A n n o u n c e m e n t s A n d I n v I t A t I o n s Z A p o w I e d Z I I Z A p r o s Z e n I A

A r G u m e n tvol. 1 2/2011

pp. 401410

Instytut FIloZoFII I socjoloGII unIwersytetu pedAGoGIcZneGo w KrAKowIe

Im. KomIsjI eduKAcjI nArodowej

zaprasza do udziau w konferencji naukowej

C PO UNIWERSYTECIE W CZASACH MARNYCH?

tosAmo unIwersytetu w sytuAcjI cywIlIZAcyjnycH prZemIAn

2324 lutego 2012 roku

Zgoszenia tematw i abstraktw wystpie prosimy przesya na adres:Instytut Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego

30-084 Krakw, ul. Podchorych 2(sekretariat tel./fax 12 662 62 23)

lub na adres e-mail: ifis@up.krakow.plTermin zgosze upywa z dniem 31 grudnia 2011 roku

Zamierzamy rozway nastpujce zagadnienia: 1. czy jestemy wiadkami umierania klasycznego uniwersytetu o modelu humboldtowskim? 2. czy wolno bada, zaufanie i autorytet stanowi jeszcze wyznaczniki uniwersytetu? 3. czy uniwersytety maj suy prawdzie, czy technologicznemu rozwojowi? 4. czy uniwersytety maj ksztaci, czy pragmatycznie dostosowywa si do rynku pracy? 5. czy marginalizacja humanistyki w wyksztaceniu nie zagraa kulturze i kondycji ycia spoecznego? 6. uniwersytet wobec pynnej nowoczesnoci. 7. przyszo uniwersytetu.

402 Announcements and Invitations / Zapowiedzi i zaproszenia

www.argument-journal.eu

Tosamo uniwersytetu w czasach cywilizacyjnych przemian przegld problematyki

tadeusz GAdAcZKrakwpawe KocZowsKIKrakw

w czasach globalizacji, komercjalizacji, wielokulturowoci i rewolucji informatycznej niemal wszystkie uwicone tradycj instytucje przechodz ostry kryzys tosamoci. dotyczy to nie tylko pastwa narodowego czy maestwa, lecz take szpitali, sdw czy kociow. nie inaczej przedstawia si sprawa z uniwersytetem. take i tu skoczya si epoka pewnikw przyjmowanych jako oczywisto, dominuje chaos mylowy i dezorientacja. By moe jestemy wiadkami mierci tradycyjnego uniwersytetu. w jakim kierunku uniwersytet ewoluuje? czym bdzie uniwersytet przyszoci? czy wszystkie rysujce si zmiany s suszne? czy powinnimy je bezkrytycznie przyj?

oto kilka problemw i pyta, ktre naleaoby rozway:1) pierwsze znaczenie sowa universitas w acinie redniowiecznej to

korporacja, wsplnota, stowarzyszenie nauczajcych i nauczanych. w takim rozumieniu zakada si autonomi takiego stowarzyszenia chodzi tu nie tylko o niezaleno od pastwa (na przykad palca ostatnio kwestia uchwalonej ustawy), lecz take o problem szerszej wagi o niezaleno od presji spoecznej. obowizujcy w czasach demokracji dogmat suwerennoci ludu z atwoci podporzdkowuje sobie uniwersytety. nie wiadomo nawet, w imi czego uniwersytety maj broni si przed presj spoeczn. Komu suy uniwersytet prawdzie czy spoeczestwu? czy ta alternatywa jest konieczna? wedug Kazimierza twardowskiego zadaniem uniwersytetu jest dochodzenie do prawd naukowych i krzewienie umiejtnoci ich dochodzenia. czy w dalszym cigu obowizuj nas powinnoci uniwersytetu wyoone przez twardowskiego? natomiast jeeli chodzi o tak zwane nauki humanistyczne

Announcements and Invitations / Zapowiedzi i zaproszenia 403

czy uniwersytet ma pyn z gwnym nurtem teraniejszoci i znajdowa ujcie w morzu pynnej nowoczesnoci (Zygmunt Bauman), czy przeciwnie ma pyn pod prd, do rde myli zawartej w kanonicznych wielkich Ksigach, aby dowiedzie si o co nas pytaj wielcy filozofowie? (leszek Koakowski).

