Embed Size (px)
Citation preview
www.huongdanvn.com
PHONG GIAO DUC VA ĐAO TAO KHANH SƠN
TRƯƠNG THCS BA CUM BĂC
Đê tai nghiên cưu khoa hoc sư pham ưng dung:
“NÂNG CAO KỸ NĂNG GIẢI BAI TẬP PHẦN QUANG HÌNH
CHO HỌC SINH LỚP 9 BĂNG CACH HƯỚNG DÂN CHO HỌC SINH
CACH THƯC ĐIỀU TRA, PHÂN TÍCH”
Giao viên: Lê Thi Thu Phương
Năm hoc: 2011 – 2012
0
www.huongdanvn.com
1
www.huongdanvn.com
MUC LUC
I. TÓM TĂT ĐỀ TAI ....................................................................................................................... 2
II. GIỚI THIỆU ..................................................................................................................................... 3
1. Hiên trang .............................................................................................................................. 3
2. Giai phap thay thê ............................................................................................................ 4
3. Môt sô đê tai gân đây ....................................................................................................... 6
4. Vấn đê nghiên cứu .............................................................................................................. 6
5. Gia thuyêt nghiên cứu ...................................................................................................... 6
III. PHƯƠNG PHAP .......................................................................................................................... 6
1. Khach thể nghiên cứu ....................................................................................................... 6
2. Thiêt kê ....................................................................................................................................... 7
3. Quy trình nghiên cứu ........................................................................................................ 8
4 Đo lương ..................................................................................................................................... 17
IV. PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VA BAN LUẬN KẾT QUẢ ...................... 19
1. Phân tich dư liêu ................................................................................................................. 19
2. Ban luân kêt qua .................................................................................................................... 20
V. BAI HỌC KINH NGHIỆM ................................................................................................... 21
VI. KẾT LUẬN VA KHUYẾN NGHI ........................................................................................ 21
VII. TAI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................................... 24
VIII. CAC PHU LUC CUA ĐỀ TAI ....................................................................................... 25
PHU LUC I: Xac đinh đê tai nghiên cứu .................................................................... 25
PHU LUC II: Kê hoach nghiên cứu khoa hoc sư pham ứng dung ..... 26
PHU LUC III: Bai kiểm tra trươc tac đông ............................................................... 27
PHU LUC IV: Bai kiểm tra sau tac đông .................................................................... 28
PHU LUC V: Phân tich dư liêu ......................................................................................... 29
PHU LUC VI: Kê hoach bai hoc ..................................................................................... 30
PHU LUC VII: Hê thông kiên thức ôn tâp ................................................................ 49
2
www.huongdanvn.com
Đê tai nghiên cưu khoa hoc sư pham ưng dung:
“ NÂNG CAO KỸ NĂNG GIẢI BAI TẬP PHẦN QUANG HÌNH
CHO HỌC SINH LỚP 9 BĂNG CACH HƯỚNG DÂN CHO HỌC SINH
CACH THƯC ĐIỀU TRA, PHÂN TÍCH”
Giao viên nghiên cứu: Lê Thi Thu Phương
Đơn vi: Trương THCS Ba Cum Băc, Khanh Sơn, Khanh Hoa
I. TÓM TĂT ĐỀ TAI
Trươc xu thê phat triển va hôi nhâp trong khu vực va trên pham vi toan câu
đã đoi hỏi nganh giao duc phai đổi mơi môt cach manh mẽ, đồng bô ca muc tiêu,
nôi dung, phương phap va phương tiên day hoc, cũng như phương phap kiểm tra
đanh gia hoc sinh để có thể đao tao ra nhưng lơp ngươi lao đông mơi ma xã hôi
đang cân. Trong đó, viêc đổi mơi phương phap va phương tiên day hoc phai được
đặc biêt chú ý.
Đôi vơi môn vât li, đoi hỏi tinh tự chủ va tinh sang tao của hoc sinh cao,
viêc giai bai tâp vât li đoi hỏi hoc sinh phai tóm tăt được dư liêu của đê bai (Cho
gì? hỏi gì? cân tìm gì?). Trong đê bai ẩn chứa cac hiên tượng, nôi dung, ban chất
vât li nao? Kê hoach giai ra sao? Chon công thức, cach giai nao phù hợp? Trên cơ
sở đó sẽ giúp hoc sinh củng cô lai nhưng kiên thức đã hoc, hiểu sâu săc ban chất
của cac hiên tượng vât li, từ đó giúp hoc sinh nhơ lâu cac kiên thức va biêt cach
vân dung vao thực tê.
Ta đã biêt ở giai đoan 1 ( lơp 6 va lơp 7 ) vì kha năng tư duy của hoc sinh
con han chê, vôn kiên thức toan hoc chưa nhiêu nên SGK chỉ đê câp đên nhưng
khai niêm, nhưng hiên tượng vât li quen thuôc thương gặp hang ngay. Ở giai đoan
2 ( lơp 8 va lơp 9 ) kha năng tư duy của cac em đã phat triển, đã có môt sô hiểu
biêt ban đâu vê khai niêm cũng như hiên tượng vât li hằng ngay. Do đó viêc hoc
tâp môn vât li ở lơp 9 đoi hỏi cao hơn nhất la môt sô bai toan vê điên, quang, yêu
3
www.huongdanvn.com
câu hoc sinh phai nâng cao năng lực lên môt mức cao hơn va đặt ra cac yêu câu
cao hơn. Đó la cac yêu câu vê kha năng điêu tra, phân tich, tổng hợp cac thông tin
va dự liêu thu thâp được.
Như vây, để nâng cao ky năng giai bai tâp phân Quang hình cho hoc sinh
lơp 9, để phat huy vai tro hoc tâp của hoc sinh, phat huy tinh tich cực, chủ đông,
sang tao, kich thich tinh to mo, ham hiểu biêt, ham hoc hỏi, nhằm tao hứng thú cho
hoc sinh khi hoc môn vât li; giai phap của tôi la hương dân cho hoc sinh cach thức
điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh lượng vât li. Nghiên cứu được tiên hanh
trên hoc sinh lơp 9 Trương THCS Ba Cum Băc. Kêt qua cho thấy tac đông đã có
anh hưởng rõ rêt đên ky năng lam bai tâp của hoc sinh. Hoc sinh phân lơn cũng
năm băt được quy trình, cach thức giai bai tâp quang hình, giai được môt sô bai tâp
tương đôi khó. Điêu đó chứng minh rằng viêc hương dân cho hoc sinh cach thức
điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh lượng vât li lam nâng cao ki năng giai bai
tâp vât li 9 của hoc sinh trương THCS Ba Cum Băc.
Nghiên cứu được tiên hanh trên hai nhóm tương đương: hai lơp 9 trương
THCS Ba Cum Băc: lơp 9A (15 hoc sinh) lam lơp thực nghiêm; lơp 9B ( 15 hoc
sinh) lam lơp đôi chứng. Lơp thực nghiêm được hương dân cho hoc sinh cach thức
điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh lượng vât li. Kêt qua cho thấy tac đông đã
có anh hưởng rõ rêt đên ky năng lam bai tâp của hoc sinh. Điểm trung bình (gia tri
trung bình) bai kiểm tra của lơp thực nghiêm la 6; của lơp đôi chứng la 5,13. Kêt
qua kiểm chứng T-Test cho thấy p =0,0011 < 0,05 có nghia la có sự khac biêt lơn
giưa điểm trung bình của lơp thực nghiêm va lơp đôi chứng. Điêu đó chứng minh
rằng viêc hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh
lượng vât li lam nâng cao kha năng lam bai tâp phân Quang hình Vât li 9 của hoc
sinh trương THCS Ba Cum Băc
II. GIỚI THIỆU
1. Hiên trang:
4
www.huongdanvn.com
Thực tê qua qua trình giang day chương trình Vât li 9 ban thân tôi nhân thấy:
Cac bai toan quang hình hoc lơp 9 mặc dù chiêm môt phân nhỏ trong chương trình
nhưng đây la loai toan cac em hay lúng túng, đôi vơi hoc sinh vấn đê giai va sửa
cac bai tâp vât li gặp không it khó khăn vì hoc sinh thương không năm vưng lý
thuyêt, tiêt bai tâp rất it, chưa có ky năng vân dung kiên thức vât li. Vì vây cac em
giai bai tâp môt cach mo mâm, không có đinh hương rõ rang, ap dung công thức
may móc va nhiêu khi không giai được, có nhiêu nguyên nhân:
- Hoc sinh chưa biêt phương phap để giai bai tâp vât li.
- Chưa có nhưng ky năng toan hoc cân thiêt để giai bai tâp vât li.
- Chưa xac đinh được muc đich của viêc giai bai tâp va tìm ra từ câu hỏi
điêu kiên của bai toan, xem xét cac hiên tượng vât li nêu trong đê bai tâp để từ đó
năm vưng ban chất vât li, tiêp theo la xac đinh môi liên hê giưa cai đã cho va cai
phai tìm.
- Hoc sinh con sợ sêt khi cho bai tâp vê nha, chưa tự giai bai tâp ở nha lam
bai tâp ở nha con mang tinh đôi phó vơi viêc kiểm tra của giao viên.
- Tai liêu tham khao bô môn vât li ở trương chưa phong phú.
- Do tư duy của hoc sinh con han chê nên kha năng tiêp thu bai con châm,
lúng túng từ đó không năm chăc cac kiên thức, ki năng cơ ban, đinh lý, cac hê qua
do đó khó ma vẽ hình va hoan thiên được môt bai toan quang hình hoc lơp 9.
- Do phong thi nghiêm, phong thực hanh con thiêu nên cac tiêt day chất
lượng chưa cao, dân đên hoc sinh tiêp thu cac đinh luât, hê qua con hơi hợt.
- Do chương trình hoc con nặng vê li thuyêt, con it cac tiêt bai tâp để luyên
tâp.
- Do phương phap day hoc của giao viên con mang nặng tinh chất giao viên
hương dân, lam mâu, hoc sinh lam theo.
- Do ky năng giai bai tâp phân Quang hình của hoc sinh con yêu . . . .
Như vây, để khăc phuc nhưng khó khăn trươc măt va giúp hoc sinh có
nhưng ki năng giai bai tâp đinh lượng môt cach dê dang, tôi chon nguyên nhân
5
www.huongdanvn.com
“Ky năng giai bai tâp phân quang hình con yêu” để tìm cach khăc phuc hiên trang
nay.
