De studiis Guelferbytanis librorum Bohemicorum investigandorum causa susceptis

Institute for Classical Studies, part of the Institute for Philosophy, Czech Academyof Sciences in Prague

De studiis Guelferbytanis librorum Bohemicorum investigandorum causa susceptisAuthor(s): Jan MartínekSource: Listy filologické / Folia philologica, Roč. 113, Čís. 3 (1990), pp. 238-250Published by: Institute for Classical Studies, part of the Institute for Philosophy, Czech Academy ofSciences in PragueStable URL: http://www.jstor.org/stable/23465722 .

Accessed: 15/06/2014 21:00

Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at .http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp

.JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range ofcontent in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new formsof scholarship. For more information about JSTOR, please contact [email protected].

.

Institute for Classical Studies, part of the Institute for Philosophy, Czech Academy of Sciences in Prague iscollaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Listy filologické / Folia philologica.

http://www.jstor.org

This content downloaded from 195.34.79.253 on Sun, 15 Jun 2014 21:00:55 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

http://www.jstor.org/action/showPublisher?publisherCode=icsipcasp

http://www.jstor.org/action/showPublisher?publisherCode=icsipcasp

http://www.jstor.org/stable/23465722?origin=JSTOR-pdf

http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp


ZPRÁVY

De studiis Guelferbytanis librorum Bohemicorum investigandorum causa susceptis

Bohemica Guelferbytana annis 1988 et 1990 in voluminibus 111. et 113. huius ephe meridis carptim tantum breviterque perstrinxi plura me in lucem tempore procedente

prolaturum esse pollicitus. Inscribitur editarum commentationum prior „Die neulatei

nischen Bohemica in Munchen und Wolfenbiittel." In huius etiam opusculi, quod nunc lectoribus propono, inscriptione Monacum nominari potuit, quia catalogo Bibliothecae Bavarorum publicae, ut mox apparebit, plurima debeo. Neque tamen Bavariae caput adire statui per epistulas et imagines luce expressas monumenta ex catalogo cognita examinaturus.

Cum vere et aestate anni 1989 Guelferbyti' degerem, eos ante omnia libros excutere

mihi proposui, quorum solos titulos anno superiore memoraveram (LF 111, 1988, p. 164). Neque exilis messis erat. Remotis itaque ambagibus lectorem in médias res ducere non gravabor. Hoc tamen eum monitum esse velim, scribendi rationem ab

auctoribus humanioris aevi usurpatam, prout consuetudo et instituta Enchiridii renatae

poesis 1-5,1966-82 facere iubent, servari. Quod ea mente significo, ne quis me exempla afferentem delitiae, celo, relligionis, Ulyxes, alia eius modi scribere miretur.

Opusculi, quo Fradelius ordinum Hungariae legatos Posonii anno 1618 praesentes salutavit, inscriptio in superiore huius ephemeridis fasciculo legitur.2 Inquietae res

Hungariae ineunte 17. saeculo erant. Seditione Stephani Boczkay sedata oppidorum

cives, qui non omnes eiusdem sermonis religionisque erant, inter se decertabant,

Hungaria superior Turcarum incursionibus exposita studiisque civilibus distracta

dissensionum poenas dabat. Ad has discordias, quae ipsae per se satis periculosae erant, rerum novarum desiderium accedebat. Tulit quidem M. Iohannes Iessenius, Bohe

morum ab Austriaca domo abalienatorum legatus, medio mense Iunio Posonii a pala tino repulsam,3 quae tamen Hungarorum erga Austriacam gentem fides immobilis non

erat, cum Gabriel Bethlen Hungaria superiore dicioni suae subiecta Posonium mense

Octobri profectus animos procerum temptaret. Summum Hungariae concilium versibus sublimibus et fiduciae plenis alloquitur

Fradelius. Neque tamen cetera huic carmini eredita tam laeta sunt. Periculi a Turcarum

imprimis exercitu imminentis poeta memor esse videtur. Bellorum quoque intesti

norum recordatio tristitia ipsum afficit: Proh dolor, internum nuper spectacula bellům

quae dedit, haud ullo tempore visa prius,

quum gnatus patrem perìmebat, amicus amicum:

Marte quid heu tali tristius esse queat?

Malorum itaque augurium praevalet:

Mittere quum plausus nequeam, solatia mitto ...

Neque tamen omni spe destituitur poeta primores regni fortes et strenuos intuens:

Vos solvete, gravi mihi maiestate verendi

primores, regitis qui fora, tempia, scholas.

Salve et, vulgus iners, et, qui superestis, amici,

salve, delitiae patria tota meae.

Tu ne cede malisf multos queis pressa per annos,

fortis in adversis fidere disce deo.

Montani sive metallici oppidi alumnum facile cognoscas, quippe qui hanc de regno fiduciam concipiat:

Rursus et argenti et flavi ramenta metalli

ostendet venis, tu modo fide, novis.

Anni tempus hoc disticho expressům esse videtur:

Peccatum satis est: donis mediocriter uti

iam tandem Cereri s tempus et hora iubent.

238



ZPRÁVY

Quod si ita est, opusculi conscriptionem non longe a legatione Iessenii distare censeam. Neque theologi Hungarici, cum componeretur a Fradelio libellus, illaudati abierunt (fol. A 3r) neque oppidum, in quo lucem aspexit poeta:

Al tu, Schemnicium, dulcissima patria, lege et magnis praestas clara potensque sophis.

Adiunctae sunt duae elegiae, quarum prior anno ante opusculum impressum Fradelio

reduci a Georgio Remo Noribergae fortasse dicata est. Quod Carmen sic inscribitur: Musae Pragensis adventorium pro felici reditu ex Gali, Britan., Belg., Germ. etc. M.

Fradelii, amici integerrimi. MI reDls aLter VLyXes (— 1617). Alterum etiam opusculum paucis tantum verbis in superiore commentatione (LF

111, 1988, p. 164) perstrictum ad turbolentissima tempora Bohemiae calamitati iam proximae pertinet. Est autem titulus hoc exemplo: Friderici Husani alias Kayn dicti

Vinaria-Thuringi princeps bonus sive Carmen panegyricum, in quo praecipuae boni prin

cipis virtutesper umbram quasi delineantur, in honorem serenissimi acpotentissimiprin

cipis ... Friderici /., Bohemiae regis, comitis Palatini ad Rhenum et imperii electoris etc., submissae gratulationis ergo recitatum Pragae in collegio Carolino sive Maiori 6. Id.

lanuar. anno 1620. Typis Pauli Sessii, typographi academici 614 ff; 28.2 Polit./42). Optima quaeque exspectans poeta inscius tamen adversa regis fata vaticinatur: Nam

qui tolluntur in altumj/dein lapsu graviore ruunt (B 3v). Aliter, quam auctor voluit, hi

quoque versus sonant:

Non etenim satis est papae olim sanguine multo

Germanos Boiosque simul pinguescere campos: scilicet inter se rursum concurrere in armis

Hispanas Boemasque acies his vidimus oris.

