Cuốn sách này dành tặng Đại Sứ Quán Israel tại Việt Nam ... · PDF filenghiên cứu của các học giả các trường đại học. Danh sách ... Tổng giám

  • Upload
    lamthu

  • View
    224

  • Download
    5

Embed Size (px)

Citation preview

  • CunschnydnhtngiSQunIsraeltiVitNam

    Ebookminphti:www.Sachvui.Com

    LIGIITHIUThgiichngtaangsnglmtthgiiadng,nhiusc

    mu.Cnhngdntcbvidpxungtnbnen,ringmngicholsphn.Cnhngdntclunsnsngtinvphatrc,chpnhnthchthcvnhvythnhcng,cnhngphtkin,nggpvichonhnloi.

    NgiDoThivQucgiaDoThiIsraellmttrongsrttccvdinhnh.TrnthgiiclchactrnghpnonhngiDoThi,cmtdntcchucnhthindi,sngluvong,phiubtkhpnitrnthgiitrn2000nmnhngvnphcqucthnhcngvinguynbnscvtngiocamnh.Khngchcvy,vitngs16triungi,tcchimkhong0,2%dnsthgii,ngiDoThingnhcaotrongrtnhiulnhvcvcnggptolnchonhnloi,thhinrnhtquavichginhckhong30%tnggiithngNobeltrongcclnhvckhoahc,kinhtvyhcttrcnnay.

    Vimtcunkhocuhn300trangditiuCuchuynDoThi:LchsthngtrmcamtDntc,tcgingHongXa,ngidnhrtnhiuthigianvtmscchotiny,vnnmtbctranhlchssngngtridiqua4000nmybithng,nhngcngyqucmcadntcDoThi.Vicquansttinht,cngvitduylogiccangilmkhoahc,tcgingHongXaaracchnhnachiuvccyuttngio,vnha,kinht,chnhtr,lchsvcnhnglgiikhthuytphcvcuchuynthnhcngcangiDoThicngnhqutrnhhnhthnhvxydngtnccaNhncIsraelhiningynay.

    TuycuchuynlcangiDoThivNhncIsrael,nhngquaychngtacngthycnhiunttngngvtinhthnbtkhut,khngchulibctrcgiankhcangiVitvngiDoThi.Cunschltiliuthamkhohuchchonhngaimuntmhiuvtnc,conngiIsrael.Cicnlilcuhicnb

    http://sachvui.com/

  • ngchobnclliuchngtacthhcgthnhcngtrongcngcucphttrinvbovtncnhngiDoThi?

    TS.HongAnhTun

    VintrngVinNghincu

    ChinlcNgoigiao

  • LICMTCunschnyCuchuynDoThi:Lchsthngtrmca

    mtDntc,vinidungtridi4000nmlchscadntcDoThi,khngthhonthnhnukhngcsthamkhoccnguntrithcvtntschv,ccbibothis,chnhtr,cclunvnnghincucacchcgicctrngihc.Danhschcanhngtliunycthnilqudilitkray.Cunschcngkhngthntaybncnukhngcsgipvnghcabnhuxagn.

    Trcht,tixingilicmtnBMeiravEilonShahariscaIsraeltiVitNamchoticmhngtbtvitcunschnyvdntcDoThicaB,mtdntcmtivcngngngm.TixincmnngibncatiAmitBachenheimergipduytlinidungcacunsch.XincmnsnghnhittnhcaccbntrongisqunIsrael.ivitisnghcaccbnlvgi.

    TicngxingilicmtchnthnhnTinsHongAnhTunVintrngVinNghincuChinlcNgoigiaovitligiithiuchocunsch;TinsNguynMnhHngTnggimcCngtyCPSchThiHvcnglngibnrttntycaticngccbn,ccemtrongCngtyCPSchThiH,htlnggipacunschnytitaybnc.

    Cuicng,llicmnnccbncatitrongNhmNghincuDoThi&IsraelTrnTrngThnh,VTrngivTrnThThuHngchonhngkinvlikhuynngqu.

  • LINIU

    QucgiachnhthchinnaycangiDoThilIsrael,thlJerusalem.

    ThiimthnhlpNhncIsraelhini:ngy14thngNmnm1948.

