ramakrishna ) :

_ " Vậy thì sư-phụ đừng đi trước

chúng con ! "

Ramakrishna mỉm cười âu yếm và nói :

_ " Một đám Bauls ( phái Ấn-Độ-

giáo say mê Thượng-Đế mà từ-giã thế-


399

gian ) chợt đi vào một nhà kia ; họ ca hát

danh hiệu của Chúa và nhẩy múa vui vẻ ;

rồi họ ra khỏi nhà ấy, cũng đột nhiên như

khi họ đến ; và người ta chẳng ai biết họ

là ai ... "

Ông thở dài :

_ " Có lúc ta nói : " Van Chúa ban

ơn cho con khỏi phải bị sai xuống thế-

gian này nữa ! "

Nhưng rồi tức thì ông gỡ lại :

_ " Thượng-Đế đội lốt thân-thể

người vì lòng thuơng yêu những linh-hồn

tinh-khiết yêu mến Thượng-Đế ."

Rồi ông nhìn Naren với vẻ âu yếm vô tả .

Ngày 9 tháng 4 :

Ramakrishna ( nhìn cái quạt ông phe phẩy

trong đêm nóng bức ) :

_ " Đúng như ta đang nhìn cái quạt

ta cầm trước mặt, ta đã thấy Thượng-Đế...

SRI RAMAKRISHNA

400

Và ta nhìn ... ( Ông nói rất nhỏ, đặt bàn

tay lên tim và hỏi : ) Hãy nói xem ta đã

nói gì ... "

Naren : _ " Con không thể nghe được rõ."

( Ramakrishna làm hiệu chỉ rằng Ngài,

Thượng-Đế, và cái tôi của ông chỉ là một )

Naren : _ " Vâng, Tôi là Ngài."

Ramakrishna :

_ " Chỉ thiếu một đường chỉ, phải

vượt qua... Lạc-thú của sung-sướng... Tất

cả dung-hòa... "

Naren :

_ " Những vĩ-nhân ở lại cõi đời, dù

là sau khi đã thực-hiện sự giải-thoát của

mình rồi. Họ còn giữ lấy cái Ngã với

những đau khổ, ngõ hầu phân-phát cứu-

độ cho nhân-loại." ...


401

Yên-lặng hoàn-toàn. Rồi sư-phụ nói :

_ " Đỉnh ( Tuyệt-đối ) hoàn-toàn

trong tầm mắt ; nhưng rất khó mà đạt

tới ... "

Naren :

_ " Ồ ! Vâng ... "

Ramakrishna :

_ " Nhưng ai đã đạt tới có thể ném

xuống một sợi giây và kéo những người

khác lên đỉnh nóc nhà ... "

_ ( Những Giáng-thế Thần-linh có

trong tầm tay sự Hiểu-biết Tuyệt-đối

trong ý-thức Tam-muội. Đồng thời các vị

ấy có thể xuống từ đỉnh cao, bảo-vệ lấy

cái Ngã nhân-cách của họ và yêu

Thượng-Đế như Cha hay Mẹ v.v.... Khi

nói : " Không phải cái này ! Không phải

cái này ! " các vị ấy bỏ lại đàng sau

những Bậc thang, hết bậc nọ đến bậc kia,

cho đến khi họ leo lên tới Nóc đỉnh. Và

SRI RAMAKRISHNA

402

đến đấy, họ lên và họ xuống, có khi nghỉ

ngơi trên Nóc Đỉnh đại-biểu Tuyệt-đối,

Bậc thang là thế-giới hiện-tượng ".

_ ( Phúc-Âm của Ramakrishna, I § 324 )

Chính những ngày ấy, thực-hiện viên-

mãn đồng-nhất-thể của tất cả hiện-hữu với

Thực-thể duy-nhất, ông nhìn thấy rằng " Tất cả

ba ngôi là cùng một Bản-thể : tội-nhân ; thớt kê

cổ để chém và người thủ phủ ", _ và ông kêu

lên với giọng yếu ớt :

_ " Chao ôi ! Trời ơi, huyễn tượng

kinh hồn ! ... "

Ông ngất đi vì cảm-động ; và khi hồi tỉnh,

ông nói :

_ " Ta lành mạnh... Không bao giờ

ta đã được lành mạnh thế này ."

