iiDeftera Lfiɗa DzratawiNew Testament in Hdi

copyright © 2013 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: HdiTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsContributor: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Copyright Information© 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License:Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the text to different file formats, as long as you do notchange any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, providedthat you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the

Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Hdi

© 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.2015-03-17PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 12 Feb 2021 from source files dated 2 Dec 2020f257b780-c0dd-5cce-9b20-430484439898

Contents

Mata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Markus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Lukwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Yuhwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Slna gwal ghunay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145La Ruma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1841 Kwareŋt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2032 Kwareŋt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220Galat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232Afisus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239Filip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246Kwalus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2511 Tesalunik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2552 Tesalunik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2591 Timute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2612 Timute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266Titus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270Filimuŋ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273Hebru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274Yakubu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2891 Piyer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2942 Piyer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3001 Yuhwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3042 Yuhwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3093 Yuhwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310Yuda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311Suna Yuhwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

iii

Mata 1:1 1 Mata 2:4

Gwaɗa ta sabi daMataMndəra dzidzíha YesuLuk 3:23-38

1Wya ka tva saba mndəra taŋ ma YesuKristi zivra Dawuda. Dawuda guli ná, zivraAbraham ya. 2 Abraham ta yatá Izak, Izakta yatá Yakubu, Yakubu ta yatá Yuda ndazwanamani. 3Yuda ta yatá i Peres nda Zara(Tamar na ma taŋ,) Peres ta yatá Isrum,Isrum ta yatá Aram, 4 Aram ta yatá Am-inadap, Aminadap ta yatá Nasuŋ, Nasuŋta yatá Salmuŋ, 5 Salmuŋ ta yatá Buwaz(Rahab na mani,) Buwaz ta yatá Ubet (Rutna mani,) Ubet ta yatá Yesay, 6 Yesay tayatá Dawuda.

Ka yatá mgham Dawuda ta Salumuŋ (simarkwa Uriya na mani,) 7 Salumuŋ ta yatáRubuwam, Rubuwam ta yatá Abiya, Abiyata yatáAsa, 8Asa ta yatáYusafat, Yusafat tayatá Yuram, Yuram ta yatáUziyas, 9Uziyasta yatá Yuwatam, Yuwatam ta yatá Akaz,Akaz ta yatá Izekiyas, 10 Izekiyas ta yatáManasa, Manasa ta yatá Amuŋ, Amuŋta yatá Yuziyas, 11 Yuziyas ta yatá Yuk-waniyas nda zwanamani. Ta tsa fitik ya,hlaghata lu ta la Israʼila ta haɗika Babila.

12 Tahula hlaghata lu ta həŋ tahaɗika Babila, ka yatá Yukwaniyas taSalatiyel, Salatiyel ta yatá Zwarubabel,13 Zwarubabel ta yatá Abiyuda, Abiyudata yatá Iliyakim, Iliyakim ta yatá Azura,14 Azura ta yatá Saduka, Saduka ta yatáAkim, Akim ta yatá Iliyuda, 15 Iliyuda tayatá Iliyazar, Iliyazar ta yatáMataŋ, Mataŋta yatá Yakubu, 16 Yakubu ta yatá Yusufuta nzakway ka zəʼala Mari. Tsa Mari ya tayatá Yesu ta hgə lu ka Kristi*.

17 Zlrafta ta Abraham ka sagha taDawuda ná, ghwaŋpɗə fwaɗ da mida. Zl-rafta ta Dawuda ka lagha ta fitika hlaghatála Israʼila ta haɗika Babila guli ná, gh-waŋpɗə fwaɗ da mida. Zlrafta ta fitikahlaghatá la Israʼila ta haɗika Babila kasagha ta Kristi guli ná, ghwaŋpɗə fwaɗ damida.

Yakwa YesuLuk 2:1-7

18Wya ka lu yatá Yesu Kristi. Mari manima Yesu ná, Yusufu ta dzugway. Ta kulkluvtá həŋ ta vgha, ka zlghanavatá Sulkumnda ghuɓa ta huɗi ta Mari. 19 Tsa zwaŋamidzani Yusufu ya ná, ŋərma mndu ya.Va a ta pghanaghatá hula ta makumidzaniwa. Ka kumə tsi ta zlanavatá tsa makwaya ma kɗek ma kɗek. 20 Tata ndanayndanay tsatsi ta zlanavata, ka lagha duh-wala Mgham Lazglafta da sunani. «Yusufuzivra Dawuda, ma zləŋ ka ta kla Mariŋa nzakway ka markwa ghuni. Tsa huɗizlghaf tsi ya ná, Sulkum nda ghuɓa tazlghanavata. 21 Zwaŋa zgun dzaʼa tsiyatá, ŋa tsanaftá gha ta hgani ka Yesu†,kabga tsatsi dzaʼa mbanaftá mnduhani madmakuha taŋ,» kaʼa nda tsi.

22 Inda tsaya ná, magu maga ŋadzanaghatá ghəŋa skwi ya mnigiŋ MghamLazglafta nda ma wa anabi kazlay:23 «Wya dzaʼa zlghafzlgha daghala makwa

ta kul snaŋtá zgun ta huɗi, ŋayatani ta zwaŋa zgun,

ŋa tsanaftá hgani ka Emanuwel,» mandamnay kazlay: Kawadaga Lazglaftanda amu‡ kəʼa ya.

24 Sliʼavata Yusufu, ka snatá tsi ta tsagwaɗa mnana duhwala Mgham Lazglaftaya. Ka klaftá tsi ta Mari ŋa nzakway kamarkwa taŋ. 25Walaŋ a Yusufu ta ksaŋtátsa makwa ya wa. Tahula dgatani zlra tsita ksaŋta. Ka tsanaftá tsi ta hga tsa zwaŋya ka Yesu.

2Sliʼagafta gwal ma mndəra luwa da vla

glaku ŋa Yesu1 Ma luwa Batlehem ta haɗika Zudiya

yatá lu ta Yesu, ma fitika gay Hiridus tamghamani hada. Tahula yata, ka sliʼaftágwal nda sna ta skwi ta ghəŋa tekwatsadaga ma mndəra luwa ka safi da luwaUrsalima. 2Ka ɗawaŋtá həŋ: «Ga tsa zwaŋyaga lu ka lfiɗ Mghama la Yahuda ya na?Nda ngha ŋni ta tekwatsani ta zlagaptadaga ma mndəra luwa kəl ŋni ka safi datsəlɓu ta kəmani.»

3 Snaŋta mgham Hiridus ta tsa gwaɗaya, tsiɓak ma vghani. Mantsaya inda gwalma luwa Ursalima guli. 4 Ka tskanatátsi ta inda gwal mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahu ŋa

* 1:16 Kristi na: Manda mnay Mgham tfanagha Lazglafta ta wi kəʼa ya. † 1:21 Yesu: Manda mnay kazlay:Lazglafta ta mbamndu kəʼa ya. ‡ 1:23 Ngha ta Isaya 7:14 nda 8:8, 10. * 2:4 Kristi na: TsayaMgham tfanaghaLazglafta ta wi.

Mata 2:5 2 Mata 3:3mnduha. Ka ɗawu tsi da həŋ: «Ga tsa vlidzaʼa yata lu ta Kristi* ya na?» kaʼa ndahəŋ. 5 Ka həŋ nda tsi mantsa: «Ma luwaBatlehem ta haɗika Zudiya dzaʼa yatá lu,kabga wya ka anabi vindafta:6 “Kagha luwa Batlehem ta haɗika Yahuda.Hta a nzakwa gha mataba luwaha ya ta

haɗika Yahuda wu,kabga ga ghuni dzaʼa saba Mgham dzaʼa

ngha mnduha ɗa la Israʼila,†”»kaʼa.

7 Ka hgaftá mgham Hiridus ta tsa gwalnda sna ta skwi ta ghəŋa tekwatsa ya makɗek ma kɗek, ka ɗawaŋtá tsi da həŋ:«Yawu zlagapta tsa tekwatsa ya na?» kaʼa.8 Ka ghunaftá tsi ta həŋ da Batlehem, kaʼamantsa: «Lawala, ka zbapta kuni ɗina tagwaɗa ta tsa zwaŋ ya. Ka slafsla kuni tidakatsi, ka vrakta kuni da mnihata ŋa dzaʼavərɗa iʼi guli da tsəlɓu ta kəmani,» kaʼa.

9 Kɗakwa taŋ ta snamtá tsa gwaɗamgham ya, ka sliʼaftá həŋ ka dzaʼa. Kanghəglaŋtá həŋ ta tsa tekwatsa si nghaŋhəŋ dagamamndəra luwa ya kay tambaɗata kəma taŋ. Ɓhadaghatani da tsa vli ndatsa zwaŋ ya, ka sladata tsi. 10 Nghay taŋta sladata tsa tekwatsa ya, ka tuta ŋuɗufataŋ da rfu katakata. 11 Ka lamə həŋ dahəga. Ka slanaghatá həŋ ta tsa zwaŋ yanda Mari ta nzakway ka mani. Ka tsəlɓatáhəŋ ta kəma tsa zwaŋ ya, ka vlaŋtá həŋ taglaku. Ka palanaptá həŋ ta zlibiha taŋ, kambəhatá həŋ nda dasu, nda urdi ŋa drayndadra, ndamandaɓayaurdi. 12Tahula tsaka mnanatá Lazglafta ta həŋ nda ma sunikazlay: Yahayaha həŋ da vradaghata ndada Hiridus kəʼa. Ka sliʼaftá həŋ ka vraghatada luwa taŋ nda ta sana tvi.

Kɗikiŋtá Yesu da luwa Masar13 Tahula laghwa taŋ, ka lagha sana

duhwalaMghamLazglafta da sunaYusufu.Kaʼa nda tsi mantsa: «Sliʼafsliʼa, kla ta nazwaŋ na nda mani ka hwayaghata ka ndahəŋ ta haɗika Masar, ka nzata ka hada. Iʼidzaʼa mnaghata kada vrakta ka. Ya dzaʼazbay Hiridus ta na zwaŋ na ŋa dzata,» kaʼa.

14 Ka sliʼaftá Yusufu, ka hlaftá tsi ta itsa zwaŋ ya nda mani girviɗik ka laghwita haɗika Masar. 15 Ka nzatá tsi hadaha ka sagha fitika mta ta mgham Hiridus.Mantsa kəʼa maguta ŋa dzanaghatá ghəŋagwaɗa mna Mgham Lazglafta nda ma wa

anabi, kaʼa mantsa: «Ma haɗika Masar‡hgagapta yu ta zwaŋa ɗa,» kəʼa ya.

Pslatá zwani ma luwa Batlehem16 Kəʼa ka Hiridus ná, hiɗaku hiɗanagha

tsa gwal nda snatá skwi ta ghəŋa tekwatsaya. Ka kuzlanaftá tsi ta ŋuɗuf. Tsawmnanamna tsa gwal nda sna ta skwi taghəŋa tekwatsa ya kay ta fitika zlagaptatsa tekwatsa ya, kəl tsi kamnay: Lawa psli-hatá inda zwana zgwana yaga lu hadahadaha ka klaftá imi hisma luwa Batlehem, ndaya ma inda vli ta wanafta kəʼa. 17 Ma tsafitik ya dzatá ghəŋa gwaɗa ya mna anabiIrmiya. Kaʼa mantsa:18 «Ta snaku hlawi ma Rama.Ta snaku lili nda ŋaɗa ghəŋ.Rahila ya ta tawa zwanani,va a ta lɓanatá ŋuɗuf wu kabga rwurwa

həŋ§,» kaʼa.Sliʼafta ma luwa Masar ka vru da luwa

Nazaret19 Manda mtatá mgham Hiridus, ka

ləglagha duhwala Mgham Lazglafta dasuna Yusufu ma haɗika Masar. 20 Kaʼamantsa: «Sliʼafsliʼa, ka kla ka ta na zwaŋna nda mani, ka dzaʼa ka ta haɗika Israʼilakabga nda rwa tsa gwal ta zba dzatá nazwaŋ na ya,» kaʼa.

21 Ka sliʼaftá Yusufu, ka hlaftá tsi tai tsa zwaŋ ya nda mani, ka laghwi tahaɗika la Israʼila. 22 Ama snaŋtani kazlay:Zwaŋa Hiridus ta nzakway ka Arkilayusta ga mgham ta haɗika Zudiya kəʼa, kazləŋaftá tsi ta dzaʼa da hada. Tahulamnanaŋta Mgham Lazglafta nda ma suni,ka mbəɗaghatá tsi ta vgha ta haɗika Galili.23 Ka laghu tsi nzata ma sana luwa tahgu lu ka Nazaret. Nda nza mantsayaŋa dzanaghatá ghəŋa gwaɗa ya mana laanabiha, ka həŋmantsa: «Mnda la Nazaretdzaʼa hga lu,» ka həŋ.

3«Mbəɗanafwa nzakwa ghuni» ka Yuh-

wanaMak 1:1-8, Luk 3:1-18, Yuh 1:19-28

1 Ma tsa fitik ya, ka zlagaptá Yuhwanamnda maga batem ma mtak ta haɗikaZudiya, kaʼa mantsa: 2 «Mbəɗanafwambəɗa ta nzakwa ghuni, kabga ndusa gamghama Lazglafta ka sagha,» kaʼa.

3Ka anabi Isaya mnuta mantsa:† 2:6 Ngha ta Mika 5:1, Yuhwana 7:42. ‡ 2:15 Ngha ta Huseya 11:1. § 2:18 Ngha ta Irmiya 31:15.

Mata 3:4 3 Mata 4:10

«Mamu sana mndu ta guguɗaku ma mtak.Kaʼa mantsa:

“Payanawa tva Mgham Lazglafta, kaleleʼanata kuni ndəɗap,*”» kaʼa.

4Gatá lguta swida ŋalibwa ta suɗə Yuh-wana ta vgha nda hbatá ɓanava hutamisti.Hiʼi nda zuɗuma mtak skwa zayni. 5 Kasliʼadaghatá gwal ta sliʼafta ma luwa Ur-salima, nda inda gwal ta haɗika Zudiya,nda inda gwal ta haɗikha ta wanafta ghwaZurdeŋ, ka lagha da tsi. 6Kamanigiŋtá həŋta dmakuha taŋ, kamaganaftá tsi ta batemta həŋ ma ghwa Zurdeŋ.

7 Nghay Yuhwana ta ndəghadaghatala Farisa nda la Sadukiya ta sliʼadaghatada tsi, ŋa maganaftani ta batem ta həŋná, kaʼa nda həŋ mantsa: «Mndərala mupuhwa! Waya ta mnaghunatáhwayapta ma tsa ɓasatá ŋuɗufa Lazglaftadzaʼa sagha ya na? 8 Ka maga kuni tamata slna dzaʼa maraŋtá mbəɗata nzakwaghuni. 9 Ma fa kuni ta ndana ghunikazlay: Abraham na Da ŋni kəʼa. Ka yuta mnaghunata na: laviŋlava Lazglafta tambəɗanaftá na palaha na ŋa nzakwa taŋka zwana Abraham. 10 Nda ghada fata waslpaɗa mista fuha ŋa ratsiŋta nda slrəŋnda slrəŋ. Inda fu kul zɗaku yakwani,dzaʼa tsiŋtsa lu ka vzamta ma vu. 11 Iʼiná, nda imi ta magaghunafta yu ta batemŋa maraŋtá ta mbəɗata nzakwa ghuni.Ama tsa mndu ta sagha nda hula ɗa yaná, mal ŋani glaku ka ŋa ɗa. Slaghu a yudər ŋa hlaptá ɓaɓah ma səlani wa. Tsatsiná, dzaʼa magaghunafmaga ta batem ndaSulkumnda ghuɓa nda ya nda vu. 12Mamukuwatavihi ma dzvani ta wa blikwi ŋavihaptá hyani, ŋa dganatá sabatbat ndahənzila hya ŋa pghamtani ta hyani maguvur. Ama ŋa driŋtani ta sabatbat, ndavu kul haɗ ta mtavata ɗekɗek,» kaʼa.

Maganaftá batem ta YesuMak 1:9-11, Luk 3:21-22

13 Ka sliʼaftá Yesu ta haɗika Galili, kalagha ta wa ghwa Zurdeŋ slanaghatá Yuh-wana ŋa maganaftani ta batem. 14Ka Yuh-wana nda tsi mantsa: «Nawanawa mantsaa tsa wu! Iʼi ta kuma magiɗifta kagha tabatem guli ná, da iʼi ta sagha kagha guli?»kaʼa. 15 «Maga maga mantsa ya ndananakaraku, kabga mantsa ya dzaʼa magata

u ta inda skwi ya kumaŋ Lazglafta,» kaYesu nda tsi. Gi dzəglamə a Yuhwana tawi mida wa. 16 Kɗakwa lu ta maganaftábatem ta Yesu, ka sabə tsi ma imi. Kagi gunatá luwa buwaŋ, ka nghə tsi taSulkuma Lazglafta ta saha manda ghərbuʼta ghəŋani. 17 «Nanana zwaŋa ɗa ya ɗvuyu, ya ta zɗigihata katakata,» ka sana lwisnagata daga ta luwa.

4Dzəghaŋta halaway ta Yesu ma mtakMak 1:12-13, Luk 4:1-13

1 Tahula tsa, ka klaghatá SulkumaLazglafta ta Yesu da mtak ŋa dzəghayhalaway. 2 Tahula magatani ta fitikfwaɗ mbsak nda rviɗik tani nda fitiktani ta suma*, ka kuzlanaftá maya. 3 Kagavanavatá halaway, kaʼa nda tsi mantsa:«Ka si Zwaŋa Lazglafta ka katsi ná,mnanamna ta na palaha na ka mbəɗavaftahəŋ ka skwa zay,» kaʼa nda tsi. 4 KaYesu mantsa: «Ka lu vindafta ma gwaɗaLazglafta na: “nda skwa zay kweŋkweŋyeya a ta nzata mndu nda hafu wu,ama nda inda gwaɗa ta sabi ma waLazglafta,†”» kaʼa.

5 Ka klaghatá halaway ta Yesu da Ursal-ima luwa ya nda ghuɓa. Ka kladaftá tsita bɗəma həga Lazglafta. 6 Ka halawaynda tsi mantsa: «Ka si Zwaŋa Lazglafta kakatsi ná, vzadavza ta vgha ta haɗik. Kalu vindafta ma gwaɗa Lazglafta na: “dzaʼaghunafghuna Lazglafta ta duhwalhani ŋatsuʼaftá kagha ma dzva taŋ ŋa kwala səlagha da gruŋtá pala‡,”» kaʼa nda tsi. 7 KaYesu guli mantsa: «Ka lu vindafta magwaɗa Lazglafta guli na: “Ma dzəghə ka taMgham Lazglafta§ gha kəʼa,”» kaʼa nda tsi.

8 Tahula tsa, ka kləglaghatá halaway tabɗəma sana ghwá nda slra, ka maranatázamghamma ghəŋa haɗik nda gadghəlanitani. 9 Kaʼa nda tsi mantsa: «Ka tsəlɓatsəlɓa ka ma ghuva ɗa ka vlihatá glaku,ta vlaghavla yu ta inda taŋ demdem,»kaʼa. 10Ka Yesu nda tsi mantsa: «Halaway!Laghula gha ta vata iʼi. “Ŋa Mghama ghaLazglafta dzaʼa vla ka ta glaku, da tsatsiturtukwani dzaʼa skwa ka ta htsiŋ*,”» kalu vindafta ma deftera Lazglafta, kaʼa nda

* 3:3 Ngha ta Isaya 40:3. * 4:2 Suma: Tsaya fitik ya dzaʼa kurata mndu ta zlanatá za skwa zay nda sa skwa sayka vaghay nda hanay ma fitik ya dzaʼa kura mndu ta klafta ka magay. † 4:4 Ngha ta Vrafta ta zlahu 8:3. ‡ 4:6Ngha ta Zabura 91:11-12. § 4:7 Ngha ta Vrafta ta zlahu 8:16 * 4:10 Ngha ta Vrafta ta zlahu 8:13

Mata 4:11 4 Mata 5:12

tsi. 11Mnatani ta tsaya, ka zlanavatá hal-away. Ka sliʼadaghatá duhwalha Lazglafta,ka vlaŋtá həŋ ta skwa zay.

Zlrafta Yesu ta mna Lfiɗa Gwaɗa maluwa Galili

Mak 1:14-15, Luk 4:14-1512 Manda snaŋta Yesu kazlay: Waʼa

hbam hba lu ta Yuhwana ma gamak kəʼa,ka sliʼaftá tsi ka laghwi ta haɗika Galili.13Ka zlanatá tsi ta luwaNazaret. Ka laghwida nzata ma luwa Kafarnahum ta nzakwayta wa drəfa Galili, ma kwakwara luwa Zab-uluŋ nda Naftali. 14Mantsa ya magata tsiŋa dzanaghatá ghəŋa gwaɗa ya mnə anabiIsaya:15 «Kaghuni kwakwara Zabuluŋ nda Naf-

talita nzakway ta wa drəf tvə sana ɓla ghwa

Zurdeŋ,nda kagha haɗika Galili ta nzaku gwal kul

haɗ ka la Yahuda mida ya,16 dzaʼa nda ngha gwal ta nzaku ma grusl

ta mghama tsuwaɗak. Lanaghala tsuwaɗak ta gwal ta nzaku maluwa zlatanagha sulkumamtaku tahəŋ†,» kaʼa. 17 Daga ma tsa fitikya zlrafta Yesu ta mna gwaɗa, kaʼamantsa: «Mbəɗanafwa mbəɗa tanzakwa ghuni! Ndusa ga mghamaLazglafta ka sagha!» kaʼa.

Hgafta Yesu ta taŋtaŋa duhwalhaniMak 1:16-20, Luk 5:1-11

18Ta wawakwani Yesu ta wa drəfa Galili,ka nghaŋtá tsi ta zwanamaha his, i Simuŋta hgu lu ka Piyer ya nda zwaŋamaniAndre. Ta wɗa kadəŋa taŋ həŋ da drəfŋa tuma klipi kabga tuma klipi slna taŋ.19 «Mbaɗwa mista ɗa ŋa naghunafta ɗa kagwal hlaktá mnduha,» ka Yesu nda həŋ.20 Ka gi zlanavatá həŋ ta kadəŋha taŋ kalaghu mistani.

21Mbaɗapta taŋ dauʼ, ka nghaŋtá tsi tazwanamaha his guli, i Yakubu nda Yuh-wana zwana Zebedi. Kawadaga həŋ nda dataŋ Zebedi ma kwambalu ta paya kadəŋataŋ. Ka hgaftá Yesu ta həŋ. 22Ka zlanavatáhəŋ ta tsa kwambala taŋ ya nda da taŋ tani,ka laghwi mista Yesu.

Taghay Yesu ta skwi, nda mbambayni tamnduha

23 Ka rə Yesu ta inda haɗika Galili, katagha skwi ŋa mnduha ma həgaha taghaskwa la Yahuda, ka mna Lfiɗa Gwaɗa ta

ghəŋa ga mghama Lazglafta, ka mbambamnduha ma inda ɗaŋwaha taŋ, nda indaya ta raghwa həŋ. 24 Ka tuta gwaɗa wdiɗta ghəŋa Yesu ta inda haɗika Siri. Kahlədanaghatá lu ta inda gwal ɗaŋwa, ndagwal ta ŋra ɗaŋwaha kavghakavgha, ndagwal nda ksa da halaway, nda gwal ndaksa da seteni, nda gwal nda rwa səla taŋ.Ka mbambə Yesu ta həŋ. 25 Ka sliʼi dəmgamistani, gwal ta sliʼafta ta haɗika Galili,nda gwal ta sliʼafta ta kwakwara Dekap-walus, nda ya ma luwa Ursalima, nda yata haɗika Zudiya, nda gwal nda ta sana ɓlaghwa Zurdeŋ.

5Vərɗa zɗaku sura 5 ka labə ta 7Luk 6:20-23

1 Nghay Yesu ta sliʼadaghata dəmgada tsi, ka sliʼaftá tsi ka lafi ta kuɗuŋurka nzata. Ka sliʼadaghatá duhwalhanitavatani. 2 Ka zlraftá tsi ta tagha skwi ŋataŋ, kaʼa mantsa:3 «Rfu da gwal nda sna ta pɗa taŋ maSulkum, kabga ŋa taŋ ga mghama

Lazglafta.4Rfu da gwal ta taw ndanana, kabga dzaʼalɓana lɓa Lazglafta ta ŋuɗufa taŋ.5Rfu da gwal leɓtekwa ghəŋa taŋ, kabgadzaʼa vlaŋvla Lazglafta ta haɗik ya tanaf tsi

taimi ta sləməŋ ta həŋ.6Rfu da gwal ta dzəmaya nda ndala magaskwi ta kumə Lazglafta ta həŋ, kabga dzaʼa

baghaku həŋ.7Rfu da gwal ta tawa hiɗahiɗa ta mndukabga dzaʼa taway Lazglafta ta hiɗahiɗa ta

həŋ.8 Rfu da gwal hezleʼ a ŋuɗufa taŋ, kabga

dzaʼanghaŋngha həŋ ta Lazglafta.9Rfu da gwal ta sləga zɗaku matabamnduha, kabga zwana ɗa kuni ka Lazglaftadzaʼazlay nda həŋ.10Rfu da gwal ta gə lu ta iri ŋa taŋ ta ghəŋamagay taŋ ta skwi tɗukwa, kabga ŋa taŋ gamghama Lazglafta.11Rfu da kaghuni, ka ta rarazay lu takaghuni, ka ta gay lu ta iri ŋa ghuni, ka tavazay lu ta rutsak ta kaghuni ta ghəŋa

gwaɗa ta iʼi.12Rfawarfa ta rfu, ka nzata kuni waɗah,kabga mamu nisəla ghuni dagala ta kzla

† 4:16 Ngha ta Isaya 8:23—9:1

Mata 5:13 5 Mata 5:32kaghuni ta luwa. Manda va tsaya ganapta

lu tirita anabiha ta tiŋlaghutá kaghuni.»

Nzaku ka slughul nda tsuwaɗaka ghəŋahaɗik

Mak 9:50, Luk 14:34-3513 «Kaghuni slughula ghəŋa haɗik. Ka

sabsa nəmakuma slughul ná, waka lu dzaʼanəmglanafta na? Ta haɗ hayhayani wu, taghəŋa pghidiŋta ŋa diŋlay mnduha yeya.

14 «Kaghuni tsuwaɗaka ghəŋa haɗik.Haɗ luwa ta bafta lu ta ghwá ta ɗifaghutawa. 15 Haɗ lu ta tsamtá vu ma pitirla kadzuɓamta ma tughuba wa. Ta vli tskalata fagata lu ŋa tsuwaɗakayni ta inda gwalma tsa həga ya. 16 Manda tsaya dzaʼatsuwaɗakakwa tsuwaɗaka ghuni ta kəmamnduha, kada nghaŋta həŋ ta ŋərma slnata magə kuni, ŋa zləzlvay taŋ ta da ghunita luwa.»

Ŋlanafta Yesu ta inda zlahu17 «Ma fa kuni ta ghəŋ kazlay: Sa da

hərɗiŋtá zlaha Musa nda tagha skwa laanabi yu kəʼa. Sa da hərɗiŋta a yu wu, sada ŋlanaftá yu. 18 Kahwathwata ka yu tamnaghunata: Ka ta tekeʼa luwa nda haɗikkatsi, haɗ sana skwi dər neɗ, dər ndəheɗdzaʼa wuɗanaghuta lu mataba zlaha Musa,ha ka laghani ta fitika kɗavakta inda skwiwa.

19 «Tsaya tama, dər wa ta kwalaghutásnatá dər ya kwitikw mataba tsa zlahuhaya, ka tagha magay manda tsa ŋani ya ŋasanlaha ná, dzaʼa nzakway tsa mndu ya kasagəŋ gudzekw ma ga mghama Lazglafta.Ama ka snasna mndu ta tsa zlahu ya, katagha magay manda tsa ŋani ya ŋa san-laha guli ná, ka mndu dagala tsa mnduya dzaʼazlay ma ga mghama Lazglafta.20 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata: Kamalaghumala a kaghuni ta snatá zlahu kagwal tagha zlahu ŋa mnduha nda la Farisawu katsi ná, haɗ kuni dzaʼa walaŋtá lamida ga mghama Lazglafta wa.»

Tagha skwi ta ghəŋa ɓasa ŋuɗuf21 «Nda sna kuni ta skwi mnana lu

ta dzidzíha mu ghalya kazlay: Yaha kawalaŋta dzatá mndu* kəʼa. Dər wa mnduta dzatá mndu ná, dzaʼa klay lu da gumakəʼa. 22 Ama ka iʼi ta mnaghunata ná,dər wa ta ɓasanavatá ŋuɗuf ta zwaŋamanika mukumani a tsi ka tsi, dzaʼa klay lu

ta tsa mndu ya da guma. Dər wa mndudzaʼa mnay nda zwaŋamani ka mukumania tsi kazlay: Ghwaɗak kəʼa ná, dzaʼa klaylu ta tsa mndu ya ta kəma guyatá ghəŋagwal tsa guma. Dər wa mndu dzaʼa mnaynda zwaŋamani ka mukumani a tsi kazlay:Rgha kəʼa, nda ra tsa mndu ya ŋa vzaghatada duda vu.

23 «Tsaya tama, ka kladagha kla ka taskwi ŋa vlay ta gwir ŋa Lazglafta, kahavaktá ka hada ta gwaɗa ya ta kul dzrakumataba ghuni nda zwaŋama gha katsi,24 zlaŋzla ta tsa skwa gha ya hada tavatatsa gwir ya, ka vraghuta ka dzrafta nda tsikaraku, kada vrakta ka vlaŋtá tsa skwa ghaya ta Lazglafta.

25 «Ka mamu skwi mataba ghuni ndamndu katsi, ta kul lagha kuni da vla gumanda tsi ya, ŋavaŋa ka dzrafta kuni makɗaku tsi kladaghaghata da vla guma, daklaftá mndu ta tsa guma ta kagha kavlaŋtá la sludzi, da vzaghatá lu ta kaghada gamak. 26 Kahwathwata ka yu tamnaghata, haɗ ka dzaʼa sabi hada katakɗiŋ a ka ta planatá kɗavakta penani wa.»

Tagha skwi ta ghəŋa hliri27 «Nda sna kuni ta skwi mna lu kazlay:

Yaha ka da hliri† kəʼa. 28 Ama ka iʼi tamnaghunata ná, mndu ta nghafta nda irambəzleh ta markwa sani ma mndu ná,nda ghada klutani ta tsa marakw ya maŋuɗufani. 29 Ka ira gha nda ga zeghwi takla kagha da ga dmaku katsi, tsakwasliŋtsakwasla ka wuɗidiŋta ka diʼiŋ. Dər pɗataka ta fawaya gha turtuk ka ya da vzamtalu ta kagha tsuhtsuh da duda vu. 30 Ala,ka dzva zeghwa gha ta kla kagha da magadmaku ya, tsiŋtsa ka wuɗidiŋta ka diʼiŋ,dər pɗata ka ta fawaya gha turtuk ka ya davzamta lu ta kagha tsuhtsuh da duda vu.»

Tagha skwi ta ghəŋa ghzla marakwMat 19:9, Mak 10:11-12, Luk 16:18

31 «Ka lu mnata guli na: “Ka ghzliŋghzlamndu ta markwa taŋ katsi, vindanaftanita ɗelewera ghzlatani‡.” 32 Ama ka iʼi tamnaghunata na: Ka ghzliŋghzla mndu tamarkwa taŋ, ka ta ghəŋahliri a tsiwukatsi,famfa ta tsa marakw ya da hliri. Ka klafklamndu ta marakw ghzliŋ lu guli, hliri ta hlətsa mndu ya,» kaʼa.

Gwaɗa ta ghəŋa waɗu* 5:21 Ngha ta Sabi 20:13 nda Vrafta ta Zlahu 5:17. † 5:27 Ngha ta Sabi 20:14 nda Vrafta ta Zlahu 5:18. ‡ 5:31Ngha ta Vrafta ta Zlahu 24:1.

Mata 5:33 6 Mata 6:833 «Nda sna kuni ta skwi mnana lu ta

dzidzíha ghalya na: Yaha ka da walaŋtawaɗu kəʼa. Manda va tsa waɗana kata Mgham§ Lazglafta gha ya ná, mandava tsaya ká ka magata. 34 Ama ka iʼita mnaghunata na: Yaha kuni walaŋtawaɗutá vli, dər nda luwa, kabga vla nza-kwa Lazglafta ya. 35 Dər nda haɗik, kabgavla fa səlani ya. Dər nda luwa Ursalima,kabga luwa Mgham dagala ya. 36 Yaha kada waɗu nda ghəŋa gha, kabga laviŋ a kata mbəɗanafta ka ŋusliŋ dər ka ŋra ta yadər turtuk ma swida gha wa. 37 Gwaɗa yaŋa sabi ma wa ghuni ná, ka aŋi tsi, aŋi. Kamantsa a tsiwu,mantsa awa. Inda ya dzaʼasganaghata lu ta ghəŋa tsaya ná, sagha dahalaway.»

Gwaɗa ta ghəŋa planamtá mndu taŋaslu nda ŋaslu

Luk 6:29-3038«Nda sna kuni tamnata lu kazlay: Nda

iri dzaʼa plamta lu ta iri, nda sliʼiŋ dzaʼaplamta lu ta sliʼiŋ* kəʼa. 39 Ama ka iʼi tamnaghunata ná, ka magamaga mndu taghwaɗaka skwi, yaha kuni da vranamta.Katək ná, ka dzughusdza mndu ma lagəŋagha nda ga zeghwi, mbəɗanambəɗa gulita lagəŋa gha nda ga zlaɓa. 40 Ka ku-rakura mndu ta wlatá kagha kabga ŋaklugudughustá dawra gha, fanavafa guli talguta huɗa gha. 41 Ka pgha ta iʼi tkweʼ kameli turtuk ka mndu nda kagha ya, pghaf-pgha gha ka meli his. 42 Ka ɗawaŋɗawamndu ta skwi da kagha vlaŋvla gha. Kalaghala mndu da ɓla nzawa da kagha, masɗanaf ka.»

Gwaɗa ta ghəŋa ɗva ghumaLuk 6:27-28,32-36

43 «Nda sna kuni ta skwi mna lu ka-zlay: Ɗvuɗva ta zwaŋama gha†, ghumagha katsi husaghata kəʼa. 44 Ama ka iʼi tamnaghunata: Ɗvuwaɗva ta ghuma ghuni,magawa duʼa ta ghəŋa gwal ta giri ŋaghuni. 45 Tsaya dzaʼa kəl kuni ka nzakwayka vərɗa zwana Da ghuni ya ta luwa, kabgatsatsi ta sliʼaganaptá fitik ta ghəŋa gwalkul zɗaku ghəŋa taŋ, nda ya ta ghəŋagwal zɗa ghəŋa taŋ. Ta nzagazna taimi ta ghəŋa tɗukwa mnduha, nda ya taghəŋa ghwaɗaka mnduha. 46 Ka gwal taɗvutá kaghuni yeya ka kuni laghu ɗvuta

katsi, mndəra wati nisəla ta dzaʼa kunimutsəgəlta na? Dər gwal tska dzumnaguli ná, mantsa ya a ta maga həŋ guli ra?47 Ka ŋa zwaŋama gha yeya ta ga kaghunita zgu katsi ná, ndaw malaghuta kaghunitama? Mantsa ya a ta maga gwal kulsnaŋta Lazglafta guli ra? 48 Nzawanza kavərɗamndumanda va nzakwa Da ghuni taluwa ka vərɗa mndu‡ ya.»

6Tva vla skwi ŋa pɗuha

1 «Ɗasuwa ka kuni ta magə kuni ta skwitɗukwa, yaha kuni da magay ŋa ghubakuta wa ira mnduha. Ka mantsa tsi ná, mut-safta a kuni ta nisəla ghuni da Da ghuni tanzakway ta luwa wa.

2«Ta vlə ka ta skwi ŋa pɗu ya, ma ghubuka ta ghəŋa gha ta ghəŋani, manda yata magə gwal ta maga maɗgwirmaɗgwirma həga tagha skwa la Yahuda, nda ya tapazlala, ŋa ghubaku da mnduha ya. Kah-wathwata ka yu ta mnaghunata, mutsumutsa həŋ ta nisəla taŋ. 3 Ama kagha,ta mbəhu ka ta pɗu ya, ma snaŋ dzvazlaɓa gha ta skwi ta magə dzva zeghwagha. 4 Tsaya dzaʼa kəl tsa mbəha ghaya ka nzakway ka skwi nda ɗifa. Dzaʼaplaghampla Da gha Lazglafta ta ngha skwita magə ka ma ɗifa ya.»

Tva maga duʼaLuk 11:2-4

5 «Ta ndəɓu kuni ta dzvu, ma nza kunimanda ŋa gwal ta maga maɗgwirmaɗgwirzɗəganamaga duʼa ta həŋ ta sladu ta sladuma həga tagha skwa la Yahuda, nda ya tawa madədga tvi* ŋa nghaŋta mnduha tahəŋ ya. Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, mutsumutsa həŋ ta nisəla taŋ. 6Amakagha, ka ta maga duʼa ka, laghula dadzuguva gha, ka hafta ka ta tgha gha kandəɓa ka ta dzvu. Dzaʼa plaghampla Dagha ta nzakway ta nghay ma ɗifa ya.

7 «Ta ndəɓu kuni ta dzvu ya, ma gɗakuni ta vrafta ta gwaɗa turtuk, manda ŋagwal kul saŋtá Lazglafta ta ndanay kazlay:Vrafta ta gwaɗa dzaʼa kəl Lazglafta katsuʼaŋnafta kəʼa ya. 8 Ma taghə kuni taskala taŋ, kabga nda sna Da ghuni ta skwita kumə kuni ma kɗaku kaghuni ka ɗawayda tsi.»

§ 5:33 Ngha ta Zlahu 19:12, Mbsak 30:3 Vrafta ta Zlahu 23:22-24. * 5:38 Ngha ta Sabi 21:23-25 nda Zlahu 24:19-20,nda Vrafta ta Zlahu 19:21. † 5:43 Ngha ta Zlahu 19:18, nda Vrafta ta Zlahu 23:3-6. ‡ 5:48 Ngha ta Zlahu 19:2,Vrafta ta Zlahu 18:13. * 6:5 Ngha ta Lukwa 18:10-14.

Mata 6:9 7 Mata 6:33Da ta luwa

9Wya ka kuni da maga duʼa tama:«Da ŋni ta nzakway ta luwa, ka snavasnahga gha nda ghuɓa.10Ka saghasa fitika ga mghama gha, kamaga ka ta skwi ta kumə ka ta haɗik,manda ya ta magaku ta luwa.11Vlaŋnavla ta skwa zay prək zay ŋni gita.12 Plaŋnapla ta dmakuha ŋni, mandaya ta plinista aŋni ta dmakwa gwal ta

magaŋnata.13Ma zlaŋna ka tawa skwi dzaʼadzəghaŋnata. Klapkla ta aŋni ma dzvahalaway, [kabga ŋa gha ga mgham, ndambraku, nda glaku, ŋa kɗekedzeŋ. Amin!]

14 «Ka plinispla kuni ta dmakwa mn-duha ta magaghunata katsi, Da ghuni tanzakway ta luwa ná, dzaʼa plighunispla taŋa ghuni guli. 15 Ama ka haɗ kaghuni taplinistá dmakwamnduha ta magaghunatawu katsi, haɗ Da ghuni dzaʼa plighunistádmakuha kaghuni guli wa.»

Tva maga suma16 «Ka ta suma kuni, ma pslaf kuni ta

kuma manda ya ta magə ghwaɗaka mn-duha. Ta pslafpsla həŋ ta kuma, kabgaŋa nghay mnduha kazlay: Ta suma həŋkəʼa. Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,mutsumutsa həŋ ta nisəla taŋ nda tsaya.17 Kagha, ka ta suma ka, masammasa tarɗi ma ghəŋa gha ka payanata ka, mbaziŋka ta kuma gha guli. 18 Tsaya dzaʼa kwalmnduha tsatsafta ta suma ka kəʼa. Taghəŋa Da gha hada ta nzaku ma ɗifa yeyanda ngha. Dzaʼa plaghampla tsa Da ghanda ngha ta skwi ta magə ka ma ɗifaya. Psawapsa ta mutsaftá gadghəl daLazglafta.»

Skwa gadghəl ta haɗik nda ya daLazglafta

Luk 12:33-3419 «Ma tskana kuni ta gadghəla ghuni

ta haɗik ma vli ya ta zuta zahar, ta ksutambəzlar, nda yama vli ta zlraghata ghalihaguli. 20Ama tskawa tska ta gadghəla ghunita luwa ma vli dzaʼa kwal zahar zuta, dzaʼakwal mbəzlar ksuta, nda ya dzaʼa kwalghaliha zlraghata. 21Ma vli hada gadghəlagha ya, hada ŋuɗufa gha guli.»

Nzaku ma tsuwaɗakLuk 11:34-36

22 «Iri ná, manda pitirla vgha gha nza-kwani. Ka tsiɗiɗ ira gha, tsuwaɗak inda

vgha gha. 23 Ama ka nda badza ira gha,ma grum inda vgha gha. Ka si ma grumnzakwa tsa tsuwaɗak ma kagha ya katsi,kighkigh dzaʼa tɗikuta tsa grum ya tama!»

Zbaʼawazba mataba i Lazglafta nda tsediLuk 16:13

24 «Haɗ mndu dzaʼa laviŋta gwaftaksanatá slna ta mghamha his, ta magay-magay ŋa ya, ta magaymagay ŋa ya, ma vatsa fitik turtuk ya wa. Nda husaŋta sani,ta ɗvutá tsi ta sani. Nda ndiʼa nzakwaninda sani, ta wuɗiŋtá tsi ta sani. Laviŋ akuni ta gwaftá maga slna ŋa Lazglafta, tamagaymagay kuni ŋa tsedi wa.»

Zbawazba ta ga mghama Lazglaftakaraku

Luk 12:22-3125 «Tsaya ta kəl yu ka mnaghunata ka-

zlay: Ma thə kuni ta heʼ, a nu dzaʼa muzay? Nu dzaʼa mu say? A nu dzaʼa musuɗay ta vgha na kəʼa? Malaghumala ahafu ta skwa zay ra? Ari malaghumala awa a vgha ta lgut na? 26 Nghawangha taɗyak ta ndaraku ta luwa ɓa. Haɗ həŋ tasləgu wu, tska a həŋ ta skwi ta vwah wu,haɗ həŋ ta tskanatá skwi ma guvur guliwa. Da ghuni ta luwa ta zuŋtá skwi ta həŋ.Malaghumala a kaghuni piw ka hahəŋ wura?

27 «Waya mataba ghuni ma mnayni taheʼ, dzaʼa slranaghata dauʼ ta fitika hafanina? 28 Ala, kabgawu ta kəl kuni ka mnaheʼ ta ghəŋa lgut tama ɓa? Nghawanghata vzlizla ta magaku ma vwah ɓa. Haɗsana slna ta magata həŋ wu, haɗ həŋ taga lgut wa. 29 Kulam nda tsa, ka yu tamnaghunata na: Dər Salumuŋ nda va tsanzakwani ka gadghəl† ya tani ná, ta favaa ta lgut ta klaftá ɗinakwa ya dər turtukma tsa vzlizlaha ya wa. 30 Ka si mantsaya ta suɗanavata Lazglafta ta lgut ɗinata kuzuŋ gita, gamahtsimani ŋa vzamtada vu ya ní, kaghuni yeya dzaʼa kwal tsisuɗavaghunata tama rki? Kay! Nda htazlghay nda ŋuɗufa ghuni.

31 «Ma walaŋ kuni ta mna heʼ tama, mamnə kuni kazlay: A nu dzaʼa ŋni zay? Anu dzaʼa ŋni say? A nu dzaʼa ŋni suɗay tavgha na kəʼa. 32 Inda tsaha ya ná, gwal kulsnaŋtá Lazglafta ta psay. Nda sna Da ghunita luwa ta skwiha ta raku ka ŋa ghuni.33 Zbawazba ta ga mghama Lazglafta ndamaga skwi tɗukwa ta wa irani karaku,

† 6:29 Ngha ta 1 Mghamha 10.

Mata 6:34 8 Mata 7:24dzaʼa vlaghunavla lu ta inda tsa skwiha yata ghəŋani.

34 «Ma mnə kuni kazlay: Heʼ, waka yuda magay gamahtsimani na kəʼa. Prəkgamahtsimani ka ndananatá ghəŋani,prək dər wati ma vaghu nda ɗaŋwani.»

7Ma tsə kuni ta guma ta ghəŋa mnduLuk 6:37-38,41-42

1 «Ma tsə kuni ta guma ta ghəŋa mndu,da tsaghunaghatá lu ta guma ta kaghuniguli. 2 Dzaʼa tsaghunagha tsa Lazglaftata guma, manda va tsa ta tsə kaghunita ghəŋa sanlaha ya. Nda tsa daram takəl kaghuni ka gray ŋa sanlaha ya, ndava tsaya dzaʼa gra lu ŋa kaghuni guli.3 Kabgawu ta kəl kagha ka laghwi da nghaslimbitsa udzu ma ira zwaŋama gha, kulnghaŋta kagha ta dughuslani ma ŋa ghairi na? 4 Ari, waka kagha dzaʼa mnaynda zwaŋama gha “Yaha ka kləgaghatayu ta slimbitsa udzu ta ira gha kəʼa,”wya dughuslani ma ŋa gha na? 5 Tsamaɗgwirmaɗgwira gha ya. Tiŋəl ká kakliŋtá dughusl ma ira gha karaku, kadanghaŋta ka ta vli ŋa kligiŋtá slimbitsa udzuma ira zwaŋama gha.»

6 «Ma vlə kuni ta skwi nda ghuɓaŋa kriha, da mbəɗavatá tsi valafta takaghuni ka patsaghunata. Ma vza kunita miziɗikwa ghuni ta kəma ghuvazu dadiŋlanaptá tsi, ka mbəɗavata da hiʼidakaghuni.»

Mndu ta zbay ta mutsayLuk 11:9-13

7 «Ɗawawaɗawa dzaʼa vlaghunavla lu.Zbawazba dzaʼa mutsay kuni. Gawaga tazgu dzaʼa gunaghunaguna lu ta watgha.8Dər wati mamndu ta ɗawaŋta, ta mutsay.Dərwatimamndu ta zbaŋta, ta slafsla tida.Ta gunanaguna lu ta watgha ta mndu tagatá zgu. 9Waya ma kaghuni dzaʼa klaftápala ka vlaŋtá zwaŋani ɗawaŋər tsi ta skwazay na? 10 Ari, ka klipi ɗawaŋ tsa zwaŋya, ka klaftani ta nahaɗik ka vlaŋta na?11 Ka si kaghuni ta nzakway ka ghwaɗakamnduha, nda sna kuni ta klaftá ŋərmaskwiha ka vlaŋtá zwana ghuni ya ní, Daghuni ta luwa yeya dzaʼa kwal kul snaŋtaklaftá skwiha ɗinaɗina, ka vlaŋtá gwal taɗawaŋta da tsi rki?»

Hbatá ghəŋa zlahu

12«Inda skwimá ta kumə kaghuni tama-gaghunata mnduha ya, maganawamagakaghuni guli ta hahəŋ, kabga tsaya klatághəŋa zlaha Musa, nda gwaɗa la anabi*.»

Tviha hisLuk 13:24

13 «Lamwa la nda ta watgha slrehwa,kabga watgha bughwa ná, bla a labə tidawa ta klamndu da vla zaɗaku. Nda ndəghagwal ta dzaʼa nda tida. 14Watgha slrehwaná, nda bla ka lu ta labə tida, ta kla mnduda hafu. Sira a gwal ta mutsa labə tida guliwa.»

Ghwaɗaka anabihaLuk 6:43-44

15 «Ɗasuwa ka kuni nda anabiha tatsakalawi ta sliʼamta da taba ghuni mandatuwak, ama ma ŋuɗufa taŋ ta sidi həŋmanda kramtak mtak. 16 Ta slna taŋ dzaʼatsatsafta kuni ta həŋ. Ta ɗagay lu ta yakwafwa inabi ta teki ra? Ari, ta ɗagay a lu tayakwa ghuraf ta hluʼa na? 17 Inda fu zɗaná, zɗa yakwani. Ala, ka zɗa a fu ná, zɗaa yakwani guli wa. 18Haɗ fu zɗa ta laviŋtayaftá yakwa fu kul zɗaku wa. Manda tsayaguli ná, haɗ fu kul zɗaku ta yaftá yakwa fuzɗa guli wa. 19 Inda fu kul zɗaku yakwani,ta tsiŋtsa lu ka vzamta ma vu. 20 Tsayatama, ta yakwa taŋ ta tsatsafta lu ta həŋ.»

Vərɗa duhwalha YesuLuk 13:25-27

21 «Inda gwal ta mnay kazlay: Mghamaɗa, Mghama ɗa! kəʼa a dzaʼa lami da gamghama ɗa wa. Ba mndu ya ta maga skwita kumə Da ɗa ta nzakway ta luwa kweŋk-weŋ dzaʼa lami. 22 Nda ndgha gwal dzaʼamnay ŋa ɗa baɗu tsa kazlay: Mghama ɗa,Mghama ɗa! Aŋni a si ta kla lwa Lazglaftanda hga gha kay ra? Aŋni a si ta ghazlaghwaɗaka sulkum nda hga gha kay ra?Aŋni a si ta maga ndəghata mazəmzəmhanda hga gha kay guli ra kəʼa. 23 Ka yudzaʼazlay nda həŋ baŋluwa na: “Ta walaŋa yu ta snaŋtá kaghuni wu. Laghwalata vata iʼi, kaghuni gwal maga ghwaɗakaskwiha†.”»

Həgaha hisLuk 6:47-49

24 «Mantsa tama, dər wati ma mndu tasnaŋtá na gwaɗa ta mnə yu na, ka ksaslna nda tsi, dzaʼa nzakway tsa mndu ya kagragra nda sana mndu nda hiɗa ta baftá

* 7:12 Ngha ta la Ruma. 13:8-10. † 7:23 Ngha ta Zabura 6:9.

Mata 7:25 9 Mata 8:20həgani ta kutumba. 25 Ka sagha imi, kalagha zala vlunduɗ dista tsa həga ya. Zlu awu, kabga thaf ta kutumba lu. 26 Dər watima mndu ta snaŋtá na gwaɗa ta mnə yuna, ka kwalaghutá tsi ta ksa slna nda tsi, kagragra tsa mndu ya guli nda sana mndu kargha ta baftá həgani ta wutak. 27 Ka saghaimi, ka lagha zala vlunduɗ dista tsa həga,ka saf falak guk gruŋta, ka zlutá tsi tesneʼ,»kaʼa.

Taghay Yesu ta skwi nda sgit28 Manda kɗiŋta Yesu ta mna tsa

gwaɗaha ya, ka ndərmim mnduhakatakata ta tsa tagha skwani ya, 29 kabganda sgit ma tsa ŋani tagha skwi ya, nza amanda tsa ŋa gwal tagha zlahu ŋa taŋ yawa.

8Mbanafta Yesu ta mndu nda rɗa mndu

tidaMak 10:40-45

1 Manda saha Yesu ta ghwá, ka sliʼaftándghata dəmga mistani. 2 Ka lagha sanamndu nda rɗa mndu tida zləmbata maghuvani, kaʼa mantsa: «Mghama ɗa, ka takumay ka, laviŋlava ka ta mbiɗifta,» kaʼa.3Ka fadaptá Yesu ta dzvani ka ksaŋta, kaʼanda tsi mantsa: «Ta kumay yu, mbafmbagha,» kaʼa. Gi hadahada ka mbaftá tsamndu ya. 4 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Ya-hayaha kamnanaŋtá mndu! La ka dzaʼa kada maranaŋtá vgha gha ta mnda dra skwiŋa Lazglafta, ka plata ka ta ghəŋ nda skwimanda ya mna zlaha Musa, kada snaŋtamnduha nda mba* ka kəʼa,» kaʼa nda tsi.

Mbanafta Yesu ta kwalvamghama sludzala Ruma

Luk 7:1-10, Yuh 4:43-545 Ta lamə Yesu da luwa Kafarnahum,

ka lagha sana mghama sludza la Rumandəɓa dzvu da tsi. 6 Kaʼa nda tsi mantsa:«Mghama ɗa, waʼa kwalva ɗa ta hanimintgha gəzəmblaʼ a ta ghuya ɗaŋwakatakata,» kaʼa. 7 «Ta dzaʼa yu dambanafta,» ka Yesu nda tsi. 8 «Mghamaɗa! Ra a yu ka lagha gha da ini wa. Kasabsa gwaɗa teʼmawaghaná, dzaʼambakukwalva ɗa. 9 Iʼi guli ná, mistamaliha nziŋtayu, mamu sludziha mista iʼi guli. “Ka la!”ka yu nda sani, gi sliʼani. Ka “saghasa!” kayu nda sani, gi saghani. Ka “maga ta ya!”

ka yu nda kwalva ɗa, gi magayni,» ka tsamghama sludzi ya.

10 Snanata Yesu ta tsa gwaɗa mghamasludzi ya, ka laghu tsi ndərmimay. Kaʼanda tsa gwal mistani ya mantsa: «Kah-wathwata ká yu ta mnaghunata, dərmataba la Israʼila, ta slaf a yu ta mndərgazlghay nda ŋuɗufa mndu manda nana wa.11 Ka yu ta mnaghunata ná, nda ndghagwal zlghay nda ŋuɗuf mndərga nanadzaʼa sliʼagaghata daga ma mndəra luwanda ya mista luwa†, ka nzata ka za skwikawadaga nda i Abraham nda Izak ndaYakubu ma ga mghama Lazglafta. 12 Amagwal má dzaʼa nzakway ka zwana za həgagamghama Lazglafta ya, dzaʼa hlafhla lu tahəŋ ka pghidiŋta da grumma bli, ma vli ŋataw nda hpaɗa sliʼiŋ,» kaʼa.

13 Ka Yesu nda tsa mghama sludzi yamantsa: «La dzagha gha! Dzaʼa magamagalu manda ya zlghaf ka,» kaʼa. Gi ma va tsafitik ya ka mbaftá tsa kwalvani ya.

Mbanafta Yesu ta midza PiyerMak 1:29-34, Luk 4:38-41

14 Ka sliʼaftá Yesu ka lagha da Piyer, kaslanaghatá tsi ta midza Piyer ta hani taɓasa ŋuɗidar. 15 Ka ksaŋtá tsi ta dzvu, kambaftá tsi da tsa ŋuɗidar ya. Ka sliʼaftá tsika maganatá skwa zay.