    BiutngDoThigiovNhncIsrael:ngisaosucnh(ngisaoDavid).

    DnsIsraelngynay:8.180.000(thngknm2014).

  • I

    Ngun:http://www.ibanet.org/Article/Detail.aspx?ArticleUid=d240e809-c5e1-4bee-9a8f-c0a9d208693e

    BnIsraelhini

    sraelngngbacachuu,chuvchuPhi.Vmtal,Israelthucvchu.LnhthIsraelnmraphangcaBinaTrungHithucbnoRpngaygiatrungtmcavngTrungng(1).VtralcaIsraellmtnghch

    cnh:mttncnhmangtnngngDoThigio,vyquanhlcclnggingRpHigioythhn.ChnhskhcbitvthnghchmangnngmusctngiocaccncRpHigiolnggingiviIsraellmttrongnhngldochnhchmngichonhngbtnchnhtrchockhuvcTrungngctrmnmnay.

    TisaoIsraelngynaylilmtimnngtiTrungngvltmimchcatonthgii,cvnhngxungtybolccngnhnhngthnhtuvkinht,vnhavconnginngcnhinnhth?

    MtvihcgiphngTynhnnhrngmtphnbannvnminhphngTymangduncattinDoThi.ChngtacthcmnhnscnngcanhnnhnytnhngtnginhAbrahamLincolh(2)tncatngthngth16cancM,chonbctngnitingDavid(3)caiukhcgiangiMichaelangelo;ttntuiccttnggialmthayitduycathgiinhAlbertEinstein,SigmundFreud;ccchnhtrgialilcHenryKissinger,ThtngoBrunoKreisky,ThtngPhpPierreMends;ccvnsnitingFranzKafa,IsascAsimov,ShaiAgnon;ccnhcscinIsaacStern,YaschaHeifetz,ArthurRubinstainChonnm2011giiNobelctraochotrn800nhnvtvcctchcxhithtrongxpxtrn180ngilngigcDoThi,tclchim22%snhnvtccoilnhngtrtuhngucanhnloi.ncMhinnayc1/3triuphv20%gioscctrngihchnguthgiilngiDoThi.

    NhngtntuivnhngconsrtntngnyphnnonilntmnhhngcatrtuDoThiivivnminhphngTy.SongtrnthctnhhngthcscatrtuDoThicivivnminhphngTylinmmtphmvisurnghnrt

  • nhiu,cbittrongvicvnminhphngTytipnhnquanimcangiDoThitrongcchkingiinhngvnsusccaisng,tnnmngchovicxydngmtccuxhinnhvhiuqu.NgaynhngvnkinsnglpcancM,trongcTuynngnclp,HinphpvTuynngnNhnquyn,udatrnnhngnguyntcoccaKinhTorah.Hthngphplutcacctiubang,linbangvccaphngMcngucngungctKinhTorah.

    VnminhDoThikhnglinhngkintrcnitingnhnhngkimtthp,inPantheonhocVnLTrngThnh,nhngnlulimimimtdisnphivtthvgimtcnnvnminhnocthsnhcvtmnhhngludi,suscivivnminhtonnhnloi.

    Vinhngnhhngsuscnhth,chngtadmngtngrngtnc,conngi,vlchsDoThiphivcngntngvkv.Thctlihontontringc.Theothigian,ngiDoThilnhngknmuntrnsnkhulchs.MnhtCanaan(4)cnhblninhccuicngcangiDoThikhiqucgiaIsraelcLipHpQucchpnhnthnhlpvonm1948vidintchcchng15.000km2.CnlchscadntcDoThi,nhntbnngoi,cthnilrtkhimnhng,cnggingnhlchscamunvnnhngdntcnhctiukhc.

    VythchakhacanhngthnhtucangiDoThinmunukhngphilnmninhngcvtqugihaykchthcalcatncvlchs.LntheocuhinychngtaphthinrarngcinngngiDoThittmtilntivichnhlskhaokhtcahtrongvictruycunhngnghalnlaocacucsng.TrongccchngsauchngtascngnhaunlilchslpqucvshnhthnhcaDoThigiotmxemnhngnghalg.