2) tradycyjny uniwersytet by zasadniczo finansowany ze rodkw spoecznych. stawarzajc warunki do wolnego mylenia, spoeczestwa i narody daway w ten sposb wyraz znaczeniu, jakie miaa wiedza, kultura i wyksztacenie. czy zmiana formy finansowania uniwersytetu, uczynienie z niego kolejnego podmiotu rynkowej gry ekonomicznej nie doprowadzi do utraty wolnoci i niezaleznoci myslenia? czy tak zwany rynek nie bdzie dyktowa tego, o czym, jak, kto i kiedy ma myle? czym bdzie uniwersytet pozbawiony niepodlegego mylenia? czy wolna i nieskrpowana myl bdzie musiaa zakorzeni si poza uniwersytetem?

3) Kolejn wartoci, ktra zdaje si obecnie zanika na uniwersytecie, jest zaufanie. Zarwno badania naukowe, jak i ksztacenie uniwersyteckie podlegj coraz bardziej dogbnej i szczegowej kontroli. uniwersytety zaczynaj przyjmowa ksztat panopticum coraz cilej kontrolowanego przez ulegajce cigej rozbudowie systemy biurokracji. uczeni coraz wicej czasu przeznaczaj zamiast na badania naukowe i dydaktyk, wasny rozwj naukowy i spotkania ze studentami na obsug biurokracji, na sporzdzanie permanentnych planw i sprawozda. wiele z form kontroli, zwanej parametryzacj wynikw i osigni, przybiera, przynajmniej w naukach humanistycznych i spoecznych, absurdaln posta. coraz wicej pracownikw nauki, zamiast prowadzi naukowe badania, poddaje si presji systemu punktowego. publikuj oni nie dlatego, e maj co istotnego do przekazania, lecz dla pozyskiwania punktw do oceny parametrycznej. czy cisy gorset parametryzacji nauki nie zagraa paradoksalnie wolnej twrczoci naukowej i miaoci naukowych odkry?

4) Kolejnym problemem jest kwestia jednoci nauki i wieloci nauk. sowo wszechnica trci myszk, jednak dobrze oddaje idea wszechstronnej uniwersalnoci, ktry jeszcze cakiem niedawno uzyskiwa spontaniczne i bezwarunkowe przyzwolenie spoecznoci akademickiej. wedle tego ideau nauki razem wzite i zczone (ac. uni-versum) stanowiy okrg nauk kada poszczeglna nauka bya tylko czci, aspektem czy wycinkiem wikszej caoci. Z natury rzeczy wiedza jest interdyscyplinarna nauki uzupeniaj si, inspiruj, koryguj i kontroluj wzajemnie. Brak ktrej z gazi wiedzy uwaano za okaleczenie uniwersytetu dopiero skompletowanie wszystkich nauk (std okrelenie wszechnica!) decydowao o awansie z poziomu kolegium czy szkoy wyszej na poziom uniwersytecki. wszystko wskazuje na to, e dawno ju pko koo

404 Announcements and Invitations / Zapowiedzi i zaproszenia

spinajce okrg nauk i w zwizku z tym naleaoby zmieni nazw instytucji z uniwersytet na multiwersytet. czy dzisiejszy uniwersytet przypomina supermarket (tesco czy carrefour), gdzie skada si studentom oferty, a modzi ludzie mog dobra sobie dowolny zestaw przedmiotw? A moe to sami studenci, jak to si dzieje ju w niektrych rodo wiskach akademickich za granic, powinni ksztatowa program nauczania? czy liczba studentw zgaszajcych akces do studiowania okrelonych dziedzin wiedzy ma decydowa o istnieniu tych dziedzin w obrbie uniwersytetu? jakie s plusy i minusy wieloci bez jednoci?