16 Gahawani, ka hladaghatá lu tandghata gwal nda ksa da ghwaɗakasulkumha. Ka ghazligiŋtá tsi ta tsaghwaɗaka sulkumha ya nda gwaɗa mawani. Ka mbambanaftá tsi ta inda gwalkul ɗughwanaku. 17Mantsa ya magata tsiŋa dzanaghatá ghəŋa gwaɗa ya mna anabiIsaya kazlay:«Tsatsi ka ghəŋani ta hlaghutáɗaŋwaha mu,ka mbambamafta ma kwala mukul ɗughwanaku‡ kəʼa ya.»

Mamay mnduha ta dzaʼa mista YesuLuk 9:57-62

18 Nghanata Yesu ta dəmga ta wanaftaná, «mbaɗma ta a ɓlu a,» kaʼa. 19 Ka laghasana mnda vinda zlahu slanaghata, kaʼanda tsi mantsa: «Maləma ɗa! Ta dzaʼamista gha yu dər dzaʼa diga ka,» kaʼa. 20KaYesu nda tsimantsa: «Gərhaŋha ná, mamughurumha taŋ. Ɗyakha ta ndaraku ta luwaguli, mamu həgaha taŋ. Ama Zwaŋamndu

* 8:4 Ngha ta Zlahu 14:2-23. † 8:11 Mndəra luwa: Tsaya tva safa fitik. Mista luwa: Tsaya tvadəɗakwa fitik. ‡ 8:17 Ngha ta Isaya 53:4.

Mata 8:21 10 Mata 9:11

ná, haɗ dər vli ŋa fadatani ta ghəŋani wu,»kaʼa.

21 Ka sani mataba duhwalhani mantsa:«Mghama ɗa! Zlihazla ka dzaʼa yu dapaɗamtá da ɗa karaku,» kaʼa. 22 Ka Yesunda tsi mantsa: «Mbaɗa kagha mista ɗa!Zlaŋzla ta gwal nda rwa ka paɗa həŋ tambliha taŋ,» kaʼa.

Lɓanata Yesu ta falak ta drəfMak 4:35-41, Luk 8:22-25

23Ka sliʼaftá Yesu ka lami da kwambalu,ka laghu duhwalhani mistani. 24 Tatandəru həŋ ta drəf, ka sliʼavaftá mghamafalak, ka kapatsaʼuwaku imi, ka sliʼi dakwambalu. Ma tsa fitik ya, ta hanutáhanani Yesu. 25 Ka sliʼaftá duhwalhani kalagha sliʼanafta. Ka həŋ nda tsi mantsa:«Mghama ɗa, kata ta amu, dzaʼa rwakumu!» ka həŋ. 26 Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Nu ta kəl kuni ka zləŋ. Kay! Nda htazlghay nda ŋuɗufa ghuni,» kaʼa. Ka sliʼaftátsi ka davanaghatá falak nda drəf, ka nzatávli tɓekw. 27 Ka ndərmim tsa mnduha yakatakata. «Wa na mndu na ta snə§ dərfalak nda drəf tani ta gwaɗani katək na?»ka həŋ.

Mbanafta Yesu ta sana mnduha his ndaghwaɗaka sulkum ma həŋ

Mak 5:1-10, Luk 8:26-3928 Ɓhadapta taŋ ta tsa sana ɓla drəf ta

haɗika Gadaraniya ya, ka sliʼagaptá sanamnduha his ma kulu kasu halaway, kalagha həŋ da guyay. Ta zləŋay lu ta həŋkatakata, laviŋ amndu tawalaŋta labə ndatvə tsa wa. 29 Ka gi dzə həŋ ta lawlaw. Kahəŋ mantsa: «Nya mataba mu nda kaghaní Zwaŋa Lazglafta? Sagha da ghuyaŋnaftáka ta kul magaku fitikani ra?» ka həŋ.

30 Tsaw manda a nda həŋ, mamu sanabra ghuvazu* dagala ta nghə lu. 31 Kandəɓu tsa halawayha ya ta dzvu da Yesu.Ka həŋ mantsa: «Ka ta ghzla aŋni ka ná,ghuna ta aŋni da a bra ghuvazuha a,» kahəŋ. 32 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Lawala!»kaʼa. Ka sliʼagaptá həŋ ka sliʼamta da tsaghuvazuha ya. Ka vazagatá tsa bra ghu-vazuha ya ta vgha ta vata vli, ka rkaghatada drəf, ka zaɗamtá həŋ mida.

33 Ka sliʼafta tsa gwal si ta ngha həŋya nda hwaya, ka laghwi da luwa da mnainda skwi ta maguta, nda ya ta slanaghatá

tsa mnduha kasu halaway ya. 34 Ka sliʼa-gaptá mnduha ma luwa nekwnekw daguya Yesu. Na tsa gi nghaŋta taŋ ta Yesuya, «kdəkkdək, sliʼapsliʼa ma haɗika ŋni,»ka həŋ nda tsi.

9Mbanafta Yesu ta sana mndu nda rwa

səlaniMak 2:1-12, Luk 5:17-26

1 Ka sliʼaftá Yesu ka lami da kwambalu,ka vrəglaghuta nda ta drəf, ka ɓhadaghatátsi da luwani*. 2 Ka tsukwadaghatá sanamnduha da tsi ta kativiŋ ta sanamndu ndarwa səlani. Nghanata Yesu ta zlghay ndaŋuɗufa taŋ, kaʼa nda tsa mndu nda rwasəlani ya mantsa: «Sagəŋ! Ŋavaŋa gha,nda pla dmakwa gha!» kaʼa.

3Ka sanlahamagwal tagha zlahuŋamn-duha ma ghəŋa taŋ mantsa: «Na mndu naná, ta kwarakwara ta ghəŋa Lazglafta†,» kahəŋ. 4 Nghadapta Yesu ta skwi ta ndanuhəŋ, kaʼa mantsa: «Kabgawu ta kəl kuni kandana tsa ghwaɗaka ndanu ya na? 5 Malblakwa mnay kazlay: Nda pla dmakwa ghakəʼa re, ari, mal mnay kazlay: Sliʼafsliʼagha ka mbaɗaka ta mbaɗa kəʼa na? 6 Ala,kada grafta kuni mamu Zwaŋa mndu ndambrakwa pliŋtá dmakwa mnduha ta naghəŋa haɗik na kəʼa,» kaʼa nda tsa mndunda rwa səlani ya mantsa: «Sliʼafsliʼa gha,kla ta kativiŋa gha ka dzaʼa ka dzaghagha,» kaʼa.

7 Gi brahwat sliʼafsliʼa tsa mndu ya kalaghwi tsi dzaghani. 8 Nghanata dəmgata tsaya, ka ksutá tsi ta həŋ ka zləŋ. Kazləzlvu həŋ ta Lazglafta ta vlaŋtá mndərgatsa mbraku ya ta mnduha.

Hgafta Yesu ta Mata ŋa dzaʼa mistaniMak 2:13-17, Luk 5:27-32

9 Manda sliʼafta Yesu ka zluŋtá tsa vliya, ka nghaŋtá tsi ta sana mndu ta hgə luka Mata, ta nzaku ma həga tska dzumna.«Mbaɗa mista ɗa!» kaʼa nda tsi. Ka sliʼaftaMata ka laghwi mistani.

10 Tahula tsa, ka nzatá Yesu ka za skwazay ga Mata. Ka sliʼadaghatá ndəghatagwal ta tska dzumna, nda sanlaha maghwaɗaka mnduha nzata ka za skwazay nda tsi, kawadaga nda duhwalhani.11 Nghay la Farisa ta tsa zay taŋ ta skwazay kawadaga ya, ka həŋ nda duhwalhani

§ 8:27 Ngha ta Zabura 65:8, 89:10, 107:23-32. * 8:30 Ngha taMarkus 5:11. * 9:1 KaMarkus 2:1 na: Kafarnahumtsa luwani ya. Ngha ta Mata 4:13. † 9:3 Ngha ta Zlahu 24:16.

Mata 9:12 11 Mata 9:35mantsa: «Kabgawu ta kəl Mghama ghunika za skwa zay kawadaga nda gwal tskadzumna, nda ya nda ghwaɗaka mnduha‡na?» ka həŋ.

12 Slrew lami da sləməŋa Yesu, kaʼamantsa: «Haɗ mnduha ɗughwanaɗughwana ta zba duhtur wa, gwal kulɗughwanaku yeya ta zbay. 13 Lawa tsatsaklatá ghəŋa gwaɗa ya mnə Lazglaftakazlay: Tawa hiɗahiɗa skwi ta zɗigihatapla ghəŋ nda rini§ a wu kəʼa ya. Saghaa yu haga gwal tɗukwatɗukwa wa, gwaldmaku ŋa iʼi ta sagha da hagay,» kaʼa.

Gwaɗa Yesu ta ghəŋa sumaMak 2:18-22, Luk 5:33-39

14 Ka sliʼaftá duhwalha Yuhwana mndamaga batem ka lagha ɗawaŋta da Yesu,ka həŋ mantsa: «Kabgawu ta kwal ŋa ghaduhwalha suma, ya wya ta suma aŋni ndala Farisa tazlay na?» ka həŋ. 15Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Dzaʼa laviŋlava gwal hagaŋlu da vla kla makwa ta nzata zuzuʼuva,ka ta kawadaga zwaŋa midzi nda həŋ ra?Dzaʼa saghasa fitik ŋa kləgadanaghutá həŋta zwaŋa midzi. Ma tsa fitik ya dzaʼa sumahəŋ ta suma.

16 «Haɗ mndu ta tsaʼatá lfiɗa lgut katsamtá halata lgut nda tsi wa. Ka mantsatsi, dzaʼa sganaghasga tsa lfiɗani ya tamɗukwiŋta tsa halatani ya. 17 Haɗ lu gulita pghamtá ima inabi ta ka nuni da halatazliba huta wa. Ka mantsa tsi, dzaʼa tuta tsazliba huta ya, ŋa mbuzuta ima inabi, lpaylu ma zliba huta guli. Ima inabi ta ka nuniná, ma zliba huta ta ka lfiɗani ta pghamtalu. Tsaya dzaʼa kəl həŋ his his ka nzataɗina.»

Vranamta Yesu ta hafu da sana zwaŋamakwa

Mak 5:21-43, Luk 8:40-5618 Tata mna tsa gwaɗa ya Yesu ŋa taŋ

mantsa, ka lagha sana mali mataba laYahuda zləmbata ma ghuvani. Kaʼa nda tsimantsa: «Ta nzɗava a makwa ɗa mandasaba hafu mida wa, sawi fanaghatá dzvagha ta ghəŋani ka mbafta tsi,» kaʼa. 19 Kasliʼaftá Yesu kawadaga nda duhwalhani, kadzaʼa mista tsa mali mataba la Yahuda ya.

20Ka sliʼaftá sanamarakw tamagay vak-wani ghwaŋpɗə his ta paghaku, ka laghatsi ksaŋtá wa lguta Yesu nda ga muhulhul. 21Tsaw ka tsa marakw ya ma ghəŋanina: «Dər wa lgutani yeya ksaŋ yu taɗa ná,

dzaʼa mbaku yu,» kaʼa. 22 Ka mbəɗavatáYesu, ka nghanavatá tsi. Kaʼa nda tsimantsa: «Ŋavaŋa gha makwa ɗa! Zlghaynda ŋuɗufa gha ta mbaghafta,» kaʼa. Gihadahada ka mbaftá tsa marakw ya.

23 Ka ɓhadaghatá Yesu da tsa malimataba la Yahuda ya, ka slanaghatá tsi tagwal ta vya siŋlak, nda gwal ta vaza vgha.24Kaʼa nda həŋmantsa: «Laghwala, ta mtaa na makwa na wu, hani ta hani tsi,» kaʼa.Ka ghuɓasu həŋ. 25Manda mbigiŋta lu tamnduha dzibil, ka lami Yesu da həga. Kaksaftá tsi ta tsa zwaŋa makwa ya ta dzvu,ka sliʼaftá tsa makwa ya. 26Ka tutá tsa skwita magata ya wdiɗma luwa.

Mbanafta Yesu ta ghulpata mnduha his27 Manda sliʼafta Yesu ma tsa vli ya ka

sliʼi, ka sliʼaftá sana ghulpa ta mnduhahis mistani nda hagaku. «Zwaŋa Dawuda!Tawa ta hiɗahiɗa ta aŋni!» ka həŋ.

28 Ka lamə Yesu da həga, ka lagha həŋslanaghata. Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Grafgra kuni kazlay: Dzaʼa laviŋlava yu tambaghunafta kəʼa ra?» kaʼa nda həŋ. «AŋiMghama ɗa,» ka həŋ nda tsi. 29Ka kasaŋtátsi ta iriha taŋ. «Manda va tsa zlghaftaghuni nda ŋuɗuf ya ná, ka magamaga tsimanda va tsa,» kaʼa nda həŋ. 30 Ka mbaftátsa iriha taŋ ya. «Yahayaha kuni walaŋtamnanatá mndu!» ka Yesu ka ŋɗaŋɗa ndahəŋ. 31Na tsa saba tsa gwal nda ghulpa ya,ka laghu həŋ da ta gwaɗa ta Yesu ma indatsa haɗik ya.

Mbanafta Yesu ta sana rgha32Tambəɗhul tsamnduha si nda ghulpa

ya, ta kladaghatá lu da Yesu ta sana mndutsiŋ ghwaɗaka sulkum ka rgha. 33 Kaghzligiŋtá Yesu ta tsa ghwaɗaka sulkumya mida. Ka zlraftá tsa mndu si ka rghaya ta gwaɗa tsəleŋ. «Ka yawu ka yawu,ta ngha a lu ta mndərga skwi manda nama Israʼila wu,» ka dəmga ka ndərmimay.34 «Mghama ghwaɗaka sulkum ta vlaŋtámbraku ta Yesu ta kəl tsi ka ghazlaghwaɗaka sulkumha*,» ka la Farisa nda ŋataŋ.

Tawata Yesu ta hiɗahiɗa ta dəmga35 Ka rə Yesu ta vli ma inda luwa dagal-

adagala nda zwana luwa tani. Ka tataghətsi ta skwi ŋa mnduha ma həgaha taghaskwa la Yahuda. Ka mnə tsi ta Lfiɗa Gwaɗa

‡ 9:11 Ngha ta aya 10-11 nda Lukwa 15:1-2. § 9:13 Ngha ta Huseya 6:6. * 9:34 Ngha ta 12:24.

Mata 9:36 12 Mata 10:23

ta ga mghama Lazglafta, ka mbamba mn-duha ma inda ɗaŋwaha, nda inda ya taraghwamndu. 36Kəʼa kaYesuwaftá dəmganá, ka ksaŋtá tsi ka hiɗahiɗa, kabga ndahərfa həŋ, ta haɗmbraku ma həŋ wu, ndanza həŋ manda tuwakha kul haɗmndu ŋanghay†. 37 Kaʼa nda duhwalhani mantsa:«Dagala skwi ŋa tskay ta vwah, slaghu agwal ŋa tskay wa. 38 Ndəɓawa ndəɓa tadzvu da mnda vwah ka ghuna tsi ta gwalksa slna, ŋa tskanatá skwi ta vwah,» kaʼa.

10Hga duhwalha Yesu ghwaŋpɗə hisMak 3:13-19, Luk 6:12-16

1 Ka hagaftá Yesu ta duhwalhani gh-waŋpɗə his. Ka valaŋtá tsi ta mbrakwaghazla ghwaɗaka sulkum, nda mbambamnduhama inda ɗaŋwaha, nda yama indaɗaŋwaha ta raghwa mndu nda raghwa tahəŋ. 2 Wya hga tsa gwal ghwaŋpɗə hisya: Taŋtaŋani, Simuŋ ta hgə lu ka Piyer,nda Andre ta nzakway ka zwaŋamani, ndaYakubu zwaŋa Zebedi, nda Yuhwana tanzakway ka Zwaŋamani, 3 nda Filip, ndaBartelemi, nda Tuma, nda Mata mndatska dzumna, nda Yakubu zwaŋa Alfe, ndaTade, 4 nda Simuŋ mnda la Kananit, ndaZudas Iskaryut ta skwaptá Yesu ya.

Ghunafta Yesu ta duhwalhani ghwaŋpɗəhis

Mak 6:7-13, Luk 9:1-65 Tsa gwal ghwaŋpɗə his ya ghwanagha

Yesu da luwa. Kaʼa nda həŋ ma kɗaku tsika ghuna həŋ mantsa: «Yaha kuni dzaʼada mndu kul nzakway ka la Yahuda. Yahakuni lami da luwa la Samari. 6 Lawa tvəla Israʼila, hahəŋ ná, nda nza həŋ mandatuwak nda zaɗa. 7 Lawa ka mna kuni ŋataŋ kazlay: Ndusagagha ndusa gamghamaLazglafta, kəʼa. 8 Ka mbamba kuni ta gwalkul ɗughwanaku, ka sliʼaganapta kuni tagwal nda rwa, ka mbambanafta kuni tagwal nda ksa da rɗa mndu, ka ghazliŋtakuni ta ghwaɗaka sulkumha. Zlghaf kambalay kaghuni ka vla kaghuni guli kambalay. 9 Yaha kuni klaftá dər dasu, dərtsedi, dər skwi ŋa damanaka tsedima zlibaghuni. 10 Yaha kuni klaftá dər zliba mbu-luh. Turtuktuk ka kuni da klaftá lgut. Yahakuni klaftá ɓaɓah, dər dafa, kabga nda raka mutsay mnda slna ta skwa zayni*.

11 «Ka lamla kuni da luwa dagala, dərda zwaŋa luwa a tsi, zbawazba ta mnduya nda fa vghani ŋa tsuʼaftá kaghuni. Kanzata kuni ga tsa mndu ya ha ka saghafitika sliʼafta ghuni. 12 Ta lamə kuni dahəga gamnduya, “ka nza zɗakwa Lazglaftanda kaghuni†,” ka kuni dazlay. 13 Kanda fa vgha gwal ma tsa həga ya ŋatsuʼa zɗaku katsi, dzaʼa nzaku tsa zɗakwaghuni ya ta ghəŋa taŋ. Ala, ka fa a vghataŋ wu katsi, ka vragaghuvra tsa zɗakwaghuni ya da kaghuni. 14 Ka kwalaghuk-wala lu ta tsuʼaftá kaghuni snaghuna alu ta gwaɗa ghuni wu katsi, sliʼapwa sliʼama tsa həga ya, ka ma tsa luwa ya a tsi,ka tukwiŋta kuni ta rgitik ta səla ghuni.15 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,baɗu tsay dzaʼa tsə Lazglafta ta gumata ghəŋa mnduha ná, ta dərdər ŋa luwaSuduma nda Gwamura dzaʼa nzakwa tsi kaŋa mnduha ma tsa luwa ya.»

Skwi dzaʼa slanaghatá duhwalha YesuMak 13:9-13, Luk 21:12-17

16 «Wana yu ta ghuna kaghuni mandatuwakha da taba kramtak mtakha. Kanzata kuni nda hiɗa manda nahaɗik,manda ghərbuʼ kul haɗ gwaɗa ta ghəŋaniya ká kuni da nzata guli. 17 Ɗasuwa kákuni, dzaʼa hlay mnduha ta kaghuni davla guma. Dzaʼa sləvay həŋ ta kaghuninda gaslərɓaha ma həga tagha skwataŋ. 18 Dzaʼa hlay lu ta kaghuni, kabgagwaɗa ta iʼi ta kəma ŋumna nda ya takəma mghamha. Ŋa nzakwa ghuni kamasləmtsəka ɗa ta kəma taŋ, nda ya takəma sanlaha ma mndəra mnduha. 19 Kahlafhla lu ta kaghuni ka hladaghata takəma guma katsi, yaha kuni da ndana skwiŋa mnay ghuni, nda ya ka kuni dzaʼa dagwaɗay. Dzaʼa vlaghunavla Lazglafta tagwaɗa ya ŋa gwaɗay ghuni ma va tsa fitikya. 20 Tsa gwaɗa dzaʼa kuni gwaɗay ya ná,kaghuni a dzaʼa gwaɗay wu, Sulkuma Daghuni dzaʼa gwaɗay nda ma kaghuni.

21 «Zwaŋamani dzaʼa vlatá zwaŋamaniŋa dzata. Dani dzaʼa vlatá zwaŋani ŋadzata. Dzaʼa ndəranava ndəra zwana taŋ tadadaha taŋ, ŋa vlatá həŋ ŋa pslata. 22Dzaʼahusaŋhusa kuni ta inda mnduha ta ghəŋagwaɗa ta iʼi. Ama mndu dzaʼa kɗanaktaná, dzaʼa mbaku. 23 Ka ta giri lu ŋa ghunima sana luwa katsi, ka hwaya kuni da sana

† 9:36 Ngha ta Mbsak 27:17, nda 1 Mghamha 22:17. * 10:10 Ngha ta 1 La Kwareŋt. 9:14, nda 1 Timute. 5:18.† 10:12 Ka nza zɗaku nda kaghuni: Tsaya ga zgwa la Yahuda ta lagha həŋ da mndu.

Mata 10:24 13 Mata 11:5

luwa. Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,ma kɗaku kuni ka ranaftá inda luwahala Israʼila ná, dzaʼa vragaghavra Zwaŋamndu.

24 «Malaghumala a mndu ta taghə lu taskwi ŋani, ka mndu ta taghanatá skwi wa.Malaghumala a kwalva ta daŋahəgani guliwa. 25 Laviŋlava mndu ta taghanata luta skwi ta nzakway ka guram nda mnduta taghanatá skwi. Laviŋlava kwalva tanzakway ka guram nda daŋahəgani guli.Ka si halaway, ka lu ta hga daŋahəga ya ní,kighkigh ká lu dzaʼa hga gwal ma tsa həgaya tama?»

Faftá ghəŋ ta YesuLuk 12:2-7

26 «Yaha kuni da zləŋa həŋ. Haɗ skwibukwana lu dzaʼa kwal kul sabi ta daɓiwa. Haɗ skwi ɗifana lu dzaʼa kwal lutsatsafta guli wa. 27Skwimnaghuna yumagrum ya ná, mnawa mna baŋluwa. Skwimnaghuna luma sləməŋma sləməŋya guliná, guguɗawa guguɗa ta wa lilwa. 28 Mazləŋ kuni ta gwal ta dzatá sluʼuvgha takwal kul laviŋta dzatá hafu. Lazglafta talaviŋta zaɗanatᇠsluʼuvgha nda hafu tanima həga vu ya ŋa zləŋay katək. 29 Haɗ luta skwaptá tiyti his ta kwaɓu ra? Kulamnda tsa ná, haɗ ya dər turtuk ma həŋdzaʼa zaɗavaghuta kul ɗvaftá Da ghuniwa. 30 Nduk nda swidi ma ghəŋa ghunitani ná, mbəɗaf mbəɗa Lazglafta demdem.31 Yaha kuni da zləŋ, mal kaghuni sgitanika ndəghata tiytiha.

32 «Tsaya tama, ka ŋa Yesu iʼi ka mnduta kəma inda mndu katsi ná, iʼi guli ná, ŋaɗa namndu nawu, ka yu dzaʼazlay ta kəmaDaɗa ta nzakway ta luwa. 33Ala, ka ŋaYesua§ iʼi wu, kamndu ta kəmamnduha ya guliná, iʼi guli ná, ŋa ɗa a na mndu na wu, kayu dzaʼazlay ta kəma Da ɗa ta nzakway taluwa.»

Zɗaku a klagagha Yesu waLuk 12:51-53, 14:26-27

34 «Yaha kaghuni da ndanay kazlay:Zɗaku klagagha iʼi da ghəŋa haɗik kəʼa.Kafay klagagha yu. 35 Saghasa yu dadganatá i zwaŋ nda dani, ta i makwa ndamani, ta i ghwaʼali nda midzani. 36 Gwalmahəga gamndudzaʼa nzakway ka ghumamndu ma va tsa həga* ya.»

Vlatá ghəŋ manda ŋa Yesu

37 «Ka malaghumala ɗvafta mndu tadani ka mani a tsi ka iʼi ná, ta nza a tsamndu ya ka ŋa ɗa wa. Ka malaghumalaɗvafta mndu ta zwaŋani ka makwani a tsika iʼi ná, ta nza a tsa mndu ya ka ŋa ɗa guliwa. 38 Ka kla a mndu ta udza zləŋayni kadzaʼa mista ɗa wu ná, ta nza a tsa mndu yaka ŋa ɗa wa. 39 Ka ta nzula hafa ɗa yu kamndu katsi ná, dzaʼa zaɗiŋzaɗa tsa mnduya ta tsa hafani ya. Mndu ta zaɗiŋtá hafanita gwaɗa ta iʼi guli ná, dzaʼa mutsay tsamndu ya ta tsa hafani ya guli.»

Mndu ta tsuʼaftá duhwalha Yesu ná, Yesutsuʼaf tsi

Mak 9:4140 «Ka tsuʼaftsuʼa mndu ta kaghuni, iʼi

tsaya tsuʼaf tsi. Mndu ta tsuʼaftá iʼi guli,mndu ta ghunagatá iʼi tsaya tsuʼaf tsi guli.41Mndu ta tsuʼaftá anabi kabga nzakwanika anabi ná, dzaʼa mutsay ta nisəla mandaya ta vlə lu ŋa anabi. Mndu ta tsuʼaftámndu tɗukwa, kabga nzakwani ka mndutɗukwa ná, dzaʼa mutsay ta nisəla mandaya ta vlə lu ŋa mndu tɗukwa. 42 Mnduta tanaftá dər leghwa imi ləŋləŋa yeya tsiŋa say ta sani turtuk mataba tsa zwanihaya, kabga nzakwani ka duhwala ɗa ná,kahwathwata ka yu ta mnaghunata, haɗnisəla tsa mndu ya dzaʼa zwaɗuta wa.»

11Ghunafta Yuhwana ta mnduhaLuk 7:18-35

1 Manda kɗakwa Yesu ta tsa taghaskwiha ŋa tsa duhwalhani ghwaŋpɗə hisya ná, ka sliʼaftá tsi hada ka laghwi da raluwaha ma tsa haɗik ya ŋa tagha skwiha,nda ya ŋa mna Lfiɗa Gwaɗa.

Ɗawutá vla Yuhwana mnda maga batem2Ma tsa fitik ya, ma gamak na Yuhwana

mnda maga batem. Ka snaŋtá tsi ta mnagwaɗa ta Kristi nda slnaha ta magə tsi. Kaghunaftá tsi ta sanlahamaduhwalhani 3daɗawaŋta daYesu kazlay: KaghaKristi dzaʼasagha ya re, ari ka kzla ŋni ta sana mndu ana kəʼa. 4 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Lawamnanatá Yuhwana ta skwi ya snaŋ kuninda skwi ya nghaŋ kuni. 5 Nda ngha gwalsi nda ghulpa ta vli. Ta mbaɗa gwal sinda raghwa səla taŋ. Nda mbamba gwalsi nda rɗa mndu ta həŋ. Nda sna gwal sika matghəm ta sləməŋ. Sliʼagapsliʼa gwalsi ta rwuta. Mnanamna lu ta Lfiɗa Gwaɗa

‡ 10:28 Ngha ta Yakubu 4:12. § 10:33 Ngha ta 2 Timute. 2:12. * 10:36 Ta ghəŋa aya 35-36, ngha taMika 7:6.

Mata 11:6 14 Mata 11:29ta gwal ka pɗu*. 6 Rfu da mndu ya kulkwalaghutá zlghaftá iʼi,» kaʼa.

Gwaɗa Yesu ta ghəŋa Yuhwana7 Ta sliʼi duhwalha Yuhwana ka vru, ka

mnə Yesu ŋa dəmga ta gwaɗa ta Yuhwana,kaʼa mantsa: «Nahgani laghu kuni da ng-hay ma mtak na? Gagaɗak ta vyə falakrki laghu kuni da nghay na? 8 Nahganilaghu kuni da nghay ɓa? Mndu ta suɗavatalgut nda bla rki laghu kuni da nghay?Ya wya gwal ta suɗavatá lgut nda blanda bla ta həŋ ná, ma həga ga mghamhahəŋ. 9 Nu va skwi laghu kuni da nghaytama? Anabi rki laghu kuni da nghay?Mantsa nzakwani, ka yu ta mnaghunataná, malaghumala tsa mndu ya ta anabi.10 Tsatsi tsa mndu mnə deftera Lazglaftata gwaɗa ta ghəŋani kazlay: Wya yu tatiŋlaghutá ghunafta mnda ɗa ka kagha ŋapayaghatá tvi† kəʼa ya. 11Kahwathwata kayu ta mnaghunata na: Mataba inda mnduya yaga marakw nda ya ná, haɗ mndu yata zlagapta ka malaghutá Yuhwana mndamaga batem wa. Tsaw tama ná, mndu yata htuta katakatama gamghama Lazglaftaná, malaghumala ta tsatsi. 12Daga ta fitikaYuhwana mnda maga batem, ha ka saghata gitana, ta hwisay lu nda mbraku ta gamghama Lazglafta. Ta zbay tsa gwal tahwisay nda mbraku ya ta zluʼatá tsa gamghama Lazglafta ya guli. 13 Inda la anabinda deftera Musa tani, mnumna həŋ tagwaɗa ta ghəŋa tsa ga mghama Lazglaftaya, ha ka sagha ta fitika zlagapta Yuhwana.14 Kata kumay kuni ta snaŋta katsi ná,Yuhwana tsa Iliya dzaʼa vragaghata ya.15Kamamumndunda sləməŋa snay ka snatsi.

16«Nda wa dzaʼa gra yu ta mnduha ta nazamana na na? Manda tskatá vgha zwanita luma ta tsgha lwi ŋa graha taŋ 17 kazlay:Vyanafha ŋni ta siŋlak ná, skala a kuni wu,fanafha ŋni ta laha ta ŋaɗa ghəŋ, tawa akuni wu kəʼa ya həŋ. 18 Saghaha Yuhwana,za a ta skwi wu, sa a ta skwi wu, “aʼ ndahalaway ma ghəŋani!” ka mnduha nda tsi.19 Saghaha Zwaŋa mndu, ta zay ta skwi,ta say ta skwi, “aʼ mamblahawa ya, dagalasasakwani, aʼ gra gwal tska dzumna, ndagwal dmaku ya,” ka həŋ nda tsi. Kulamnda tsa, ta nghaku ɗifla Lazglafta ma slna-hani.»

Sana luwaha ta kwalaghutá zlghaftáYesuLuk 10:13-15

20Tahula tsa tama, ka tsukunustá tsi ndagwaɗa ta luwaha ya maga tsi katakata tamazəmzəmhani mida, kabga kwalaghutataŋ ta mbəɗanaftá nzakwa taŋ. Kaʼamantsa: 21 «Ɗaŋwa ŋa gha luwa Kwariziŋ!Ɗaŋwa ŋa gha luwa Betsayda! Ka mátsa mazəmzəm magə lu ma luwa gha ya,má maga ma luwa Tir, nda luwa Siduŋlu katsi ná, má gitagita a ta mbəɗanaftáhəŋ ta nzakwa taŋ ka pghavatá buhu ndahutiɗif ta vgha‡ wa. 22 Tsaya ta kəl yu kamnaghunata kazlay: Baɗu tsay dzaʼa tsəLazglafta ta guma ta ghəŋa mnduha ná, tadərdər ŋa luwa Tir nda luwa Siduŋ dzaʼanzakwa tsi ka ŋa ghuni.

23«Kagha guli Kafarnahum! Dzaʼa kapayLazglafta ta iʼi ta luwa ka kagha ta grayra? Bukwa a gha tsa! Dzaʼa vradaghavralu tɗəm da vla gwal nda rwa. Ka má tsamazəmzəm maga lu ma luwa gha ya, mámaga ma luwa Suduma lu katsi ná, máta tekeʼa luwa Saduma gita na§. 24 Tsayata kəl yu ka mnaghunata kazlay: Baɗutsay dzaʼa tsə Lazglafta ta guma ta ghəŋamnduha ná, ta dərdər ŋa luwa Sudumadzaʼa nzakwa tsi ka ŋa gha kəʼa.»

Snanamta Yesu ta Dani ta gwal kazwanani

Luk 10:21-2225 Ma va tsa fitik ya, ka Yesu mantsa:

«Ta rfay yu ta kagha Da, Mghama luwanda haɗik tani, kabga ɗifana ɗifa ka ta naskwiha na da gwal nda ɗifil ma ghəŋa taŋ,nda gwal nda sna ta skwi*, ka maranatá kata zwani. 26Manda va tsa nzakwani Da, tarfay yu ta kagha, ma zɗakwa gha nzakwatsi mantsa.

27 «Da ɗa ta vliha ta inda skwi. Haɗ sanamndu nda sna ta Zwaŋ wa, ba Da yeya ndasna. Haɗ sana mndu nda sna ta Da guli wa,ba Zwaŋ yeya nda sna, nda mndu ta kuməZwaŋ ta maranata,» kaʼa.

Sagha da Yesu ŋa mutsa mbiʼa vgha28 «Saghawasa da iʼi inda kaghuni gwal

nda hərfa da ndəgaku ka mbiʼaghunaptayu ta vgha. 29 Zba a yu ta nzaghunaghatawa. Klawakla ta ndəgaku ya ta klə yu,ka tagha kuni ta skwi da iʼi, mantsa yadzaʼa kəl kuni ka mutsaftá mbiʼa vgha.

* 11:5 Ngha ta Isaya 35:5-6, 61:1. † 11:10 Ngha ta Malatsi 3:1. ‡ 11:21 Kwariziŋ, Betsayda, Tir, Siduŋ: Nghata Isaya 23:1-18, nda Izekiyel 26, nda Yuwel 4:4-8, Amus 1:9-10. § 11:23 Ngha ta Isaya 14:13-15, Suduma Ngha taZlrafta 19:24-28. * 11:25 Ngha ta 1 La Kwareŋt 1:17-29.

Mata 11:30 15 Mata 12:2430Manda va tsaya nzakwani, skwi ya dzaʼafaghunaghata yu ná, ndəgaghunata a wa.Kafkafani nzakwani,» kaʼa.

12Zwaŋa mndu Mgham ta ghəŋa sabatMak 2:23-28, Luk 6:1-5

1 Ma va tsa fitik ya, baɗu fitika sabat,ka labə i Yesu nda duhwalhani nda mavwahahya. Ka kuzlanaftámaya ta duhwal-hani. Ka ɓalaʼatá həŋ ta ghəŋa alkama* ŋadghaɗay. 2 Nghay la Farisa ta tsa skwi tamagə həŋ ya ná, ka həŋ nda Yesu mantsa:«Ngha ta duhwalha gha ɓa! Waʼa həŋta maga skwi kul raku ka magay baɗusabat†,» ka həŋ nda tsi. 3Ka Yesu nda həŋmantsa: «Ta dzaŋaf a kaghuni ta skwi yamaga Dawuda kuzlanafər maya, nda gwalkawadaga nda tsatsi tani ra? 4 Ka laməhəŋ da həga Lazglafta ka zuta həŋ ta skwazay fana lu ta Lazglafta. Haɗ sana mnduta za tsa skwa zay ya, dər Dawuda, dər tsagwal kawadaga nda tsi ya mazlay wu, bagwal dra skwi ŋa Lazglafta‡ yeya ta zay.5 Ari ta dzaŋaf a kuni ma deftera zlahukazlay: Baɗu sabat ná, ta zluŋzla gwal draskwi ŋa Lazglafta ta zlaha sabat ta magəhəŋ ta slna ma həga Lazglafta, ksaf a tahəŋ ka dmaku§ wu kəʼa na? 6 Tsaw kayu ta mnaghunata ná, mamu sana skwihadna ta malaghutá həga Lazglafta. 7 Kamá nda sna kuni ta klatá ghəŋa skwi mnəlu kazlay: Tawa hiɗahiɗa skwi ta zɗigihatapla ghəŋ nda rini* a wu kəʼa ya ná, má haɗkuni dzaʼa mnay kazlay: Magamaga həŋ tadmaku, kəʼa nda tsa gwal kul haɗ dmakwataŋ yawa. 8Zwaŋamndu ná, tsatsi mghamta ghəŋa fitika sabat,» kaʼa.

Mbanafta Yesu ta mndu nda mta dzvaniMak 3:1-6, Luk 6:6-11

9 Ka sliʼaftá Yesu ka zlaŋtá tsa vliya, ka laghwi da həga tagha skwa laYahuda. 10 Hada, mamu sana mndu ndamta dzvani. Ka mnduha ɗawaŋta daYesu mantsa: «Vlavla zlaha mu ta tvi ŋambanaftá mndu baɗu sabat re, ari ki na?»ka həŋ nda tsi ŋa mutsaftá rutsak tida.11 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Waya matabaghuni, ka dəɗaghatá kɗakwa tuwakani tur-tuktuk da gudzuvruŋ baɗu sabat, dzaʼakwal kul kligiŋtá tsa tuwakani ya na?

12 Malaghumala a mndu ka tuwak ra?Tsaya tama ná, pyaf a lu ta mndu kamaga zɗaku baɗu sabat wa,» kaʼa. 13 Kaʼanda tsa mndu nda mta dzvani ya mantsa:«Tɗap dzva gha,» kaʼa. Ka tɗaptá tsi, giyəmaɗ vravafvra tsa dzvani ya manda vatsa sanani ya.

14 Ka gi gazlagaptá la Farisa, ka laghwidzrəku ŋa zba tvi ŋa zaɗiŋtá Yesu.

Yesu ná, kwalva ya zbap Lazglafta ya15 Tsatsafta Yesu ta tsa ndana taŋ ya,

ka sliʼaftá tsi ma tsa vli ya, ka laghwi.Ka sliʼaftá dəmga guli ka laghwi mistani,ka mba mbə tsi ta inda gwal ma ɗaŋwa.16 Ka zlahanaghatá tsi ta həŋ ka ŋɗaŋɗakazlay: Yahayaha kuni da mnihata kəʼa.17 Kəl tsi ka mnay mantsa ya ná, nda nzaŋa dzanaghatá ghəŋa gwaɗa ya mna anabiIsaya kazlay:18 Wya kwalva ɗa ya zbap yu, ya ɗvu

yu, ya ta zɗigihata katakata, dzaʼafanaghafa yu ta Sulkuma ɗa, dzaʼamnanamna ta inda mndəra mndukazlay: Tuɗukwa guma ɗa kəʼa.

19Zbəta a ta zlərɗawi wa. Dzəta a ta lawlawwa. Haɗ mndu dzaʼa snaŋta taguguɗaku ta pazlala wa.

20Haɗ dzaʼa kɗəgliŋtá ɓlanaptá sulam ndaghada ŋatani wa. Haɗ dzaʼa kɗiŋtamtəgliŋtá pitirla ta mtaku mtakuguli wa. Mantsa ya dzaʼa maga tsiha ka vlaŋtani ta za ghwa ta skwitɗukwa.

21Ŋa faftamndəramnduha ta ghəŋa taŋ tahgani† kəʼa ya.

Ghzliŋta Yesu ta ghwaɗaka sulkumhaMak 3:22-30, Luk 11:14-23

22 Ka kladaghatá lu da Yesu ta sanamndu ksu ghwaɗaka sulkum ta ghulpiŋta,ka tsiŋta ka rgha guli. Ka mbanaftá tsi.Ka gwaɗə tsa mndu ya ta gwaɗa tsəleŋ,ka nghaŋtá tsi ta vli tsiɗiɗ guli. 23 «Zlahzwaŋa Dawuda a na mndu na wu re?» kamnduha ka ndərmimay.

24 Na snaŋta la Farisa ta tsa skwi ya, kahəŋ mantsa: «Nda mbrakwa halaway‡ tanzakway ka mghama ghwaɗaka sulkumhaya ta ghazla tsi ta ghwaɗaka sulkumha,» kahəŋ.

* 12:1 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 23:26. † 12:2 Ngha ta Sabi 34:21. ‡ 12:4 Ngha ta 1 Samuyel 21:2-7, nda Zlahu24:9. § 12:5 Ngha ta Mbsak 28:9-10. * 12:7 Huseya 6:6, nda Mata 9:13. † 12:21 Ngha ta Isaya 42:1-4.‡ 12:24 Ngha ta 10:25.

Mata 12:25 16 Mata 12:4525 Tsaw nda sna Yesu ta skwi ta ndanu

həŋ. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ka ta lmu-vuslma va tsa ga mgham turtuk ya talmu katsi ná, sladglata a tsa ga mghamya wa. Ka ta lmuvustalmu gwal ma luwaturtuk, ka gwal ma həga turtuk a tsiguli ta lmu ná, haɗ ya dzaʼa sladglatama həŋ guli wa. 26 Ka si ta ghzlayhalaway ta halaway katsi ná, dgavapdgatsa halaway ya nda tsa tama. Waka gamghamani dzaʼa sladglata tama na? 27 Kasi nda mbrakwa Halaway ta ghzla yu taghwaɗaka sulkum ya ní, nda mbrakwawa ta ghazla zwana ghuni guli? Tsayatama, vərɗa hahəŋ dzaʼa tsaghunatá gu-mani. 28 Ala, ka si nda Sulkuma Lazglaftata ghzla yu ta ghwaɗaka sulkumha katsi,ɓhavaghunaɓha ga mghama Lazglafta ndatsa tama.

29 «Ari, waka mndu dzaʼa laviŋtá lamida həga ga mndu nda mbra ka hluguduŋtáhuzlani ta kul habaftá tsi ta tsa mndu ndambra ya na? Tahula tsaya dzaʼa kəl tsi kahluguduŋtá huzlani.

30«Mndu kul haɗmista ɗa ná, ghuma ɗatsamndu ya. Mndu kul haɗ ta katihata ndatskanata guli ná, kwizidiŋtá ŋa tsa mnduya ta kwizay. 31Tsaya ta kəl yu kamnaghu-nata kazlay: Inda dmaku ta gə mndu, ndarutsak ya ta pghə tsi ta Lazglafta ná, dzaʼaplinispla lu ta həŋ. Ama mndu ta vzaftárutsak ta Sulkum nda ghuɓa ná, haɗ ludzaʼa plinistá dmakwani wa. 32 Ka vzafvzamndu ta rutsak ta Zwaŋamndu katsi, dzaʼaplinispla lu ta dmakwani. Ama mndu tavzaftá rutsak ta Sulkumnda ghuɓa ná, haɗlu dzaʼa walaŋtá plinistá dmakwani, dər tana zamana na, dər ta zamana dzaʼa saghawa.»

Fu nda yakwaniLuk 6:43-45

33 «Ka si zɗa ya fu ya, ka lu ná, zɗayakwani. Ka si zɗa a ya fu ya wu, kalu ná, zɗa a yakwani guli wa, kabga tayakwani ta tsatsafta lu ta fu. 34Mndəra lamupuha na! Waka kuni si má dzaʼa mna-gaptá skwi ɗina, kaghuni la ghwaɗak na!Ka nu ndəghatá skwi ma ŋuɗufa mndu tamnigiŋta wubisimamndu. 35Ŋərmamnduná, ma tsa ŋərma skwiha ma ŋuɗufani yata kligista tsi ta skwi ɗina. Ghwaɗakamndu guli ná, ma tsa ghwaɗaka skwihama ŋuɗufani ya ta kligista tsi ta ghwaɗakaskwi. 36 Ka yu ta mnaghunata ná, nda wa

taŋ dzaʼa mnəgiŋta mnduha baɗu guma tainda ŋaslu ya brəfəgiŋ həŋ. 37 Nda gwaɗama wa gha dzaʼa tsaghaghata lu ta guma.Ka ŋa kwala dmakwa gha kul haɗ tsi, ka ŋanzakwa dmakwa gha mamu a tsi.»

Zlghawa Yesu ŋa gwal ta ɗawamazəmzəm

Mak 8:11-12, Luk 11:29-3238 Ka sanlaha ma gwal tagha zlahu ŋa

mnduha, nda sanlahama la Farisa guli, ndaYesu mantsa: «Mghama ɗa, ta kumay ŋnita magata gha ta mazəmzəm ŋa grafta ŋnikazlay: Sa daga da Lazglafta ka kəʼa,» kahəŋ.

39 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ghwaɗakmnduha ta na fitik na. Haɗ həŋ ta zləŋaLazglafta wa. Ta ɗawa mazəmzəm həŋ.Haɗ sana mazəmzəm dzaʼa maganata luta həŋ, ka tsa ŋa anabi Yunusa ya a tsiwa. 40 Manda va ya maga anabi Yunusata vaghu hkən nda rviɗik hkən ma huɗamghama klipi§ ya, manda va tsaya gulidzaʼa magata Zwaŋa mndu ta vaghu hkənnda rviɗik hkən ma haɗik. 41 Ghalya guli,gwal ma luwa Niniva ná, snasna həŋ tagwaɗa anabi Yunusa*, ka mbəɗanaftá həŋta nzakwa taŋ. Wana mamu mndu tamalaghutá anabi Yunusa hadna. Baɗu tsaydzaʼa tsə Lazglafta ta guma ta ghəŋa mn-duha, “ŋa ghuni dmaku,” ka gwal ma luwaNiniva dzaʼa sliʼaftamnayŋamnduha ta nafitik na. 42Ghalya, ka sliʼaftá sana marakwta ga mgham ma vli diʼiŋ nda ga sud†, kalagha da sna ɗifla Salumuŋ. Wana mamumndu hadna ta malaghutá Salumuŋ ndaɗifil. Baɗu tsay dzaʼa tsə Lazglafta ta gumata ghəŋa mnduha, “ŋa ghuni dmaku,” katsa marakw ya dzaʼa mnanatá mnduha tana fitik na.»

Vradamta ghwaɗaka sulkum da mnduLuk 11:24-26

43«Ka sabsa ghwaɗaka sulkummamndukatsi, ŋa dzaʼani da ra vli tuhwayaŋ tuh-wayaŋa ka zba vli ŋa mbiʼa vghani. Ka triɗmutsaf a tsi ta tsa vli ŋa mbiʼa vghani yawu katsi, 44 “ka vra yu da tsa həga ɗa sabəyu mida ya gra,” kaʼa dzaʼazlay, ŋa sliʼaf-tani ka vradaghata. Ka ta vradaghatá tsinda tsukwa vli mida, nda paya ɗina katsi,45 yawa da! kəʼa dzaʼazlay ŋa vraghutani,ŋa hlanaktani ta sanlaha ma ghwaɗakasulkumha ndəfáŋ ta malaghutá tsatsi ndasidi. Ŋa lama taŋ da tsa həga ya ka

§ 12:40 Ngha ta Yunusa 2:1. * 12:41 Yunusa 1-4. † 12:42 Ngha ta 1 Mghamha 10:1-10.

Mata 12:46 17 Mata 13:21nzamta mida. Mantsa tama, dzaʼa nza-kway ɓadzatá nzakwa tsa mndu ya kamalaghutá nzakwani taŋtaŋ. Manda vatsaya dzaʼa nzakwa tsi nda na mnduha tana ghwaɗaka fitik na,» kaʼa.

Vərɗaka mnduha YesuMak 3:31-35, Luk 8:19-21

46 Tata gwaɗa tsa gwaɗa ya Yesu ndadəmga ná, ka ɓhadaghatá i mani ndazwanamani, ka nzaghutá həŋ ma bli, kazbə həŋ ta gwaɗganata. 47 Ka sana mndunda tsi mantsa: «Waʼa i ma gha ndazwanama ghama bli ta zba gwaɗgaghata,»kaʼa nda tsi. 48 Ka Yesu nda tsa mnduta mnay ŋani ya mantsa: «I wa i ma ɗanda zwanama ɗa na?» kaʼa nda tsi. 49 Kafadaptá tsi ta dzvu tvə duhwalhani, kaʼamantsa: «Wana i ma ɗa nda zwanamaɗa. 50 Dər wati ma mndu ta maga skwi yakumaŋ Da ɗa ta nzakway ta luwa ná, tsamndu ya ta nzakway ka zwaŋama ɗa, ndamukuma ɗa, nda ma ɗa,» kaʼa.

13Gwaɗa ta wutsa hulfaMak 4:1-9, Luk 8:4-8

1 Baɗu va tsa fitik ya, ka sabi Yesuma həga* ka laghwi nzata ta wa drəf.2 Ka tskadaghatá dəmga ŋərɓisl ta vgha tavatani. Ka sliʼaftá tsi ka laghwi nzagaptama kwambalu ta nzatá inda mnduha ta waghwa. 3 Ka mnə tsi ta ndəghata skwihaŋa taŋ ka mahdihdi, kaʼa mantsa: «Mbaɗasana mndu ka sliʼafta ka laghwi da wutsahulfani. 4 Tata wutsay wutsay, ka rkatásanlaha ma hulfa ta tvi, ka sliʼaktá ɗyakhaka ɗaguta. 5 Ka rkatá sanlaha ta kluluhma vli kul slaghutá haɗik, ka gi ɗyaftá tsimisimmisim kabga sira a haɗik ta ghəŋaniwa. 6 Na safa fitik dzafta tida ka zlghutátsi həw ka ghwaluta, kabga slaghu a slrəŋmistani wa. 7 Ka rkamtá sanlaha ma teki,ka glanaghatá teki ka raghwanata. 8 Karkatá sanlaha ta gənək, ka ɗyaftá tsahayaka glaftá tsi ka pghaftá ghəŋ ka zwaŋdzeʼdzeʼ, ɓərzləzla ghəŋa sanlaha, selelaghəŋa sanlaha, miɗiɗa ghəŋa sanlaha.»9Ka sganaghatá Yesu, kaʼa mantsa: «Mndunda sləməŋa snay ka sna tsi,» kaʼa.

Kabgawu ta kəl Yesu ka gra gwaɗa ndagra na?

Mak 4:10-12, Luk 8:9-10

10 Ka gavanavatá duhwalhani, ka həŋmantsa: «Kabgawu ta kəl ka kamna gwaɗaŋa taŋ ka mahdihdi katək na?» ka həŋ.11 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Kaghuni ná,vlaghunavla lu ta snaŋtá vərɗa ɗifatá gamghama Lazglafta, ama vlaŋ a lu ta hahəŋwa. 12 Ŋa mndu mamu skwi da tsi tasganaghata lu, ŋa sgutani da tsi. Amamndu ya kul haɗ skwi da tsi ná, dzaʼakləgadanaghu kla lu ta va tsa kiʼa da tsi ya.13 Tsaya ta kəl yu ka mnay ka mahdihdiŋa taŋ, kabga dər nghaŋha həŋ, ngha ahəŋ wa. Dər snaŋha həŋ nda sləməŋa taŋkatək, sna a həŋ wu, graf a həŋ guli wa†.

14 «Ta ghəŋa taŋ dəɗafta tsa gwaɗaLazglafta ta mnay nda ma wa anabi Isaya‡kazlay:“Dər dzaʼa nda sna kuni nda sləməŋa

ghuni,grafta a kuni wa.Dər dzaʼa nda ngha kuni nda ira ghuni,nghaŋta a kuni wu kəʼa ya.15 Təŋu təŋa ghəŋa na mnduha na.Dərzlaf dərzla həŋ ta sləməŋa taŋ,hafha həŋ ta ira taŋ,kabga va a həŋ ta nghaŋta wa,yaha həŋ da snaŋta nda sləməŋa taŋ,yaha həŋ da grafta ma ŋuɗufa taŋ,yaha həŋ da mbəɗanaftá nzakwa taŋ,da mbanaftá yu ta həŋ§.”

16 «Kaghuni ná, nda tfawi ta ghəŋakaghuni, kabga nda ngha ira ghuni tavli, nda sna sləməŋa ghuni ta sləməŋ.17Kahwathwata ka yu tamnaghunata: Ndandəgha la anabi nda gwal tɗukwatɗukwanzakwa taŋ si ta ɗvaŋta nghaŋtá na skwinghaŋ kaghuni na, lay ngha a həŋwa. Si takumayhəŋ ta snaŋtá na skwi snaŋ kaghuniná, sew sna* a həŋ wa,» kəʼa ya.

Klatá ghəŋa tsa gwaɗa ta wutsa hulfaya

Mak 4:13-20, Luk 8:11-1518«Snawasna tama ta klatá ghəŋa gwaɗa

ta ghəŋa tsa mndu ta wutsa hulfa ya.19 Tsa tvi rkaf hulfa tida ya ná, gwal tasnaŋtá gwaɗa ta ga mghama Lazglafta kulgrafta həŋ ya, həŋ. Ka sagha halawayzluʼugudunustá həŋ ta tsa skwi wutsam luma ŋuɗufa taŋ ya. 20 Tsa kluluh rkaf hulfatida ya ná, tsaya mndu ta snaŋtá gwaɗata ga mghama Lazglafta, gi ka tsuʼaftá tsinda rfu. 21 Tsaw tama, haɗ slrəŋ mistani

* 13:1 Ngha ta Markus 3:1. † 13:13 Ngha ta Markus 4:12. ‡ 13:14 Ngha ta Isaya 6:9-10. § 13:15 Nghata Isaya 6:9-10. * 13:17 Ngha ta 1 Piyer 1:10, 12.

Mata 13:22 18 Mata 13:44wu, nzɗava a wa. Ka gi gruŋgra ghuyaɗaŋwa, ka giri a tsi kabga tsa gwaɗa ya,gi zləmbutani. 22 Tsa vli ma teki rkamhulfa mida ya guli ná, tsaya gwal ta snaŋtágwaɗa Lazglafta, ka laghu həŋ da ndanaskwihamaghəŋahaɗik, nda skwa gadghəl,ka raghwanatá tsa skwiha ya ta tsa gwaɗaya ma həŋ, ka niŋtá həŋ ka ksubaŋ. 23 Tsagənək rkaf hulfa tida ya guli ná, tsaya gwalta snaŋtá gwaɗa Lazglafta ka snatá həŋ,ka magaftá həŋ: Ghərmbəts ghərmbətssanlaha, salala sanlaha, miɗiɗa sanlaha.»

Ghwaɗaka kuzuŋ24 Kaʼa nda həŋ nda sana mahdihdi

mantsa: «Ka guram ga mghama Lazglaftanda sana mndu ta sləgamtá vərɗa hulfahya ma vwahani. 25 Girviɗik, sliʼaghus-lia lamndu da vlə hani, ka lagha ghu-mani da sləginistá rira distani ka laghwani.26 Manda ɗyafta tsa hulfa ya ka pghaftághəŋ, ka zlagaptá rira guli. 27 Ka laghakwalvaha tsa daŋahəga ya mnay ŋani, kahəŋ mantsa: “Mghama ɗa! vərɗa hulfa asləgam kagha ma vwaha gha kay ra? Laməndiga rira dida na?” ka həŋ. 28 Kaʼa ndahəŋ mantsa: “Ghuma ɗa ta magatá tsa,”kaʼa. Ka tsa kwalvaha ya nda tsi mantsa:“Ta ɗvay ka ka dzaʼa ŋni rətiŋta rki na?” kahəŋ. Kaʼa nda həŋ mantsa: 29 “Zlaŋwazla,ma lə kuni da rətay, yaha kuni da gaɓiŋtanda vərɗa hya. 30 Zlaŋwa həŋ ka glakwahəŋ ka skwa turtuk ha ka sagha fitika tskayta vwah. Tskapwa tska karaku ta rira, kahabafta kuni ŋa driŋta nda vu. Vərɗa hyaya, ka tskiɗimta kuni da guvura ɗa, ka yudzaʼazlay nda gwal tska skwi ta vwah,”»kaʼa.

