CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 1/12

B i u l e ty n i n fo r m a cy j ny Towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy

Szkół Polskich Oddział w Bielsku-Białej

nr 1/2011

Spis treści:

Podziękowania ...................................................................................................................... 1 Sprawozdanie z działalności Oddziału TNBSP w Bielsku-Białej za lata 2006/2011 ......................... 1 Działalność Bielskiego Koła Użytkowników MOL-a od września 2006 r. do maja 2011 r. ................. 3 Podsumowanie VII Forum Bibliotekarzy Województwa Śląskiego ................................................ 4 Literatura i sztuka w Internecie ............................................................................................... 7 Prawo autorskie w szkole ....................................................................................................... 8 Laureaci konkursów: ............................................................................................................ 11

Rada Oddziału TNBSP w Bielsku-Białej składa serdeczne

podziękowania wszystkim Członkom za współpracę i pomoc

w działalności w latach 2006-2011

Sprawozdanie z działalności Oddziału TNBSP w Bielsku-Białej za lata 2006/2011

1. Organizacja zajęć i warsztatów szkoleniowych prowadzonych przez członków Oddziału i zaproszonych gości: • Zajęcia prowadzone przez pracowników Uniwersytetu Śląskiego na temat tworzenia bibliografii

(Bibliografikon) • Warsztaty pt. „Biblioteka jako pracownia interdyscyplinarna" zorganizowane przez członków naszego

Oddziału w Kozach • Cykl zajęć z zakresu wykorzystania technologii informacyjnej w bibliotece szkolnej: - wykorzystanie Internetu, posługiwanie się pocztą elektroniczną - tworzenie stron WWW - kopiowanie, nagrywanie, skanowanie

Towarzystwo Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich

Rada Oddziału w Bielsku-Białej

ul. Czereśniowa 20

43-346 Bielsko-Biała

Sprawozdanie

Podziękowanie

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 2/12

- wykorzystanie programu PowerPoint w bibliotece - wykorzystanie programów Office Picture Manager, Photo Story 3 w pracy bibliotekarza - komputerowa obróbka zdjęć • Zajęcia z zakresu technik pracy umysłowej: - szybkie czytanie - metody zapamiętywania - mapy myślowe - ćwiczenia relaksacyjne i kinezjologiczne • Animacja kulturalna w bibliotece • Promocja zdrowia w szkole • Techniki biblioterapeutyczne prowadzone przez dr Lidię Ippoldt • Awans zawodowy nauczyciela bibliotekarza – spotkania z pracownikiem Delegatury Śląskiego

Kuratorium Oświaty w Bielsku-Białej • Media w wychowaniu • Edukacja regionalna w bibliotece • Bookcrossing. 2. Kontynuacja działalności Bielskiego Koła Użytkowników Mola – koordynator mgr Bożena Szatan-Fedko

w zakresie: • e-learning i marketing.w bibliotece szkolnej • popularyzacja automatyzacji bibliotek szkolnych, • przekształcanie bibliotek w MCI • zajęcia szkoleniowe z zakresu pracy z programem MOL, MOL2000+, MOL Optivum • konsultacje indywidualne. 3. Organizacja wyjazdów edukacyjnych: • Wrocław- Zakład Narodowy im. Ossolińskich i Uniwersytetu Wrocławskiego, Mediateka, • Karwina - Oddział dla dzieci i dla dorosłych „Hawliczkowa” Cieszyńskiej Biblioteki Miejskiej oraz zbiory

Regionalnej Biblioteki w Karwinie • Lwów Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Biblioteka Uniwersytecka • Poznań - Kórnik Biblioteka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Biblioteka Raczyńskich, Biblioteka

Kórnicka PAN. 4. Organizacja obchodów 15-lecia istnienia Oddziału TNBSP w Biesku-Białej w 2008 roku. 5. Współpraca w organizacji: • Forum Bibliotekarzy Województwa Śląskiego w roku 2007, 2009, 2010 • Współpraca w organizacji II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej „ Centra informacji

multimedialnej w bibliotekach” • VII Regionalne Forum Bibliotekarzy w Częstochowie. 6. Organizacja VII Forum Bibliotekarzy Województwa Śląskiego nt.: Biblioteka w środowisku społecznym

w 2011 roku. 7. Udział w konferencjach regionalnych i ogólnopolskich: • „Rola biblioteki w kształtowaniu społeczeństwa wiedzy” • „Od czytania do tworzenia” • II Krajowa Konferencja Nauczycieli Bibliotekarzy w Warszawie • Seminarium Rady Głównej w Bydgoszczy z udziałem przedstawicieli Oddziałów TNBSP „Nowe wyzwania w nowej rzeczywistości". • Spotkanie w Warszawie w 2010 roku dotyczące statusu nauczyciela bibliotekarza oraz zmian w Karcie

Nauczyciela 8. Organizacja cyklicznych konkursów międzyszkolnych • „Bajarz Roku” we współpracy z ZSO im. Armii Krajowej • konkursy na prezentację multimedialną. 9. Publikacja BIULETYNU INFORMACYJNEGO Oddziału – redakcja mgr Elżbieta Gucwa • bieżąca informacja o pracach i działaniach Oddziału, • publikacja tekstów członków Oddziału (scenariuszy, bibliografii, sprawozdań i refleksji z przeprowadzanych zajęć). 10. Współpraca z instytucjami kulturalnymi w Bielsku-Białej: • Biblioteka Pedagogiczna

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 3/12

• Książnica Beskidzka 11. Prowadzenie i aktualizacja strony internetowej Oddziału www.bielsko.tnbsp.pl mgr Urszula Jeleń.

Prezes Oddziału mgr Danuta Bochenek

Działalność Bielskiego Koła Użytkowników MOL-a od września 2006 r. do maja 2011 r.

