1

CUMHURİYETTEN GÜNÜMÜZEÜLKEMİZDE YAPILAN PETROLARAMACILIĞIÜlkemizde 1934 yılında Amerika’dan getirtilen sondaj

kulesi ve personeli ile petrol amaçlı olarak açılan ilk derinkuyu Basbirin-1 arama kuyusudur. Basbirin-1 kuyusu 1.351metre son derinlikte herhangi bir petrol emaresinerastlanamadan terk edilmiştir

Ülkemizde ekonomik anlamda ilk ham petrol 1939yılında açılan Raman-1 kuyusunda bulunmuştur. Bu bölgeninjeolojik etüdü ilk olarak 1934 yılında yapılmış, 1937 ve 1938yıllarında da etütler sürdürülmüş ve 24.7.1939 tarihindeRaman dağının Maymune boğazında Raman-1 kuyusununsondajına başlanmıştır. Raman-1 kuyusunda 20 Nisan 1940tarihinde 1048 m. derinlikte ilk ham petrole rastlanmış, kuyu1052 m. derinlikte 3 Haziran 1940 tarihinde tamamlanmıştır.Pompa ile üretime alınan kuyunun günlük ham petrol üretimi 10 ton olup API gravitesi 20,8 dir.

Maymune boğazında 2 si kablo, diğeri hem kablo hem rotary sistemi makine ile 3 kuyu dahaaçılmış, yanlızca 5 no.lu kuyuda günlük verimi 1 ton olan petrole rastlanmıştır.

Maymune boğazında açılan 1 ve 5 no.lu kuyulardan elde edilenham petrolün sondaj kulelerinde ve ulaşım araçlarındakullanımını sağlamak üzere 1942 yılında “Maymune BoğazıRafinerisi” diye adlandırılan ve günlük 3 ton ham petrolarıtabilme kapasitesine sahip olan bir deneme rafinerisikurulmuştur. Bu deneme rafinerisi için gerekli olan kazan,arıtma gereçleri vs. Boğaziçi Rafinerisinden sökülüp Diyarbakır’agetirilen malzemelerden seçilerek monte edilmiştir. 1945yılında Raman-8 kuyusu tamamlanmış ve ilk defa ticari miktardapetrol bulunmuştur. Ancak tank kapasitesinin yetersizliğinedeniyle kuyudan uzun süre üretim yapılamamıştır. Denemerafinerisinin günlük arıtma kapasitesi 1947 yılında 9 tonaçıkarılmış, yeni kuyularla daha da artan ham petrol üretiminedeniyle 1948 yılı Temmuz ayında günlük 200 ton/günkapasiteli Batman Rafinerisinin inşaatına başlanmıştır. Burafineri 1948 yılı Kasım ayında devreye alınmıştır.

1951 yılında Garzan petrol sahasının bulunmasından sonra yıllık kapasitesi 300 bin ton olanmodern Batman rafinerisinin kurulması kararlaştırılmış ve rafineri 1955 yılında devreye alınmıştır. 1954yılına kadar ülkemizde yapılan petrol aramaları için 84 milyon lira harcanmış, 20 yıllık dönemde 37 adet

2

arama, 7 adet tespit, 13 adet üretim ve 19 adet test kuyusu olmak üzere toplam 76 kuyu açılmış vetoplam 76 402 m. sondaj yapılmıştır. Yine bu dönemde toplam 95 881 ton ham petrol üretimigerçekleştirilmiştir.

Petrole olan gereksinimin artması ve aramaların yetersiz bulunmasınoktasından hareketle 7 Mart 1954 tarihinde 6326 sayılı yeni “Petrol Yasası”çıkarılmış, böylece izlenen petrol politikasında yeni bir dönem başlamış ve buyasa ile aranmaların yerli ve yabancı özel girişimci iliyle yapılmasıöngörülmüştür. Yeni Petrol Yasasına dayanılarak 7 Mart 1954 tarihinde kabuledilen 6327 sayılı yasa ile “Türkiye Petrolleri A.O.” kurulmuş ve Maden Tetkik veArama Enstitüsü’nün ilgili birimleri bu kuruluşa aktarılmıştır.

