Cyflwyniad i gyfieithwyr a darpar-gyfieithwyr ar ddeall a defnyddio termau technegol

Delyth PrysUned Technolegau Iaith,

Canolfan Bedwyr

Help! Beth yw’r gair Cymraeg am ...

• Prif neges heddiw:PEIDIWCH meddwl

term Saesneg = term CymraegOND YN HYTRACH meddyliwch

term Saesneg = cysyniad= term Cymraeg• Ac mae help ar gael ☺

Peryglon cyfieithu heb ddeallTerm Cyfieithia

d anghywir

Cyfieithiad cywir

Cysyniad

mole gwahadden

môl uned gemegol

register cofrestr cywair math o iaith

terms termau telerau amodau cyfreithiol

Rhai o wahanol gysyniadau “mole”

MOLE

SI unit of amount of substance,equal to the quantity containingas many elementary units asthere are atoms in 0.012 kg ofcarbon-12

“Mole” gyda dadamwyswyr yn y Porth Termau

Rhai o wahanol gysyniadau “register”

Rhai o wahanol gysyniadau “term”

Rhybudd: gall term gynnwys mwy nag un gair

• Mae’n bwysig edrych ar y term yn ei gyfanrwydd a pheidio cyfieithu un gair ar y tro– Gall y term yn ei gyfanrwydd fod yn hollol

wahanol mewn dwy iaith e.e. terms of reference cylch gorchwylmole wrench tyndro hunanafaelchest register llais y frest

Cofiwch fod angen edrych ar derm aml-air yn ei gyfanrwydd yn hytrach na chyfieithu un gair ar y

tro

Rhai termau i’ch baglu yn cynnwys y gair “register”

Os oes diffiniad yn y geiriadur termau, darllenwch ef!

I helpu deall y cysyniad

• Defnyddiwch eiriaduron neu wyddoniaduron (uniaith os oes raid!) sy’n esbonio’r term

• Edrychwch ar y dadamwysydd (disambiguator)

• Chwiliwch am ddiffiniad o’r term• Holwch eich cwsmer beth yn union yw’r

ystyr

Rhagnodi v. Disgrifio Iaith

• Mae geiriaduron cyffredinol yn disgrifio iaith fel y mae yn ei holl gyfoeth– Felly mae’n bosib cael nifer o gyfystyron yn cael

eu rhestru (yn cynnwys amrywiadau o ran cywair, tafodiaith etc)

– Enghreifftiau: Geiriadur yr Academi, Geiriadur Prifysgol Cymru, Geiriadur Cyffredinol Cysgair

– Defnyddiwch y rhain i chwilio am gyfystyron, ac i gael cymorth cyffredinol

Geiriaduron terminoleg safonol

• Mae geiriaduron termau safonol yn rhagnodi pa dermau ddylid eu defnyddio– Felly ni cheir dewis o dermau fel arfer (mae’r

dewis wedi’i wneud drosoch yn y broses safoni)– Enghreifftiau: Y Termiadur Addysg, Termau

Addysg Uwch Cyfrwng Cymraeg, Yr holl eiriaduron a gynhwysir yn y Porth Termau Cenedlaethol

– TermCymru

Y cwsmer biau pennu’r geiriaduron rhagnodol

• Mae rhai cyrff yn nodi pa eiraduron termau y mae’n rhaid i’w cyfieithwyr eu dilyn e.e.rhaid i sefydliadau addysgol, arholwyr a darparwyr adnoddau addysgol ddilyn Y Termiadur Addysg, rhaid i gyfieithwyr y Llywodraeth ddilyn TermCymru

• Gall hyn olygu weithiau fod angen defnyddio termau gwahanol yn ôl y cwsmer

Pryd i ddefnyddio termau technegol• Mewn cyweiriau technegol

– Dogfennau swyddogol a chyhoeddus

– Cyhoeddiadau academaidd

– Pan gewch gyfarwyddyd gan y cwsmer i wneud hynny

• Nid (o raid) mewn cyweiriau annhechnegol

– Deunydd deongliadol i’r cyhoedd

– Hysbysebion a deunydd sgwrsiol

Cf. Arddulliadur Cyfieithwyr Llywodraeth Cymru – ceir yno ganllawiau manylach ar hyn

Pa adnoddau sydd ar gael?• Geiriaduron cyffredinol (disgrifiadol)

– uniaith e.e. The Oxford Dicitonary of English– dwyieithog e.e. Geiriadur yr Academi

• Geiriaduron arbenigol (rhagnodol)– fel arfer ar gyfer meysydd penodol e.e.

coedwigaeth, gwaith cymdeithasol, ac ar gyfer defnyddwyr penodol e.e. Addysg Uwch

Adnoddau sydd ar gael

• Y Termiadur Addysg (termau swyddogol Adran Addysg Llywodraeth Cymru) http://www.termiaduraddysg.org/

• Termau Addysg Uwch y Coleg Cymraeg Cenedlaethol (yn cynnwys diffiniadau):

http://www.colegcymraeg.ac.uk/termau/• Porth Termau Cenedlaethol Cymru (yn cynnwys y

ddau uchod a llawer mwy) http://termau.org/porth/

Adnoddau gwerthfawr eraill

• Casgliad termau cyfieithwyr Llywodraeth Cymru: http://www.termcymru.cymru.gov.uk/

• Cysgeir o fewn y pecyn Cysgliad (os nad oes cyswllt gwe gennych)

• Geiriaduron papur nad ydynt ar gael yn electronig:– Geiriadur Cerddoriaeth Rhydychen (Curiad)– Geiriadur Baillière i Fydwragedd (Bangor)– Geiriadur y Gyfraith (Gwasg Gomer)

Hefyd, beth am...

greu eich rhestr eich hun o dermauEr mwyn:– dysgu termau newydd– cael rhestr hwylus ar gyfer pwnc neu broject

penodol– casglu rhestr i’w rhoi mewn cof cyfieithu