2. Giai phap thay thê:
Để khăc phuc nguyên nhân đã nêu ở trên, tôi có rất nhiêu giai phap như:
- Phat huy vai tro thao luân nhóm trong qua trình hoc tâp.
- Tăng cương lam cac bai tâp tai lơp.
- Giao viên tiên hanh lam mâu nhiêu lân cho hoc sinh quan sat.
- Tăng cương môt sô bai tâp ở nha để hoc sinh lam.
- Tao nhưng câu hỏi có tinh vấn đê để hoc sinh tìm hiểu va tra lơi.
- Giao viên hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich.
Như vây có rất nhiêu giai phap để khăc phuc được hiên trang trên, tuy nhiên
môi giai phap đêu có nhưng ưu điểm cũng như nhưng han chê nhất đinh. Trong tất
ca cac giai phap đó tôi chon giai phap “Hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra,
phân tich khi giai bai tâp đinh lượng vât li”. Giúp cho hoc sinh bươc đâu có môt
phương phap cơ ban để giai loai bai toan quang hình lơp 9 được tôt hơn. Vơi
nhưng lý luân trên, muôn giai bai tâp vât li ta cân thực hiên cac bươc sau:
Cac bước cơ ban:
Bước 1: Viêt tóm tăt cac dư kiên:
- Đoc ky đê bai (khac vơi thuôc đê bai), tìm hiểu ý nghia của thuât ngư, có
thể phat biểu tóm tăt ngăn gon chinh xac.
- Dùng ký hiêu tóm tăt đê bai cho gì? Hỏi gì? Thông nhất đơn vi. Dùng hình
vẽ để mô ta lai tình huông, minh hoa nêu cân.
Bước 2: Phân tich nôi dung lam sang tỏ ban chất vât li, xac lâp môi liên hê
của cac dư kiên có liên quan tơi công thức nao của cac dư kiên xuất phat va rút ra
cai cân tìm xac đinh phương hương va vach kê hoach giai.
Bước 3: Chon công thức thich hợp, kê hoach giai, thanh lâp cac phương
trình nêu cân, chú ý có bao nhiêu ẩn sô thì có bấy nhiêu phương trình.
6
www.huongdanvn.com
Bước 4: Lựa chon cach giai cho phù hợp, tôn trong trình tự, phai theo để
thực hiên cac chi tiêt của dự kiên, nhất la khi gặp nhưng bai tâp phức tap. Thực
hiên cẩn thân cac phép tinh. Để tranh sai sô (nêu có) nên thay bằng chư đên biểu
thức cuôi cùng mơi thay bằng sô.
Bước 5: Kiểm tra, xac nhân kêt qua va biên luân:
- Kiểm tra lai xem tri sô của kêt qua có đúng không, có phù hợp vơi thực tê
không? Kiểm tra lai cac phép tinh.
- Nêu có điêu kiên, xem thử con có cach giai nao khac ngăn gon hơn, hay
hơn không ?
3. Môt sô đê tai gân đây:
Vê vấn đê nâng cao ki năng giai bai tâp quang hình cho hoc sinh lơp 9 đã có
nhiêu bai viêt được trình bay. Vi du:
- Kê hoach đổi mơi phương phap day hoc Vât li của giao viên Trương Li
Khanh, Trương THCS Hai Khê, Hai Lăng.
- Sang kiên kinh nghiêm: “Phương phap giai bai toan quang hình hoc lớp
9” của giao viên Lương Văn Thanh, Trương THCS Hương Phong, Hương Tra.
- Sang kiên kinh nghiêm: “Phương phap giai bai toan quang hình hoc lớp
9’’ của Nguyên Thi Thùy Linh, giao viên Trương THCS Thanh Phú Đông.
Cac đê tai nay đêu đê câp đên nhưng đinh hương, tac dung, kêt qua của viêc
giai bai tâp đinh lượng vât li 9 phân Quang hình.
Ban thân tôi muôn có môt nghiên cứu cu thể hơn va đanh gia được hiêu qua
của viêc nâng cao ki năng giai bai tâp phân Quang hình trong vât li 9 nhằm hô trợ
cho giao viên trong qua trình day hoc tai đia ban Huyên Khanh Sơn. Qua nguồn
cung cấp thông tin sinh đông đó, hoc sinh tự kham pha ra kiên thức khoa hoc. Từ
đó, truyên cho cac em long tin vao khoa hoc, say mê tìm hiểu khoa hoc cùng cac
ứng dung của nó trong đơi sông.
4. Vấn đê nghiên cứu:
7
www.huongdanvn.com
Viêc hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai tâp
đinh lượng vât li có lam nâng cao ki năng giai bai tâp cho hoc sinh không?
5. Gia thuyêt nghiên cứu:
Có. Viêc hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai
tâp đinh lượng vât li có lam nâng cao ki năng giai bai tâp cho hoc sinh.
III. PHƯƠNG PHAP
1. Khach thể nghiên cứu
1.1. Khach thể nghiên cứu:
Ki năng giai bai tâp phân Quang hình hoc của hoc sinh đôi vơi môn vât li.
1.2. Đôi tượng nghiên cứu:
Môt sô phương phap nâng cao ky năng giai bai tâp phân quang hình hoc
cho hoc sinh lơp 9 của hoc sinh trên đia ban trương THCS Ba Cum Băc.
Hai lơp được chon tham gia nghiên cứu có nhiêu điểm tương đồng nhau vê
tỉ lê giơi tinh, dân tôc. Cu thể như sau:
Bảng 1. Giơi tinh va thanh phân dân tôc của HS lơp 9 trương THCS Ba Cum
Băc:
Sô HS cac nhóm Dân tôc
Tổng sô Nam Nư Kinh Raclay
Lớp 9A 15 6 9 1 14
Lớp 9B 15 2 13 0 15
Vê thanh tich hoc tâp của năm hoc trươc, hai lơp tương đương nhau vê điểm
sô của tất ca cac môn hoc.
2. Thiêt kê
Chon hai nhóm của 2 lơp: nhóm hoc sinh lơp 9A la nhóm thực nghiêm va
nhóm hoc sinh lơp 9B la nhóm đôi chứng. Tôi dùng bai kiểm tra để kiểm tra ky
năng lam bai tâp Quang hình của hoc sinh trươc tac đông. Kêt qua kiểm tra cho
thấy điểm trung bình của hai nhóm có sự khac nhau, do đó chúng tôi dùng phép
8
www.huongdanvn.com
kiểm chứng T-Test để kiểm chứng sự chênh lêch giưa điểm sô trung bình của 2
nhóm trươc khi tac đông.
Kêt qua:
Bảng 2. Kiểm chưng để xác định các nhóm tương đương
Đôi chứng Thực nghiêm
Gia tri trung bình 5,1 5,2
p 0,2408
p = 0,2408 > 0,05, từ đó kêt luân sự chênh lêch điểm sô trung bình của hai nhóm
thực nghiêm va nhóm đôi chứng la không có ý nghia, hai nhóm được coi la tương
đương.
Sử dung thiêt kê 2: Kiểm tra trươc va sau tac đông đôi vơi cac nhóm tương
đương (được mô ta ở bang 3):
9
www.huongdanvn.com
Bảng 3. Thiêt kê nghiên cứu
Nhóm KT trước TĐ Tac đông KT sau
TĐ
Thực nghiêm (9A) O1
Hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh lượng vât li.
O3
Đôi chứng (9B) O2 Không O4
3. Quy trình nghiên cứu
3. 1. Giao viên cho HS đoc kỹ đê từ 2 đên 3 lân cho đên khi hiểu. Sau đó
hướng dẫn HS phân tích đê:
Hỏi: * Bài toán cho biết gì?
* Cần tìm gì? Yêu cầu gì?
* Vẽ hình như thế nào? Ghi tóm tắt.
* Vài học sinh đọc lại đề ( dựa vào tóm tắt để đọc ).
Ví du 1: Môt ngươi dùng môt kinh lúp có sô bôi giac 2,5X để quan sat môt
vât nhỏ AB được đặt vuông góc vơi truc chinh của kinh va cach kinh 8cm.
a) Tinh tiêu cự của kinh? Vât phai đặt trong khoang nao trươc kinh?
b) Dựng anh của vât AB qua kinh (không cân đúng tỉ lê), anh la anh thât hay
ao?
c) Ảnh lơn hay nhỏ hơn vât bao nhiêu lân?
Giáo viên cho học sinh đọc vài lần. Hỏi:
* Bai toan cho biêt gì?
- Kinh gì ? Kinh lúp la loai thấu kinh gì? Sô bôi giac G?
- Vât AB được đặt như thê nao vơi truc chinh của thấu kinh? Cach kinh bao
nhiêu?
- Vât AB dược đặt ở vi tri nao so vơi tiêu cự?
* Bai toan cân tìm gì? Yêu câu gì?
- Tìm tiêu cự ? Để tinh tiêu cự của kinh lúp cân sử dung công thức nao?
10
www.huongdanvn.com
- Để nhìn rõ anh qua kinh lúp vât phai đặt trong khoang nao trươc kinh?
- Dựng anh của vât AB qua kinh ta phai sử dung cac tia sang đặt biêt nao?
- Xac đinh anh thât hay ao?
- So sanh anh va vât?
* Môt HS lên bang ghi tóm tắt sau đó vẽ hình. (ca lơp cùng lam )
Cho biết
Kinh lúp
G = 2,5X
OA = 8cm
a) f = ? Vât đặt khoang nao?
b) Dựng anh của AB. Ảnh gì?
c)
* Cho 2 hoc sinh dựa vao tóm tắt đoc lai đê. (có như vây HS mơi hiểu sâu
đê ).
* Để giai đúng bai toan cân chú ý cho HS đổi vê cùng môt đơn vi hoặc đơn
vi của sô bôi giac phai được tinh bằng cm.
3.2. Để hoc sinh dựng anh, hoặc xac đinh vi trí của vật chính xac qua
kính, mắt hay may anh GV phai luôn kiểm tra, khắc sâu HS:
* Các sơ đồ ký hiệu quen thuộc như:
- Thấu kinh hôi tu thấu kinh phân kì:
- Vât đặt vuông góc vơi truc chinh: hoặc
- Truc chinh, tiêu điểm F va F', quang tâm O:
11
A
B'
B
A/
'','''''''
F F' O
Mang lươi
F ••F'
O
www.huongdanvn.com
- Phim ở may anh hoặc mang lươi ở măt:
- Ảnh thât: hoặc ; -Ảnh ao: hoặc
* Các định luật, qui tắc, qui ước, hệ quả như:
- Đinh luât truyên thẳng của anh sang, đinh luât phan xa anh sang, đinh luât
khúc xa anh sang.