W ciągu ostatnich pięciu lat szkolnych, tj. od roku szkolnego

2006/2007 do obecnego roku szkolnego 2010/2011 w ramach działalności Bielskiego Koła Użytkowników MOL-a zostało przygotowanych i przeprowadzonych 26 spotkań – warsztatów szkoleniowych. Wszystkie one miały miejsce w bibliotece szkolnej I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Bielsku-Białej, były prowadzone przez niżej podpisaną Bożenę Szatan-Fedko. Spotkania – warsztaty odbywały się cyklicznie w wybrane czwartki w godzinach od 14.00 do 15.30. Czas ten był często rozszerzany na rzecz wspólnej wymiany doświadczeń i informacji związanych z bieżącą działalnością bibliotek szkolnych różnych poziomów i typów szkół Bielska-Białej i okolic. W warsztatach wzięło udział 179 nauczycieli bibliotekarzy. Każdorazowo zostały przygotowane materiały z literatury fachowej i Internetu oraz z różnych kursów doskonalących WOM Bielsko-Biała i ODN Katowice, w których wcześniej uczestniczyła prowadząca BKU MOL-a. Materiały te w postaci ksero były rozdawane uczestnikom spotkań.

Tematyka spotkań była bardzo różnorodna, często sugerowana przez uczestników, wynikała z potrzeb nauczycieli bibliotekarzy. Podstawą omawianej problematyki były zagadnienia związane z użytkowaniem programu komputerowego wykorzystywanego w bibliotekach szkolnych – Biblioteka szkolna MOL, MOL 2000+, MOL Optivum. Zajmowano się programem MOL z punktu widzenia bibliotekarza i czytelnika, możliwościami wykorzystania tego programu w różnych bibliotekach, z uwzględnieniem różnorodnych potrzeb czytelników. Śledzono wszelkie nowości i aktualizacje tego programu, jego kolejne wersje z rozszerzonymi lub zmienionymi funkcjami i aplikacjami.

Omówiono kwestie wymiany informacji bibliograficznych między bibliotekami pracującymi z tym programem oraz problemy archiwizacji i bezpieczeństwa zgromadzonych w bazie danych. Uczestnikami spotkań byli nie tylko nauczyciele bibliotekarze pracujący już z programem MOL, ale również ci, którzy dopiero wprowadzali ten program lub zamierzali dokonać jego zakupu i wprowadzenia.

W drugiej grupie tematów omawianych podczas spotkań znalazły się problemy związane z elektronicznymi bazami danych i siecią Internet. Przedstawiono zasady wyszukiwania informacji w Internecie, sposoby oceny stron WWW pod względem sposobu przekazu informacji, zasady bezpiecznego Internetu, uzależnienia od Internetu, WebQuesty jako pomoc w poszukiwaniu i selekcji informacji internetowych. Omówiono zasady tworzenia prezentacji multimedialnych i wykorzystanie tych prezentacji w nauczaniu i wychowaniu. Zapoznano uczestników z formami e-learningu we współczesnym nauczaniu i uczeniu się oraz z różnymi rodzajami dzienników elektronicznych, które sukcesywnie są wprowadzane w różnych typach szkół. Przedstawiono różne biblioteki cyfrowe i literaturę w sieci.

Podczas spotkań zajęto się również szeroką tematyką związaną z różnorodną działalnością bibliotekarzy i bibliotek szkolnych. Rozważano sposoby pozyskiwania zbiorów do bibliotek szkolnych i pozyskiwania środków na zbiory. Zajęto się badaniami czytelnictwa i statystyką w bibliotekach szkolnych, jakością pracy bibliotek szkolnych w środowisku lokalnym. Omówiono zasady marketingu we współczesnej bibliotece szkolnej, etykę zawodu bibliotekarza i pracownika informacji naukowej, przedstawiono bibliotekarza jako brokera informacji naukowej. Szeroko omówiono prawo autorskie w szkole ze szczególnym podkreśleniem przywileju bibliotecznego.

Problematyka pedagogiczna była również reprezentowana podczas spotkań BKU MOL-a. Zajmowano się technikami usprawniającymi przyswajanie wiedzy i rozwijającymi kreatywność uczniów, zasygnalizowano problemy komunikacji interpersonalnej, przedstawiono mapy myśli i ćwiczenia przyspieszające czytanie i uczenie się, media w wychowaniu i nauczaniu, rolę reklamy, walkę ze stresem i agresją wśród dzieci i młodzieży we współczesnej szkole.

Edukacja regionalna zagościła podczas spotkań w postaci historii naszego miasta przedstawionej na podstawie materiałów z kursu doskonalącego WOM Bielsko-Biała.

Sprawozdanie

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 4/12

Mam nadzieję, iż spotkania – warsztaty były pomocne i rozwijające dla uczestników, dały im możliwość wymiany doświadczeń i rozszerzenia oferty bibliotecznej, edukacyjnej i kulturalnej wielu bibliotek szkolnych naszego miasta i okolic.

Z podziękowaniem za uczestnictwo i współpracę Bożena Szatan-Fedko

I LO im. M. Kopernika w Bielsku-Białej

Podsumowanie VII Forum Bibliotekarzy Województwa Śląskiego

24 marca 2011 roku w Bielsku-Białej odbyło się VII Forum Bibliotekarzy Województwa Śląskiego. Tematem konferencji była

„Biblioteka w środowisku społecznym”. Impreza została objęta honorowym patronatem Marszałka Województwa Śląskiego Adama Matusiewicza, Śląskiego Kuratora Oświaty Stanisława Fabera oraz Prezydenta Miasta Bielska-Białej Jacka Krywulta. Spotkanie śląskich bibliotekarzy zostało zorganizowane przez Oddział Towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich w Bielsku-Białej we współpracy z Książnicą Beskidzką, Pedagogiczną Biblioteką Wojewódzką w Bielsku-Białej, Sekcją Bibliotekarską przy Oddziale ZNP w Częstochowie oraz Sekcją Bibliotekarską przy Śląskim Okręgu Związku Nauczycielstwa Polskiego w Katowicach. W auli Wyższej Szkoły Administracji w Bielsku-Białej spotkało się 315 uczestników z dużych i małych miejscowości województwa śląskiego, małopolskiego oraz Czech i Słowacji. W forum wzięło udział 189 nauczycieli bibliotekarzy, 49 pracowników bibliotek publicznych, 42 bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych oraz 36 przedstawicieli innych instytucji związanych z oświatą i kulturą.