Sunt enim his versibus primi libri Georgicons verba inclusa, quae quamvis a poeta Caesarum domui deditissimo et Octaviani victoriis laetante scripta sint, in mentibus tamen lectorum a miserabili liberae rei publicae casu, qui erat optimo cuique civium Romanorum luctuosissimus, separari nullo modo possunt. Est enim in re publica cuiusvis formae origo cum alterius formae interitu semper coniuncta. Quocirca ab

Husano etiam usurpata Vergilii verba sic a legentibus interdum accipi possunt, ut malum rerum Bohemicarum finem libertatisque iacturam - contrarium eventum cupiente Husano - ominata esse videantur.

A libellis 17. saeculi, quorum brevissima mentio iam pridem facta est, ad nova et

ignota opera alphabeti serie enumeranda transgressi opusculum memoriae Laurentii

Circleri Aurimontani Silesii olim consecratum nuncque iteratis curis aliqua ex parte editum oculis lectorum proponimus: Exequiae parentatione versuum epicediorum et

epitaphiorum viro clariss. atque integerrimo dn. Laurentio Circlero Goldbergensi Silesio6 factae ab amicis, quorum suis singulorum versibus nomina sunt adscripta. Servestae excudebat Johannes Schleer anno 1600 (6 ff; 202.64 Quod/4). A lv: lnclyto et

generoso domino dn. Carolo baroni a Zerotin, dn. in Namest, Rossitz etc., literatorum

Maecenati Gregorius Bersmanus Annaeberg.1 in significationem studii singularis et obser

vantiae has exequias nuncupat dicatque. A 2r: Memoriae... Laurentii Circleri, pietate constanti doctrinaeque et humanitatis laude, virtute atque integritate praestantis,8. ..

Gregorius Bersmanus:

Ergo tot errorum metam finemque laboris

mors tandem Nemetum9 fixit in urbe tibi,

quae cunctis foris"' atque domi stai terminus aevi,

ac suprema tibi noxque diesque fuit arce Tribocorumn veteri, Circi ere, reverso,

quo Zerotiniaden12 tunc comitatus eras13

239



ZPRÁVY

ingenii et morům propter commercia missum,

quorum hic flos quondam noster alumnus erat.

Te Goldberga satum dědit has in luminis oras

Pieridum illustri nobilitata domo,14

Friderici hoc quae iactat opus meritumque secundi,

qui procerum nulli laude secundus erat,

quam rexit tenerne Automedon Tiphysque15 iuventae

Fridlandus,'b genii cultor et ipse tui,

cuius tuque scholae tenuisti frena magister haud ulto studii sedulitate minor,

donec te virtute sui non degener ortus

ac patrium geminans per sua facta decus

iussit obire rudis retinacla Georgius aevi,

quae ludi regeres gymnasiarcha novi,

quem patriae fundarat amans imitamine patris,

qua Brigae muros Oderà mordet aqua . . .

Damnat poeta commotos discordiarum in interpretanda religione fìuctus, qui Circ

lerum exsulis vitam tolerare coegerunt:17 Adde his dissidio18 et rixas rabiemque docentům,

qui celo miscent ambitione j,return. Huius consorti coetus Christumque professo,

verum hominem, verum de genitore deum,

iactato variis tibi sors adversa procellis non urbis certae, non dedit usque foci,

non stabilis stabuli, Laureati, praebuit usum

aut ius perpetui mancipiumque laris,

dum modo Czechiadum, modo te fratrum hospita tellus

Marcomana fovet, mox alia atque alia.

Excipit hospitio Phoenicem terra baronům,

queis operae navas consiliique fidem,

quorum te comitem quoque relligionis asylům

Aonidumque aedes nostra Sarepta19 capii.. .

Singula quid referam ? Te Waldenstena20 iuventae

doctorem laudai stirps generosa suae.

Te baro, te iactat Michael Slavato" magistrům, Leucoreae rector nobilis ille scholae,

ut tacitum nostrae te, Venceslae, relinquam22

Zastriselle23 scholae gymnasiique decus.

Te Moravorum fama et spes altera gentis ac Zerotiniacae gloria summa domus

Carolus24 Hesperiae populis Gallisque Britannisque ac Phoebi gemino notus in orbe mari,

Palladis exemplo dum Musis atque Gradivo,

inclyta militiae pars utriusque, meret,

morum, quos doctor fecisti, praemia solvens

hospitio emeritum fovit et aere senem.

O rarum pietatis opus dignumque perenni laude Maroneae carminibusque tubae!

Talis in Aemonium quondam laudata magistrům Aeacidae25 pietas sedulitasque fuit,

quali in te princeps et dux utriusque Celebris

nomine avi columen Slesiadumque soli

240



ZPRÁVY

annorum saturae praebens alimenta senectae

adsciscens aulae te comitemque suae.. ,26

Sequuntur aliorum carmina, quorum ultimus Georgius Petrus Bersmanus ingenii et

studiorum suorum fautori praecipuo epitaphium scripsit.

Erat mos Venceslai Clementis,27ut eadem carmina aut integra aut leviter tantum

mutata diversis amicis dicaret atque adeo eosdem libros multis typographis impri mendos traderet, neque quicquam difficilius est, quam operum ipsius progressum et

incrementa intellegere et assequi. Ea itaque, quae in bibliotheca Guelferbytana notavi, diligenter cum aliis Clementis operibus comparanda erunt, cuius studii molestias ipse toleraturus lectoris patientia non abutar, sed summa tantum fastigia rerum paucissimis

verbis absolvam. Rosa, veris adultioris fllia saepius Venceslai Clementis carminibus laudabatur. Opusculum anno 1625 editum, quod Guelferbyti in manus meas pervenit (Gn 2088), nova quaedam exhibet carminibus etiam aliquot amicorum auctum. Qui a Iohanne Czernoviczio Bohémo et M. Iohanne Nendorff, scholae Goslariensium moderatore, in honorem Venceslai Clementis scripti sunt versus, ignoti adhuc fuisse

videntur.

Sed de his hactenus; Silesiaca rursus tractanda instant, ea tamen Helveticis permixta:

Laurea Apollinea, quam amplissimus medicorum senatus in inclyta Basileensium

academia designatore... Ioanne Nicolao Stupáno ... conferebat dn. Lucae G ili er o

Oppaviensi Silesio2S A. D. 1604, die XXIV. lul., celebrata amicis et votivis gratulationibus. Basileae typis Conradi Waldkirchii (Wa 5880/51). Carminibus haec nomina adscripta sunt interdum etiam verbis salutem nuntiantibus aucta: Iaroslaus Smirziczki l. baro

a Smirziz; in gratiam Lucae Gilleri, cognati sui,... felicitatem ei... precans Amandus

Polanus a Polansdorff; Iacobus Zwingerus, Med. D.; Augustinus Daniel, Med. D.; Caspar

Dornavius; M. Caspar Conradus Vratisl., P. L. Caes.; Fridericus Pierius; Ioannes Boch

mann B.; Georgius Lemka P(olonus).