Hya kramasaMak 4:30-32, Luk 13:18-19

31 Kaʼa nda həŋ nda sana mahdihdi kayguli mantsa: «Ga Mghama Lazglafta ná,ka guram nda hya kramasa klaf mndu kasləgamta ma vwahani. 32Ndərzikwa tsatsimataba inda hulfaha, ama ka ɗyaf ɗya tsika glafta, mal tsatsi mataba hulfa niɗaliha.Ta nuna gdiz ka fu, ŋa sliʼadaghata ɗyakhada baba həga taŋ ta zligamahani.»

IsLuk 13:20-21

33 Kaʼa nda həŋ nda sana mahdihdi gulimantsa: «Ka guram ga mghama Lazglaftanda is ta klafta marakw ka laɓanamta ma

kuratá darama hupu hkən ŋa ŋlaftá tsahupu ya demdem,» kaʼa.

Mahdihda Yesu ŋa mnigiŋtá skwi ndaɗifa

Mak 4:33-3434 Ka mahdihdi mnanata Yesu ta inda

tsa skwiha ya ta dəmga. Haɗ sana skwimnanaŋ tsi ta həŋ kul haɗ kamahdihdiwa,35kadanzakwadzatá ghəŋa gwaɗa anabi tamnay kazlay:«Ka mahdihdi dzaʼa gwaɗa yu ta gwaɗa

nda həŋ.Dzaʼa mnigiŋmna yu ta skwiha nda ɗifa

daga ka ya wu zlraftá ghəŋa haɗik†kəʼa ya».

Klatá ghəŋa gwaɗa ta ghwaɗaka kuzuŋ36 Mbaɗa Yesu ka zliŋtá dəmga, ka

sliʼaftá tsi ka laghu da həga. Ka gavana-vatá duhwalhani, ka həŋ nda tsi mantsa:«Pslaŋnap psla ta klatá ghəŋa tsa mahdi-hdi ta ghəŋa rira ya,» ka həŋ. 37 Kaʼa ndahəŋmantsa: «Tsa mndu ta sləgamtá vərɗahulfa hya ya ná, Zwaŋa mndu ya. 38Vwahya guli ná, ghəŋa haɗik tsa. Vərɗa hulfahya ya guli ná, gwal ta nzakway ka ŋaga mghama Lazglafta ya. Rira ya guli ná,gwal ta nzakway ka ŋa halaway ya. 39 Tsaghuma ta sləgamta ya guli ná, halaway ya.Tsa tska skwi ta vwah ya, tsaya kɗakwaghəŋahaɗik. Tsa gwal tska skwi ta vwahyaguli, tsaya duhwalha Lazglafta. 40 Mandava tsa tskaptá rira ŋa driŋta nda vu ya,manda va tsaya dzaʼa nzakwa tsi baɗukɗavakta ghəŋa haɗik guli. 41 Dzaʼa ghu-naga ghuna Zwaŋa mndu ta duhwalhaniŋa talaptá inda gwal ta pghamtá mndu daga dmaku, nda gwal ta maga ghwaɗakaskwi, ŋa hliŋtá həŋdiʼiŋ nda gamghamani,42 ka pghamtá həŋ da duda vu. Ŋa wahaytaŋ ta wahu, ka hpaɗa sliʼiŋa‡ taŋ hada.43 Ama gwal ta nzakway tɗukwa ta wa iraLazglafta ya, manda fitik dzaʼa wuɗakwahahəŋ ma ga mghama Da§ taŋ. Ka mamumndu nda sləməŋa snay, ka sna tsi.»

Gadghəl ma ɗifa44 «Ka guram ga Mgham Lazglafta nda

gadghəl ta ɗifa ma sana vwah. Ka laghasana mndu dukwafta tida. Ka ɗifglanatatsa mndu ya guli. Ka laghu tsi nda rfu dadzawiŋtá inda skwani ka skwata tsa vwahya.»

Miziɗikw nda bla dzvani† 13:35 Ngha ta Zabura 78:2. ‡ 13:42 Ngha ta Mata 8:12 § 13:43 Ngha ta Daniyel 12:3.

Mata 13:45 19 Mata 14:1245 «Ka guram ga mghama Lazglafta nda

sana mnda tsakala ta psa miziɗikwha ndabla dzvani. 46 Ka mutsafta tsi ta tsamiziɗikw ya turtuk nda bla dzvani ya. Kalaghu tsi dzawiŋtá inda skwani ka skwatatsa miziɗikw ya.»

Kadəŋ47 «Ka guram ga mghama Lazglafta

nda kadəŋ ta wuɗadata lu da drəf ŋatumagaftani ta inda mndərga klipihakavghakavgha. 48 Ndəghafta tsa kadəŋya, ŋa tɗagafta ta wa sgam. Tahulatsa, ŋa nzata ka ɗagaptá ya ɗinaɗina,ka pghamta ma tughuba, ŋa pghiŋtaghwaɗakhani. 49Mantsa ya dzaʼa nzakwatsi ma kɗakwa ghəŋa haɗik. Dzaʼa sliʼagasliʼa duhwalha Lazglafta ŋa galapta taŋta ghwaɗaka mnduha mataba tɗukwani,50 ŋa pghaghata taŋ ta həŋ da duda vu, ŋawahay taŋ ta wahu ka hpaɗa sliʼiŋa* taŋhada.»

Lfiɗa gadghəl nda halatani51 Ka Yesu nda duhwalhani mantsa:

«Lamla inda tsa skwiha ya da sləməŋaghuni rki na?» kaʼa nda həŋ. «Aŋi!» kahəŋ zlghanafta wani. 52 Kaʼa nda həŋguli mantsa: «Tsaya tama ná, ka nunamnda tagha zlahu ka duhwala ga mghamaLazglafta ná, ka guram nda daŋahəga tamutsa skwa gadghəlani ma skwiha ka lfiɗka lfiɗ, nda ya ma skwiha nda kɗa fitikani,dzaʼa gra lu,» kaʼa.

Kwalaghuta la Nazaret ta zlghaftá YesuMak 6:1-6, Luk 4:16-20

53 Tahula kɗiŋta Yesu ta mana tsamahdihdiha ya, ka sliʼafta tsi hada kalaghwi. 54 Ka ɓhadaghata tsi da luwaNazaret† ta nzakway ka luwa ta glakwani.Ka taghə tsi ta skwiha ŋa mnduha mahəga tagha skwa taŋ. Ka ndərmim həŋ,ka həŋ mantsa: «Wa ta vlaŋtá mndərgana ma ɗifil? Wa ta vlaŋtá mbrakwa magamndərga na ma mazəmzəm? 55 Zwaŋa tsamndu ta fiɗi ya a tsi kay ra? Mari a mani‡kay guli ra? I Yakubu, nda Yusufu, ndaSimuŋ, nda Yuda a zwanamani kay ra?56 Mataba amu a ta nzakwa kwaghamanikay guli ra? Tsaw wa ta vlaŋtá na ɗifilna, nda na mbraku na tama ɓa?» ka həŋ.57 Tsahaya skwi ta pyafta həŋ ka zlghaftaYesu. Ka Yesu nda həŋ tama mantsa: «Ma

luwani, nda ya ma həga§ ga taŋ yeya tahərtətata lu ta anabi. Ama ma hamata vliná, ta vlaŋvla lu ta glaku,» kaʼa.

58 Kiʼa yeya mazəmzəm magaŋ Yesu maluwa Nazaret, kabga zlghaf a mnduha ndaŋuɗuf wa.

14Mtakwa Yuhwana mnda maga batemMak 6:14-29, Luk 9:7-9

1 Ma tsa fitik ya, ka snanaghatá gwaɗata Yesu ta Hiridus ta nzakway ka ŋumnata haɗika Galili. Kaʼa nda kwalvahanimantsa: 2 «Yuhwana mnda maga batemya ta sliʼagapta ma mtaku, tsaya kəl tsika mutsaftá mbrakwa maga mazəmzəm,»kaʼa.

3 Tsaw si mnamna Hiridus kazlay:Ksiɗifwa ksa ta Yuhwana kəʼa. Ka ksaftá lu,ka habafta, ka vzamta ma gamak ta ghəŋagwaɗa ta Hiridiya markwa zwaŋamaniFilip*, 4 kabga ka Yuhwana nda Hiridusna: «Raʼa ka klafta gha ka markwa† ghuniwu,» kaʼa. 5 Si ka zbə Hiridus ta tva dzata,ama ka zləŋaftá tsi ta dəmga, kabga kaanabi klafta mnduha ta Yuhwana.

6 Ka sagha fitik ya ta grafta nda fitik yakəl lu ka yatá Hiridus. Ka lagha makwatsa Hiridiya ya kay da skalu ta kəma gwalhagadagha lu da vla skala havaktá tsafitikayakwani ya. Ka zɗanaftá tsi ta ŋuɗuf taHiridus. 7 Kaʼa mantsa: «Dər nahganiɗawaŋ ka da iʼi ná, ta vlaghavla yu,» kaʼawaɗanatá tsa makwa ya. 8 Ka mnanaftámani ta hiɗaku. Ka tsa makwa ya mantsa:«Tsiɗiftsa ta kwambleh nda va nana taghəŋa Yuhwana mnda maga batem,» kaʼa.

9 Suʼanak ka mgham nzata. Ama kabgaghadaghada ta waɗanata, hada tsa gwalhagadagha lu ya kay guli, kaʼa mantsa:«Lawala da tsagaghata ka vlaŋta kuni,»kaʼa. 10 Ka ghunaftá tsi ta mnduha datsagaghatá ghəŋa Yuhwana ma gamak.11 Ka klaktá lu ta ghəŋa Yuhwana takwambleh, ka vlaŋtá tsa zwaŋa makwa ya,ka klaŋtá tsi tamani. 12Ka lagha duhwalhaYuhwana da klaghatá mblani ka laghwida paɗamta. Ka sliʼaftá həŋ ka laghwimnanatá Yesu.

* 13:50 Ngha ta Mata 8:12. † 13:54 Nazaret: Luwa ta glakwa Yesu. Ngha ta 2:23, nda Lukwa 4:16. ‡ 13:55Ngha ta Yuhwana 6:42. § 13:57 Ngha ta Lukwa 4:24, nda Yuhwana 4:44. * 14:3 Ngha taMarkus 6:17. † 14:4Ngha ta Zlahu 18:16, nda 20:21.

Mata 14:13 20 Mata 15:5Zuŋta Yesu ta skwa zay ta mnduha

dəmbuʼ hutafMak 6:30-44, Luk 9:10-17, Yuh 6:1-14

13Manda snaŋtaYesu ta tsa gwaɗa ya, kasliʼaftá tsi hada nda kwambalu, ŋa laghwinzakta kətsauʼ ta wa mazawa. Ka sniŋtádəmga, ka sliʼaftá həŋ nda səla ka laghwida zbiŋta. 14 Ta sabi Yesu ma kwambalu,kəʼa kəʼa ná, tizlik mnduha. Ka ksaŋtá həŋta Yesu ka hiɗahiɗa, kambambanaftá tsi tagwal kul ɗughwanaku guli.

15 Gahawu, ka gavadaghata duhwalhanitavata Yesu. Ka həŋ nda tsi mantsa: «Tawa mazawa na vli na, laghula fitik guli,vriŋvra ta na mnduha na ka dzaʼa həŋ daluwaha da zba skwi ŋa zay taŋ,» ka həŋ.16Ka Yesu nda həŋmantsa: «Zbaŋ a hahəŋta sliʼi wa, vlaŋwavla kaghuni ta skwa zayta həŋ, ka za həŋ,» kaʼa. 17 «Buradi hutafnda tsulhwa klipi his yeya da amu,» ka həŋnda tsi. 18 «Hligiɗighawa hla,» kaʼa.

19 «Nzawanza nda nza ta kuzuŋ,» kaʼanda mnduha. Ka nzatá mnduha rpaʼ. Kahlaftá tsi ta tsa buradihahutaf nda tsulhwaklipi his ya, ka nghadaftá tsi nda ta luwa,ka rfanaghatá tsi ta Lazglafta, ka ɓalanaptátsi ta tsa buradi ya, ka valaŋtá duhwal-hani ŋa dgay ŋa dəmga. 20 Ka zə indamnduha. Ka babaghutá həŋ. Ka tsakaftá luta paɗakwani‡ ma vəl zay taŋ ka ghwanakghwaŋpɗə his. 21 Tsa gwal si ta zay ya ná,ta magay həŋ ta dəmbuʼ hutaf, mbəɗa a luta miʼaha nda zwani wa.

Mbaɗay Yesu ta mbaɗa ta drəfMak 6:45-52, Yuh 6:15-21

22Gi tahula tsa, ka mblaftá Yesu ta duh-walhani ka lami da kwambalu ŋa dzaʼata sana ɓlu, ta nzaghutá tsatsi ŋa vriŋtátsa dəmga ya. 23 Manda vriŋtani ta həŋ,ka sliʼafta tsi ka laghwi nzata ta ghwá ŋamaga duʼa. Ta kuzutá rviɗik tukzum ná, tahada turtukwani. 24 Ta tsa luwa ya ná, matakataka drəf na kwambalu ta takaɗawudanda gamtsaʼuwakwa imi, ta vray vray falakguli. 25 Ta tsughbura sərɗək tama, kasliʼaftá Yesu ka mbaɗa ta drəf ka dzaʼatvə duhwalhani. 26 Nghay duhwalhani tambaɗani ta drəf ná, ka ksaftá zləŋ ta həŋ.«Aya halalay!» ka həŋ ka wahu nda zləŋnda zləŋ. 27 Gi ka Yesu nda həŋ mantsa:«Ma wahu kuni! Iʼi ya, ma zləŋ kuni tazləŋ!» kaʼa.

28 Ka Piyer nda tsi mantsa: «Mghamaɗa, ka si kagha tsi ná, mnamna ka labayu ta ghəŋa na imi na da kagha,» kaʼa.29 «Saghasa!» kaʼa nda tsi. Ka sabə Piyerma kwambalu, ka mbaɗa ta imi ka dzaʼanda da Yesu. 30 Ama nghayni ná, dagalafalak, ka ksaftá zləŋ. Gi səlikw zlraftanita dəɗaku da huɗa imi tsa. «Mghama ɗa,kata ta iʼi!» kaʼa wahata. 31 Ka gi fadaptáYesu ta dzvu ka ŋanata. «Nda hta zlghaynda ŋuɗufa gha, kabgawu kəl ka ka dgaghəŋ na?» kaʼa nda tsi. 32 Ka sliʼaftá həŋka lami da kwambalu, ka lɓata tsa falak ya.33 «Kagha ná, vərɗa Zwaŋa Lazglafta ka,»ka tsa gwal ma kwambalu ya sliʼadaghatada tsəlɓu ma ghuva Yesu.

Mbambanafta Yesu ta gwal kulɗughwanaku ta haɗika Genazaret

Mak 6:53-5634 Tahula tsughwaɗapta taŋ ta drəf,

ka ɓhadaghata həŋ ta haɗika Genazaret§.35 Tsəmafta gwal ma tsa vli ya ta Yesu, katsaghaghatá həŋ ta lwi da inda luwaha tawanaftá həŋ. Ka hləganaghatá lu ta indagwal kul ɗughwanaku. 36 Ka ndəɓə həŋ tadzvu da tsi: «Zlanaŋzla ta tvi ta həŋ kaksaŋta həŋ ta wa lguta gha kweŋkweŋ,» kahəŋ nda tsi. Inda tsa gwal ta kasaŋta ya, kambambaftá həŋ.

15Gwaɗa ta nzakwa la Yahuda ta dzidza

taŋMak 7:1-13

1Tahula tsa, ka sliʼaftá la Farisa nda gwaltagha zlahu ŋa mnduha daga ma luwa Ur-salima, ka lagha da Yesu. Ka həŋ mantsa:2 «Kabgawu ta kəl duhwalha gha ka kwalkul sna taghatá nzaku daga ta dzidzí, kulhaɗ həŋ ta mbaziŋtá dzvu kada za skwazay*wuna?» ka həŋnda tsi. 3Kaʼa nda həŋmantsa: «A ki kaghuni kaghuni, kabgawuta kwal kaghuni sna zlaha Lazglafta, kalaghwi da sna ŋa ghuni ŋa ghuni na? 4 Yawya ka Lazglafta mnata na: “Vla ta glakuŋa i da gha ndama gha,”» kaʼa. Kaʼamnataguli na: «“Mndu ta razanaftá dani ka mania tsi ná, dzatᆠtsa mndu ya,”» kaʼa. 5Amaká kaghuni ta taghay ŋa mnduha na: Lav-iŋlava ka ta mnay ŋa da gha ka ma ghaa tsi kazlay: Si ta kumay yu ta vlaghatáskwi ŋa kataghata mndani ná, tsaw dzaʼa

‡ 14:20 Ngha ta 2 Mghamha 4:42-44. § 14:34 Ngha ta Markus 6:53. * 15:2 Ngha ta Lukwa 11:38. † 15:4Ngha ta Sabi 20:12, Vrafta ta zlahu 5:16, Sabi 21:17, Zlahu 20:9.

Mata 15:6 21 Mata 15:34vlaŋtá Lazglafta yu kəʼa. Nza a tkweʼ kavlaŋta gha ta glaku ta da gha nda tsa tamawa. 6 Mantsa ya zaɗanata kuni ta gwaɗaLazglafta ka mbəɗapta nda ŋa ghuni. 7Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Nda tvanitsa klatá lwa Lazglafta klak Isaya ta ghəŋaghuni ta mnay kazlay:8 Ta wi ta wi ta vla tsəna mnduha na ta

glaku ŋa ɗa,ama ma ŋuɗufa taŋ ná, diʼiŋ həŋ nda iʼi.9 Ka bətbət ta tsəlɓa həŋ ta tsəlɓu ŋa ɗa,

gwaɗa Lazglaftaya ka həŋ ta tagha zlaha mnduha ŋa mn-

duha‡ kəʼa ya.Skwi ya ta ŋriŋtá mnduMak 7:14-23

10 Ka hgadaghatá Yesu ta dəmga da tsi,kaʼa nda həŋ mantsa: «Fawafa ta sləməŋka sna kuni. 11 Skwi ta lami nda la nda mawubisim a ta ŋriŋtá mndu wu, ama skwi tasabi nda sa ma wa mndu ta ŋriŋtá mndu,»kaʼa.

12 Na snaŋta duhwalhani ta tsa gwaɗaya ka gavadaghatá həŋ. Ka həŋ nda tsimantsa: «Nda sna kagha kazlay: Kuzlaŋkuzla tsa gwaɗa gha ya ta la Farisa kəʼare?» ka həŋ. 13 Kaʼa mantsa: «Inda fuya kul ŋəɓata Da ɗa ná, dzaʼa tɗiŋtɗa lu.14 Zlaŋwazla ta həŋ, la ghulpata mndu tapgha ghulpata mnduha həŋ. Ka laghaghulpata mndu ka pgha ghulpata mnduná, dzaʼa rkagharka həŋ his his da ghu-rum,» kaʼa.

15 «Tsislaŋnap tsisla ta tsa mahdihdiya,» ka Piyer nda tsi. 16 Ka Yesu mantsa:«Haɗmahizl ma ghəŋa kaghuni guli katəkra? 17 Ta sna a kaghuni kazlay: Indaskwi ta lami nda la nda ma wubisim tadzaʼa da huɗi, ŋa dzaʼa thidiŋta ma drakəʼa ra? 18 Ama skwi ta sabi nda sa ndama wubisim ná, ma ŋuɗuf ta saba tsi.Tsaya skwi ta ŋriŋtá mndu. 19 Tazlay ná,ma ŋuɗufa mndu ta sliʼagapta ghwaɗakandanuha manda: Psla mndu, hliri, sliʼiŋs-liʼiŋ, ghali, tsanavata gwaɗa ta mndu, vzarutsak ta mndu. 20 Tsahaya skwi ta ŋriŋtámndu. Haɗ za skwa zay kul mbazaku dzvuta ŋriŋtá mndu wu,» kaʼa.

Zlghay nda ŋuɗufa sana marakwMak 7:24-30

21 Tahula tsa ka sliʼafta Yesu ma tsa vliya ka laghwi ta haɗika Tir nda ya nda tahaɗika Siduŋ. 22 Ka lagha sana marakw,

makwa ta Kanʼana ta nzakway ta tsa haɗikya da wahu da tsi. «Zwaŋa Dawuda, tawatáhiɗahiɗa ta iʼi Mghama ɗa. Halaway taksuta makwa ɗa, ta ghuya ɗaŋwa ŋanikatakata,» kaʼa. 23 Ka kwalaghuta tsi tazlghanaftawi dər teʼ. «Vriŋ na marakwta wahu mista mu na ɓa!» ka duhwalhanigavadaghatamnay ŋani ka ŋɗaŋɗa. 24Kaʼamantsa: «Ghunaga ŋa la Israʼila§ nda zaɗamanda tuwak lu ta iʼi, ŋa sanlaha a wu,»kaʼa. 25 Ama ka lagha tsa marakw yatsəlɓata ma ghuvani: «Mghama ɗa, katata iʼi,» kaʼa. 26 Ka Yesu mantsa: «Ra a kaklaftá skwa zay zwani ka vzanatá zwanakriha wu,» kaʼa. 27 «Mantsa ya nzakwaniMghama ɗa, tsaw ta ɗagay zwana krihata wiwisa skwa zay ta rkagata ma vəl zaydaŋahəga taŋ,» kaʼa. 28 Gi ka Yesu ndatsi mantsa: «Dagala zlghay nda ŋuɗufagha makwa ɗa, ka magamaga tsa skwi ya,manda ya kumaŋ ka,» kaʼa. Gi ta tsa luwaya, ka mbaftá tsa makwani ya.

Mbambanafta Yesu ta ndəghata gwalɗaŋwa

29 Tahula tsa, ka sliʼafta Yesu ma tsa vliya ka laghwi nda ta wa drəfa Galili. Kalaf tsi da nzata ta sana kuɗuŋur. 30 Kasliʼadaghata ndəghata dəmga slanaghata.Ka hladanaghata həŋ nda gwal ta dzəgiɗi,nda gwal nda ghulpa, nda gwal nda rwasəla taŋ, nda gwal ka rgha, nda ndəghatasanlahamaɗaŋwaha, ka pghata ta kəmani.Kambambanaftá tsi ta həŋ. 31Ka ndərmimtsa dəmga ya ta gwal si ka rgha ta gwaɗa, tambambatá gwal si ka buɗuduŋ fawaya taŋ,ta gwal nda rwa səla taŋ ta mbaɗa, ta gwalsi nda ghulpa ta ngha vli. Ka həŋ mantsa:«Ŋa Lazglafta la Israʼila na glaku,» ka həŋ.

Zuŋta Yesu ta skwa zay ta mnduhadəmbuʼ fwaɗ

Mak 8:1-1032 Tahula tsa guli, ka hgaŋtá Yesu ta

duhwalhani. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Taksihata ka hiɗahiɗa na dəmga na, kabgamahkəna fitika taŋ na kawadaga nda iʼi,haɗ skwi ɗaŋ həŋ wa. Va a yu ta vriŋtáhəŋ nda maya nda maya guli wu, da htutambrakwa taŋ ta tvi ta vru dzagha,» kaʼa.

33 Ka duhwalhani nda tsi mantsa: «Gadzaʼa mutsa mu ta skwa zay hadna ma namtak na ŋa zuŋtá ndəghata dəmga man-dana na?» ka həŋ. 34 «Kidaghi buradi dakaghuni na?» ka Yesu nda həŋ. «Ndəfáŋ

‡ 15:9 Ngha ta Isaya 29:13. § 15:24 Ngha ta 10:5-6.

Mata 15:35 22 Mata 16:20həŋ, mamu zwana klipi kiʼa guli,» ka həŋnda tsi.

35 Kaʼa nda tsa ndəghata dəmga yamantsa: «Nzawanza nda nza ta haɗik,»kaʼa. 36 Ka hlaftá tsi ta tsa buradi ndəfáŋnda tsa klipiha ya, ka rfanaghatá tsi taLazglafta ta ghəŋani. Ka ɓalanaptá tsi kavlaŋtá duhwalhani. Ka daganaftá hahəŋguli ta tsa ndəghata dəmga ya. 37 Ka zəinda taŋ, ka baghawtá həŋ. Ka tskaftá lu tapɗakwani ka ghwanak ndəfáŋ. 38 Dəmbuʼfwaɗ na tsa mnduha ta za tsa skwi ya,mbəɗaf a lu ta miʼaha nda zwani wa.

39 Tahula vriŋtani ta tsa dəmga ya dza-gha taŋ, ka lamə tsi da kwambalu ka laghwita haɗika Magadaŋ*.

16Yesu kawadaga nda la Farisa nda ya nda

la SadukiyaMak 8:11-13, Luk 12:54-56

1 Ka sliʼadaghatá la Farisa nda laSadukiya slanaghatá Yesu. «Maraŋnamarata ŋizla ya ta saha daga ta luwa,» ka həŋɗawaŋta da tsi ŋa dzəghay. 2 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Nghay ghuni ta dvatavli laghar vli ta fitik hawu ya na: “Kamandaha dzaʼa nzakwa vli mahtsim,” kakuni ta mnay. 3 Nghay ghuni ta ŋra tavli ma mndəra luwa gasərɗək ya guli na:“Dzaʼa ghubugwa vli gita,” ka kuni tamnay. Nda sna kuni ta dganatá skwihaya ta magaku ta luwa, ama sna a kunita dganatá ŋizla skwiha ya ta magakunda fitikani wa. 4 Ghwaɗak mnduha tana fitik na, zləŋa a həŋ ta Lazglafta wa.Mazəmzəm yeya ta ɗawu həŋ. Haɗ sanamazəmzəmdzaʼamaganata lu ta həŋ ka ŋaanabi Yunusa* a tsi wu,» kaʼa nda həŋ. Kasliʼaftá tsi ka zlaŋta həŋ ka laghwani.

Trapta duhwalhaYesu ta havapta ka skwita magə Yesu

Mak 8:14-215 Ta tsughwaɗapta duhwalha Yesu ta

drəf ná, zanap za həŋ ta klaftá skwa zay.6 «Ɗasuwa ka kuni! Nghawa ghəŋa ghunida isa la Farisa nda la Sadukiya,» ka Yesunda həŋ. 7 «Tsəna kwala mu kul klaftáskwa zay na ya kəl tsi ka mnay mantsa,»ka duhwalhani ta ndanay ma ghəŋa taŋ.

8KaYesu nda həŋ snaŋər tsi ta tsa ndanataŋ ya mantsa: «Slaghwa a zlghay ndaŋuɗuf da kaghuni wa. Kabgawu ta kəlkuni ka ndanay kazlay: Haɗu skwa zayda amu wu kəʼa na? 9 Ta sna a kuni ra?Haɗ kuni ta havakta ka buradi zunus lu tamnduha dəmbuʼ hutaf kay ra? Kidaghi tatughuba tsakafta† kuni ta paɗakwani na?10 Haɗ kuni ta havaktá ka buradi ndəfáŋzunus lu ta mnduha dəmbuʼ fwaɗ kay gulira? Kidaghi ta tughuba tsakafta‡ kuni tapaɗakwani guli na? 11Ma mnaghunata ɗakazlay: Ɗasuwa ka kuni nda isa la Farisanda Sadukiya kəʼa ná, waka kaghuni kwalkul snaŋta kazlay: Ta ghəŋa buradi a tagwaɗa yu wu kəʼa na?» kaʼa. 12Ka tsatsaftáduhwalhani kazlay: Ta ghəŋa is ta magəlu ma buradi a mna Yesu ta magay taŋ taɗasuwa wu, ama ta ghəŋa tagha skwa laFarisa nda la Sadukiya dzaʼa maga həŋ taɗasuwa.

Yesu ná, Kristi yaMak 8:27-30, Luk 9:18-21

13 Ɓhadaghata Yesu ta haɗika SezareFilip, ka ɗawaŋtá tsi da duhwalhani: «Waya ka mnduha ta mnay ta Zwaŋa mnduna?» kaʼa nda həŋ. 14 «Yuhwana mndamaga batem ya, ka sanlaha ta mnay. Iliyaya, ka sanlaha. Irmiya ya, ka sanlaha. Sanaanabi ya, ka sanlaha,» ka həŋ nda tsi. 15 «Aki kaghuni! Wa ya ka kaghuni ta mnay?»kaʼa nda həŋ. 16 «Kagha ná, Kristi ka,Zwaŋa Lazglafta ya ta vla hafu ka,» ka Piyernda tsi.

17Ka Yesu nda tsi tama mantsa: «Simuŋzwaŋa Zunas, nda tfawi ta ghəŋa kagha,kabga mnda səla a ta mnaghatá tsa gwaɗaya wu, Da ɗa ta nzakway ta luwa ya. 18 Kaiʼi ta mnaghatá kagha na: Piyer§ ka. Ta tsapala ya dzaʼa bafta yu ta Igliza* ɗa. Haɗsana skwi dzaʼa laviŋtá mbrakwa mtaku tamaganavata wa. 19 Dzaʼa vlaghavla yu takramtak tgha ga mghama Lazglafta. Indaskwi dzaʼa ka da hbafta ta ghəŋa haɗik ná,nda hba ta luwa guli. Inda skwi dzaʼa ka dapliŋta ta ghəŋa haɗik guli ná, dzaʼa pliŋplalu ta luwa† guli. 20 Yaha kuni da walaŋtamnanaŋtá dərwatimamndu kazlay: Kristiyu kəʼa,» ka Yesu zlahanaghatá duhwal-hani ta ghəŋani.

* 15:39 Sna a lu ta tsa luwa ya wa. Magdala ya ka sanlaha ta gray. * 16:4 Ngha ta 12:15-21. † 16:9 Ngha ta14:15-21. ‡ 16:10 Ngha ta 15:32-38. § 16:18 Piyer: Tsaya ta hgə lu ka Pala. * 16:18 Igliz: Tsaya Igliz.Ngha ta la Afisus 2:20. † 16:19 Ngha ta 18:18, nda Yuhwana 20:23.

Mata 16:21 23 Mata 17:17Mnaŋta Yesu ta gwaɗa ta dzaʼanimtaku

nda sliʼagaptaniMak 8:31—9:1, Luk 9:22-27

21 Daga ma tsa fitik ya zlrafta Yesu tatsalinistá duhwalhani kazlay: «Dzaʼa dzaʼayu da luwa Ursalima, dzaʼa ghuyɗipghuyala galata mndu, nda la mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta, nda gwaltagha zlahuŋamnduha taɗaŋwa katakata.Ŋa dzata taŋ ta iʼi. Baɗu mahkən ya,ŋa sliʼagapta ɗa ma mtaku nda hafu,»kaʼa. 22 Lagha Piyer ka ksaghutá Yesunda ghəŋani ta slərpa vli, ka dvanaghata:«Ka kliŋkla Lazglafta ta tsaya Mghamaɗa. Ma walaŋ tsaya ta slaghaghata,»kaʼa. 23 «Laghula gha tavata iʼi, halawayna. Tuthun ta fə ka ŋa ɗa. Manda ŋaLazglafta a ta ndana ka ta ndanu wu,manda ŋamnda səla ta ndana ka,» ka Yesumbəɗavata nda Piyer.

Gwaɗa ta ghəŋa nzula hafu24 Ka Yesu nda duhwalhani tama

mantsa: «Ka ta kumay mndu ta dzaʼamista ɗa ná, vziŋtani ta ghəŋani ka klaynita udza zləŋayni, ka dzaʼani mista ɗa.25 Mndu ta kuma nzulanatá hafani ná,dzaʼa zaɗiŋzaɗa tsa mndu ya ta hafani.Ama mndu dzaʼa zaɗiŋtá hafani ta ghəŋagwaɗa ta iʼi ná, dzaʼa mbanafmba ta hafaniguli. 26 Tsa lagha mndu ka mutsaftá naghəŋa haɗik na demdem ka ŋani, ka ndazaɗa hafani ní, nu dzaʼa ghzlanata tsi na?Ari mamu a skwi dzaʼa laviŋta mndu tavaratá hafani nda tsi na? 27Wya dzaʼa sasaZwaŋa mndu kawadaga nda duhwalhanima glakwa Dani, ŋa dganaftani ta nisəlaindamndu taɓtamagatá slnani‡mamndu.28 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata ná,haɗ sanlaha mataba na gwal hadna nadzaʼa rwuta kul nghaŋtá həŋ ta saghaZwaŋa mndu ma ga mghamani wa.»

17Nghaŋta i Piyer, nda Yakubu, nda Yuh-

wana ta Yesu ma glakwa LazglaftaMak 9:2-13, Luk 9:28-36

1 Tahula fitik mkuʼ, ka hlaftá Yesu tai Piyer nda Yakubu nda zwaŋamani Yuh-wana nda ghəŋa taŋ, ka laghu həŋ ta sanaghwá nda slra. 2Kambəɗavaftá Yesu ta waira taŋ, ka wuɗaku kumanimanda fitik. Kanavaftá lgutani tilil ka ŋusliŋ manda slker.3 Ka gi zlagaptá i Musa nda Iliya ta wa ira

taŋ ka ghwa yiva nda tsi. 4 Gi ka Piyernda Yesu mantsa: «Mghama ɗa! Ɗina kanzata mu hadna. Kata kumay ka, dzaʼamagafmaga yu ta dumbiha hkən hadna:Pal ŋa gha, pal ŋa Musa, pal ŋa Iliya,» kaʼa.

5 Tata tsa gwaɗa ya Piyer, gi ka sahakusay ka ŋusliŋ tilil bukwamtá həŋ. Gi kasnaŋtá lu ta sana lwi ta gwaɗagapta matsa kusay ya: «Nana na Zwaŋa ɗa ya ɗvuyu katakata Tsatsi zbap yu, ta rfu yu taghəŋani. Snawasna ta gwaɗani,» kaʼa.

6 Na gi snaŋta tsa duhwalha ya ta tsalwi ya, gi ka zləmbatá həŋ zluzlumbruh tahaɗik. Ka ksutá zləŋ ta həŋ katakata. 7 Kagavadaghatá Yesu tavata həŋ, ka ksaŋtáhəŋ. Kaʼa mantsa: «sliʼafwa sliʼa, ma zləŋkuni ta zləŋ!» kaʼa nda həŋ. 8 Kəʼa ka həŋnghagafta ná, Yesu turtukwani yeyanghaŋhəŋ hada.

9 Ta vragatá həŋ ta tsa ghwá ya tama,ka zlahanaghatá Yesu ta həŋ: «Yahayahakuni mnanaŋtá dər wati ma mndu ta skwiya nghaŋ kuni, ha ka sagha fitika sliʼa-gapta Zwaŋa mndu nda hafu ma mtaku,»kaʼa. 10 Ka duhwalhani ɗawaŋta da tsimantsa: «Kabgawu kəl gwal tagha zlahuŋa mnduha ka mnay kazlay: Tiŋəl Iliyadzaʼa sagha karaku* kəʼa katək na?» kahəŋ. 11 «Manda va tsaya nzakwani, tiŋəlIliya dzaʼa sagha ŋa payanatá inda skwikaraku. 12 Ama ka yu ta mnaghunataná, ghadaghada Iliya ta sagha. Tsawtama tsatsaf a mnduha wu, ka ghuyanaptáhəŋ ta ɗaŋwa manda ya kumaŋ həŋ.Manda va tsaya dzaʼa ghuyanapta həŋ taɗaŋwa ta Zwaŋamndu guli,» kaʼa nda həŋ.13Mantsa ya tama, ka graftá tsa duhwalhaya kazlay: Ta gwaɗə ta ghəŋa Yuhwanamnda maga batem ta tsa gwaɗa ya kəʼa.

Mbanafta Yesu ta sana zwaŋ ksu seteniMak 9:14-29, Luk 9:37-43

14 Ndusadaghata taŋ tavata dəmga, kagi ndadaghatá sana mndu tsəlɓata maghuva Yesu, 15 kaʼa mantsa: «Mghama ɗa!Tawatá hiɗahiɗa ta zwaŋa ɗa ksu seteni†,ta ghuya ɗaŋwa ŋani katakata. Da vu kəʼata dəɗamta baɗu ma sani, da imi baɗu masani. 16 Si ka kləganaghatá yu ta duhwalhaná, ka traptá həŋ ta mbanafta,» kaʼa. 17KaYesu mantsa: «Kaghuni mnduha ta nafitik na, haɗ zlghay nda ŋuɗuf da kaghuniwa. Ta maga ghwaɗaka skwi kuni. Ha ŋayawu dzaʼa gɗavata yu tavata kaghuni na?

‡ 16:27 Ngha ta Zabura 62:13, Ruma 2:6. * 17:10 Ngha ta Malatsi 3:23. † 17:15 Ngha ta 4:24.

Mata 17:18 24 Mata 18:10Klagiɗighawa tsa zwaŋ ya da hadna,» kaʼa.18 Ka kladanaghatá lu. Ka davanaghatáYesu ta tsa seteni ya katakata. Ka saghu tsima tsa zwaŋ ya, gi ka mbaftá tsa zwaŋ yahadahada.

19 Ma nzata duhwalhani kawadaga ndaYesu ndaghəŋa taŋ, ka gavadaghatá həŋda ɗawaŋta da tsi: «Kabgawu kəl aŋni katraptá ghzligiŋtá tsa seteni ya katək na?»ka həŋ. 20 «Hta ta zlghay nda ŋuɗufaghuni ta magay,» ka Yesu nda həŋ. «Kah-wathwata ka yu ta mnaghunata ná, kamamu zlghay nda ŋuɗuf kiʼa da kaghunimanda hya kramasa‡ katsi ná, laviŋlavakuni ta mnanatá ya ghwá ya kazlay: Sliʼaf-sliʼa hadna ka dzaʼa ka da hada a kəʼana, dzaʼa sliʼafsliʼa. Haɗ sana skwi dzaʼatrəgadaghunaghuta wa. 21 [Ama mndərgatsa ghwaɗaka sulkum ya ná, ba nda magaduʼa kawadaganda suma ta ghzligiŋtá lu,]»kaʼa nda həŋ.

Mnəglaŋta Yesu ta dzaʼani mtaku ndasliʼagaptani

Mak 9:30-32, Luk 9:42-4522 Ma sana fitik ka tskavatá duhwalha

Yesu ma Galili. Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Dzaʼa vlavla lu ta Zwaŋa mndu ma dzvamnduha. 23 Ŋa dzata taŋ, baɗu mahkənafitik ŋa sliʼagaptani nda hafu ma mtaku,»kaʼa. Ka nzata duhwalhani sasuʼanakkatakata ta ghəŋani.

Plata i Yesu nda Piyer ta dzəmna24 Manda ɓhadaghata taŋ da luwa Ka-

farnahum, ka gwal tska dzumna həgaLazglafta nda Piyer mantsa: «Ta plər plaa waʼa Mghama ghuni ta dzumna həga§Lazglafta katək na?» ka həŋ nda tsi. 25 «Taplay,» kaʼa.

Ka sliʼaftá tsi ka lami da həga. Gi ka Yesunda Piyer mantsa: «Simuŋ, kinawu ndanakagha ta ghəŋa tsa gwaɗa taŋ ya na? Iwa raŋ pla dzumna nda dzumna luma ŋamghamha ta na ghəŋa haɗik na na? Zwanahaɗik re, ari la matbay a na?» kaʼa ndatsi. 26 «La matbay ya,» ka Piyer. Ka Yesumantsa: «Nza a tkweʼ ta zwana haɗik kaplay taŋnda tsa tamawa. 27Dərmámantsatsi ná, yahamudanzakwayka skwa tuthunŋa taŋ. La da drəf, ka vzadata ka ta ŋalum.Tsa taŋtaŋa klipi dzaʼa ka da ksafta ya, kagunaŋta ka tawani, dzaʼa slanaghasla ka tatseda dzumna mndu his. Ka klafta ka, ka

vlaŋta ka ta həŋ ŋa platá ŋa u,» kaʼa ndatsi.

18Fatá ghəŋ manda zwaŋ kwitikwMak 9:33-37, Luk 9:46-48

1 Ma tsa fitik ya, ka gavanavatá duh-walhani ta Yesu, ka həŋ mantsa: «Wa tanzakway ka mali ma ga mghama Lazglaftana?» ka həŋ. 2Ka hgaktá Yesu ta sana zwaŋkwitikw ka sladanata ta kəma taŋ. 3 Kaʼamantsa: «Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, kambəɗanaf a kuni ta nzakwa ghuni,ka nuta ghuni manda zwani kwitikwkwitikw wu katsi ná, haɗ kuni dzaʼa lamida ga mghama Lazglafta wa. 4 Tsaya tamaná, mndu ta hanaganatá ghəŋani mandana zwaŋ kwitikw na ná, tsaya mndu kamali ma ga mghama Lazglafta. 5 Dər watima mndu ta tsuʼaftá zwaŋ manda na zwaŋwana tsi na ta ghəŋa gwaɗa ta iʼi ná, vərɗaiʼi tsuʼaf tsi.»

Ɗasuwa ka lu da zləmbiŋtá lu ta mnduMak 9:42-48, Luk 17:1-2

6 «Ala, ka zləmbiŋzləmba mndu ta saniturtuk ma tsa zwaniha ta zlghaftá iʼi yakatsi, ta dər ya má hbiɗim lu ta dughurabuna ma ŋurzluŋ ka vzaghata da drəf.7 Ɗaŋwa ŋa ghəŋa haɗik ta nzakway tazlazlambiŋtá mndu! Aŋ mndani, ndanza tkweʼ ka nzakwa skwiha ta zlambiŋtámndu. Ama ɗaŋwa ŋa mndu ya ta saghatsa zləmbaku ya nda da tsatsi.

8 «Ka nda nza dzva gha, ka səla gha a tsika skwi ta famtá kagha da ga dmaku katsiná, tsiŋtsa gha ka wuɗiŋta ka diʼiŋ. Ta dərlama ka da hafu ŋa kɗekedzeŋ nda səla ghasluŋ turtuk, ka dzva gha sluŋ turtuk a tsi,ka ya da klafta lu ta kagha nda səlaha ghayipaʼ ka dzvuha gha yəmaɗ a tsi, ka vzamtákagha da həga vu ŋa kɗekedzeŋ. 9 Ka iragha ta famtá kagha da ga dmaku katsi ná,tsakwasliŋ tsakwasla gha ka wuɗidiŋta kadiʼiŋ. Ta dər lama ka da həga hafu ŋakɗekedzeŋ nda ira gha guzliŋ turtuk, ka yada klafta lu ta kagha nda iriha gha his hiska vzaghamta da həga vu.»

Tuwak nda zaɗaLuk 15:3-7

10 «Ɗasuwa ka kuni da hərtətatá kuni taya dər turtukmataba tsəna zwaniha na. Kayu ta mnaghunata ná, duhwalha Lazglaftata gɗata ta ngha kuma Da ɗa ta nzakway ta

‡ 17:20 Ngha ta 13:32. § 17:24 Ngha ta Sabi 30:11-16. * 18:11 Ngha ta Lukwa 19:10.

Mata 18:11 25 Mata 19:2luwa ta ngha həŋ. [ 11 Sa da mbanaftá gwalya si nda zaɗa na Zwaŋa mndu*.]

12«Kinawu ka kaghuni ta ndanay na? Kadərmək ka tuwaka mndu, tsa zaɗavaghutaya turtuk katsi ná, haɗ ta zlaŋtá tsahatəmbay mbsak təmbay mida ya ta ghwá,ka laghu da psa tsa turtuk ta zwaɗutaya ra? 13 Ka yu ta mnaghunata ná, kaslafsla tsi tida ná, dzaʼa rfay ta rfu katakatata ghəŋani ka malaghuta ta ghəŋa tsahatəmbay mbsak təmbay mida kul zwaɗutaya. 14Manda va tsaya guli ná, va a Da ghunita nzakway ta luwa ta zaɗavaghuta ya dərturtuk ma tsa zwaniha ya wa.»

Tva nzaku nda zwaŋama ta gaghatádmaku

15 «Ka gaghaga zwaŋama gha ta dmakuná, la slanaghata ka dzraŋta kaghunihistaghuni. Ka snaghasna tsi katsi,katafkata ka ta zwaŋama gha. 16 Ala,ka kwalaghukwala tsi ta snaghata katsi,klafkla ta mndu turtuk ka his a tsikawadaga nda kagha, ka vradaghata kada slanaghata, “ŋa da graftá tsa gwaɗaya ma wa mnduha his ka hkən† a tsi.”17 Ka kwalaghukwala tsi ta snanatá tsahaya guli katsi, mnanamna ta Igliz. Kakwalaghukwala tsi ta snatá ŋa Igliz katsiguli, ngha ta tsamndu yamandamndu kulsnaŋtá Lazglafta, ka mnda tska dzumna atsi.

18 «Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,inda skwi ya dzaʼa kwalaghuta kuni tahaɗik ná, dzaʼa kwalaghukwala lu guli taluwa. Inda skwi ya dzaʼa hbanata kuni tahaɗik ná, dzaʼa hbafhba lu guli ta luwa‡.

Guya ghəŋ ka maga duʼa19 «Ka yu ta mnaghunata guli na: Ka

dzrafdzra mnduha his mataba ghuni ta wi,ŋa ɗawa dər wati ma skwi tsi katsi, dzaʼatsuʼanaf tsuʼa Da ɗa ta luwa ta həŋ. 20Mavli ya guyava mnduha his ka hkən a tsi mahga ɗa ná, mataba taŋ yu,» kaʼa.

Gwaɗa ta kwal kul pla dmakwa mndu21 Ka sliʼaftá Piyer ka gavadaghata

ɗawaŋta da Yesu, kaʼa mantsa: «Mghamaɗa! Ka ta giha ga zwaŋama ɗa ta dmaku ní,kidaghi səla dzaʼa planata yu ta dmakwanina? Ndəfáŋ səla rki dzaʼa planata yuna?» kaʼa nda tsi. 22 Ka Yesu nda tsimantsa: «Ndəfáŋ səla yeya a ta mnaghatayu wu, ndəfáŋ mbsak, ndəfáŋ mbsak,

ndəfáŋ səla. 23 Tsaya dzaʼa kəl lu ka graga mghama Lazglafta nda sana mgham takuma mbəɗaftá skwa gadghəlani ma dzvagwal ta ksanatá slna ya. 24 Ma nzatanika mbəɗay, ka klanaktá lu ta sani ya ndadməŋa mleŋwi mleŋwiha tsedi da tsi.25 Haɗ skwa tsa mndu ya ŋa plata wa. Katsa mgham ya mantsa: Skwapwaskwa tatsa mndu ya, nda markwa taŋ tani, ndazwanani tani, nda inda skwi ta nzakway kaŋani tani, ŋa pla tsa dməŋ ya, kaʼa. 26 Kazləmbatá tsa kwalva ya ta haɗik ka tsəlɓatata kəmani, kaʼa mantsa: “Wya dzvu, ksata ŋuɗuf, dzaʼa plagha pla yu demdem,”kaʼa. 27Ksaŋta tsa kwalvani ya ka hiɗahiɗakatakata ta tsa daŋahəgani ya, ka zlanaŋtátsi ta tsa dməŋ ya ka zliŋta.

28 «Saba tsa kwalva ya manda zliŋtá, kaguyatá tsi nda sana grani ya si ta ksə həŋ taslna kawadaga, nda dməŋani da tsi ka su-ley dərmək. Ka valaftá tsi tida, ka ksanaftáŋurzluŋ. “Plihapla ta skwa ɗa gita gita!”kaʼa nda tsi. 29 Ka zləmbatá tsa grani ya tahaɗik, ka ndəɓa dzvu da tsi. Kaʼa mantsa:“Wya dzvu, ksa ta ŋuɗuf dzaʼa plagha playu,” kaʼa nda tsi. 30 “Yaʼ! Ɗva a yu wu,plihata gitagita,” kaʼa. Ka laghu tsi hamtátsa grani ya ma gamak ka kzla planatanita tsa dməŋani ya. 31 Nghay sanlaha matsa kwalvaha ya ta tsa skwi maga tsi ya ná,ka kuzlanaftá tsi ta həŋ ta ŋuɗuf katakata.Ka laghu həŋ rusanaftá daŋahəga taŋ tainda skwi ta maguta. 32 Ka hgadaghatatsa daŋahəgani ya, kaʼa nda tsi mantsa:“Ghwaɗaka kwalva ka, zlaghaŋzla yu tainda dməŋa ɗa ta kagha kabga ndəɓatagha ta dzvu da iʼi ná, 33 haɗ kagha guli mádzaʼa tawa hiɗahiɗa ta gra gha, manda yatawa yu ta hiɗahiɗa ta kagha ya ra?” kaʼa.34Huf safi ta ŋuɗufa daŋahəgani, ka laghutsi hamta ma gamak, ka kzla planatani tainda dməŋani da tsi.

35 «Dər wa tsi ma kaghuni kul haɗ taplanatá dmakwa zwaŋamani ma hyahyaŋuɗufani§ wu katsi ná, manda va tsayadzaʼa maga Da ɗa ya ta luwa nda kaghuni,»kaʼa.

19Tagha skwi ta ghəŋa ghzla marakwMak 10:1-12

1 Manda kɗiŋta Yesu ta tsa gwaɗa ya,ka sliʼaftá tsi ta haɗika Galili ka laghwi tahaɗika Zudiya ta ɓla ghwa Zurdeŋ. 2 Ka

† 18:16 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 19:15. ‡ 18:18 Ngha ta 16:19, nda Yuhwana 20:23. § 18:35 Ngha ta 6:15.

Mata 19:3 26 Mata 19:26sliʼafta dəmga rutut mistani. Ka mbambətsi ta mnduha.

3 Ka gavadaghatá la Farisa da tsi, kabgata kumay həŋ ta tsanamtá matsavaɗa. Kahəŋ nda tsi mantsa: «Laviŋlava mndu taghzliŋtá markwa taŋ, ka magamaga tsi tadər wati ma skwi tsi ra?» ka həŋ. 4 KaYesu nda həŋ mantsa: «Ta dzaŋa a kunita skwi ya nda vinda ma defteri nda ghuɓara? “Ma zlrafta inda skwi ná, zlagigiŋ zlagaLazglafta ta i zgun nda marakw*.” 5 KaLazglafta mantsa: “Tsaya dzaʼa kəl zgunka zlaŋtá i dani nda mani, ka laghwi dandiʼaftá vgha nda markwa taŋ, ŋa nzak-way tsa hahəŋ his ya ka mndu turtuk†.”Mantsa ya tama, 6 nzəgla a həŋ ka mn-duha his wa, ama ka mndu turtuk nza-kwa taŋ. Yaha mndu tama da dganatáskwi ya ndiʼanaf Lazglafta,» kaʼa. 7 Ka laFarisa nda tsi mantsa: «Kabgawu tama kəlMusa ka mnay kazlay: Ka ta ghzlay mnduta markwa taŋ katsi ná, vindanaftani taɗelewera ghzliŋtani‡ kəʼa ɓa?» ka həŋ ndatsi. 8 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Təŋata ghəŋa ghuni kəl Musa ka vlaghunatátva ghzliŋtá marakw. Ma zlraftani ná,mantsa ya a nzakwani wa. 9 Ama ka iʼita mnaghunata ná, yaha mndu walaŋtághzliŋtá markwa taŋ, ka taghəŋa hliri§ atsi. Nzakwani ná, ka ghzliŋghzla mndu tamarkwa taŋ, ka klaftani ta sani katsi ná, tahliri tsa mndu ya nda tsa.»

10Ka duhwalhani nda Yesu mantsa: «Kasi mantsa ya ta magakwa skwi matabai marakw nda zəʼal katsi ná, dər kwalkul klay,» ka həŋ. 11 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Inda mndu a dzaʼa laviŋtá ŋaftátsa gwaɗa ya wa, ba gwal ya vlaŋ Lazglaftata mbrakwa ŋafta kasiʼi, 12 kabga mamugwal ya yaga lu ka kuɓitik, mamu gwalya pslaf mnduha nda psla, mamu gwalta kwalaghutá klay, kabga gwaɗa ta gamghama Lazglafta guli. Mndu ya dzaʼalaviŋtá ŋaftá tsa gwaɗa ya, ka ŋa tsi,» kaʼa.

Fanaghata Yesu ta dzvu ta ghəŋa zwaniMak 10:13-16, Luk 18:16-17

13 Tahula tsa, ka hladaghatá mnduhata zwani kwitikw kwitikw da Yesu, ŋafanaghatani ta dzvu ta həŋ ka maga duʼata ghəŋa taŋ. Ama ka pyə duhwalha Yesutamnduha. 14KaYesunda tsa duhwalha ya

mantsa: «Zlaŋwazla ta zwani ka sagha həŋda iʼi, ma pyə kuni ta həŋ, kabga ŋa gwalta gara vgha nda hahəŋ* na ga mghamaLazglafta,» kaʼa. 15 Ka fafanaghatá Yesu tadzvu ta ghəŋa tsa zwaniha ya. Tahula tsa,ka sliʼaftá tsi ma tsa vli ya, ka laghwi.

Sana duhwal ka gadghəlMak 10:17-31, Luk 18:18-30

16Va gi ka lagha sanamndudaYesu, kaʼamantsa: «Maləma ɗa, nahgani skwi dzaʼayu magata ɗina, ŋa nzakwa ɗa nda hafu ŋakɗekedzeŋ kawadaga nda Lazglafta na?»kaʼa. 17 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Kab-gawu kəl ka ka ɗawihata ta ghəŋa ŋərmaskwi na? Turtuktuk ŋərma ta nzakwayka Lazglafta. Ka ta kumay ka ta nzakwagha nda hafu ŋa kɗekedzeŋ kawadaga ndaLazglafta katsi ná, snata gha ta zlahuhani,»kaʼa. 18 «Wati zlahuha ya na?» Ka tsamndu ya. Ka Yesu mantsa: «Yaha ka dadzatá mndu, yaha ka da hliri, yaha kada ghali, yaha ka da tsanavatá gwaɗa tamndu, 19 vla ta glaku ŋa i da gha ndama gha, ɗvuɗva ta mnda səla manda vaghəŋa gha†,» kaʼa. 20 Ka tsa duhwal yanda tsi mantsa: «Snasna yu ta inda tsahaya demdem, nu ta pɗakwani ŋa magəgəltaɗa na?» kaʼa. 21 Ka Yesu nda tsi mantsa:«Ka ta kumay ka ta nzakwa gha hem‡ katsiná, la ka dzawiŋta ka ta inda skwa gha,ka daganafta ka ta tsedani ta gwal ka pɗu.Dzaʼa mutsay ka ta gadghəl ta luwa, tahulatsa ka sagha ka, ka dzaʼa kamista ɗa,» kaʼa.22Na snaŋta tsa duhwal ya ta tsa gwaɗa ya,ka ɓasaftá tsi ta ŋuɗuf ka sliʼafta ka laghwi,kabga gadghəl ya.