- Đương thẳng nôi tâm mặt câu goi la truc chinh.
- O goi la quang tâm của thấu kinh.
- F va F' đôi xứng nhau qua O, goi la cac tiêu điểm.
- Đường truyền các tia sáng đặt biệt như:
Thấu kính hội tu:
+ Tia tơi song song vơi truc chinh cho tia ló đi qua tiêu điểm F.
+ Tia tơi đi qua tiêu điểm F, cho tia ló song song vơi truc chinh.
+ Tia tơi đi qua quang tâm O, truyên thẳng.
Thấu kính phân kì:
+ Tia tơi song song vơi truc chinh, cho tia ló kéo dai đi qua tiêu điểm F.
+ Tia tơi đi qua tiêu điểm F, cho tia ló song song vơi truc chinh.
+ Tia tơi đi qua quang tâm O, truyên thẳng.
- May anh:
+ Vât kinh may anh la môt thấu kinh hôi tu.
+ Ảnh của vât phai ở ngay vi tri của phim cho nên muôn vẽ anh phai xac
đinh vi tri đặt phim.
- Mắt, mắt cận va mắt lão:
12
P
Q
O
A
B
www.huongdanvn.com
+ Thể thuỷ tinh ở măt la môt thấu kinh hôi tu. Mang lươi như phim ở may
anh.
+ Điểm cực viên: điểm xa măt nhất ma ta có thẻ nhìn rõ được khi không
điêu tiêt.
+ Điểm cực cân: điểm gân măt nhất ma ta có thể nhìn rõ được.
Kinh cân la thấu kinh phân kì.
+ Măt lão nhìn rõ nhưng vât ở xa, nhưng không nhìn rõ nhưng vât ở gân.
Kinh lão la thấu kinh hôi tu. Măt lão phai đeo kinh hôi tu để nhìn rõ cac vât ở gân.
- Kính lúp:
+ Kinh lúp la thấu kinh hôi tu có tiêu cự ngăn.
+ Để dựng anh, hoặc xac đinh vi tri môt vât qua kinh lúp cân phai đặt vât
trong khoang tiêu cự của kinh. Ảnh qua kinh lúp phai la anh ao lơn hơn vât.
13
•F,CVA
B
Kinh cân
Măt
•F A
BO
•FCC A
B
Kinh lãoMăt
•
www.huongdanvn.com
* Ở Ví dụ1:
- Dựng anh của vât AB qua kinh lúp:
+ Ta phai đặt vât AB trong khoang tiêu cự
của kinh lúp.
+ Dùng hai tia đặt biêt để vẽ anh A'B'.
3.3. Để tra lời phân câu hỏi đinh tính hoc sinh cân thu thập thông tin có
liên quan đên nôi dung, yêu câu bai toan từ đó vận dụng để tra lời.
Ở ví dụ 1:
- Câu a) Vât đặt trong khoang nao?
- Câu b) Ảnh gì ?
Ở đây vât kinh la môt kinh lúp cho nên vât phai đặt trong khoang tiêu cự
mơi nhìn rõ được vât. Ảnh của vât qua thấu kinh sẽ la anh ao va lơn hơn vât.
*Cac thông tin:
- Thấu kính hội tụ:
+ Vât đặt ngoai tiêu cự cho anh thât, ngược chiêu.
+ Vât đặt rất xa thấu kinh cho anh thât có vi tri cach thấu kinh môt khoang
bằng tiêu cự.
+ Vât đặt trong khoang tiêu cự cho anh ao, lơn hơn vât, cùng chiêu vơi vât
- Thấu kính phân kỳ:
+ Vât đặt ở moi vi tri trươc thấu kinh phân kì luôn cho anh ao, cùng chiêu,
nhỏ hơn vât va luôn nằm trong khoang tiêu cự của thấu kinh.
+ Vât đặt rất xa thấu kinh, anh ao của vât có vi tri cach thấu kinh môt
khoang bằng tiêu cự.
- Máy ảnh:
+ Ảnh trên phim la anh thât, nhỏ hơn vât va ngược chiêu vơi vât.
- Mắt cận:
+ Măt cân nhìn rõ nhưng vât ở gân, nhưng không nhìn rõ nhưng vât ở xa.
14
A
B'
B
A/
'','''''''
F F' O
www.huongdanvn.com
+ Măt cân phai đeo kinh phân kì.
- Mắt lão:
. + Măt lão nhìn rõ nhưng vât ở xa, nhưng không nhìn rõ nhưng vât ở gân.
+ Măt lão phai đeo kinh hôi tu để nhìn rõ cac vât ở gân.
- Kính lúp:
+ Vât cân quan sat phai đặt trong khoang tiêu cự của kinh để cho môt anh ao
lơn hơn vât. Măt nhìn thấy anh ao đó.
3.4. Nắm chắc cac công thức vật lí, cac hê thức của tam giac đồng dang,
dùng cac phép toan để biên đổi cac hê thức, biểu thức :
* Công thưc tính số bội giác:
G =
- Trở lai vi du 1 : G = =
* Hệ thưc tam giác đồng dang, va các phép toán biến đổi:
Ta trở lai câu c) vi du1:
* OA'B' ~ OAB , nên ta có :
(1)
* F'A'B' ~ F'OI, nên ta có:
(2)
Vì : AB = OI nên :
Từ (1) va (2) ta có:15
A
B'
B
A/
'','''''''
F F'
I
o
www.huongdanvn.com
(3)
Thay (3) vao (1) ta có :
* Vây anh lơn gấp 5 lân vât
* Chú ý: Phần này là phần cốt lõi để giải được một bài toán quang hình
học, nên đối với một số HS yếu toán hình học thì GV thường xuyên nhắc nhở về
nhà rèn luyện thêm phần này:
- Môt sô HS mặc dù đã nêu được cac tam giac đồng dang, nêu được môt sô
hê thức nhưng không thể biên đổi suy ra cac đai lượng cân tìm.
- Trương hợp trên GV phai năm cu thể tùng HS. Sau đó giao nhiêm vu cho
môt sô em kha trong tổ, nhóm giang giai, giúp đỡ để cùng nhau tiên bô.
3. 5. Hướng dẫn HS phân tích đê bai toan quang hình hoc môt cach
lôgic, có hê thông:
Ví du 2 : Đặt vât AB cao 12cm vuông góc vơi truc chinh của môt thấu kinh
hôi tu (A nằm trên truc chinh) va cach thấu kinh 24cm thì thu được môt anh thât
cao 4cm. Tinh khoang cach từ anh đên thấu kinh va tinh tiêu cự của thấu kinh.
*Hướng dẫn hoc sinh phân tích bai toán, sau đó tổng hợp lai rồi giải:
- Để hương dân HS phân tich, tìm hiểu bai toan phai cho HS đoc ky đê, ghi
tóm tăt sau đó vẽ hình.
Cho biết:
TK hôi tu
AB = 12cm; OA = 24cm
A'B' = 4cm(anh thât)
OA' = ?
OF = OF' = ?
- Hướng dẫn hoc sinh phân tích bai toan:
* Muôn tinh OA' ta cân xét cac yêu tô nao?
16
B
FAO• •
F' A'
B'
I
www.huongdanvn.com
( OAB ~ OA'B') OA' =......
* Muôn tinh OF' = f ta phai xét hai tam giac nao đồng dang vơi nhau?
( OIF' ~ A'B'F')
* OI như thê nao vơi AB; F'A' = ?
- Hướng dẫn HS giai theo cach tổng hợp lai:
Tìm OA' F'A' OI OF' ;
17
www.huongdanvn.com
Giải:
* Khoang cach từ anh đên thấu kinh hôi tu la:
OAB ~ OA'B' suy ra
* Tiêu cự của thấu kinh:
OIF' ~ A'B'F' Do OI = AB nên:
ĐS: OA = 8cm
OF = 6cm
Ví du 3: Môt vât sang AB có dang mũi tên được đặt vuông góc vơi truc
chinh của môt thấu kinh phân kì, điểm A nằm trên truc chinh, cach thấu kinh 15
cm. Thấu kinh có tiêu cự 10cm.
a. Hãy vẽ anh của vât AB cho bởi thấu kinh va nêu đặc điểm của anh.
b. Tinh khoang cach từ anh đên thấu kinh.
c. Chiêu cao của anh bằng bao nhiêu lân vât?
- Hướng dẫn hoc sinh phân tích bai toan:
* Để vẽ được anh của môt vât tao bởi thấu kinh phân ky thì ta vẽ như thê
nao? Đặt vât như thê nao cho đúng tỉ lê? Dùng nhưng tia sang đặt biêt nao? Để nêu
được đặc điểm của anh ta dựa vao yêu tô nao?
* Muôn tinh OA' ta cân xét cac yêu tô nao?
( OAB ~ OA'B') ........
( OIF' ~ A'B'F') ........
* OI như thê nao vơi AB;F'A' = ?
- Hướng dẫn HS giai theo cach tổng hợp lai:
Tìm OA' F'A' OI OF' ;
* Để so sanh chiêu cao của anh so vơi vât ta ap dung công thức nao?
18
www.huongdanvn.com
Giai:
a. Vẽ ảnh va nêu đặc điểm của ảnh:
* Đặc điểm ảnh: Ảnh ao, cùng chiêu va nhỏ hơn vât
b. Khoảng cách từ ảnh đến thấu kính.
* OA'B' ~ OAB , nên ta có :
(1)
* FA'B' ~ FOI, nên ta có:
(2)
Vì : AB = OI nên :
Từ (1) va (2) ta có:
c. Chiêu cao của ảnh bằng bao nhiêu lần vật?
Thay (3) vao (1), ta có:
* Vây anh nhỏ hơn vât lân.
ĐS: OA’ = 40cm
19
IB
F
B’
OA’A
www.huongdanvn.com
3.6. Chon đôi tượng thực hiên:
Chon nhóm: Nhóm thử nghiêm va nhóm đôi chứng thuôc khôi lơp 9
trương THCS Ba Cum Băc - Khanh Sơn - Khanh Hoa. Qua trình thử nghiêm đã
được tổ chức ở hai nhóm của hai lơp 9A va 9B.