Zebrani wysłuchali wystąpień prelegentów reprezentujących biblioteki szkolne, pedagogiczne, publiczne i akademickie oraz instytucje wspierające środowisko bibliotekarskie. Jako pierwszy zabrał głos mgr Bogdan Kocurek, dyrektor Książnicy Beskidzkiej w Bielsku-Białej, który omówił działania prowadzonej przez siebie instytucji jako miejsca kulturowego i edukacyjnego. W kolejnym wystąpieniu usłyszeliśmy stałego gościa śląskiego forum dr Małgorzatę Gwaderę z Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Tym razem zwróciła naszą uwagę na rolę współczesnej biblioteki szkolnej w kształtowaniu kultury czytelniczej i informacyjnej jej użytkowników. Jego tematyka dotyczyła zebranego środowiska, a wymienione fakty, dane i liczby omawiające stan czytelnictwa w naszym kraju, wskazały na problem poważny i niełatwy do rozwiązania.

Następnym głosem była wypowiedź doktorantki wspomnianego Instytutu, mgr Marleny Gęborskiej, która omówiła możliwości promocji bibliotek szkolnych w Internecie. Tematem kolejnego referatu było przedstawienie szerokiej gamy aktywności i usług Gminnej Biblioteki Publicznej w Bestwinie, jako przykładu działalności biblioteki w środowisku wiejskim. Zaprezentowała go mgr Teresa Lewczak, dyrektor tej placówki. Był to ważny głos, prezentujący niezwykle bogatą ofertę usług bibliotecznych oraz interesujące możliwości aktywizacji środowiska wiejskiego.

Jako ostatnia w pierwszej części konferencji wystąpiła dr Dagmara Bubel, dyrektor Biblioteki Głównej Politechniki Częstochowskiej. Rozważała w nim różnicę między E – odbiorcą a czytelnikiem na podstawie oczekiwań użytkowników bibliotek akademickich dotyczących gromadzonych tam zbiorów. Wypowiedź ta jest istotnym wskazaniem na problematykę nowoczesnych technologii obecnych i niezbędnych w bibliotekach wszystkich rodzajów.

Drugą część konferencji rozpoczęło wystąpienie prezesa Rady Głównej Towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich mgr Barbary Tomkiewicz, która wymieniła działania poszczególnych oddziałów Towarzystwa na rzecz środowiska bibliotekarzy szkolnych. Następnie zebrani wysłuchali stałego gościa forum dr Halinę Molinovą, dyrektora Biblioteki Regionalnej w Karwinie w Republice Czeskiej, która omówiła wyniki przeprowadzonych badań na temat recepcji muzyki poważnej wśród karwińskiej młodzieży. Następnie kierownik Oddziału Literatury Polskiej Biblioteki Regionalnej w Karwinie mgr Helena Legowicz zaprezentowała informacje o czytelnictwie młodzieży w polskich szkołach na

VII Forum

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 5/12

Zaolziu, zgromadzone w tym regionie podczas Roku Języka Polskiego. Tematyka wystąpień gości zza Olzy spotkała się z wyraźnym zainteresowaniem uczestników spotkania. Problematyka znajomości i możliwości percepcji muzyki poważnej wśród młodych ludzi jest zbyt często pomijana i nieobecna w teorii, a zwłaszcza w praktyce wychowawczej i dydaktycznej także polskiej szkoły. Poruszony temat czytelnictwa zaolziańskich dzieci i młodzieży przybliżył zaś mało znane aspekty językoznawcze, socjologiczne i etnograficzne bogatej i zróżnicowanej kultury terenów przygranicznych.

Zebrani na forum zapoznali się także z działalnością Biblioteki Pedagogicznej w Skawinie. Materiał na temat różnych form aktywności tej instytucji w ramach współpracy ze środowiskiem lokalnym przedstawiła dr Lidia Ippoldt, nauczyciel bibliotekarz, pracownik tej biblioteki. W wystąpieniu tym biblioteka pedagogiczna ukazana została jako instytucja nie tylko wspomagająca pedagogów, ale i miejsce inicjowania samych działań pedagogicznych ukierunkowanych także na młodego czytelnika. O wielu interesujących formach pracy z czytelnikiem na przykładzie inicjatyw Miejskiej Biblioteki Publicznej w Czechowicach-Dziedzicach, zaznajomiły zebranych dyrektor tej placówki mgr Ewa Kmiecik-Baran oraz bibliotekarz mgr Marzena Gałecka. Kolejny głos zabrali goście z Martina w Republice Słowackiej. O miesięczniku „Kniznica” czyli „biblioteka” oraz służbie czasopisma na rzecz środowiska słowackich bibliotekarzy mówił jej redaktor naczelny mgr Tomasz Trancyngier. O innych bibliotekarskich periodykach ukazujących się na terenie Republiki Słowackiej mówiła w kolejnym wystąpieniu dr Darina Janovska, dyrektor Narodowej Słowackiej Biblioteki w Martinie.

Jako pierwszą wypowiedź w trzeciej części forum na temat Biblioteki jako centrum aktywności lokalnej, przedstawiła mgr Iwona Kusak, pracownik Regionalnego Ośrodka Kultury w Bielsku-Białej, reprezentująca Stowarzyszenie Centrum Aktywności Lokalnej. Poruszyła bardzo ważny kulturotwórczy aspekt działalności bibliotek w małych miejscowościach. Krąg potrzeb współczesnego użytkownika biblioteki na podstawie doświadczeń Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Katowicach, przedstawiły jej pracownice mgr Katarzyna Czapla-Durska oraz mgr Anna Musiał. O powinnościach nauczyciela bibliotekarza w swym wystąpieniu – Pro et contra – przypomniała zebranym dr Renata Sowada, nauczyciel bibliotekarz, reprezentująca sekcję bibliotekarską przy ZNP w Częstochowie. Następnie uczestnicy konferencji zapoznali się z informacjami na temat sposobów, jakie może wykorzystać twórczy nauczyciel bibliotekarz, by wpłynąć na doskonalenie pracy całej szkoły. Wymieniła je mgr Agnieszka Pollak-Olszowska, nauczyciel bibliotekarz Zespołu Szkół im. Juliana Tuwima w Bielsku-Białej. Spotkanie bibliotekarzy w Bielsku-Białej zakończyło wystąpienie mgr Iwony Szymik, nauczyciela bibliotekarza z Zespołu Szkół Gastronomicznych i Handlowych w Bielsku-Białej, która w niezwykle lekkiej i oryginalnej formie omówiła wizerunek biblioteki i bibliotekarza w społeczeństwie.