1954 – 1961 Dönemi:

2’ si yerli 21’i yabancı olmak üzere toplam 23 petrol şirketi arama üretimfaaliyetine katılmıştır. Bu dönemde 143 bin Km2 lik toplam 326 adet aramaruhsatı iktisap edilmiştir. Şirketler 527,438 Km2 lik alanda genel jeoloji, 18.966Km2 lik alanda detay jeoloji olmak üzere toplam 843 22/30 Ekip/Ay jeolojik sahaçalışması yapılmıştır. 17,296 Km2 lik alanda 17,294 Km 2 boyutlu sismik faaliyetgerçekleştirilmiştir. Bu faaliyetler sonucu toplam 213 adet kuyu açılmış ve 338 binm. sondaj yapılmıştır. Yapılan bu faaliyetler sonucunda toplam 2,3 milyon tonham petrol üretimi gerçekleştirilmiştir. Altı yıllık dönem içerisinde N.V. TurkseShell şirketi tarafından Kayaköy, Türkiye Petrolleri A.O. tarafından ise Mağrip,Batıraman ve Kurtalan sahaları keşfedilmiştir. Bu sahaların keşfedilmesi ile Güneydoğu Anadolu Bölgesiarama üretim faaliyetleri açısından son derece cazip hale gelmiştir.

1954 Yılında Verilen Ruhsatları Gösterir Harita

3

326 279596 689

547

833

0

300

600

900

1954-1961 1962-1971 1972-1981 1982-1991 1992-2001 2002-2013

Ruhsat SayılarıAdet

1962 – 1971 Dönemi:

2’ü yerli 30’u yabancı olmak üzere toplam 32 petrol şirketi arama üretim faaliyetine katılmıştır.Aynı dönemde 144 bin Km2 lik toplam 279 adet arama ruhsatı iktisap edilmiştir. 474,274 Km2 lik alandagenel jeoloji, 85.848 Km2 lik alanda detay jeoloji olmak üzere toplam 379 21/30 Ekip/ay saha jeolojisi

yapılmıştır. 28,041 Km2 lik alanda27,974 Km 2B kara sismiği, 5,605 km 2Bdeniz sismiği faaliyeti gerçekleştirilerekilk defa 1969 yılında denizalanlarımızdaki faaliyetlerebaşlanmıştır. Bu faaliyetler sonucu budönemde toplam 599 adet kuyu açılmışve 1 milyon 87 bin m. sondaj

yapılmıştır. Bu dönemde toplam 22,1 milyon ton ham petrol üretimigerçekleştirilmiştir.

143 144300 342

432

578

0

200

400

600

1954-1961 1962-1971 1972-1981 1982-1991 1992-2001 2002-2013

Ruhsat AlanlarıBin Km2

1972 – 1981 Dönemi:

8’i yerli 21’i yabancı olmak üzere toplam 29 petrol şirketi arama üretim faaliyetine katılmıştır. Aynıdönem içerisinde 300 bin Km2 lik toplam 596 adet arama ruhsatı iktisap edilmiştir. Şirketler bu dönemde48,845 Km2 lik alanda genel jeoloji, 68,165 Km2 lik alanda detay jeoloji olmak üzere toplam 618 6/30Ekip/Ay saha jeolojisi yapılmıştır. 22,593 Km2 lik alanda 45,677 Km 2 boyutlu kara, 24,685 Km 2 boyutlu

4

deniz sismiği gerçekleştirilmiştir. Bu faaliyetler sonucu bu dönemde toplam 787 adet kuyu açılmış ve 1milyon 502 bin m. metraj yapılmıştır. Bu dönemde toplam 28,8 milyon ton ham petrol ve 1976 yılındanitibaren 5 yıllık dönem içerisinde toplam 130,2 milyon m3 doğalgaz üretimi gerçekleştirilmiştir.

844

380618

1012

594 525

0

300

600

900

1200

1954-1961 1962-1971 1972-1981 1982-1991 1992-2001 2002-2013

Jeolojik Saha FaaliyetleriEkip/Ay

1728

6

4625

4819 18 15

21

115

0

30

60

90

120

1954-1961 1962-1971 1972-1981 1982-1991 1992-2001 2002-2013

2B Sismik2B Kara2B DenizBin Km

0,6 2,3 0,6

12

22

0

5

10

15

20

25

1954-1961 1962-1971 1972-1981 1982-1991 1992-2001 2002-2013

3B Sismik3B Kara3B Deniz

Bin Km2

5

1982 – 1991 Dönemi:

5’i yerli 43’ü yabancı olmak üzere toplam 48 petrol şirketi arama üretim faaliyetine katılmıştır.Aynı dönemde 342 bin Km2 lik toplam 689 adet arama ruhsatı iktisap edilmiştir. Şirketler bu dönemde1012 13/30 Ekip/Ay jeolojik saha faaliyeti yapılmıştır. 48,012 Km 2 boyutlu kara, 19,317 Km 2 boyutludeniz, 576 Km2 3 boyutlu kara sismik faaliyet gerçekleştirilmiştir. Bu faaliyetler sonucu bu dönemdetoplam 883 adet kuyu açılmış ve 2 milyon 5 bin m. sondaj yapılmıştır. Bu dönemde toplam 25,3 milyonton ham petrol, 1,81 milyar m3 doğalgaz üretimi gerçekleştirilmiştir. Ham petrol üretimi 1991 yılında 4,5Milyon ton seviyesine ulaşarak rekor kırmış, bu seviyedeki üretime halen ulaşılamamıştır.

213599 787 883 422

1455

0

500

1000

1500

1954-1961 1962-1971 1972-1981 1982-1991 1992-2001 2002-2013

Açılan Kuyu SayılarıAdet

Ülkemizde 2013 yılı sonuna kadar açılan toplam 4438 adet kuyu açılmıştır.

338

10871502 2006

902

2338

0

400

800

1200

1600

2000

2400

1954-1961 1962-1971 1972-1981 1982-1991 1992-2001 2002-2013

Yapılan MetrajBin Metre

1992 – 2001 Dönemi:

3’ü yerli 26’sı yabancı olmak üzere toplam 29 petrol şirketi aram üretim faaliyetine katılmıştır. Aynıdönemde 432 bin Km2 lik toplam 547 adet arama ruhsatı iktisap edilmiştir. Şirketler bu dönemde 59321/30 Ekip/Ay jeolojik saha faaliyeti yapılmıştır. 17,541 Km 2 boyutlu kara, 15,199 Km 2 boyutlu deniz,2,322 Km2 3 boyutlu kara, 613 Km2 3 boyutlu deniz sismik faaliyet gerçekleştirilmiştir. Bu faaliyetlersonucu bu dönemde toplam 422 adet kuyu açılmış ve 902 bin m. sondaj yapılmıştır. Bu dönemde toplam33,8 milyon ton ham petrol, 3,5 milyar m3 doğalgaz üretimi gerçekleştirilmiştir.

6

2,3

22,128,8 25,3

33,8 27,8

0

5

10

15

20

25

30

35

1954-1961 1962-1971 1972-1981 1982-1991 1992-2001 2002-2013

Ham Petrol ÜretimiMilyon Ton

0,13 1,813,5

8,9

0

2

4

6

8

10

1954-1961 1962-1971 1972-1981 1982-1991 1992-2001 2002-2013

Doğal Gaz ÜretimiMilyar M3

2002 – 2013 Dönemi:

45’i yerli 37’si yabancı olmak üzere toplam 82 petrol şirketi aram üretim faaliyetine katılmıştır.Aynı dönemde 578 bin Km2 lik toplam 833 adet arama ruhsatı iktisap edilmiştir. Şirketler bu dönemde525 03/30 Ekip/Ay jeolojik saha faaliyeti yapılmıştır. 20,800 Km 2 boyutlu kara, 155,100 Km 2 boyutludeniz, 12,160 Km2 3 boyutlu kara, 22,000 Km2 3 boyutlu deniz sismik faaliyet gerçekleştirilmiştir. Bufaaliyetler sonucu bu dönemde toplam 1455 adet kuyu açılmış ve 2 milyon 338 bin m. sondaj yapılmıştır.Bu dönemde toplam 27,8 milyon ton ham petrol ; 8,9 milyar m3 doğalgaz üretimi gerçekleştirilmiştir.

7

42 71147

210288 341

412 366 370

777672

452

5876

107

190

274238

263 350

930245

275

500

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Milyon $

Özel SektörTPAO

2002–2013 yılları arası toplam 7.6 milyar $ yatırım yapılmıştır. Toplam yatırımın % 53’ünü TPAO

oluşturmaktadır.