Poetarum, qui in Enchiridio nominantur, carminibus hoc etiam volumen ornátům est: In crapulampro sobrietate seu votum Posthi-Melissaeum de vitanda etfugienda ebrie

tate redintegratum, auctum et ex diversis authoribus decem epigrammatum centuriis cele

bratum a Sebastiano Hornmoldo Tubing.... 1619. Basileae typis Ioan. Iacobi Genathii, acad. typographi. Videatur in primis poema Elisabethae Ioannae Westoniae in p. 80 De ebrietate - ex iussu matris inscriptum, cuius 26. distichon, quod est proximum

ultimo, totum sic colligit atque complectitur argumentům:

Haec facit ebrietas. Homines resipiscite tandem

vinaque vos modice non nisi sumpta iuvent.

Aliud Westoniae carmen in p. 130 inveni. Simonis quoque Fagelli (174), Davidis Criniti (242), Martini Racocii (330) poemata in libro leguntur.

A carminibus diversae originis in uno volumine collectis ad Moravica libro Lipsiae edito mandata iam procedere licebit: Nuptiali sacro viri doctrina et virtute praestantis

simi M. Nicolai Li s c a e, I. V. candidati.... et lectissimae matronae Elisabethae Helle

borniae, viri quondam ornatiss. M. Coelestini Goricii, LL candidati, p. m. relictae viduae, cum matrimonio ... iungerentur Lipsiae die 12. Novemb. 1604, dicati versus... Lipsiae

Michael Lantzenberger excudebat (8 ff; 202.64 Quod.). Erat Liscae patria Olomucium,29 inter salutantes etiam Moravi nominantur; sunt

Laurentius Rôber et Guilielmus Lerschmacher, qui fidem domi oppressam questus novo marito ad Germanos profecto liberum religionis arbitrium gratulate:

Non aliis nostris adeo licet esse beatis

civibus et iunctis sanguine, amore, fide, sese euangelico cupiant ni abiungere coetu

erroresque, minax Roma, probare tuos.

241



ZPRÁVY

Qui Liscae discipuli quondam fuerunt, accepta ab eo beneficia recordantur, ut Wilh.

(h.e. Guilielmus) Schmugk, qui Liscam sinuosa volumina iuris sibi reclusisse fatetur. Non est, cur Schosseri librum praetereamus multa cognitione digna sub hoc titulo

continentem: Iohannis Schosseri30 Aemiliani poematum pars tertia continens duos

libros, quorum alter heroicorum carminum est, alter adoptivus. Francofordiae ad Viadrum

excudebat lohannes Eichorn sumptibus auctoris. Praefatus est auctor a.d. IV. Kal.

Octobris anno 1575 Ioachimum ab Alvenschleven in Erxleven sic compellans: Taceo

eloquentiam, qua praestas non solum in nostro sermone, verum etiam in Latino. Quorum cum utrumque magnum sit, in hoc tamen plurimum est dignitatis et, si verum quaerimus, reconditarum litterarum, quando Romanae linguae scriptores non leves aut frivolos, sed

doctissimos manibus versamus. ... Collegit Schosserus in carminum libro „adoptivo" versus amicorum, quos inter Lactantius lohannes Codicius Schlucknaviensis31 erat, qui multis erroribus iactatus tandemque quietam sedem adeptus salutis suae auctorem

haud ignobili carminé venerabatur (29r): En ego lugubri compulsas lege viator

lustravi variis dissita regna plagis. lam velut in portu superatis naufragus undis

immoror ad liquidi Vandala rara Spreae,

qua Leisentritii teneor penetralibus hospes,

quem vehit ad summum gloria vera polum.

Appellantur „Vandali" recentis aevi a Germanis Wenden, sunt ita que Vandala rura

Superioris Lusatiae pars, cuius regionis urbem Budissinam ad Spreae ripas sitam Leìsentritius habitabat. Qua in urbe Codicius inquilinus civis erat Francofurtum Marchionum tunc temporis, ut Schosseri nuptias praesentia ornaret, profecturus:

Protinus ad Viadri clarum iuvet ire lyceum, ut sacra Schosseri conspicer ora mei.n

Quae sollemnia nuptiarum Venceslaus quoque Eckerus Pilsenus33 ecloga in eodem

libro edita celebravit (42v). Accedunt aliorum auctorum, Berolinensium imprimis, poemata.

Materiam in hoc opusculo tractandam seligenti mihi non excludendus visus est

libellus carminum, quibus Stephanus Steffecius a Kolodieg Pragenus medicinae doctor

salutatus est: Laurus Apollinaris, quam in inclyta Basileensium academia .. . D. Thomas

Platerus .. . conferebat. .. dn. Stephano Steffecio a Kolodieg Pragensi Bohemo

Calend. lun. anno 1619, decantata a fautoribus et amicis. Basileae typis Iohannis Schroe

teri (4 ff; Wa 5880/25). Inter scriptores historiae patriae non infimum locum Zacharias Theobaldus Schlac

cosilvanus Bohemus34 tenet. Neque tamen maturae aetatis libri, quibus res gestas enar

ravit, tanta admiratione animos nostros percutere possunt, ut quaerere supersedeamus,

quibus ex originibus, initiis, fontibus maiora illa manarint. Quod certe iam pridem fecimus35 et nunc facere paramus Theobaldum in academia disputantem inducentes:

Theorematum physicorum exercitatio prima de definitione, subiecto et divisionephysices ad

disputandum in inclyta Witebergensium academia proposita praeside M. Iacobo Martini

Sax., prof. pub. et collegii philosophici pro tempore decano, respondente Zacharia

Theobaldo Schlaccowaldensi Boiohemo ad diem 14. Ianuarii.. .. Witebergae typis

Wolffgangi Meisneri anno 1604 (6 ff; 202.64 Quod./3). Rarissimum est iisque, qui histo riam scholarum Bohemicarum scribunt, desideratissimum, quod verso primo folio

comperimus: Schlaccosilvanorum enim magistrorum, quos alloquitur auctor idemque

pristinus eorum discipulus, nomina in fol. A lv leguntur: Virtute.. . praestantibus viris

dn. lohaňni Havero, scholaeSchlaccosylvanae rectori, dn. Leonharto Chemnitio conrectori,

dn. Lamentio Raschio cantori, dn. Bernhardo lano baccalaureo, praeceptoribus colendis

salutem. Versus his dicatos quaestionum index sequitur: An sint fortes, qui sibi manus

violentas inferunt? Negatur. Utrum alìquis possit esse in se iniustus? Negatur. Utrum