23 Ka Yesu nda duhwalhani mantsa:«Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,nda bla katakata ka lama mndu tafafta ghəŋani ta gadghəl da ga mghamaLazglafta. 24 Ka yu ta vrəgliŋtámnaghunata na: Ta dər laba ŋalibwanda ta ghuruma lipir, ka lama mndu tafaftá ghəŋani ta gadghəl da ga mghamaLazglafta,» kaʼa. 25 Na snaŋta duhwalhanita tsa gwaɗa ya, ka ndərauʼ həŋ katakata,ka həŋ mantsa: «Ka si mantsa tsi, wa dzaʼalaviŋta mutsaftá mbaku tama?» ka həŋ.26Ka nghanavatá Yesu ta həŋ, kaʼamantsa:«Skwi nda bla da mnduha ya ná, bla a daLazglafta wa,» kaʼa.

* 19:4 Ngha ta Zlrafta 1:27 nda 5:2. † 19:5 Zlrafta 2:24. ‡ 19:7 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 24:1. Nda Mata 5:31.§ 19:9 Ngha ta 5:32. * 19:14 Ngha ta 18:3-5. † 19:19 Ngha ta Sabi 20:12-16, Vrafta ta zlahu 5:16-20, Zlahu19:18. ‡ 19:21 Ngha ta 5:48.

Mata 19:27 27 Mata 20:1927 Gi tsauʼ ka piyer tsuʼaghutá gwaɗa,

kaʼa nda Yesu mantsa: «Aʼa! Ya wanaaŋni, zlanavazla aŋni ta inda skwi, ka dzaʼamista gha ya ní, kinawu kəʼa dzaʼa ma-gaku nda aŋni tama?» kaʼa. 28 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Kahwathwata ka yu tamnaghunata, ma mbəɗavafta§ inda skwidzaʼazlay ná, dzaʼa nzafta ta dughurukwaglakwani na Zwaŋa mndu. Kaghuni gwalta dzaʼa mista ɗa ya guli, dzaʼa nzanzaftata dughurukha ghwaŋpɗə his kaghuni, ŋatsa guma ta ghəŋa mndəra la Israʼila gh-waŋpɗə his guli. 29 Dər wati ma mndu tazlanavatá həgani, ka zwanamani a tsi, kakwaghamani a tsi, ka dani a tsi, ka mania tsi, ka zwanani a tsi, ka vwahani a tsi,ta ghəŋa gwaɗa ta iʼi ná, dzaʼa mutsayhəŋ ta dərməkatani, ka malaghuta a tsi,ŋa mutsay taŋ ta hafu ŋa kɗekedzeŋ gulita ghəŋani. 30 Ama nda ndəgha gwal tanzakway taŋtaŋ, dzaʼa nzakway nda hul.Nda ndəgha gwal ta nzakway nda hul guli,dzaʼa nzakway taŋtaŋ,» kaʼa.

20Gwaɗa ta ghəŋa kwalvaha ma vwaha

inabi1 «Wya skwi ŋa gray nda ga mghama

Lazglafta. Ka tsavagaptá sana zəʼala həgama həgani, wrək sərɗək, da zba gwal ŋaksanatá slna ma vwaha inabani. 2 Kadzraftá tsi nda tsa gwal ksa slna ya taplanatá həŋ ka tseda vagha mndu* tur-tuk, ta vagha taŋ. Ka ghunaghatá tsi tahəŋ da vwaha inabi. 3 Ka sliʼiglaftá tsiwər ta nzemndi təmbay gavzlazlaŋ, kanghəglaŋtá tsi ta gwal ksa slna ta nzakubətbət. 4 Kaʼa nda həŋ mantsa: “Lawakaghuni guli da ksa slna ma vwaha inabaɗa, dzaʼa plaghuna pla yu ta tseda ghunimanda ya ta raku,” kaʼa nda həŋ. 5 Kasliʼaftá tsa gwal ksa slna ya ka laghwi datsa vwaha inabi ya. Ka sliʼiglaftá tsi guliwər fitik ma ghəŋ vli, mantsa guli ta fitikhawu, ka magata manda va tsaya guli.6 Ka sliʼiglaftá tsi guli beeghwa fitik, kaslanaghatá tsi guli ta sanlaha ma gwal ksaslna ta nzaku. Kaʼa nda həŋ mantsa: “Nyakəl kuni ka vaghay ta nzaku kul laghwimaga slna na?” kaʼa nda həŋ. 7 Ka həŋnda tsi mantsa: “Haɗ mndu ta klaftá aŋniŋa maga slna wa,” ka həŋ. Kaʼa nda həŋ

mantsa: “Lawa kaghuni guli da maga slnama vwaha ɗa,” kaʼa.

8«Gahawu tama, “hagakhaga ta tsa gwalta ksa slna ya, ka planata ka ta nisəla taŋka zlrafta ka nda tsa gwal ka kwanahaniya, ŋa kɗiŋta gha nda gwal taŋtaŋ,” ka tsadani ma vwaha inabi ya nda kwalvani. 9Kalagha tsa gwal ta zlraftá ksa slna beeghwafitik ya. Ka vlaŋtá lu ta tseda vagha mnduturtuk turtuk ta həŋ. 10 Ka lagha gwal tazlraftá ksa slna taŋtaŋ. “Mali dzaʼa aŋni zl-ghay” ka hahəŋ si ta gray. Ama ka vlaŋtá luta tseda vagha mndu turtuk turtuk ta həŋ.11 Ta zlghə həŋ ya, ta dzaʼa nda ŋuŋurakuhəŋ ta ghəŋa tsa daŋahəga ya. 12 Ka həŋmantsa: “Beeghwa fitik ta sagha nanahana, awa† turtuktuk kweŋkweŋ maga həŋta ksa slna ná, waka kagha planatá həŋguram nda ŋa aŋni na? Aŋni, hərfu hərfaŋni ta ksa slna tles fitik, ka vaghay tamagaslna ta fitik,” ka həŋ. 13 Kaʼa nda həŋmantsa: “Gra ɗa, nənɓap a yu ta kaghawa. Ta tseda vagha mndu turtuk a dzraftau nda kagha kay ra? 14 Zlgha ta nisəlagha, ka sliʼa ka. Manda va ya kumaŋ yuvlaŋta yu ta tsa mndu ta sagha nda hulya, manda va ŋa gha. 15 Laviŋlava yu tamaga skwi manda ya kumaŋ yu nda tsedaɗa, mantsa a kasiʼi wa? Ari zɗəgagha awa a na skwi ɗina maga yu na ta wa iragha na?” kaʼa. 16 Tsaya tama ná, dzaʼanzakway gwal nda hul, ka gwal taŋtaŋ. Ŋanzakwa gwal taŋtaŋ, ka gwal nda hul,» kaYesu sganaghata.

Mahkəna mnaŋta Yesu ta gwaɗa tamtakwani nda sliʼagaptani

Mak 10:32-34, Luk 18:31-3417 Ka sliʼaftá Yesu ka ŋlu ka dzaʼa da

luwa Ursalima. Ta mbaɗa həŋ ta tvi, kaksaghutá tsi ta tsa gwal ghwaŋpɗə hisya, kaʼa nda həŋ mantsa: 18 «Ndanana,wana mu ta ŋlu ka dzaʼa da luwa Ursal-ima. Dzaʼa ksafksa lu ta Zwaŋa mndu, kavlaŋtá la mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta, nda gwal tagha zlahu ŋa mn-duha, ŋa tsanaghata taŋ ta guma dzata.19 Dzaʼa vlaŋvla həŋ ta gwal kul haɗ ka laYahuda, ŋa gagay tsaha ya, ŋa sləvay taŋnda krupi, ŋa zləŋafta taŋ ta udza zləŋay.Baɗu mahkəna fitik, ŋa sliʼagaptani ndahafu ma mtaku,» kaʼa.

§ 19:28 Ngha ta Daniyel 7:14. * 20:2 Ngha ta Mata 5:26. † 20:12 Awa: Tsaya fitik maga mndu ta maga slna.

Mata 20:20 28 Mata 21:11

Ɗawutá vla mani ma i Yakubu nda Yuh-wana

Mak 10:35-4520 Tahula tsa, ka lagha mani ma zwana

Zebedi nda zwanani. Ka tsəlɓata tsi takəmani ŋaɗawa skwi da tsi. 21«Nu ta kuməka na?» ka Yesu nda tsi. «Wana na zwanaɗa his na, sagha fitika ga mghama gha yaná, ka mnata ka, ŋa nzata na zwana ɗa na,nda ga zeghwa gha ya, nda ga zlaɓa ghaya, ka yu,» kaʼa nda tsi. 22 «Sna a kunita skwi ta ɗawu kuni wa. Dzaʼa laviŋlavakuni ta sa leghwa tsa ghuya ɗaŋwa dzaʼayu ghuyay ya ra?» ka Yesu. «Dzaʼa sayŋni!» ka həŋ nda tsi. 23 Ka Yesu‡ nda həŋmantsa: «Mantsa nzakwani, dzaʼa say kunita tsa leghwa ghuya ɗaŋwa ɗa ya, ama taghəŋa gwaɗa ta nzaku nda ga zeghwi ndaya nda ga zlaɓa ná, iʼi a dzaʼa mna tsayawa. Da ɗa dzaʼa vlaŋtá tsa vli ya ta gwalya payanaf tsi ta həŋ,» kaʼa.

24 Snaŋta tsa pɗakwa duhwalha gh-waŋ ya ta tsa gwaɗa ya, ka ɓasanavatáhəŋ ta ŋuɗuf ta tsa zwanamaha his ya.25 Ka hagadaghatá Yesu ta həŋ, kaʼa ndahəŋ mantsa: «Nda sna kuni ná, ta gaymghamha ta ghəŋamnduha tamámghammghama taŋ ta ghəŋa taŋ. Gwal dagalada-gala guli, ta maray hahəŋ ta mbrakwa taŋta ghəŋa taŋ. 26Amamantsa ya a nzakwanimataba kaghuniwa. Katək ná, ka ta kumaysani ta nzakway ka mali mataba ghuni ná,nzatani ka kwalva ghuni. 27 Ala, ka dərwa ta kuma nzakway ka mnda kla kəmamataba ghuni ya, nzatani ka vuʼa ghuni.28 Manda va tsaya ná, sa a Zwaŋa mnduŋa maganata lu ta slna wa. Ama sasa ŋamaganatá slna ta mnduha, ŋa vlatani tahafani ŋa mbanaftá ndəghata mnduha§,»kaʼa.

Mbambanafta Yesu ta ghulpata mnduhahis

Mak 10:46-5229 Ta sabə i Yesu nda duhwalhani ma

luwa Yeriku, ka sliʼaftá dəmga rutut mis-tani. 30 Ta nzaku ghulpata mnduha his tawa tvi. Ka snaŋtá həŋ ta labla Yesu nda tatsa kəʼa, ka dzatá həŋ ta lawlaw. «Mgham,Zwaŋa Dawuda! Tawa ta hiɗahiɗa taaŋni,» ka həŋ. 31 «Hafwa wa ghuni!»Ka tsa dəmga ya, ka dava həŋ. Ama kasganaghatá tsa ghulpatamnduha ya ta dza

lawlaw. «Mgham, Zwaŋa Dawuda! Tawa tahiɗahiɗa ta aŋni,» ka həŋ. 32 Ka sladavatáYesu, ka hgadaghatá tsi ta həŋ. «Nahganita kumə kuni tamagaghunata ɗa na?» kaʼanda həŋ. 33«Mghama ɗa, gwanaŋnagwanata iriha ŋni!» ka həŋ nda tsi. 34 Ka ksaŋtáhəŋ ta Yesu ka hiɗahiɗa. Ka kasaŋtá tsi tairiha taŋ. Ka gi nghaŋtá həŋ ta vli nziɗiɗ.Ka laghu həŋ mista Yesu.

21Lama Yesu da luwa UrsalimaMak 11:1-11, Luk 19:28-40, Yuh 12:12-19

1 Ta ghwaŋ a i Yesu nda duhwal-hani ka ɓhadaghata da luwa Ursalimawu, ndusa həŋ nda luwa Beslaze tavataghwá Zaytuŋ*, ka ghunaftá Yesu ta gwalhis mataba duhwalhani. 2 Kaʼa nda həŋmantsa: «Lawala da a luwa ta kəmaghuni a. Ka ɓhadaghaɓha kuni, dzaʼa gislanaghasla kuni hada ta hbatá mana kɗihnda zwaŋani. Ka pligiɗaghata kuni ta həŋ.3 Ka mamu mndu ta gwaɗgaghunata taghəŋani katsi ná, “Mgham ta kumay,” kakuni da zlghanaftá wani. Dzaʼa gi zlaghu-naŋzla həŋ.»

4 Kəl tsaya ka nzakway mantsa ná, ndanza kabga ŋa dzanaghatá ghəŋa gwaɗa yamna anabi Zakari kazlay:5 «Mnanawamna ta gwal ma luwa Siyuna,

waʼa mghamagha ta sagha da kagha,leɓtekw nzakwani katakata, ta sagha ta

kɗih,ta vuvuʼukwa kɗih,ta nzakway ka zwaŋa kɗih†,» kaʼa.

6 Ka sliʼaftá tsa duhwalha ya ka laghwimagata manda ya mnanaf Yesu ta həŋ.7 Ka hlaktá həŋ ta tsa mana kɗih ya ndazwaŋani, ka pghaftá həŋ ta lgutha taŋ tahəŋ, ka lafi Yesu nzafta tida. 8 Ka zlazlatəndəghata mnduha ta lgutha taŋ ta tvi.Sluhwa ŋa sanlaha ta patsay ka pghay tatvi‡ guli. 9 Ka hlə gwal ta kəma Yesu ndagwal nda hulani tani ta wi, ka həŋ mantsa:«Ŋa Zwaŋa Dawuda glaku, ka tfanaghatfaLazglafta ta wi ta mndu ta sagha ma hgaMgham Lazglafta! Ŋa Lazglafta ta luwa§glaku!» ka həŋ.

10Manda ɓhadamta Yesu da luwa Ursal-ima, ka kɓutá mnduha. «Wa na mndu natama?» ka həŋ. 11 Ka tsa dəmga mistani

‡ 20:23 Ngha ta Slna gwal ghunay 12:2. § 20:28 Ngha ta 26:28, nda 1 Timute. 2:6. * 21:1 Ngha ta Markus11:1. † 21:5 Ngha ta Zakari 9:9. ‡ 21:8 Ngha ta 2 Mghamha 9:13. § 21:9 Ngha ta Zabura 118:25-26, Zabura118:25.

Mata 21:12 29 Mata 21:32ya mantsa: «Anabi Yesu ta sabi ma luwaNazaret ta haɗika Galili ya,» ka həŋ.

Lama Yesu da həga LazglaftaMak 11:15-19, Luk 19:45-48, Yuh 2:13-22

12 Ka lami Yesu da həga Lazglafta. Kaghzligiŋtá tsi ta inda gwal ta tsakala ndagwal ta skway tani ma tsa həga Lazglaftaya. Ka zlambidiŋtá tsi ta tabəla gwalmbəɗu, nda vla nzakwa gwal ta dzawaptághərbuʼ. 13 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ndavinda ma deftera Lazglafta kazlay: Həgaɗa ná, həga maga duʼa ya kəʼa, ka niŋtákaghuni ka galigha la gənda*.»

14 Ka gavadaghatá gwal nda ghulpa ndagwal nda raghwa səla taŋ tavatani ma tsahəga Lazglafta ya. Ka mbambanaftá tsita həŋ. 15 Nghay la mali ta ghəŋa gwalta dra skwi ŋa Lazglafta, nda gwal taghazlahu ŋamnduha ta tsamandərmima skwita magə Yesu, nda tsa hlawa zwani mahəga Lazglafta kazlay: «Ŋa Zwaŋa Dawudaglaku!» kəʼa ya ná, ka kuzlanaftá tsi ta həŋta ŋuɗuf. 16Ka həŋ nda Yesumantsa: «Ndasna ka ta na skwi ta mnə həŋ na ra?» kahəŋ. «Aŋi! Nda sna yu,» ka Yesu ndahəŋ. «Ta walaŋ a kuni ta dzaŋaftá tsagwaɗaha ya ma deftera Lazglafta ra? Kaʼana: “Kagha ta payaftá zləzlva kagha ndama wa zwani nda ya nda ma wa zwanavziʼuwa, manda ya kumaŋ ka†,”» kaʼa.

17 Ka sliʼaftá Yesu ka zlaŋtá həŋ kasaghwi ma tsa luwa ya, ka laghwi da luwaBetani ka hani tsi hada.

Ksiʼafta Yesu ta sana ghurafMak 11:12-14,20-24

18 Gasərɗək ta vru Yesu ka dzaʼa da tsaluwa dagala ya, ka kuzlanaftá maya. 19 Kanghaŋtá tsi ta fwa sana ghuraf tawa tvi. Kalagha tsi distani. Kəʼa kəʼa ná, sluhwa yeyadzeʼdzeʼ tida. «Haɗ ka dzaʼa walglaŋtayəglafta wu,» kaʼa nda tsi. Gi hadahadadzuŋ ghwalatá tsa fu ya tsa. 20 Kəʼa ká tsaduhwalhani ya nghanata ghwalatá tsa fuya ná, ka ndərmimi həŋ nda ndərmima.Ka həŋ mantsa: «Waka na ghuraf na gighwaluta hadahada kay ka na?» ka həŋ.21KaYesu nda həŋmantsa: «Kahwathwataka yu ta mnaghunata, ka zlghafzlgha kunita Lazglafta nda ŋuɗuf dgaŋ a kuni ta ghəŋɗekɗek wu ka tsi ná, skwi magana lu tana ghuraf na yeya a dzaʼa kuni magay wa:“Ama, sliʼafsliʼa hada ka vzamta ka ta vghada drəf,” ka kuni dzaʼazlay nda ya ghwá ya

ná, dzaʼa magaku manda va tsaya. 22 Indaskwi dzaʼa ɗawaŋta kuni nda zlghay ndaŋuɗuf nda ma maga duʼa ná, dzaʼa mutsaykuni,» kaʼa.

Wa ta vlaŋtá mbrakwa maga skwihamanda na?

Mak 11:27-33, Luk 20:1-823 Ka lamə Yesu da həga Lazglafta

ka taghə tsi ta skwi ŋa mnduha. Kagavadaghata la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndu daɗawaŋta da tsi. «Mutsu ga kagha ta nambraku ta kəl kagha ka maga na skwihana na? Wa ta vlaghata na mbraku na?»ka həŋ. 24 Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Mamu skwi turtuktuk dzaʼa ɗawaŋta yuda kaghuni guli. Ka zlghiɗifzlgha kuni tawani katsi, dzaʼa mnaghunamna yu ta vlita mutsu yu ta na mbraku ta kəl yu kamaga na skwiha na. 25 Wa ta ghunaftaYuhwana ŋa maga batem‡ na? Lazglaftare, ari mnduha a na?» kaʼa nda həŋ. Kalaghu heŋ da dzray mataba hahəŋ hahəŋ.

Ka həŋ mantsa: «“Ka Lazglafta ta ghu-nafta Yuhwana ka mu,” nu kwal kunikul zlghafta ɓa? kaʼa dzaʼazlay nda amu.26 Ala, ka “mnduha ta ghunafta” ka muguli, ta zləŋay mu ta mnduha guli, kabgaklafkla həŋ demdem kazlay: Anabi Yuh-wana kəʼa.» 27 Ka həŋ nda Yesu tamamantsa: «Sna a aŋni ka wa ta ghunaftawu,» ka həŋ. Ka Yesu nda həŋ guli mantsa:«Iʼi guli ná, haɗ yu ta mnaghunata ka wata vlihata na mbraku ta kəl yu ka maga naskwiha na wu,» kaʼa.

Gwaɗa ta ghəŋa zwaniha his28 Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Ki-

nawu ka kaghuni ta ndanay na? Mamusana mndu his zwanani. Kaʼa nda sanitaŋtaŋ mantsa: “La ka dzaʼa ka da magaslna ma vwaha inaba u sagəŋ,” kaʼa ndatsi. 29 “La a yu wu,” kaʼa. Tahula tsa,ka ndanglaptá tsi ka sliʼafta ka laghwi davwah. 30Kamnanatá dani ta tsa sana zwaŋya manda va tsaya guli. “Aray, ta dzaʼa yuda,” kaʼa. Tahula tsa, ka kwalaghuta tsi.31Wati mataba tsa zwaniha his ya, ta mag-ata skwi ya kumə da taŋ ná?» ka Yesu ndahəŋ. «Tsa taŋtaŋ ya ya,» ka həŋ. Ka Yesunda heŋ tama mantsa: «Kahwathwata kayu ta mnaghunata ná, dzaʼa tiŋlaghutiŋlagwal tska dzumna nda miʼa hliri ta lami daga mghama Lazglafta ka kaghuni. 32 Wya

* 21:13 Ngha ta Isaya 56:7 nda Irmiya 7:11. † 21:16 Ngha ta Zabura 8:3. ‡ 21:25 Ngha ta 3:6.

Mata 21:33 30 Mata 22:10saghasa Yuhwana mnda maga batem dakaghuni, kamaraghunatá tsi ta tvi tɗukwa,ka kwalaghutá kuni ta zlghafta. Ama kazlghaftá gwal ta tska dzumna nda miʼahliri. Kulam nda va tsa nghaŋta ghuni yatani, mbəɗanaf a kuni ta nzakwa ghuni kazlghafta wa,» ka Yesu nda həŋ.

Mahdihdi ta ghəŋa gwal ta hva vwahainabi

Mak 12:1-12, Luk 20:9-1933«Kamnaghunamna yu ta sanamahdi-

hdi ɓa: Mamu sana mndu ta ŋaɓaftá fwainabiha ma vwahani. Ka ŋamtá tsi mamuhul. Ka laptá tsi ta ghurum ŋa ɗitsayakwani. Ka baghatá tsi ta vli ŋa nzagataka nghay§. Tahula tsa, ka fanamtá tsima dzvu ka haya ta gwal hva. Ka sliʼaftatsi ka laghwi dista luwa. 34 Magatá fitikaɗaga yakwani, ka ghunafta tsi ta kwalva-hani da tsa gwal hva ma tsa vwah ya, ŋamutsanafta taŋ ta ŋani ma ɗagata yakwatsa inabi ya. 35 Ama, ka valaftá tsa gwalhva tsa vwaha inabi ya ta tsa kwalvaha ya.Ka ɗgaptá həŋ nda ɗga ta sani ka dzatahəŋ nda dza ta sani. Ka zlərtsatá həŋ ndazlərtsa ta sani. 36 Ka ghunglaftá tsi ta san-laha ma kwalvahani ka malaghuta mbsakatsaha taŋtaŋ ya. Ka maganatá tsa gwalhva tsa vwah ya ta hahəŋ guli manava ŋatsahaya. 37 Kɗavaktani, ka ghunədanaptátsi ta həŋ ta vərɗa ŋanima zwaŋ ndamnaykazlay: Dzaʼa vlaŋvla həŋ ta glaku ta zwaŋaɗa kəʼa. 38Na nghay tsa gwal hva fwa inabiya ta lagha tsa zwaŋ ya, ka həŋmataba taŋmantsa: “Wana tsa mndu dzaʼa za həga yakay. Sawa, ka dzata mu! Ŋa zay mu tahəgani,” ka həŋ. 39 Ka valaftá həŋ tida. Katshidiŋta diʼiŋ nda tsa vwah ya, ka dzata.

40 «Baɗu da saghər tsa dani ma inabi yaní, kinawu kəʼa dzaʼa magay nda tsa gwalhva tsa vwaha inabi ya na?» ka Yesu ndahəŋ. 41 «Dzaʼa pslapsla ta tsa ghwaɗakhaya, ksaŋta a həŋ ka hiɗahiɗa wa. Ŋa klaf-tani ta tsa vwaha inabani ya ka fanamtama dzvu ka haya ta sanlaha ma gwal hva.Ŋa vlay tsahaya ŋani nda fitikani ta ŋanimataba ɗagata yakwa tsa fwa inabi ya,» kahəŋ.

42 Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Tawalaŋ a kuni ta dzaŋafta skwi vindaf lu madefteri ra?“Tsa pala wuɗidiŋ gwal ba həga ya,tsaya ta nuta ka vərɗa palaka tughwahəga.

Tsaya ná, Lazglafta ta ɗvaftá nzakwanimantsa.

Nda nza ka mazəmzəm ta wa ira amu*.”43 «Tsaya kəl yu ka mnay ŋa ghuni ka-

zlay: Dzaʼa klaghukla lu ta ga mghamaLazglafta da kaghuni ŋa vlaŋtá mndəramnduha dzaʼa snanatá gwaɗani ɗina kəʼaya. 44 [Tsamndudzaʼa zləmbafta ta tsa palaya, dzaʼa hurɓəhurɓa. Ala, ka tsa pala ya tazləmbanaghatá mndu katsi, dzaʼa huʼanaphuʼa† ŋərɗək ta tsa mndu ya.]»

45 Na snanata la mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta, nda la Farisa ta tsamahdihda Yesu ya, ka graftá həŋ kazlay:Ta ghəŋa taŋ ta gwaɗa tsi ta tsa gwaɗa ya,kəʼa. 46 Ka zbə həŋ ta ksaftá Yesu. Amaka zləŋaftá həŋ ta dəmga, kabga klafkladəmga ta Yesu ka anabi.

22Mahdihdi ta ghəŋa kla makwaLuk 14:15-24

1KaYesumnəglanatá həŋndamahdihdimantsa: 2«Ka guram gamghama Lazglaftanda sana mgham ta payaftá skwa zay maklay zwaŋani ta makwa. 3Ka ghwanaftá tsita kwalvahani ŋa hagaktá gwal hagaŋ tsiŋa za tsa skwa zay ya, ama ka kwalaghutatsahaya ta sagha. 4 Ka ghunglafta tsi tasanlaha ma kwalvaha ŋa dzaʼa “mnanatátsa gwal hagaŋ tsi ya nda mnay kazlay:Ndanana ná, ndusa skway zay kəʼa. Pslap-sla yu ta slaha ɗa, nda rina fisika ɗa ndauwasla nda uwasla, nda paya inda skwi,saghawasa da za skwa zay ma vla klamakwa,” kaʼa nda həŋ. 5Ndanaŋ a tsa gwalhagaŋ lu ya wa. Ta laghu ya da vwahani, talaghu ya da tsakalani, 6 ta valafta sanlahata tsa kwalvaha ya ka ganaptá iri ta həŋ,ka pslatá həŋ. 7 Ka kuzlanaftá tsi ta ŋuɗuftamgham, ka ghunadaptá tsi ta sludzihanizaɗanatá ta tsa gwal ta pslatá tsa mnduhaya kadriŋtá luwa taŋ. 8Tahula tsa, kaʼa ndakwalvahanimantsa: “Wana nda paya skwazaya kla makwa. Tsa gwal si hagaŋ lu ya,raŋ ta həŋ a zay wa. 9 Lawala ta madədgatviha, ka hagakta kuni ta inda mndu dzaʼaguyuŋta kuni da na vla za skwa zay na,”kaʼa nda həŋ. 10 Ka sliʼafta tsa kwalvahaniya ka laghwi ta tvi. Ka tsakaktá həŋ tainda mndu ya guyuŋ həŋ. Nda ghwaɗakamnduha tani, nda ŋərma mnduha tani, kandəghanaftá həgama tsa vla klamakwaya.

§ 21:33 Ngha ta Isaya 5:1-2. * 21:42 Ngha ta Zabura 118:22-23. † 21:44 Ngha ta Lukwa 20:18.

Mata 22:11 31 Mata 22:39

11 «Ka laməmgham da nghanaghatá tsagwal hagak lu ya. Ka nghaŋtá tsi ta sanamndu kul haɗ lguta klamakwa tida. 12Kaʼanda tsi mantsa: “Ari gra! Waka kagha samida na həga na kul haɗ lguta kla makwa takagha na?” kaʼa nda tsi. Sew, sna a tsamndu ya ta skwi ŋamnaywa. 13Kamghamnda kwalvahani mantsa: “Habafwa habata dzvuhani nda səlahani, ka klafta kunika wuɗidiŋta dzibil da grum, ka tawa tsita taw, ka hpaɗa sliʼiŋani* hada,” kaʼa.14Tsaya tamaná, dagala hagatani, ama kiʼayeya ɗagatani,» ka Yesu sganaghata.

Nda ra ka pla dzumna ŋa mgham Sezarra?

Mak 12:13-17, Luk 20:20-2615 Mbaɗaka la Farisa ka tskavata ka

dzrafta ka həŋdzaʼa ksaftá Yesu nda gwaɗadzaʼa sabi ma wani. 16 Ka ghunaftá həŋta sanlaha ma duhwalha taŋ kawadaganda mnduha Hiridus slanaghatá Yesu.Ɓhadaghata taŋ, ka həŋ nda Yesu mantsa:«Mghama ɗa, nda sna ŋni kazlay: Ta mnaykagha ta kahwathwata kəʼa. Skwi ta kuməLazglafta ta magay mu ta taghə kaghakahwathwata ŋa mnduha. Haɗ kagha tazləŋa iramnduwu, kabga gala a kagha ndagala ta mndu wa. 17Mnaŋnamna ta ŋa ghama ndanu. Nda ra re, ari ra a waʼa ka pladzumna ŋa mgham Sezar na?» ka həŋ.

18 Tsaw nda sna Yesu ta tsa ghwaɗakandana taŋ ya. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya. Kabgawu takəl kuni ka dzəgha iʼi na? 19 Marihawatsa kwaɓu ta kəl lu ka pla dzumna ya,»kaʼa. Ka klanaktá lu ta tsa kwaɓu† ya.20 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ŋa wa na fwatunda hgu ta na kwaɓu na ná,» kaʼa. 21 «Ŋamgham Sezar ya,» ka həŋ. «Ka mantsa tsiya ní, vlaŋwavla ta mgham Sezar ta ya tanzakway ka ŋa mgham Sezar. Vlaŋwavlaguli ta Lazglafta ta ya nzakway ka ŋaLazglafta,» kaʼa. 22Snaŋta taŋ ta tsa gwaɗaya, ka ndərmim həŋ nda ndərmima. Kazlanavatá həŋ ta Yesu ka laghwa taŋ.

Gwaɗa ta sliʼagapta ma mtaku ndahafu

Mak 12:18-27, Luk 20:27-4023 Baɗu va tsaya, ka laghala Sadukiya,

tsa gwal ta mnay kazlay: Haɗ lu dzaʼasliʼagaptamamtaku wu kəʼa ya slanaghata

Yesu. 24 Ka həŋ nda Yesu mantsa:«Mghama ɗa, ka Musa na: “Ka mtumtamndu ta kul yatá tsi ta zwaŋ katsi, klayzwaŋamani ta tsa wadgani ya ka markwataŋ ŋa yanatani ta zivir ta tsa zwaŋamanita mtuta‡ ya,” kaʼa. 25 Tsaw mamu sanamndu da aŋni ndəfáŋ zwanani. Ka klaftámali tamarakw, kamtuta tsi ta yana a lu tazwaŋ wa. Ka wunanaghatá sagəŋani ta tsamarakw ya. 26 Ka mtutá tsa mahisa zwaŋya guli, ya a ta zwaŋwa. Ka klaftama hkən,ha ka klaftamandəfáŋ, haɗ ya ta yatá zwaŋma həŋ nda tsi wa. 27 Tahula rwuta taŋdemdem, ka mtuta tsa marakw ya guli.28Baɗu sliʼagapta dzaʼa sliʼagapta gwal ndarwa ma mtaku nda hafu ní, wati dzaʼanzakway ka zəʼala tsa marakw ya matabatsa zwaniha ndəfáŋ ya, ya wya klukla həŋdemdem ka marakw na?» ka həŋ. 29 KaYesu nda həŋ mantsa: «Ta nanay kuni taghəŋa ghuni, kabga sna a kuni ta skwi ndavinda ma defteri nda ghuɓa wa. Sna akuni guli tambrakwa Lazglafta wa. 30Baɗusliʼagapta dzaʼa sliʼagapta lu ma mtaku ná,haɗ lu dzaʼa kləgəltá vgha ŋa nzakway kamarakw nda zəʼal wa. Dzaʼa nzakway luta nzaku tavata Lazglaftamanda duhwalhaLazglafta. 31Gwaɗa ta ghəŋa sliʼagapta mamtaku ná, ta dzaŋaf a kuni ma defteri tatsa gwaɗa Lazglafta ta manay kazlay: 32 IʼiLazglafta Abraham, iʼi Lazglafta Izak, iʼiLazglafta Yakubu§ kəʼa ya ra? Lazglaftaná, Lazglafta gwal nda rwa a wu, Lazglaftagwal nda hafu ya,» kaʼa. 33Snaŋtamnduhata tsa tagha skwani ya, ka ndərmim həŋnda ndərmima katakata.

Wati mali mataba zlahuha na?Mak 12:28-34, Luk 10:25-28

34 Na snaŋta la Farisa kazlay: HanafhaYesu ta wi ta la Sadukiya kəʼa, ka tskavatáhəŋ. 35 Lagha sani mataba taŋ ta nzakwayka mndu ta tagha zlahu ŋa mnduha, kakuma tsanamtá matsavaɗa ta Yesu. Kaʼanda tsi mantsa: 36 «Mghama ɗa! Watimali mataba zlahuha na?» kaʼa nda tsi.37 Ka Yesu nda tsi mantsa: «“Ɗvuɗva taMgham Lazglafta gha nda hyahya ŋuɗufagha, nda inda hafa gha, nda inda ndana*gha.” 38 Tsahaya mali mida, tsahaya taŋ-taŋa zlahu guli. 39Mamu mahisani mandatsaya guli: “Ɗvuɗva ta sləvda gha manda

* 22:13 Ngha ta Mata 8:12. † 22:19 Ngha ta Mata 20:2. ‡ 22:24 Ngha ta Zlrafta 38:8, nda Vrafta ta Zlahu25:5-6. § 22:32 Ngha ta Sabi 3:6, 15-16. * 22:37 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 6:5. † 22:39 Ngha ta Zlahu 19:18.‡ 22:40 Ngha ta 7:12.

Mata 22:40 32 Mata 23:18va ghəŋa gha†” kəʼa. 40 Inda zlaha Musa,nda inda skwi ta taghə la anabi ná, ta tsazlahuha‡ his ya sladafta həŋ,» kaʼa.

Ɗaway ta ghəŋa i Kristi nda DawudaMak 12:35-37, Luk 20:41-44

41 Mbaɗaka la Farisa ka tskavata hadatavata Yesu. Ka Yesu nda həŋ mantsa:42 «Kinawu ka kaghuni ta ndanay ta ghəŋaKristi na? Zwaŋa wa ya na?» kaʼa. «ZivraDawuda ya,» ka həŋ nda tsi. 43Ka Yesu ndahəŋ guli mantsa: «Waka Dawuda mnaynda ma mbrakwa Sulkum nda ghuɓa ka-zlay: Mgham kəʼa ɓa? Ya wya ka Dawudana:44 “Ka Mgham nda Mghama ɗa na:Sawi nzata nda ga zeghwa ɗa,ha ka nanafta ɗa ta ghumaha gha ka skwa

ta diŋlay səla gha§”, kaʼa.45 «Ka si “Mghama ɗa”, ka Dawuda ta

hgay ya ní, waka Kristi dzaʼa nzakway kazivrani tama?» kaʼa.

46 Triɗ, traptra dər wa ta zlghanaftá wi.Daga baɗu tsa, haɗ mndu ta walglaŋtaɗawutá vli da tsi wa.

23Nzakwa lamali ta ghəŋa dina la YahudaMak 12:38-39, Luk 11:43,46, 20:45-46

1 Tahula tsa, ka Yesu nda dəmganda ya nda duhwalhani tani mantsa:2 «Dzaŋanaghatá gwal tagha zlahu, ndala Farisa na tsislanaptá zlaha Musa tamnduha. 3 Tsaya tama ná, nda ra kasnanata ghuni ta həŋ, ka magay ghunita inda skwi ta mnaghunata həŋ. Nziyanza tsi ná, yaha kuni da magay mandaya ta magə hahəŋ, kabga haɗ hahəŋ tamagay manda va ya ta mnata həŋ wa.4 Ta hbafhba həŋ ta huzla ndəgaku kafanaghatá mnduha, ama va a hahəŋ taksaŋta dər nda wa ndəfiŋa dzva taŋ wa.5 Inda slna ta magə həŋ ná, ta magay həŋŋa nghay wa ira mnduha. Mantsa ya ná,ɓərzləzla ka hahəŋ ta mbaghaftá ŋa taŋayaha ta fuŋta tawa bizlbizla kuma, nda yata dzvu. Zutut ka həŋ ta zlaŋtá dzva lguta*taŋ. 6Vli nda paya ta kəma ŋa taŋ ta zbayŋa nzakwa taŋ ma fitika za skwa zay tabadawa. Vli nda paya ta kəma guli ta zbəhəŋ ŋa nzakwa taŋ ma həga tagha skwa laYahuda. 7 Ta kumay həŋ ta ganaghatamnduha ta zgu ta həŋ ma vla tsakatavgha mnduha, ka hga həŋ ka “maləm.”

8 Ama kaghuni ya, ma ɗvaf kuni ta hgakaghuni ka maləm. Turtuktuk Maləmaghuni. Kaghuni ná, la zwanama kuni. 9Mahgə kuni ta mnda səla ta ghəŋa haɗik ka“Da” kabga turtuktukDa ghuni ta nzakwayta luwa. 10Ma ɗvaf kuni ta hga kaghuni ka“mali,” kabga turtuktuk Mala ghuni tanzakway ka Kristi. 11 Ka kwalva ghuni kámali mataba ghuni nzakway. 12 Inda mnduta kapanaftá ghəŋani ná, dzaʼa dzaganadzalu. Inda mndu ta hanaganatá ghəŋani guliná, dzaʼa kapanafkapa lu,» kaʼa.

Ɗaŋwa ŋa gwal tagha zlahu nda la FarisaMak 12:40, Luk 11:39-52, 20:45-47

13 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya. Mbaɗa kakuni ka hanaftá tgha gamghama Lazglaftata mnduha. Lamə a vərɗa kaghuni wu,zlanaŋ a kuni ta tvi ta gwal ta kuma lamiguli wa.

14 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya. Kaghunita hluguduŋtá skwa miʼa wadgu. Kava slriŋtá maga duʼa ŋa nghay wa iramnduha. Tsaya tama dzaʼa kəl lu katsaghunaghatá guma ka malaghutámbraku†.

15 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya. Ta wawakukuni ka ra vli ta drəf nda ya ta haɗik ŋamutsaftá dər mndu turtuk ŋa da dinaghuni. Ka mutsafmutsa kuni, ŋa niŋtaghuni ka mnda nzakway ma duda vu kamalaghutá ŋa ghuni mantsa ya mantsa yahis.

16 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal nda ghulpata kla gwal nda ghulpa. Ka kuni ta mnaytazlay na: “Ka waɗawaɗa mndu ta waɗunda həga Lazglafta ná, bla a tsaya wa. Amaka waɗawaɗa mndu ta waɗu nda dasu mahəga Lazglafta katsi ná, nda nza tkweʼ kamagatani ta skwi waɗa tsi ŋa magay ya,ka kuni.” 17 La rghaha, gwal nda ghulpa!Wati mali mida? Mal dasu re, ari malhəga Lazglafta ta nanaftá dasu ka skwi ndaghuɓa ya a ka na? 18 Ka kuni guli ná,“ka waɗawaɗa mndu ta waɗu nda gwir ná,bla a tsaya wa. Ama ka waɗawaɗa mnduta waɗu nda skwi ya vlaŋ tsi ta Lazglaftata gwir ná, nda nza tkweʼ ka magatani ta

§ 22:44 Ngha ta Zabura 110:1. * 23:5 Ngha ta Mbsak 15:38-41. † 23:14 Ngha ta Markus 12:40.

Mata 23:19 33 Mata 24:2

tsa skwi waɗa tsi ŋa magay ya,” ka kuni.19 Ghulpata mnduha! Wati mali mida.Skwi ya kəl lu ka mbəhata nda tsi re, arigwir ta nanaftá skwa mbəhu ka skwi ndaghuɓa ya a ná? 20Wya tsi, mndu ta waɗata waɗu nda gwir ná, waɗawaɗa ta waɗunda skwi tida tani. 21 Mndu ta waɗa tawaɗu nda həga Lazglafta ná, waɗawaɗata waɗu nda Lazglafta ta nzaku mida yatani. 22 Mndu ta waɗa ta waɗu nda luwaná, waɗawaɗa ta waɗu nda dughurukwanzakwa Lazglafta, nda Lazglafta ta nzaku‡tida ya tani.

23 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Ta ŋavaŋakuni ka vla zaka niɗali§, ka zluŋtá malima skwi ma zlahu ta nzakway ka nzakutɗukwa, nda maga zɗaku, nda nzaku kaŋərma. Tsahaya skwi ma ŋa magay ndakwal kul zanaptá sanlaha ma skwiha.24 Gwal ta kla gwal nda ghulpa kuni! Taɗizapɗiza kuni ta imi ŋa kliŋta miyauŋmida, ka laghwa ghuni da ndutá ŋalibwa.

25 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Hula leghwata sa imi nda hliba ŋa ghuni ta laghwi dambaziŋta, ama ma huɗani, nda ndəghanda skwa ghala ghuni nda ya nda skwihazlaʼuwa kuni. 26 La Farisa ghulpatamnduha! Tiŋəl ma ka kuni ghuɓiŋtá huɗaleghwa nda hliba, kada nzakwa hulani ndaghuɓa.

27 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Mandakulu ɓap lu ka ŋusliŋ nzakwa ghuni. Káka nda ɗinakwani nda ta hulani, amanda ma huɗani ná, tskata ghudzifa gwalnda rwa, nda ya nda rwata ŋəɗak yeyamida. 28 Manda va tsaya kaghuni guli.Ta nghadaghatá mnduha ta kaghuni ná,manda skwi tɗukwa nzakwa ghuni. Amata ghəŋa maɗgwirmaɗgwir, nda kwal kulsna gwaɗa da Lazglafta yeya ma kaghuni.

29 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la Farisa. Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Ta babakulu kuni ŋa la anabi, ta pgha rka kunita kula gwal ta snanatá gwaɗa Lazglafta.30 Ka kuni ta mnay ná, “ka má si mamu

aŋni ta fitika dzidzíha ŋni ná, ma gwaftaa aŋni ta wi nda həŋ ka pslatá la anabiwu, ka kuni.” 31Ma tsa mnay ta mnə kunimantsa ya ná, maraŋmara kuni kazlay:Zivra tsa gwal ta zaɗanatá la anabi yakuni kəʼa. 32 Ɗina tsa, lawa ta kəma takəma nda maga tsa ghwaɗaka slna zlrafdzidzíha ghuni ya! 33Nahaɗikha! Mndərala mupuha! Haɗ wa ghuni ŋa ndaptama tsa guma nda vu ya wa. 34 Tsayatama ná, dzaʼa ghunaghunafghuna yuta la anabi, nda gwal nda ɗifil da həŋ,nda gwal tagha zlahu. Dzaʼa pslata ndapsla kuni ta sanlaha, dzaʼa zleŋafta ndazləŋa kuni ta sanlaha, dzaʼa sləvapta ndasləva kuni ta sanlaha ma həga tagha skwaghuni, dzaʼa zbiŋzba kuni ta həŋ ma indaluwaha, ka giri ŋa taŋ. 35 Tsaya tama, taghəŋa ghuni dzaʼa vrafta usa gwal tɗukwapsla kuni. Zlrafta ta Abel mndu tɗukwa,ha ka sagha ta dzata dza kuni ta Zakarizwaŋa Baraki, ya dza lu ma takataka vlinda ghuɓa ma həga Lazglafta nda gwir*ya. 36 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,dzaʼa vrafta ta ghəŋa gwal ta na fitik nainda tsaya,» kaʼa.

Gwaɗa Yesu ta ghəŋa UrsalimaLuk 13:34-35

37 «Aya Ursalima! Aya Ursalima! Kaghata pslatá la anabi, kagha ta pslata ndapala ta gwal ghunadaghagha Lazglafta.Nda kɗa fitika zbaŋta ɗa ta tskanatázwana gha manda mana ghatalakw tatskanatá nduɗukhani ma zlambakhani ya,ama ka kwalaghuta kuni. 38 Ndana tama,zlaghunaŋzla lu ta həga ghuni ka kufik†.39Kahwathwata ka yu tamnaghunata, haɗkuni dzaʼa nghəglaŋtá iʼi wa, ha ŋa mnayghuni dazlay kazlay: Tfawi ta ghəŋa mnduta sagha ma hga Mgham‡ Lazglafta kəʼa,»kaʼa.

24Gwaɗa ta ghəŋa tasiŋtá həga LazglaftaMak 13:1-2, Luk 21:5-6

1Mbaɗa Yesu ka sabi ma həga Lazglafta,ka sliʼi. Ka lagha duhwalhani tavatani ŋamaranata batá həga Lazglafta. 2 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Nda ngha kuni ta indaya nzakwani ya kiʼe? Kahwathwata ka yutamnaghunata, dzaʼa tasiŋtasa lu ta indani

‡ 23:22 Ngha ta Isaya 66:1, nda Mata 5:34. § 23:23 Ngha ta Zlahu 27:30, nda Vrafta ta Zlahu 14:22. * 23:35Ngha ta Zlrafta 4:8, nda 2 Krunik 24:20-22. † 23:38 Ngha ta Irmiya 22:5. ‡ 23:39 Ngha ta Zabura 118:26.

Mata 24:3 34 Mata 24:29demdem. Haɗ nzugwatá pala sani ta sani,dzaʼa pɗata wa,» kaʼa.

Ma kɗaku kɗakwa ghəŋa haɗik kasagha

Mak 13:3-13, Luk 21:7-193 Ka sliʼaftá Yesu ka laghwi nzata ta

ghwá Zaytuŋ. Ka lagha duhwalhanislanaghata. Ka nzata həŋ nda ghəŋa taŋkawadaga nda tsi. Ka ɗawaŋtá həŋ da tsi:«Mnaŋnamna ka yawu dzaʼa magakwa tsaskwi ya. Kinawu ka ŋni dzaʼa snaŋtá fitikdzaʼa kəl ka ka sagha, nda fitika kɗakwaghəŋa haɗik na?» ka həŋ. 4 Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Ɗasuwa ka kuni, yaha luda nanaghunafta. 5Wya nda ndəgha mn-duha dzaʼa klafta hga ɗa ka sagha: “IʼiKristi,” ka həŋ dzaʼazlay ŋa nanaghata taŋta ndəghata mnduha. 6Dzaʼa nda sna kunita gwaɗa ta vulu ma vliha ndusa ndusanda ya ma vliha diʼiŋ diʼiŋ. Ɗasuwa kakuni, yaha ŋuɗufa ghuni tɗu, kabga ndanza tkweʼ ka magakwa inda tsa skwihaya. Ama tsaya a kɗakwa ghəŋa haɗik wa.7 Dzaʼa vulay sana luwa ta vulu nda sanaluwa. Dzaʼa vulay sanamgham ta vulu ndasana mgham. Dzaʼa slasla maya ma sanavliha. Dzaʼa gigɗavafgigɗahaɗik. 8 Inda tsaskwiha dzaʼa magaku ya ná, dzaʼa nzakwaymanda zlrakwa ɓasa yaku.

Skwi dzaʼa slanaghatá duhwalha YesuMak 13:14-23, Luk 21:20-24

9«Dzaʼa vlavla lu ta kaghuni ma dzvu ŋamnduha, ŋa gaghunaptá iri. Dzaʼa pslapslalu ta kaghuni guli. Dzaʼa husaŋhusa kunita inda mndəra mnduha ta ghəŋa haɗikkabga gwaɗa ta iʼi. 10Ta ghəŋa tsaya tama,nda ndəgha gwal dzaʼa zlanavatá zlghaynda ŋuɗufa taŋ. Dzaʼa skwapskwa sanita sani, ta husaŋtá sani ta sani. 11 Ndandəgha ghwaɗaka anabiha dzaʼa sagha ŋananaghata taŋ ta ndəghata mnduha guli.12 Ta dzaʼa sgaku nda sga maga ghwaɗakaskwi, dzaʼa vyaku nda vya ɗvu ma ŋuɗufandəghata sanlaha ma gwal zlghay ndaŋuɗuf. 13Ama mndu ta suʼafta ha ka laghata kɗavaktani, dzaʼa mbaku. 14Dzaʼa mnaylu ŋa mnduha ta ghəŋa haɗik demdemta tsa Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa ga mghamaLazglafta ya, ŋa snaŋta gwal kul snaŋtáLazglafta. Tahula tsaya tama, ŋa saghafitika gwaɗa ta kɗakwa ghəŋa haɗik.

Dzaʼa ghuyay mnduha ta ɗaŋwaMak 13:14-23, Luk 21:20-24

15«Tsaya tama, ka nda ngha kuni ta sana“ghwaɗaka manzakɗaway ta vla mbiɗa”manda ya mnə anabi Daniyel*, fa lu mavli nda ghuɓa ya, ɗina ka snaŋta mndu tadzaŋay.

16 «Ma tsa fitik ya, ka hwaya gwal tahaɗika Zudiya ta hwaya ta ghwá. 17 Kata ghəŋa həga nda dədəma mndu, yahaləglami nda ma həga da hla huzla mida,ka hwaya tsi ta hwaya. 18 Ka ma vwahmndu, yaha da vrəgəlta dzagha da hlalguthani. 19 Ɗaŋwa taŋ ŋa miʼaha ndahuɗi nda ya ndamiʼaha nda zwaŋ ta ghuvataŋ ma tsa fitik ya. 20 Ka ndəɓa kuni tadzvu yaha tsa fitika hwaya ghuni ya danzakway ma fitika mazlam, nda ya baɗusabat, 21 kabga dagala ghuya ɗaŋwa dzaʼaslaku ma tsa fitik ya. Ta walaŋ a mndərgaghuya ɗaŋwamanda tsaya ta slata ka yawufata ghəŋa haɗik wa. Haɗ mndəra tsayadzaʼa sləglata† guli wa. 22 Ka má haɗ kaLazglafta ta htanaktá tsa fitik ya wu, mahaɗ mndu dzaʼa ndapta wa. Ama kabgagwal ya zabap tsi, ka htanaktá tsi ta tsafitikya.

23 «Ka ka mndu nda kaghuni mantsa:“Aʼ! Wana Kristi hadna.” “Aʼ! Wa ahada a,” kaʼa ná, yaha kuni da tsuʼafta.24 Ya dzaʼa sliʼagaghasliʼa ghwaɗaka kristanda ghwaɗaka anabiha, ŋa magay taŋ taskwa mandərmimiha nda mazəmzəmhakatakata ŋa nana mndu, ka ta magaku tsi,nda gwal ɗagap Lazglafta tani. 25 Wyamnaghunamna yu ta tsekeʼluwa.

26 «Ka ka lu nda kaghuni mantsa: “Aʼ!Wa a Kristi ta wa mtak kəʼa,” yaha kunida dzaʼa. “Aʼ! Wana ɗifaghuta hadnakəʼa,” yaha kuni da zlghafta. 27Sagha dzaʼasagha Zwaŋa mndu ná, dzaʼa sagha mandawuɗakwa luwa nda ma mndəra luwa, karanaftá vli kutsuk ma mndəra luwa ya,dzaʼa nzakwa tsi. 28Mavli dər gambla skwiya ná, hada dzaʼa tska gugzlum ta vgha.

Dzaʼa vragavra Zwaŋa mnduMak 13:24-27, Luk 21:25-28

29 «Gi tahula fitika tsa ghuya ɗaŋwaya, gi tɗik dzaʼa nzata fitik, haɗ tili dzaʼatsuwaɗakgəltá vli wu, dzaʼa rkaga rkatekwatsa ta luwa, dzaʼa gigɗavafgigɗa‡skwiha nda mbra nda mbra ta luwa.

* 24:15 Ngha ta Daniyel 9:27 nda 11:31 nda 12:11. † 24:21 Ngha ta Daniyel 12:1. ‡ 24:29 Ngha ta Isaya 13:10,nda 34:4, Izekiyel 32:7, Yuwel 2:10, 3:4.

Mata 24:30 35 Mata 25:830 Ma tsaya tama dzaʼa ngha lu ta sahazwaŋa mndu ta luwa ŋa wahay mnduhata ghəŋa haɗik ka wahu, ŋa nghay taŋ taZwaŋa mndu ta saha ta luwa ma ghwayaknda inda mbrakwani, nda inda glakwani§.31 Ŋa ghunaftani ta duhwalha Lazglaftaŋa vyata taŋ ta duli ta taw katakata, ŋatsakakta taŋ ta gwal ya ɗagap tsi ta slərpaluwa fwaɗ, sliʼaftani ta mndəra luwa dikwdista luwa*.»

Tagha skwi ta ghəŋa ghurafMak 13:28-31, Luk 21:29-33

32 «Mamu skwi ŋa taghay ghuni manzakwa ghuraf. Ka nda sta ghuraf taɗakuɗaku sluhwa tida katsi, nda sna kunikazlay: Ndusa duwiŋ tama kəʼa. 33Mandava tsaya guli ná, ka nda ngha kuni ta indatsa skwiha ya, grafwa gra kazlay: NdusaZwaŋa mndu, manda skwi ta watgha nza-kwani kəʼa. 34 Kahwathwata ka yu tamnaghunata, ta sagha tsa skwiha ya ná,rwuta a na mnduha ta na fitik na demdemwa. 35 Dzaʼa lula luwa nda haɗik, amagwaɗa ɗa ná, walaŋta a ta luta wa.»

Nzawanza hzleŋaMak 13:32-37, Luk 17:26-30,34-36

36 «Tsa gwaɗa ta ghəŋa fitik ya dzaʼamagaku tsa skwiha ya, nda ya ka ta watiluwa tsi ya ná, haɗ mndu nda sna wa. Dərduhwalha Lazglafta, dər Zwaŋ, sna a wa.Da turtukwani yeya nda sna. 37Ma tsa fitikdzaʼa sagha Zwaŋa mndu ya ná, manda vaskwi ta luta ma fitika Nuhu ya dzaʼa mag-akwa tsi. 38 Manda va ya ma tsa fitik makɗaku tsa ima mabuɗbuɗ ya dzaʼa nzakwatsi, laghula mnduha da hamtá ghəŋ ma zaskwi, nda ya ma sasaku. Laghula həŋ dahamtá ghəŋ ma kla makwa, nda valaŋtákwagha taŋ ŋa zəʼal, ha ka sagha fitik kəlNuhu ka lamə da kwambalu†. 39Haɗ sanaskwi ndanaŋ həŋ wu, ha ka sagha imamabuɗbuɗ hlaghatá həŋ demdem‡. Baɗutsa fitik dzaʼa sagha Zwaŋa mndu ya ná,manda va tsaya dzaʼa magakwa tsi. 40Matsa fitik ya, ta maga slna mnduha his mavwah, ŋa klanaghutá sani ka zlanavatasani. 41 Miʼaha his ta huʼu ta buna, ŋaklanaghuta sani ka zlanavata sani. 42 Ka simantsa tsi, nzawanza hzleŋa, kabga sna akuni ta tsa fitik dzaʼa kəl mghama ghuni kasagha ya wa. 43 Wya skwi ɗina ŋa snaŋta

ghuni: Kamá nda sna daŋahəga ta fitik mádzaʼa lamə ghali da həgani ná, má dzaʼanzanza hzleŋa, má zlanata a ta ghali kalamani da həgani wa. 44 Tsaya tama ná,nzawanza kaghuni guli nda payatá vgha,kabgama tsa fitik kul faftá kuni ta ghəŋ ya,dzaʼa sagha Zwaŋa mndu.