2137 42

6375

100 96 100

144

108 10798

14

2323

2622

32 3043

61

6252 75

0

50

100

150

200

250

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

ADET

Üretim

Arama + Tespit

2003–2013 yılları arası açılan toplam 1421 kuyunun; 563 adedi petrollü, 393 adedi gazlı, 465adedi kuru kuyu olarak tamamlanmıştır.

8

37,658 63,9 75,3

99,5

149,9 157 169,1

229,3

190203

187

14,1

22,732,1

37,8

34,4

48,6 40,9

73,3

93,8

109,2 95 118

0

50

100

150

200

250

300

350

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

ADET

ÜretimArama +Tespit

2012 yılına göre 2013 yılı itibariyle metrajda %2 lik bir azalma olmuştur.

2,4 2,4

2,3 2,3

2,2

2,1 2,1

2,4

2,5

2,4 2,4

2,3

1,9

2

2,1

2,2

2,3

2,4

2,5

2,6

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Milyon Ton

2013 yılında gerçekleşen ham petrol üretimimiz 2,4 milyon ton, ortalama günlük üretim 45 binvaril olup, üretimin tüketimi karşılama oranı %7’dir.

9

2013 yılında doğal gaz üretimimiz 561,5 milyon m3, ortalama günlük üretim 1,54 milyon m3

olarak gerçekleşmiştir. Üretimin tüketimi karşılama oranı %1,2’dir.

1954 Yılından 2013 Yılı Sonun Kadar Elde Edilen Enlerimiz:

2007 yılında Burdur ilimizde açılan Yuvaköy-1 arama kuyusu açılan en derin kuyu olup kuyununsondajı 7216 m. derinlikte tamamlanmıştır. Kuyunun Maliyeti 50 Milyon $’dır.

378

561

707

896 906 893

1013

729 726793,4

664,4

561,5

0

200

400

600

800

1000

1200

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Milyon m3

10

Ülkemizde en fazla üretim yapan ham petrol sahası 1961 yılında Batman ilimizde keşfedilen BatıRaman sahasıdır. Sahada halen 274 kuyudan günlük 7321 varil ham petrol üretilmektedir.

2014 yılında Diyarbakır ilinde açılan Malatepe-28 kuyusu ülkemizin halen en fazla günlük üretimyapan kuyusu özelliğini taşımaktadır. Kuyudan Günlük 675 varil ham petrol üretimi yapılmaktadır.

11

En az üretim yapan kuyu 2012 yılında Diyarbakır ilimizde açılan Güneydoğu Batı Güven-1kuyusudur. Sahada halen günde 2 varil ham petrol üretilmektedir.

Ham Petrol Sahalarının Üretim Derinliği Minimum 1500 m. Maksimum 3000 m.

12

2009 Yılında Diyarbakır ilimizde açılan Beyazçeşme-1 kuyusu en yüksek graviteli petrol sahasıdır.Kuyudan elde edilen ham petrol gravitesi 41,14 API dır.

1958 yılında Adıyaman ili sınırları içerisinde açılan Kahta-1 arama kuyusu ile keşif yapılmıştır.Kahta ham petrol sahasının gravitesi 11 API dır.

13

En fazla üretim yapan Doğalgaz Sahası 2006 yılında Düzce açıklarında keşfedilen Akçakoca sahasıolup sahada gaz üretimine 2011 yılında başlanmıştır. Sahada 2 kuyudan günde 116 Bin m3 doğal gazüretilmektedir.

2006 yılında açılan Akçakoca-3 en fazla üretim yapan doğal gaz kuyusudur. Kuyudan günde87.803 m3 Doğal Gaz üretilmektedir.

14

1975 yılında Kırklareli ilimizde açılan Kavakdere-1 doğal gaz kuyusu en az üretim yapankuyumuzdur. Kuyudan günde 13 m3 doğal gaz üretilmektedir.

Doğal Gaz Sahalarının Üretim Derinliği Minimum 225 m. Maksimum 3300 m.

15

Sonuç:

5297

3259

346

0

2000

4000

6000

Müracaatlar Verilen Ruhsatlar Yürürlükteki Ruhsatlar

1954 yılından bugüne kadar yapılan arama ruhsat başvurularının %62’si yatırımcılara verilmiştir.