5) w obecnym czasie radykalnej dominacji bio, info, techno, redukcji nauk teoretycznych do techniki i jej skutecznoci ulega take klasyczna idea ksztacenia. Ksztacenie przybrao dzi technologiczn posta. rozu mie si je jedynie jako ksztacenie sprawnoci technicznych i kompetencji spoecznych, jako przygotowanie do rynku pracy. czy wyksztacenie czowieka mona jednak zredukowa do tego poziomu? Klasyczna idea ksztacenia bya rozumiana jako wznoszenie si do poziomu czowieczestwa, ksztatowanie bytu ludzkiego, pozyskiwanie nowych sposobw samorozumienia, uwewntrznianie sensw i wartoci. Ksztacenie powinno by poznaniem tego, co obchodzi nas jako ludzi, a nie tylko jako czonkw spoeczestwa przemysowego (max Horkheimer). Ksztacenie dokonuje si poprzez przekaz kulturowy, gdy to wielkie dziea kultury europejskiej, wielkie wzorce moralne odsaniaj sens czowieczestwa i sens ycia. Ksztacenie jest zatem stanem ducha, ktry pozostaje nawet wwczas, gdy czowiek zapomni o wszystkich nabytych kompetencjach, gdy rozpadn si wszystkie formy ycia spoecznego. w tak rozumianej idei ksztacenia niezmiernie wan rol odgrywaj nauki humanistyczne. czy ograniczenie ich znaczenia, marginalizowanie ze wzgldu na ich ma przydatno techniczn nie jest grone nie tylko dla kondycji ycia jednostek, ale i caej kultury?

6) poza teologi, medycyn i prawem wszystkie nauki wyrosy z szeroko rozumianej filozofii, czyli wydziau sztuk wyzwolonych, gdzie filozofia bya krlow nauk. By moe, przyjmujc boloski system trzystopniowych studiw wyszych, wracamy, po dziwnej historycznej spirali, do systemu redniowiecznego, gdzie student musia najpierw przej pierwszy stopie (czyli wanie fakultet artes liberales!), a dopiero potem wy biera wysze studia zawodowe, ksztacc si na kapana, prawnika czy lekarza na fakultetach artes serviles (czyli suebnych!). wikszo studentw i tak koczya tylko kolegium sztuk wyzwolonych. taki redniowieczny system przetrwa na wielu uniwersytetach amerykaskich (na przykad na the university of chicago czy columbii w nowym jorku) cznie ze redniowieczn nomenklatur do dzisiaj mwi si o liberal arts, liberal knowledge czy liberal education na poziomie kolegium (czyli college od

Announcements and Invitations / Zapowiedzi i zaproszenia 405

powiadajcy naszemu licencjatowi). nowa sytuacja zmusza nas do odpowiedzi na pytanie o cel nauczania akademickiego na poziomie licencjatu. czy wiedza nauczana na uniwersytecie jest celem samym w sobie, czy rodkiem do celu, czyli przygotowaniem do zawodu? obecnie do opinii publicznej trafiaj tylko utylitarne sposoby uzasadniania wiedzy akademickiej. A moe, aby odzyska rwnowag, trzeba przypomnie klasyczne argumenty na rzecz edukacji liberalnej w staroytnoredniowiecznym sensie tego sowa? czy pierwszorzdnym celem wyszej edukacji nie jest ksztatowanie umysw przyszych elit obywatelskich? czy poszerzenie horyzontw i systematyczne wiczenie sprawnoci intelektualnych nie s celem samym w sobie? Bez uprawy intelektualnej trudno o utrzymanie wiadomoci obywatelskiej na wysokim poziomie. czy takie projekty edukacyjne s utopi?