W przerwach konferencji uczestnicy mieli możliwość zapoznania się z bieżącą ofertą wydawniczą i księgarską regionu oraz nabycia interesujących pozycji na stoiskach : wydawnictwo ParkEdukacja, Wydawnictwa Szkolne PWN, Biblioteka w Szkole, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Bielsku-Białej oraz Księgarnia Klimczok.

Kuluary forum stały się także miejscem, gdzie został zaprezentowany tekst protestu kierowanego pod adresem premiera Donalda Tuska przez nauczycieli bibliotekarzy, w sprawie propozycji zmian w Karcie Nauczyciela dotyczących między innymi podzielenia nauczycieli na „tablicowych” i innych. Uczestnicy spotkania zapoznali się z dokumentem oraz 205 spośród nich udzieliło sprawie swojego poparcia składając podpis.

W holu auli Wyższej Szkoły Administracji, w której odbywało się forum, została zaprezentowana wystawa prac uczniowskich, wykonanych pod kierunkiem nauczycieli bibliotekarzy bielskich i czechowickich szkół podstawowych oraz gimnazjum. Zaprezentowano na niej kilkadziesiąt prac młodych artystów, którzy w bibliotekach swych szkół znajdują nie tylko książki, informacje ale i możliwość własnego rozwoju i doskonalenia talentów.

Intelektualne siły uczestników bibliotekarskiego zjazdu wspierane były smacznym poczęstunkiem, który serwowali uczniowie Zespołu Szkół Gastronomicznych i Handlowych w Bielsku-Białej.

Bibliotekarze uczestniczący w konferencji mieli okazję skorzystania z zaproszenia Książnicy Beskidzkiej, która zorganizowała dla grupy chętnych wycieczkę do pobliskiego Działu Zbiorów Specjalnych mieszczącego się w zabytkowej kamienicy między zamkiem Sułkowskich a Rynkiem. Zwiedzający mogli zobaczyć najcenniejsze egzemplarze spośród gromadzonych zbiorów, na które składają się zbiory muzyczne i multimedialne, zbiory zabytkowe - starodruki XVI–XVIII w. o zróżnicowanej tematyce, druki z lat 1801–1945, w tym także pierwsze wydania lub wydania autorskie klasyków literatury polskiej oraz kolekcja Emila Zegadłowicza, rękopisy XX-wieczne - zbiór oparty

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 6/12

głównie na kolekcji Emila Zegadłowicza, kartografia - wydawnictwa współczesne oraz XIX i I poł. XX wieku, grafika oryginalna i reprodukowana, ekslibrysy i pocztówki, zbiory książkowe z zakresu historii sztuki i kultury, muzyki, religii oraz wydawnictwa genealogiczno-heraldyczne, czasopisma bieżące związane z profilem placówki oraz archiwalne.

Organizatorzy forum zaprosili zebranych uczestników konferencji do odpowiedzi na kilka pytań ankietowych, dotyczących corocznych spotkań bibliotekarzy regionu. Intencją przyświecającą temu badaniu, była chęć zapoznania się z opiniami samych zainteresowanych w celu udoskonalenia zjazdów pod względem merytorycznym i organizacyjnym. Ankietę wypełniło 108 osób – ok. 37% zebranych. Większość z nich to bibliotekarze, którzy przybyli na forum nie po raz pierwszy (74 osoby). Rozwijając punkt Biorę udział w forum, ponieważ: respondenci wskazywali zdania TAK lub NIE :

mogę wysłuchać interesujących wystąpień – 103/0 nawiązać nowe kontakty zawodowe – 85/2 zaznajomić się z ciekawymi pomysłami w pracy bibliotecznej – 107/2 wymienić doświadczenia z pracownikami różnych typów bibliotek – 88/2 wymagają tego moi przełożeni – 4/74 uczestnictwo mogę wykazać w sprawozdaniu z mego rozwoju zawodowego – 38/46 inny powód (jaki): ten punkt rozwinęło 12 osób podkreślając potrzebę samokształcenia

i doskonalenia zawodowego, integrację środowiska bibliotekarskiego, dowartościowanie oraz satysfakcję z przynależności do tej grupy zawodowej.

Kolejnym punktem wypowiedzi ankietowanych było zdanie: W organizacji forum podoba mi się… Umieszczenie go w ankiecie miało na celu wskazanie na te elementy organizacji spotkań, które się sprawdziły i od których jako organizatorzy nie powinniśmy odstępować. Najczęstsze odpowiedzi wskazywały na: dobór różnorodnej tematyki wystąpień, ciekawe materiały promocyjne i informacyjne, rzetelność, zaangażowanie i profesjonalizm organizatorów, lokalizację i funkcjonalność miejsca organizacji spotkania, miłą atmosferę, stworzenie możliwości wymiany doświadczeń i informacji oraz catering, a także darmowe uczestnictwo. Wymienione wypowiedzi wystawiają wysoką ocenę forum pod względem merytorycznym i organizacyjnym. Świadczą o nieustannej potrzebie dbałości nie tylko o poziom wygłaszanych referatów, ale i całości imprez okalających i składających się na doroczne spotkania naszego środowiska.