- Nhóm của lơp 9B la nhóm đôi chứng, gồm 15 hoc sinh. Đôi vơi nhóm nay
tôi không hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai tâp
đinh lượng vât li.
- Nhóm của lơp 9A la nhóm thực nghiêm: gồm 15 hoc sinh. Đôi vơi nhóm
nay tôi hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh
lượng vât li.
3.7. Tiên hanh thực nghiêm:
Thơi gian tiên hanh thực nghiêm vân tuân theo kê hoach day hoc của nha
trương va theo thơi khóa biểu để đam bao tinh khach quan.
4. Đo lường:
* Tiên hanh kiểm tra va chấm bai
4.1. Tôi tiên hanh bai kiểm tra 1 tiêt trước khi tac đông (nôi dung đap an
trình bay ở phân phu luc 3).
ĐỀ : Môt vât sang AB có dang mũi tên được đặt vuông góc vơi truc chinh
của môt thấu kinh hôi tu, điểm A nằm trên truc chinh, cach thấu kinh 8cm.Thấu
kinh có tiêu cự 10cm.
a. Vẽ anh A’B’ của vât qua thấu kinh hôi tu. Nêu đặc điểm của anh. ( không
cân đúng tỷ lê )
b. Tinh khoang cach từ anh đên thấu kinh.
c. Chiêu cao của anh bằng bao nhiêu lân vât?
Kết quả khảo sát:
LƠP 9A LƠP 9BStt Ho va tên Điểm Stt Ho va tên Điểm
20
www.huongdanvn.com
01 Cao Minh Anh 4 01 Cao Thi Đep 402 Cao Ân 5 02 Cao Thi Kim Mên 503 Mấu Thi Banh 5 03 Mấu Thi My 504 Cai Thi Cai 5 04 Cao Thi Nguy 505 Mấu Thi Diêu 5 05 Mấu Thi Nguyên 506 Mấu Thi Dung 6 06 Cao Thi Nhiêp 507 Mấu Thi Thúy Dung 5 07 Cao Thi Nhung 508 Cao Thi Điêp 5 08 Cao Thi Sach 509 Cao Thi Hâu 6 09 Mấu Thi Tấm 610 Mấu Hiêu 5 10 Cao Quôc Tang 511 Cao Hợi 6 11 Mấu Thi Thanh 512 Cao Thi Nỉ 5 12 Bo Bo Ngoc Thuê 613 Bo Bo Ngu 6 13 Cao Thi D. Thùy 514 Mấu Thi Khăng 5 14 Mấu Thi Thâm 515 Hoang Công Đat 5 15 Mấu Thi Ut 5
4.2. Sau hơn môt thang ap dụng cac giai phap đã nêu tôi tiên hanh kiểm
tra 1 tiêt (nôi dung đap an trình bay ở phân phu luc).
ĐỀ : Môt vât sang AB cao 10cm có dang mũi tên được đặt vuông góc vơi truc chinh của môt thấu kinh phân kì, điểm A nằm trên truc chinh, cach thấu kinh 15cm thì thu được môt anh cao 4cm
a. Hãy vẽ anh của vât AB cho bởi thấu kinh va nêu đặc điểm của anh. (không cân đúng tỷ lê )
b. Tinh khoang cach từ anh đên thấu kinh.c. Tinh tiêu cự của thấu kinh.
Kết quả khảo sát:
LƠP 9A LƠP 9BStt Ho va tên Điểm Stt Ho va tên Điểm01 Cao Minh Anh 5 01 Cao Thi Đep 402 Cao Ân 5 02 Cao Thi Kim Mên 503 Mấu Thi Banh 6 03 Mấu Thi My 604 Cai Thi Cai 6 04 Cao Thi Nguy 505 Mấu Thi Diêu 6 05 Mấu Thi Nguyên 506 Mấu Thi Dung 6 06 Cao Thi Nhiêp 607 Mấu Thi Thúy Dung 7 07 Cao Thi Nhung 508 Cao Thi Điêp 6 08 Cao Thi Sach 509 Cao Thi Hâu 7 09 Mấu Thi Tấm 610 Mấu Hiêu 6 10 Cao Quôc Tang 511 Cao Hợi 7 11 Mấu Thi Thanh 5
21
www.huongdanvn.com
12 Cao Thi Nỉ 6 12 Bo Bo Ngoc Thuê 613 Bo Bo Ngu 7 13 Cao Thi D. Thùy 514 Mấu Thi Khăng 5 14 Mấu Thi Thâm 515 Hoang Công Đat 5 15 Mấu Thi Ut 4
Để kiểm tra đô tin cây của dư liêu, tôi tiên hanh kiểm tra nhiêu lân trên cùng
môt nhóm vao cac thơi điểm gân nhau. Kêt qua cho thấy, sự chênh lêch vê điểm sô
không cao, điêu đó chứng tỏ dư liêu thu được la đang tin cây.
Để kiểm chứng đô gia tri của dư liêu, tôi dùng phương phap kiểm tra đô gia
tri nôi dung. Bai tâp tôi đưa ra kiểm chứng khai quat được vấn đê tôi nghiên cứu.
Bai tâp có nôi dung cu thể phan anh đây đủ, rõ rang qua trình nghiên cứu, găn liên
vơi nôi dung kiên thức môn hoc.
Sau hơn môt thang ap dung cac giai phap đã nêu tôi thấy kêt qua HS giai bai
toan " Quang hình hoc lớp 9 " kha quan hơn. Đa sô cac hoc sinh yêu đã biêt vẽ
hình, tra lơi được môt sô câu hỏi đinh tinh.
Đa sô cac em hoc sinh đã chủ đông khi giai loai toan nay, tất ca cac em đêu
cam thấy thich thú hơn khi giai môt bai toan quang hình hoc lơp 9.
Qua kêt qua trên đây, hy vong lên cấp III cac em sẽ có môt sô ky năng cơ
ban để giai loai toan quang hình hoc nay
IV. PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VA BAN LUẬN KẾT QUẢ
1. Phân tích dư liêu:
Bảng 5. So sanh điểm trung bình (gia tri trung bình) sau khi tiên hanh
kiểm tra trước va sau tac đông:
22
www.huongdanvn.com
23
www.huongdanvn.com
Như trên đã chứng minh rằng kêt qua 2 nhóm trươc tac đông la tương
đương. Sau tac đông kiểm chứng chênh lêch ĐTB bằng T-Test cho kêt qua
p = 0,0011 cho thấy sự chênh lêch giưa ĐTB nhóm thực nghiêm va nhóm đôi
chứng la có ý nghĩa; tức la chênh lêch kêt qua ĐTB nhóm thực nghiêm cao hơn
ĐTB nhóm đôi chứng la không ngâu nhiên ma do kêt qua của tac đông.
Chênh lêch gia tri trung bình chuẩn SMD = 1,36. Điêu đó cho thấy mức đô
anh hưởng của hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai
tâp đinh lượng vât li trong qua trình hoc tâp của nhóm thực nghiêm la rất lớn.
Gia thuyêt của đê tai “Viêc hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân
tich khi giai bai tâp đinh lượng vât li có lam nâng cao ki năng giai bai tâp cho hoc
sinh” đã được kiểm chứng. 2. Ban luận kêt qua:
Kêt qua gia tri trung bình của bai kiểm tra sau tac đông của nhóm thực nghiêm
la 6; kêt qua bai kiểm tra của nhóm đôi chứng la 5,13. Đô chênh lêch điểm sô giưa hai
nhóm la 0,87; Điêu đó cho thấy điểm gia tri trung bình của hai lơp đôi chứng va thực
nghiêm đã có sự khac biêt rõ rêt, lơp được tac đông có điểm trung bình cao hơn lơp đôi
chứng.
Chênh lêch gia tri trung bình chuẩn của hai bai kiểm tra la SMD = 1,36.
Điêu nay có nghia mức đô anh hưởng của tac đông la rất lơn.
Phép kiểm chứng T-Test gia tri trung bình sau tac đông của hai lơp la
p=0,0011< 0,05. Kêt qua nay khẳng đinh sự chênh lêch gia tri trung bình của hai
nhóm không phai la do ngâu nhiên ma la do tac đông.
Qua kêt qua thu nhân được trong qua trình ứng dung, tôi nhân thấy rằng viêc
hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh lượng
vât li lam nâng cao ky năng giai bai tâp cho hoc sinh, hoc sinh tich cực, hứng thú
hoc tâp đồng thơi vân thu nhân được kiên thức va ky năng khi giao viên giang day.
Nhơ đó ma hoc sinh khi hoc Vât li có sự tâp trung cao đô đôi vơi môn hoc. Lơp
hoc sôi nổi va tất ca cac em đêu được tham gia hoat đông vê ca thể chất lân tinh
24
www.huongdanvn.com
thân. Cac em hăng hai vao hoat đông hoc tâp, tinh thân thoai mai. Viêc hương dân
cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh lượng vât li đã lam
tăng kêt qua hoc tâp của hoc sinh hơn rất nhiêu.
V. BAI HỌC KINH NGHIỆM:
- Để giúp HS hứng thú va đat kêt qua tôt trong viêc giai toan quang hình hoc
lơp 9, điêu cơ ban nhất môi tiêt day giao viên phai tich cực, nhiêt tình, truyên đat
chinh xac, ngăn gon nhưng đây đủ nôi dung, khoa hoc va lôgic nhằm đông não cho
HS phat triển tư duy, đô bên kiên thức tôt.
- Nhưng tiêt lý thuyêt, thực hanh cũng như tiêt bai tâp giao viên phai chuẩn
bi chu đao bai day, hương dân hoc sinh chuẩn bi bai theo ý đinh của giao viên, có
như vây giao viên mơi cam thấy thoai mai trong giơ giai va sửa cac bai tâp quang
hình hoc từ đó khăc sâu được kiên thức va phương phap giai bai tâp của HS.
- Thương xuyên nhăc nhở cac em yêu, đông viên, biểu dương cac em kha
giỏi, câp nhât vao sổ theo dõi va kêt hợp vơi giao viên chủ nhiêm để có biên phap
giúp đỡ kip thơi, kiểm tra thương xuyên vở bai tâp vao đâu giơ trong môi tiêt hoc,
lam như vây để cho cac em có môt thai đô đúng đăn, môt nê nêp tôt trong hoc tâp.
