De psychometrische eigenschappen van de HKT-R

Michelle Willems

Symposium HKT-R: introductie van een gereviseerd instrument voor risicotaxatie en behandelevaluatie

Donderdag 13 juni 2013, Conferentiecentrum GGzE Eindhoven

Inleiding

• Risicotaxatie neemt een zeer belangrijke plaats in binnen de forensische psychiatrie

• Vormt de basis voor beslissingen rondom toekennen verlof en ontslag 1. Ongestructureerde klinische risicotaxatie (‘klinische blik’) 2. Actuariële risicotaxatie 3. Gestructureerde klinische risicotaxatie • Gestandaardiseerde set risicofactoren • Deskundige interpreteert, combineert, weegt de items om tot een gestructureerd klinisch eindoordeel te komen: laag/matig/hoog HKT-30 (CIFP, 2000) • 30 items: 11 Historische, 13 Klinische en 6 Toekomstitems • Gescoord op een 5-puntsschaal van 0 – 4. • Eindoordeel: laag/matig/hoog risico

2

De HKT-30

Historisch Klinisch Toekomst

H01 Justitiële voorgeschiedenis K01 Probleeminzicht T01 Overeenstemming voorwaard.

H02 Schending van voorwaarden K02 Psychotische symptomen T02 Materiële indicatoren

H03 Gedragsproblemen voor 12de K03 Middelengebruik T03 Dagbesteding

H04 Slachtoffer van geweld jeugd K04 Impulsiviteit T04 Vaardigheden

H05 Hulpverleningsgeschiedenis K05 Empathie T05 Sociale steun en netwerk

H06 Arbeidsverleden K06 Vijandigheid T06 Stresserende omstandigheden

H07 Middelengebruik K07 Sociale en relat. vaardigheden

H08 Psychotische stoornissen K08 Zelfredzaamheid

H09 Persoonlijkheidsstoornissen K09 Acculturatieproblematiek

H10 Psychopathie K10 Attitude t.o.v. behandeling

H11 Seksuele deviantie K11 Verantwoordelijkheid delict

K12 Seksuele preoccupatie

K13 Copingvaardigheden

3

Onderzoek psychometrie HKT-30 I

Interne consistentie

• Historische domein: twijfelachtig • Klinische domein: goed • Toekomstige domein: goed tot uitstekend

Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid

• Historische domein: uitstekend • Klinische domein: goed tot uitstekend • Toekomstige domein: goed tot uitstekend • Totaalscore: uitstekend • Gestructureerd klinisch eindoordeel: goed

4

Onderzoek psychometrie HKT-30 II

Predictieve validiteit • Drie domeinen en HKT-30 totaalscore waren over het algemeen matige tot

redelijke voorpellers (AUC’s in .60 en .70) voor algemene en gewelddadige recidive

• Gestructureerd klinisch eindoordeel bleek in de meeste studies een redelijke voorspeller (AUC’s in .70)

• Predictieve validiteit iets beter voor ernstige of gewelddadige recidive dan voor minder ernstige of algemene recidive

• HKT-30 bleek minder geschikt voor het voorspellen van recidive in zedendelinquenten

5

Sinds 2005: Revisie HKT-30

Werkgroep HKT-revisieproject • Dr. Marinus Spreen (FPC dr. S. van Mesdag) • Drs. Paul Ter Horst (FPC De Woenselse Poort) • Drs. Bernadette Lutjenhuis (FPC Hoeve Boschoord) • Drs. Farid Chakhssi (FPC De Rooyse Wissel) • Dr. Sylvia Lammers (FPC Oldenkotte) • Dr. Eddy Brand (DJI). Met latere medewerking van • Prof. Dr. Stefan Bogaerts (FPC De Kijvelanden) • Drs. Michelle Willems (Universiteit van Tilburg)

Doel van de revisie 1. Verbeteren van de bruikbaarheid van de HKT voor de klinische praktijk - Richtlijnen voor risicomanagement - Bruikbaarheid voor behandelevaluatie 2. Verbeteren van de predictieve validiteit

HKT-R

6

De HKT-R

Historisch Klinisch Toekomst

H01 Justitiële voorgeschiedenis K01 Probleeminzicht T01 Overeenstemming afspraken

H02 Schending van voorwaarden K02 Psychotische symptomen T02 Wonen

H03 Leeftijd eerste veroordeling* K03 Verslaving T03 Financiën

H04 Type slachtoffer* K04 Impulsiviteit T04 Werk

H05 Netwerk invloeden* K05 Antisociaal gedrag T05 Vrije tijd

H06 Gedragsproblemen voor 12de K06 Vijandigheid T06 Sociaal netwerk

H07 Slachtoffer van geweld jeugd K07 Sociale vaardigheden T07 Risico op destabilisatie