Następnym elementem wypowiedzi, o jaką poproszono respondentów, było dokończenie zdania W organizacji forum chętnie bym zmienił/a/… Odpowiedzi na ten punkt są niezwykle cenne, gdyż wskazują kierunki, w jakich można doskonalić organizację spotkań śląskich bibliotekarzy. Ankietowani wskazali na zbyt wiele wystąpień, ich długość (sugerowano nie przekraczanie 15 min) oraz brak dyscypliny prelegentów względem zaplanowanego czasu, opuszczanie sali przez uczestników podczas wystąpień mówców, stworzenie paneli dyskusyjnych, rozważenie możliwości przeznaczenia części czasu na spotkania warsztatowe i prace w grupach, ograniczenie wystąpień omawiających dorobek poszczególnych bibliotek na korzyść prezentacji zastosowanych ciekawych pomysłów, rozwiązań i przykładów do naśladowania i uniwersalnego wykorzystania, a także znalezienie czasu na dyskusję i wymianę poglądów.

Ankietowanym zaproponowano rozwinięcie zdania: Wśród wysłuchanych referatów największe wrażenie zrobiły na mnie wypowiedzi na temat… Punkt ten miał posłużyć wyłowieniu tematyki wystąpień prelegentów, która cieszy się największym zainteresowaniem wśród słuchaczy, wskazaniem problematyki, która nas najbardziej dotyczy i porusza. Najczęściej wymieniany temat w tym punkcie to: „Rola współczesnej biblioteki szkolnej

w kształtowaniu kultury czytelniczej i informacyjnej jej użytkowników”. Problematyka omówiona przez panią doktor Małgorzatę Gwaderę tak bardzo dotyczy nas wszystkich, nie tylko jako bibliotekarzy i wychowawców, ale i rodziców i obywateli, że słowa jej znalazły największy oddźwięk wśród zgromadzonych. Były nie tylko najczęściej wymieniane w ankiecie, ale i szeroko dyskutowane w kuluarach forum.

Duże zainteresowanie uczestników przykuły wystąpienia gości zza Olzy oraz wypowiedzi bibliotekarzy na temat praktycznych pomysłów zastosowanych w ich placówkach. Najczęściej wymieniano nowoczesne rozwiązania pracy z czytelnikiem zaproponowane przez biblioteki w Bestwinie, Czechowicach-Dziedzicach oraz Katowicach. Inspiracją do przemyśleń na temat postrzegania czytelnika jako użytkownika przestrzeni wirtualnej stały się wystąpienia mgr Marleny Gęborskiej oraz dr Dagmary Bubel.

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 7/12

Zebranym ogromnie podobał się materiał przygotowany przez mgr Iwonę Szymik. Wystąpienie prezentujące zawód i osobę bibliotekarza z dystansem i dużą dozą poczucia humoru stanowiło swoistą kropkę nad „i” w poważnych rozważań na temat postrzegania miejsca i roli bibliotekarza w społeczeństwie współczesnym.

W ostatnim punkcie ankiety słuchacze forum mieli możliwość zaproponowania ewentualnej tematyki kolejnych spotkań. Zaproponowano między innymi taką problematykę:

- współpraca bibliotek różnego typu – możliwości i zagrożenia, - nowe media – wyszukiwanie wartościowych informacji, - nowoczesne formy pracy z czytelnikiem w różnym wieku, - unijne projekty biblioteczne, - pozyskiwanie środków na działalność i rozwój bibliotek, - praca z seniorami w społeczeństwie informacyjnym, - działalność kulturalna w bibliotekach, - czytelnictwo dzieci i młodzieży, - marketing w bibliotece, - kierunki ewolucji i rozwoju bibliotek, - biblioterapia, - możliwości doskonalenia i samokształcenia bibliotekarzy, - multimedia i edukacja filmowa w bibliotece… Analiza wypowiedzi ankietowanych pozwala wysnuć kilka bardzo ważnych wniosków. Na pierwszy

plan wysuwa się potwierdzenie ogromnej potrzeby organizacji tego typu spotkań. Są one istotne dla naszego środowiska nie tylko ze względów informacyjnych i integracyjnych. Uczestnicy najbardziej cenią sobie możliwość podniesienia samooceny i potwierdzenia własnej wartości i ważności swojej codziennej, żmudnej pracy. Spotkanie rzeszy zainteresowanych wspólnymi problemami, mówiących tym samym językiem i realizujących te same cele jest bezcennym doświadczeniem. Organizując przyszłe zjazdy należy koniecznie wziąć pod uwagę ten aspekt i dać czas oraz możliwość na szerszą dyskusję nie tylko w ramach obrad ale i kuluarów. Lepiej się poznając, możemy sprawniej się porozumiewać i współpracować. Realizować wspólne cele i walczyć o sprawy ważne dla bibliotek, bibliotekarzy i naszych czytelników – tych, dla których i dzięki istnieniu których funkcjonujemy. Gromadząc się corocznie w liczbie około trzystu osób, potwierdzamy wysoką świadomość zawodową, potrzebę samodoskonalenia i podnoszenia poziomu wiedzy i kwalifikacji. Rozmiar zjazdów, poziom merytoryczny i cykliczność spotkań powoli zaczyna zwracać uwagę środowiska społecznego, którego jesteśmy ważnym choć często niedocenianym elementem. Utrzymanie wysokich standardów i doskonalenie form organizacyjnych podczas kolejnych edycji Forum Bibliotekarzy Województwa Śląskiego, wróży dobrze na bibliotekarską przyszłość i daje nadzieję na pozytywne, powolne wprawdzie, jednak permanentne zmiany w postrzeganiu i funkcjonowaniu bibliotek poszczególnych szczebli i typów.