- Đôi vơi môt sô hoc sinh châm tiên bô thì phai thông qua giao viên chủ
nhiêm kêt hợp vơi gia đình để giúp cac em hoc tôt hơn, hoặc qua giao viên bô môn
toan để giúp đỡ môt sô hoc sinh yêu toan có thể giai được môt vai bai toan đơn
gian. Từ đó gây sự đam mê, hứng thú hoc hỏi bô môn vât li.
- Qua thơi gian ap dung phương phap giai bai tâp quang hình hoc ở trên tôi
nhân thấy hoc sinh say mê, hứng thú va đã đat hiêu qua cao trong giai bai tâp nhất
la bai tâp quang hình hoc 9. Hoc sinh đã phat huy tinh chủ đông, tich cực khi năm
được phương phap giai loai bai toan nay.
VI. KẾT LUẬN VA KHUYẾN NGHI
1. Kêt luận:
1.1. Nhưng mặt lam được:
25
www.huongdanvn.com
- Nêu ra được sự cân thiêt của giai phap phù hợp vơi quan điểm, chủ trương
của nganh va thực tê đia phương nơi công tac.
- Nêu ra được cơ sở li luân, đưa ra được giai phap cu thể rõ rang ap dung
cho viêc giúp hoc sinh môt phương phap cơ ban để giai bai toan Quang hình trong
Vât lý 9.
- Ap dung giai phap vao viêc soan giang cũng như trong cac tiêt day.
- Kêt qua khi vân dung giai phap: lam chuyển biên phân lơn va giai quyêt
được phân yêu câu thực tiên.
- Qua giai phap, phat huy được vai tro chủ đông, tich cực của hoc sinh, hoc
sinh hứng thú hơn vơi môn hoc. Đây la vấn đê quan trong nhất của giai phap, phù
hợp vơi chủ trương của phương phap day hoc mơi.
1.2 Nhưng mặt han chê:
- Mức đô ap dung của giai phap chưa thực sự sâu rông trong hoc sinh. Do đó
đôi vơi môt sô hoc sinh yêu kém, thu đông thì vân con tồn tai nhưng khó khăn nhất
đinh.
- Viêc ap dung giai phap vao thực tê cho cac nhóm hoc sinh chưa thực sự
mang lai hiêu qua cao do kha năng tiêp thu kiên thức của hoc sinh con han chê.
Từ nhưng mặt lam được cũng như han chê nêu trên, la cơ sở, la bai hoc kinh
nghiêm quý bau cho ban thân trong qua trình giang day.
Giai phap được ap dung trong cac hoat đông hoc tâp nhằm giúp hoc sinh
trương THCS Ba Cum Băc hứng thú hoc môn vât li, không con cam thấy sợ hãi
khi gặp nhưng bai toan Quang hình. Ngoai ra, giai phap nay có tinh khai quat cao
do đó nó con có thể được ap dung cho cac trương THCS trong huyên, tùy theo
từng trương, từng lơp, ma chúng ta điêu chỉnh sao cho phù hợp.
Chinh vì giai phap có tinh chất khai quat, la môt phương phap chung, có thể
phat huy được vai tro tich cực của ngươi hoc va quan trong hơn khi nó lam cho
kiên thức có ý nghia thực tê khi hoc sinh ap dung vao cuôc sông, lam cho cac em
hứng thú, yêu thich môn hoc, tin tưởng vao khoa hoc. Nhưng dù có la giai phap
26
www.huongdanvn.com
nao đi nưa thì ban thân tôi cũng sẽ không quên phat huy vai tro chủ đông, tich cực
của ngươi hoc; đưa ra phương phap day hoc kiên tao đúng theo chủ trương chương
trình cai cach giao duc.
27
www.huongdanvn.com
2. Khuyên nghi:
- Thương xuyên tổ chức cac lơp tâp huấn để bồi dưỡng chuyên môn, nghiêp
vu cho giao viên.
- Tăng cương cơ sở vât chất, trang thiêt bi trương hoc: Phong hoc chuyên
môn, đồ dùng va phương tiên day hoc.
- Giao viên thương xuyên tìm toi để đoc, tham khao tai liêu nhằm phuc vu
tôt hơn cho qua trình day hoc vât li.
Vơi kêt qua của đê tai nay, chúng tôi mong rằng cac ban đồng nghiêp quan
tâm, chia sẻ va có thể ứng dung đê tai nay trong qua trình day hoc để tao hứng thú
va nâng cao kêt qua hoc tâp cho hoc sinh.
28
www.huongdanvn.com
VII. TAI LIỆU THAM KHẢO
1. Sach giao viên Vât li 9.............................................................NXB giao duc
2. Sach giao khoa Vât li 9............................................................NXB giao duc
3. Sach bai tâp Vât li 9.................................................................NXB giao duc
4. Tai liêu bồi dưỡng thương xuyên cho giao viên THCS
chu kì III (2004 – 2007) – quyển 1..............................................NXB giao duc
Biên soạn: Trịnh Thị Hải Yến
Nguyễn Phương Hồng
Bùi Thu Hà
5. Tai liêu bồi dưỡng thương xuyên cho giao viên THCS
chu kì III (2004 – 2007) – quyển 2...................................NXB giao duc
Biên soạn: Nguyễn Hải Châu; Nguyễn Phương Hồng
Hồ Tuấn Hùng; Trần Thị Nhung
6. Nhưng vấn đê chung vê đổi mơi giao duc THCS.....................NXB giao duc
Biên soạn: Nguyễn Hải Châu
Nguyễn Trọng Sửu
7. Tai liêu bồi dưỡng giao viên day SGK lơp 9............................NXB giao duc
Biên soạn: Trịnh Thị Hải Yến; Vũ Quang
Nguyễn Đức Thâm; Đoàn Duy Hinh
Nguyễn Văn Hòa
29
www.huongdanvn.com
VIII. CAC PHU LUC CUA ĐỀ TAI.
PHU LUC I
XAC ĐINH ĐỀ TAI NGHIÊN CƯU
1. Tìm va chon nguyên nhân:
2. Tìm giai phap tac đông:
3. Tên đê tai:Nâng cao ky năng giai bai tâp phân quang hình cho hoc sinh
lơp 9 bằng cach hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich.30
Hiên trang
www.huongdanvn.com
PHU LUC II
KẾ HOACH NCKHSPƯD
Tên đê tai:Nâng cao kỹ năng giai bai tập phân quang hình cho hoc sinh
lớp 9 băng cach hướng dẫn cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tích.
Bước Hoat đông
1. Hiên trang Hoc sinh hoc yêu phân Qung hình 9
2. Giai phap
thay thê
Hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh lượng vât li.
3. Vấn đê
nghiên cứu,
gia thuyêt
nghiên cứu
Viêc hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh lượng vât li có lam nâng cao ki năng giai bai tâp cho hoc sinh không?Có, Viêc hương dân cho hoc sinh cach thức điêu tra, phân tich khi giai bai tâp đinh lượng vât li có lam nâng cao ki năng giai bai tâp cho hoc sinh.
4. Thiêt kê
Kiểm tra trươc tac đông va sau tac đông đôi vơi cac nhóm tương đương
Nhóm Kiểm tra trước tac đông Tac đông Kiểm tra sau
tac đông
N1(9C) O1 X O3
N2(9B) O2 --- O4
5. Đo lường1. Bai kiểm tra của hoc sinh.2. Kiểm chứng đô tin cây của bai kiểm tra.3. Kiểm chứng đô gia tri của bai kiểm tra.
6. Phân tích Sử dung phép kiểm chứng t-test đôc lâp va mức đô anh hưởng
7. Kêt qua Kêt qủa đôi vơi vấn đê nghiên cứu có ý nghia không ?Nêu có ý nghia, mức đô anh hưởng như thê nao ?
31
www.huongdanvn.com
PHU LUC III
BAI KIÊM TRA TRƯỚC TAC ĐÔNG
Môt vât sang AB có dang mũi tên được đặt vuông góc vơi truc chinh của môt thấu kinh hôi tu, điểm A nằm trên truc chinh, cach thấu kinh 8cm.Thấu kinh có tiêu cự 10cm.
a. Vẽ anh A’B’ của vât qua thấu kinh hôi tu. Nêu đặc điểm của anh. (không cân đúng tỷ lê ) b. Tinh khoang cach từ anh đên thấu kinh.c. Chiêu cao của anh bằng bao nhiêu lân vât?
Giai:a. Vẽ ảnh va nêu đặc điểm của ảnh:(3,5 điểm)
A
B'
B
A/
'','''''''
F F' O
Đặc điểm ảnh: Ảnh ao, cùng chiêu va lơn hơn vâtb. Khoảng cách từ ảnh đến thấu kính.(4,5 điểm)* OA'B' ~ OAB , nên ta có :
(1)
* F'A'B' ~ F'OI, nên ta có:
(2)
Vì : AB = OI nên :Từ (1) va (2) ta có:
(cm) (3)
c. Chiêu cao của ảnh bằng bao nhiêu lần vật?(2 điểm)Thay (3) vao (1), ta có:
*Vây anh lơn gấp 5 lân vâtĐS: OA’ = 40cm
A’B’ = 5AB32
I
www.huongdanvn.com
33
www.huongdanvn.com
PHU LUC IV
BAI KIÊM TRA SAU TAC ĐÔNG
Môt vât sang AB cao 10cm có dang mũi tên được đặt vuông góc vơi truc chinh của môt thấu kinh phân kì, điểm A nằm trên truc chinh, cach thấu kinh 15cm thì thu được môt anh cao 4cm
a. Hãy vẽ anh của vât AB cho bởi thấu kinh va nêu đặc điểm của anh. (không cân đúng tỷ lê ) b. Tinh khoang cach từ anh đên thấu kinh.c. Tinh tiêu cự của thấu kinh.
Giai:a. Vẽ ảnh va nêu đặc điểm của ảnh:(3,5 điểm)
* Đặc điểm ảnh: Ảnh ao, cùng chiêu va nhỏ hơn vâtb. Khoảng cách từ ảnh đến thấu kính.(3 điểm)*Khoang cach từ anh đên thấu kinh hôi tu la:
OA’B’ ~ OAB suy ra
c. Tiêu cự của thấu kính (3,5 điểm)
A'B'F' ~ OIF'
Do OI = AB nên:
ĐS: OA’ = 6cm
f = 10cm
34
IB
F
B’
OA’A
www.huongdanvn.com
PHU LUC V
PHÂN TÍCH DỮ LIỆU
35
www.huongdanvn.com
36
www.huongdanvn.com
PHU LUC VI
KẾ HOACH BAI HỌC
Tiết 47: Bai 45: ẢNH CUA MÔT VẬT TAO BỞI
THẤU KÍNH HÔI TU
I. MUC TIÊU:
1. Kiến thưc:
- Nêu được trương hợp nao TKHT cho anh thât va cho anh ao của 1 vât va chỉ ra đặc
điểm của cac anh nay.