Ŋərma kwalva ya nda hiɗaLuk 12:41-48

45«Wa na ŋərma kwalva nda hiɗa fanamdaŋahəgani ma dzvu ta inda gwal ksanataslna, ŋa nghaptani ka həŋ ka dgayni taskwa zay ŋa taŋ nda fitikani na na? 46 Rfuŋa tsa kwalva dzaʼa sagha daŋahəganislanaghata ta magaymagay ta tsa slnaya. 47 Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, dzaʼa fanamfa daŋahəgani ta indagadghəlani ma dzvu. 48 Ala, ka ghwaɗakakwalva tsi, “saghata a daŋahəga ɗa mis-immisim wu” kaʼa dzaʼazlay ma ghəŋani,49ŋa liŋtani ta psla grahani ta ksə həŋ slnaka skwa turtuk. Ŋa laghwani zazakwani, kasasakwani kawadaga nda gwal ghwayaku.50 Nda sagha daŋahəgani slanaghata dlukma fitik kul faftá tsi ta ghəŋ, nda yaka ta wati luwa tsi, sna a wa. 51 Dzaʼaɗgapɗga daŋahəgani, ŋa tsanaghatani taguma kawadaga nda la ghwaɗak, ŋa tawaytsa kwalva ya ta taw, ka hpaɗa sliʼiŋani§hada,» kaʼa.

25Gwaɗa ta ghəŋa kuʼaha ghwaŋ

1 «Ma tsa fitik ya, dzaʼa gray lu ta gamghama Lazglafta nda sana kuʼaha ghwaŋta klaftá pitirla taŋ ka dzaʼa da gəma zwaŋamidzi. 2Mataba taŋ, hutaf gwal kul hiɗaku,hutaf gwal nda hiɗa. 3 Ta klafta tsa kuʼahakul hiɗaku ya ta pitirla taŋ ná, tana a həŋta rɗi ŋa sgay da tsa pitirla taŋ ya wa.4 Ama tsa kuʼaha nda hiɗa ya, tanaʼatáhahəŋ ta rɗi ma hwarak ŋa sgay da ŋataŋ. 5 Ka gərɗatá zwaŋa midzi ka saghamisimmisim. Ka zuŋur hani ta həŋ, kapslatá hani ta həŋ demdem.

6 «Ma takala tama, ka guguɗatá lu:“Waʼa zwaŋa midzi kay ta sagha! Lawalada gmay,” ka lu. 7 Ka sliʼavatá tsa kuʼahaya demdem ta hani, ka sganaghatá vu mapitirla taŋ. 8 Ka tsa kuʼaha kul hiɗakuya nda tsaha nda hiɗa ya mantsa: “Taŋ-nafwata ta na rɗa ghuni na, wana na ŋa ŋni

§ 24:30 Ngha ta Daniyel 7:13. * 24:31 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 30:4, Zakari 2:10, Nehemi 1:9. † 24:38 Nghata Zlrafta 6:9—7:6. ‡ 24:39 Ngha ta Zlrafta 7:7-24. § 24:51 Ngha ta Mata 8:12.

Mata 25:9 36 Mata 25:36ma pitirla na ta mtaku,” ka həŋ. 9Ka tsahanda hiɗa ya mantsa: “Kay! Slaghwa a kadgay mu wa, lawala da gwal ta dzawapta,ka skwakta kuni ta ŋa ghuni,” ka həŋ.10 Ta laghu hahəŋ da skwa rɗi ya ná, taɓhagaghatá zwaŋa midzi. Ka lamə tsahanda hba vgha taŋ ya kawadaga nda tsi dahəga kla makwa, ka hawutá lu ta tgha.11 Ɓats nzɗa tama, ka vraktá tsa kuʼahaya. Ka həŋmantsa: “Mghama ɗa, mghamaɗa! Gunaŋnaguna ta watgha,” ka həŋ.12Kaʼa nda həŋ mantsa: “Kahwathwata kayu ta mnaghunata, sna a yu ta kaghuniwu,”» kaʼa. 13Ka Yesu sganaghata mantsa:«Nzawanza hzleŋa, kabga sna a kuni ta tsafitik ya, ka ta wati luwa tsi wu,» kaʼa.

Gwaɗa Yesu ta ghəŋa kwalvaha hkənLuk 19:11-27

14 «Manda va tsaya ná, dzaʼa gray lu taga mghama Lazglafta nda sana mndu masliʼani dista luwa, ka hagaftá tsi ta kwalva-hani, ka dganaftá tsi ta gadghəlani ta həŋma dzvu. 15Ka klaftá tsi ta talaŋ* hutaf, kavlaŋtá sani. His kəʼa klafta ka vlaŋtá sani.Pal kəʼa klafta guli ka vlaŋtá mahkənani.Taɓta mbrakwa taŋ kəʼa dganaftá həŋ. Kasliʼaftá tsi ka laghwi. 16 Ka gi sliʼafta tsata zlghaftá talaŋ hutaf ya da tsakala ndatsi, ka zanaghatá tsi ta ndeli ka talaŋ hutafguli. 17 Ka sliʼaftá tsa ta zlghaftá talaŋ hisya guli ka laghwi da tsakala, ka zanaghatátsi ta ndeli ka talaŋ his guli. 18 Tsa tazlghaftá talaŋ turtuk ya, ka laghu tsi dalapta ghurum ma haɗik, ka ɗifanatá tsatseda daŋahəgani ya.

19 «Nzɗavanzɗa lu katakata tama, kavraktá daŋahəga tsa kwalvaha ya dzagha.Ka ɗaw tsi da həŋ ta skwimaga həŋ nda tsatsedani ya. 20Ka lagha tsa ta zlghafta talaŋhutaf ya, ka kladanaghata nda talaŋ hutafguli. Kaʼa mantsa: “Mghama ɗa, talaŋhutaf vliha ka, wana zanaghata yu ta ndelika talaŋ hutaf guli,” kaʼa. 21Ka daŋahəganinda tsi mantsa: “Ɗina tsa, ŋərma kwalvaka! Manda va tsa nzakwa gha ka ŋərmamndu ma skwi kwitikw ya, ta vlaghavlayu ta skwi dagala. Saghusa gha da rfukawadaga nda iʼi,” kaʼa. 22 Ka lagha tsa tazlghaftá talaŋ his ya guli, ka kladanaghatanda sana talaŋ his. Kaʼamantsa: “Mghamaɗa, talaŋ his vliha ka, wana zanaghata yuta ndeli ka talaŋ his guli,” kaʼa. 23 Kadaŋahəgani nda tsi mantsa: “Ɗina tsa,

ŋərma kwalva ka. Manda va tsa nza-kwa gha ka ŋərmani ma skwi kwitikwya, ta vlaghavla yu ta skwi dagala guli.Saghusa gha da rfu kawadaga nda iʼi,” kaʼa.24Tahula tsa, ka lagha tsa ta zlghafta talaŋturtuk ya guli. Kaʼa mantsa: “Mghamaɗa, nda sna yu kazlay: Nda bla gwaɗa takagha kəʼa. Ta tskay ka ta skwi ta vwahma vli kul sləgadata ka. Ta hlay ka guli taskwi ma vli kul vihaŋtá ka. 25 Ka zləŋaftáyu ta zləŋ, ka laghu yu da ɗifanatá tsatalaŋa gha ya ma haɗik. Wana tsi, kla taskwa gha,” kaʼa. 26 Ka daŋahəgani nda tsimantsa: “Kagha ná, ghwaɗaka kwalva ka,yaɗi. Ka si nda sna ka kazlay: Ta tskayyu ta skwi ta vwah ma vli kul sləgadatáyu, ta hlay yu ta skwi ma vli kul vihaŋtáyu kəʼa ya ní, 27má fafa ka ta tsa tseda ɗaya ma baŋki†, ma na vragaghata ɗa na ná,má saghasa yu da kla skwa ɗa nda imi taghəŋani. 28Kləgadanaghwakla ta tsa talaŋya, ka gwanavata kuni ta tsa nda talaŋghwaŋ ya,” kaʼa.

29 «Mantsa ya ná, ŋa mndu mamu tsi datsi, ta sganaghata lu ta skwi ŋa nzakwanidagala da tsi. Ama mndu ya kul haɗ tsi datsi ya, kləgadanaghutá va tsa kwitikwatanida tsi ya. 30 Klafwa kla ta tsa ghwaɗakakwalva ya ka wuɗidiŋta kuni dzibil dagrum, ka dzaʼa tsi taw, ka hpaɗa tsi tasliʼiŋani‡ hada,» kaʼa.

Dzaʼa sasa Zwaŋa mndu da tsa guma31«Baɗu sagha dzaʼa sagha Zwaŋamndu

maglakwani kawadaga nda inda duhwalhaLazglafta ná, dzaʼa nzafnza ta dughu-rukwa glakwani. 32 Dzaʼa tskanatska luta inda mndəra mnduha ta ghəŋa haɗikta kəmani, ŋa dganatani ta sanlaha ndasanlaha manda ya ta dganata mnda ngharini ta tuwak nda gu ya. 33 Ŋa pghatanita tuwak nda ga zeghwani, pghaha ta gunda ga zlaɓani. 34 Ka mgham dzaʼazlaynda tsaha nda ga zeghwani ya mantsa:“Saghawasa, kaghuni gwal tfanagha Da ɗata wi ya. Tsuʼawa tsuʼa, ta za mghamya payaghunaf Lazglafta daga ma zlraftaghəŋa haɗik ya. 35 Ma fitika dzay mayata iʼi, vlihavla kuni ta skwa zay. Ma fitikadzay ndala ta iʼi, tiɗiftá kuni ta imi ŋasay. Nzanza yu ka matbay, ka tsuʼaftákuni ta iʼi. 36 Ma nzakwa ɗa ka fərdiʼu,suɗiɗiva suɗa kuni ta lgut. Ma nzakwa ɗakul ɗughwanaku, nghapngha kuni ka iʼi.

* 25:15 Talaŋ: Tsaya tsedi ta klaftá zlibi hutaf. † 25:27 Baŋki: Tsaya vla pgha tsedamnduhama luwa. ‡ 25:30Ngha ta Mata 8:12.

Mata 25:37 37 Mata 26:16Ma nzakwa ɗa ma gamak, nghaɗighanghakuni,” kaʼa. 37 Ka tsa gwal ta snatá gwaɗaLazglafta ya dzaʼazlay mantsa: “Yawunghaŋta ŋni ta kagha ta dzə maya, kavlaghatá ŋni ta skwa zay? Yawu nghaŋtaŋni ta kagha ta dzə ndala, ka taghaftá ŋnita imi ŋa say? 38 Yawu nghaŋta ŋni takagha ka matbay, ka tsuʼaftá ŋni ta kagha?Yawu nghaŋta ŋni ta kagha ka fərdiʼu kasuɗavaghatá ŋni ta lgut? 39Yawu nghaŋtaŋni ta kagha kul ɗughwanaku? Yawunghaŋta ŋni ta kagha ma gamak ka laghaŋni nghaghata?” ka həŋ 40 Ka Mghamdzaʼazlay mantsa: “Kahwathwata ka yu tamnaghunata ná, inda fitik ya maga kuni tatsa skwiha ya ŋa zwanama ɗa gwal ya ndahta katakata ya ná, magihatá iʼi kuni ndatsa.”

41 «Tahula tsa, kaʼa dzaʼazlay nda tsagwal nda ga zlaɓani ya mantsa: “Laghwalatavata iʼi, kaghuni gwal ksiʼaf Lazglafta.Lawala da həga vu ya ŋa kɗekedzeŋ, payaflu ŋa i halaway nda duhwalhani. 42 Mafitika dzay maya ta iʼi, vliha a kuni ta skwazay wa. Ma fitika dzay ndala ta iʼi, tiɗifa kuni ta imi ŋa say wa. 43 Nzanza yu kamatbay, tsuʼaf a kuni ta iʼi wa. Ma nzakwaɗa ka fərdiʼu, suɗiɗiva a kuni ta lgut wa.Ma nzakwa ɗa kul ɗughwanaku nda ya manzakwa ɗa ma gamak guli, nghaɗigha akuni wu,” kaʼa. 44 Ka həŋ dzaʼazlay gulina: “Mghama ɗa, yawu nghaŋta ŋni takagha ta dzə maya? Yawu nghaŋta ŋnita kagha ta dzə ndala? Yawu nzata ka kamatbay? Yawu nghaŋta ŋni ta kagha kafərdiʼu? Yawu nghaŋta ŋni ta kagha kulɗughwanaku? Yawu nghaŋta ŋni ta kaghama gamak kul kataghata ŋni na?” ka həŋ.45 Ka Mgham dzaʼazlay nda həŋ mantsa:“Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, indafitik ya kul maganatá kuni ta tsa skwihaya ŋa gwal ya nda hta katakata ya, ŋaɗa kwalaghuta kuni ta magay nda tsaya.”46 Ŋa sliʼa tsaha ya da vla ghuya ɗaŋwaŋa kɗekedzeŋ, ta sliʼi gwal ta snatá gwaɗaLazglafta da vla hafu ŋa kɗekedzeŋ§ guli,»kaʼa.

26Dzrawi ŋa dzatá YesuMak 14:1-2, Luk 22:1-2, Yuh 11:45-53

1 Manda kɗiŋta Yesu ta inda tsagwaɗaha ya, kaʼa nda duhwalhani mantsa:

2 «Nda sna kuni kazlay: Ta his fitik kaskala Pak kəʼa, ŋa vlatá Zwaŋa mndu ŋazləŋafta,» kaʼa.

3 Ka tskavatá la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndumataba mnduha ma daɓa həga ga mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ta hgəlu Kayifa ya. 4 Ka dzraftá həŋ ta ksaftáYesu ma ɗifa ma ɗifa ŋa dzata. 5 Ama kahəŋmantsa: «Yaha da nzakway baɗu fitikaskala Pak tama, kabga yaha da sliʼanaftáŋuɗufa mnduha,» ka həŋ.

Pghəganata sana marakw ta rɗi taYesu ma ghəŋ

Mak 14:3-9, Yuh 12:1-86Ta nzaku Yesu ma həga ga Simuŋ, sana

mndu nda rɗa mndu tida ma luwa Betani,7 ta za skwa zay həŋ, ka lagha sanamarakwtavata Yesu nda klatá hwaraka albastrandandəghatani ndaurdi yandabla dzvani.Ka pghəganatá tsi ma ghəŋ. 8Nghay duh-walhani ta tsa skwi tamagə tsamarakw ya,zɗəgana a ta həŋ wa. «Kabgawu ta kəl luka ɓadza skwi manda na na? 9 Skwi maŋa skwapta na urdi na ka tsedi dagala, kadaganaftá la ka pɗu ná,» ka həŋ. 10 SnaŋtaYesu ta tsa gwaɗa taŋ ya, kaʼa nda həŋmantsa: «Kabgawu ta kəl kuni ka ghuyaɗaŋwa ŋa na marakw na na? Ɗina skwimagiha tsi ta iʼi. 11 Kawadaga a kaghuni*nda la ka pɗu inda fitik wu ra? Ama iʼi ná,gɗavata a yu kawadaga nda kaghuni indafitik wa. 12 Nana pghata urdi pghiɗighatsi na ná, paya iʼi ŋa dzaʼa da kulu† ya.13 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, mainda vli dzaʼa mnə lu ta na Lfiɗa Gwaɗana ta ghəŋa haɗik tender ná, dzaʼa gɗagɗalu ta rusa skwi maga na marakw na ŋahavay,» kaʼa.

Kurata Zudas ta dzaʼa skwaptá YesuMak 14:10-11, Luk 22:3-6

14Ka gi sliʼafta sani mataba duhwalhanita hgə lu ka Zudas Iskaryut, ka laghwislanaghata la mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta. 15 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Nudzaʼa vlihata kuni ka vlaghunavla yu taYesu na?» kaʼa. Ka vlaŋtá həŋ ta suleyhkən mbsak.‡ 16 Daga ma tsa fitik ya, kazbə tsi ta tvi ya nda ra ŋa vlatani ta Yesu.

Payafta Yesu ta skwa zaya skala PakMak 14:12-21, Luk 22:7-14,21-23, Yuh

13:21-30§ 25:46 Ngha ta Daniyel 12:2. * 26:11 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 15:11. † 26:12 Ngha taMarkus 14:8. ‡ 26:15Ngha ta Zakari 11:12.

Mata 26:17 38 Mata 26:4117 Baɗu taŋtaŋa fitika skala buradi kul

haɗ is mida, ka duhwalhani nda Yesumantsa: «Ga ta kuma ka ta payaghafta ŋnita vla skwa zaya skala Pak na?» ka həŋ.18 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Lawala da huɗaluwa, ka lagha kuni da sanamndu. Ka kunidzaʼazlay nda tsi na: “Wana ndusakndusafitika ɗa, ga ghuni dzaʼa za yu ta skwaskala Pak kawadaga nda duhwalha ɗa, kaMghama ŋni, ka kuni dzaʼazlay,”» kaʼa.19 Ka laghu duhwalhani magata manda vaya mnana Yesu ta həŋ. Ka payaftá həŋ taskwa zaya skala Pak.

Mamu sani ma kaghuni dzaʼa skwaptá iʼi,ka Yesu

20 Gahawani, ka nzata Yesu kawadaganda duhwalhani ghwaŋpɗə his ka za skwazay. 21 Ta zə həŋ ta tsa skwa zay ya,kaʼa mantsa: «Kahwathwata ka yu tamnaghunata, mamu sani mataba ghunidzaʼa vlatá iʼi ma dzva mnduha,» kaʼa ndahəŋ. 22 Rmasas ka vgha inda taŋ. «Iʼia wu suʼu ní Mghama ɗa! Iʼi a wa suʼuní Mghama ɗa!» ka inda hahəŋ. 23 Kaʼanda həŋ mantsa: «Tsa mndu tsghadaŋni da hliba§ ka guram nda tsi ya, tsamndu ya dzaʼa vlatá iʼi ma dzva mnduha.24 Dzaʼa laghulani Zwaŋa mndu manda yanda vindamagwaɗa Lazglafta ta ghəŋani*.Ama ɗaŋwa ŋa mndu dzaʼa vlatá Zwaŋamndu ma dzvu ŋa mnduha. Ta draŋ ya mákwal lu kul yatá tsa mndu ya,» kaʼa. 25 KaZudas dzaʼa vlata ma dzva mnduha ya gulimantsa: «Ari iʼi a ní Mghama ɗa?» kaʼa.«Manda va ya mna kagha nda wa gha,» kaYesu nda tsi.

Skwa zay na sluʼuvgha ɗa, ka YesuMak 14:22-26, Luk 22:14-20, 1Kwa 11:23-25

26 Ta za skwa zay həŋ, ka klafta Yesu taburadi. Tahula rfanaghatani ta Lazglafta,ka ɓlanaptá tsi ka vlaŋtá duhwalhani.Kaʼa mantsa: «Zlghawazlgha ka za kuni.Nanana ná, sluʼuvgha ɗa ya,» kaʼa. 27 Kaklafta tsi ta leghwa ima inabi guli. Tahularfanaghatani ta Lazglafta, ka vlaŋtá tsi tahəŋ. Kaʼa mantsa: «Sasaʼawasasa kaghunidemdem, 28 kabga nanana ná, usa ɗa ya,usa slərɓa zughu† dzaʼa pghiŋta lu ŋa pladmakwa ndəghata mndu. 29 Ka yu tamnaghunata ná, haɗ yu dzaʼa səglaŋtá naima inabi na wu, ha ka sagha fitik ya dzaʼa

kəl yu ka səgəltá lfiɗani kawadaga ndakaghuni ma ga mghama Da ɗa,» kaʼa.

Dzaʼa zliɗivazla ka, ka Yesu nda PiyerMak 14:27-31, Luk 22:31-34, Yuh 13:36-38

30Tahula fafanafta taŋ ta laha skala Pak,ka laghu həŋ ta ghwá Zaytuŋ. 31 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Ta na rviɗik gitaʼuna,dzaʼa hwayaghuhwaya kuni ka zlihata. Kalu vindafta ma defteri Lazglafta na:Dzaʼa dzadza lu ta mnda ngha tuwak,ŋa gazlata tuwakha demdem ta bra‡.

32 Ama tahula sliʼagapta ɗa mamtaku, dzaʼa tiŋlaghutiŋla yu taɓhata ma Galili ka kaghuni,» kaʼa.

33 Ka Piyer nda tsi mantsa: «Dərma dzaʼa hwayaghuhwaya lamndu kazlavaghata ná, haɗ iʼi dzaʼa walaŋtahwayaghuta ka zlavaghata wu,» kaʼa.34 «Kahwathwata ka yu ta mnaghata, tava na rviɗik gita u na, ma kɗaku vazakka wahata, dzaʼa mnamna ka hkən səlakazlay: Sna a yu ta na mndu na wu kəʼa,»ka Yesu nda tsi. 35 «Dər ŋa mtuta ɗakawadaga nda kagha tsi, haɗ yu dzaʼamnay kazlay: Sna a yu ta kagha wu kəʼawu,» ka Piyer. Manda va tsaya ka indasanlaha ma duhwalhani mnata guli.

Maga duʼa Yesu ma GetsemeneMak 14:32-42, Luk 22:39-46

36 Ma va tsaya, ka ɓhadaghatá i Yesunda duhwalhani da sana vli ta hgə lu kaGetsemene. Kaʼa nda duhwalhani mantsa:«Nzawanza hadna ta labə yu da maga duʼahada a,» kaʼa.

37 Ka klanaʼata tsi i Piyer nda tsazwana Zebedi his ya mistani. Ka tɗataŋuɗufani ka ksay ka zləŋ. 38 Kaʼa nda həŋtama mantsa: «Tɗatɗa ŋuɗufa ɗa mandaskwi dzaʼa dzihata. Nzawanza hadna, kanzata kuni ndiri kawadaga nda iʼi,» kaʼa.39 Zadaptani dawʼ ta kəma, ka zləmbatá tsika mbumba, ka maga duʼa. Kaʼa mantsa:«Da ɗa, ka tamagaku tsi, diʼiŋiŋdiʼiŋa ta naleghwa ghuya ɗaŋwa na nda iʼi. Nziya nzatsi ná, manda ya ta kumə iʼi a wu, mandaya ta kumə kagha,» kaʼa.

40 Ka sliʼafta tsi ka vradaghataslanaghatá duhwalhani, pslapsla hani tahəŋ. Kaʼa nda Piyer mantsa: «Traptaghuni ta nzata ndiri kawadaga nda iʼi dərka awa turtuk tsa ra? 41 Nzawanza ndirika ndəɓa kuni ta dzvu, kada ŋaŋta kuni

§ 26:23 Ngha ta Markus 14:20. * 26:24 Ngha ta Zabura 22:2-19, nda Isaya 53. † 26:28 Ngha ta Sabi 24:8, ndaIrmiya 31:31-34. ‡ 26:31 Ngha ta Zakari 13:7.

Mata 26:42 39 Mata 26:64ta skwi dzaʼa dzəghaghunata. Ta kumaykuni ta maga skwi ɗina mndani, ama haɗmbrakwa sluʼuvgha ghuni wu,» kaʼa.

42 Ka zəgladaptá tsi dawʼ ka mahis, kandəɓəgəltá dzvu, kaʼa mantsa: «Da ɗa, kava a ka ta diʼiŋaghuta na leghwa ghuyaɗaŋwa na nda iʼi wu katsi, ka nda nza tsiŋa say ɗa ná, ka maga tsi manda ya kumaŋka,» kaʼa.

43Ka vrəglagaghatá tsi ka sləglanaghatáhəŋ ta hani, nda ghərɓa həŋ da hani.

44 Ka zləglaŋtá tsi ta həŋ ka zəgladaptadawʼ, ka ndəɓgəltá tsi ta dzvu ka ma hkən,ka vrəgliŋtá tsi ta va tsa gwaɗaha mna tsiya. 45 Ka vrəgladaghatá tsi da tsa duh-walhani ya, kaʼa nda həŋ mantsa: «Tatahana ghuni kuni ta mbiʼa vgha ghuni ɓa?Ɗaswa ka kuni tama tsa, wana nda magafitik dzaʼa kəl lu ka vlata Zwaŋa mndu madzva gwal dmaku. 46 Sliʼafwasliʼa mbaɗma.Waʼa tsa mndu ta vlatá iʼi ŋa dzata ya tasagha,» kaʼa.

Ksaftá Yesu ŋa dzaʼa dzataMak 14:43-50, Luk 22:47-53, Yuh 18:3-12

47 Tata tsa gwaɗa ya i Yesu, nda ɓhaktaZudas ta nzakway tekw mataba duh-walha ghwaŋpɗə his ya. Kawadaga həŋnda ndəghata mnduha nda kafay ndakafay, nda sarak nda sarak, ghunaf lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftanda la galata mndu mataba mnduha.48MnanafmnaYuda ta nzakwaydzaʼa vlataya kəʼa dzaʼa magay nda tsi, ta həŋ. «Tsamndudzaʼa yu brusata ya ná, ya vani tsaya,ka ksa kuni.» 49 Na gi ndusadaghatanitavata Yesu, kaʼa mantsa: «Zgu tsa ŋa ghaMghama ɗa,» kaʼa ka gi brusay. 50 «Graɗa, maga ta skwi sagha ka magay,» ka Yesunda tsi.

Ka gi sliʼadaghata tsa mnduha ya, kapghaftá vgha tida ka ksafta. 51 Gi fay,tshagaptsha sani ma duhwalha Yesu takafayani, gi tay, tsaghuta sləməŋa§ sanima kwalva mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta. 52 Ka Yesu nda tsi mantsa:«Vradanamvra ta kafaya gha da kupakani.Inda gwal ta kla huzla vulu ná, tsa huzlavulu ya dzaʼa zaɗana ta həŋ guli. 53 Kakagha ta gray ná, laviŋ a yu ta hgaŋta Daɗa, ŋa gi ghunigihatani ta bra sludza duh-walha Lazglafta ta malaghuta ghwaŋpɗəhis ra? 54 Kinawu tama dzaʼa nzakwa

dzata ghəŋa skwi ya nda vinda ma defteraLazglafta ta mnay kazlay: Mantsa ya dzaʼamagakwa tsi kəʼa ya?» kaʼa.

55Ma va tsa fitik ya, ka Yesu nda tsa mn-duha ya mantsa: «Nya ŋa sagha ghuni daksa iʼi nda kafay nda kafay, nda sarak ndasarak, manda skwi ŋa ksa gənda na? Indafitik yu ta nzaku kawadaga nda kaghuni tatagha skwi ma həga Lazglafta, ksaf a kunita iʼi wa. 56 Kəl na skwiha na ka magakuná, nda nza ŋa dzanaghata ghəŋa skwi yavindaf la anabima deftera Lazglafta,» kaʼa.Ka gi hwayaghutá* inda duhwalha Yesukrawats ka zlanavata.

Yesu ta kəma gumaMak 14:53-65, Luk 22:54-55,63-71, Yuh

18:13-14,19-2457 Ka klaghatá tsa gwal ta ksafta ya ta

Yesu da mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta ta nzakway ka Kayifa, ma vlatskatá vgha gwal tagha zlahu ŋa mnduhanda la galata mndu ya tani. 58 MbaɗakaPiyer ka dzaʼa ta hulani ta hulani, ha kalami da daɓa həga ga tsa mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta ya. Ka nzamtátsi mataba la kwalva ka nghay ka kinawukɗavaktani.

59 Ka zbə la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda inda gwal tsa guma,ta tsanavatá ghwaɗaka gwaɗa ta Yesuprək ka dzata. 60 Triɗ, mutsaf a həŋwa. Aŋ mndani, nda ndəgha tsakalaw-iha ya hladagha† lu. Ma kɗavaktani, kalagha sana mnduha his da mnay: 61 Kana mndu na ná, laviŋlava yu ta tasiŋtá nahəga Lazglafta na, ka bəgladafta ɗa baɗumahkən‡, kaʼa. 62Ka sliʼafta mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta, kaʼa nda Yesumantsa: «Zlgha a ka ta wani ra? Nu tamnə na mnduha na ta kagha na na?» kaʼa.63 Pslaf a Yesu ta wani wa. Ka mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta nda tsimantsa: «Nda həga Lazglafta nda hafumida, ta ɗawa yu da kagha, zlghiɗifzlghata wani. Kagha Kristi ta nzakway ka ZwaŋaLazglafta ra?» kaʼa. 64 Ka Yesu nda tsimantsa: «Manda va ya mna kagha nda wagha. Ka yu ta sgaghunaghata ta ghəŋaniná, daga ndanana, dzaʼa nda ngha kunita Zwaŋa mndu ta nzaku nda ga zeghwaLazglafta ta mbruta, dzaʼa nda ngha kunita sahani ma kusay ta luwa§ guli,» kaʼa.

§ 26:51 Ngha ta Yuhwana 18:26. * 26:56 Ngha ta 26:31. † 26:60 Ngha ta Zabura 27:12, nda 35:11. ‡ 26:61Ngha ta Yuhwana 2:19. § 26:64 Ngha ta Zabura 110:1 nda Daniyel 7:13.

Mata 26:65 40 Mata 27:1665 Lagha tsa mali ta ghəŋa gwal dra

skwi ya ka kuhiŋtá lgut ta vghani. Kaʼamantsa: «Ya wana kwara ta kwarakwarata ghəŋa Lazglafta. Mndəra wati gwaɗa yata psəgəlta mu, ya wana nda sna sləməŋaghuni ta kwarakwara ya kwara tsi na?66 Kinawu ka kaghuni ta gray na?» kaʼa.«Nda ra ka dzata* na mndu na,» ka həŋhlafta wi.

67 Ka gi tafə həŋ ta sərɗək ma kumaŋa Yesu, ka dəŋəzl sanlaha, ta dgharu† yalaha. 68 «Ka si Kristi ka ná, tsatsaftsatsa kawaya ta dza kagha,» ka həŋ.

Waɗutá vla PiyerMak 14:66-72, Luk 22:56-62, Yuh 18:25-27

69Ma tsa fitik ya, ta nzaku Piyer ma blima daɓa tsa həga ya. Ka lagha sana kwalvaka marakw slanaghata. «Kagha guli ná, sika kawadaga kagha nda tsa Yesu mnda laGalili ya,» kaʼa nda tsi. 70 Əŋ, yaʼ! «Sna ayu ta skwi ta kumə ka ta mnay wu,» kaʼa takəma mnduha demdem.

71 Tahula tsa, ka sliʼafta tsi ka nzata madzuguva watgha. Ka nghaŋtá sana kwalvaka marakw guli. «Si ka kawadaga na mnduna nda Yesumnda la Nazaret,» kaʼa nda tsagwal hada ya. 72 Əŋ, yaʼ! «Sna a yu ta tsamndu ya wu,» kaʼa ka waɗgəlta.

73Ɓats nzɗa, ka gavanavatá tsa gwal matsa vli ya ta Piyer, ka həŋ nda tsi mantsa:«Dər ki tsi, tekwkaghamataba tsamnduhaya, ta tsatsaku ta lwa gha,» ka həŋ ndatsi. 74 «Kusekw!» ka Piyer ka waɗay. «Kaksiʼafksiʼa Lazglafta ta iʼi ka tsakalawa ɗatsi. Sna a yu ta na mndu na wu,» kaʼa. Gika wahatá vazak. 75Ka gi havaktá Piyer kagwaɗa ya si mnana Yesu kazlay: Ma kɗakuvazak wahata ná, dzaʼa mnay ka hkən səlakazlay: Sna‡ a yu ta tsa mndu ya wu kəʼaya. Ka gi sliʼafta tsi ka laghwi dzibil kahərɓa taw.

27Kladaghatá Yesu ta kəma PilatusMak 15:1, Luk 23:1-2, Yuh 18:28-32

1 Tsaɗakwa vli gasərɗək, ka tskavata lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftanda la galata mndu, ka dzraftá gwaɗa taghəŋa Yesu, ŋa dzata. 2 Ka habaftá həŋ,ka klaghatá həŋ vlaŋtá Pilat ta nzakway kaŋumna.

Mtakwa Yuda IskaryutSlg 1:18-19

3 Nghay tsa Zudas ta vlatá Yesu ya, tatsanaghatá guma ŋa dzata ná, ka hagətsi ta madər. Ka klaftá tsi ta tsa suleyhkən mbsak ya, ka lagha vranavatá tsa lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftanda la galata mndu ya. 4 «Gaga yu tadmaku ta vlatá mndu kul haɗ dmakwaniŋa dzata,» kaʼa nda həŋ. «Nu gwaɗa aŋni!Dzik nda kagha tsaya,» ka həŋ nda tsi.5 Ka pghidiŋtá Yuda ta tsa tsedi ya mahəga Lazglafta, ka laghwi hamtá ketsiŋ maŋurzluŋani, ka dzuvtá htsiŋani. 6Ka hlaftalamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftata tsa tsedi ya. «Ra a ka gwafta na tsedi nanda tsedi ma vla tskatá skwa Lazglafta wu,kabga tseda nasa ya,» ka həŋ.

7 Ka dzraftá həŋ, ka laghwi skwatávwaha sana mnda tsa huzla nda tsi, ŋala mbla la matbay. 8 Tsaya tama ta kəllu ka hga tsa vwah ya ka «vwaha nasa»kulam gitana. 9 Tsaya dzatá ghəŋa skwi yamna anabi Irmiya kazlay: Ka klaftá həŋ tatsa suley hkən mbsak ya, tsa mbsaka tsedikura la Israʼila ta planata ya, 10 ka vlatáhəŋ ŋa skwatá vwaha sanamnda tsa huzla,mantsa yamniɗifta*MghamLazglafta kəʼaya.

Yesu ta kəma PilatusMak 15:2-5, Luk 23:3-5, Yuh 18:33-38

11Ka kladaghatá lu ta Yesu ta kəma Pilatta nzakway ka ŋumna. «Kagha namghamala Yahuda na ra?» ka ŋumna ɗawaŋta datsi. «Manda va tsamna ka ya,» ka Yesu ndatsi.

12 Ama, ta ghəŋa hamata tsakalawa lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta,nda la galata mndu ya ná, zlgha a ta waniwa. 13 «Sna a kagha ta inda na skwi tagwaɗəhəŋ ta kaghana ra?» kaPilat nda tsi.14 Ama mbəɗanagha a Yesu dər teʼ ta indatsa ɗaway ta ɗaw tsi ya wa. Ka ndərmimŋumna Pilat katakata.

Tsanaghata lu guma mtaku ta YesuMak 15:6-15, Luk 23:13-25, Yuh 18:39 —

19:1615 Inda fitika skala Pak ya, ta snusna

ŋumna ta zligiŋtámndu turtukma gamak.Mndu ya ɗawaŋmnduha da tsi ta zliŋta tsi.16Ma tsa fitik ya, mamu sanamnda dmakusnaŋ lu ksamə lu da gamak, Barabas hgani.

* 26:66 Ngha ta Zlahu 24:16. † 26:67 Ngha ta Isaya 50:6. ‡ 26:75 Ngha ta 26:34. * 27:10 Ngha ta Zakari11:12-13 nda Irmiya 18:2-3 nda 19:1-2 nda 32:6-15.

Mata 27:17 41 Mata 27:4617NghayPilat ta tsa tskatamnduha ya, kaʼanda həŋ mantsa: «Wati ta kumə kuni tazlighunista ɗa na? Barabas re, ari Yesu tahgə lu ka Kristi ya a na?» kaʼa nda həŋ.18Nda sna Pilat kazlay: Ka draku vlata həŋta Yesu kəʼa ya kay.

19 Ta nzaku Pilat ma vla tsa guma tama,ka ghunafta markwa taŋ ta mndu ŋamnanata kazlay: Ma famə ka ta ghəŋa ghama gwaɗa ta na mndu kul haɗ dmakwanina. Ya ghuyə ghuya yu ta ɗaŋwa katakatata ghəŋa na mndu na ma suna ɗa ta narviɗik gita u na kəʼa.

20 Lagha la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndu, kaliŋtá bara mnduha ŋa ɗaway taŋ ta sliŋtáBarabas, ta dzatá lu ta Yesu. 21 «Watimataba na mnduha his na ta kumə kunita zlighunista ɗa na?» ka Pilat nda həŋ.«Barabas! Barabas! Barabas!» ka həŋhlaftá wi. 22«Nu dzaʼa yumagay ŋa Yesu tahgə lu ka Kristi na tama?» ka Pilat ɗawaŋtada həŋ. «Zləŋafta ta udzu! Zləŋafta taudzu! Zləŋafta ta udzu!» ka həŋ hlaftá wi.23 «Nahgani va skwi maga tsi?» ka ŋumnanda həŋ. «Zləŋafta ta udzu! Zləŋafta taudzu! Zləŋafta ta udzu!» ka həŋ hlaftá winda mbraku. 24 Nghay Pilat ná, zlramta amataba taŋ wu, ta sgaku nda sga sliʼavaftaŋuɗufa mnduha, ka taʼatá tsi ta imi, «wyadzva ɗa, wya dzva ɗa,» kəʼa mbaziŋtá dz-vani ta kəma mnduha†. «Sabsa dzva ɗata ghəŋa gwaɗa ta na mndu na, dzik ndakaghuni tsa,» kaʼa. 25«Ka la usani ta ghəŋaaŋni nda zwana ŋni tani!» ka həŋ hlaftáwi. 26 Lagha Pilat ka zlinistá Barabas tahəŋ. Tahula slvaptani ta Yesu nda krupi,ka vlatá tsi ŋa zləŋafta ta udzu.

Ghuɓasay sludziha ta YesuMak 15:16-20, Yuh 19:2-3

27 Ka kladamtá la sludza ŋumna Pilatuta Yesu da daɓi ma huɗa həga, ka ha-gadaghata həŋ ta inda la sludzi demdemka tskanaghatá ghəŋ. 28Ka suɗatá həŋ. Kasuɗanavatá həŋ ta lguta dva ma mghammgham. 29 Ka ɗaftá həŋ ta zewazewa teki,ka fanamta ma ghəŋ, fanamha həŋ ta dafama dzva zeghwi. Ka lagha həŋ da tsəlɓu takəmani ka gagay. «Zgu tsa ŋa ghamghamala Yahuda,» ka həŋ.

30 Ka tafa sərɗək tida, ka klaghutátsa dafa da tsi ya, ka dzay nda tsi ma

ghəŋ. 31 Manda kɗakwa taŋ ta gagay, kasuɗaghutá həŋ ta tsa lguta ma mghammgham ya, ka suɗglanavatá tsa ŋani malgut ya. Ka klə həŋ ŋa dzaʼa zləŋafta taudza zləŋay.

Kla Yesu ŋa zləŋaftaMak 15:21-32, Luk 23:26-43, Yuh 19:17-27

32 Ta sap həŋ ma huɗa luwa, ka guyatáhəŋ nda sana mnda la Sireŋ, ta hgə luka Simuŋ. Ka mblanaftá həŋ ta kla udzazləŋa Yesu. 33 Manda ɓhadaghata taŋ davli ta hgə lu ka Gwalgwata, manda mnaykazlay: Vla ghudzifa ghəŋ kəʼa ya, 34 kavlaŋtá həŋ ta ima inabi nda skwi ya ɗahɗaha‡. Tapanata Yesu ná, ka kwalaghutátsi ta say.

35Tahula zləŋafta taŋ, ka vzə həŋ ta vin-dima§, ŋa daguvustá lguthani. 36 Tahulatsa, ka nzatá həŋ ka nghay.

37Ŋa maraŋtá skwi kəl lu ka tsanaghatáguma, wya ká lu vindafta nda ta ghəŋani:«Nana mndu na Yesu, Mghama la Yahuda,ka lu.» 38 Ka zlaŋaftá lu ta gəndaha hiskawadaganda tsi. Pal nda ga zeghwani, palnda ga zlaɓani.*

39 Ka rarazə gwal ta mbaɗa ta tvi kakəktsa ghəŋ†. 40«Kagha dzaʼa tasiŋtá həgaLazglafta ka bəgladafta gha ma fitik hkən‡ná, mbanafmba ta ghəŋa gha tama ɓa, kasi Zwaŋa Lazglafta ka. Sasa gha ta na udzazləŋay na tama ɓa,» ka həŋ.

41 Ka gagə la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahuŋa mnduha, nda la galata mndu guli, kahəŋ mantsa: 42 «Mbanafha ta sanlaha ná,triɗ trapta ma mbanafta ghəŋani. Ka simghama la Israʼila tsi ya ní, ka sasa tsi tana udza zləŋay na kada grafta mu. 43 Faffayu ta ghəŋa ɗa ta Lazglafta, kaʼa. Kambanafmba Lazglafta ndana§ tama, ka sita ɗvay tsi. “Iʼi ná, Zwaŋa Lazglafta yu,”a katsi kay ra,» ka həŋ. 44 Ka rarazə tsagəndaha zlaŋaf lu kawadaga nda tsi yamanda va tsaya guli.

Mtakwa YesuMak 15:33-41, Luk 23:44-49, Yuh 19:28-30

45 Zlrafta ta fitik ɗək ma ghəŋ ha kalaha ta nzemndi hkən ta fitik hawu, kanutá vli tɗik ka grum ta ghəŋa haɗik dem-dem. 46 Lagha vli ta nzemndi hkən tama,ka wahatá Yesu nda lwi dagala. «Eluwa!

† 27:24 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 21:6-8. ‡ 27:34 Ngha ta Zabura 69:22. § 27:35 Ngha ta Zabura 22:19.* 27:38 Ngha ta Isaya 53:12. † 27:39 Ngha ta Zabura 22:8. ‡ 27:40 Ngha ta 26:61, Yuhwana 2:19. § 27:43Ngha ta Zabura 22:9.

Mata 27:47 42 Mata 28:10Eluwa! Lama sabaktani,» manda mnaykazlay: «Da ɗa! Da ɗa! kabgawu kəl kaka zliɗivata* na?» kəʼa ya. 47 «Wya ta hagaIliya,» ka tsa gwal ta snay hada ya. 48 Kagi hwayaftá sanamndu turtukmataba taŋ,ka laghwi klaftá susu, ka tsumamtama imimasmasa, ka hbuŋta ta wa udzu, ka vlayŋani ŋa sayni†. 49 «Zlaŋzla ka ngha mu, kadzaʼa saghasa tsa Iliya ya da mbanafta,» kasanlaha.

50 Ka wahglatá Yesu nda lwi dagala, kasap hafu mida. 51 Ma va tsa fitik ya, kagi tavaptá zlala ma həga‡ Lazglafta his,daga ta ghəŋ dikw ta mndər, ka gigɗavaftáhaɗik, ka tatavaptá palaha, 52 ka gwanutáwa kuluha, ka sliʼagaptá ndəghatamnduhaLazglafta si ta rwuta, nda hafu. 53 Tahulasliʼagapta Yesu, sliʼagapta hahəŋ ma kulu,ka laghu həŋ da luwa Ursalima ta nzakwayka luwa nda ghuɓa. Nda ndəgha mnduhata nghaŋta həŋ hada.

54 Nghay mghama sludza la Ruma ndasanlaha ma sludzi kawadaga nda tsi tangha Yesu ta tsa gigɗavafta haɗik, nda tsaskwi ta magaku ya ná, ka ksutá zləŋ tahəŋ katakata. «Kahwathwata ná, ZwaŋaLazglafta na mndu na,» ka həŋ. 55 Hadaguli ná, nda ndəgha miʼaha ta nzakta diʼiŋka nghay. Tsaw daga ma luwa Galilisliʼafta həŋ mista Yesu ŋa maganata slna.56 Mataba tsa miʼaha ya, hada Mari mak-wata Magdala, ndaMari mani ma i Yakubunda Yusufu, nda mani ma zwana Zebedi.

Paɗamta Yusufu ta YesuMak 15:42-47, Luk 23:50-56, Yuh 19:38-42

57 Laha fitik hawu, ka sagha sana mndaluwa la Arimate ta hgə lu ka Yusufu. Tsamndu ya ná, gadghəl ya, duhwala Yesu yaguli. 58 Ka lagha tsi da Pilat da ɗawaftámbla Yesu. Ka vlatá Pilat ta tvi ŋa vlaŋta.59 Ka klaftá Yusufu ta tsa mbli ya, ka mb-samtamawupaya ŋusliŋ. 60Ka klaftá tsi kalaghwi da famta ma kulu ta ka lfiɗ, si laptsi ma kluluh ŋa ghəŋani. Ka taŋwaluŋtátsi ta mghama klam ta wa tsa kulu ya. Kasliʼaftá tsi, ka laghwi. 61 Ka nzaktá i Marimakwa ta Magdala nda tsa sana Mari yambəŋ nda tsa kulu ya.

Nghay la sludzi ta kula Yesu62 Gamahtsimani, tahula fitika paya

skwi ŋa baɗu Sabat, ka sliʼaftá la malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta

kawadaga nda la Farisa, ka laghuslanaghatá Pilat. 63Ka həŋ nda tsi mantsa:«Mghama ɗa, mamu sana skwi havagaghaŋni. Ka tsəna mnda tsakalawi na mnatata ma nzakwani ta ndiri ná, “tahula fitikhkən dzaʼa sliʼagapsliʼa yu nda hafu§,”kaʼa. 64 Tsaya tama ná, mnanamna ta lasludzi ka dzaʼa həŋ ngha tsa kulani ya, habaɗu mahkəna fitik, da lagha duhwalhanida ghalaghata mblani, da mnə həŋ ŋamnduha kazlay: Wa a sliʼagapsliʼa mamtaku, kəʼa. Ya dzaʼa malaghumala tsatsakalawima kɗavaktani ya katakata ka tsataŋtaŋ ya,» ka həŋ. 65 «Ya mamu sludziha,hlawa həŋ ka dzaʼa kuni da nghay, mandaya ta kumə kuni,» ka Pilat. 66 Ka laghuhəŋ da vla tsa kulu ya, ka ŋərzlaftá həŋ tatsa klam ya, ka pghatá həŋ ta la sludzi ŋanghay.

28Sliʼagapta Yesu ma mtakuMak 16:1-10, Luk 24:1-12, Yuh 20:1-10

1 Tahula luta Sabat, wurək tgha baɗuDəmas, ka sliʼafta iMarimakwa taMagdalanda tsa sana Mari* ya ka laghu ta kulu.2 Gi ka gigɗavaftá haɗik katakata. Kasaha duhwala Lazglafta daga ta luwa, kataŋwalaghutá tsa klam ya, ka nzafta tida.3 Ta wuɗaku manda wuɗa luwa. Ka ŋusliŋlgutani tilil manda papla. 4 Ka ghudzakutsa sludziha ta ngha tsa kulu ya da zləŋ. Kazlambutá həŋ manda gwal nda rwa.

5 Ka tsa duhwala Lazglafta ya nda tsamiʼaha ya mantsa: «Kaghuni, ma zləŋkaghuni ta zləŋ. Nda sna yu kazlay: TsaYesu si zləŋaf lu ta udzu ya ta zbə kunikəʼa. 6 Ta haɗ hadna wa, sliʼagapsliʼa mamtaku manda va ya si mna tsi. Sawanghanatá vli si hanana lu ɓa. 7 Ka dzaʼakuni misimmisim damnanatá duhwalhanikazlay: Sliʼagapsliʼa Yesu ma kulu, waʼa takzla kaghuni ma luwa Galili† kəʼa. Hadadzaʼa gmakwa kuni nda tsi. Tsaya skwimnaghuna yu,» kaʼa.

8 Ka gi sliʼafta tsa miʼaha ya ta kulu ndazləŋnda zləŋ, nda rfunda rfu guli, ka laghunda hwaya nda hwaya mnay ŋa duhwalhaYesu. 9 Ka gi lagha Yesu da guyaku ndahəŋ. «Zguwa tsa!» kaʼa nda həŋ. Kagavadaghatá tsa miʼaha ya tavatani, kaŋaŋanatá səlahani, ka tsəlɓu ta kəmani.10Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ma zləŋ kuni

* 27:46 Ngha ta Zabura 22:2. † 27:48 Ngha ta Zabura 69:22. ‡ 27:51 Ngha ta Sabi 26:31-33. § 27:63 Nghata 16:21, 17:23, 20:19. * 28:1 Ngha ta 27:56. † 28:7 Ngha ta 26:32.

Mata 28:11 43 Mata 28:20ta zləŋ! Lawala da mnanata zwanama ɗa,ka dzaʼa həŋ da luwa Galili, hada dzaʼagmakwa ŋni nda həŋ,» kaʼa.

Rusay la sludzi ta skwi ta maguta ndambla Yesu

11 Tata tvi tsa miʼaha ya, ta sliʼamtásanlaha ma tsa gwal si ta ngha kulu yada luwa, ka laghu da rusay ŋa la mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ta indaskwi ta maguta. 12 Ka tskavatá la malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta, ndala galata mndu, ka dzraftá həŋ ta klaftatsedi ɗəmblək ka vlaŋtá tsa la sludzi ya.13 Ka həŋ nda həŋ mantsa: «“Duhwalhanita sagha ghalaghata girviɗik ta hani‡ aŋniná, kiɓa” ka kuni dzaʼazlay, ka həŋ. 14 Kasnanaghasna tsa gwaɗa ya ta ŋumna ya,dzaʼa nda sna aŋni ta skwi ŋamnanata, haɗsana skwi dzaʼa ksaghunata wu,» ka həŋ.15 Ka zlghaftá tsa la sludzi ya ta tsa tsediya, ka laghwi magata manda ya mnanaf luta həŋ. Ka tutá tsa gwaɗa ya mataba laYahuda, ta mnə həŋ ha gita.

Maravata Yesu da duhwalhani ta ghwáMak 16:14-18, Luk 24:36-49, Yuh 20:19-23,

Slg 1:6-816 Ka sliʼafta tsa duhwalha Yesu gh-

waŋpɗə ndeŋ ya ka laghwi da luwa Galilita ghwá ya mnanaf§ Yesu ta həŋ. 17 Nagi nghay taŋ ta Yesu, ka tsəlɓatá həŋ takəmani. Ama ta dga ghəŋ sanlaha. 18 Kagavadaghatá Yesu, kaʼa nda həŋ mantsa:«Inda mbraku ta luwa nda ya ta haɗiktani ná, vlihavla lu. 19 Lawala ta ghəŋahaɗik demdem, ka nanafta kuni ta mn-duha ka duhwalha* ɗa, ka maganafta kunita batem ta həŋ ma hga Da, ma hgaZwaŋ, nda ya ma hga Sulkum nda ghuɓa.20 Ka taghanafta kuni ta həŋ ta snatá indaskwiha ya mnaghunaf yu. Ya wana yukawadaga nda kaghuni ha kɗavakta ghəŋahaɗik,» kaʼa.

‡ 28:13 Ngha ta 27:64. § 28:16 Ngha ta 26:32. * 28:19 Ngha ta Slna gwal ghunay 1:8.

Markus 1:1 44 Markus 1:26

Gwaɗa ta sabi daMarkusSlna Yuhwana mnda maga batemMat 3:1-12, Luk 3:1-18, Yuh 1:19-28

1 Zlrafta Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa YesuKristi Zwaŋa Lazglafta. 2 Nda nza mandaya nda vinda ta ghəŋani ma deftera anabiIsaya kazlay:Iʼi Lazglafta, wana yu ta tiŋlaghutá ghu-

naftá mndu ka kagha karaku, ŋadzaʼa faɗaghatá tvi. 3Lwa tsamnduya ta snu lu ta hagaku ma mtakkazlay: Payanawa paya ta tvi ŋaMgham ka leleʼanata* kuni kəʼa.

4 Mantsa tama, ka zlagaptá Yuhwana,mnda maga Batem ma mtak, kaʼa mantsa:«Mbəɗanafwa mbəɗa ta nzakwa ghuni, kamagaghunafta lu ta batem, ka plighunistaLazglafta ta dmakuha ghuni,» kaʼa. 5 Kasliʼaktá inda gwal ma luwa Ursalima, nduknda inda hamata gwal ta haɗika Zudiya, kalagha slanaghatá Yuhwana. Ka manigiŋtáhəŋ ta dmakuha taŋ, ka maganaftá Yuh-wana ta batem ta həŋ ma imi ma ghwata hgu lu ka Zurdeŋ. 6 Tsa Yuhwana yaná, gatá swida ŋalibwa ta kəl tsi ta vghanda hbatá ɓanava huta misti.† Hiʼi ndazuɗuma mtak skwa zayni. 7 Wya kəʼa tamnay guli: «Mamu sana mndu ta saghandahulaɗa,mal ŋanimbraku ka ŋaɗa, slafa iʼi ɗekɗek dər ŋa ɓukwadata ka plaptázuʼa ɓaɓah ma səlani wa. 8 Iʼi ná, maga-ghunaftá batem nda imi ŋa ɗa. Tsatsi, ndaSulkum nda ghuɓa dzaʼa magaghunaftatsi.»

Maganaftá batem ta Yesu ma imiMat 3:13—4:11, Luk 3:21-22, 4:1-13

9 Ma tsa fitik ya, ka sliʼaftá Yesu maluwa Nazaret ta haɗika Galili ka laghaslanaghatá Yuhwana. Ka maganaftá Yuh-wana ta batem ta Yesu ma ghwa Zurdeŋ.10 Ta sabə Yesu ma imi manda kɗaku tamaganaftá, ka nghadaftá tsi ta luwa, gika nghaŋtá tsi ta gunatá luwa buwaŋ, kasaha Sulkum nda ghuɓa manda ghərbuʼ taghəŋani. 11Ka gi snaku lwa Lazglafta dagata luwa kazlay: «Kagha zwaŋaɗa taɗvu yu,ma hyahya ŋuɗufa ɗa,‡» kaʼa.

Dzəghaŋta halaway ta Yesu ma mtak

12 Tahula tsa, ka gi tiŋwaghatá Sulkumnda ghuɓa ta Yesu damtak. 13Ka zatá tsi tafitik fwaɗ mbsak hada ta dzəghaydzəghayhalaway. Ma tsa mtak ya, mataba nimtakta nzakwa tsi, ta katay katay duhwalhaLazglafta.