Katarzyna Urbaniec

Literatura i sztuka w Internecie

Materiał przygotowany na podstawie kursu doskonalącego zorganizowanego

przez Bibliotekę Narodową w Warszawie

www.wolnelektury.pl -zbiór lektur szkolnych wraz z opracowaniami i komentarzem, - lektury w domenie publicznej, - najlepsze dostępne wydania i opracowania krytyczne, - gatunki, epoki, motywy i tematy; www.wiki.wolnepodreczniki.pl - zbiór podręczników szkolnych,

- różne przedmioty i wydawnictwa; www.polona.pl - biblioteka cyfrowa udostępniana przez Bibliotekę Narodową, - zawiera: teksty literackie, naukowe, dokumenty historyczne, czasopisma, grafikę fotografie, nuty i mapy, - wybrane kolekcje tematyczne, np. Literatura dla dzieci i młodzieży; Polska Biblioteka Internetowa

Publikacje

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 8/12

www.pbi.edu.pl - elektroniczne wersje dzieł literackich, - tłumaczenia dzieł obcojęzycznych; Wirtualna Biblioteka Literatury Polskiej http://literat.ug.edu.pl - utwory literatury polskiej wolne od praw autorskich w dniu 1.09.1999 r. - chronologiczny przegląd dzieł, - noty biograficzne o autorach; www.staropolska.pl - teksty literackie – średniowiecze, renesans i barok, - epoki podzielone na gatunki literackie; www.europeana.eu - europejskie dziedzictwo kulturowe i naukowe, - meta dane dostarczane z ponad 1000 instytucji z 27 państw członkowskich UE; www.theeuropeanlibrary.org - dostęp do katalogów z 48 bibliotek narodowych Europy, - indeks tematyczny kolekcji, - we wszystkich językach UE; www.wdl.org - biblioteka cyfrowa o zasięgu światowym, - grafika o bardzo dobrej jakości; www.culture.pl - baza wiedzy nt. polskich instytucji kultury, wydarzeń kulturalnych, dzieł sztuki i ich twórców, - dane teleadresowe i ciekawe linki; www.fototeka.org.pl - zasoby fotograficzne Filmoteki Narodowej związane z historią filmu polskiego, - wyszukiwanie wg tytułu filmu, aktora oraz reżysera; www.filpolski.pl - szczegółowe informacje o wszystkich polskich filmach fabularnych, dokumentalnych, serialach i spektaklach Teatru Telewizji z ostatnich stu lat, - biogramy twórców, filmografie i galerie zdjęć, - film w prasie polskiej;

www.wga.hu - malarstwo i rzeźba z okresu od XI do XIX wieku, - bardzo rozbudowane narzędzia przeglądania, - także nagrania dzieł wybitnych kompozytorów muzyki klasycznej; http://artyzm.com - dzieła malarstwa polskiego, - indeks artystów, obrazów, tematów i motywów; www.dziedzictwo.polska.pl - zabytki: fotografie, obrazy, rękopisy, starodruki, pieczęcie, ryciny i mapy, - katalog chronologiczny, typologiczny, tematyczny; www.literatura.polska.pl - zabytki literatury polskiej, - też nowości wydawnicze, recenzje, informacje o czasopismach, nagrodach i festiwalach; Narodowe Archiwum Cyfrowe www.nac.gov.pl - fotografie z dziejów Polski od początku XX wieku do okresu PRL, - audycje z Archiwum Polskiego Radia; www.musopen.com - nagrania muzyczne oraz nuty muzyki klasycznej już w domenie publicznej, - przeszukiwanie wg kompozytora, wykonawcy, instrumentu, epoki i formy muzycznej http://wikiquote.org - cytaty z książek, filmów, przemówień, - przysłowia i slogany, - wyszukiwanie wg profesji cytowanej osoby, narodowości autora, zagadnień tematycznych i gatunków; http://wikisource.org - darmowe do upowszechniania teksty źródłowe, ustawy, traktaty, mowy i manifesty; http://wikibooks.org - wolne podręczniki, kursy językowe i instrukcje przystosowane do druku, - do kształcenia i samokształcenia różnych grup czytelników. Serwis czasopism literackich http://zeszytyliterackie.pl

Przygotowała Bożena Szatan-Fedko

I LO im. M. Kopernika w Bielsku-Białej

Prawo autorskie w szkole

Materiał przygotowany na podstawie cyku artykułów Dariusza Skrzyńskiego zamieszczonych w „Bibliotece w Szkole” 12/2009, 1-6/2010, 1/2011

Skrót informacji:

Publikacje

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 9/12

- Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. nr 90, poz. 631, z późn. zm.) – akt prawny obowiązujący, określa reguły dysponowania własną twórczością oraz korzystania z twórczości cudzej, - uznanie efektu działalności twórczej za utwór nie wymaga żadnych czynności prawnych lub faktycznych, - do przedmiotu materialnego jako nośnika utworu stosuje się ogólne przepisy kodeksu cywilnego, - dozwolony użytek publiczny – polega na ustawowym zezwoleniu na nieodpłatne korzystanie z utworów do realizacji celów – dydaktycznego, informacyjnego, naukowego, kulturalnego, - dozwolony użytek publiczny obejmuje prawo przedruku, cytatu, szczególne uprawnienia szkół, bibliotek i archiwów (należy zawsze podawać autora i źródło), - odpowiedzialność karna i cywilna za naruszenie praw osobistych lub majątkowych, - naruszenie praw osobistych może polegać na rozpowszechnianiu utworu bez podania twórcy, na korzystaniu z utworu w sposób naruszający jego integralność, udostępnieniu utworu wbrew woli twórcy, - naruszenie praw majątkowych może polegać na korzystaniu z utworu bez wynagrodzenia, na przeniesieniu prawa do utworu, kiedy nie jest się jego właścicielem, - szczególne uprawnienia instytucji oświatowych: - w celach dydaktycznych – czyli użytek szkolny - wykorzystywanie cudzego utworu bez potrzeby uzyskania zezwolenia jego autora i bez stosownej opłaty, - dla celów dydaktycznych można korzystać z utworów oryginalnych oraz w tłumaczeniu; instytucje oświatowe mogą tłumaczyć utwór bez zgody autora i bez ponoszenia opłat, - utwór można zwielokrotnić różnymi technikami – zwielokrotnienie może polegać na sporządzeniu kopii papierowych z utworów wydanych w formie papierowej, na digitalizacji, na kopiowaniu wersji cyfrowej na inny nośnik zapisu cyfrowego, na kopiowaniu wersji cyfrowej do formatu drukowanego, - dozwolone jest tworzenie przez nauczycieli prezentacji multimedialnych, które zawierają cudze utwory i wykorzystywanie ich na zajęciach w szkole, - można korzystać tylko z utworów rozpowszechnionych i zwielokrotnić tylko utwory rozpowszechnione (takie, które za zezwoleniem ich autora zostały w jakikolwiek sposób udostępnione publicznie), - korzystać można z każdego rodzaju utworu i zwielokrotnić każdy rodzaj utworu poza programami komputerowymi, - można korzystać z całego utworu, natomiast zwielokrotnić można tylko jego fragment, - można korzystać z programów radiowych i telewizyjnych i je zwielokrotniać we fragmentach, - cały utwór, w tym utwór filmowy, mogą zwielokrotnić lub zlecić jego zwielokrotnienie jedynie biblioteki, archiwa i szkoły, ale tylko i wyłącznie w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów, - nauczyciel kopiując materiały na zajęcia powinien kierować się liczbą uczniów, dla których te materiały są przeznaczone, - wszystkie fragmenty zwielokrotnionego utworu powinny być udostępniane nieodpłatnie, dopuszcza się możliwość ustalenia dobrowolnej składki na ten cel, - posiłkując się materiałami z internetu należy podać autora, stronę www oraz datę wersji tej strony, - należy wykorzystywać utwory w sposób możliwie najmniej uciążliwy dla ich twórców, - ocena, czy dane działanie mieści się w dozwolonym użytku, musi być dokonywana osobno dla każdego konkretnego przypadku i zawsze trzeba pamiętać, że wszelkie wątpliwości należy interpretować na korzyść twórcy, - tzw. przywilej biblioteczny: - czas ochrony - 70 lat od śmierci twórcy utworu, 50 lat od ustalenia artystycznego wykonania powoduje wygaśnięcie prawa majątkowego do utworów, - biblioteki szkolne mogą wykorzystywać cudze utwory bez potrzeby uzyskania zezwolenia ich autorów, - biblioteka może nieodpłatnie udostępniać egzemplarze utworów rozpowszechnionych (opublikowanych) bez uzyskiwania korzyści majątkowych, - sporządzając kopie utworów, użytkownik korzysta z instytucji dozwolonego użytku prywatnego, czyli sporządza kopię dla własnych, osobistych potrzeb; może on, nawet w całości, zwielokrotnić wypożyczoną

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 10/12

książkę; to, czy kopia zostanie sporządzona w pomieszczeniach biblioteki, czy poza nimi, nie ma znaczenia - oznacza to, że działanie w bibliotekach punktów ksero nie może być traktowane jako naruszenie przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, - udostępnianie kopii cyfrowych za pomocą komputerów znajdujących się na terenie dozwolone jest tylko dla celów badawczych lub poznawczych w ramach wewnętrznej sieci komputerowej, nie poprzez internet, - w czasie lekcji nauczyciel może odtwarzać płyty, wyświetlać filmy, wykonywać utwory z nut, powielić fragment opublikowanych książek i wręczyć uczniom, jeśli jest to potrzebne do dydaktyki, - gdy muzyka jest odtwarzana lub wykonywana w szkole podczas akademii, nikt na tym nie zarabia i impreza ma charakter edukacyjny, to opłat nie pobiera się w ramach praw autorskich, - osobiste prawa autorskie trwają bez ograniczeń czasowych i gwarantują one godne korzystanie z twórczości, nienaruszanie integralności utworów i oznaczanie ich imionami i nazwiskami twórców, - dozwolony użytek szkolny, jak również użytek prywatny został w stosunku do programów komputerowych całkowicie wykluczony, - legalne korzystanie z programów komputerowych możliwe jest jedynie w ramach umowy tzw. licencji, która najczęściej ogranicza ilość komputerów, na których można zainstalować oprogramowanie, - można sporządzić tylko jedną kopię zapasową oprogramowania, - charakter odpowiedzialności oraz rodzaj kary za użytkowanie nielegalnego oprogramowania są zależne od konkretnej sytuacji faktycznej, - materiały dostępne w internecie można wykorzystywać na takich samych zasadach jak utwory i przedmioty praw pokrewnych pozyskane z innych źródeł, - każdy (również uczeń i nauczyciel) może korzystać bezpłatnie z zasobów internetu w ramach dozwolonego użytku prywatnego, - nauczyciel w ramach dozwolonego użytku publicznego dla szkół i bibliotek - w ramach obowiązków pracowniczych - może również bezpłatnie wykorzystywać w szkole materiały pozyskane z internetu, - dozwolone jest tworzenie multimedialnych prezentacji, które zawierają cudze utwory i bezpłatne wykorzystywanie ich na zajęciach w szkole, - wizerunek człowieka jest zaliczany do jego dóbr osobistych i podlega ochronie; naruszeniem wizerunku jest jego rozpowszechnianie, - swoboda fotografowania nie jest pełna, - biblioteki mogą udostępniać oryginalne egzemplarze filmów, nie muszą posiadać filmów z licencją na wypożyczanie, - zwielokrotniony egzemplarz filmu nie może być wypożyczany obok istniejącego dotąd egzemplarza, tylko zamiast niego - nie może być w ten sposób zwiększona liczba egzemplarzy.

Przygotowała: Bożena Szatan-Fedko I LO im. M. Kopernika w Bielsku-Białej

Kilka przemyśleń dotyczących roli biblioteki szkolnej we współczesnej szkole

na podstawie doświadczeń i obserwacji

Biblioteka szkolna od zawsze, czyli od zarania powstawania różnego rodzaju szkół, była pracownią nierozerwalnie związaną ze szkołą, była i jest pracownią interdyscyplinarną, skupiającą w sobie wszystkie przedmioty i dziedziny wiedzy, z którymi ma kontakt uczeń, nauczyciel i każdy pracownik szkoły. Biblioteka szkolna jest nie tylko dostarczycielką materiałów dostępnych obecnie w różnych formach (tradycyjnej – książki, czasopisma oraz elektronicznej – płyty, kasety, dostęp do baz danych Internetu), ale również, a może przede wszystkim jest miejscem pracy umysłowej uczniów, pełni rolę wychowawczą i kulturalną. W bibliotece szkolnej skupia się życie umysłowe szkoły, to w niej zgromadzone są zbiory, z których korzystają wszyscy związani ze szkołą. To w niej uczeń i nauczyciel znajduje miejsce do samodzielnej pracy umysłowej wspieranej zbiorami bibliotecznymi, każdy znajdzie miejsce do rozwijania zainteresowań i pasji poznawczych, znajdzie miejsce wytchnienia po zgiełku i wrzawie szkolnej.