242



ZPRÁVY

iao|ioipía Platonis in repub. bene constituta siiferenda?N(egatur). Gratulati sunt Theo

baldo multum in philosophia proficienti M. Wilhelmus Pistorius et Iohannes Raicus

ScWacc(osilvanus), Graecis hic, Latinis ille versibus. Si Schlaccosilva rerum suarum praeconem invenit, quo modo Egra paucis milibus

distans multoque clarior, sublimior, praestantior laudatore carere potuit? Plurimi fuerunt neque in ultimis Adam Fabianus Z o 1 i t i u s36 ponendus est, cuius libellus sic inscribitur: Carmen gratulatoňum in honorem magnificorum ... virorum dd Egranae rei

publicae consulum, Mecoenatum meorum, cum ... d. Wolfgango Pachelbel dignitas consu

laris rei publicae Egranae decerneretur die 12. Februarii... 1600.... Egrae scriptum ...

a M. Adamo Fab. Zollitio, scholae eiusdem conrectore (4 ff; 49. Poet./59). Wolfgangus Pachelbel supra nominatus hominis dočti, eruditorum amici, scholae patroni fama fruitur:

Vix est, cui pariter coelestia dogmata curae

quique magis foveat nostra lycaea scholae.

Doctus amas doctis exercita pectora Musis

culta bonis studiis cordaque doctus amas.

Ornatur deinde laudibus Michael Baier, rei pub(\\c&e) Egranae consul senior. Sequuntur

nomina duorum consulum, qui sunt Ioan. Werner et Adam Erasmi f. Crahamer;

utriusque nobilitas praedicatur maiorum stirpe et meritis non contenta, sed propriae virtutis robore excellens; liberalium artium peritia hic, Consilio, auctoritate, eloquentia ille clarus esse perhibetur. Libri impressi locum et annum in fine reperimus (Noribergae.. . 1600).

Quae de Venceslao Clemente diximus, ad Matthaeum etiam Zuberum37 pertinent; sunt enim eius carmina aliunde nota ab ignotis diligentissime et laboriosissime sepa randa. Nominantur in Demothoenia (96 ff; 1617; 104.5 Poet./2) Martinus Rulandus, Rudolphi imperatoris in aula Pragensi medicus (p. 40), Paulus a Gizbize Praga Bohemus, poematis auctor (fol. A 6r), in Xenio Velburgensi38 (15 ff; 1618; 145.3.1.

Poet./5) Albertus Ioannes lib. baro a Smirzitz (p. 9), Dominicus Porsius, Smirziczianus consiliarius (p. 12), Ioannes Opsimathes Moravus (p. 20). Neque quicquam impedi mento esse videtur, quominus De Germaniae statu ilio veteri et hoc novo fragmentům

a Zubero compositum hic edamus: Nescit Germanus, quid sit Germania, si non

externos fuerit populos expertus et urbes.

Quid praestet reliquis, denis apodemicus39 anni s

cognovi. Mundi paradisum dicere possim.

Ipsa abit infernas hodie proclivis ad umbras.

Est hoc epigramma in pagina 58. Demothoeniae anno 1617 impressum.

Inveni singula etiam poemata minora a Bohemis scripta aut ad Bohemos pertinentia exterorum opusculis immixta. Quos renatae poesis Latinae fructus si hoc loco enume

rarem, nimio incremento augeretur commentatio. Quocirca ab iis, quae ipse vidi,

recensendis ad catalogos examinandos sine mora transire certum mihi ac deliberatum

est.

Praeteritis duobus annis catalogi Bibliothecae Bavarorum publicae quadraginta volu mina edita sunt, quorum primum sic inscribitur: Bayerische Staatsbibliothek, Alphabe tischer Katalog 1501-1840 (BSB-AK 1501-1840), Voraus-Ausgabe, 1, A-Ami, Miinchen, London, New York, Oxford, Paris 1987. In titulo recentissimi voluminis exeunte vere anni 1989 in bibliotheca Guelferbytana propositi hae partes mutatae sunt:

40, Rahd-Rege, Miinchen, New York, London, Paris (Oxonia non memoratur) 1988.

Sequentia volumina autumno anni 1989 exspectanda erant. Sed utcumque se res

habebit, certe magnificum et eximium et ingens huius catalogi opus prius quam haec mea modestissima et exilis et exigua commentatio lucem publicam aspiciet. Neque

facere potui, quin vehementer admirarer tam prospero studiorum et laborum cursu

243



ZPRÁVY

intra biennium tantos librorum thesauros lectoribus esse patefactos. Quare Bohemica

nova neque ab investigatoribus ad illud usque tempus evoluta inspectis voluminibus conquirere statui. Nisi me autem opinio fallit, his potissimum catalogi locis quaedam Bohemicae antiquitatis vestigia retegenda latent:

Vol. 6, p. 151: Carmen nomine congregationis d. virg. annunt. oblátům ... d. Pawlovio de Paulovicz ... Ingolstadium 1594 (4 Bavar. 2123, Beibd. 6).

Vol. 6, p. 164: Carmina propemptica ili. d. Ioani (!) 1. b. ab Hasenburg, Ingolstad. in Italiam discedenti, obsequi et boni ominis ergo inscripta. Daniel Paggaeus et Io. Gyseler - Ingolstadium 1589 (4 Bavar. 2123, 42). Genitivi forma obsequi recta quidem est et vera optimo cuique scriptori acceptissima, sed recentes obsequii dicere solebant, quod obseql scribendo plerumque exprimebant. - Idem titulus paulo inferius in eadem

pagina legitur. Consultone id factum sit an oscitantibus catalogi auctoribus (nam bonus interdum etiam dormitat Homerus), non audeo dicere. Neque tamen leges et instituta

describendi firma et stabilia esse videntur, quoniam posterior descriptio aliter opus culum tractat, quod attinet ad orthographiam, rectius: Carmina propemptica ... Ioanni baroni ab Hasenburg ... inscripta a Daniele Paggaeo et Ioan. Gyselero. -

Ingolstadium 1589 (4. P. o. lat. 597, Beibd. 9, nicht mehr vorhanden). Enchiridion renatae poesis 2 Pragae anno 1966 editum (p. 280) tradii Ioannem Zbygnaeum ab Hasenburg universi tatis Ingolstadiensis anno 1589 rectorem fuisse Italiamque deinde petisse neque tamen ullum commémorât opusculum Latinům hanc peregrinationem celebrans, quod nunc

demum e duobus memorati catalogi locis cognoscimus. Vol. 11, p. 349: Epicedia Laurentio Cirlero (Circlero)... nuncupata - Heidelberga

1600 (4. Biogr. 247, Beibd. 4). Uno tempore duo pariter diversa Circleri epicedia repperi, quorum alterum Exequiae inscriptum Servestaeque anno 1600 editum paulo supra inter libros Guelferbyti asservatos memoratur. Vratislaviae etiam in bibliotheca urbis publica Latinos versus Circleri obitum déplorantes fuisse constat, qui libellus anno 1969 (LF 92, p. 161) in deperditorum numero habebatur.