Những đau đớn của ông thì cùng cực.

Những ai biết cái bệnh ghê-gớm làm ông chết _

ung thư cổ họng _ sẽ cảm-động về nụ cười

thương yêu và hiền-từ không lúc nào rời miệng


403

ông. Nếu con người ấy, mà tín-đồ Ấn-Độ coi

như đấng Cơ-Đốc không được hưởng cái chết

vinh-quang trên cây thánh-giá như đấng Cơ-

Đốc, thì tấm gương hấp-hối của Ramakrishna

cũng chẳng kém gì một cây thánh-giá. Nhưng...

_ " ... Chỉ có thân-thể đau đớn, ông

nói. Khi nào tinh-thần nối liền với Chúa,

người ta không còn cảm thấy gì hết ... "

Hay nữa :

_ " Thân-thể là bệnh đau, hai bên

hãy lo lấy nhau ! Người, tinh-thần ta hãy

ở lại trong lạc cảnh ! "

Và ông nói :

_ " Bây giờ, ta với đức Mẹ Thánh-

linh của ta, chúng ta là một thể mãi mãi ."

Ba hay bốn ngày trước khi mất, ông gọi

Naren đến, và yêu cầu để y ở lại một mình với

ông. Ông ngắm âu yếm Naren, rồi đi vào xuất-

thần nhập-định. Trạng-thái ấy bao bọc lấy

SRI RAMAKRISHNA

404

Naren trong lớp sóng của nó. Khi Naren ra

khỏi cảnh tối tăm, ông thấy Ramakrishna đang

khóc. Sư-phụ nói với ông :

_ " Hôm nay, thày đã trao hết cả cho

con rồi, và thày trở nên một thày pháp

khốn nạn, thày chẳng còn chi nữa. Với cái

năng-lực ấy, con sẽ làm một việc đại phúc

vô cùng cho thế-giới. Và sau đấy, chỉ đến

bấy giờ con sẽ trở về ..."

Kể từ giờ ấy, tất cả năng-lực của ông đã

truyền sang cho Naren. Thày và trò chỉ còn là

một .

Chủ-nhật 15 tháng 8 năm 1886... Ngày

cuối... Buổi chiều, ông còn nghị-lực phi-

thường, mặc dầu cổ họng đau đớn, mà nói suốt

hai giờ liền cho đệ-tử. Đến sẩm tối, ông ngất

đi. Người ta tưởng ông tịch. Vào nửa đêm, ông

tỉnh lại. Ngồi dựa vào năm hay sáu chiếc gối,

do đệ-tử khiêm-tốn, Ramkrishnananda lấy thân

mình chống đỡ trong bầu không-khí âm-u ngạt

thở, ông nói chuyện với đệ-tử thân-mến là


405

Naren cho đến phút cuối-cùng ; ông nói tiếng

sẽ-sẽ, dặn bảo y những lời chỉ thị chót. Rồi với

tiếng nói trong vang, ông gọi ba lần danh-hiệu

Người yêu của đời ông, Đức Mẹ Thánh-linh

Kali _ rồi nằm xuống. Trạng-thái xuất-thần

nhập-hóa tối cao bắt đầu. Ông ở tại trong trạng-

thái ấy cho tới nửa giờ, trước mười hai giờ trưa

thì ông đi hẳn. Theo lời tin của ông, " ông đi

buồng nọ sang buồng kia ... "

Và tất cả đệ-tử đồng-thanh hô :

_ " Chiến thắng ! "


407

KẾT - LUẬN

Người không còn nữa. Tinh-thần bắt đầu

đi vào mạch máu nhân-loại .

Đoàn-thể giáo-đồ được thành-lập ngay.

Các đệ-tử trẻ tuồi, từng đã là nhân-chứng

những tháng sau cùng của Ramakrishna, không

có khả-năng trở về đời sống thế-gian được nữa.