- Dùng cac tia sang đặc biêt dựng được anh thât & anh ao của 1 vât qua TKHT.
2. Kĩ năng:
- Rèn ky năng nghiên cứu hiên tượng tao anh của TKHT bằng thực nghiêm.
- Rèn ky năng tổng hợp thông tin thu thâp được để khai quat hóa hiên tượng.
3. Thái độ:
- Phat huy được sự say mê khoa hoc, nghiêm túc, hợp tac.
II.CHUẨN BI
*Mỗi nhóm HS :
-1 thấu kinh hôi tu.
-1 gia quang hoc
-1 cây nên cao khoang 5cm
-1 man để hứng anh
-1 bao diêm
III.TIẾN TRÌNH BAI DAY:
1. Ổn đinh:
2. Kiểm tra bai cũ:
- Hãy nêu đặc điểm cac tia sang qua TKHT ?
- Hãy nêu cach nhân biêt TKHT
3. Bai mới:
37
www.huongdanvn.com
HOAT ĐÔNG CUA GV HOAT ĐÔNG CUA HS GHI BẢNG
Hoat động 1 : Tìm hiểu đặc điểm của ảnh của 1 vật tao bởi TKHT
-YC HS đoc phân TN để biêt cach bô tri
TN (Quan sat hình 43.2).
- Hương dân HS lam TN
C1 :Vât ở xa thấu kinh
C2 : d > 2f
f < d < 2f
C3: d < f
-Yêu câu cac nhóm bao cao bang 1
-Yêu câu HS nhân xét .
-Bô tri TN tra lơi C1;
C2; C3 ghi đặc điểm của
anh vao muc 1,2,3 của
bang 1
-Hoan thanh bang 1 va
bao cao
-Đoc nhân xét .
I. ĐẶC ĐIÊM CUA
ẢNH CUA 1 VẬT TAO
BỞI THẤU KÍNH HÔI
TU
C1 : Ảnh ngược chiêu vơi
vât
C2 : Ảnh thât ngược chiêu
vơi vât
C3 : Không hứng được
anh trên man. Đó la anh
ao.
Hoat động 2 : Dựng ảnh của 1 vật tao bởi TKHT
-Yêu câu HS đoc thông tin 1 va thực
hiên câu C4.
- Giao viên cho HS đoc ky đê từ 2 lân
cho đên khi hiểu. Sau đó hương dân HS
phân tich đê:
Hỏi:
* Bai toán cho biết gì?
+ + Tiêu cự của thấu kinh bằng bao
nhiêu ?
- Đoc thông tin va thực
hiên C4 .
- Đoc C5.
- Chú ý theo dõi.
- Tra lơi cac câu hỏi của
GV.
II. CACH DỰNG ẢNH:
1/Dựng ảnh của điểm
sánh S tao bởi TKHT
C4 :
2/Dựng ảnh của vật sánh
AB tao bởi thấu kính hội
33
www.huongdanvn.com
+ Vât AB dược đặt ở vi tri nao? (2 TH)
* Bai toán yêu cầu gì?
+ Vẽ anh, nhân xet đặc điểm của anh?
- Cho HS nhìn vao tóm tăt để đoc lai đê.
- GV hướng dẫn:
+ Thấu kính cho là thấu kính hội tụ,
dùng kí hiệu cua TKHT:
+ Trục chính, tiêu điểm F và F', quang
tâm O:
+ Dựng ảnh cua vật AB qua kính ta phải
sử dụng các tia sáng đặt biệt nào?
+ Vật đặt trong khoảng nào? Đó là ảnh
gì?
+ Cách dựng ảnh ra sao?
( Dựng ảng B’ cua điểm B (dùng 2 tia
sáng đặc biệt để vẽ)
Hạ B’ vuông góc với trục chính tại A’,
A’ là ảnh cua A và A’B’ là ảnh cua AB.)
* Goi 2 HS lên bảng vẽ (dưới lớp cung
vẽ hình vao vở)
- GV chỉnh sửa va khăc sâu kiên thức
cho cac em.
- Thực hiên theo yêu câu.
- Chú ý theo dõi .
- 1 HS lên bang vẽ hình,
dươi lơp cùng vẽ theo sự
hương dân của GV.
- Theo dõi
tu
C5 :
a)
b)
34
F• •F'O
www.huongdanvn.com
+ Cac tia sang đặc biêt.
+ Ảnh thât:
+ Ảnh ao:
Hoat động 3 : Củng cố - Vận dung
-Nêu đặc điểm cua ảnh tạo bởi TKHT ?
-Nêu cách dựng ảnh cua một vật qua
TKHT ?
-Yêu câu HS thực hiên C6.
- Cho 2 HS đoc đê.
Hỏi:
+ Bài toán cho biết gì?(đã có ở câu C5)
+ Cần tìm gì? Yêu cầu gì?
+ 2 HS đọc lại đề ( dựa vào tóm tắt để
đọc ).
+ Hướng dẫn HS phân tích đề bài toán
quang hình học một cách lôgic, có hệ
thống:
+ Muôn tinh OA' ta cân xét cac yêu tô
nao?
( OAB ~ OA'B') OA' =......
* Muôn tinh OF' = f ta phai xét hai tam
giac nao đồng dang vơi nhau?
( OIF' ~ A'B'F')
* OI như thê nao vơi AB; F'A' = ?
- Hướng dẫn HS giải theo cách tổng hợp
lại:
-Tra lơi câu hỏi.
-Thực hiên C6; C7
- Tra lơi cac câu hỏi của
GV.
III.VẬN DUNG
C6 : f = 12cm;
AB=h=1cm
* TH1: OA =d= 36cm
* TH2: OA =d= 8cm
OA' = ?
A’B’ = ?
Giải:
* TH1:
* OA'B' ~ OAB , nên
ta có :
(1)
* F'A'B' ~ F'OI, nên ta
có:
(2)
Vì : AB = OI nên :
35
B
FAO• •F
'
A'B'
I
www.huongdanvn.com
Tìm OA' F'A' OI OF' ;
- Yêu câu 2 HS lên bang lam bai (dươi
lơp cùng lam)
- GV chỉnh sửa va tổng hợp kiên thức
cho HS.
+ Thực hiên theo yêu
câu.
Từ (1) va (2) ta có:
* TH2:
* OA'B' ~ OAB , nên
ta có :
(1)
36
A
B'
B
A/
''
,
'''''''
F F’’
’'
Io
www.huongdanvn.com
* F'A'B' ~ F'OI, nên
ta có:
(2)
Vì : AB = OI nên :
Từ (1) va (2) ta có:
Thay (3) vao (1) ta có:
4. Hướng dẫn vê nha:
- Vê nha hoc bai va lam cac bai tâp theo đê cương.
- Chuẩn bi bai mơi :“Thấu kinh phân kì”
+ Đặc điểm cua thấu kính phân kỳ.
+ Tìm hiểu trục chính, quang tâm, tiêu điểm, tiêu cự cua thấu kính phân kỳ.
+ Tìm một vài ví dụ thực tế về thấu kính phân kỳ.
37
www.huongdanvn.com
Tiết 50: Bai 47 : ẢNH CUA MÔT VẬT TAO BỞI
THẤU KÍNH PHÂN KÌ
I. MUC TIÊU:
1. Kiến thưc:
- Nêu được anh của môt vât tao bởi TKPK luôn luôn la anh ao.
- Mô ta đặc điểm của anh ao tao bởi TKPK.
- Dùng 2 tia đặc biêt để dựng anh.
2. Kĩ năng:
- Rèn ky năng nghiên cứu hiên tượng tao anh của TKPK .
- Rèn ki năng dựng anh.
3. Thái độ:
- Phat huy được sự say mê KH, nghiêm túc, hợp tac.
II.CHUẨN BI
*Mỗi nhóm HS :
- 1 thấu kinh phân kì.
- 1gia quang hoc
- 1 cây nên cao khoang 5cm
- 1 man để hứng anh
- 1 bao diêm
III. TIẾN TRÌNH BAI DAY:
1. Ổn đinh
2. Kiểm bai cũ:
- Hãy nêu đặc điểm cac tia sang qua TKPK?
Biểu diên trên hình vẽ ?
- Lam bai tâp 44-45.3
3. Bai mới:
38
HOAT ĐÔNG CUA GV HOAT ĐÔNG CUA HS GHI BẢNG
Hoat động 1 : Tìm hiểu đặc điểm của ảnh của 1 vật tao bởi TKPK
-YC HS đoc phân TN để biêt cach
bô tri TN (Quan sat hình 45.1)
-Nêu dung cu TN ?
-YC HS trình bay kêt qua của nhóm
mình
-YC HS nhân xét cac kêt qua nhóm
ban.
- Yc Hs rút ra kêt luân.
-Ca nhân HS đoc thông
tin.
-Ca nhân HS nêu dung cu
TN
-Cac nhóm tiên hanh lam
TN theo hương dân của
GV, tra lơi câu C1, C2.
- Rút ra kêt luân.
I.ĐẶC ĐIÊM CUA
ẢNH CUA 1 VẬT
TAO BỞI THẤU
KÍNH PHÂN KÌ
Kêt luận:
- Vât sang đặt ở moi
vi tri trươc TKPK kì
luôn cho anh ao, cùng
chiêu nhỏ hơn vât va
luôn nằm trong
khoang tiêu cự của
thấu kinh.
- Vât đặc rất xa thấu
kinh, anh ao của vât
có vi tri cach thấu
kinh môt khoang bằng
tiêu cự.
Hoat động 2 : Dựng ảnh của 1 vật tao bởi TKPK
-Yêu câu HS tra lơi C3
- GV hướng dẫn:
+ Thấu kinh cho la thấu kinh phân
kì, dùng ki hiêu của TKHT
+ Truc chinh, tiêu điểm F va F',
quang tâm O:
- Tra lơi C3: II.CACH DỰNG
ẢNH:
C3 :
C4:
39
• •F F'O
+ Dựng anh của vât AB qua kinh ta
phai sử dung cac tia sang đặt biêt
nao?