Taŋtaŋa hgay Yesu ta duhwalhaniMat 4:12-22, Luk 4:14-15, 5:1-11

14 Ma sana fitik, ka ksaghatá lu taYuhwana tsamta ma gamak,§ ka sliʼaftáYesu ka laghwi ta haɗika Galili da mnaLfiɗa Gwaɗa Lazglafta. 15 Kaʼa ta mnaymantsa: «Nda maga fitik, ndusa gamghama Lazglafta, mbəɗanafwa nzakwaghuni, ka zlghafta kuni ta Lfiɗa Gwaɗa,»kaʼa. 16Ta labə tsi nda ta wa drəfa Galili, kanghaŋtá tsi ta i Simuŋ nda zwaŋamaniAndre ta wɗa kadəŋa taŋ da drəf ŋatuma klipi, kabga tuma klipi slna taŋ.17 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Saghawasa,mbaɗwa mista ɗa, dzaʼa naghunafna yuka gwal hlaktá mnduha,» kaʼa. 18 Gi sɗakzlanavazla həŋ ta kadəŋa taŋ, ka laghumistani. 19 Manda zadapta taŋ dawʼ, kalagha həŋ slanaghatá zwana Zebedi, iYakubu nda zwaŋamani Yuhwana ta payakadəŋa taŋ gulima kwambalu. 20Ka hgaftátsi ta həŋ, «mbaɗwa mista ɗa,» kaʼa. Kagi sliʼaftá tsahaya guli ka laghwi mistani,ka zlanavatá da taŋ Zebedi ma kwambalukawadaga nda gwal ksanatá slna ta həŋ.

GhzligiŋtáYesu ta ghwaɗaka sulkummasana mndu

Luk 4:31-3721 Tahula tsa, ka ɓhadaghatá həŋ da

luwa Kafarnahum. Na gi sagha sabat, kalamə Yesu da həga tagha skwa la Yahuda,ka taghə tsi ta skwi ŋamnduhama tsa həgaya. 22 Ka ndərmim həŋ nda ndərmima tatsa tagha skwani ya, kabga nda sgit matsa ŋani tagha skwi ya. Nza a manda ŋagwal tagha zlaha Musa ŋa mnduha wa.23Ka gi zlagaptá sana mndu ksu ghwaɗakasulkum mataba taŋ ta lami da tsa həgatagha skwa taŋ ya. Ka sliʼaftá tsi nda lili,kaʼa mantsa: 24 «Yesu zwaŋa la Nazaret,nu gwaɗa gha nda aŋni, sagha ka da zaɗaaŋni? Wya nda sna ŋni kazlay: Mndu ndaghuɓa daga da Lazglafta kagha kəʼa na?»kaʼa. 25 «Haf wa gha! Sabsa ma na mnduna,» ka Yesu dvanaghata. 26 Lagha tsaghwaɗaka sulkuma ya ka ghudzanaftá tsamndu ya katakata, ka lilatá tsi, ka saghu tsi

* 1:3 Ngha ta Isaya 40:3. † 1:6 Ngha ta 2 Mghamha 1:8. ‡ 1:11 Gray nda Zabura 2:7, Isaya 42:1. § 1:14Ngha ta sura 6:17.

Markus 1:27 45 Markus 2:9mida. 27Ka tsutá ŋuɗufamnduha demdemma tsa vli ya, ha ka ɗaɗawu həŋ matabataŋ, kahəŋmantsa: «Numndərgananamaskwi? Aa! lfiɗa skwi ta zlagaptá mndərganana! Na dvanaghatani ta dər halaway tsiná, ta snanasna həŋ,» ka həŋ. 28 Ka tutágwaɗa ta ghəŋa Yesu wdiɗ ta haɗika Galili.

Mbanafta Yesu ta midza SimuŋMat 8:14-17, Luk 4:38-41

29 Tahula sliʼagabta taŋ ma tsa həgatagha skwa la Yahuda ya, ka gwaghatá həŋta vgha nda i Yakubu nda Yuhwana da iSimuŋ nda Andre. 30 Tata lamə nda la həŋda həga, ka gi mnə lu ŋa Yesu ta gwaɗata midza Simuŋ ta hani ta ɓasa ŋuɗidar.31Ka gavadaghatá Yesu tavatani ka ŋanatata dzvu, ka sliʼanafta. Na tsa gi sliʼanaftaniya, gi kwandlaŋmbatani tsa. Ka sliʼaftá tsamarakw ya maganatá skwa zay ta həŋ.

Mbambanafta Yesu ta gwal kulɗughwanaku

Luk 4:42-4432 Tahula dəɗata fitik baɗu va tsaya,

ka hladaghatá lu ta inda gwal kulɗughwanaku da Yesu, kulam nda gwalta tsuta ka halaway tani. 33 Ka tskavatáinda mnduha ma luwa ŋərɓisl ta watghatsa həga ya. 34 Ka mbambanaftá Yesuta ndəghata mnduha ma ɗaŋwaha taŋkavghakavgha, ghazligiŋha ta ndəghataduhwalha halaway guli ma mnduha. Vlaŋa ta tvi ta tsa duhwalha halaway ya ŋagwaɗa guli wu, kabga nda sna hahəŋ gulita nzakwa Yesu.

Sliʼapta Yesu ma luwa Kafarnahum35 Na tsaɗakwa vli ta tsughbura sərɗək,

ka sliʼaftá Yesu, ka laghwi da mtak. Kandəɓu tsi ta dzvu hada. 36 Ka sliʼaftá iSimuŋ nda sanlaha ma mnduha ka laghwida naghay. 37 Ka naghə həŋ, ka slaftá həŋtida. «Ta paha kagha inda mnduha,» kahəŋ nda tsi. 38 «Mbaɗma da sana vlihandusa ndusa, ka dzaʼa yumnanaŋtá gwaɗaLazglafta ta tsahaya guli, kabga tsaya kəlyu ka sagha,» kaʼa nda həŋ. 39 Ka laghutsi da mna gwaɗa Lazglafta ma həgahatagha skwa la Yahuda ta inda haɗika Galili,ghazligiŋha ta duhwalha halaway ma mn-duha.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda rɗamndu tida

Mat 8:1-4, Luk 5:12-16

40Ma sana fitik, ka lagha sanamndu ndarɗa mndu tida tsəlɓata ta kəma Yesu. Kaʼamantsa: «Nda zɗakatahuɗa gha, laviŋlavaka ta mbiɗifta,» kaʼa. 41 Ka ksaŋtá tsi taYesu ka hiɗahiɗa. Ka kapaŋtá tsi ta dzvanika ksaŋta. «Ta kumay yu, mbafmba gha,»kaʼa nda tsi. 42Gi hadahada, hlets mbatanitsa, kləwəɗ vghani. 43 «La tama,» ka Yesuvriŋta. 44 Kaʼa nda tsi guli mantsa: «Ya-hayaha ka da walaŋta mnanaŋtá mndu,ka dzaʼa ka da maranaŋtá vgha gha tamnda dra skwi ŋa Lazglafta. Ka plata ka taghəŋ manda ya vindaf Musa, ŋa maraŋtághuɓatá kagha, ka da grafta mnduha tambatá kagha,*» kaʼa. 45 Ama ka sliʼaftátsatsi, ka laghwi tay ma luwa, ka tutá tsiwdiɗ. Kabga tsa, ka pyaftá tsa gwaɗa yata Yesu ka lamə da luwa baŋluwa. Ama kanzaghutá tsi tawamazawa. Kulamnda tsa,ka sliʼadaghatámnduhadər ndiga ndiga daslanaghata hada.

2Mbanafta Yesu ta sana mndu nda rwa

səlaniMat 9:1-8, Luk 5:17-26

1 Tsɓakw fitik tahula tsa, ka sliʼaftáYesu ka vradaghata da luwa Kafarnahum.Manda snaŋta lu kazlay: VragaghavraYesu dzagha kəʼa, 2 ka sliʼadaghatá mn-duha ŋərɓisl ndaghaganaptá vli nduk tadaɓitgha, haɗ vli ŋa nzaku wu, ta mnaLfiɗa Gwaɗa Yesu ŋa taŋ. 3 Ka tsuk-wadanaghatá mnduha fwaɗ mataba mn-duha ta sliʼadaghata da tsi ta sana mndunda rwa səlani. 4 Zbay taŋ ta tvi ŋaɓhanavatá Yesu ná, triɗ mutsaf a həŋwa. Ka ŋladaftá həŋ ta ghəŋa tsa dzuguvinzamə Yesu mida ya. Ka gunaptá həŋ taghəŋani, ka hbaftá həŋ ta tsa mndu ya tatsa skwa hanani ya ka fadatá həŋ nda ta tsaghurum ya. 5Nghanata Yesu ta tsa zlghaynda ŋuɗufa taŋ ya ná, «nda pla dmakwagha sagəŋ,» kaʼa nda tsa mndu nda rwasəlani ya. 6 Ta nzaku sanlaha ma gwaltagha zlaha Musa ŋa mnduha ma tsa vliya, ka həŋ ma ghəŋa taŋ mantsa: 7 «Nu takəl na mndu na ka kwarakwara mandanana! Wa ta laviŋtá* pla dmakwa mndu taghəŋa Lazglafta turtukwani na?» ka həŋ.8 Snaŋta Yesu ta tsa skwi ta mnə həŋ maghəŋa taŋ ya nda ma sulkuma vghani,kaʼa nda həŋ mantsa: «Nu ta kəl kuni kandanu mandana na? 9 Ta grə kuni ná, mal

* 1:44 Ngha ta Zlahu 14:2-32. * 2:7 Gray nda Zlahu 24:16, Ngha ta Zabura 103:3, Isaya 43:25.

Markus 2:10 46 Markus 2:28blakwa mnay ŋa na mndu nda rwa səlanina kazlay: Nda pla dmakwa gha kəʼa re, arimal blakwa mnay ŋani kazlay: Sliʼafsliʼa,kla ta skwa hana gha ka sliʼa ka kəʼa na?10 Ndana tama, kada snaŋta kuni kazlay:Mamu Zwaŋa mndu nda mbrakwa pliŋtádmakwamndu ta ghəŋa haɗik kəʼa ná, wyatsi: 11Ka iʼi tamnaghata grawa, “Sliʼafsliʼa,kla ta skwa hana gha, la dzagha gha,”» kaʼanda tsa mndu nda rwa səlani ya. 12 Gibrahwat kəʼa sliʼafta, zləŋal klaftá skwahanani, ka sabə tsi nzərem ta nghay indamnduha. Ka ndərmim həŋ nda ndərmima,ka zləzlvuhəŋ ta Lazglafta. Ka həŋmantsa:«Ka yawu ka yawu, ta maga a skwi mandana wu,» ka həŋ.

Hgafta Yesu ta Levi mnda tska dzumnaMat 9:9-13, Luk 5:27-32

13 Tahula tsa ka sliʼaftá Yesu kavrəglaghata nda ta wa drəfa Galili. Kasliʼadaghatá mnduha dlivis slanaghatahada, ka taghə tsi ta skwi ŋa taŋ. 14 Tatagra mbaɗa Yesu, ka nghaŋtá tsi ta Levimnda tska dzumna, ta nzakway ka zwaŋaAlfe, ta nzaku ta watgha həga ksa slnani.«Mbaɗa mista ɗa,» kaʼa nda tsi. Ka sliʼaftaLevi ka laghwi mistani.

Za skwa zay ma həga ga Levi15Tahula tsa, ka tskavatá i Yesunda duh-

walhani kawadaga nda gwal tska dzumna,nda sanlaha ma ghwaɗaka mnduha, kabganda ndəgha mndərga tsa mnduha ya tadzaʼa mistani tazlay. Ka tskavatá həŋka za skwi ma həga ga Levi.† 16 Kəʼa,ká gwal tagha zlaha Musa ŋa mnduha tanzakway mataba la Farisa ná, ta za skwiYesu kawadaga nda gwal tska dzumnanda sanlaha ma tsa ghwaɗaka mnduha‡ya. Ka həŋ nda duhwalha Yesu mantsa:«Kabgawu ta kəl Mghama ghuni ka zaskwi kawadaga nda na mnduha na ɓa?»ka həŋ. 17 Slrew, lamla tsa gwaɗa ya dasləməŋa Yesu. Kaʼa mantsa: «Gwal kulɗughwanaku yeya ta psa duhtur, psa agwal ɗughwana wa. Sagha da psa gwaldmaku iʼi, sagha a yu da psa gwal ta mnaykazlay: Tuɗukwa aŋni kəʼa wa,» kaʼa ndahəŋ.

Gwaɗa Yesu ta ghəŋa sumaMat 9:14-17, Luk 5:33-39

18 Tata suma i duhwalha Yuhwana ndala Farisa ma sana fitik guli, ka sliʼaktámnduha ɗawaŋta da Yesu. Ka həŋmantsa:«Ya wya ta suma i duhwalha Yuhwananda la Farisa ní, kabgawu ta kwal ŋa ghama duhwalha suma ka na?» ka həŋ ndatsi. 19 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Kata kawadaga graha zwaŋa midzi nda tsazwaŋa midzi ya katsi ná, ta sumay həŋ tasuma ra? Ka ta kawadaga həŋ katsi ná, haɗhəŋ ta suma wa. 20 Dzaʼa saghasa fitik, ŋaklaghutá zwaŋa midzi. Baɗu tsaya tama,dzaʼa sumay həŋ ta suma. 21Mantsa guli,haɗ lu ta tsaktá lfiɗa gərzaŋ, ka tsamtáhalata lgut nda tsi wa. Ka mantsa tsi katsiná, dzaʼa kɗiŋkɗa tsa lfiɗa gərzaŋ ya tamɗukiŋtá tsa halata lgut ya. 22 Haɗ lu taɗihamtá ima inabi ta ka nuni ma halatazliba huta guliwa, bama lfiɗani taɗihamtalu. Kabga tawaftani dzaʼazlay ná, dzaʼazlukigiŋzlukwa ta tsa halata huta ya, ŋatiŋtani. Ŋa nzakwani lpay lu ma ya, lpaylu ma ya,» kaʼa.

Yesu mgham ta ghəŋa sabatMat 12:1-8, Luk 6:1-5

23 Baɗu sana sabat ta labla i Yesu ndaduhwalhani ta tvi§ ma vwaha nimaya, kaɓalaʼatá tsa duhwalhani ya ta tsa nimayaya. 24Ka la Farisa nda Yesu mantsa: «Nghaɓa gra ta skwi, kabgawu ta kəl duhwalhagha ka maga skwi pyaf lu ta magay baɗusabat* na?» ka həŋ. 25 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Ta dzaŋaf a kuni ta skwi magaDawuda†ma fitika kuzlanafta maya ta həŋnda gwal kawadaga nda tsi tani ra? 26Mafitika nzakwa Abiyatar ka mali ta ghəŋainda gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta ná, kalamə tsi da həga Lazglafta, ka zutá skwazay ya fana lu ta Lazglafta pɗar tsi taskwi ŋa zaŋta, tsatsanafha guli ta gwalkawadaganda tsi. Tsa skwa zay‡ yaná, haɗhamata mndu ta zay wa, ba tsa gwal ta draskwi yeya kweŋkweŋ ta zay, ama ka zutáDawuda tsatsanafha ta grahani guli,» kaʼa.27Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Kabga ŋakata mndu fata lu ta sabat, fa a lu ta mnduŋa sabat wa. 28 Tsaya kəl Zwaŋa mndu kanzaku ka mgham ta ghəŋa sabat,» kaʼa.

3Mbanafta Yesu ta sana mndu nda mta

† 2:15 Ngha ta Lukwa 5:29. ‡ 2:16 Ngha ta Lukwa 15:1-2. § 2:23 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 23:26. * 2:24Ngha ta Sabi 34:21. † 2:25 Ngha ta 1 Samuyel 21:2-7. ‡ 2:26 Ngha ta 1 Samuyel 21:2-7, 2 Samuyel 15:35 ndaZlahu 24:9.

Markus 3:1 47 Markus 3:30

dzvaniMat 12:9-14, Luk 6:6-11

1 Mbaɗaka Yesu ka ləglami da həgatagha skwa la Yahuda, ka slaftá tsi ta sanamndu nda mta dzvani ta nzaku hada. 2 Kadzaʼa mbanafər mbanaf a tsi ta na mnduna baɗu sabat, ká mnduha nzata ka nghaYesu tiritiri, kabgaŋamutsaftá rutsak tida.3 «Sliʼafsliʼa gra, ka sagha ka sladata takəma mnduha,» ka Yesu nda tsa mndunda mta dzvani ya. 4 Kaʼa nda həŋ tamamantsa: «Nu skwi nda ra ŋa magay baɗusabat na? Maga skwi ɗina re, ari magaghwaɗaka skwi a na? Mbanaftá mnduskwi ta raku re, ari dzatá mnda a skwita raku?» kaʼa nda həŋ. Tsitsriɗ, ka həŋnzata. 5 Ka kuzlanaftá tsi ta Yesu ta ŋuɗufmanda waftani ta həŋ, kabga tsa təŋa taghəŋa taŋ ya. Huf safi ta ŋuɗufa Yesu,«tɗaptɗa ta dzva gha gra,» kaʼa nda tsamndu nda mta dzvani ya. Ka tɗapta tsita dzvani, gi kundliŋ mbatani tsa. 6 Kagazlagabtá la Farisa dzibil, gi ka laghwi həŋdzrəku kawadaga nda mnduha mghamaHiridus * ŋa zba tva dzatá Yesu.

Sliʼadaghata mnduha slanaghatá Yesu tawa drəf

7 Ka sliʼaptá i Yesu nda duhwalhanimataba taŋ, ka laghwi ta wa drəfa Galili.Snaŋta mnduha ta tsa skwi ta magə Yesuya, ka sliʼakta həŋ daga ta haɗika Galili,nda ya ma Zudiya, 8 nda pɗakwa gwalta haɗika Ursalima, nda gwal ta haɗikaIdume, nda gwal ta ɓla ghwa Zurdeŋ,nda gwal ta waftá luwa Tir nda Siduŋtani. 9Ka mnanatá Yesu ta duhwalhani ŋapayanatá kwambalu, kabga yaha mnduhada ɓisla iʼi kəʼa, 10 kabga nda ndəgha mn-duha mbambanaf tsi, kəl inda gwal ɗaŋwaka sliʼadaghata. 11 Ghur ka gwal kasafghwaɗaka sulkum ta həŋ ngha Yesu guliná, ka sliʼadaghatá həŋ da tsəlɓu ma ghu-vani ka wahu. «Kagha Zwaŋa Lazglafta!»ka həŋ nda tsi. 12 Ka davanaghatá Yesu tahəŋ ka ŋɗaŋɗa. «Mamnaŋ kuni ta iʼi» kaʼanda həŋ.

Ɗagabta Yesu ta duhwalhani ghwaŋpɗəhis

Mat 10:1-4, Luk 6:12-1613 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu ka laghwi

ta kuɗuŋur. Ka hagaʼatá tsi ta gwal ku-maŋ tsi, ka sliʼadaghatá həŋ slanaghata.

14 Ka ɗagaʼatá tsi ta gwal ghwaŋpɗə hisŋa nzaku tavatani, ŋa ghunayni guli tahəŋ mna Ggwaɗa Lazglafta. 15 Vlaŋha tambrakwa ghazligiŋtá duhwalha halawayma mnduha ta həŋ. 16 Wya hga tsa gwalghwaŋpɗə his ɗagab tsi ya: Simuŋ tsanaftsi ta hgani ka Piyer†, 17 nda i Yakubunda zwaŋamani Yuhwana ta nzakway kazwana Zebedi, Bwarneges kəʼa tsanaftáhga taŋ, manda mnay kazlay: Zwanaŋəzla luwa‡ kəʼa ya, 18 nda Andre, Filip,Bartelemi, Mata, Tuma, Yakubu zwaŋaAlfe, Tade, Simuŋ mnda la Kananit, 19 ndaZudas Iskaryut. Tsa Zudas ya ta skwaptáYesu.

Razanaftá Sulkum nda ghuɓa20 Tahula tsa, ka sliʼaftá həŋ ka laghwi

dzagha. Ka sliʼigəldaghatá mnduha dlivisslanaghatá həŋ, ha ka trapta i Yesu ndaduhwalhani ta mutsaftá fitik ŋa zaŋtáskwa zay. 21 Snaŋta la taŋ ma Yesu ta skwita mnə lu kazlay: Nda hwaɗa ghunislakanikəʼa ya, ka sagha həŋ da klay.

Zlghawa Yesu ta ghəŋa razay ta razu luMat 12:22-32, Luk 11:14-23, 12:10

22 Ka gwal tagha zlaha Musa ŋa mn-duha ta sliʼakta ma luwa Ursalima ta mnayguli mantsa: «Nda ksa na mndu na daBelzebul§, kabga nda mbrakwa halaway taghazligiŋta tsi ta duhwalha halaway mamnduha,» ka həŋ. 23 Ka hagaftá Yesu tahəŋ ka mnay ŋa taŋ nda mahdihdi. Kaʼanda həŋ mantsa: «Waka halaway dzaʼaghzligiŋtá halaway na? 24 Ka tavaptáluwa turtuk ná, dzaʼa nzakway tsa luwa yatɗukwa ra? 25 Ka dgavapdga həga mnduhis ná, ta dzaʼa nzəglanza tsa həga ya ra?26Ka kuranavatá ghəŋani halaway katsi ná,nda dga his nda tsa tama, sladglata a ndatsa tama guli wu, kɗavakta ŋani tsa. 27 Kata habaf a mndu ta mndu nda mbra wukatsi ná, laviŋta a ta lami da həga ga taŋ kahlugudunustáhuzlaniwa. 28Kahwathwataka yu tamnaghunata: Inda dmakuha dzaʼamagata mnduha, dzaʼa plinispla Lazglaftata həŋnda inda rarazuhadzaʼa həŋ rarazaytani. 29 Ama inda mndu dzaʼa razanaftáSulkum nda ghuɓa, plinista a lu ta dmak-wani ɗekɗek wa. Dzaʼa nzakway dmak-wani ta ghəŋani ŋa kɗekedzeŋ,» kaʼa ndahəŋ, 30 kabga «nda ghwaɗaka sulkum ma

* 3:6 Hiridus Aŋtipas. † 3:16 Piyer: Manda mnay kazlay: Pala kəʼa ya. Gray nda Mata 16:16-18,Yuhwana 1:42. ‡ 3:17 Gray nda Lukwa 9:54. § 3:22 Ngha ta Mata 10:25.

Markus 3:31 48 Markus 4:22vghani,» ka həŋ ta mnay ta Yesu, kəl Yesuka mna tsa gwaɗa ya ŋa taŋ.

I wa vərɗa zwanamani ma Yesu?Mat 12:46-50, Luk 8:19-21

31 Tahula tsa, ka ɓhadaghatá i maninda zwanamani ma Yesu, ka sladaghutama bli. Ka ghunadamtá həŋ ta mndu dahəga ŋa hgagaptá Yesu. 32 Tizlik tskatámnduha tavata Yesu ta lagha lu da mnayŋani kazlay: Waʼa i ma gha nda zwanamagha ta hga kagha ma bli kəʼa. 33 «I wama ɗa nda zwanama ɗa na?» kaʼa zlghaftáwani. 34 Ka nghadaptá tsi ka tsa mn-duha ta nzaku ta wanafta ya, kaʼa mantsa:«Wana i ma ɗa nda zwanama ɗa, 35 kabgainda mndu ta maga skwi manda ya takumə Lazglafta, tsaya zwaŋama ɗa, tsayamukuma ɗa, tsaya ma ɗa,» kaʼa.

4Mahdihdi nda mnda wutsa hulfaMat 13:1-9, Luk 8:4-8

1 Ma sana fitik, ka nzəglatá Yesu katagha skwi ŋa mnduha ta wa drəfa Galili.Ka tskadaghatá mnduha ta vgha ŋərɓisltavatani, kəl tsi ka laghwi nzagapta makwambalu ta wa tsa drəf ya, ta nzatá indatsa mnduha ya rpaʼ ta wani. 2 Ka taghətsi ta ndəghata skwi ŋa taŋ nda mahdi-hdi. Wya kaʼa nda həŋ ma tsa taghaskwani ya: 3 «Snawa ka mnaghunata yuɓa! Mbaɗaka sana mndu ka sliʼaftá kalaghwi da wutsa hulfa ma vwahani. 4 Tatawutsaywutsay mantsa, ka rkatá sanlaha tatvi ka sliʼadaghatá ɗyakha da ɗaguta. 5 Karkatá sanlaha ta kluluhma vli kul slaghutáhaɗik, ka gi ɗyaftá tsi misimmisim kabgasira a haɗik ta ghəŋani wa. 6 Na safa fitikdzafta tida, ka zlghutá tsi həwkaghwaluta,kabga slaghu a slrəŋ mistani wa. 7Ma tekisanlaha, ka glanaghatá teki ka raghwanatapghaf a ta ghəŋ wa. 8 Ta gənək sanlaha,ka ɗayafta tsahaya, ka galafta, ka pghaftághəŋ ka zwaŋ dzeʼdzeʼ. Miɗiɗa ghəŋasanlaha, selela ghəŋa sanlaha, ɓərzləzlaghəŋa sanlaha. 9Mndu nda sləməŋa snay,ka sna tsi,» kaʼa nda həŋ.

Kabgawu ta kəl Yesu ka gwaɗa ndamahdihdi na?

Mat 13:10-17, Luk 8:9-1010 Manda dgaghuta i Yesu nda duhwal-

hani kawadaga nda sanlahamamnduha ta

vgha, ka ɗawaŋtá həŋ ta ghəŋa tsa mahdi-hdi ya da tsi. 11 «Kaghuni, vlaghunavlalu ta snaŋtá ɗifa ta gwaɗa ta ghəŋa gamghama Lazglafta, ama ŋa sanlaha ná, banda mahdihdi dzaʼa mnanaŋta lu ta həŋ,12 kabga ŋa nghay taŋ, nghaŋta a həŋwa. Ŋa snay taŋ, snaŋta a həŋ ɗekɗekwa. Ka má nda sna həŋ katsi ná, má dzaʼambəɗakmbəɗa həŋ ta vgha da Lazglafta ŋaplinistani ta dmakuha taŋ*,» kaʼa nda həŋ.

Klatá ghəŋa tsa mahdihdi yaMat 13:18-23, Luk 8:11-15

13 Tahula tsa, kaʼa nda həŋ guli mantsa:«Sna a kuni ta tsa mahdihdi ya ra? Ka snaa kuni ta tsaya wu katsi ná, wa ka kunidzaʼa snaŋtá inda mahdihdi tama? 14 Tsahulfa ta wutsə tsa mndu mnə yu ya ná,gwaɗa Lazglafta ya ta wutsə tsi. 15 Sanlahama mnduha ná, manda tvi rkaf hulfa tidanzakwa taŋ. Na gi snaŋta taŋ ta gwaɗaLazglafta ma ŋuɗufa taŋ, ndadaghata ha-laway hlugudunustá həŋ, manda ɗagay taɗaguta ɗyak ta hulfa ta tvi. 16 Sanlahama mnduha guli ná, manda kluluh wutsaflu ta hulfa tida həŋ. Ka snaŋsna həŋ tagwaɗa Lazglafta gi misimmisim ka həŋ tatsuʼafta nda rfu, 17 ama haɗ həŋ ta zlaŋtávli ŋa dzugwamta tsa gwaɗa ya ta slrəŋmaŋuɗufa taŋ wa. Ka gruŋgra ghuya ɗaŋwanda giri ta həŋ kabga tsa gwaɗa ya katsi, gisuwak zlanavata taŋ ta zlghay nda ŋuɗufataŋ. 18Sanlahamamnduha guli ná, mandavli ma teki rkam hulfa mida həŋ. Snaŋsnahəŋ ta gwaɗa Lazglafta 19 ama ta laghulahəŋ da ndana nzaku ma ghəŋa haɗik, ndandana zba gadghəl, ndandana sana skwihata haraʼuwa iri. Mantsa tama, mbaɗa tsaskwiha ya ka raghwa tsa gwaɗa ya, ka niŋtáhəŋ ka ksubaŋ. 20 Sanlaha ma mnduha ná,manda haɗik ka gənək həŋ. Ta snaŋsnahəŋ ta gwaɗa Lazglafta, ta zlghafzlgha həŋnda ŋuɗufa taŋ, ta magay həŋ ta skwi takumə Lazglafta. Sanlaha ma tsa mnduhaya ná, kiʼa kiʼa magata həŋ, ka gratanimagata sanlaha, Sanlaha ma mnduha guliná, va ŋulum ŋulum magatá ŋa taŋ,» kaʼa.

Mahdihdi graf lu nda pitirlaLuk 8:16-18

21 Ka Yesu nda həŋ guli: «Ta klafkla luta pitirla ŋa dzuɓamta ma tughuba ra? Arita klafkla a lu ŋa fiŋta mista ghzləŋ na? Taklafta ŋa fafta ta vəl tskala† lu kasiʼi kiʼe.22Haɗ skwi nda ɗifa dzaʼa kwal kul sabi ta

* 4:12 Ngha ta Isaya 6:9, 10. † 4:21 Gray nda Mata 5:15 Lukwa 11:33.

Markus 4:23 49 Markus 5:11daɓi wa. Haɗ skwi kɗekkɗek dzaʼa kwalkul maravata baŋluwa guli wa. 23 Mndunda sləməŋa snay ka sna tsi,» kaʼa. 24 Kaʼanda həŋ guli: «Ɗaswa ka kuni nda skwi tasnaŋta kuni. Nda tsa daram ta kəl kuni kagra skwi ya, nda tsi guli dzaʼa graghunaftaLazglafta ta ŋa ghuni, ŋa sgaghunaghatáŋa ghuni guli. 25 Tsaya tama, mndu tafata sləməŋani ɗina ka sna gwaɗa ná, dzaʼasganaghasga Lazglafta ta snaŋtani. Amamndu ta dərzlaftá sləməŋani ná, dzaʼasganaghasga ta dərzlanafta guli,» ka Yesu.

Hulfa ma haɗik graf lu nda gamghamaLazglafta

26 Kaʼa nda həŋ guli: «Ka gragra ndahulfa ta pghamta mndu da haɗik ya gamghama Lazglafta. 27 Dər ta hanə tahanani tsa mndu ya girviɗik, dər ta vaghəta nzakwani tsi gifitik, ta ɗyutá ɗyakwani,ka glakwani hulfa sna a kəʼa tamagakuwa.28 Haɗik ta ɗygiŋtá hulfa ŋa nzakwani kakuzuŋ. Tahula tsa, ŋa pghaftani ta ghəŋ ŋaksayni ta zwaŋ. 29Ka nda ndəha tsi vərzləŋtama, nda maga fitik ŋa tsay, sagha fitikakla vɗu ŋa tsay‡ tsa,» kaʼa.

Ga mghama Lazglafta graf lu nda hyakramasa

Mat 13:31-32,34, Luk 13:18-1930 Wya kaʼa nda həŋ guli: «Ndaw dzaʼa

gra mu ta ga mghama Lazglafta, nda watima skwi dzaʼa grafta mu? 31 Tsa gamghama Lazglafta ya ná, dzaʼa gray lunda hya kramasa. Tsa hya kramasa yaná, ndərzikw nzakwani mataba hulfaha taghəŋa haɗik, ama ka sləgam sləga lu, 32 taglafgla gdiz ka malaghutá hamata sluh-waha niɗali. Ta pghay ta sləma dagala haka laviŋta ɗyakha ta baba həga taŋ tida,»kaʼa.

33 Nda ndəghata mndərga tsa mahdi-hdiha ya mnanaŋta tsi ta gwaɗa ta həŋprək ka snaŋta taŋ. 34 Inda ŋani ma gwaɗanda həŋ ná, ba nda mahdihdi. Ama nzatataŋ nda ghəŋa taŋ nda duhwalhani ya ná,tsislanaptani ta həŋ.

Lɓanata Yesu ta mativirauʼMat 8:23-27, Luk 8:22-25

35 Gahawu baɗu va tsa, «mbaɗma ta aɓlu a,» ka Yesu nda duhwalhani. 36 Kasliʼafta həŋ ka zlanavatá tskata mnduha,ka lamə həŋ da tsa kwambalu nzamə Yesumida ya ka laghwi, kawadaga nda sanlaha

ma kwambalu guli mistani. 37 Tata ndrəhəŋ ma kwambalu, ka sliʼafta mghamamativirauʼ, ka kapatsaʼuwaku imi ka lamika kuma ndəghanafta kwambalu. 38 Tahanani Yesu ma mndəra kwambalu, ndafatá ghəŋani ta skwa fa ghəŋ. Ka sliʼanaftáhəŋ. «Mghama ɗa! Ndana a kagha tana zwaɗuta dzaʼa zwaɗuta mu na ra?»ka həŋ nda tsi. 39 Sliʼavatani mantsa, kadvanaghatá tsi ta falak. «Lɓalɓa ka nzataka tɓekw!» kaʼa nda drəf. Ka lɓatá falak,ka nzatá vli tɓekw. 40Ka mbəɗavatá tsi tvəduhwalhani. Kaʼa nda heŋ mantsa: «Nuta kəl kuni ka zləŋ mandana na, kulamndana, haɗ zlghay nda ŋuɗuf da kaghuniɗekɗek katək ra?» kaʼa nda həŋ. 41 Kaksaftá zləŋ ta həŋ katakata. «Wa va na mamndu katək na? Nduk nda falak nda drəftani ta snanatá gwaɗa!§» ka həŋ.

5Mbanafta Yesu ta mndu ksu halawayMat 8:28-34, Luk 8:26-39

1 Manda laba taŋ ta tsa sana ɓla drəfaGalili ta haɗika Geraseni* ya, 2 tatasabə nda sa Yesu ma kwambalu, ka gindadaghatá sana mndu ksu halaway, tasabi mataba kuluha da guyay. 3 Matabakuluha si ta nzakwa tsa mndu ya. Haɗmndu ta laviŋtá ksafta ŋa habafta dərnda ziɗa wu, 4 kabga si ta tsamtsa lu matsuhwal, habawuha lu ta dzvuhani ndaziɗa, ama ta ratsiŋ ratsa tsatsi ta tsa ziɗahaya, ta ɓaliŋ ɓala ta tsa tsuhwalha ya. Haɗmndu ta laviŋtá zlahafta wa. 5 Inda fitikta vaghə nda vagha, ta hanə nda hana tawawaku mataba kuluha nda ya ta ghwá,ka lili ka kwaha vghani nda pala. 6 Natsa Nghaŋtani ta Yesu manda a ya ná, kahwayaftá tsi ka lagha tsəlɓata ta kəmani,7 ka wahu nda lwi dagala. «Yesu ZwaŋaLazglafta ta luwa: Nya mataba ɗa ndakagha na? Ta ndəɓa dzvu yu da kaghanda həga Lazglafta, ma ghuyɗip ka taɗaŋwa,» kaʼa. 8 Kəl tsi ka mna tsaya ná,kabga mnanamna Yesu kazlay: Ghwaɗakasulkum! Sabsa ma na mndu na kəʼa. 9 Kaɗawaŋtá tsi da tsi. «Wa hga gha na?» kaʼanda tsi. «Dəɓaʼ» hga ɗa, kabga nda tskaŋni. 10Kdəkkdək,ma ghzliŋnis kama luwa,kaʼa ndiʼata ka ŋɗaŋɗa nda tsi.

11 Tsaw ma tsa vli ya, mamu bra ghu-vazuha† ta zbu ta skwa zay taŋ tavata

‡ 4:29 Zuwel 4:13. § 4:41 Gray nda Zabura 65:8, 89:10, 107:23-32. * 5:1 Gray ndaMata 8:28. † 5:11 Nghata Zlahu 11:7 nda Vrafta ta Zlahu 14:8.

Markus 5:12 50 Markus 5:42ghwá. 12 Ka tsa ghwaɗaka sulkum yamantsa: «Kdəkkdək, ghuna ta aŋni da aghuvazuha a, ka sliʼamta ŋni da həŋ,» kahəŋ nda tsi. 13 «Lawala!» Kaʼa nda həŋ.Ka sliʼagaptá həŋ ka sliʼamta da tsa ghu-vazuha ya. Ka vazagatá tsa ghuvazuha yata vgha tavata tsa ghwá ya ka rkaghata dadrəf. Ta magay mbsaka taŋ ta dəmbuʼ hista zaɗamta ma tsa drəf ya. 14 Na tsa gwalsi ta ngha tsa ghuvazuha ya, ka sliʼafta həŋnda hwaya ka laghu mnay ma luwa nduktahula luwa. Ka sliʼadaghatá mnduha dangha tsa skwi ta maguta ya. 15 Mandasliʼadaghata taŋ tavata Yesu, ka nghaŋtáhəŋ ta tsa mndu si sliʼamə ghwaɗakasulkumha dida ya ta nzakwani kwandlaŋnda suɗatá lgut ta vgha. Ka ghudzaku tsamnduha ya da zləŋ. 16 Ka rusu tsa gwal sihada ya ta skwi ta maguta nda tsa mndusi ksu halaway ya, nda skwi ta maguta ndatsa ghuvazuha ya, ŋa taŋ. 17 Tahula tsa,«kdəkkdək, sliʼapsliʼa ma haɗika ŋni,» kahəŋ nda Yesu. 18 Ta dzaʼa dzaʼa Yesu dakwambalu tama, «wya dzvu, ka la yumistagha,» ka tsa mndu si ksu halaway ya ndatsi. 19 Ama ka Yesu nda tsi mantsa: «Ladzagha gha, ka dzaʼa ka slanaghatá la gaghuni. Ka rusanafta ka ta inda skwi magagha Mgham Lazglafta, nda ya kəʼa tawatáhiɗahiɗa ta kagha,» kaʼa. 20 Ka sliʼafta tsika laghwi da manay ma kuraghuta haɗikaDekapwalus ta inda skwi magana Yesu. Kandərmim inda taŋ nda ndərmima.

Mbatá sana marakw ta paghaku, ndavramta hafu ma makwa Zayrus

Mat 9:18-26, Luk 8:40-5621 Manda vradaghata Yesu nda

kwambalu ka lagha ta sana ɓla drəf, kasliʼadaghatá mnduha ŋərɓisl slanaghatahada. Ta sladu Yesu ta wa tsa drəf ya. 22Kalagha sana mndu tekw mataba maliha mahəga tagha skwa la Yahuda slanaghata.Zayrus hga tsa mndu ya. Na gi nghaŋtanita Yesu, ka gi zləmbatá tsi ma ghuvani.23 Ka ŋavatá tsi ka ndəɓa dzvu da tsi, kaʼamantsa: «Wa a makwa ɗa ta kala ghəŋta dzaʼa mtaku. Kdəkkdək, sawi ksaŋtanda dzvu ka mbafta tsi, ka nzakwa tsi ndahafu,» kaʼa nda tsi. 24 Ka sliʼaftá Yesu kadzaʼa kawadaga nda tsi. Mbaɗa mnduhaka sliʼi rutututa mistani, ka ɓislay.

25 Mamu sana marakw mataba taŋ tamaga vaku ghwaŋpɗə his ta paghaku.26 Ghuyghuya tsa marakw ya ta ɗaŋwakatakata ta dzaʼa da takay da duhturha.

Zaɗiŋzaɗa ta inda skwihani demdem,nduk nda tsa, haɗ lavaghwani wu, tatasgaku nda sga tsa ɗaŋwani ya. 27Na snaŋtatsa marakw ya ka lu ta gwaɗa ta Yesu,ka kɗikadamtá tsi mataba mnduha, kalagha ksaŋtá lguta Yesu nda ga mahulhul,28 kabga wya kaʼa ma ghəŋani: «Tsa ksaŋyu ta dər lgutani taɗa ná, dzaʼambaku yu,»kaʼa. 29 Na tsa gi ksaŋtani ya, gi tərsiuʼlɓata tsa paghakwani ya tsa. Ta snu tsima vghani ná, wdər nda mba. 30 Gi tasnə Yesu ma ŋani ma vgha guli ná, mamumbraku ta savaghuta. Ka sladata tsi, kambəɗavata mataba tskata mnduha. Kaʼamantsa: «Wa na mndu ta ksaŋtá lguthaɗa na na?» kaʼa. 31 Ka duhwalhani nda tsimantsa: «Nda ngha ka ta tskatá mnduhata ɓisla kagha ná, wa ta ksihata na» ka ka?ka həŋ nda tsi. 32 Ka nanaghaku tsi ka zbatsa mndu ta ksaŋta ya. 33 Na tsa marakwya, ka ghudzaku da zləŋ, kabga nda sna taskwi maga tsi. Ka zləmbatá tsi ma ghuvaYesu, ka mnanaŋtá kahwathwata. 34 KaYesu nda tsi mantsa: «Nda mba ka makwaɗa, kabga zlghafta gha ta iʼi nda ŋuɗufagha. La nda vgha ta zɗaku, ka nzata kakwandəlaŋ,» kaʼa.

35 Tata gwaɗa Yesu, ka sagha gwal gaZayrus damnay ŋa Zayrus kazlay: Kɗakwatsa makwa gha ya tsa, ŋa daŋwazlgəltagha ŋaw ta mgham na? ka həŋ. 36 Klafa Yesu ta tsa gwaɗa taŋ ya ka gwaɗa wa.«Ma zləŋ ka, fafta kagha ta ghəŋa gha taiʼi kweŋkweŋ ŋa gha,» kaʼa nda Zayrus.37 Ka sliʼaftá tsi ka dzaʼa. Ka pyanatá tsita mnduha ta dzaʼa mistani, ka hganaʼatátsi ta i Piyer nda Yakubu nda Yuhwanazwaŋamani ma Yakubu ŋa dzaʼa mistani.38 Ka ɓhadaghatá həŋ da tsa Zayrus malima həga tagha skwa la Yahuda ya. Kaslanaghatá Yesu tamnduha ta kitsiwiraku,ta wawahaku, ta dzadza lubaluba. 39 Kalamə tsi da həga. «Kabgawu ta kəl kunika hlawi, ta kəl kuni ka taw? Ya wana tamta a zwaŋ wu, hani ta hani tsi,» kaʼa ndahəŋ. 40 Ka ghuɓasu həŋ ta Yesu. LaghaYesu ka ghzlagaptá inda mndu ma həga.Ka hganaʼatá tsi ta i dani nda mani ma tsazwaŋ ya, nda tsa gwal lagha həŋ kawadagaya, ka lamə həŋ da tsa dzuguvi nda zwaŋmida ya. 41 Ka ŋanatá tsi ta dzvu, kaʼamantsa: «Talitakum,» kaʼa. Manda mnaykazlay: Makwa ɗa, sliʼafsliʼa, iʼi ya ta gwaɗanda kagha kəʼa ya.

42 Gi hləbəts ka tsa makwa ya sliʼaftaka gi mbaɗa. Aʼ, ghwaŋpɗə his ima tsa

Markus 5:43 51 Markus 6:21makwa ya. Ka nzata həŋ ndandrakawaka ndərmimay. 43 Mbaɗaka Yesu ka zla-hanaghatá həŋ ka ŋɗaŋɗa kazlay: Ya-hayaha kuni da mnay dər ŋa wa tsi, kaʼa.Kaʼa nda həŋ guli mantsa: «Vlaŋwa skwazay ta na makwa na,» kaʼa.

6Kwalaghuta gwal ma Nazaret ta zlghaftá

YesuMat 13:53-58, Luk 4:16-30

1 Ka sliʼaftá Yesu ka zlaŋtá tsa vli yaka laghu da luwa ta glakwani.* Ka laghuduhwalhani mistani. 2Baɗu sabat, ka laməYesu da tagha skwi ŋa mnduha ma həgatagha skwa la Yahuda. Káka nda ndəghatamnduha hada ta sna tsa skwi ta taghə tsiya. Ka ndərmim həŋ nda ndərmima: «Wata taghanaftá mndərga nana ma skwi? Wata vlaŋtá mndərga nana ma ɗifil ta kəl tsika maga nana ma mazəmzəmha na? 3 Tsamnda fiɗi ta nzakway ka zwaŋa Mari† yaa na mndu na kay ra? Zwaŋamani ma iYakubu nda Yuses, nda Yuda, nda Simuŋ atsi kay ra? Mataba mu a kwagha mani kayguli ra?» ka həŋ. Ka nzaku Yesu ka skwatuthun da həŋ. 4 Ka Yesu nda həŋ tamamantsa: «Ta vlay lu ta glaku ŋa anabi masana vliha, ama ma luwani, nda ya matabala taŋ nduk nda ya ma həga ga taŋ‡ ná,haɗ lu ta vla glaku ŋani wa,» kaʼa. 5 Tsayakəl Yesu ka kwal kul magaŋtá mazəmzəmhada. Ka laghu tsi ksaŋta nda dzvu tasanlaha ma mnduha kul ɗughwanaku, kambambanaftá tsi ta həŋ. 6 Ka ndərmimYesu nda ndərmima ta tsa kwala taŋ kulzlghaftá tsatsi nda ŋuɗuf ya.

Ghunafta Yesu ta duhwalhani ghwaŋpɗəhis

Mat 10:5-15, Luk 9:1-6Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu ka laghwi da

ra zwana luwa ta hula Nazaret. Ka tataghaskwi ŋa mnduha. 7 Ka hagaftá tsi ta duh-walhani ghwaŋpɗə his ŋa ghwanaftani tahəŋ his his his da luwaha. Ka valaŋtá tsitambraku ta həŋ ŋa ghazligiŋtá ghwaɗakasulkum. 8 Ka zlahanaghatá tsi ta həŋ kaʼamantsa: «Ta sliʼi kuni ya, dafa kweŋkweŋdzaʼa kuni klafta ma dzva ghuni, yaha kuniklaftá skwa zay, nda dər zliba ghuva, yahakuni klaftá tsedi ma zlibi. 9 Yaha kuniklaftá mahisa lgut. 10 Ka lamla kuni da

luwa katsi, ka nzata kuni ga mndu ya tatsuʼaftá kaghuni, ha ka sagha fitik dzaʼakəl kuni ka sliʼafta ma tsa vli ya. 11 Kamamu gwal ma sana vli dzaʼa kwal kultsuʼafta kaghuni ta kwalaghutá sna gwaɗaghuni katsi, ka sliʼapta kuni ma tsa vli ya,ka tukwiŋta kuni ta rgitika tsa luwa ya tasəla ghuni. Tsaya dzaʼa maraŋtá nzakwadmakwa taŋ ta ghəŋa taŋ,» kaʼa nda həŋ.12 Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi da mnay ŋamnduha, ka həŋ mantsa: «Mbəɗanafwambəɗa ta nzakwa ghuni, ka mnigiŋta kunita dmakwa ghuni,» ka həŋ. 13 Ka gha-zligiŋtá həŋ ta ghwaɗaka sulkum ma mn-duha, mbambanafha həŋ ta ndəghata gwalkul ɗughwanaku nda masanavata rɗi tahəŋ§.

Mtakwa Yuhwana mnda maga BatemMat 14:1-12, Luk 9:7-9

14 Mantsa, ka snanaghatá tsa gwaɗa tagwaɗə lu ta Yesu ya ta mgham Hiridus,kabga laghula hgani da zərwa. Ka lu tamnay tida na: «Tsa Yuhwana mnda magabatem ya kay ya ta sliʼagabta ma mtaku,tsa ta kəl tsi kamagamazəmzəmha,» ka lu.15 «Iliya ya tane,» ka həŋ. «Sana anabi tagara vgha nda sani mataba anabiha ghalyaya,» ka sanlaha nda ŋa taŋ. 16Ama mandakɗakwa Hiridus ta snaŋta tsahaya: «TsaYuhwana tsaghu yu ta ghəŋani ya kay yata sliʼagabta nda hafu,» kaʼa. 17Kəl Hiriduskamnata ksaftá Yuhwana ná, kabga gwaɗata Hiridiya ta nzakway ka markwa zwaŋa-mani Filip* klu tsi ka marakw, 18 si kəlYuhwana ka mnay ŋa Hiridus kazlay: Raa ka klay gha ta markwa zwaŋama ghawu,† kaʼa nda tsi. Kəl Hiridus ka ghunaftásludzani ksaftá Yuhwana ka tsamta maziɗa. 19 Tifin ɓasanava ɓasa Hiridiya taŋuɗuf ta Yuhwana kabga tsa gwaɗa ya, kazbə tsi ta tvi ŋa dzata ama triɗ traptra tatvani. 20Vərɗa dər Hiridus ná, ta zləŋay taYuhwana. Nda sna guli kazlay: Mndu ndaghuɓa Yuhwana, ŋərma mndu ya kəʼa kakatə tsi. Inda nzata Hiridus ka sna gwaɗata gwaɗə Yuhwana ya ná, ta dəwir ndadwira ta ghəŋani dər má ɗvafɗva tsi tasnay. 21 Ma sana fitik tama, ka mutsaftatsa Hiridiya ya ta tvi ŋa dzatá Yuhwana.Tsa fitik ya ná, baɗu fata Hiridus ta skalahavakta fitika yakwani ya. Baɗu tsaya, kahagaftá Hiridus ta mnduha. Tsa mnduha

* 6:1 Ngha taMata 13:54. † 6:3 Gray nda Yuhwana 6:42. ‡ 6:4 Gray nda Lukwa 4:24, Yuhwana 4:44. § 6:13Gray nda Yakubu 5:14. * 6:17 Ngha ta 8:27. † 6:18 Ngha ta Zlahu 18:16, 20:21.

Markus 6:22 52 Markus 6:47hagaf tsi ya, gwal dagaladagala ta wanafta,ndamghamha ta ghəŋa sludziha, nda gwalklu lu ta haɗika Galili ya. 22 Baɗu vatsaya tama, ka laməmakwa tsa Hiridiya yaka skalu ta kəma tsa mnduha ta tskavataya. Ka zɗanaftá tsa skalani ya ta ŋuɗufaHiridus nda tsa gwal hagaf tsi ya tani. KaHiridus nda tsa makwa ya mantsa: «Kanu dzaʼa kumafta maya gha ya, ɗawihaɗawa dzaʼa vlaghavla yu,» kaʼa. 23 Kawaɗanatá tsi. Kaʼa mantsa: «Skwi ya dzaʼaɗawaŋta kagha da iʼi ná, dzaʼa vlaghavlayu, dər má slɓahwa luwa ɗa tsi,» kaʼa.24 Ka ndagaptá tsa makwa ya ka laghwimnay ŋa mani. Tahula mnanatani, kaɗawu tsi da mani. Kaʼa mantsa: «Nu dzaʼayu ɗaway tama?» kaʼa. Ka mani zlghaftáwani mantsa: «Ɗawa ta ghəŋa Yuhwanamnda maga batem,» kaʼa nda tsi. 25 Kagi vrəglaghutá tsi slanaghatá mgham kaɗaway da tsi: «Ta kumay yu ta vlihata ghandana ndana ta kwambleh ta ghəŋa Yuh-wana mnda maga batem,» kaʼa. 26 Suʼanakká mgham nzata. Lavgliŋ a ta sɗanaftawu, kabga nda ghada waɗanatani ta kəmatsa gwal hagaf tsi ya. 27 Ka gi ghunaftátsi ta sludzi turtuk mataba gwal ta nghaykaʼa nda tsi mantsa: «La ka tsagaghata kata ghəŋa Yuhwana mnda maga batem,»kaʼa. 28 Ka sliʼaftá tsa sludzi ya ka laghwida gamak, ka tsagaghatá ghəŋa Yuhwanamndamaga batem ta kwembleh. 29Mandasnaŋta duhwalha Yuhwana ta tsa skwi ya,ka lagha həŋ klaghata mblani ka laghwipaɗamta.

Zunusta Yesu ta skwa zay ta mnduhadəmbuʼ hutaf

Mat 14:13-21, Luk 9:10-17, Yuh 6:1-1430 Mbaɗa tsa duhwalha si ghwanagha

Yesu ya ka varakta. Ka tskavatá həŋ tavataYesu, ka rusa skwi si maga həŋ, nda skwiya si ta taghə həŋ ŋa mnduha. 31 Ka Yesunda həŋmantsa: «Mbaɗma ta wamazawa,ka nzata kuni ka hlaptá hafu hada,» kaʼa.Haɗ fitika taŋ ŋa mutsaftá dər zaŋta dərskwa zay wu, kabga ndəghata mnduha tazazavaɗaku katakata hada. 32 Ka sliʼaftáhahəŋ hahəŋ ka dzaʼa ma kwambalu dasana vli ta wa mazawa. 33 Ta sliʼi həŋ,nda ndəgha mnduha ta nghiŋtá həŋ, katsəmaftá həŋ. Ka gazlatá inda mnduha maluwa, ka dzaʼa nda səla da tsa vli ta dzaʼai Yesu nda duhwalhani ya, ka tiŋlaghutá

həŋ ta ɓhadaghata, kabga ta hway ndahwaya hahəŋ. 34Manda ɓhadaghata Yesu,ka sabə tsi ma kwambalu. Kəʼa kəʼa ná, tiz-lik tskata mnduha, ka ksaŋtá həŋ katakatata Yesu ka hiɗahiɗa, kabga nda nza həŋmanda tuwakha kul haɗmnda ngha‡ həŋ,ka gi nzatá tsi ka tagha skwiha ŋa taŋ.35 Manda ya nda ghada laghwa fitik, kalagha duhwalhani mnay ŋani. Ka həŋmantsa: «Wanamamtak lu hadna, laghulafitik guli, 36mnanamna ta na mnduha na,ka sliʼa həŋ da luwa, nda ya da zwanaluwaha ta wafta na vli na, ka dzaʼa həŋskwa skwiha ŋa zay taŋ,» ka həŋ. 37 Amaka Yesu nda həŋ mantsa: «Vlaŋwavlakaghuni ɓa ta skwa zay ta həŋ,» kaʼa. Amaka həŋ nda tsi mantsa: «Ŋa sliʼa ŋni dadzawaktá buradi prək ka tseda vagha mn-duha his dərmək ta maga slna§, ka valaŋtáhəŋ ŋa zay taŋ rki?» ka həŋ. 38 Kaʼa ndahəŋ mantsa: «Kidaghi buradi da kaghunina? Naghawa nagha» kaʼa. Naghanatataŋ, ka həŋ mantsa: «Buradi hutaf ndatsulhwa klipi his ya,» ka həŋ. 39 Ka Yesunda duhwalhani mantsa: «Mnanawamnata mnduha ka nzanzata həŋ ka ghuɓu kaghuɓu ta kuzuŋwa mkwenek,» kaʼa. 40 Katsakavatá mnduha, ka nzanzata dərməkdərmək ma ya vli, hutaf mbsak hutaf mb-sak ma ya vli. 41 Ka hlaftá Yesu ta tsaburadi hutaf, nda tsulhwa klipi his ya. Kanghadaftá tsi nda ta luwa ka rfanaghatáLazglafta. Tahula tsamantsa, ka ɓalanaptátsi ta tsa buradi ya, ka valaŋtá duhwalhani,ŋa daganaftá tsa mnduha ya. Mantsa guli,ka daganaftá tsi ta tsa tsulhwa klipi hisya ta həŋ. 42 Inda taŋ demdem ka zazutáhəŋ, ka babaghawtá həŋ. 43 Ka tskaftá luta paɗakwa tsa buradiha nda klipiha ya kaghwanak ghwaŋpɗə his.* 44 Gwal ta za tsaburadi ya ná, mnduha dəmbuʼ hutaf ya.