Vol. 11, p. 438: Epithalamia nuncupata ornatissimo, doctrinae eruditione et virtute praestanti viro domino Nicolao Thodaeno ..., sponso, et castissimae virgini Catha

rinae, filiae ... Sebastiani Trôtscheri..., sponsae. Lipsia, Beyer, 1589 (P. o. lat. 1667t, Beibd. 59; P. o. lat. 1667t, Beibd. 61). Thodaenum Cubiti Bohemorum natum Enchiri dion 5, p. 367 nominat neque tamen quicquam de hoc opusculo ipsi dicato memoriae

prodit. Vol. 11, p. 440: Epithalamion in nuptias ... lac. Berweckii, -*■ Corvinus, Petrus ...,

Praga 1576 (4 P. o. lat. 743, Beibd. 35). Sub Pétri Corvini nomine, quo revocatur, plura non inveniet lector. Patria Regiomontanus Francus erat Corvinus Pragaeque intra

annos 1575-1578 opera imprimenda curavit, teste quidem Enchiridio (1, 465), quod tamen supra dictum librum non memorat.

Voi. 11, p. 442: Andronicus, Matthias: Epithalamium in nuptias Vladislai, Panoniar. (!) ac Boemiae régis, et Annae Candalis reginae. Venetia (pi. ?) 1502 (4 P. o. lat. 474, Beibd. 2).

Voi. 15, p. 126: Gratulatio in solemne faustissimum, quo rev. d. Vitus Michael

Pragens. primo sacrificio ad d. virginis Ingolstadii operatus et v. Id. Apr. a religionis 1.1. Leon. Agricola ... Ingolstadium, 1595 (4 Bavar. 2123, 26; 4 Bavar. 2120 Vili 7). Geni tivus virginis ex substantivo aedem (sacram) non enuntiato sed tamen cogitando et, ut

dicunt, subaudiendo pendere videtur. Neque abest suspicio, quin operatus e s t pro

operatus et scribendum fuerit.

Voi. 15, p. 126: Bezaleel, Tobias, Gratulatio scripta eruditione et humanitati (-e ?) praestantissimo viro dom. Ioanni Dinckelio Sulzbachio Palatino ... ob in urbe Znoyrna (Znoyma ?) Moraviae ad d. Michaelem conrectoratus ei munus delegátům. -

Bruna, Alberti, 1603 (2 P. o. lat. 84-86). Vol. 21, p. 324: Fabricius, Paulus, Laurea poetica Cliae (= Eliae) Corvino, Io. Lauter

244



ZPRÁVY

bachio et Vit. Iacobaeo ... summa cum gratulatione collata: Series carminum hoc (!) occasione recitator(-um ?). - Vienna Austriae, 1558 (4 P. o. lat. 475, 28). De Paulo Fabricio Enchiridion 2, 125, de Elia Corvino 1, 463. Neutro loco opusculum supra dictum describitur.

Voi. 22., p. 264: Leovalla, Sylvester S., Exequiae in obitum Iohannis Gilesii, adole scents opt...., scriptae. - Praga 1593. (P. o. lat. 1665a, Beibd. 9). Alia opera Silvestris40 Steier Leovallae in Enchiridio 5, p. 180 recensentur.

Voi. 31, p. 349: Novis nuptiis d. Mart. Gottwoldi Medsericensis gratulantur amici - s. 1., s. a. (4 P. o. lat. 749,37d). Eius, ad quem gratulato missa est, nulla fit in paginis Enchi ridii mentio.

Verba Latina non more catalogi, qui haud semper sibi constare videtur, sed nostra

consuetudine in Enchiridio usitata descripsi et interpunxi. Saepe vitia catalogi in profe rendis Latinis titulis notanda mihi fuisse quin iam intellexerit lector, minime dubitare velim. Neque casu aliquo omnes corruptos locos detexi, immo singula errorum late

patentium specimina attigi, cum totus catalogus mendis scateret, quae aliqua saltem ex

parte iam mecum recognoscere licebit. Scribitur in voluminis 6 pagina 143 exhartato rium (-hor-) carmen, 143 et 148: Carmen gratulatoria (-um), 143: Ferdinando Bohe miani (-iam) nuper ingresso, 144: Britanica (-nn-), cornatone (-ron-), cardinalitia (-am) dignitatem, 145: Christus redivivus apperuit (apparuit), carmen ... ineditům prosert (profert), 148: summu (-a)... laurea, 149: artis mediciae (-cae ?), corronato (-oro-) regi, 150: splendidem (-am) vitam, 151: sacrilogos (-leg-), 152: petate (pie-), 153: confessione... solenni octu (actu) exhibitu (-a), 154: libri duo, quarum (quo-) alter exterorum Musas, alter Belgarum complectitus (-ur), 156: editio nova locuple tiorum (locupletior ?), 158: seismaticorum (sci-), 159: carmina epacnetica (epae-), ed. postrema auctio (-or), 160: errudit. (eru-), cum ... laurea publice condecoraventur

(-rare-), 161: cum in generali... congregatulat. (congregatone ?), licentiae dignitate condecoravvetur (-rare-), carmina ... in honorem Nicol. Breuningi... gradům conf. (cons.

= consequentis aut consecuti, non conf. =

conferentis, quod de promotoribus

dicebatur), 162: sponsae ... Margaretha (-ae) Schlegeliae, suprema (-am)... lauream, in honorm (-rem), 164: carmina médicinales (-ia), cum ipsi... gradus ... conserretur (confe-), 165: divinam rem ... sacerent (fa-). Legimus deinde in voi. 11, p. 350: de oedem (eod-), 351: Brunsvic. et cuneb. (Luneb.

= Liineburgensis) ducis (bis), 354:

protonstarii (-not-), 437: in honorum (-em) nuptiarum, 440: Epithalamion in nuptias... celebratus (-as) (bis), celebreat (?), filiae iuri (viri) clarissimi (bis), 442: Epithalamium Peles (Pelei aut Peleos) et Thetidis (bis), epithalamium nuptiis... sacram (-um), voi. 33, 111: poseos (poes-) (bis), voi. 34,39: serenissimo principo (-pi). Ex duobus verbis unum Et (6,147: reverendisenis), una vox in duas scinditur partes (6, 164: carmina propemptica in scripta), omittuntur necessariae praepositiones (6, 146: carmen diva Anna), coniunctiones (6, 162: carmina ... novis honoribus ... Henrichi Schneideři... suprema in artibus laurea ornaretur) atque adeo verba (6,160: carmina

gratulatoria... M. Hieronymo ..., cum illi honores doctoris ... 11. lui. anno 1582, scripta ab amicis), nomina non declinantur (6,160: honestissimi viri Iohannes Leimeri Elia; 6,163: carmina in obitus Iosiae Marci... et Andrea Marci, filius eius, conscripta). Prolixae titulorum partes saepe in catalogo repetuntur cupiente tamen lectore uno quoque verbo nova discere. Eadem menda in duplicibus titulorum mentionibus commissa culpam a catalogi typographo in auctorem transférant.