Tất cả mọi phương-tiện họ đều thiếu. Nhưng có

bốn đệ-tử có gia-thất là Balaram Bose, tạm thời

được giữ thánh tích Ramakrishna ở nhà mình,

Surendranath Mitra, Mohandranath Gupta và

Girish Chandra Ghosh, nhà hài-kịch sám-hối _

những người này đều khuyến-khích họ và giúp-

đỡ họ thiết-dựng một trung-tâm. Người thứ

nhất giúp tiền để mua một ngôi nhà gần nát ở

Barnagore, gần sông Gange. Đấy là tu-viện

Math dầu tiên. Chừng mười hai đệ-tử tụ-họp ở

đấy, với pháp-danh tu-sĩ, họ đã từ bấy lâu xóa

SRI RAMAKRISHNA

408

bỏ tên tục-thế của họ trong lịch-sử. Người

mang tên trước kia là Naren _ người tương lai

sẽ là Vivekananda _ đứng lên lãnh-đạo với sự

đồng-tình mặc nhiên. Ông là người cương-

quyết hơn cả và thông-minh hơn cả ; và sư-phụ

đã chỉ-định từ trước. Trong khi các đệ-tử khác

đang tính lặn chìm vào tinh-thần nhớ-nhung

hoài-niệm, say mê của kỷ-niệm và mộng-

tưởng, Naren, người đệ-tử cao đệ đã biết hơn

cả về sự hấp-dẫn của vực-thẳm, nhưng cũng

hiểu biết sự nguy-hại của nó, nên tự nhiệm dạy

bảo họ. Ông đứng giữa các người ẩn-sĩ ấy như

là một cơn lốc lửa ; ông thức tỉnh họ trong tâm-

trạng tang tóc và hưởng phúc ; ông giằng họ ra

khỏi cái ý-niệm duy-nhất cố-định, quá yên-ổn

nó đang chi-phối họ ; ông làm cho họ nếm mùi

vị tất cả trái cây của Tri-thức : các tôn-giáo

đối-chiếu và các khoa-học, lịch-sử, xã-hội-học;

ông muốn họ có một viễn-tượng đại-đồng ; ông

thiết-định giữa họ những buổi thảo-luận phong-

phú, sáng-tạo, mà không một khoảnh-khắc nào

quên bảo-vệ ngọn lửa thiêng .


409

Vào ngày lễ Giáng-Sinh Noël năm 1886,

_ một niên-biểu tượng-trưng _ tờ khai-sinh của

đấng Người Thần-linh mới, được ký-chú tối

hậu. Câu chuyện xẩy ra rất lạ, vì nó mang cái

rung-động của sự bất ngờ trong đêm tối giữa

" Thượng-Đế đẹp " của Tây-phương với Lời

của Ấn-Độ ...

" Họ kéo đến Antpur, nhà người mẹ của

một đệ-tử ( Baburam ) ...

" ... Tối đã vào đêm. Họ quây-quần

chung-quanh lò sưởi. Họ đã mang lại và đốt lên

những thân củi lớn ; và chẳng bao lâu ngọn lửa

bốc cháy... Ngoài trời màn đêm Ấn bao phủ

như tàn che. Chung quanh nhà là cánh-đồng

ngủ im phăng-phắc an-bình vô tả. Họ mặc-

niệm trong yên-lặng... Vivekananda mới kể cho

họ nghe sự-tích Chúa Jésus. Ông nói đến cái

bí-quyết kỳ lạ về Giáng-sinh và Ngự-cáo...

Những tu-sĩ hân-hoan tràn ngập sống lại những

ngày trốn chạy sang Ai-Cập của dân Do-Thái.

Họ theo chân đứa trẻ Cơ-Đốc vào trong đền,

SRI RAMAKRISHNA

410

trong ấy các nhà thông-thái Do-Thái bao vây

chung-quanh... Họ đi theo với Ngài, khi Ngài

họp các đệ-tử đầu tiên lại ; và hình như họ đã

quen biết Ngài cũng như họ biết chính sư-phụ

của họ. Nhiều nét giống nhau trong tư-tưởng và

trong hành-động, cũng như trong những quan-

hệ với đệ-tử giữa đấng Cơ-Đốc và Rama-

krishna, nhắc nhở trong trí nhớ của họ những

ngày hạnh-phúc đã qua với sư-phụ của họ.

Những lời nói của đấng Cứu-thế văng-vẳng

bên tai họ như những lời thân-mật ...