Mbaɗay Yesu ta mbaɗa ta drəfMat 14:22-33, Yuh 6:15-21

45Tahula tsa, gi ka mblafta Yesu ta duh-walhani ka lamə da kwambalu ŋa dzaʼa taŋta sana ɓla drəf nda tvə luwa Betsayda, takɗə tsatsi ta vriŋtá dəmga ŋa laba tsatsinda hul nda hul slanaghatá həŋ. 46Mandadgatani ta vgha nda tsa mnduha ya, kasliʼaftá tsi ka laghwi ta ghwá da magaduʼa. 47 Lama vli da rviɗik ya ná, ɓhatátsa duhwalha Yesu ya tsa nda kwambalu

‡ 6:34 Gray nda Mbsak 27:17, 1 Mghamha 22:17, Azekiyel 34:5-6. § 6:37 Ngha ta Mata 20:2. * 6:43 Gray nda2 Mghamha 4:42-44.

Markus 6:48 53 Markus 7:15ma takataka drəf. Tata haɗik Yesu tur-tukwani. 48 Kəʼa ka Yesu nghadapta ná,ta takaɗaku duhwalhani ka swa kwambalu,kabgamamu falak ta vra həŋ. Wər ta tsug-hbura sərɗək vli, ka sliʼaftá tsi ka mbaɗata drəf nda səla, ŋa dzaʼa nda da həŋ, kakumə tsi ta klatá wa taŋ. 49Kəʼa ka həŋ ná,mamu skwi ta mbaɗa ta imi, zlah halalayya, ka həŋ ka wahu. 50 Nda ngha inda taŋdemdem, ka ghudzaku həŋ ta ghudzaku dazləŋ. Ka gi gwaɗganatá Yesu ta həŋ. Kaʼanda həŋ mantsa: «Ma wahu kuni ta wahu,iʼi ya, ma zləŋ kuni ta zləŋ!» kaʼa nda həŋ.51 Ka lagha tsi, ka lamə da tsa kwambaluya nzata tavata həŋ. Ka gi lɓata tsa falakya tɓekw. Ka laghu tsa duhwalhani ya dandərmimay katakata. 52Ma ŋa snaŋta taŋta mbrakwa Yesu nda mazəmzəmmaga tsinda buradi ya ná, lanamə a ta həŋ wu,kabga təŋtəŋa ghəŋa taŋ.

Mbambanafta Yesu ta mnduha maGenazaret

Mat 14:34-3653 Tahula tsughwaɗapta taŋ ta drəf,

ɓhadaghar həŋ ta haɗika Genazaret, kahbanata həŋ ta kwambala taŋ ta wa drəfhada. 54Manda saba taŋ ma kwambalu, katsəmaftamnduha ta Yesu. 55Tsəmafta taŋ,ka sliʼaftá həŋ nda hwaya damnayma indavliha. Ka tsakwə həŋ nda ghzləŋa taŋ ndaghzləŋa taŋ ta gwal kul ɗughwanaku, dainda vli snaŋ həŋ kazlay: Hada Yesu kəʼa.56Ma inda dər wati ma vli tsi ta lagha Yesu,dər ma zwana luwa tsi, dər ma huɗa luwatsi, ka dər tahula luwa a tsi, ta hladaghahlalu ta gwal kul ɗughwanaku ka pghata tadaɓi. Ka ndəɓu lu ta dzvu da tsi, ŋa ksaŋtadər wa lgutani tsi kweŋkweŋ. Inda gwal taksaŋta ná, nda mbamba həŋ.

7Gwaɗa i Yesu nda la Farisa ta ghəŋa

tagha skwa dzidziMat 15:1-9

1 Ka sliʼagata tsa la Farisa nda sanlahama gwal tagha zlahu ŋa mnduha ya maUrsalima, ka tskavata tavatá Yesu. 2 Kanghaŋtá həŋ ta sanlahama duhwalha Yesuta za skwa zay nda ŋratá dzvu, mbaziŋa həŋ manda ya taghanaf dzidzíha taŋ tahəŋ wa. 3 Tsaw la Farisa nda sanlaha mala Yahuda ya ná, haɗ həŋ ta za skwa zayka ta mbaza a dzva taŋ tsuweɗek ɗina,

manda ya taghanaf dzidzíha taŋ ta həŋwa.* 4 Ka vragaghavra həŋ ta luma, haɗhəŋ ta za skwa zay ka ta mbazaghu ahəŋ ta mbaza wa. Mamu ndəghata sanaskwiha guli taghanaf dzidzíha taŋ ta həŋta magə həŋ manda: Tva mbazapta ɗinata kuwa, nda bəzleghwa, nda siga kufur.5 Mbaɗa la Farisa nda gwal tagha zlahuŋa mnduha ka ɗawaŋta da Yesu. Ka həŋmantsa: «Nu kul haɗ duhwalha gha tamaga skwi taghaf lu da dzidzíha, ta kəl həŋka za skwa zay kul mbaziŋtá dzvu na?»ka həŋ. 6 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Tsamaɗgwirmaɗgwira ghuni ya. A ta ŋa Isayata mnay ta ghəŋa ghuni, manda ya ndavinda mnə na Lazglafta kazlay:nana mnduha na ná, ta wubisim ta wu-

bisim ta zləzlva həŋ ta iʼi. Maŋuɗufa taŋ ná, ɗva a həŋ ta iʼi wa.7 Zləzləva iʼi ta zləzlvu həŋ ná, kabətbət. Ma ŋa taghay taŋ ta zlahaɗa ŋa mnduha ná, ka laghu həŋ daŋanatá zlaha mnduha†,» kəʼa ya.

8 Zlanava zla kuni ta zlaha Lazglafta,ka laghu kuni da sna skwi ya ta taghumnduha. 9 «Nda hiɗa kuni kahwata tawuɗiŋtá zlahuha Lazglafta, ka ŋanatá ŋaghuni ma skwa dzidzí. 10 Wya ka Musa:“Vla ta glaku ŋa i da gha nda ma gha,”kaʼa. Kaʼa guli na: “Mndu ta razanaftái dani nda mani, dzaʼa dzadza‡ lu,” kaʼa.11Ama ka kaghuni ta mnay ŋamnduha ná,laviŋlavamndu tamnayŋa i dani ndamanikazlay: Si má ta kumay yu ta vlaghatáskwi ŋa kataghata, ɗaw laviŋ a yu wu,kabga kwarbaŋ ya manda mnay kazlay:Dzaʼa vlaŋtá Lazglafta yu kəʼa. 12 Mantsaya tama ta mbla kuni ta tsa mndu ya, ŋakwal kul kataŋta i dani nda mani. 13 Matsa magay ghuni mantsa ya tama ná, tambəɗiŋmbəɗa kuni ta gwaɗa Lazglafta,nda mndərga tsa tagha skwa ghuni yaŋa mnduha. Nda ndəgha mndərga sanaskwiha ta magə kuni manda ɗaslakwa tsa-haya.»

Skwi ya ta ŋriŋta mnduMat 15:10-20

14 Tahula tsa, ka hagəglaktá Yesu tadəmga da tsi. Kaʼa nda həŋ mantsa:«Gunawa guna ta sləməŋa ghuni ɗina, kamnaghunata yu. 15 Haɗ skwi ta zadatamndu nda za ta ŋriŋta mndu wa, ba skwi

* 7:3 Gray nda Lukwa 11:38. † 7:7 Ngha ta Isaya 29:13. ‡ 7:10 Ngha ta Sabi 20:12 nda Vrafta ta Zlahu 5:16nda Sabi 21:17 nda Zlahu 20:9.

Markus 7:16 54 Markus 8:6ta sabə nda sa ma ŋuɗufa mndu ta ŋriŋtamndu,» kaʼa. 16 [Ka mamu mndu ndasləməŋa snay ka sna tsi.] 17Manda sliʼaftaYesu ka laghwi da həga dgarə tsi ta vghanda dəmga, ka ɗawaŋtá duhwalhani datsi ta ghəŋa tsa gray graf tsi ya. 18 Kaʼanda həŋ mantsa: «Aʼa, haɗ ɗifil ma ghəŋakaghuni guli ra? Sna a kaghuni guli kazlay:Haɗ skwi ta zadata mndu nda za ta laviŋtáŋriŋta mndu wu kəʼa ra? 19Haɗ tsa skwi tazadata mndu nda za ya ta dzaʼa da ŋuɗufamndu wu, da huɗi ta dzaʼa tsi ŋa dzaʼathidiŋta ma dra,» kaʼa. Tsa gwaɗa Yesu yaná, ta kumay ta mnay kazlay: Nda ghuɓainda skwa zay§ kəʼa. 20«Skwi ta sabənda sama ŋuɗufamndu ná, tsaya ta ŋriŋtamndu,21 kabga ma ŋuɗufa mndu ta sliʼagabtaghwaɗaka ndanuha, nda sliʼiŋsliʼiŋ, ndaghali, nda psla mnduha, 22 nda hliri, ndaharaʼu tiri, nda sidi, nda nənɓa mndu, ndakakraŋaku, nda ghudzaku, nda vza rutsakta mndu, nda gəla ghəŋ, nda ga rgha.23 Inda tsa ghwaɗaka skwiha ta sliʼagaptama ŋuɗufa mndu ya ta ŋriŋta mndu,» kaʼanda həŋ.

Zlghay nda ŋuɗufa sana marakwMat 15:21-28

24 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu hada kalaghwi ta haɗika Tir nda Siduŋ. Ka lamətsi da sana həga. Va a si ta snaŋta mndukazlay: Waʼa hadya kəʼa wa, ama laviŋ ata ɗifaghuta wa. 25 Mamu sana marakwksu halaway ta makwani, ka snaŋtá tsita mna gwaɗa ta Yesu. Ka gi sliʼaftá tsika lagha zləmbatá ma ghuva Yesu. 26 Kandəɓu tsi ta dzvu da tsi ŋa ghzligiŋtá tsaduhwala halaway ya ma tsa makwani ya.Tsa marakw ya ná, makwa la Grek maluwa Finusi, ya lu ta haɗika Siri ya. 27 KaYesu nda tsi mantsa: «Zlaŋzla ta zwanikaraku ka baghafta həŋ. Ɗina a ka klaftáɗuvula zwani ka vlaŋtá zwana kriha wa,»kaʼa nda tsi. 28 «Mantsa nzakwani mndanimghama ɗa, ama ta ɗagay zwana kriha tawiwsa tsa skwa zay ta rkadata ta haɗikma vəl zay zwani ya guli,» ka tsa marakwya. 29 Kaʼa nda tsi mantsa: «Kabga tsagwaɗa gha ya, la makwa ɗa dzagha gha,waʼa saghusa tsa duhwala halaway ya mamakwa gha» kaʼa nda tsa marakw ya. 30Kasliʼaftá tsa marakw ya ka laghwi dzaghani.Ɓhadaghatani dzagha ka lamə tsi da həga,ka slanaghatá tsi ta tsamakwani ya ta hani

ta ghzləŋ. Ta haɗ tsa duhwala halaway yamida wa.

Mbanafta Yesu ta sana rgha kul snaŋtazləməŋ

31 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu ta haɗikaTir, ka laghwi nda ma luwa Siduŋ, kazlagaghatá tsi nda ma Dekapwalus ŋa vrunda tvə drəfa Galili. 32 Ɓhadaghatani dahada, ka klanaktá lu ta sanamndu ka rgha,sna a ta sləməŋ wu, sna a ta gwaɗa guliwa. Ka ndəɓu lu ta dzvu da tsi ŋa ksaŋtanda dzvu ka mbafta tsi. 33 Ka klaghatáYesu ta tsa mndu ya turtukwani, diʼiŋnda mnduha. Ka dzadzaghatá Yesu tandəfiŋa dzvuhani da sləməŋha tsa mnduya, ɗanafha ta sərɗəkani ta ghanik. 34 Kanghadaftá Yesu nda ta luwa, ka hlafta tsi tahafu. «Efasla,» kaʼa. Manda mnay kazlay:Gunaguna kəʼa ya, nda gwaɗa luwa taŋ.35Giwuzlaŋ guna guna sləməŋha tsamnduya, gi wuteɗ plata ghanikani tsa, ka gwaɗətsi ta gwaɗa tsəleŋ. 36Ka dvanaghatá Yesuta mnduha yaha həŋ da mnay dər ŋa watima mndu tsi. Ka dvu Yesu ta həŋ yaná, ka sgə hahəŋ ta mna tsa skwi magaYesu ya. 37 Ka ndərmim həŋ katakata, kahəŋ mantsa: «Inda skwi ta magə na mnduna na, ɗina. Nduk nda rgha tani ná, kagwananatani ta sləməŋhani, ka gwaɗaynita gwaɗa. Kay! Skwiɗina tamagənamnduna,» ka həŋ.

8Zunusta Yesu ta skwa zay ta mnduha

dəmbuʼ fwaɗMat 15:32-39

1Ma tsa fitik ya, ka tskəglavatá ndəghatamnduha da Yesu, haɗ skwa zay ŋa zay taŋwa. Ka hgaŋtá Yesu ta duhwalhani, 2 «Taksita ka hiɗahiɗa namnduha na, kabgamahkəna fitika taŋ na ta nzaku kawadaga ndaiʼi, haɗ skwimutsaf həŋŋa zay guliwa. 3Kalawala dzagha ghuni nda maya nda mayaka yu nda həŋ katsi, mutsafta a həŋ tambraku ŋa mbaɗa ta tvi wa. Wya sliʼaf mavli diʼiŋ sanlahamataba taŋ guli,» kaʼa ndahəŋ. 4«Gadzaʼamutsafta lu ta skwa zaymana mtak na, ŋa vlaŋtá na mnduha na ŋabaghanaftá həŋ na?» ka duhwalhani ndatsi. 5«Kidaghi buradi da kaghuni na?» kaʼanda həŋ. «Ndəfáŋ həŋ,» ka həŋ nda tsi.6 Mantsa tama, «nzawanza rəp ta haɗik,»ka Yesu nda tsa mnduha ya. Ka nzatá həŋ.Ka hlaftá Yesu ta tsa buradiha ndəfáŋ ya,

§ 7:19 Gray nda Slna gwal ghunay 10:9-16.

Markus 8:7 55 Markus 8:30ka rfanaghatá tsi ta Lazglafta. Tahula tsa,ka ɓalanaptá tsi, ka valaŋtá duhwalhani,ŋa daganaftá tsamnduha ya. Ka daganaftáhahəŋ ta tsa mnduha ya. 7 Mamu zwanaklipi kiʼa guli da həŋ, ka rfanaghatá Yesu taLazglafta ta ghəŋa tsa klipi ya, ka valaŋtátsi ta duhwalhani. «Daganafwa daga tamnduha,» kaʼa. 8 Ka zutá mnduha, kabaghaftá həŋ. Ka tskaftá lu ta pɗakwanima vəl zay taŋ, ka ghwanak ndəfáŋ. 9 Tsamnduha ya na, ta magay həŋ ta dəmbuʼfwaɗ. Mantsa tama, ka vriŋtá Yesu ta həŋdzagha taŋ. 10 Gi tahula tsa, ka sliʼaftá tsika lamə da kwambalu nda duhwalhani, kalaghu həŋ ta haɗika Dalmanuta.

Ɗaway la Farisa ta mazəmzəm da YesuMat 16:1-4

11 Manda ɓhadaghata taŋ, kasliʼadaghatá la Farisa slanaghata, ka zlərɗəhəŋ ta skwiha nda tsi, kabga ta kumayhəŋ ta mutsaftá ghurum ŋa ksaftá Yesu,ka həŋ nda tsi mantsa: «Magaŋnamagamaga ta mazəmzəm ŋa maraŋta kazlay:Da Lazglafta ta mutsa kagha ta ŋa gha mambraku kəʼa,» ka həŋ. 12 Ka hlaftá Yesuta hafu, kaʼa mantsa: «Kabgawu ta kəlmnduha ta na zamana na, ka ɗawa magatámazəmzəm katək na? Kahwathwata tamnaghunata yu, haɗ sana mazəmzəmdzaʼa maranaŋta lu ta mnduha ta nazamana nawa,» kaʼa nda həŋ. 13Ka sliʼaptátsi mataba tsa la Farisa ya ka laghwi dakwambalu ŋa dzaʼa ta sana ɓla tsa drəf ya.

Zanapta duhwalha Yesu ta skwi magaYesu

Mat 16:5-1214 Ma tsa sliʼa taŋ ya, ka zanaptá duh-

walhani ta klaftá buradi, turtuktuk yeyaburadi da həŋ ma kwambalu. 15 «Ɗasuwaka kuni! Nghawa ghəŋa ghuni da isa laFarisa nda Hiridus,» ka Yesu zlahanaghatáhəŋ. 16 Ka wuwisaku tsa duhwalhani yamataba taŋ. «Zlah na kwala buradi kulhaɗ da amu na yeya,» ka həŋ. 17 Fslek katsa gwaɗa ya lamə da sləməŋa Yesu. Kaʼanda həŋ mantsa: «Kabgawu ta kəl kunika ndanu, kabga kwala buradi kul haɗ dakaghuni na? Ha gita, haɗmahizl ma ghəŋaghuni ra? Təŋtəŋani ghəŋa ghuni katəkra? 18 Ya wana mamu ira ghuni ní, nu kulnghaŋtá kuni ta vli? Wana mamu sləməŋaghuni, nu kul snaŋtá kuni ta sləməŋ*? Haɗkaghuni ta havaktá skwi katək ra? 19 Ma

fitika daganafta ɗa ta buradi hutaf ta mn-duha dəmbuʼ hutaf, kidaghi ndaghanaftakuni ta ghwanak nda paɗakwa vəl zaymnduha na?» kaʼa nda həŋ. «Ghwaŋpɗəhis həŋ,» ka həŋ.† 20 «A ki ma fitikadaganafta ɗa ta buradi ndəfáŋ ta mnduhadəmbuʼ fwaɗ, kidaghi ndaghanafta kunita tughuba nda paɗakwa vəl zay mnduhaguli?» kaʼa nda həŋ. «Ndəfáŋ həŋ,» kahəŋ.‡ 21 «Ka si mantsa tsi, nu kwal kunisnaŋta tama?» kaʼa nda həŋ.

Mbanafta Yesu ta mndu nda ghulpa maBetsayda

22 Mantsa tama ka ɓhadaghatá i Yesunda duhwalhani da luwa Betsayda. Kakladaghatá mnduha ta ghulpata mndu daYesu. Ka ndəɓu lu ta dzvu da tsi ŋa ksaŋta.23 Ka ksaftá Yesu ta tsa mndu nda ghulpaya ta dzvu, ka klaghata tahula luwa. Katfanaftá tsi ta sərɗək ta iri, ka pghanaftádzvu, ka ɗaw tsi da tsi kazlay: Nda nghaka ta skwi ra? kəʼa. 24 Ka gunaŋtá tsaghulpa ta mndu ya ta iri. «Nda ngha yuta mnduha ta wawaku mndani ná, amamanda fu manda fu ta ngha yu ta həŋ,»kaʼa. 25 Ka pghəglaftá Yesu ta dzvuhanita iriha tsa mndu ya guli, ka nghaŋtá tsamndu ya ta vli tsuwaɗak. Nda mba tama,nda ngha ta dagatá skwiha. 26 Mantsatama, «Yaha ka lami da huɗa luwa,» kaʼanda tsi, ka ghuniŋta dzaghani.

Kagha ná, Kristi ka, ka Piyer nda YesuMat 16:13-20, Luk 9:18-21

27 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu kawadaganda duhwalhani ka dzaʼa da sana luwahandusa ndusa ma luwa Sezare Filip. Ta labəhəŋ ta tvi, ka ɗaw tsi da duhwalhani. Kaʼamantsa: «Wa iʼi, ka mnduha ta mnay na?»kaʼa nda həŋ. 28 Ka həŋ mantsa: «Yuh-wana mnda maga batem ya ka sanlaha,Iliya ya ka sanlaha, sana mndu mataba laanabi ya ka sanlaha ta mnay nda kagha.»29 «Kinawu ka kaghuni, wa ya ka kaghunita mnay nda iʼi?» kaʼa kay guli. Ka Piyermantsa: «Kagha na: Kristi§ ka,» kaʼa ndatsi. 30 Ka zlahanaghatá Yesu ta həŋ kaŋɗaŋɗa. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Yahayahakuni da walaŋtá mnay mantsa ŋa mndu,»kaʼa.

MnayYesu ta dzaʼanimtakunda sliʼagap-tani

Mat 16:21-28, Luk 9:22-27* 8:18 Gray nda Irmiya 5:21, Azekiyel 12:2. † 8:19 Ngha ta 6:35-44. ‡ 8:20 Ngha ta 8:1-9. § 8:29 Kristi:Tsaya Almasihu.

Markus 8:31 56 Markus 9:1531 Mantsa tama, ka zlraftá Yesu ta

taghay ŋa duhwalhani kazlay: Dzaʼaghuyapə ghuya Zwaŋa mndu ta ɗaŋwakatakata. Dzaʼa wuɗidiŋ wuɗa la galatamnduha, nda maliha ta ghəŋa gwal ta draskwi ŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahuŋa mnduha tani. Dzaʼa dzadza lu, baɗumahkən, ŋa sliʼagaptani nda hafu, kaʼa.32 Ka mnə tsi ta tsa gwaɗaha ya baŋluwa.Ka ksaghutá Piyer ta Yesu ta slərpa vli kadavanaghata. 33 Ka mbəɗavatá Yesu, kangha duhwalhani. Ka ŋruhanaghatá tsita Piyer, kaʼa nda tsi mantsa: «Laghulagha tavata iʼi halawaya skwi na. Haɗ kata ndanu manda ya ta kumə Lazglafta wa.Manda ndana mnduha ká ka ta ndanu,»kaʼa nda tsi.

Fata duhwalha ta ghəŋa taŋ manda ŋaYesu

34Ka hagaktá Yesu ta mnduha, nda duh-walhani tani, kamnayŋa taŋ. Kaʼamantsa:«Ka ta kumay mndu ta nzaku kawadaganda iʼi katsi, ba vziŋtani ta ghəŋani, kaklayni ta udza zləŋayni, ka dzaʼani mistaɗa. 35Ka dzaʼambanafmba yu ta hafa ɗa kamndu katsi ná, dzaʼa zaɗiŋzaɗa tsa mnduya ta hafani. Mndu dzaʼa zaɗiŋtá hafanikabga iʼi, nda ya kabga Lfiɗa Gwaɗa ná,dzaʼa mbanafmba tsa mndu ya ta hafani.36 Nu dzaʼa ghzlanata mutsafta mndu tana ghəŋa haɗik na tender, ka nda zaɗahafani na? 37Nu dzaʼa vlata mndu ŋa varahafani na? 38 Ya wana ka dmaku mnduhata na zamana na, ka sliʼiŋ ka sliʼiŋ həŋda Lazglafta. Ka kwalaghukwala mndu tamnaŋtá hga ɗa nda gwaɗa ɗa guli ta kəmatsa mnduha ya katsi, iʼi Zwaŋa mndu guliná, dzaʼa kwalaghukwala yu ta mnaŋtá tsamndu ya baɗu vragata ɗa kawadaga ndaduhwalha nda ghuɓa ta luwa ma glakwaLazglafta.»

91 Kaʼa nda həŋ guli mantsa: «Kah-

wathwata ka yu ta mnaghunata, mamusanlaha ma mnduha mataba gwal hadna,dzaʼa kwal kul rwuta ta saha ga mghamaLazglafta nda mbraku, ŋa nghaŋta taŋ ndaira taŋ,» kaʼa.

Mbəɗavafta YesuMat 17:1-13, Luk 9:28-36

2 Tahula fitik mkuʼ, ka hlaftá Yesu ta iPiyer nda Yakubu, nda Yuhwana mistani,

ka ŋlaghatá həŋ ta sana ghwá nda slra.Lafa taŋ ta tsa ghwá ya, ka mbəɗavaftátsi ta kəma taŋ. 3 Ka wuɗaku lguthanitilil katakata. Haɗ mndu ta na ghəŋahaɗik na dzaʼa laviŋtá ghuɓaptá skwi ŋaɓanafta ŋa laf taɓ ta tsaya wa.* 4 Ta waira tsa duhwalhani ya, ka zlagaptá i Iliyanda Musa, ka ghwa yiva nda Yesu. 5-6 Kaksafta zləŋ ta tsa duhwalha ya katakata.Sna a Piyer ta skwi ŋamnaywa. Gi ka Piyernda Yesu mantsa: «Maləma ɗa, ɗina kanzatamu hadna. Magafmamaga ta həgahatumpul hkən. Pal ŋa gha, pal ŋa Musa,pal ŋa Iliya guli,» kaʼa. 7 Ka saha kusaytɗik bukwamtá həŋ. Ka gwaɗagaptá lwima tsa kusay ya. Kaʼa mantsa: «Nanana zwaŋa ɗa ta ɗvu yu nda ŋuɗufa ɗa.Snawa ta gwaɗa da tsi,†» kaʼa. 8 Gi zləwaɗzləwaɗ zləwaɗ, ka duhwalhani ka nanaghavli ta wanaftá həŋ. Kəʼa ka həŋ ná, Yesuturtukwani yeya nghaŋ həŋ kawadaga ndahəŋ. 9 Ka sliʼaftá həŋ ka saha ta tsa ghwáya. Ta saha həŋ, ka zlahanaghatá Yesu tatsa duhwalha ya. Kaʼa mantsa: «Yahayahakuni da mnaŋtá skwi nghaŋ kuni ŋa mnduha ka sagha fitik ya dzaʼa sliʼagabta Zwaŋamndu mataba gwal nda rwa,» kaʼa. 10 Kasnatá həŋ ta tsa gwaɗa ya, ama ka laghuhəŋ da ɗaɗawaku mataba taŋ «nahganisliʼagabta mataba gwal nda rwa?» ka həŋ.11 Mantsa tama, ka ɗawaŋtá duhwalhanida Yesu. Ka həŋ mantsa: «Kabgawu takəl gwal tagha zlahu ŋa mnduha ka mnaykazlay: Tiŋəl Iliya dzaʼa saha karaku‡kəʼa na?» ka həŋ. 12 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Aŋi, dzaʼa tiŋlaghutiŋla Iliya tasaha ŋa payanatá inda skwiha. Ama kab-gawu vindafta lu ta ghəŋa Zwaŋa mndukazlay: Dzaʼa ghuyay ta ɗaŋwa katakata,ɗvəta a lu wu kəʼa? 13 Ama ka yu tamnaghunata ná, ghadaghada Iliya ta sahaka ghuyanaptá həŋ ta ɗaŋwa manda yakumaŋ həŋ. Mantsa ya ka gwaɗa Lazglaftamnata ta ghəŋani,» kaʼa nda həŋ.

Mbanafta Yesu ta sana zwaŋ ksu seteniMat 17:14-21, Luk 9:37-43

14 Manda vradaghata i Yesu tavata tsaduhwalhani si zlana həŋ ya, ka nghaŋtáhəŋ ta tskata mnduha ta wanaftá tsa duh-walha ya nda gwal tagha zlahu ŋamnduhata zlərɗutawi nda həŋ. 15 Na ghur, nghaytsa tskatá mnduha ya ta Yesu ná, ndaghada ndusadaghatani da həŋ. Ka sliʼafta

* 9:3 Gray nda 2 Piyer 1:16-18. † 9:7 Ngha ta 1:11. ‡ 9:11 Gray nda Malatsi 3:23.

Markus 9:16 57 Markus 9:41həŋ nda hwaya ka dzaʼa ga zgu ŋani. 16 KaYesu ɗawaŋta da həŋ mantsa: «Ta ghəŋawu ta zlərɗa kuni ta wi nda həŋ na?» kaʼa.17 Ka sana mndu mataba tsa mnduha yazlghanaftawi mantsa: «Maləma ɗa, zwaŋaɗa ksu seteni, vlaŋ a ta tva gwaɗa wukəl yu ka klagaghata da kagha. 18 Ka takumay tsa skwi ya ta slanapta katsi, gislanatani ta haɗik. Gi pghay tsa zwaŋya ta mahupak ma wi, dzislayni ta sliʼiŋka hpaɗay, gi dzəŋ vghani. Tsaya kəl yuka ndəɓa dzvu da duhwalha gha, kambəlka ghzligiŋtá həŋ ta tsa seteni ya ma tsazwaŋa ɗa ya mazlay, ama ka traptá həŋ,»kaʼa nda tsi. 19 Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Ghwaɗaka mndəra mnduha kul haɗ zl-ghay nda ŋuɗuf da həŋ! Ŋa kulam yawudzaʼa nzata yu tavata kaghuni? Ŋa kulamyawu dzaʼa nzata yu ka suʼuwaghunata?Klagiɗighawa tsa zwaŋ ya,» kaʼa nda həŋ.Ka klədanaghatá lu. 20 Gi ghur nghay tsazwaŋ ya ta Yesu ná, ka gi slanaptá tsaseteni ya nda mbraku, ka slanata ta haɗik,ka kwatambal tsi ta vgha ta haɗik, ka pghamahupak ma wi. 21 Ka ɗawaŋtá Yesu dadani ma tsa zwaŋ ya: «Daga Yawu zlraftana skwi na ta na zwaŋ na na?» kaʼa nda tsi.«Daga ma ga zwaŋani ksafta tsi. 22 Baɗuma sani, klaftani wuɗamta da vu, dər daimi tsi, gi wuɗamtani ma ŋa dzatani, kəʼata magay tazlay. Ka laviŋlava ka, kdəkkdəkkataŋna kata, tawa ta hiɗahiɗa ta aŋni!»ka tsa mndu ya. 23 «Ka laviŋlava ka riwaka ka? Nu dzaʼa kwal lu laviŋta magataka zlghafzlgha mndu nda ŋuɗuf na?» kaYesu nda tsi. 24 Gi ka kapaŋtá dani matsa zwaŋ ya ta lwi, «Zlghafzlgha yu, sawikatihata ma hta ta zlghay ɗa,» kaʼa ndatsi. 25NghayYesu ta gazladaghatamnduhandahwaya, ka davanaghatá tsi ta tsa seteniya. «Ghwaɗaka Sulkum ta pya mndu kagwaɗa nda ya ka snaŋtá sləməŋ. Sabsa mana zwaŋ na, ka yu ta mnaghata. Yaha kavrəgladamta ɗekɗek dida,» kaʼa. 26 Ka wa-hata tsa seteni ya ka ghudzanaftá tsa zwaŋya nda mbraku, ka sabə tsi mida. Ka niŋtátsi ta tsa zwaŋ ya gzəmblaʼ manda mndunda mta, ha ka mnay ndəghata mnduhakazlay: Nda mta kəʼa. 27 Ama ka ŋanatáYesu ta dzvu, ka sliʼanafta, ka sliʼaftá tsika sladata. 28Manda lama Yesu kawadaganda duhwalhani da həga nda ghəŋa taŋ, kaɗaw həŋ da tsi. Ka həŋ mantsa: «Kabgawukəl aŋni ka traptá ghzligiŋtá tsa seteniya katək na?» ka həŋ. 29 «Mndərga tsaSulkum ya ná, ba nda maga duʼa kada saba

tsi,» kaʼa nda həŋ.

Mnəglaŋta Yesu ta dzaʼani mtaku ndasliʼagaptani

Mat 17:22-23, Luk 9:43-4530Ka sliʼaftá həŋ hada ka taghatá haɗika

Galili. Va a Yesu si ta nghaŋta mndu wu,31kabga ta tagha skwi ŋa duhwalhani. Wyaskwi ta mnə tsi ŋa taŋ: «Dzaʼa ksafksa luta Zwaŋa mndu ka vlata ma dzva mnduhaŋa dzata taŋ. Baɗu mahkən, ŋa sliʼaftaninda hafu.» 32Ama sna a duhwalhani ta tsagwaɗa yawa. Ta zləŋhəŋ guli nda ɗawaŋtada tsi.

Wa dzaʼa nzakw ka maliMat 18:1-5, Luk 9:46-48

33 Ka ɓhadaghatá həŋ da luwa Kafar-nahum. Ta nzaku həŋ ma həga, kaɗawaŋtáYesu da həŋ: «Nahgani tsa skwi tauwaʼuwal kaghuni ta tvi ya na?» kaʼa ndahəŋ. 34 Sriw nzanza həŋ, pslaf a həŋ ta wataŋ wa, kabga si ta zba snaŋtá mali matabataŋ həŋ, na skwi si ta uwaʼuwal həŋ tatvi. 35 Ka nzadatá Yesu, «saghawasa» kaʼanda həŋ. «Ka ta kumay mndu ta nzaku kamali ta wa ira Lazglafta katsi, vraganatanita ghəŋani ka sagəŋ gudzekw mista lam-ndu, ka nzakwani ka kwalva taŋ guli.»36 Ka hgaftá tsi ta sana zwaŋ kwitikw, kasladanata mataba taŋ. Ka tskwaftá tsi maghuvani, kaʼa nda həŋmantsa: 37«Dərwatimamndu ta tsuʼaftá sani turtukmataba nazwaniha na, kabga iʼi, vərɗa iʼi tsuʼaf tsamndu ya nda tsa. Dər wati ma mndu tatsuʼaftá iʼi guli, vərɗa iʼi a tsuʼaf tsi wa, amamndu ya ta ghunigihata tsuʼaf tsi,» kaʼa.

Mndu ta vla zɗaku ŋa amu ná, ŋa amutsa

Luk 9:49-5038KaYuhwananda tsimantsa: «Maləma

ɗa, nda ngha ŋni ta sana mndu ta ghzladuhwalha halawaymamndu. Ka tsamnduya na: “Yesu ta vlihatá mbraku,” kaʼa. Kalmə ŋni, kabga haɗ ta dzaʼa mista amuwu,» kaʼa. 39 Ka Yesu mantsa: «Ma lməkuni ta mndu, kabga haɗ mndu ta magamazəmzəmnda hga ɗa, dzaʼa vza rutsak taiʼi wa. 40 Mndu kul haɗ ta raza amu guliná, ŋa amu tsa mndu ya. 41 Dər wati mamndu ta taghunaftá imi rauʼ ŋa say, kabganzakwa ghuni ka ŋa Kristi, kahwathwataka yu ta mnaghunata, haɗ nisəla tsa mnduya dzaʼa zwaɗuta ɗekɗek wu,» ka Yesu.

Markus 9:42 58 Markus 10:16Ɗaswa ka mndu nda vzamta mndu ma

dmakuMat 18:6-9, Luk 17:1-2

42 «Ka vzamvza mndu ta sani turtukmataba na zwaniha ta zlghafta iʼi nama dmaku katsi, dzaʼa ghuyay ta ɗaŋwakatakata da Lazglafta. Ta dər má yahbanam lu ta dughura buna dagala maŋurzluŋ, ka vzaghata da drəf, kaʼa. 43 Kasi dzva gha ta famta kagha kəl ka kazləmbamta ma dmaku katsi, tsiŋtsa ghata tsa dzvu ya. Ta dər mutsafta ghata hafu nda dzva gha ka buɗuduŋ, kalama gha nda dzvuha gha yipaʼ his hisda həga vu kul haɗ ta mtavata ɗekɗek.44 [Hada, mamu mtarakha ta yamta mavgha ŋəɗməts, rwava a həŋ wa. Haɗ tsavu ya ta mtaku ɗekɗek guli wa.] 45 Kasəla gha ta famta kagha kəl ka zləmbamtama dmaku katsi, tsiŋtsa ta tsa səla ya. Tadər mutsafta gha ta hafu nda səla gha sluŋturtuk, ka nzakwa gha nda səlaha gha yipaʼhis his, ŋa wuɗamtá kagha da həga vu.46 [Hada, mamu mtarakha ta yamta mavgha ŋəɗməts, rwava a həŋ wa. Haɗ tsa vuya ta mtaku ɗekɗek guli wa.] 47 Ka ira ghaturtuk, ta famta kagha kəl ka ka dəɗamtadadmakukatsi, tsakwasliŋ tsakwasla ta tsairi ya. Ta dər lama ka nda ira gha guzliŋturtuk da gamghama Lazglafta, ka nzakwagha nda ira gha his his, ŋa wuɗamtá kaghada həga vu. 48 Hada, mamu mtarakhata yamta ma vgha ŋəɗməts, rwava a həŋwa. Haɗ tsa vu ya ta mtaku ɗekɗek guliwa.§ 49 Inda mndu dzaʼa nəmanaf nəmavu manda slughul. [Inda skwi ta drə luŋa Lazglafta ta kuktaf kukta lu ta slughultida] 50 Slughul ná, skwi ɗina ya, ama kata haɗ zɗaku mida ɗekɗek wu katsi, nudzaʼa magəglamta kuni mida ŋa vranamtási tsa nəmatani ya na? Mamu ka slughulma kaghuni. Nzawanza nda zɗaku matabaghuni, sanlaha nda sanlaha,» kaʼa.

10Tagha skwi ta ghəŋa ghzliŋtá marakwMat 19:1-12, Luk 16:18

1 Tahula tsa, ka sliʼaftá i Yesu nda duh-walhani hada ka laghwi ta haɗika Zudiyanda tvə drəfa Zurdeŋ. Ka tskəgladaghatámnduha ta vgha tavatani. Ka nzəglatátsi ka tagha skwi ŋa taŋ manda ya snutsi. 2 Ka gavadaghatá la Farisa tavata Yesu

ŋa hla səlani. Ka ɗawaŋtá həŋ da tsi,ka həŋ mantsa: «Mamu re haɗ wa a tviŋa ghzliŋta mndu ta markwa taŋ na?» kahəŋ. 3 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Wa ka Musavindaghunafta na?» kaʼa. 4 «Ka Musa ná,ka ta kumaymndu ta ghzliŋtá markwa taŋkatsi ná, vindanaftani ta ɗelewera ghzlu,ka ghzliŋtani* kəʼa,» ka həŋ. 5 Ka Yesunda həŋmantsa: «Təŋa ta ghəŋa ghuni kəlMusa ka vindaghunaftá tsa gwaɗa zlahuya mantsa. 6 Ama ma zlraftani, mandakɗiŋta Lazglafta ta magaftá inda skwi, “katsaftá tsi ta i zəʼal nda marakw.†” 7 Tsayadzaʼa kəl zgun ka zlaŋtá dani nda mani,ka ndiʼanavatá vgha ta markwa taŋ, 8 ŋanzakwa tsa hahəŋ his ya ka sluʼuvghaturtuk‡. Mantsa tama, nzəgla a həŋ kamnduha his wu, ama ka sluʼuvgha turtuknzakwa taŋ.» 9 Skwi ndiʼanaf Lazglafta ná,yahayaha mndu dganata, kaʼa. 10 Mandavrakta taŋ, ka lamə həŋ nzata ma həga,ka ɗawaŋtá duhwalhani da tsi ta ghəŋatsa gwaɗa ya. 11 Kaʼa nda həŋ mantsa:«Ka ghzliŋghzla mndu ta markwa taŋ,ka klaftá sana marakw katsi, ta hliri tsamndu ya, maganamaga tsa mndu ya taghwaɗaka skwi ta tsa taŋtaŋa markwa taŋya. 12Mantsa guli, ka sliʼafsliʼa marakw kalaghu da wumatá sana zəʼal katsi, ta hliritsa marakw ya nda tsa.»

Hlaktamnduha ta zwani kwitikw kwitikwda Yesu

Mat 19:13-15, Luk 18:15-1713Mbaɗaka mnduha ka va hlaktá zwani

kwitikw kwitikw da Yesu ŋa tfanaghatawita həŋ, ndama fanaghatani ta dzvu ta həŋ.Ama ka ghzlə duhwalha Yesu ta həŋ. 14Kanghə Yesu ta tsa skwi ta magə həŋ ya ná,zɗəgana a wu, ka kuzlanaftá tsi ta ŋuɗuf.«Zlaŋwazla ta zwaniha kwitikw kwitikwka sagha həŋ da iʼi, ma pyə kuni ta həŋ,kabga ŋa gwal ta gara vgha nda həŋ na gamghama Lazglafta§. 15Kahwathwata ka yuta mnaghunata, dər wati ma mndu dzaʼagi kwal kul tsuʼaftá ga mghama Lazglaftamanda zwaŋ kwitikw, lamta a tsa mnduya ɗekɗek wa,» kaʼa nda həŋ. 16 Kahlamtá tsi ta tsa zwaniha ya da ghuvani, kapghanaghatá dzvu ta həŋ, ka tfanaghatawita həŋ.

I Yesu nda sana mnda gadghəlMat 19:16-30, Luk 18:18-30

§ 9:48 Ngha ta Isaya 66:24. * 10:4 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 24:1. † 10:6 Ngha ta Zlrafta 2:24. ‡ 10:8 Nghata Zlrafta 1:27 nda 2:24. § 10:14 Gray nda 9:37.

Markus 10:17 59 Markus 10:4017 Manda sliʼafta Yesu ka mbaɗa ta tvi,

ka sliʼaftá sanamndu ka hwayakta tsəlɓatama ghuvani, ka ɗaway da tsi: «Ari ŋərmamgham, nu dzaʼa magə yu ŋa mutsaftaɗa ta hafu ŋa kɗekedzeŋ na?» kaʼa ndatsi. 18 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Kabgawukəl ka ka hga iʼi ka ŋərma na? Haɗ sanaŋərma taɓta Lazglafta wa. 19 Nda sna kata zlahuha ta mnay kazlay: Yaha ka dadzatá mndu, yaha ka da hliri, yaha kada ghali, yaha ka da tsanavatá gwaɗa tamndu, yaha ka da nənɓa mndu, ka vla kata glaku ŋa i da gha nda ma gha* kəʼa,»kaʼa. 20 «Mghama ɗa, snasna yu ta indatsa skwiha ya daga ma ga zwaŋa ɗa,» kaʼanda tsi. 21Tsəmesl, ka Yesu nghanavatá tsamndu ya, ka ɗvutá tsi, kaʼa nda tsi mantsa:«Ta turtuk skwi ta pɗugudughusta. Laka dzawapta ka ta inda skwa gha, ka da-ganafta ka ta gwal ka pɗu, mantsa dzaʼamutsay ka ta gadghəl ta luwa. Magata ghata tsaya, ka sagha ka, ka dzaʼa ka mistaɗa,» kaʼa nda tsi. 22 Na snaŋta tsa mnduya ta tsa gwaɗa ya, ka laghu tsi nda ɓasatáŋuɗuf, kabga gadghəl ya. 23 Ka waftáYesu ta duhwalhani ta wanafta. «Kay!Dzaʼa nda bla ka lama gwal gadghəl da gamghama Lazglafta!» kaʼa. 24 Ka ndərmimduhwalhani nda ndərmima ta tsa gwaɗaya. Ka vrəgliŋtáYesu tamnay guli, «Zwanaɗa, nda bla ka lama gwal ta fafta ghəŋataŋ ta gadghəl da ga mghama Lazglafta!25 Ta dər laba ŋalibwa nda ta ghurumalipir, ka lamamnda gadghəl da gamghamaLazglafta,» kaʼa. 26 Ka va ndərmimgəltaduhwalhani, ka həŋ mataba taŋ mantsa:«Ka si mantsa tsi katsi ná, wa dzaʼa mut-safta mbaku tama?» ka həŋ. 27 Ka ng-hanavatá Yesu ta həŋ, kaʼa mantsa: «Haɗmndu dzaʼa laviŋtá mbanaftá ghəŋaniwa, ama laviŋlava Lazglafta ta mbanaftámndu, kabga laviŋlava tamaga inda skwi.»28 «Aʼa! Wana aŋni, zlanavazla ŋni tainda skwiha ŋni, ka dzaʼa mista gha,» kaPiyer. 29 Ka Yesu mantsa: «Kahwath-wata ka yu ta mnaghunata, haɗ mndu tasliʼafta ka zlaŋtá hgani, nda zwanamani,nda kwaghamani, nda mani, nda dani, ndazwanani, nda haɗikhani, kabga iʼi nda yakabga Lfiɗa Gwaɗa Lazglafta, 30 dzaʼa kwalkul mutsafta fərta ta sgavaghatani daga tana zamana mida mu na wa. Dzaʼa mutsayta həgaha, nda zwanama, nda kwaghama,ndamamaha, nda zwani, nda haɗikha tani,

ama dzaʼa ghuyay ta ɗaŋwa guli. Mazamana ta sagha guli, ŋa mutsayni ta hafuŋa kɗekedzeŋ da Lazglafta. 31Nda ndəghagwal si ta kəma, dzaʼa nzakway nda hul.Nda ndəgha gwal si nda hul guli, dzaʼanzakway ka gwal ta kəma,» ka Yesu ndahəŋ.

Mahkəna mnaŋta Yesu ta mtakwaninda sliʼagaptani

Mat 20:17-19, Luk 18:31-3432Tambaɗa həŋ ta tvi ŋa ŋlu ka dzaʼa da

Ursalima, ka labəYesu ta kəma taŋ. Hluhlazləŋ ta duhwalhani, nda gwal ta dzaʼamista taŋ tani. Ka tskəglanatá Yesu ta tsaduhwalhani ghwaŋpɗə his ya tavatani, kazlraftá tsi ta mnay ŋa taŋ ta skwi dzaʼaslanaghata. 33 «Snawasna ɓa! Wana mu tadzaʼa da Ursalima. Hada dzaʼa ksafta lu taZwaŋa mndu, ŋa vlaŋtá maliha ta ghəŋagwal ta dra skwi ŋa Lazglafta, nda gwaltagha zlahu ŋamnduha, ŋa tsanaghata taŋta guma ŋa dzata, ŋa vlaŋta taŋ ta gwalkul nzakway ka la Yahuda, 34 ŋa ganaptatsahaya tiri, ŋa tafay taŋ ta sərɗək tida, ŋasləvay taŋ nda krupiha, ŋa dzata taŋ, amabaɗu mahkən, ŋa sliʼagaptani nda hafu.»

Ɗawutá vla i Yakubu nda Yuhwana daYesu

Mat 20:20-2835 Tahula tsa, ka gavadaghatá i Yakubu

nda Yuhwana ta nzakway ka zwana Zebeditavata Yesu. «Mghama ɗa, ta kumay ŋnita magaŋnata gha ta skwi dzaʼa ɗawaŋtaŋni da kagha,» ka həŋ nda tsi. 36 «Nahganita kumə kuni ta magaghunata ɗa na?»kaʼa nda həŋ. 37 «Baɗu lama gha daglakwa gha ya ná, ka pghata ka ta aŋni,sani nda ga zeghwa gha, sani guli ndaga zlaɓa gha ná, kiɓa,» ka ŋni. 38 KaYesu zlghanaftawani ta həŋ mantsa: «Snaa kuni ta skwi ta ɗawə kuni wa. Dzaʼalaviŋlava kuni ta sa leghwa tsa ghuyaɗaŋwa dzaʼa yu say ya ra? Ari dzaʼa tsuʼaykuni ta batema tsa ghuya ɗaŋwa dzaʼaghuyɗipta lu ya?» kaʼa nda həŋ. 39 «Aŋi,dzaʼa laviŋlava ŋni,» ka həŋ. Ka Yesunda həŋmantsa: «Mantsa nzakwani, dzaʼasay kuni ta leghwa ghuya ɗaŋwa dzaʼa yusay, dzaʼa tsuʼay kuni ta batema tsa ghuyaɗaŋwa dzaʼa lu ghuyɗipta ya†. 40 Ama taghəŋa skwi ta nghanaŋtá tsa nzaku nda gazeghwa ɗa nda ya nda ga zlaɓa ɗa ya ná,nghiɗigha a tsa ya wa. Nda nza tsa vliha

* 10:19 Ngha ta Sabi 20:12-16 nda Vrafta ta Zlahu 5:16-20. † 10:39 Gray nda Slna gwal ghunay 12:2.

Markus 10:41 60 Markus 11:13ya ka ŋa gwal payanaf Lazglafta ta həŋ,»kaʼa nda həŋ. 41 Na snaŋta tsa pɗakwaduhwalha ghwaŋ ya ta tsa gwaɗa ya, kaɓasanavata həŋ ta ŋuɗuf ta i Yakubu ndaYuhwana. 42 «Saghawasa,» ka Yesu ndahəŋ. «Nda sna kuni ta gwal ta nghə lumanda mghamha ta ghəŋa mndəra mn-duhaná, ta gay həŋ tamamghammghamataŋ. Gwal kulaŋ lu guli, ta maray hahəŋ tambrakwa taŋ ta ghəŋa taŋ. 43Ama mantsaa nzakwani mataba kaghuni wa. Ka takumay mndu ta nzaku ka mali matabaghuni katsi, ka nzata tsi ka kwalva ghuni.44 Ka ta kumay mndu mataba ghuni tanzaku ta kəma katsi, ka nzata tsi ka kwalvaindamnduha. 45Wya tsi, sa a Zwaŋamndukabga ŋa maganata lu ta slna wa, ama ŋanzaku ka kwalva mnduha, vlaha ta hafaniŋa vara ndəghata mnduha guli,‡» ka Yesuzlghanaftawani ta həŋ.

Gunanata Yesu ta ira BartimeMat 20:29-34, Luk 18:35-43

46 Ka ɓhadaghatá həŋ da luwa Yeriku.Ta sabə i Yesu nda duhwalhani, nda tskatasanlahamamnduhama tsa luwa ya,mamusana ghulpa ta mndu ta nzaku ta wa tvika gatá skwi. Bartime hga tsa mndu ya,ta nzakway ka zwaŋa Time. 47 Mandasnaŋtani kazlay: Yesu zwaŋa la Nazaretya ta sagha kaʼa, ka dzatá tsi ta lawlaw,kaʼa mantsa: «Yesu zwaŋa Dawuda, tawata hiɗahiɗa ta iʼi,» kaʼa. 48Mbaɗa mnduhaka ŋurhway. «Ma gwaɗaf ka,» ka həŋ. Amaka sganaghatá tsi ta dza lawlaw ka ŋɗaŋɗa:«Zwaŋa Dawuda, tawa ta hiɗahiɗa ta iʼi,»kaʼa. 49 Ka sladata Yesu, kaʼa mantsa:«Hgagaghawa hga,» kaʼa. Ka hgaktá həŋta tsa ghulpa ta mndu ya. Ka həŋ ndatsi mantsa: «Ŋavaŋa ka sliʼafta ka, wya tahga kagha,» ka həŋ. 50 Ka slurtidiŋtá tsaghulpa ta mndu ya ta lgutani, ka valavataka labə nda tvə Yesu. 51 Ka ɗawaŋtá Yesuda tsi. Kaʼa mantsa: «Nu ta kumə ka tamagaghata ɗa na?» kaʼa. «Maləma ɗa, kanghəglaŋta yu ta vli,» kaʼa. 52«La, ndambaka, kabga zlghafta gha ta iʼi nda ŋuɗufagha,» kaʼa nda tsi. Ka gi nghəglaŋtá tsamndu ya ta vli, ka ksə tsi ta tvi ka dzaʼamista Yesu.

11Lama Yesu da luwa UrsalimaMat 21:1-11, Luk 19:28-40, Yuh 12:12-19

1 Taghwaŋ a həŋ ka ɓhadaghata daluwa Ursalima wu, ka labə həŋ nda mistaghwá zaytuŋ, ndusa nda sana luwaha tahgu lu ka Beslaze nda Betani. Ka ghu-naftá Yesu ta gwal hismataba duhwalhani.2 «Lawala da na luwa ta kəma ghuni na.Ka ɓhadaghaɓha kuni, dzaʼa slanaghaslakuni ta zwaŋa kɗih hbana lu ta kul walaŋtamndu ta laf tida. Ka plata kuni, ka kla-gaghata kuni. 3Ka “ŋaw kuni ta tsa na” kamndu ɗawaŋta da kaghuni katsi, “Mghamta kumay,” ka kuni dazlay. Gi dzaʼa zlaghu-naŋzla həŋ ŋa klaktá ghuni da hadna,»kaʼa nda həŋ. 4 Ka sliʼaftá həŋ ka labə, kaslanaghatá həŋ ta zwaŋa kɗih ta hba mabli ta watgha ga mndu ndusa nda wa tvi,ka platá həŋ. 5 Ka gwal ma tsa vli ya ndahəŋ mantsa: «Nu tsa ta magə kuni na? Taplə ŋaw kuni ta tsa zwaŋa kɗih ya na?» kahəŋ. 6 Ka zlghanaftá həŋ ta wa taŋ mandayamnanaf Yesu ta həŋ. Ka zlaŋtá lu ta həŋ,ka laghu həŋ. 7 Ka klədanaghatá həŋ tatsa zwaŋa kɗih ya ta Yesu, ka pghaftá həŋta lguta taŋ, ka ŋladaftá Yesu nzafta tida.*8 Ka liŋtá mnduha ta zlazlatá lgutha taŋta tvi, sləhwa fuha ŋa sanlaha ta ɓalaktama vwah† ka pghay ŋa tsuʼay. 9Mbaɗakagwal ta dzaʼa ta kəma Yesu nda gwal tadzaʼa nda hulani tani ka hla wi. «ŊaLazglafta glaku! Ka tfanaghatfa Lazglaftata wi ta mndu ya ta sagha ma hgani. 10 Katfanaghatfa Lazglafta ta wi ta ga mghamta sagha, ga mghama Dawuda ta nzakwayka da ŋni! Glaku ŋa Lazglafta ta luwa!‡»ka həŋ. 11 Ka ɓhadaghatá Yesu da luwaUrsalima, ka lamə tsi da həga Lazglafta.Tahula naghanatani ta inda skwiha, kasliʼaftá tsi ka vraghuta da Betani kawadaganda duhwalhani ghwaŋpɗə his, kabga ndaghada laghwa fitik.

Ksiʼafta Yesu ta fwa ghurafMat 21:18-19

12 Gamahtsimani, ta sabə həŋ ma tsaluwa Betani ya ka vru da luwa Ursalima,ka kuzlanaftá maya ta Yesu. 13Ka nghaŋtátsi ta sana ghuraf manda a nda sləhwatbukw tida. Ka labə tsi nghanata, kadzaʼa slanaghar slanagha a wa yu ta zwaŋ

‡ 10:45 Gray nda Slna gwal ghunay 14:24 nda 1 Timute 2:6. * 11:7 Gray nda Zakari 9:9. † 11:8 Manda ya ma2 Mghamha 9:13, zlatá skwi ŋa vla glaku ya. ‡ 11:10 Gray nda Zabura 118:25-26 nda Mata 21:9.

Markus 11:14 61 Markus 12:1tida kəʼa. Laghani tavata tsa fu ya, kəʼakəʼa ná, sləhwa yeya tida, kabga ta fitikayakwa ghuraf a wa. 14 Ka Yesu nda tsaghuraf ya mantsa: «Walglaŋta a mndu tatsagatá yaku ta kagha ŋa zay wa,» kaʼa. Tasnaysnay duhwalhani.