Spero fore, ut opus memoriam saeculorum complectens rarissimorumque volu

minum descriptionibus refertissimum denuo in medium prodeat. Neque tamen iteratam lucem publicam, ut mihi quidem persuadere volo, ante aspiciet, quam emen datricem manum haud exiguo sui commodo senserit.

Guelferbyti rarissimum et pretiosissimum exemplár Poetici proseutici a Conrado Celte in patenti tabula h. e. in unico folio sine anno Lipsiae editi Li 4° 45 signatum asser

245



ZPRÁVY

vatur, quod opusculum exeunte anno 1486 aut potius ineunte sequenti typis exscriptum esse conieci.41 Neque in libro rum primo artis typographicae saeculo impressorum tabulis (GW 6468) neque in litteris a domina Ursula Bruckner Berolino e bibliotheca publica anno superiore ad me missis aliud opusculi exemplár nominatur, quo fit, ut Guelferbytanum pro unico haberi possit. Insunt autem Bohuslai de Lobkowicz et Hassenstein necnon Gregorii Tifernatis carmina nominibus verorum auctorum

suppressis a Celte vulgata, qui hos versus ut proprios et suos ante oculos lectorum

proponere voluit furandi cupiditate a recta virtutis et honestatis via abductus. Duodecim abhinc annis verba carminis, ut a Thoma Mite edita erant, denuo in lucem eo Consilio protuli,42 ut Celtis furtum manifesto declararem, neque tamen affirmavi

hanc fuisse primam formám ab ipso auctore carmini datam. Erat enim Mitis in operibus maiorum edendis negligens sibique praeterea licere putabat sui temporis consuetu

dinem secuto verba auctoris, quo facilius ab aequalibus intellegerentur, proprio arbitrio commutare. Quae quia ita se habebant, poema a Celte fraudulenter ac dolose editum

tamen ad vera et genuina Bohuslai verba restituenda utile esse potest. Exsultabat enim

laetitia Celtis carminé Bohuslai potitus neque se meliora, ut comparatione cognoscere

licet, excogitaturum esse arbitrabatur, nisi quod allocutionem sibi mutandam esse non

ignorabat. Quas res ideo hac occasione oblata attigi, ut dare pateret non solum Mitem, sed etiam Celtem hominibus doctis Bohuslai Carmen edituris esse consulendum.

In comparandis scribendi legibus, institutis, consuetudinibus eorum, qui humaniore aevo apud diversas nationes cum Musis habebant commercium, his praesertim vocibus

indicis genera litterarum enumerantis ad propositum assequendum ducebar:

Abschiedsrede, Adresse, Dissertation, Einblattdruck, Elegie, Ephemeriden, Gelegen heitsdichtung, Gelegenheitsgedicht, Gelegenheitsschrift, Hochzeitsgedicht, Hoch zeitsschrift, Idyllen, Lànderkunde, Lehrgedicht, Leichenpredigt, Lobgedicht, Lobrede, Lobschrift, Reisebeschreibung, Trauergedicht, Trauerschrift, Trostgedicht, Trost schrift. Neque dubito, quin schedae sic inscriptae aliis quoque harum rerum investiga toribus viam sint monstraturae.

Sescentorum epithalamiorum Guelferbyti collectorum antiquissimum, quod Bene

dicto Luscio auctore anno 1526 lucem publicam vidit, Bohemicum est iam pridem in bibliotheca scholae senatoriae Cycnea cognitum.43 Erat patria Benedicti Luscii Come

tavia, oppidum sub Montibus Metalliferis in Bohemia ad Septentrionem vergente

situm, carmen in nuptias Iohannis Friderici, ducis Saxoniae, compositum est. Teste

Matthaeo Collino primum epithalamium in honorem civis Prageni scriptum anno

demum 1544 prelum subiit.44

Carmina multorum auctorum in uno libello collecta omnibusque studiosis eodem

die ad academicum gradům promovendis aut promotis dicata, cum defloresceret litte

rata humanitas, per late patentes eruditi orbis plagas vulgari solita sunt.45

Cum eadem materia isdemque argumentis idem quoque operum tituli accipiebantur languescente ingenio poetarum nova excogitare recusantium. Conferantur anni et

praescriptiones:

1595 Classicum adversus Turcas 68.3 Poet./8 (Meibomius) 1596 Classicum ... contra Turcas Enchir. 4, 124 (Braschius) 1597 Classicum adversus bellum Turcicum Enchir. 4, 124 (Pěčka) Volebat ita consuetudo, volebat usus, quem penes arbitrium est et ius et norma

loquendi. Huius modi plurima testimonia praesto nobis sunt.

Neque ea, quae de diversis generibus voluminum minora opuscula continentium in hac ephemeride scripseram,46 aliter se habere, cum Guelferbytana monumenta evolverem,

percepì et intellexi. Rarissimum est volumen, quod ad nostra usque tempora sine ulla

commutatione servatum impressa et manu scripta Martini Baremii possessoris indicia exhibet (56.2 Poet.).

246



ZPRÁVY

Investigation um ad comparandas litteras spectantium, quas hic proposui et commen

davi, initium facilius quam finis inveniri poterit. Cum renatas 16. saeculo locorum et peregrinationum laudes, quae hoc anno 1990

coniunctis Germanorum et Bohemorum studiis in concilio prope Pragam habendo

tractandae sunt, in antiquis voluminibus quaererem, recentes pariter libros, ut debui, de his litterarum generibus scriptos evolvi, quibus me nonnulla debere haud infitior. Quos inter novissimum erat opus hoc modo inscriptum: Herbert und Inge Schwarz wàlder, Reisen und Reisende in Nordwestdeutschland, Beschreibungen, Tagebucher und Briefe, Itinerare und Kostenrechnungen, Band 1: bis 1620 (Verôffentlichungen der Historischen Kommission fur Niedersachsen und Břemen XXXV. Quellen und Unter suchungen zur allgemeinen Geschichte Niedersachsens in der Neuzeit 7) 1987, Verlag August Lax, Hildesheim. Neque Latinorum poematum in Germanicam etiam linguam translatorum exempla in hoc volumine desideravi, quae cum attentius examinarem, non mediocriter miratus sum. Huius rei causa num iusta fuerit, candidis lectoribus iudi candum relinquo verba cuiusdam carminis Latina eademque Germanice reddita ex libro exscribens omissis in Latina parte accentibus:

Hic jacet Albertus leni Lenicerus arena, Inde Dei donec voce vocatus eat,

Westphalicis genuit, quem nota Hervordia in oris, Clarus ubi primo Gymnasiarcha fuit,

Lunaeburgensem fato inde vocatus in urbem.