" Và sự-tích Khổ-nạn, hình Thập-Tự-Giá

và Thăng-Thiên, tất cả dẫn họ vào vực thẳm

của mặc-niệm... Nhờ sự hùng-biện của

Narendra, họ đều được nhận vào giáo-hội sứ-

đồ, trong ấy Thánh Phao-Lồ ( Paul ) truyền-bá

Phúc-âm... Ngọn lửa tiết Thánh-linh Giáng-lâm

( Pentecôte ) thiêu đốt tâm-hồn họ trong cảnh

an-bình của làng mạc xứ Bengale ; và trong

không-khí ban đêm vang dậy những danh-hiệu

Cơ-Đốc và Ramakrishna lẫn lộn ...


411

" Bấy giờ Vivekananda mới nói với các

tu-sĩ. Ông cổ-võ họ để chính tự họ trở nên

những đấng Cơ-Đốc đi giúp cho công-cuộc

Cứu-thế... Chính tự họ phải sả-kỷ như Jésus

xưa kia, và thực-hiện Thượng-Đế. Đứng trước

đống lửa, mà ngọn lửa bốc cao làm cho mặt họ

đỏ bừng và chỉ có củi cháy đánh tan sự yên-

tĩnh của dòng tư-tưởng của họ. Tất cả long-

trọng phát-nguyện Sannyâs ( xuất-gia ) vĩnh-

viễn, người nọ trước mặt người kia, và tất cả

trước Thượng-Đế ...

" Và chỉ đến lúc ấy thôi, và sau khi tất cả

xong xuôi, các tu-sĩ bấy giờ mới chợt nhớ lại

đêm ấy là đêm thức Giáng-sinh ... "

_ ( trich dẫn trong " The Life of Swami

Vivekananda " )

Tượng-trưng thâm-trầm tuyệt đẹp lễ

Giáng-Sinh, một Ngày mới của Thượng-Đế ...

Nhưng Âu-Tây chớ vội lầm tưởng khi

đọc câu chuyện sự-tích này. Không phải là trở

SRI RAMAKRISHNA

412

về sông Jourdan. Đấy là chỗ ngã ba, hợp lưu

của sông Jourdan và sông Gange. Cả hai giòng

trộn nước với nhau _ ( và với nhiều giòng nước

khác nữa ) _ để rồi lại cùng nhau chảy theo

giòng của chúng mở rộng .

Tập-thể vừa mới phác-họa, chưa xong đã

có điểm độc-đáo này là không những nó dung-

hợp nơi mình những năng-lực tín-ngưỡng của

Đông-phương và của Tây-phương ; không

những nó kết nối học-vấn bách-khoa của các

khoa-học định-niệm tôn-giáo, mà nó còn phối-

hợp lý-tưởng trầm-tư mặc-tưởng với lý-tưởng

hành-động phụng-sự nhân-loại. Và ngay từ

buổi đầu những người con tinh-thần của

Ramakrishna đã chẳng tự giam mình trong một

tu-viện. Kẻ trước người sau, họ phân-tán trong

thế-giới, làm tu-sĩ lang-thang. Chỉ có một mình

Ramakrishnananda ( Sasibhursham ) trông nom

di-tích của sư-phụ, còn ở lại nơi tổ chim để cho

những con chim du-hành đến kỳ trở về nghỉ-

ngơi. Từ những tháng chót cuộc đời sư-phụ,

ông đã hiện-thân lý-tưởng của Thanh Marthe _


413

" Dienen... Dienen... " _ " Phụng-sự ! " ( danh-

từ của Parsifal ) : Phụng-sự thày trong lúc đau

ốm, phụng-sự huynh-đệ trong những cầu-

nguyện của họ, phụng-sự thân-thể những người

mà tinh-thần phụng-sự Thượng-Đế. Đấy là

đường lối của ông ta để " thực-hiện " Ngài.

Và ông già Tolstoi có thể đã cho đường lối ấy

là đường lối tốt hơn hết .

Nhưng ai nấy có đường lối của mình. Và

mỗi người đệ-tử, vô tình, đã chỉ theo khuynh-

hướng trong bản-tính họ, đại-biểu một phương-

diện, một trạng-thái cái bản-ngã thiên-hình

vạn-trạng của Ramakrishna. Khi nào chúng

hợp lại thì toàn-diện Ramakrishna tái hiện .