H08 Hulpverleningsgeschiedenis K08 Zelfredzaamheid

H09 Arbeidsverleden K09 Meewerken behandeling

H10 Verslavingsverleden K10 Verantwoordelijkheid delict

H11 Instabiliteit m.b.t. wonen* K11 Copingvaardigheden

H12 Instabiliteit m.b.t. financiën* K12 Schending van voorwaarden*

K13 Arbeidsvaardigheden*

K14 Beïnvloeding netwerkleden* 7

Belangrijkste verschillen HKT-30 en HKT-R

1. Sommige items zijn niet langer aanwezig in de HKT-R Bijv. items die refereren aan specifieke psychopathologie (Psychotische stoornissen,

Persoonlijkheidsstoornissen, Psychopathie en Seksuele deviantie) zijn verwijderd uit Historische domein • rationale: niet statisch maar dynamisch, representatie in Klinische domein

2. Enkele nieuwe items zijn toegevoegd aan de HKT-R Bron: ander onderzoek, andere instrumenten (HCR-20, PCL-R), klinische praktijk

3. Sommige items zijn opgesplitst voor krijgen van meer genuanceerd beeld Materiële indicatoren is opgesplitst in Wonen en Financiën. Dagbesteding is opgesplitst in Werk en Vrije tijd.

4. De benaming/inhoud/operationalisatie van enkele items is aangepast Voorbeeld: Naam K05 Empathie is veranderd in K05 Antisociaal gedrag

5. Wijzigingen m.b.t. het gestructureerd klinisch eindoordeel • Verandering van 3- naar 5-puntsschaal: laag, laag-matig, matig, matig-hoog, hoog • Risicotabel: Op basis van de HKT-R totaalscore wordt een suggestie gegeven voor

het gestructureerd klinisch eindoordeel. De clinicus is echter vrij om hier op basis van argumenten vanaf te wijken.

8

Doel van deze presentatie

Bespreken eerste onderzoeksresultaten validatie HKT-R 1. Interne consistentie

2. Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid

3. Predictieve validiteit

- In de totale groep patiënten - Op itemniveau - Survivalanalyse - Verband tussen DSM-IV diagnoses en recidive - Predictieve validiteit in patiënten met verschillende diagnoses

9

Methode

Steekproef • Alle 347 patiënten die tussen 2004 en 2008 zijn ontslagen uit alle 13 Nederlandse TBS-klinieken uniek landelijk cohort! Procedure • De HKT-R werd retrospectief vastgesteld aan de

hand van dossierinformatie. Beoordelaars bestonden uit 20 masterstudenten Psychologie die een uitgebreide training hadden gevolgd.

• T.b.v. de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid

werden uit elk ontslagjaar 12 dossiers random geselecteerd (totaal 60 dossiers) die dubbel werden gescoord door paren van twee onafhankelijke beoordelaars.

10

Procedure

11

Longitudinaal design

• De Klinische items werden voor iedere patiënt vijf maal gescoord aan de hand

van informatie over vijf belangrijke ‘mijlpalen’ die zich voordoen over de loop van de TBS-behandeling:

1. PJ Periode waarin de pro Justitita-rapportages werden afgenomen 2. IN Eerste jaar van de TBS-behandeling 3. OV Jaar voorafgaand aan de eerste toegekende aanvraag tot onbegeleid

verlof 4. PV Jaar voorafgaand aan de eerste toegekende aanvraag tot proefverlof 5. OO Laatste jaar van de TBS-behandeling (voor onvoorwaardelijk ontslag).

• De strafdossiers werden eerst gesorteerd in bovenstaande tijdvakken en

vervolgens door een andere persoon gescoord.

12

Recidive

• Voorjaar 2012 werden officiële recidivegegevens opgevraagd bij het WODC • In de database die werd aangeleverd, waren de patiënten gevolgd t/m 11

juli 2011 • Op basis van deze informatie werden twee uitkomstmaten van recidive

geconstrueerd: 1. Algemene recidive veroordelingen voor ieder nieuw delict dat strafbaar

is binnen het Nederlandse strafrecht 2. Gewelddadige recidive veroordelingen voor ieder nieuw delict waarbij

sprake is van het gebruik van geweld jegens een ander persoon (of hiermee gedreigd wordt). Voorbeelden: diefstal met geweld, verkrachting*, mishandeling, doodslag

• Let op: definities zijn hiërarchisch gewelddadige recidive vormt een meer restrictieve subgroep binnen de bredere categorie van algemene recidive