Dux fuit in studiis casta juventa tuis, Nota viri virtus, doctrina industria nota est

Westphala terra tibi, Saxonis ara tibi, Inter qui varias diversa incommoda curas

PaBus, et erecto pectore cuncta ferens

Sancta laborifero curarum munere liber, Ocia tranquillae conditionis aget.

Hier liegt Albertus Lenicerus im sanften Sande, Bis er, von Gottes Stimme gerufen, davongeht.

Er ist in Westfalen geboren, wie man sagt in Herford, Wo er zuerst ein berûhmter Lehrer am Gymnasium war.

Hierauf wurde er durch das Schicksal in die Stadt Lùneburg berufen. Die fromme Jugend war bei deinen Studien der Fûhrer.

Die Tugend bekannt dem Manne, die fleiBige Gelehrsamkeit ist dir bekannt, Das Westfalische Land, der sàchsische Aitar.

Er hat zwischen den verschiedenen Mûhen mancherlei Nachteile Erduldet und mit festem Herzen aile

Heiligen Dinge verbreitete, frei von arbeitsamer Sorge des Amtes, Trieb er seine Studien in friedlichen Verhàltnissen.

Neque ulla verba in aliam linguam recte convertuntur, nisi emendate edita et distincte interpuncta. Quod negotium suscipiens primum distichon minime impro bandum praetermisi:

Westphalicis47 genuit quem nota Hervordia in oris, clarus ubi primo gymnasiarcha fuit.

Lunaeburgensem fato inde vocatus in urbem

dux fuit in studiis, casta iuventa, tuis. Nota viri virtus, doctrina, industria nota est,

Westphala terra, tibi, Saxonis ora, tibi,

247



ZPRÁVY

inter qui varias diversa incommoda curas passus et erecto pectore cuncta ferens

sancta laborifero curarum munere liber

ocia tranquillae conditionis aget. Vocem ara in ora mutandam esse censui, diversam interpungendi rationem lector

ipse comparando cognoscet. Versus aliter editi aliter quoque in linguam Germanicam

convertendi sunt:

Sein Geburtsort war das bekannte Herford in Westfalen, wo er zuerst ein berûhmter

Gymnasialrektor war. Hierauf wurde er durch das Schicksal in die Stadt Liineburg berufen, er leitete deine Studien, fromme Jugend. Dir, Westfalen, und dir, Sâchsisches Land, sind Tugend, Gelehrsamkeit und FleiB des Mannes bekannt, der, vom mûhsamen und kummervollen Amt befreit, die heilige Ruhe sorglos genieBen wird, nachdem er, von verschiedenen Besorgnissen verfolgt, viel Bôses mutig erduldet hat.

Cur duae interpretandi rationes tantopere inter se différant? Quia ab auctoribus memorati libri grammatica non spectantur. Genitivus viri (des Mannes) ab iis dativi loco accipitur: Nota viri virtus - Die Tugend bekannt dem Manne. Cetera quoque eandem artis grammaticae neglegentiam aut imperitiam produnt: genuit - er ist geboren; in oris - man sagt (verba „in oris" vocum „in aller Munde" sensum habere creduntur); aget - er trieb. Neque tamen omnia hoc loco enumeranda esse existimo, ne

longius a proposito aberrasse videatur oratio neve ad optatum finem decurso iam spatio

pervenire prohibeatur. In reliquis etiam superflua recidenda. Neque ignoro me fines commentationis exces

surum fuisse, si omnia nova in ephemeride, cui titulus est Wolfenbiitteler Renaissance Mitteilungen, commemorata hoc loco recenserem. Facere tamen non possum, quin Guilielmi Kuhlmann propositum anno 1989 in voluminis XIII 2 pagina 82. nuntiatum laudem. Quo ephemeridis loco haec verba inveniet lector: „Unter der Leitung von

Professor Dr. Wilhelm Kuhlmann ist am Germanistischen Seminar der Universitât Heidelberg (Hauptstr. 207-209) eine Arbeitsstelle zur Erforschung des schlesischen

Spâthumanismus eingerichtet worden."

Itineris Italici volumen IV. a Paulo O. Kristeller anno 1989 in lucem prolatum, quod Guelferbyti studiosius legere institueram, una cum volumine III. in superiore huius

ephemeridis fasciculo recensui.

Commentationem claudens observantiam et gratitudinem iis primum me debere

fateor, quorum favore et beneficio monumentorum antiquitatis in bibliotheca Guelfer

bytana evolvendorum occasio mihi oblata est, deinde iis, quibus comitibus aut ducibus ad cognoscendos litterarum thesauros tendebam, omnibus deinde etiam, quos audi

tores attentos, colloquiorum participes paratos, existimatores indulgentes sortitus sum

in alias etiam urbes scholarum habendarum causa invitatus. Neque tamen quemquam

nomino, sint licet haud vulgaria multorum merita penitus in memori mente recon

denda; difficile est enim non aliquem, nefas quemquam praeterire. Neque me tanto

pere carmina aut opera oratoria meo studio chartis et codicibus priscis eruta delectant, quantopere amicitiae recentes a me peregrinante contractae veteresque firmatae et

corroboratae, qui benevolus familiaritatum consuetudinumque usus grande momen

tům ad mutua doctrinae et humanitatis commercia continuanda afferei iunctamque

dandis accipiendisve meritis litterarum investigationem nullis amplius regnorum finibus et terminis separandam ad effectum ducere perseverabit.

Jan Martínek

248



ZPRÁVY

1 Oppidum, quod est Germanis Wolfenbuttel, in volumine Bibliothecae Augustae 218.6 Quod.

signato Guelferbytum, Guelpherbytum, Wolferbytum, Guelferbyta appellatur, unde adiectiva

Guelpherbytanus, Wolferbytanus, Guelphicus derivantur. Aliae etiam nominis formae in crebro

usu sunt. Prolixius oppidi nomen apud Christophorum Basilium Beccerum Ilmatem Sorabum

invenitur, qui carmen Venceslao Clementi Bohemo Guelphis illustribus Dulgumniorum ad

Occarum IV. Non. Febr. 1625 dicavit (Mise, et adoptiv., p. 76 - plenus libri titulus in Enchiridio renatae poesis 1, p. 379 legitur; dicti Enchiridii semper prima tituli vox, volumen, pagina infra

commemorabitur omissis aliis tituli partibus; singula volumina his annis Pragae impressa sunt: 1:

1966; 2: 1966; 3: 1969; 4: 1973; 5: 1982). 2

Cf. etiam LF 111, 1988, p. 164. 3

Quaere hoc in historia Posonii urbis (V. Horváth -D. Lehotská -J. Pleva, Dějiny

Bratislavy, B. 1978, p. 99). 4 Tu ... malis: Verg. Aen. 6, 95. 5 Versus 491-2: Nec fuit indignum superis bis s a n g u i n e nostro // Emathiam et latos Haemi

pinguescere campos. V. 489-90: Ergo inter sese paribus concurrere telis//

Romanasacies iterumvidere Philippi. 6 De hoc viro eruditione claro vide Casparis Cunradi Prosopographiae melicae millenarium II,

1615 (Enchiridion 1,517), p. 41-42 .Formavi teneram Phoebo adplaudente iuventam,// depredo noli

quaerere: magna polo est. Obiit Spirae Nemetum 18. Iulii s(tyli) v(eteris) 1598, aet. 64. Gregorius Bersmanus (v. infra) aliis verbis idem affirmât: Aetatis trededm iam p rop e lustra tuae (Exequiae - 1600 - fol. A 4r). Carolus iunior Zerotinus Circlerum 28. die Iulii mortuum esse dicit neque a Cunrado differì; est enim 28. mensis Iulii dies recentioris (h. e. Gregorianae) temporum rationis 18. dies eiusdem mensis vetustiore (h. e. Iuliana) ratione computatus (F. H r u b ý, Etudiants tchè

ques aux écoles protestantes de l'Europe occidentale à la fin du l(ř et au début du 1T siècle, Brno -

Brunae - 1970, p. 239); Circleri vita in p. 119, nota 1 legitur, ceterae Circleri mentiones in libro

factae in indicis pagina 432 enumerantur. 7

Perperam Georgius in Enchiridio 1, 201 nominatur. 8 Poematiorum Iohannis Theopoldi Hilperhusani Franci consarcinatio prima (Servestae ...

1596), fol. C 4r:... i n t e g e r // Circlere vitae, Pieridum decus ... (LF 92,1969, p. 159-60); cf.

Hor. carm. 1, 22, 1. 9 Nemetum urbs Spira appellatur, v. supra. 10

Altera etiam syllaba brevis: ThLL VI 1, 1040, 26-27. 11 Arx Tribocorum Argentina urbs est, Alsaticae Athenae. Vide sequentem notam. 12 Zerotiniaden Carolum iuniorem dicit; Hrubý (v. notam 6), p. 238, n. 1.: En 1598, Charles de

Žerotín l'envoya à Strasbourg avec Circlerus. 13 Hru bý (v. notam 6), p. 239: Redeunte d. Circlero Basilea ad nos Argentinám 8. die Iulii

nobis valedixit (!) et Spiram profectus est ibique per aliquot dies apud dnum Quirinum Reuterum commoratus erat, cum quo deinde Heidelbergam veteres suos amicos et familiares salutandi et visitandi causa profectus est. Cum autem Heidelbergae per aliquot dies permansisset, maie habere incepit rursusque sese ad dnum Quirinum contulit. 26. Iulii vero in gravissimum morbum

incidit, quo etiam 28. die eiusdem mensis post horám sextám in aedibus dni Quirini Reuteri obiit, sequenti etiam die honestissime Spirae humi mandatus est. (Verba sunt epistulae a Carolo iuniore Zerotino ad Grynaeum Argentorati 2. die Septembris anno 1598 datae.)

14 ludo ingenuarum litterarum 15 Munus praeceptoris bonarum artium cum officio aurigae et gubernatoris comparatur. 16 Valentinus Trotzendorf (1490-1556) 17 Claudit Circlerus unam epistularum sic: Datae Servestae dominica Oculi anno Christi 1591,

exilii mei octavo (Hrubý, p. 164). 18

Sic poetam recentis aevi scribere potuisse existimo; antiquis hanc vocem non fuisse ThLL V 1, 1313, 34 ostendit.

19 Servesta Ascaniorum (h. e. Anhaltini principatus); Hrubý, p. 56: Circlerum existimo hoc

temporis Zervestae agere ... Nonis Maiis anno (15)90 ... Carolus Zerotinus; cf. notam 17. 20

Hrubý, p. 119, n. 1, versus 5 et 7; v. etiam indicem libri; cf. Enchiridion 5, 435. 21 De Michaele Slavata, Vitebergensis academiae annis 1571-72 rectore, Enchiridion 5, 122. 22

Verg. Aen. 6,841: Quis te, magne Cato, tacitum aut te, Cosse, relinquat ...? 23

Quae hic narrantur, ad Enchiridii 5 paginam 564 novis cognitis supplendam spectant. 24 senior: Enchiridion 5, 595; Hrubý (v. indicem operis). 25 Achillis in Chironem pietas his verbis commemoratur.

249



ZPRÁVY

Hrubý, p. 74: Circlerus noster vivit et brevi nobiscum, si vita suppetat, futurus est. Rossicio

pridie Kalendas Novembres (15)97 ... Carolus Zerotinus. 27 Enchiridion 1, 370-382 28 ibidem 2, 218 29 ibidem 3, 166 30 ibidem 5, 77 (1534-85, pater Iohannis Ernesti Schosseri) 31 ibidem 1, 402 32 Cf. Prop. 4, 4, 33-34: O utinam ad vestros sedeam captiva Penates,// dum captiva m e i

conspicer ora Tati. 33 Enchiridion 2, 99 34 ibidem 5, 355 35 LF 100, 1977, 112 36 Enchiridion 5, 580 37 ibidem 5, 581 38

Velburgum arx est et oppidulum Ratisbona Noribergam proficiscentibus ad dextram situm. 39

peregrinans 40

Ipse in prima praenominis syllaba y pro i scribebat dativumque, ut tum consuetudo erat,

Sylvestro, non Silvestri esse voluit, cui genitivus Sylvestri responderet. 41 LF 101,1978,91, n. 29; cf. Bohuslai Hassensteinii a Lobkowicz Epistulae 2, Epistulae adfami

liares, ediderunt J. M a rt í n e k et D. M a r t í n ko v á, p. 13, num. 13; p. 14, num. 14; p. 182 (ad 13 et 14).

42 LF 101,1978, 87-88; de carminé a Thoma Mite typis exscripto v. Enchiridion 3,178-79 et 196. 43 LF 91, 1968, 80; alteram huius epithalamii mentionem faciens falso affirmavi opusculum

Berolini esse inventum (Philologus 115, 1971, 185). 44 Enchiridion 1, 422 45

Exempla etiam in VD 16 necnon in catalogo Bibliothecae Bavarorum publicae inveniri

possunt (v. imprimis volumen 6). 46 LF 83, 1960, 132 47 Formulam et rationem scribendi in huius commentationis prooemio tractavi, quo loco

comperient lectores, eur voces Westphalicis, Hervordia, Westphala, ocia, conditionis immutatas

iterum typis mandarim.

250



Documents

De studiis Guelferbytanis librorum Bohemicorum investigandorum causa susceptis