7) trudno nie zgodzi si z twierdzeniem, e wiele rodowisk uniwersyteckich utrzymywao konserwatywne struktury niezgodne z wymogami wspczesnej demokracji. jako obywatele wszyscy jestemy rwni. dzisiaj ju aden asystent nie nosi teczki za profesorem; zreszt nie ma ju asystentw. czy jednak zwracajc, susznie, w coraz wikszym stopniu uwag na prawa studentw, nie dokonujemy przesadnego zwrotu? mona odnie wraenie, e obecnie uniwersytet to tylko student, a wszystko inne jest dodatkiem do studenta, do jego praw, wymaga, troski o jego przysz karier na rynku pracy. By ksztaci studentw, trzeba ich przez pewien czas zatrzyma w obrbie uniwersytetu. tymczasem kandydat na studia moe obecnie zarejestrowa si w systemie rekrutacyjnym, ale nie zoy dokumentw. moe zoy dokumenty, ale nie zapisa si na studia. moe zapisa si na studia, ale nie odebra indeksu. moe odebra indeks, ale nie studiowa. dla wikszoci studentw uniwersytet sta si pasaem, przez ktry wci si przechodzi, ale rzadko si w nim bywa; przechodzi si na inne uczelnie, do pracy i z pracy, na wolontariat i z wolontariatu, na praktyk i z praktyki itd. czy ta pynna rzeczywisto nie zmusza do przemylenia nowych, odmiennych form ksztacenia?

chcemy postawi te problemy bez emocji i dogbnie je przeanalizowa. Zachcamy do zgaszania referatw zarwno o charakterze hi storycznym: o idei uniwersytetu Humboldta, newmana, twardowskiego, jaspersa czy Alla na Blooma, jak i merytorycznym. Zapraszamy zarwno badaczy, jak i praktykw uniwersyteckich. Znawcw angielskich, niemieckich, francuskich i innych tradycji akademickich. nie ukrywamy, e jednym ze rde inspiracji do postawienia problemu przeksztace uniwersytetu s tendencje wynikajce z obecnej reformy nauki i ksztacenia. to jednak tylko inspira cja. chodzi nam o refleksj nad przemian idei uniwersytetu we wspczesnym wiecie; o odpowied na pytanie, ktre wtki tradycji uniwersytetu s godne kontynuacji, a ktre naley porzuci.

406 Announcements and Invitations / Zapowiedzi i zaproszenia

Announcements and Invitations / Zapowiedzi i zaproszenia 407

BITWA IDEI IV

10 maja 2012 r., godz. 1315, Krakw, Budynek Gwny up,

ul. podchorych 2, s. 30.

Instytut Filozofii i socjologii uniwersytetu pedagogicznego

im. Komisji edukacji narodowej w Krakowie

zaprasza na debat z cyklu Bitwa Idei. tradycja dyskusji na wybrany temat pomidzy profesorami filozofii i socjologii uniwersytetu pedagogicznego oraz pomidzy studentami obu kierunkw narodzia si w 2009 roku. tematem przewodnim tegorocznej, czwartej ju Bitwy bdzie dziedzictwo owiecenia. w debacie profesorskiej wezm udzia prof. pawe Koczowski i prof. janusz A. majcherek. spotkanie organizuj studenckie koa naukowe dziaajce w IFis up. odbywa si ono w ramach Festiwalu nauki imprezy edukacyjnej przygotowywanej przez krakowskie uczelnie wysze.

Autorzy tomu

AuGustynIAK pIotr, dr filozofii, adiunkt na wydziale Filozofii uniwersytetu ekonomicznego w Krakowie.

BlAndZI seweryn, dr hab., profesor Instytut Filozofii i socjologii polskiej Akademii nauk, Kierownik Zespou Bada nad Filozofi Antyczn i Histori ontologii.

BoGAcZyKvormAyr mAGorZAtA, dr filozofii, pracownik naukowy Internationales Forschungszentrum fr soziale und ethische Fragen, salzburg.