13

n % M SD Range

Geslacht Man Vrouw

317

30

91.4

8.6

Geboorteland Nederland Suriname Nederlandse Antillen Overig

265

31 19 32

76.4

8.9 5.5 9.2

Leeftijd eerste delict 21.02 8.38 5.10-59.06

Leeftijd indexdelict 29.03 8.82 16.32-64.81

Type indexdelict Doodslag Moord Zedendelicten Brandstichting Diefstal met geweld Zwaar geweld Overige gewelddadige delicten

109

60 51 41 41 26 19

31.4 17.3 14.7 11.8 11.8

7.5 5.5

Beschrijving onderzoeksgroep I

14

n % M SD Range

Delicthistorie First offender Recidivist

58

289

16.7 83.3

Leeftijd oplegging TBS 30.31 8.85 16.85-65.38

Type maatregel Combinatievonnis Enkel TBS

277

70

79.8 20.2

Leeftijd opname TBS-kliniek 32.12 8.84 17.39-65.95

DSM-IV diagnoses Persoonlijkheidsstoornis NAO Aan middelen gebonden stoornis Cluster B persoonlijkheidsstoornis Schizofrenie/psychotische stoornis

178 119

96 75

51.3 34.3 27.7 21.6

Totaal IQ 98.20 15.62 52-139

Beschrijving onderzoeksgroep II

15

n % M SD Range

Duur tot aanvraag onbegeleid verlof 2.92 2.13 0.16-23.61

Duur tot aanvraag proefverlof 5.92 2.79 0.80-24.39

Totale behandelduur 8.22 3.25 2.63-27.68

Leeftijd ontslag 40.33 9.18 24.76-70.95

Vervolgsituatie na ontslag Zelfstandig Begeleid wonen Algemene psychiatrie Instelling voor verstandelijk beperkten Verpleegtehuis

245

75 16

8 3

70.6 21.6

4.6 2.3 0.9

Beschrijving onderzoeksgroep III

16

Samenvatting resultaten I

• De interne consistentie van de domeinen van de HKT-R is goed te noemen

• De interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van het Historische en Klinische domein en van de HKT-R totaalscore is over het algemeen goed tot zeer goed; die van het Toekomstige domein en het gestructureerd klinisch eindoordeel is redelijk

• De predictieve validiteit van het Historische domein en de HKT-R totaalscore is redelijk. De predictieve validiteit van het Klinische en Toekomstige domein is matig.

• Er zijn 8 statische en 8 dynamische risicofactoren te onderscheiden die extra belangrijk blijken te zijn voor het voorspellen van recidive

17

Samenvatting resultaten II

• Survivalanalyses lieten zien dat, gecontroleerd voor individuele verschillen in time at risk, op basis van de HKT-R totaalscore en het klinisch gestructureerd eindoordeel significante verschillen werden gevonden in recidive, waarbij patiënten met een hoger risico eerder en vaker recidiveerden

• Een diagnose van middelenmisbruik bleek samen te hangen met een bijna 2 keer zo hoge kans op gewelddadige recidive, terwijl een diagnose schizofrenie/psychose geassocieerd bleek te zijn met een ruim 2 keer zo lage kans op algemene recidive. Echter: HKT-R totaalscore ≥ 50 OR van 6!

• De HKT-R bleek goed bruikbaar te zijn voor het voorspellen van recidive in patiënten met de meest voorkomende klinische diagnoses.

18

Retrospectief design (echter noodzakelijk) HKT-R vastgesteld a.d.h.v. dossierinformatie Beoordelaars masterstudenten Psychologie zonder eerdere ervaring in het uitvoeren van risicotaxaties. Echter wel intensieve training Studies zijn uitgevoerd op dezelfde sample replicatie in andere samples noodzakelijk

Relatief grote steekproef (N = 347) Inclusie van alle patiënten die tussen 2004 en 2008 zijn ontslagen uit alle Nederlandse klinieken uniek landelijk cohort! Relatief lange follow-up duur (M = 5.21 jaar) Gebruik gemaakt van officiële recidivegegevens WODC Longitudinaal design

Beperkingen en sterke punten

19

Plannen voor toekomstig onderzoek

• Hoe ontwikkelt het recidiverisico zich over de loop van de TBS-behandeling?

• Zijn er subgroepen patiënten te onderscheiden die minder lijken te profiteren van de behandeling?

• En: hoe verhoudt de ontwikkeling van het recidiverisico over tijd zich tot feitelijke recidive?

20

Tot slot

School of Social and Behavioral Sciences

Bedankt voor uw aandacht!

Vragen?

Voor meer informatie: M.Willems@uvt.nl

21