206

103

0

50

100

150

200

250

Yabancı Şirketler Yerli Şirketler

Adet

1954 yılından günümüze kadar ülkemizde faaliyet gösteren toplam 309 arama üretim şirketinin%67’sini yabancı yatırımcılar oluşturmuştur.

16

4

37

17

45

0

10

20

30

40

50

2002 2013

Yerli Sermayeli Şirket

Yabancı Sermayeli Şirket

Sektörde, 2002 yılında 21 şirket faaliyet gösterirken, 2013 yılında şirket sayısı %390 oranındaartarak 82 adede ulaşmıştır.

21%8%

29%42%

2013 yılında toplam 346 ruhsatın, %42 ını oluşturan 142 adeti TPAO ‘ya, %58 ’sini oluşturan 204adedi ise özel şirketlere aittir.

Yerli - Yabancı28 Adet

Yabancı 74 Adet

Yerli 102 AdetTPAO 142 Adet

17

0

50

100

150

200

250

300

TPAO Ye rli Şirk e t Yabancı Şirk e t Ye r li ve Yabancı Or t.

bin km²

346 adet ruhsatın toplam alanı 360 bin km2 dir. Bu alanın, % 75’ini oluşturan 271 bin km2 lik kısmıTPAO ya, %25‘ini oluşturan 89 bin km² lik kısmı ise diğer şirketlere aittir.

7.5

1.4 1 1.1

0

2

4

6

8

Kara D eniz

Milyar $

1954 yılından günümüze kadar ülkemizde yaklaşık olarak toplam 11 Milyar ABD Doları aramaüretim yatırımı yapılmıştır.

18

822

17771839

Arama Kuyusu

Tespit KuyusuÜretim Kuyusu

1934–2013 yılları arasında açılan kuyularda yapılan ortalama metraj 1,857 metredir.

üretim (ton)

0500000

100000015000002000000250000030000003500000400000045000005000000

1963

1964

1965

1966

1967

1968

1969

1970

1971

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

YILLAR İTİBARİYLE TÜRKİYE'NİN HAM PETROL ÜRETİMİ Amity Oil + TPAO TİWAY + TPAO N.V.T.Perenco + TPAO Aladdin M.E. + Ortakları+DiğerTEMI + DMLP N.V.T.Perenco TPAO

Toplam Kuyu Sayısı: 4438 AdetToplam Metraj : 8,25 Milyon Metre

19

1954 yılından bugüne kadar karaların %20’si, denizlerin ise %1’i sondajlı olarak aranabilmiştir. Buaramaların %71’i, Güneydoğu Anadolu’da; %21’i Trakya’da, %8’i ise diğer bölgelerde gerçekleştirilmiştir.

1605 Adet Saha Terk Raporu1605 Adet Saha Terk Raporu

Ülkemizde 1954 yılından bugüne kadar yapılan ve arşivlenen, jeoloji, jeofizik ve sondajçalışmalarından elde edilen veriler araştırıcıların hizmetine sunulmaktadır.

1605 Adet Saha Terk Raporu

38439 Adet Kuyu Raporu ve Ekleri

362400 Km 2B Sismik Hat

38086 Km2 3B Sismik Hat

3854 Kuyunun Karot,Kırıntı Numunesi

20

Arama ruhsatlarında keşif amaçlı açılan 1751 arama kuyusu sonucunda toplam 203 adet keşifyapılmış olup keşif isabet oranı yaklaşık %11’dir.

Yerinde rezervin üretilebilirlik oranı yaklaşık %18 olarak hesaplanmıştır.

118145 ÜÜretim Sahasretim Sahas iindanda11801315 Ham PetrolHam Petrol

KuyusuKuyusu

5177 ÜÜretimretimSahasSahasiindanda 283230

DoDoggal Gaz Kuyusual Gaz Kuyusu

118129

5174

Ham PetrolHam Petrol

DoDoggal Gazal Gaz

1041,5

190,5142,6

47,9

0

200

400

600

800

1000

1200

Yerinde Rezerv Üretilebilir Rezerv Üretim Kalan ÜretilebilirRezerv

Milyon Ton

21

Yerinde rezervin üretilebilirlik oranı yaklaşık %80 olarak hesaplanmıştır.

24,3

19,4

14

5,4

0

5

10

15

20

25

30

Yerinde RezervÜretilebilir Rezerv Üretim Kalan ÜretilebilirRezerv

Milyar m3