Người phát-ngôn-viên hùng-mạnh của họ

là Vivekananda, ông nói lên cái tín-ngưỡng của

tất cả, sắp truyền bá đi khắp thế-giới Lời của

một con người, như ông nói, đã thực-hiện sự

tổng-hợp linh-động các năng-lực tâm-linh Ấn-

Độ :

SRI RAMAKRISHNA

414

_ " ... Tôi đã có duyên may-mắn

được ngồi dưới chân một vị mà cuộc đời

ông ngàn lần hơn là giáo-lý ; đời ông là

một luận-giải sống-động các kinh văn

Áo-Nghiã-Thư ( Upanisads ) ; là tinh-tuý

Áo-Nghĩa-Thư hiện-thân ở hình-thể nhân-

loại, hòa-điệu tất cả những tư-tưởng khác

nhau của Ấn-Độ... Ấn-Độ đã giầu về tư-

tưởng-gia và hiền-triết : Vị thì có một trí-

óc quảng-đại, và vị thì có một tâm-linh

bác-ái. Đã đến lúc chín mùi để cho xuất-

hiện một vị hợp-nhất cả trí-óc kia với

tâm-linh ấy, người mà trong cùng một

tâm-hồn có được cả trí-tuệ sáng-chói của

Çankara và tâm-tình mầu-nhiệm của

Chaïtanya, người thấy được trong tất cả

tín-ngưỡng cùng một tinh-thần hoạt-bát,

cùng một Thượng-Đế _ người thấy được

thần-linh trong tất cả chúng-sinh _ người

mà tâm-tình thương khóc tất cả người

nghèo, người hèn yếu, kẻ bị xã-hội bỏ rơi,

kẻ bị áp bức, tất cả hạng người ở Ấn-Độ _

người thực-hiện được hòa-điệu đại-đồng,


415

tôn-giáo của lý-trí và tình-yêu... Người

ấy đã giáng-sinh... Rất thiết-yếu người ấy

xuất-hiện. Người ấy đã đến. Và điều lạ-

lùng nhất là sự-nghiệp của đời ông đã

diễn ra tại cửa ngõ một đô-thị đầy tư-

tưởng Tây-phương, một đô-thị điên cuồng

với chủ-nghĩa Tây-phương giả được

nhập-cảng, một đô-thị Âu-hóa hơn tất cả

các đô-thị khác ở Ấn-Độ... Ở đấy ông đã

sống, không chút trí-thức sách vở. Cái trí-

tuệ thiên-phú ấy chưa biết viết cả đến tên

mình. Nhưng những bằng-cấp cao nhất

của Đại-học chúng ta đều nhận thấy ở ông

một tinh-thần vĩ-đại... Người hiền-triết

này đã hoàn-thành công-trình hàng ngàn

năm của các hiền-triết Ấn... Người hiền

của thời-đại hiện-tại, người mà đã đem lại

giáo-lý tốt lành nhiều nhất cho giờ phút

này của thế-giới... Nếu tôi từng có nói

cho loài người một lời nào chân-thật, thì

lời ấy là của ông ta, hoàn-toàn của ông ta.

Chỉ có những lầm-lỗi là của tôi ... "

SRI RAMAKRISHNA

416

Đấy là nhà trí-thức nhất, kiêu-ngạo nhất,

hãnh-diện chính-đáng nhất trong các tinh-thần

tôn-giáo vĩ-đại của Ấn-Độ hiện-đại, ông đã tự

khiêm-tốn dưới chân của Ramakrishna chất-

phác vậy. Người ấy đã là Thánh Phao-lồ (Paul)

của Chúa Cứu-thế đất Bengale. Chính ông

sáng-lập Nhà-Thờ và giáo-lý. Chính ông đã đi

khắp thế-giới và là nhịp cầu _ ví như những

nhịp cầu mái đỏ bắc qua cánh-đồng La-Mã _

qua đấy, làn sóng tinh-thần lan tràn từ Ấn-Độ

sang Âu-Tây và từ Âu-Tây vào Ấn-Độ, nối liền

lý-trí khoa-học với tin-ngưỡng Vệ-Đà, quá-khứ

với tương-lai .