+ Cach dựng anh ra sao?
-Yêu câu HS tra lơi C3
- Giao viên cho HS đoc ky đê từ 2
lân cho đên khi hiểu. Sau đó hương
dân HS phân tich đê:
Hỏi:
* Bai toán cho biết gì?
+ Vât AB dược đặt ở vi tri nao?
+ Tiêu cự của thấu kinh bằng bao
nhiêu ?
* Bai toán yêu cầu gì?
+ Vẽ anh của vât AB tao bởi TKPK.
- Cho HS nhìn vao tóm tăt để đoc
lai đê.
+ Vật đặt mọi vị trí trước thấu kính
đều cho ảnh gì?
+ Hạ B’ vuông góc với trục chính
tại A’, A’ là ảnh cua A và A’B’ là
+ Dựng ảng B’ cua điểm
B qua TKPK (dùng 2 tia
sáng đặc biệt để vẽ)
+ Dựng đường vuông góc
xuất phát từ điểm B tới
trục chính, cắt trục chính
tại A’, A’ là ảnh cua A
qua thấu kính phân kì.
+ A’B’ là ảnh cua AB qua
TKPK
- Thực hiên theo yêu câu.
- Tra lơi cac câu hỏi của
GV.
- Thực hiên theo yêu câu.
40
ảnh cua AB.
* Goi 1 HS lên bang vẽ (dươi lơp
cùng vẽ hình vao vở)
- GV chỉnh sửa va khăc sâu kiên
thức cho cac em.
+ Cac tia sang đặc biêt.
+ Ảnh thât:
+ Ảnh ao:
- Y/c Hs chứng tỏ anh luôn nằm
trong khoang tiêu cự của thấu kinh.
Hoat động 3 : So sánh độ lớn của ảnh ảo tao bởi thấu kính
-Yêu câu HS thực hiên C5
-Theo dõi , hương dân.
-Yêu câu HS nhân xét vê đô lơn của
anh so vơi vât trong 2 trương hợp
trên.
- Gv chôt lai kiên thức.
- 2 HS lên bang dựng anh.
- Từng HS dựng anh của
vât đặt trong tiêu cu đôi
vơi TKHT va TKPK
- So sanh đô lơn anh
- Nhân xét.
III.ĐÔ LỚN CUA
ẢNH TAO BỞI
CAC THẤU KÍNH
C5
Hoat động 4 : Củng cố - Vận dung
-Yêu câu ca nhân HS thực hiên C6
- Hương dân cho HS thực hiên câu
C7
- Cho 2 HS đoc đê.
Hỏi:
+ Bài toán cho biết gì?
-Thực hiên C6
- Thực hiên theo yêu câu.
- Tra lơi cac câu hỏi của
GV.
III.VẬN DUNG
C7:
Tóm tắt:
OF=f = 12cm;
OA =d= 8cm
OA’=d’=?
41
I
+ Cần tìm gì? Yêu cầu gì?
- Yc 1 HS lên bang tóm tăt đê.
+ 2 HS đọc lại đề ( dựa vào tóm tắt
để đọc ).
- Hướng dẫn HS phân tích đê bai
toán quang hình hoc một cách
lôgic, có hệ thống:
+ Muôn tinh OA' ta cân xét cac yêu
tô nao?
( OAB ~ OA'B') OA' =......
* Muôn tinh OF' = f ta phai xét hai
tam giac nao đồng dang vơi nhau?
( OIF' ~ A'B'F')
* OI như thê nao vơi AB; F'A' = ?
- Hướng dẫn HS giải theo cách tổng
hợp lại:
Tìm OA' F'A' OI OF' ;
- Yêu câu 2 HS lên bang lam bai
(dươi lơp cùng lam)
- GV chỉnh sửa va tổng hợp kiên
thức cho HS.
- Môt HS lên bang tóm tăt
đê.
- Chú ý theo dõi.
A’B’ = ? AB
Giải:
* Khoảng cách từ
ảnh đến thấu kính.
* OA'B' ~ OAB ,
nên ta có :
(1)
* FA'B' ~ FOI, nên
ta có:
(2)
Vì : AB = OI nên :
Từ (1) va (2) ta có:
* Chiêu cao của vật
Thay (3) vao (1), ta
có:
4. Hướng dẫn vê nha:
- Vê nha hoc bai va lam cac bai tâp theo đê cương.
+ Cách dựng ảnh cua một vật sáng qua TKHT, TKPK để tiết sau làm bài tập
42
Tiêt 51: BAI TẬPI. MUC TIÊU:
1. Kiến thưc
- Kiểm tra lai kiên thức đã hoc ở cac bì từ bai 41 đên 45
2. Kĩ năng
- Vân dung kiên thức đã hoc để giai thich môt sô hiên tượng va giai bai tâp .
3. Thái độ:
- Say mê, hứng thú
II. CHUẨN BI
-GV nôi dung ôn tâp
-HS ôn li thuyêt
III.TIẾN TRÌNH BAI DAY:
1. Ổn đinh :
2. Kiểm bai cũ:
Kiểm tra 15’:
Đề: Đáp án – Biểu điểm:
Cho môt vât AB có
hình dang mũi tên
đặt trươc môt thấu
kinh phân kì có tiêu
cự 10cm. vât cach
thấu kinh môt
khoang 20 cm.
a. Vẽ anh A’B’ tao
bởi thấu kinh (4đ)
b. Nêu đặc điểm
của anh. (2đ)
c. Biêt chiêu cao
của vât gấp 2 lân
anh. Tinh khoang
a. Vẽ anh: (4đ)
b. Đặc điểm: Môi ý đúng 0,5đ
+ Ảnh ao
+ cùng chiêu
+ nhỏ hơn vât
+ nằm trong khoang tiêu cự
c. Hai tam giac A’B’O va ABO đồng dang. (1đđ) (1đđ)
43
A
B
A/
B/
OF /
cach từ anh đên
thấu kinh. (4đ)
→ →
3. Bai mới:
HOAT ĐÔNG CUA GV HOAT ĐÔNG CUA
HS
GHI BẢNG
Hoat động 1 : Kiểm tra lí thuyết
- GV đặt cac câu hỏi, yêu câu HS tra lơi.
+ Các đường truyền cua tia sáng đặc
biệt qua thấu kính hội tụ ?
+ Đặc điểm cua ảnh tạo bởi thấu kính
hội tụ?
+ Dường truyền các tia sáng đặc biệt qua
thấu kính phân kì ?
+ Đặc điểm cua ảnh tạo bởi thấu kính
phân kì?
+ So sánh ảnh ảo tạo bởi thấu kính hội
tụ và thấu kính phân kì?
- Ca nhân HS tra lơi
cac câu hỏi của GV
+ Tia tới qua quang
tâm O cho tia ló truyền
thẳng.
+ Tia tới song song với
trục chính cho tia ló đi
qua tiêu điểm.
+ Tia tới đi qua tiêu
điểm cho tia ló song
song với trục chính.
+ Vật đặt ngoài
khoảng tiêu cự cho ảnh
thật ngược chiều với
vật.
+ Vật đặt trong khoảng
tiêu cự cho ảnh ảo
cùng chiều, lớn hơn
vật.
+ Tia tới song song với
trục chính cho tia ló
kéo dài đi au tiêu điểm.
+ Tia tới qua quang
tâm cho tia ló tiếp tục
truyền thẳng.
I. Lý thuyêt :
44
+ Ảnh ảo, cùng chiều,
nhỏ hơn vật.
+ Ảnh ảo tạo bởi thấu
kính hội tụ lớn hơn ảnh
ảo tạo bởi thấu kính
phân kì.
Hoat động 2 : Giải bai tập
Bai 1: Một vật sáng AB có dạng mũi tên
được đặt vuông góc với trục chính cua
một thấu kính phân kì, điểm A nằm trên
trục chính, cách thấu kính 15 cm. Thấu
kính có tiêu cự 10cm.
a. Hãy vẽ ảnh cua vật AB cho bởi thấu
kính và nêu đặc điểm cua ảnh.
b. Tính khoảng cách từ ảnh đến thấu
kính.
c. Chiều cao cua ảnh bằng bao nhiêu lần
vật?
- Giao viên cho HS đoc ky đê từ 2 lân
cho đên khi hiểu. Sau đó hương dân HS
phân tich đê:
Hỏi:
* Bai toán cho biết gì?
+ Kinh gì?
+ Vât AB được đặt như thê nao vơi truc
chinh của thấu kinh? Cach kinh bao
nhiêu?
+ Tiêu cự của thấu kinh bằng bao
nhiêu ?
* Bai toán yêu cầu gì?
+ Vẽ anh.
+ Chiêu cao của anh gấp bao nhiêu lân
- Chép đê.
- Thực hiên theo yêu
câu.
- Tra lơi cac câu hỏi
của GV.
Bai 1:
Tóm tắt:
OF=f = 15cm;
OA =d= 10cm
a. Vẽ anh, nêu đặc
điểm của anh.
b. OA’=d’=?
c. A’B’ = ? AB
Giải:
a. Vẽ ảnh va nêu
đặc điểm ảnh:
*Đặc điểm cua ảnh:
Ảnh ao, cùng chiêu
va nhỏ hơn vât.
b. Khoảng cách từ
ảnh đến thấu kính.
* Khoảng cách từ
ảnh đến thấu kính.
* OA'B' ~ OAB ,
nên ta có :
45
vât ?
- Cho HS 1 HS tóm tăt để.
- 2 HS đoc lai đê ( dựa vao tóm tăt để
đoc ).
- GV hướng dẫn:
+ Thấu kính cho là thấu kính hội tụ,
dùng kí hiệu cua TKHT:
+ Trục chính, tiêu điểm F và F', quang
tâm O:
+ Dựng ảnh cua vật AB qua kính ta phải
sử dụng các tia sáng đặt biệt nào?
+ Vật đặt trong khoảng nào? Đó là ảnh
gì?
+ Dựng ảng B’ cua điểm B (dùng 2 tia
sáng đặc biệt để vẽ)
+ Hạ B’ vuông góc với trục chính tại A’,
A’ là ảnh cua A và A’B’ là ảnh cua AB.
* Goi 2 HS lên bảng vẽ (dưới lớp cung
vẽ hình vao vở)
- GV chỉnh sửa va khăc sâu kiên thức
cho cac em.
+ Cac tia sang đặc biêt.