BorycKI tomAsZ, magistrant Instytutu Filozofii i socjologii uniwersytetu pedagogicznego w Krakowie oraz student prawa na wydziale prawa i Administracji uniwersytetu jagielloskiego.

elert KInGA, studentka filozofii w Instytucie Filozofii i socjologii uniwersytetu pedagogicznego w Krakowie.

GAdAcZ tAdeusZ, prof. dr hab., dyrektor Instytutu Filozofii i socjologii uniwersytetu pedagogicznego w Krakowie.

HAnusZKIewIcZ wojcIecH, dr filozofii, adiunkt w Instytucie Filozofii i socjologii uniwersytetu pedagogicznego w Krakowie.

IdZIAK ursZulA, dr filozofii, adiunkt w Instytucie religioznawstwa uniwersytetu jagielloskiego w Krakowie.

jAcQuette dAle, profesor w Instytucie Filozofii uniwersytetu w Bernie, szwajcaria. KocZowsKI pAwe, dr hab., profesor uniwersytetu pedagogicznego w Krakowie.nowAK mAGdAlenA, doktorantka w szkole nauk spoecznych polskiej Akademii nauk

w warszawie.pIecucH joAcHIm, dr hab., profesor uniwersytetu opolskiego, adiunkt w Katedrze Filozo

fii systematycznej i Historii Filozofii wydziau teologicznego uniwersytetu opolskiego.sZwed AntonI, doktor filozofii, adiunkt w Instytucie Filozofii i socjologii uniwersytetu

pedagogicznego w Krakowie.sZyrwIsKA AnnA, doktorantka w szkole nauk spoecznych Instytutu Filozofii i socjolo

gii polskiej Akademii nauk w warszawie.urBAneK mAcIej, doktorant na wydziale Filozoficznym uniwersytetu jagielloskiego,

asystent w Instytucie Filozofii i socjologii uniwersytetu pedagogicznego w Krakowie.ZeleK jAceK, absolwent studiw teologicznych na papieskiej Akademii teologicznej

w Krakowie.

Contributors

AuGustynIAK pIotr, ph.d., Assistant professor at the department of philosophy at cracow university of economics.

BlAndZI seweryn, professor of philosophy, department of philosophy and sociology at the polish Academy of science in warsaw, Head of a research Group for Ancient philosophy and History of ontology.

BoGAcZyKvormAyr mAGorZAtA, ph.d., research fellow at the Internationales Forschungszentrum fr soziale und ethische Fragen, salzburg.

BorycKI tomAsZ, m.A. candidate at the department of philosophy and sociology, pedagogical university of cracow, and ll.m. candidate at the Faculty of law and Administration at jagiellonian university.

elert KInGA, student of philosophy at departament of philosophy and sociology pedagogical university of cracow.

GAdAcZ tAdeusZ, professor of philosophy, chair of the department of philosophy and sociology, pedagogical university of cracow.

HAnusZKIewIcZ wojcIecH, ph.d., Assistant professor at department of philosophy and sociology, pedagogical university of cracow.

IdZIAK ursZulA, ph.d., Assistant professor at the Institute of religious studies, jagiellonian university, cracow.

jAcQuette dAle, professor of philosophy at the department of philosophy, university of Bern, switzerland.

KocZowsKI pAwe, professor of philosophy, pedagogical university of cracow.nowAK mAGdAlenA, ph.d. student at Graduate school for social research of polish Aca

demy of sciences in warsaw.pIecucH joAcHIm, professor of philosophy at the chair of systematic philosophy and

History of philosophy, theological Faculty at opole university.sZwed AntonI, ph.d., Assistant professor at departament of philosophy and sociology,

pedagogical university of cracow.sZyrwIsKA AnnA, ph.d. student at the Graduate school for social research at the Insti

tute of philosophy and sociology of the polish Academy of sciences in warsaw.urBAneK mAcIej, ph.d. student at the department of philosophy, jagiellonian universi

ty, assistant at the department of philosophy and sociology, pedagogical university of cracow.

ZeleK jAceK, graduated in theology from the pontifical theological Academy in cracow.