Chính cuộc hành-trình của tâm-hồn ấy mà

tôi sắp tả lại ở tập sách tiếp theo. Ở tập này tôi

đã dẫn tinh-thần Tây-phương đến những miền

xa-xăm của thần-thoại tôn-giáo, mà cây đa cổ-

thụ, ở bên mình người ta quá quen tin-tưởng đã

chết và khô héo, thì nó vẫn tiếp tục nẩy chồi,

đâm cành xum-xuê. Tôi sẽ dẫn Tây-phương

qua những con đường bất ngờ, trở về nhà mình

có lý-trí cận-đại ngự-trị. Và chúng ta sẽ phát-


417

hiện, một khi tới nơi, thấy rằng từ thế-giới nọ

sang thế-giới kia, eo bể các thế-kỷ phân-cách,

thì đối với " vô tuyến " của con mắt nhìn tự-

do chỉ dầy bằng sợi tóc và trong một khoảnh-

khắc .

Hết tập " Cuộc Đời Ramakrishna "

Tác-Giả : Romain rolland

Dịch-Giả : Nguyễn-Đăng-Thục

Dịch xong tại Gia-Định Saigon

9/7 đường Tự-Đức ngày 19 tháng 8 năm 1975

***

*


419

LỜI GIỚI - THIỆU

Một tinh-thần triết-gia và tôn-giáo vĩ-đại

của Ấn-Độ hiện thời là Aurobindo Ghose, đứng

ngoài tất cả học-phái đã long trọng chứng-nhận

thiên-tài của Ramakrishna, nhất là việc ông đã

làm sáng-tỏ những năng-lực tinh-thần đặc-biệt

đa-diện ; và sự tự-chủ còn đặc-biệt hơn nữa của

cái tâm-hồn điều-khiển chúng ấy :

" ... Một tỉ-dụ mới đây và độc-nhất

bầy-tỏ cho chúng ta, trong cuộc đời của

Marakrishna Paramahamsa, cái khả-năng

của ông đối với một năng-lực tâm-linh

đặc-biệt, trước hết nó vươn thẳng lên

thực-hiện Thần-linh và có thể nói rằng

nó đã định đoạt bằng báo động lấy

Thiên-đường, để rồi sau bắt được tất cả

các phương-pháp Đạo-dẫn ( Yogas ) liên-

tiếp mà rút lấy tất cả tinh-túy để điều-

SRI RAMAKRISHNA

420

động mau-lẹ lạ-lùng, chung qui luôn luôn

đạt tới cùng một kết-quả chính là : sở-

hữu và biểu-hiện Thần-linh bằng năng-

lực tối cao của tình-yêu, bằng cái biết

giác-ngộ bột-phát, bằng những năng-

khiếu phong-phú bản-nhiên, thành những

thực-nghiệm tâm-linh thâm-trầm và đa-

diện. Một tỉ-dụ như thế rất là hiếm, không

có thể phổ-thông-hóa. Việc sử-dụng liên-

tiếp các phương-pháp Đạo-dẫn ( Yogas )

ở trường-hợp như thế có mục-tiêu đặc-

biệt và nhất thời, chứng-minh qua thực-

nghiệm nhất-định của một tâm-hồn tự-

chủ, cái chân-lý ngày nay quá thiết-yếu

cho một thế-giới, bao lâu phân-hóa bởi

những trái-nghịch, giáo-phái thù-địch, nó

từng nỗ-lực vất-vả để vươn lên : ấy là tất

cả những tín-ngưỡng, tất cả những học-

thuyết, chỉ là những hình-thức khác nhau,

những khiá cạnh rải-rác của một Chân-lý

toàn-diện, duy-nhất, mà tất cả kỷ-luật,

đường lối, bằng các nẻo khác nhau, đều

hướng về mục-đích đồng-nhất của một


421

thực-nghiệm tối cao là : Biết ; sở-hữu ;

thành Thượng-Đế Thần-linh, đấy là vật

tất-yếu duy-nhất nó bao-hàm tất cả vật

khác... Và tất cả cái gì mà Ý-chí tối cao,

lựa chọn cho chúng ta về sau, tất cả

phương-tiện, tất cả hình-thức biểu-diễn,

sẽ chỉ là góp thêm vào đấy mà thôi..."