+ Ảnh thât:
+ Ảnh ao:
+ Hướng dẫn HS phân tích đề bài toán
- Môt HS lên bang tóm
tăt đê.
- Chú ý theo dõi.
- Thực hiên theo yêu
câu.
(1)
* FA'B' ~ FOI, nên
ta có:
(2)
Vì : AB = OI nên :
Từ (1) va (2) ta có:
c. Chiêu cao của
ảnh gấp bao nhiêu
lần vật?
Từ (1), ta có:
46
F• •F'O
quang hình học một cách lôgic, có hệ
thống:
+ Muôn tinh OA' ta cân xét cac yêu tô
nao?
( OAB ~ OA'B') OA' =......
* Muôn tinh OF' = f ta phai xét hai tam
giac nao đồng dang vơi nhau?
( OIF' ~ A'B'F')
* OI như thê nao vơi AB; F'A' = ?
- Hướng dẫn HS giải theo cách tổng hợp
lại:
Tìm OA' F'A' OI OF' ;
- Yêu câu 2 HS lên bang lam bai (dươi
lơp cùng lam)
- GV chỉnh sửa va tổng hợp kiên thức
cho HS.
Bai 2: Môt vât AB cach TKHT có tiêu
cự 10cm môt khoang 8cm.
a. Vẽ anh A’B’ của vât qua TKHT.
b. Tinh khoang cach từ anh đên thấu
kinh.
c. Chiêu cao của anh bằng bao nhiêu lân
vât?
- Yêu câu 2 HS đoc đê.
- Yêu câu 1 HS lên bang tóm tăt đê.
- Yêu câu 1 HS lên bang vẽ hình
- Yêu câu 1 HS lên bang lam câu b.
- Yêu câu 1 HS lên bang lam câu c.
- Yêu câu dươi lơp nhân xét va chỉnh
sủa.
- Chép đê vao vở
- Thực hiên cac yêu
Bai 2:
* OA'B' Đồng
dang vơi OAB ,
nên ta có :
(1) F'A'B' đồng
dang vơi F'OI,
nên ta có:
(2)
47
A
B' BA/'',
'''''''
F F'
O
câu của GV. Từ (1) va (2) ta có:
(cm) (3)
Thay (3) vao (1)
Ta có:
*Vây anh lơn gấp 5
lân vât
4. Hướng dẫn vê nha:
- Ôn lai cac kiên thức đã hoc.
- Lam lai cac bai tâp theo đê cương vao vở bai tâp.
- Chuẩn bi bai “ Thực hành: Đo tiêu cự cua thấu kính hội tụ”
+ Cơ sở ly thuyết, Tiến trình thực hành
+ Mẫu báo cáo SGK
48
PHU LUC VII
HỆ THÔNG KIẾN THƯC ÔN TẬP
Chương III: Quang hoc
1. Các sơ đồ ký hiệu:
- Thấu kinh hôi tu, thấu kinh phân kì:
- Vât đặt vuông góc vơi truc chinh: hoặc
- Truc chinh, tiêu điểm F va F', quang tâm O:
- Phim ở may anh hoăc mang lươi ở măt:
-Ảnh thât: hoặc ; -Ảnh ao: hoặc
2. Các định luật, qui tắc, qui ước, hệ quả như:
- Đinh luât truyên thẳng của anh sang, đinh luât phan xa anh sang, đinh luât khúc
xa anh sang.
- Đương thẳng nôi tâm mặt câu goi la truc chinh.
- O goi la quang tâm của thấu kinh.
- F va F' đôi xứng nhau qua O, goi la cac tiêu điểm.
3. Đường truyên các tia sáng đặc biệt như:
49
F• •F'O
Mang lươi
* Thấu kính hội tụ:
+ Tia tơi song song vơi truc chinh cho tia ló đi qua tiêu điểm F.
+ Tia tơi đi qua tiêu điểm F, cho tia ló song song vơi truc chinh.
+ Tia tơi đi qua quang tâm O, truyên thẳng.
+ Tia tơi bất ky cho tia ló đi qua tiêu điểm phu ứng vơi truc phu song song vơi tia
tơi.
* Thấu kính phân kỳ:
+Tia tơi song song vơi truc chinh, cho tia ló kéo dai đi qua tiêu điểm F.
+Tia tơi đi qua tiêu điểm F, cho tia ló song song vơi truc chinh.
+Tia tơi đi qua quang tâm O, truyên thẳng.
+Tia tơi bất ky, cho tia ló có đương kéo dai đi qua tiêu điểm phu, ứng vơi truc phu
song song vơi tia tơi.
4. Đặc điểm của ảnh tao bởi thấu kính:
* Thấu kính hội tụ:
+Vât đặt ngoai tiêu cự cho anh thât, ngược chiêu
+Vât đặt rất xa thấu kinh cho anh thât có vi tri cach thấu kinh môt khoang bằng
tiêu cự.
+Vât đặt trong khoang tiêu cự cho anh ao, lơn hơn vât, cùng chiêu vơi vât
* Thấu kính phân kỳ:
+ Vât đặt ở moi vi tri trươc thấu kinh phân kì luôn cho anh ao,cùng chiêu, nhỏ hơn
vât va luôn nằm trong khoan tiêu cự của thấu kinh.
+ Vât đặt rất xa thấu kinh, anh ao của vât có vi tri cach thấu kinh môt khoang bằng
tiêu cự.
5. Máy ảnh:
+ Vât kinh may anh la môt thấu kinh hôi tu.
+ Ảnh của vât phai ở ngay vi tri của phim cho nên muôn vẽ anh phai xac đinh vi
tri đặt phim.
6. Mắt, mắt cận va mắt lão:
+ Thể thuỷ tinh ở măt la môt thấu kinh hôi tu -Mang lươi như phim ở may anh.
+ Điểm cực viên: điểm xa măt nhất ma ta có thẻ nhìn rõ được khi không điêu tiêt.
50
P
Q
O
A
B
+ Điểm cực cân: điểm gân măt nhất ma ta có thể nhìn rõ được
. Kinh cân la thấu kinh phân kì.
+ Măt lão nhìn rõ nhưng vât ở xa, nhưng không nhìn rõ nhưng vât ở gân. Kinh lão
la thấu kinh hôi tu. Măt lão phai đeo kinh hôi tu để nhìn rõ cac vât ở gân.
7. Kính lúp:
+ Kinh lúp la thấu kinh hôi tu có tiêu cự ngăn
+ Để dựng anh, hoặc xac đinh vi tri môt vât qua kinh lúp cân phai đặt vât trong
khoang tiêu cự của kinh. Ảnh qua kinh lúp phai la anh ao lơn hơn vât
51
•F,CVA
B
Kinh cân
Măt
•FCC A
B
Kinh lãoMăt
•
•F A
BO
BAI TẬP TỰ LUYỆN
Bai 1: Vât sang AB cao 2cm được đặt vuông góc vơi truc của 1 TKPK có tiêu cự
12cm. Điểm A nằm trên truc chinh va cach TK môt khoang 24cm.
a. Vẽ anh A’B’ tao bởi TK
b. Tinh khoang cach từ anh đên TK
c. Tinh chiêu cao của anh
Bai 2: Môt ngươi đứng chup anh cao 1,6 m cach may anh 2m. Biêt khoang cach từ vât
kinh đên phim 2 cm.
a. Tinh chiêu cao của anh ngươi đó trên phim
b. Tinh tiêu cự của vât kinh
Bai 3 : Dùng kinh lúp để quan sat môt vât nhỏ có dang mũi tên, được đặt vuông góc vơi
truc chinh của kinh. Ảnh quan sat được qua kinh lơn gấp 3 lân vât va bằng 9cm. Biêt
khoang cach từ kinh đên vât la 8cm
a. Tinh chiêu cao của vât
b. Tinh khoang cach từ anh đên kinh
c. Tinh tiêu cự của kinh
Bai 4 : Đặt môt vât sang AB, có dang môt mũi tên cao 0,5cm, vuông góc vơi truc chinh
của môt thấu kinh hôi tu va cach thấu kinh 6cm. Thấu kinh có tiêu cự 4cm
a. Hãy dựng anh A’B’của vât AB theo đúng tỉ lê xich.
b. Tinh khoang cach từ anh tơi thấu kinh va chiêu cao của anh A’B’
Bai 5 : Môt vât sang AB có dang mũi tên được đặt vuông góc vơi truc chinh của môt
thấu kinh hôi tu, điểm A nằm trên truc chinh, cach thấu kinh 8cm.Thấu kinh có tiêu cự
10cm.
a. Vẽ anh A’B’ của vât qua thấu kinh hôi tu. Nêu đặc điểm của anh. ( không cân đúng tỷ
lê )
b. Tinh khoang cach từ anh đên thấu kinh.
c. Chiêu cao của anh bằng bao nhiêu lân vât?
Bai 6 : Môt vât sang AB cao 10cm có dang mũi tên được đặt vuông góc vơi truc chinh
của môt thấu kinh phân kì, điểm A nằm trên truc chinh, cach thấu kinh 15cm thì thu
được môt anh cao 4cm
a. Hãy vẽ anh của vât AB cho bởi thấu kinh va nêu đặc điểm của anh. ( không cân đúng
tỷ lê )
52
b. Tinh khoang cach từ anh đên thấu kinh.
c. Tinh tiêu cự của thấu kinh.
Câu 7: Môt vât AB cao 2cm được đặt vuông góc vơi truc chinh của môt thấu kinh hôi tu
va cach thấu kinh nay môt khoang 20cm thì thu được anh rõ nét cao 3cm hiên trên man.
a. Dựng anh A’B’ của vât sang AB (không cần đúng tỉ lệ)
b. Tinh khoang cach từ man đên thấu kinh.
c. Tinh tiêu cự của thấu kinh
Bai 8: Ngươi ta chup anh môt cây côt cao 1m, cach may anh 2m. Phim cach vât kinh của
may anh la 6cm.
a. Dựng anh minh hoa ( không cân đúng tỷ lê)
b. Tinh chiêu cao của anh trong phim.
Bai 9: Môt ngươi đứng ngăm môt cai cửa cach xa 5cm. Cửa cao 2m. Tinh đô cao của
anh cai cửa trên mang lươi của măt. coi thể thủy tinh như môt thấu kinh hôi tu, cach
mang lươi 2cm
Ba Cụm Bắc, ngay 27 thang 03 năm 2012
XAC NHẬN CUA BGH Người viêt
LÊ THI THU PHƯƠNG
53