    Khcvicctngiokhc,imcbittronglchshnhthnhDoThigioltngionygnlinvilchslpqucychnggaicadntcDoThi.Khngnhngvy,cnlmtlchslpqucchunhiucayng.Nmlnbyltbnl,qucgiabditvong,dnchngbxuauilangthangkimsngkhpthgii,vymngidnDoThivngicbnscdntcvbotnc

  • tngiocamnhchontnngynay.Trongkhi,nhngnnvnminhcilnggingxungquanhIsraelnhnnvnminhAiCpci,dntcxydngnnnhngkimtthpvi;NgiHyLpkhiuchonnvnminhdnch,snsinhchothgiinhngPlato(5),Aristotle(6)danhting;NgiLaMvithikcihongkim,ttcnaykhngcn.NhngqucgiavnminhcitrongqukhtngxmlnggiyxolnmnhtthinglingcangiDoThi,chonnayttcchcnlilnhngdutchntvmimichcntrongkc.RingdntcDoThi,triquabitbaonhiuchmni,vncnchonngynay,hinngangvkiuhnh.

    HycnhngcuthtrongmtbithnhvnhcavuaDavidcchybangnnm:

    ThinChalmctti,tikhngmongmunghn,

    ThinChattinmnghtrnngcxanh

    ThinChadntiibnmtncyntnh

    ThinChakhiphclinhhnti

    ThinChadntiitrnngcngchnhvdanhNgi

    Dcbcquathunglngbngticascht

    ticngkhngscicvThinChaangviti

    NhnglithycctlntrongsuthnhtrnhgiannancangidnDoThi,trongnhring,nithnhng,trnngc,trongnhngmthuvnglnghaygiatingreohcalhi,trongcctritptrungumychtchc.Hnthylnitrngcy,lnimhyvngvscmnhtmlinhcamtdntclulc.

    Chngtahycngnhauquaylicunphimlchs,lnbctheohnhtrnhkinhngccadntcngngngmny.

    ngHongXa

  • 2014

  • T

    CHNGIBNSCDOTHI

    TiIsrael,lmtngithct,bnphitinvophpl.DavidBen-Gurion(ThtngutincaNhncIsraelhini)

    khiNhncIsraeltuynbclpvonm1948,nhngnhgilchsvIsraelthngchttrngtmxoayquanhcacccucchinnyla,ccxungtRp-Israelkhngbaogihtvcccucmphnngoigiaobtc.

    Trngtmrtgyhiulm.Israeltriquanhiucucchin;Israelcnglunlmctiucacccuctncngkhngbnhiuhnbtkmtqucgianokhc;cnglmtthnhvintchcctrongnlckintohabnhcaTrungngtrongnhiuthpnin.Tuynhin,ccxungtvthnglng,mcdthngxuthinvitnsutrtcaotrncctiutruynthnghngngy,chlmtphnnhcacuchuyn.CunschnyCuchuynDoThi:Lchsthngtrmcamtdntcchochngtanhnthymtbctranhquantrnghnvbaoquthn:thctcatncnyvconngicanlg?

    CutrlilIsraelhinivangxydngmththngchnhtr,kinht,xhivvnhavimtthcrrngmcdkhnghonhovchatrnvn.lmtqucgiabnhthngnhmiqucgiakhc,co,csc,vmangnhiumusckhc

  • l.

    TuyrngIsraelhinikhinguntmttrongnhngnnmngxhivvnhaluinhttrntrit,disncxacankhnggipchocngcucxydngqucgiaIsraelhiniddnghn.Ngcli,tngiovchnghaduyvt,ngnngadng,dnchngvinhiutrnhphttrinkinht,kinhnghimlchskhcnhau,trongsccyutkhc,khinchocngcucxydngqucgiacaIsraelcbitphctpvyththch.Mtmnhtnhbvkhcn,tinguynthinnhinti,baoquanhbiccnclnggingthch,cngvinhngcuchuynthnhcngngonmclmchoIsraeltrnnmttncnhhuynthoi.