_ ( " La Synthèse des Yoga " --Revue

Arya-Pondichery, n°5.15-12-1914

_Aurobindo Ghose )

Và Mahatma Gandhi gần đây cũng giới-

thiệu :

" Lịch-sử cuộc đời của Rama-

krishna Paramahamsa là lịch-sử tôn-giáo

đem vào thực-hành. Cuộc đời của Người

cho chúng ta thấy được Thượng-Đế đối-

diện. Không một ai đọc tiểu-sử ấy mà

không tự xác-nhận rằng chỉ có Thượng-

Đế là có thật, còn tất cả chỉ là ảo-tưởng.

Ramakrishna là một hiện-thân sinh-động

của một Thượng-Đế tính. Những lời nói

của Người không phải lời nói của nhà

SRI RAMAKRISHNA

422

thông-thái : đấy là những trang Sách

Sống ; đấy là những giác-ngộ của thực-

nghiệm bản-thân của Người. Chúng, do

đấy, để lại cho độc-giả một ấn-tượng mà

nó không có thể cưỡng lại. Ở vào thời-đại

hoài-nghi này, Ramakrishna là một tỉ-dụ

tín-ngưỡng rực-rỡ và linh-động, đem lại

an-ủi cho hàng ngàn nam nữ, bằng không

họ sẽ sống không ánh-sáng tâm-linh.

Cuộc đời của Ramakrishna đã là một

" bài học cách trí " về nguyên-lý Bất-bạo-

động ( Ahimsa ). Tình thương-yêu của

Người không biết có giới-hạn địa-lý hay

giới-hạn nào khác. Mong rằng tình-

thương Thánh-linh của Người trở nên một

khích-động cho tất cả mọi độc-giả những

trang sách này ."

_ ( M. K. Gandhi )


423

THƯ TỊCH

I._ Swami Madhavananda _ Life of Sri Ramakrishna -

- compile from various authentic sources --

1vol. 765 pages _ Editions Advaïta Ashram

Mayavati Almora Himalayas 1925 .

II._ Sri Ramakrishna -- lilà -- prasanga ; by

Swami Saradananda .

5 vol ; Bengali :

1 - 2 _ Sri Ramakrishna comme Gourou

3 _Vàlya Jivan ( thời niên-thiếu của Ramakrishna ) .

4 _ Sadhakabhava ( Ramakrishna comme Sâdhaka .

5 _ Divya-bhava ( Sri Ramakrishna dans ses modes

divins ) .

III._ Gospel of Sri Ramakrishna ( theo M. Người Con

của Chúa và đệ-tử ) _ hay là Con Người lý-

tưởng cho Ấn-Độ và cho Thế-giới _ hai quyển

_ Madras ed. by. Ramakrishna Math, 1897 ; có

hai lá thư của Vivekananda kèm theo, 1911 --

1924.

SRI RAMAKRISHNA

424

IV._ The Life of Swami Vivekananda by his Eastern

and Western Disciples._ ed. Avaïta Ashram

Himalyas 1914-1915-1918 _Toàn bộ tác-phẩm

của Vivekananda ; 7 quyển , 1923 .

V._ Sri Ramakrishna ' s Teachings ; 2 q. ; 1916-1920

VI._ Words of the Master ( selected Precepts of Sri

Ramakrishna) compiled by Swami Bramananda

1924 ; Udbodhan Office --Bagbhazar, Calcutta .

VII._ Max Muller : Rama' Krishna, his life and

Sayings ; Longmans, Green and Co. 1898-1923

VIII._ Dhan Gopal Mukerji _ The Face of Silence

_ New-York, E.P. Dutton et Co. 1926

IX._ Prabudha Bharata ; Vedanta Kesari .

§§§§§§§§§§§§

Documents

CUỘC ĐỜI CỦA RAMAKRISHNA - freephung.free.frfreephung.free.fr/cactacphamchuain/ANDOPHUCHUNG/5)RAMAKRiSHNA.pdf · 1842, nó đang đi lang-thang như con chim nhẩy-nhót,