Publikacje

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 11/12

Biblioteka szkolna podsuwa sposoby rozwiązywania wielu trudnych problemów i sytuacji, służy pomocą wiedzową, a często i psychologiczną. Współczesna biblioteka szkolna jest najbliższa uczniowi, dostępna przed, w trakcie i po zajęciach lekcyjnych, pełni rolę opiekuńczą dla uczniów dojeżdżających lub oczekujących na zajęcia lekcyjne i dodatkowe. Biblioteka szkolna to także miejsce, w którym uczeń może przedstawić swoje problemy i liczyć na pomoc w ich rozwiązaniu. Biblioteka szkolna jest uczniowi najbliższa ze względu na swe usytuowanie w szkole i powszechną dostępność dla społeczności szkolnej. Nie można skazywać ucznia na dodatkowe wyprawy po podstawowe lektury lub podręczniki do bibliotek w miejscu zamieszkania. Biblioteka szkolna ze względu na swą rolę i zadania jest specyficzną, integralną komórką we współczesnej szkole. Biblioteki publiczne mają inne cele i zadania, nie przejmą one wszystkich zadań biblioteki szkolnej. W bibliotece szkolnej uczeń nie jest anonimowy, lecz dobrze znany nauczycielowi bibliotekarzowi, jest pod jego opieką, jest otoczony uwagą nauczyciela. Nauczyciele bibliotekarze posiadają wykształcenie pedagogiczne umożliwiające działania dydaktyczno- wychowawcze, znają specyfikę pracy w szkole. Tego nie da się przenieść na grunt bibliotek publicznych. Biblioteka szkolna zapewnia realizację zamierzeń edukacyjnych i wychowawczych szkoły. To do biblioteki szkolnej kieruje swe pierwsze kroki uczeń potrzebujący lektury, opracowania, czasopisma, a często i podstawowego podręcznika. Tego nie wolno lekceważyć. Trzeba utrwalać nawyk sięgania po książkę już od najwcześniejszych lat nauki szkolnej. Brak biblioteki w szkole może skutkować odsunięciem się dzieci i młodzieży od książki. Młodemu człowiekowi trzeba ułatwiać kontakt z książką, ułatwiać dotarcie do książki, a taką rolę pełni biblioteka szkolna. Istnieje więc potrzeba, a nawet konieczność jasnego określenia pozycji biblioteki szkolnej, sprecyzowania niezbędnych zasad jej organizacji i funkcjonowania, a przede wszystkim podstawy prawnej istnienia tej komórki w każdej szkole.

Bożena Szatan-Fedko I LO im. Mikołaja Kopernika w Bielsku-Białej

Laureaci konkursów:

„Bajarz Roku” X 2010

Laureaci kategorii szkół gimnazjalnych:

I - Piotr Janusz z Gim. nr 9 (fot.1)

II - Martyna Małysiak Gim. ZCBM

II - Gracjan Skobelski Gim. nr 9 (fot.2)

III - Magdalena Kania Gim. ZCBM

III - Arkadiusz Bargiel Gim nr 4

Wyróżniony: Filip Peringer Gim nr 16

Laureaci kategorii szkół podstawowych:

I -Jadwiga Walkiewicz z SP nr 29

II - Anna Kubas z SP nr 37

II- Łukasz Potrawiak SP nr 29

III - Weronika Kwaśny z SP nr 29

III - Marta Woźniak z SP nr 36

Wyróżnieni: Julia Urbanek z SP nr 33, Kajetan Dyczek z SP nr 13, Sandra Stojańska z SP nr 36

Laureaci kategorii szkół ponadgimnazjalnych:

I - Agnieszka Płoskonka z IV LO

II - Karolina Salewska z LO KTK

III - Marlena Kóźka z VI LO

KONKURSY

CZERWIEC 2011 NR 1/2011

Str. 12/12

Wyniki konkursu na prezentację multimedialną pt. "Julian Tuwim i jego wiersze"

• w kategorii szkół podstawowych (7 prac)

I miejsce – Magdalena Ciba, SP nr 3 Bielsko-Biała

wyróżnienie – Natalia Hankus, SP nr 26 Kozy

• w kategorii gimnazjów (3 prace)

I miejsce – Szymon Frączkiewicz, Gimnazjum Kozy

• w kategorii szkół średnich (5 prac)

I miejsce – Jakub Cieślik, Czechowice-Dziedzice

wyróżnienie - Krzysztof Giertler, Czechowice-Dziedzice

Wszystkim Członkom i Sympatykom Oddziału serdecznie dziękujemy

za współpracę i życzymy udanego wypoczynku!

Rada Oddziału

ODWIEDŹ NAS W INTERNECIE www.bielsko.tnbsp.pl

KONTAKT Z ODDZIAŁEM BIELSKIM TNBSP

e-mail: botnbsp@wp.pl

Jeżeli masz jakieś pytania odnośnie naszych działań, terminów spotkań, naszej działalności – PYTAJ!

Jeżeli robisz coś ciekawego, masz interesujące pomysły, napisz o tym i wyślij nam swój tekst. Być może wydrukujemy go w naszym Biuletynie!

CZEKAMY NA KONTAKT i zapraszamy do współpracy!

Zarząd Oddziału TNBSP w Bielsku-Białej

Skład, oprac. i korekta

E.Gucwa SP 29 B-B

TNBSP - RADA GŁÓWNA

Szkoła Podstawowa Nr 211

ul. Nowy Świat 21 A

00 - 029 WARSZAWA

Tel./fax: (0-22) 826-47-85 e-mail:

TNBSP@acn.waw.pl

Już wkrótce wakacje…