    BNSCDOTHIVNHNGHAISRAELHINItngchorngngiDoThilchlmtnhmtngiolmtkhinimbtuvicucCchmngPhpnm1789,nhngkhnggynhhngTyuchongiathk19.KhinimnyhontonkhngngvngtrongcccngngngiDoThinguhayTrungng.Tyu,nhngngiccmtnhvingiDoThivnhngngiDoThimunmnhhangvinnvnhacaas,tmcchmtngiDoThinhnhngcngdnbnhthngvmimtngoitrtrongkhuvccnhnhnhpcatngio.Khngtcoimnhlmtdntccbitvimtnnvnha,ngnng,vbnscringbitlmtcchlmcangiDoThitrongcgngttibnhngvloibchnghabixchDoThi.Nhngcchtipcnnykhngphnnhcthctlchsvmuthunvichnhhnhnhbnthncah.

    TrongThiKThnhKinh[3000TCN538TCN],(1)vchonthiimqucgiaIsraelcibngiLaMhyditvonm70CN,ngiDoThisinhhotnhmtqucgia,ccholutintronglchs.Sau,suttronghn19thk,ngiDoThiluvong(gilDoThiDiaspora),trnnhngvngtmhcng,hnhthnhnnmtdntctchbitvinhngtchcqunlphi-nhnctheocungcchringcamnh,vingnngduy

  • nht,phongtcco,nhngtngkhcl,vmtnnvnhartkhcbit,chaknnhngthnhtrangphcqunovnghthut.NhngtnhHebrewvIsraeli,sdngphbinhntJews-ngaytrongthihiniphnnhrngbnscdntcvconngiIsrael,tmrngvtrangoiphmvicatngio.

    Tngio,nhth,chlmtduhiutrongbnscngiDoThi,gingnhmtqucgiatrongtnhin.Khngcmuthunnogiabnsctngiovbnscdntc.Trongthgiicivcngngaythihini,nhiuni,mttngiokhcbitlmttrongnhngimnibtchnhcanhncqucgia.iunycbitngtikhuvcTrungngthihini,nimIsraellmtinhnh.

    Trongsutlchs,hnhngutinnhdurngngiDoThicmtbnscdntccbitmnhmchnhlvichtchiccvthnvccphongtctngiocangaycnhngdntctngthngtrhnhngiLaMvsaungiKitgiovHigio.Trongnhiutrnghpkhc,cnhngdntcchpnhntngio,ngnng,vbnsccanhngngicaitrhochngxmricuicngbinmtkhilchs.iuchothyrngmtbnnngyukmkhngcchtntitrongthgiicaquynlc.Cibnsctngio-dntckodicangiDoThitramnhhnsovihunhbtkmtdntcnokhctrntrit.

    KhnngsinhtnnycnhhnhkhngphichdoctnhbngbnhvbtchpcangiDoThi,cngkhngphidonhngopivihbngvlc.Thayvo,ngiDoThihnhnggingnhmtqucgiahini,drngmtquynkimsothochindintrongnhngvnglnhthcbit.Thtvy,vicngncmtngioivingiDoThibngcchphalongtptccahhaytchhpttptccanhngdntckhctrongthicidnncucnidythnhcngcangiDoThivonm166TCNchnglingiSyriadngSeleucidlpnnvngqucHasmoneansclp;vngclilcuckhinghathtbichnglingiLaMvdnnshyditcaJerusalemvonm70,bucngidnDoThisngcuciluvongtronggn2000nm.

    SaukhidchchuyntrungtmsinhhottVngtIsraeln

  • cccngngDoThiDiaspora,rixakhiquhnglchsTrungng,ngiDoThivntiptccgngsinhhotnhmtqucgia,mcdbucphichpnhnnhngthitthicalisngtchbit,lsphnbitixvthmchbchhidibntaycaccnclngging.Quanhiuthk,trongkhunkhlnhocaccgiosDoThi,ngiDoThivnduytrmthnhthcchnhphcngngcaringmnh,cngviphplut,lch,ngnng,ccquanimtrithc,cthnhnthytrongccvnbnlncagiohivcbitlquan,tpqun,vtrangphcquno.

    ykhngphilmthotngmangtnhccb.CccngngcnhncangiDoThi,ngaykhicchxanhaungnvncysvsngtrongnhngiukinrtkhcbit,vnduytrktnitrongsutthigiandithiTrungcvtiptctrongthikhini.Thtvy,chnhlldogiithchtisaongiDoThivncththnhcngtrongvicduytrthngmitmxa,gicnhngtpqunkhngnht,vmtithoitrtuthng