Ghzlagaptá gwal dzawa skwi ma həgaLazglafta

Mat 21:12-17, Luk 19:45-48, Yuh 2:13-2215 Tahula tsa, ka ɓhadaghatá həŋ da

luwa Ursalima, ka lamə Yesu da daɓa həgaLazglafta. Ka slanaghatá tsi ta mnduha tadzawa skwi nda sakwa skwi hada. Ka liŋtátsi ta ghzligiŋtá həŋ dzibil, ka zlambidiŋtátsi ta tabəlha gwal tambəɗ, nda vla nzakwagwal ta dzawa ghərbuʼ tani. 16 Zlana a tamndu dər turtuk ŋa tsughwaɗadapta ndama tsa daɓa həga Lazglafta ya nda skwiwa. 17 Ka mnə tsi ŋa taŋ. Kaʼa mantsa:«Vinda a ma gwaɗa Lazglafta kazlay: Həgaɗa ná, dzaʼa nzakway ŋa həga maga duʼamndəra mnduha demdem kəʼa ra? Amambaɗa kaghuni ka niŋta ka galigha gwalgənda§,» kaʼa. 18Manda snaŋta la mali taghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta, ndagwal tagha zlahu ŋa mnduha ta tsa skwiya, ka zbə həŋ ta tvi ŋa dzatá Yesu. Amata zləŋ həŋ guli, kabga ksaŋksa tsa skwita taghə tsi ya ta hamata inda mnduha.19 Manda dəɗata fitik, ka sabə i Yesu ndaduhwalhani ma tsa luwa ya ka laghwa taŋ.

Maga duʼa kul haɗ dga ghəŋMat 21:20-22

20 Ga sərɗək ta labə həŋ ta tvi ka vruda Ursalima, kəʼa ka duhwalha Yesu ná,dzuŋuŋ nda ghwala tsa ghuraf ksiʼaf tsiya kay, nduk nda slrəŋhani tani. 21 Kahavaktá Piyer ta ghəŋa skwi ta luta.«Maləma ɗa, ngha ta ghwala ta na ghu-raf ksiʼaf ka na kay ɓa!» kaʼa nda Yesu.22KaYesundaduhwalhanimantsa: «Fafwaghəŋa ghuni ta Lazglafta! 23Kahwathwataka yu ta mnaghunata, dər ya ghwá ya mnəmndu kazlay: Sliʼafsliʼa ka vzamta ka tavgha da drəf! kaʼa nda tsi katsi, ka dgaŋ atsi ta ghəŋ ta ghəŋani wu, faffa ta ghəŋanita skwi ya mna tsi ŋa magakwani katsi,dzaʼa maganamaga Lazglafta ta tsa skwiya. 24 Tsaya ta kəl yu ka mnaghunatakazlay: Inda skwi dzaʼa kuni ɗawaŋta ndamaga duʼa ná, fafwafa ta ghəŋa ghuni tidamanda skwi nda ghada mutsatani, dzaʼanghay kuni ta magata tsa skwi ya. 25 Ka ta

maga duʼa kuni katsi, ka waya kaʼa mamudgun ma ŋuɗufa ghuni nda sana mndukatsi, pliniswapla ta dmakwa tsa mnduya, kada plighunista Da ghuni Lazglafta taluwa ta dmakuha kaghuni guli. 26 [Ama, kahaɗ kaghuni ta plinistá dmakwa mndu wakatsi, haɗ Da ghuni Lazglafta ta luwa dzaʼaplighunistá dmakwa kaghuni guli wa]*» kaYesu nda həŋ.

Ga mutsa Yesu ta glakuMat 21:23-27, Luk 20:1-8

27 Ta mbaɗa həŋ, ka vrəgladaghatá həŋda luwa Ursalima. Ta wawakwani Yesu mahəga Lazglafta, ka sliʼadaghatá la mali taghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta, ndagwal tagha zlahu ŋamnduha, nda la galatamndu guli slanaghata. 28 «Nda mbrakwawa ta maga ka ta na skwiha na, wa tavlaghatá tvi ŋa magay?» ka həŋ nda tsi.29«Iʼi guli, ka ɗawaŋɗawa yu ta skwi turtukda kaghuni, ka zlghiɗifzlgha kaghuni tawani katsi, dzaʼamnaghunamnayu, kandambrakwa wa ta maga yu ta tsa skwiha ya,»ka Yesu nda həŋ. 30 «Wya tsa ɗaway ɗaya: Lazglafta ta ghunafta Yuhwana magabatem† re, ari mnduha a na? Zlghiɗifwazlgha ta wani,» kaʼa nda həŋ. 31 Ka laghuhəŋ zlərɗay mataba taŋ. «Waka mu dzaʼazlgha wani. Ka Lazglafta ya ta ghunafta kamu, kabgawu kwal kuni kul zlghafta ɓa,»kaʼa dzaʼazlay nda amu. 32 «Ka mnduhata ghunafta» ka mu katsi, lava a mantsaguli wu, ka həŋ, kabga nda sna mnduhata Yuhwana kahwathwata kazlay: Vərɗaanabi ya kəʼa. Tsaya tama, ta zləŋay həŋ taskwi dzaʼa magəmnduha. 33Mantsa tama:«Sna a aŋni ta mndu ta ghunakta wu,»ka həŋ. Ka Yesu nda həŋ tama mantsa:«Mantsa iʼi guli, haɗ yu dzaʼamnaghunata,ka nda mbrakwa wa ta maga yu ta tsaskwiha ya wu,» kaʼa.

12Sana ghwaɗaka mnda vwaha inabiMat 21:33-46, Luk 20:9-19

1 Mantsa, ka nzatá Yesu ka mna gwaɗaŋa taŋ ndamahdihdi, kaʼamantsa: «Mamusana mndu ta sliʼafta ka laghwi da ŋaɓaftáfuha inabi ndər ndər ndər ma vwahani,ka ŋamtá tsi ma dzugur. Ka laptá tsita vli ŋa ɗitsa yakwani. Ka bamtá tsinduk nda dumbi nda slra tani mida ŋa

§ 11:17 Ngha ta Isaya 56:7 nda Irmiya 7:11. * 11:26 Ngha ta Mata 6:15. † 11:30 Ngha ta 1:4-5. * 12:1Gray nda Isaya 5:1-2.

Markus 12:2 62 Markus 12:23nzakwa mnda nghay*. Tahula kɗiŋtani tapayanatá tsa vwahani ya ɗina, ka fanamtátsi ma dzvu ta gwal hvay. Ka sliʼaftátsi ka laghwi dista luwa. 2 Sagha fitikaɗaga yakwani, ka ghunadaghatá tsi ta sanakwalvani slanaghatá tsa gwal ta hvay ya ŋamutsanafta taŋ ta ŋani ma yakwa tsa inabiya. 3 Laghani, ɗiŋ ksafksa həŋ ka ɗgaptá,ka vriŋta kul vlaŋta. 4 Ka ghungladaghatátsi ta sana kwalva slanaghatá həŋ guli,ka tatanaghatá həŋ ta ghəŋ ka rarazata.5 Ka ghungladaghatá tsa mnda vwah ya tamahkəna kwalva, ka dzatá həŋ nda dza tatsaya. Ka ghungladaghatá tsa mnda vwahya ta sanlaha ma kwalvaha guli, ka ɗgaptáhəŋ nda ɗga ta sanlaha, ka pslatá həŋ ndapsla ta sanlaha. 6Ga va tsamndu ya, mamupɗakwa zwaŋani turtuktuk ta ɗvu tsi mahya ŋuɗufani, ka kɗiŋtá tsi ta ghunadaptada tsa mnduha ya kazlay: Dzaʼa hulay həŋtahula ta na zwaŋa ɗa na kəʼa. 7 Ka sliʼaftatsa zwaŋ ya ka lagha slanaghatá həŋ. “Yawana tsa mndu dzaʼa za həga ya kaya!Sawa ka dzatá mu, ŋa zay amu ta tsa həgaya!” Ka tsa gwal ta hva tsa vwah yamatabataŋ. 8Ɗiŋ ksafksa həŋ ka dzata, ka vzidiŋtáhəŋ ta mblani diʼiŋ nda tsa fuha inabi ya.

9 «Ndana tama, nu dzaʼa magə dani matsa vwaha fuha inabi ya? Dzaʼa laghala,ŋa zaɗanatani ta tsa mnduha ta hva matsa vwah ya, ŋa vlaŋtani ta tsa fuha inabiya ta sanlaha ma mnduha. 10 Ta dzaŋaf akaghuni ta vindatani ma deftera Lazglaftamanda ya kəʼa ta mnay ra? “Tsa palawuɗidiŋ gwal ta ba həga ya, tsaya ta nutaka vərɗa palaka tughwa həga. 11 Tsayaná, Lazglafta ta ɗvaftá nzakwa tsa palaya ka vərɗa palaka tughwa həga. Skwandərmimay nzakwani ta wa ira amu!†”»kaʼa.

12 Tsatsafta tsa maliha ya ná, ta ghəŋataŋ ta gwaɗa Yesu ta tsa gwaɗa ya. Ka zbəhəŋ ta tva ksafta, ama ka zlanatá həŋ kalaghwa taŋ kabga zləŋa gwaɗa damnduha.

Gwaɗa ta ghəŋa pla dzumnaMat 22:15-22, Luk 20:20-26

13 Ka ghunaftá həŋ ta sanlaha matabala Farisa nda mnduha Hiridus,‡ ŋa dzaʼagwaɗa nda Yesu, kada ɗakwatsafta lu tagwaɗa ma wani ŋa ksafta. 14 Wya ka həŋlagha mnay ŋani: «Maləma ɗa, nda snaŋni kazlay: Dar gwaɗa ta mnə kagha kəʼa,

haɗ kagha ta zləŋa ira mnduha wu, kabgahaɗ ghuya gha nda mndu ta ghərɓakwaniwa. Vərɗa nzaku manda ya ta kuməLazglafta ta taghə kagha. Ta kumay ŋnita ɗawaŋtá gwaɗa da kagha: Ma zlahaLazglafta ná, nda ra re, ra a wa ka pladzumna ŋa mgham dagala ma Ruma na?Dzaʼa plər pla a wa ŋni na?» ka həŋ.15 «Kabgawu ta kəl kuni ka dzəgha iʼi na?»Ka Yesu zlghanaftawi ta həŋ, kabga ndasna ta tsa maɗgwirmaɗgwira taŋ ya. «Kla-gaghawakla ta tsa kwaɓu ya ka nghanatayu,» kaʼa. 16 Ka klanaktá həŋ turtuk. Kaɗawaŋtá Yesu da həŋ. Kaʼa mantsa: «Ndawa grafta lu ta na skwi tsaf lu tida nana? Ŋa wa na hgu tida na guli?» kaʼa ndahəŋ. «Ŋa mgham Sezar ya,» ka həŋ. 17 KaYesu nda həŋ mantsa: «Vlaŋwa mghamSezar ta ya ta nzakway ka ŋamghamSezar,vlaŋwa Lazglafta ta ya ta nzakway ka ŋaLazglafta,» kaʼa nda həŋ. Ka ndərmim həŋkatakata ta tsa zlghawani ya.

Ɗaway ta ghəŋa sliʼagabta ma mtakunda hafu

Mat 22:23-33, Luk 20:27-4018 Ka sliʼadaghatá la Sadukiya

slanaghata Yesu guli. Hahəŋ ná, gwal tamnay kazlay: Haɗ sliʼagabta mndu mamtaku wu§ kəʼa ya həŋ. Ka ɗawaŋtá həŋda tsi, ka həŋ nda tsi mantsa: 19 «Maləmaɗa, wya ka Musa vindaŋnafta: “Ka mamumndu mtu zwaŋamani ka zlaŋtá markwataŋ, ya a ta zwaŋ nda tsa marakw ya wukatsi, wunanaghata tsa zwaŋamani tandiri ya ta tsa wadgani ya, ŋa yanatanita zivir ta tsa zwaŋamani ta mtuta ya,”*kaʼa.

20 «Tsaw ghalya, si mamu zwanamandəfáŋ həŋ ma da taŋ. Si ka klaftá zu-mali ma həŋ ta marakw, ka mtutá tsamndu ya ta yana a lu ta zwaŋ wa, 21 kawunanaghatá tsa mahisa zwaŋ ya ta tsawadgu ya, ka mtutá tsaya guli, yana a luta zwaŋ wa. Mantsa ya tsa mahkəna zwaŋya guli. 22 Inda tsa zwaniha ya ndəfáŋndəfáŋ, ka raftá həŋ ta tsa marakw ya,kul haɗ ya ta yatá zwaŋ nda tsi. Tahularwuta tsa zwaniha ya ndəfáŋ ndəfáŋ, kamtuta tsa marakw ya guli. 23Mantsa tamaní, baɗu sliʼagabta ma mtaku nda hafu ní,ŋa wa ŋa wa dzaʼa nzakwa tsa marakwya mataba taŋ baɗu tsaya tama, ya wya

† 12:11 Ngha ta Zabura 118:22-23. ‡ 12:13 Ngha ta Mata 3:6. § 12:18 Gray nda Slna gwa ghunay 23:8.* 12:19 Ngha ta Sabi 20:1-17 nda Vrafta ta Zlahu 5:6-22, 25:5-10 nda Zlrafta 38:8.

Markus 12:24 63 Markus 12:43klafkla həŋ demdem ta tsa marakw yaka markwa taŋ?» ka həŋ nda tsi. 24 KaYesu zlghanaftawani ta həŋ mantsa: «Tananay kuni ta ghəŋ. Kabgawu kəl yu kamnay mantsa? Sna a kuni ta skwi ndavinda ma gwaɗa Lazglafta wu, sna a kunita mbrakwa Lazglafta guli wa. 25 Tahulasliʼagapta ma mtaku nda hafu ná, ta haɗkluvtá vgha i marakw nda zəʼal wu, dzaʼanzanza həŋ manda duhwalha Lazglafta taluwa. 26 Ta ghəŋa gwaɗa ta vragapta mamtaku nda hafu ya ná, ta dzaŋaf a kunita tsa vli ta ghəŋa mubuk nda vu tidama deftera Musa ya ra? Ka Lazglafta ndaMusa hada na: “Iʼi Lazglafta Abraham,iʼi Lazglafta Izak, iʼi Lazglafta Yakubu,†”kaʼa. 27 Hahəŋ ná, ta nda hafu həŋ, kabgaLazglafta ná, Lazglafta gwal nda rwa a wu,ama Lazglafta gwal nda hafu ya. Ta nanaykuni ta ghəŋa ghuni katakata,» ka Yesunda həŋ.

Ɗaway ta ghəŋa mali mataba zlahuMat 22:34-40, Luk 10:25-28

28 Ma tsa vli ya, mamu sana mndumataba gwal tagha zlahu ŋa mnduha tasna tsa skwi ta zlərɗə i Yesu nda laSadukiya ya. Nghayni ná, ɗina tsa zlghatáwa Yesu ŋa taŋ ya. Ka sliʼafta tsi kagavadaghata tavata Yesu da ɗawaŋta. Kaʼamantsa: «Wati mali ma inda zlahuha na?»kaʼa. 29 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Wyamali mida: Snawa ɓa la Israʼila! Mgham tanzakway ka Lazglafta ná, tsatsi turtuktukMgham. 30 Mantsa tama, ka ɗvuta ka taMgham ta nzakway ka Lazglafta gha ndahyahya ŋuɗufa gha, nda inda hafa gha,nda inda ndana gha, nda inda mbrakwagha.‡ 31 Wya mahisani: “Ka ɗvuta ka tamnda səla manda va ɗvuta gha ta ghəŋagha.§” Mataba inda zlahuha ná, haɗ zlahuta malaghutá tsahaya wa,» kaʼa.

32 Ka tsa mndu ta tagha zlahu ŋa mn-duha ya nda tsi mantsa: «Zɗa tsa mghamaɗa. Kahwathwata tsa mnə ka kazlay: Tur-tuktuk Lazglafta kəʼa ya, haɗ sani ɗekɗekta ghəŋa tsatsi* wa. 33 Haɗ taɓta ɗvutamndu ta Lazglaftani nda hyahya ŋuɗufani,nda inda ndanani, nda inda mbrakwani,nda ɗvutani ta mnda səla manda vaɗvutani ta ghəŋani wa. Malaghumalatsaya ta ghəŋa skwi nda səla ta draftalu tsuhtsuh ta gwir. Malaghumala guli

ta planatá ghəŋ ta plu lu nda hamataskwiha nda ya nda rini† ta vlaŋta lumanda ya ɗawaŋ zlahu,» ka tsa mndu ya.34 Nghanata Yesu ta tsa zlghawani ya ná,mamu ɗifil mida. Kaʼa nda tsi mantsa:«Diʼiŋaghu a ka nda ga mghama Lazglaftawa,» kaʼa. Haɗmndu ta dərglaftá ŋuɗuf kaɗawgəltá vli da tsi tahula tsa wa.

Zwaŋa Dawuda Kristi ra?Mat 22:41-46, Luk 20:41-44

35Ka kɗə Yesu ta tagha skwi ŋa mnduhama həga Lazglafta. Wya kaʼa ta mnay:«Kurki gwal tagha zlahu ŋa mnduha tamnay kazlay: Kristi ná, zwaŋa Dawudaya kaʼa na? 36 Ya wya ka vərɗa Dawudapghafər Sulkum nda ghuɓa mnata:“Ka Mgham Lazglafta mnanatá Mghama

ɗa na:Nzanza gha nda ga zeghwa ɗa ha ka sagha

fitik dzaʼa niŋtayu ta ghumaha gha ka skwa diŋlay gha,‡ ”

kaʼa.37 Ya “Mghama ɗa ka,” ka vərɗa Dawudata hgay ní, wa kəʼa nzəglaku ka zwaŋanitama?» kaʼa guli. Tsa skwi ta taghə Yesuya na, zɗəganazɗa ta tsa dəmga ta snay ya.

Planaghatá vu ta gwal tagha zlahuMat 23:1-36, Luk 20:45-47

38 Wya kaʼa nda həŋ ma tsa skwi tataghə tsi ya. «Ɗaswa ka kuni nda gwaltagha zlahu ŋa mnduha! Hahəŋ ná, ndalgutha zutututa zɗəganata wawaku ta həŋ.Zɗəganazɗa ganaghatá zgu ta həŋ ta luma.39 Ta zbay həŋ ta vla nzaku ta kəma mahəga ta kəl lu ka tagha skwa la Yahuda. Vlanzaku ɗina ta zbə hahəŋ ma vla za skwazay guli. 40Hahəŋ gwal ta dghwaɗguduŋtáskwa la wadgu. Zɗəganazɗa slriŋtá magaduʼa ta həŋ ta kəma mnduha ŋa ghubaŋtáhəŋ. Dzaʼa tsanaghatsa lu ta guma ta həŋkatakata,» kaʼa.

Vla skwa markwa wadgu ka pɗuLuk 21:1-4

41 Tahula tsa, ka nzatá Yesu mbəŋ ndaakwata pgha tsedi ma həga Lazglafta, kanghay ka mnduha ta pgha tsedi dida. Ndandəgha la gadghəl ta va pghadatá tsedi.42 Ka lagha sana markwa wadgu ka pɗuguli, ka pghadatá tsi ta aneni his kulslaghuta ka sana skwi. 43Mantsa tama, kahagaŋtá Yesu ta duhwalhani, kaʼa nda həŋ

† 12:26 Ngha ta Sabi 3:2, nda 3:6, 15-16. ‡ 12:30 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 6:4, 5. § 12:31 Ngha ta Levi 19:18.* 12:32 Gray nda Vrafta ta Zlahu 4:35. † 12:33 Gray nda Huseya 6:6. ‡ 12:36 Ngha ta Zabura 110:1.

Markus 12:44 64 Markus 13:22mantsa: «Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, tsedi pghada ya markwa wadgu yada ya skwi ya ná, mal ŋani ka ŋa pɗakwamnduha, 44kabga sanlaha ná,ma fərta tanida həŋ klaʼata həŋ ka pghadata. Ama tsamarakw ya ná, kɗavakta skwi ma ŋa zayniga taŋ klaf tsatsi ka pghadata,» kaʼa.

13Tasiŋtá həga LazglaftaMat 24:1-2, Luk 21:5-6

1Mafitika saba i Yesumahəga Lazglafta,ka sani mataba duhwalhani nda tsimantsa: «Mghama ɗa, ngha ta glakwa napala na ɓa! Nghana ka ta glakwa batana həga na ɓa!» kaʼa. 2 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Nda ngha ka ta glakwa batá nahəga na kiʼe, haɗ nzugwatá pala dər turtukdzaʼa pɗata wa, dzaʼa tasiŋtasa lu tesneʼ»ka Yesu nda tsi.

Skwiha dzaʼa magaku ma kɗə kɗakwaghəŋa haɗik sagha

Mat 24:3-14, Luk 21:7-193 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu ka laghwi

nzata ta ghwá zaytuŋ, ta nzakway mbəŋnda həga Lazglafta, ka ksaghutá i Piyernda Yakubu nda Yuhwana nda Andre ndaghəŋa taŋ ta Yesu ka ɗawaŋta da tsi.4 «Yawu dzaʼa magakwa tsa skwiha ya,ŋizla wu dzaʼa maraŋtá magakwa inda tsaskwiha ya na? Mna gwanaŋna mna,» kahəŋ nda tsi. 5 Ka zlraftá Yesu ta mnay ŋataŋ, kaʼa nda həŋ mantsa: «Ɗaswa ka kuniyaha mndu da nanaghunafta. 6 Kabga ndandəgha mnduha dzaʼa sliʼakta ka klaftáhga ɗa kazlay: “Iʼi Kristi,” ka inda taŋdzaʼa mnay, ŋa nanaghata taŋ ta ndəghatamnduha. 7 Dzaʼa nda sna kuni ta mnagwaɗa ta lmu ndusa nda ya diʼiŋ, yahaŋuɗufa ghuni tɗu, kabga dzaʼa magaku tsaskwiha ya, ama kɗavakta kɗakwa ghəŋahaɗik a tsa wa. 8 Dzaʼa lmay sana haɗik talmu nda sana haɗik, mantsa sana luwa ndasana luwa guli. Dzaʼa ghudzavafghudzahaɗik ma vliha kavghakavgha. Dzaʼa slakumaya ta haɗik. Nda tsahaya dzaʼa zlraghəŋa haɗik ta ɓasay manda marakw taɓasa yaku. 9Kaghuni, ɗaswa ka kuni, dzaʼahlay lu ta kaghuni da vla guma, dzaʼa ɗgaylu ta kaghuni nda sarak ma həga taghaskwa la Yahuda. Dzaʼa hladaghunagha hlalu ta kəma la ŋumna nda mghamha, kabganzakwa ghuni ka duhwalha ɗa. Hada

dzaʼa maraŋta kuni ta nzakwa ghuni kamasləmtsəka ɗa ta kəma taŋ. 10 Wyaskwi dzaʼa magaku karaku: Dzaʼa nzak-way tkweʼ ka mnanaŋtá mnduha ta ghəŋahaɗik tender ta Lfiɗa Gwaɗa Lazglafta,kada kuɗuta ghəŋa haɗik. 11 Hlafta luta kaghuni ka hlaghata da vla guma ya,yaha kuni da laghwi da ndana skwi dzaʼakuni mnay hada kazlay: Nu dzaʼa mumnay tama, kaʼa. Ka nu dzaʼa sagha daghəŋa ghuni ma tsa fitik ya, tsaya dzaʼakuni mnay, kabga kaghuni a dzaʼa gwaɗaywa. Dzaʼa sagha da Sulkum nda ghuɓaskwi dzaʼa kuni gwaɗay. 12 Ma tsa fitikya ná, zwaŋamani dzaʼa vlatá zwaŋamaniŋa dzata, zwaŋani ŋa da dzaʼa vlata ŋadzata, ta mbəɗavatá zwani tvə dadahataŋ nda mamaha taŋ ŋa vlatá həŋ ŋa ps-lata.* 13Dzaʼa husaŋhusa kuni ta inda mn-duha, kabga nzakwa ghuni ka duhwalhaɗa, ama mndu ya dzaʼa kɗanakta suʼaftadzaʼa mbaku,» kaʼa.

Manzakɗawaya skwiMat 24:15-28, Luk 21:20-24

14 «Ma sana fitik dzaʼazlay, dzaʼa ndangha kuni ta manzakɗaway ta ŋriŋta†skwa Lazglafta dzaʼa nzata ma vli má si kulraku. Ka havapta mndu nda sna ta dzaŋa.Mantsa guli, ka nda ngha gwal hadna maZudiya ta tsa skwi ya katsi, ka hwaya həŋta ghwá. 15 Ka ta nzaku mndu ta bɗəmahəga, yaha da ndana valagata ŋa vru dahəga‡ kabga ŋa klaftá sana skwi, ka hwayatsi ta hwaya. 16 Mndu ya ma vwah guli,yaha da ndana vrakta dzagha ŋa klaftálgutani. 17 Ghuya ɗaŋwa dzaʼa slanaghatámiʼaha nda huɗi nda gwal nda zwani taghuva taŋ ma tsa fitik ya! 18 Ndəɓawadzvu da Lazglafta, kabga yaha tsa skwihaya slata givya. 19 Ka yawu tsatá ghəŋahaɗik ka sagha ta gita, ta sla a mndərgatsa ghuya ɗaŋwa dzaʼa slata ma tsa fitikya wu, sləglata a vani guli wa.§ 20 Kamá fa a Lazglafta ta htanaktá tsa fitik yawu katsi, ma haɗ mndu dzaʼa mbafta wa.Ama dzaʼa htanaghuhta ta tsa fitik ya,kabga gwal ɗagap tsi ŋa nzaku ka ŋani.21 Ka “wana Kristi hadna,” “aʼ waʼa Kristihada a,” ka mndu nda kaghuni katsi, yahakuni da snay, 22 kabga dzaʼa sliʼagaghasliʼaghwaɗaka la krista nda ghwaɗaka anabiha.Dzaʼa magay həŋ ta ŋizla sana skwiha

* 13:12 Gray ndaMika 7:6. † 13:14 Ngha ta Daniyel 9:27, 11:31, 12:11. ‡ 13:15 Ngha taMata 24:17. § 13:19Gray nda Daniyel 12:1.

Markus 13:23 65 Markus 14:8ndamazəmzəmhaŋananaɗagatámnduhaLazglafta, kamá tamagaku tsi. 23Kaghuni,ɗaswa ka kuni. Wya mnaghunamna yuta tsekeʼluwa ta inda skwi dzaʼa magakudemdem.

Vragata KristiMat 24:29-31, Luk 21:25-28

24«Tsa fitik dzaʼa sagha tahula ghuyaptalu ta tsa ɗaŋwa ya, dzaʼa mtumta fi-tik, haɗ tili dzaʼa ɓəglafta wa. 25 Dzaʼarkaga rka tekwatsa ta luwa, ta dzaʼaghudzavafghudzambrakwa sana skwiha taluwa.* 26 Ma tsaya tama, dzaʼa nghaŋtalu ta saha Zwaŋa mndu nda mbraku maghwayak, tawuɗaku katakatamaglakwanita saha tsi dzaʼazlay. 27Ghwanafha ta duh-walha Lazglafta, ŋa sliʼa taŋ ta kɗavaktaghəŋa haɗik tender,† kulam ta slrəŋaluwa, ŋa tsakaktá mnduhani ɗagab tsi.

Tagha skwi ta ghəŋa ghurafMat 24:32-35, Luk 21:29-33

28 «Nghawa skwi ta magaku nda ghurafɓa! Ka nda ngha kuni ta ghuraf ta ɗakukatsi ná, gi nda sna kuni kazlay: Ndusadəwiŋ tama kəʼa. 29 Mantsa ya guli, kanda ngha kuni ta tsa skwiha ya ta mag-aku katsi ná, ka snaŋta kuni kazlay: Tatvi səla Zwaŋa mndu ka saha tama kəʼa.30Kahwathwata ka yu tamnaghunata, haɗna mnduha ta na zamana gita na dzaʼakɗuta ɗekɗek kul slatá tsa skwiha ya wa.31 Luwa nda haɗik ná, dzaʼa kɗu kɗa. Amagwaɗa ɗa ná, haɗ dzaʼa kuɗuta wa. Nza-wanza hzleŋa, yaha kuni hani.

Lazglafta yeya nda sna ta kɗakwa ghəŋahaɗik

Mat 24:36-4432«Ta ghəŋa gwaɗa ta tsa fitik ya ná, haɗ

mndu nda sna ka ta wati luwa tsi wa. Dərduhwalha Lazglafta ta luwa, dər zwaŋani,sna a həŋ wa. Ba Da turtukwani yeya ndasna ta tsa fitik ya. 33 Ɗaswa ka kuni! kanzata kuni hzleŋa nda fatá ghəŋa ghuni,sna a kuni ka yawu dzaʼa sagha tsa fitikya wa. 34 Tsa skwi ya ná, dzaʼa nzakwaymanda zəʼala həga ta vrakta ta za wliwani.Ma sliʼani, ka zlaŋtá tsi ta həgani ma dzvagwal ksanatá slnani, daganafha ta slna taŋta həŋ. Ka ngha ka ta həga, kaʼa nda mndangha həga, ka nzata ka hzleŋa, kaʼa guli.Ka sliʼaftá tsi ka laghwi. 35 Kaghuni guli,

hzleŋa fata ghəŋa ghuni kabga snaŋta akuni ka ta wani luwa dzaʼa sagha zəʼalahəga wa. Ka gahawu tsi, ka ma takala tsi,ka ta waha vazak tsi, ka gasərɗək a dzaʼasagha tsi, haɗmndu nda sna wa. 36Ɗaswaka kuni da sagha tsi dluk slaghunaghatapslapsla hani ta kaghuni. 37Manda va na tamnə yu ŋa ghuni na ná, mantsa ya ta mnayu ŋa indamnduha kazlay: Hzleŋa ka kunifata ghəŋ,» kaʼa.

14Dzra skwi ŋa ksafta Yesu ŋa dzataMat 26:1-5, Luk 22:1-2, Yuh 11:45-53

1 Ta his fitik ka sagha fitika skala Pak,nda skala buradi kul haɗ is mida,* ka zbugwal dra skwi ŋa Lazglafta nda gwal taghazlahu ŋa mnduha ta hiɗaku ŋa ksaftá Yesuma kɗek ma kɗek ŋa klay dzata. 2 «Yahada nzakway baɗu tsa fitika skala Pak yatama, kabga ka baɗu tsa ka mu ksay katsiná, ka waya ka skwi da sliʼanaftá mnduhata hwanzaɓaku,» ka həŋ.

Pghay sana marakw ta urdi ta ghəŋ ŋaYesu

Mat 26:6-13, Yuh 12:1-83 Ma luwa Betani Yesu ta nzaku ka

za skwa zay ma həga ga Simuŋ si ndarɗa mndu tida ya, ka lamə sana marakwslanaghata nda klatá hwaraka Albastrandəghamə tsi ta urda sana fu ta hgu lu kaNar. Nda bla dzva tsa urdi ya katakata.Ka ɓlaghutá tsi ta wa tsa hwarak ya, kabərzləganatá tsa urdi ya ma ghəŋ ta Yesu.4 Ka kuzlanaftá tsi ta sanlaha ta ŋuɗuf,ka ruruŋwaku həŋ ta ruruŋwaku. Ka həŋmantsa: «Kabgawu ta kəl lu ka badza urdika bətbət na? 5 Ta skwi má ŋa klafta kaskwapta ŋa mutsaftá suley hkən dərmək†,ka daganaftá gwal pɗu ná,» ka həŋ kaɓasanavatá ŋuɗuf ta tsa marakw ya, kadavay. 6 Ama ka Yesu nda həŋ mantsa:«Kabgawu ta kəl kuni ka ghuya ɗaŋwa ŋatsa marakw ya? Zlanawa zla, ŋərma skwitsa skwi yamagiha tsi. 7Gwal ka pɗuha ná,kawadagahəŋnda kaghuni indafitik,‡ lav-iŋlava kuni ta vla skwi ŋa taŋ dər yawu tsimanda ya ta kumə kuni. Iʼi ná, gɗavata a yutavata kaghuni wa. 8Kɗavakta ŋərma skwikura tsi, maga tsi. Rɗi má ŋa masaɗivatabaɗu dzaʼa ɗa da haɗik, tsaya na masaɗiva

* 13:25 Gray nda Isaya 13:10, 34:4, Azekiyel 32:7, Yuwel 2:10, 3:4. † 13:27 Gray nda Vrafta ta Zlahu 30:4, Zakari2:10 Nehemi 1:9. * 14:1 Ngha ta Sabi 12:1-27. † 14:5 Ngha ta Markus 6:37. ‡ 14:7 Gray nda Vrafta taZlahu 15:11.

Markus 14:9 66 Markus 14:30tsi na. 9 Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, inda vli dzaʼa mnə lu ta Lfiɗa GwaɗaLazglafta ma ghəŋa haɗik tender, dzaʼarusay lu ta skwi maga na marakw na, ŋahava na marakw na.»

Skwapta Zudas Iskaryut ta YesuMat 26:14-16, Luk 22:3-6

10 Ka sliʼaftá Zudas Iskaryut. Tsatsi ná,tekw mataba duhwalha ghwaŋpɗə his, Kalaghu tsi da slanaghatá gwal dra skwi ŋaLazglafta. «Dzaʼa vlaghunavla yu ta Yesuma dzva ghuni,» kaʼa nda həŋ. 11 Tahulamnanatani ta tsa gwaɗa ya ta həŋ, ka rfuhəŋ ta rfu. «Dzaʼa vlaghavla aŋni ta tsediguli,» ka həŋ nda tsi. «Yaw,» ka Zudas.Tahula tsa tama, ka ŋavata Zudas ka psa tvidzaʼa kəl tsi ka vlaŋtá Yesu ta həŋ.

Zay Yesu ta skwa zay ŋa skala PakMat 26:17-25, Luk 22:7-14,21-23, Yuh 13:21-

3012Baɗu tsa taŋtaŋa fitika skala skwa zay

kul haɗ is mida ya, baɗu tsaya ta hnalu ta tuwak ŋa maga tsa skala Pak ya.Ka duhwalhani nda Yesu mantsa: «Ga takuma ka ta payafta mu ta vli ŋa magaskala Pak na?» ka həŋ. 13 Ka ghunaftátsi ta gwal his mataba duhwalhani. Kaʼanda həŋ mantsa: Lawala da huɗa luwa,dzaʼa guyaku kuni nda sana mndu ta klabzleghwa imi, ka dzaʼa kuni mistani. 14 Kadzaʼa lamədahəga ga tsi ya ná, kamnanatákuni ta zəʼala həga ma tsa həga ya kazlay:Ga tsa vli dzaʼa kəl yu ka za skwa zay ŋaskala Pak kawadaga nda duhwalha ɗa yana? kamghamaŋni, ka kuni dazlay nda tsi,ŋa maraghunatani. 15 Ya dzaʼa maraghu-namara ta vli ma sana dzuguvi ta ghəŋasana həga nda payatá inda huzlaha mida.Hada dzaʼa payamafta kuni ta skwi ŋa zaskwa zay ŋa skala Pak, kaʼa. 16 Ka sliʼaftatsa duhwalha ya, ka laghwi da huɗluwa,ka slafta həŋ ta inda tsa skwiha ya, mandava ya mnanaf Yesu ta həŋ. Ka datá həŋ taskwa zaya skala Pak hada.

Sani ma kaghuni dzaʼa skwaptá iʼi, kaYesu

17 Gahawu tama, ka lagha tsi kawadaganda duhwalhani ghwaŋpɗə his. 18Nda nzanzakwa taŋ tama ta za skwa zay həŋ, kaYesu mantsa: «Kahwathwata ta mnaghu-nata yu,mamumndu turtukmataba ghuni

ta zə mu ta skwa zay kawadaga nda tsi,dzaʼa vlatá iʼi ma dzva mnduha§,» kaʼa.19 Rəmasas ka vgha taŋ. «Iʼi a wu suʼu na?Iʼi a wu suʼu na? Iʼi a wu suʼu na?» kahəŋ turtuk turtuk nda tsi. 20«Mndu turtukmataba na kaghuni ghwaŋpɗə his ta zəmuta skwa zay ma hliba turtuk* na tsa mnduya. 21Wya teʼuwa, Zwaŋa mndu ná, dzaʼamtaku manda ya nda ghada vindatani magwaɗa Lazglafta.† Ama ɗaŋwa ŋa mndudzaʼa vlata Zwaŋa mndu ma dzva mnduhaŋa dzata. Dər ya má kwal lu yatá tsa mnduya,» kaʼa nda həŋ.

Tahanata Yesu ta za skwa zay nda ghuɓaMat 26:26-30, Luk 22:14-20, 1Kwa 11:23-25

22 Ta zə həŋ ta skwa zay, ka klaftáYesu ta tsa buradi ya, ka rfanaghatá tsita Lazglafta, ka ɓalanaftá tsi ta həŋ. Kaʼanda həŋ mantsa: Nanana ná, sluʼuvgha ɗaya, zlghawazlgha, kaʼa. 23 Tahula tsa, kaklaftá tsi ta leghwa ka rfanaghatá tsi taLazglafta, ka vlaŋtá tsi ta həŋ. Ka zlghaftáhəŋ ka ŋaŋaʼata demdem. 24 Kaʼa nda həŋmantsa: «Nanana na usa ɗa ya. Nana usaɗa ná, dzaʼa pghupgha ŋa slərɓa zughumataba mnduha demdem nda Lazglafta.‡25Kahwathwata tamnaghunata yu, haɗ yudzaʼa səglaŋtá ima yakwa fwa inabi ha kalabə ta fitik dzaʼa kəl yu ka sa lfiɗani ma gamghama Lazglafta wa,» kaʼa nda həŋ.

26 Ka fafanaftá həŋ ta laha§ zləzlvaLazglafta, ka sliʼaftá həŋ ka dzaʼa ta ghwázaytuŋ.

Sna a yu ta kagha wu, ka Piyer nda YesuMat 26:31-35, Luk 22:31-34, Yuh 13:36-38

27 Ta labə həŋ ta tvi, ka Yesu nda həŋmantsa: «Dzaʼa hwahwayaghu hwahwayakuni ka zliɗivata,*» kaʼa nda həŋ. Wyateʼuwa nda vinda da Lazglafta kazlay:Dzaʼa dzadza yu ta mnda ngha tuwak, ŋa

gazlaghuta tuwakha kəʼa†.28 «Dzaʼa dzadza lu ta iʼi, ama tahula

sliʼagabta ɗa, dzaʼa tiŋlaghutiŋla yuta ɓhadaghata da Galili ka kaghuni,»kaʼa. 29 Ka Piyer nda tsi mantsa: «Dərhwahwayaghuta lamndu ka zlavaghata,iʼi, zlavaghata a yu ɗekɗek wa,» kaʼa. 30KaYesu nda tsi guli mantsa: «Kahwathwataka yu ta mnaghata wa, ta vana rviɗik gitau ná, ma kɗaku vazak ka wahata kamahis,

§ 14:18 Gray nda Zabura 41:10. * 14:20 Ngha ta Zabura 41:10. † 14:21 Ngha ta Zabura 22:2-19 nda Isaya 53.‡ 14:24 Gray nda Sabi 24:8, Irmiya 31:31-34. § 14:26 Ngha ta Zabura 113-118. * 14:27 Ngha ta Zakari 13:7.† 14:27 Ngha ta Zakari 13:7.

Markus 14:31 67 Markus 14:55dzaʼa mnamna vərɗa kagha hkən səlakazlay: Sna a yu ta na mndu na wu kəʼa.»31Ama ka Piyer vrəgliŋtá zlghanaftawi ndambraku nda mbraku mantsa: «Dər má ŋadzatá iʼi kawadaga nda kagha tsi, haɗ yudzaʼa mnay kazlay: Sna a yu ta kagha wukəʼa wu,» kaʼa nda tsi. Manda va tsaya, kapɗakwa sanlaha nda tsi guli.

Ndəɓa dzva Yesu ma GetsemaniMat 26:36-46, Luk 22:39-46

32Ka ɓhadaghatá həŋ da sana vli ta hgulu ka Getsemene.‡ Lagha taŋ da tsa vliya, «nzawanza hadna ta dzaʼa yu da magaduʼa,» ka Yesu nda duhwalhani. 33 Kahganaʼatá tsi ta i Piyer nda Yakubu ndaYuhwana kawadaga nda tsi. Ta mbəɗapa həŋ ta səla wu ná, ka ksaftá zləŋ taYesu ka ghuyay ma vgha. 34 Kaʼa ndahəŋmantsa: Tɗatɗa ŋuɗufa ɗa katakata takuma dzihata, nzawanza hadna ndiri, kaʼanda həŋ. 35 Tahula tsa ka mbəɗaptá tsi tasəla dauʼmanda a, ka zləmbatá tsi ta haɗik,ka ndəɓə tsi ta dzvu da Lazglafta: Ka má tamagaku tsi katsi ná, ka laghula na ghuyaɗaŋwa na ta ghəŋa ɗa, kaʼa. 36 Kaʼa guli:«Aba, Da, haɗ skwi kul laviŋtá ka ta magaywa, kliŋkla ta na gruma dzaʼa yu say na!Nziyanza tsi tama, manda ya ta kumə iʼia wa, ama ka nza tsi manda ya ta kuməkagha,» kaʼa. 37 Ka sliʼaftá tsi ka vraktaslanaghatá duhwalhani, ka slanaghatá tsita həŋ ta hani. Kaʼa nda Piyer mantsa:«Simuŋ, ta hani ka ra? Laviŋ a ka tanzɗavata ta nzaku ndiri dər ka kiʼa ra!38 Nzawanza ndiri, ka ndəɓa kuni ta dzvuyaha kuni da zləmbamta ma ghwaɗakaskwi dzaʼa dzghaghunata,» kaʼa nda Piyer.«Nda sna yu ta kumay ŋuɗufa ghuni tamaga skwi ɗina, ama haɗ mbrakwa sluʼu-vgha wa,» kaʼa nda həŋ. 39Ka vrəglaghutátsi da maga duʼa manda va tsa ya kay guli.40 Ka sliʼiglaftá tsi ka vrəglakta slanaghatáhəŋ. Ta vraktá tsi ná, ta zuŋura hani həŋkay guli. Ka sliʼanaftá tsi ta həŋ. Triɗtraptra həŋ ta skwi ŋa mnanata, kabganda ghuya həŋ da hani. Ka vrəglaghutátsi. 41 Ka vrəglaktá tsi ŋa mahkəna səla,kaʼa nda həŋ mantsa: «Tata hani kunika mbiʼa vgha ghuni tama ɓa? Nda kɗa,nda maga fitikani tama. Wana vlaŋvla luta Zwaŋa mndu ma dzvu ta gwal dmaku.42 Sliʼafwasliʼa, mbaɗma guya həŋ, wya

ndusakta tsa mndu ta vlatá iʼi ma dzva taŋya,» kaʼa nda həŋ.

Ksaftá YesuMat 26:47-56, Luk 22:47-53, Yuh 18:3-12

43 Tata tsa gwaɗa ya Yesu, ta lagha Zu-das ta nzakway tekw mataba duhwalhaghwaŋpɗə his. Ka lagha tsi kawadaganda tskatá mnduha, nda huzla lmu dahəŋ da slanaghatá Yesu. Tsa mnduha yaná, ghunatá mnduha mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta, nda gwal taghazlahu ŋa mnduha, nda la galata mndu ya.44 Tsa Zudas ya ná, tsatsi ta vlaŋtá həŋ.Tiŋlaghutiŋla ta mnanatá həŋ kazlay: Kanda ngha kuni ta tsa mndu dzaʼa lagha yuda brusata ya ná, ya vani tsaya. Ka gi ksaftakuni, ka kla kuni, yaha kuni da walaŋtazliŋta, kaʼa nda həŋ. 45 Ɓhadaghatani,ka gavadaghatá tsi tavata Yesu. «Zgutsa Maləma ɗa,» kaʼa ganaghatá zgu kabrusay. 46Ka gi sliʼadaghatá tsamnduha yaksaftá Yesu. 47 Ka gi tshagaptá sana mndutavata Yesu ta kafayani, ka gi tsaghutásləməŋa§ sanima kwalva tsamali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta ya. 48 KaYesu nda həŋ mantsa: «Nya ta magutakəl kuni ka sliʼagaghata nda huzla lmu daksa iʼi, gənda yu ra? 49 Ya wya kawadagayu nda kaghuni ta tagha skwi ma həgaLazglafta tazlay, hada kaghuni, kabgawukwal kuni ksaftá iʼi? Wya nana skwi tamagaku na ná, ŋa nzakwanimanda yamnagwaɗa Lazglafta ya,» kaʼa. 50 Ka hwah-wayaghutá* duhwalha Yesu ka zlanavata.51 Ka sliʼaftá sana galaɓay ka mbaɗa mis-tani, nda tsatá gwada ta vghani, ka kumə luta ksafta, 52 ama ka slurtiŋtá tsi ta lgutanika hwayaghuta ka fərdiʼu.

Yesu ta kəma gumaMat 26:57-68, Luk 22:54-55,63-71, Yuh

18:13-14,19-2453Ka klaghatá həŋ ta Yesu da mala gwal

dra skwi ŋa Lazglafta. Hada, ka tska-vatá inda gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta,nda la galata mndu tani, nda gwal taghazlahu ŋa mnduha tani, ka tskavatá həŋ.54 Ta klə həŋ ya, mbaɗaka Piyer ka mbaɗata hulani ta hulani, ha ka lamə tsi dadaɓa tsa həga ga mali ta ghəŋa gwal tadra skwi ŋa Lazglafta ya. Ka nzatá tsihada ka slina vu kawadaga nda kwalvaha.55 Mbaɗa maliha ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta, nda gwal tsa guma, ka zba

‡ 14:32 Ngha ta Mata 26:36. § 14:47 Ngha ta Yuhwana 18:26. * 14:50 Gray nda 14:27.

Markus 14:56 68 Markus 15:7skwi dzaʼa kəl lu ka mutsaftá rutsak ndainda tsakalawi ta ghəŋa Yesu, kabga ŋamutsaftá dzata, triɗ mutsaf a həŋ wa.56Nda ndəgha gwal ta vaza rutsak ta Yesu†mndani, ama la a tsa gwaɗa taŋ ya tatva turtuk wa. 57 Ka sliʼanaftá sanlaha tagwaɗa ta ghəŋani. Kaʼa nda həŋ mantsa:58 Sniŋsna ŋni ta mnayni kazlay: «Dzaʼatasiŋtá na həga Lazglafta baf lu nda dzvuna yu, ka vranaftaɗa ta bafta baɗumahkənkul ksaŋtá mndu,‡» kaʼa. 59 Kulam ndatsaya tani, la a tsa gwaɗa taŋ ya ta tvaturtuk wa. 60 Ka sliʼaftá mal ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta mataba tsatskatá vgha mnduha ya. Kaʼa nda Yesumantsa: «Nu kul zlghə kagha ta wa naskwi ta mnə mnduha ta kagha na katəkna? Ari sna a wa a kagha na?» 61 Tsəriɗa,ka Yesu nzata, zlgha a ta wani wa. Kaɗawuglaŋtá tsamal ta ghəŋa gwal dra skwiya da tsi. «Kagha Kristi ta nzakway kaZwaŋa Lazglafta nda tfawi ta ghəŋani yara?» kaʼa nda tsi. 62 Ka Yesu zlghanaftámantsa: «Aŋi, iʼi ya. Dzaʼa nda ngha kunita iʼi Zwaŋa mndu ta nzaku nda ga zeghwaLazglafta nda mbra. Dzaʼa nghay kuni tasahaɗama kusay ta luwa§ guli,» kaʼa. 63Nasnaŋta tsamal ta ghəŋa gwal ta dra skwi ŋaLazglafta ya ta tsa gwaɗa ya, ka kwahiŋtátsi ta lgutani. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Nutata zbəgəlta mu? 64 Nda sna kuni tatsa ŋaslani ya kiʼe, kinawu ka kaghuni taghəŋani?» kaʼa. Prək ka dzatá na mndu*na, ka həŋ demdem. 65Ka gi tafə sanlaha tasərɗək tida, ka hbanamtá həŋ ta patak makuma, ka dəŋəzlay. Ka həŋ nda tsi mantsa:Tsatsaf tsatsa ta tsa mndu ta dzughustaya, ka həŋ nda tsi. Ka vlaŋtá həŋ ta lakwalvaha, ka dghar† tsahaya guli.

Hkən mnay Piyer kazlay sna a yu taYesu wu kəʼa

Mat 26:69-75, Luk 22:56-62, Yuh 18:15-18,25-27

66Tata nzaku Piyer ndagahaɗik ma daɓahəga, ka sagha sana marakw ta nzakwaytekwmataba kwalvaha kamiʼaha gamal taghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta. 67 Kanghaŋtá tsi ta Piyer ta slina vu. Ka vitstsi, «Si kawadaga kagha nda tsa Yesu laNazaret ya,» kaʼa nda tsi. 68 «Kay! Sna ayu ta na skwi ta mnə ka na wu, sna a yu ta

va namndu tamnə ka na guli wu,» kaʼa. Kagi sliʼaftá tsi ka laghwi da dzuguva watgha.[Ka wahatá vazak.] 69Ka nghəglaŋtá va tsamarakw ya. Tekw nana mndu na matabatsa mnduha ya, kaʼa nda tsa mnduha matsa vli ya kay guli. 70 «Kay! Iʼi a wu,» kaʼakay guli. Ɓats nzɗa, ka tsa gwal ta nzakuhada ya nda Piyer kay guli mantsa: «Dərki tsi, vara a kagha mataba tsa mnduha yawu, kagha ná, mnda la Galili ka,» ka həŋnda tsi. 71Ka zlraftá Piyer ta ksiʼa ghəŋanika waɗu. Kaʼa mantsa: «Sna a yu ta namndu ta mnə kuni na ɗekɗek wu,» kaʼa.72 Ka gi wahatá vazak ka mahis. SnaŋtaPiyer ta tsa wahata vazak ka mahis ya, hizlsagha tsa gwaɗa mnana Yesu kazlay: Makɗaku vazak wahata ka mahis ná, dzaʼamnay ka kazlay: Sna a yu ta kagha wukəʼa ya tsa da ghəŋani. Ka gi sliʼaftá tsi kalaghwi da hərɓa taw.‡

15Kladaghata Yesu ta kəma PilatusMat 27:1-2,11-14, Luk 23:1-5, Yuh 18:28-38

1 Tsaɗakwa vli, ka gi tskavatá malihata ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta kadzrəku kawadaga nda la galata mndu, ndagwal tagha zlahu ŋa mnduha, nda gwaltsa guma demdem. Ka habaftá həŋ taYesu. Ka klaftá həŋ ka laghwi vlaŋtá Pilatka ŋumna. 2 Tahula kladaghata taŋ taYesu da Pilatus, ka ɗawaŋtá Pilat da tsi.Kaʼa mantsa: «Kagha mghama la Yahudara?» kaʼa nda tsi. Manda ya mna ka,* kaYesu nda tsi. 3 Ka vazə maliha ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta ta rutsakhakavghakavgha ta Yesu. 4 Ka ɗawuglaŋtáPilat da Yesu, «Mbəɗa a ka ra, ari sna a waa ka ta na skwiha ta mnə həŋ ta kagha nana?» kaʼa nda tsi. 5Tsəriɗ nzanza Yesu kulmbəɗanaghata dər ka turtuk. Ka vlaŋtá tsita ndanu ta Pilat.

Tsanaghatá guma mtaku ta YesuMat 27:15-26, Luk 23:13-25, Yuh 18:39 —

19:166 Tsaw inda fitika skala Pak ya ná, ta

snusna Pilat ta zlinistá mndu turtuk magamak ta həŋ. Mndu ɗawaŋ həŋ ta zlinistatsi ta həŋ. 7 Ma tsa fitik ya, mamu sanamndu ta hgu lu ka Barabas, ksaf lu kafamta ma gamak kawadaga nda sanlahama mnduha, kabga dzata taŋ ta mndu ma

† 14:56 Gray nda Zabura 27:12, 35:11. ‡ 14:58 Ngha ta Yuhwana 2:19. § 14:62 Ngha ta Zabura 110:1 ndaDaniyel 7:13. * 14:64 Ngha ta Zlahu 24:16. † 14:65 Gray nda Isaya 50:6. ‡ 14:72 Ngha ta 14:30. * 15:2Ngha ta Mata 27:11.

Markus 15:8 69 Markus 15:36vla zlərɗawi nda ŋumna. 8 Mbaɗa dəmgaka sliʼadaghata da Pilatus, «Zliŋniszla tamndu turtuk manda ya snu ka ta magaŋ-nata,» ka həŋ. 9 «Ta kumay kuni ta zlighu-nista ɗa tamghama la Yahuda ra?» ka Pilatnda həŋ, 10 kabga nda sna ka mnay kazlay:Ka draku kladaghata maliha ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta ta Yesu kəʼa. 11 Amambaɗa maliha ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta ka ŋavata, ka bara mnduha ŋamnay taŋ kazlay: Zliŋnis Barabas, zliŋnisBarabas, kaʼa nda Pilatus. 12 Ka vrəgliŋtáPilat ta ɗaway da həŋ: «Ka si mantsatsi, nu ta kumə kuni ta magay ɗa nda namndu ta hgu kuni ka mghama la Yahudana?» kaʼa nda həŋ. 13 Ka hləglaftá həŋta wi: «Zləŋafzləŋa ta udzu, ka həŋ ndatsi.» 14Ka Pilat nda həŋ guli mantsa: «Kab-gawu, nahgani va ghwaɗaka skwi magatsi? Ka hləglaftá həŋ ta wi nda mbraku,Zləŋafzləŋa ta udzu!» ka həŋ nda tsi. 15TsaPilat ya, ta kumay ta zɗanafta ŋuɗuf tadəmga. Mantsa, ka zlinistá tsi ta Barabasta həŋ, ta vlaŋtá tsi ta Yesu ma dzvu tala sludzi ŋa slvanapta. Tahula tsa, kazlanaŋtá tsi ta həŋ ŋa zləŋafta ta udzu.

Gagay sludziha ta YesuMat 27:27-31, Yuh 19:2-3

16 Ka zlghaghutá sludziha ta Yesu madzva Pilatus, ka kladamtá həŋ, ta daɓima həga ma vla nzakwa Pilatus, ka ha-gadaghatá həŋ ta inda sludziha demdem,ka tskavata hada. 17 Ka suɗanavatá həŋ talguta ma mgham mgham ka dva. Ka ɗaftáhəŋ ta teki ka wanamta ma ghəŋ mandazewzewa. 18 Ka gə həŋ ta zgu ŋani: «Zgutsa mghama la Yahuda,» ka həŋ nda tsi.19Mbaɗaka həŋ ka dzay ta ghəŋ nda sarakguli, ka tafa sərɗək tida. Ka tsəlɓu həŋ tatsəlɓu ta kəmani, manda skwi ŋa vla glakuŋani. 20 Tahula hərfuta taŋ ta gagay, kasuɗaghutá həŋ ta tsa lguta dva mámghammgham tida ya, ka suɗglanavatá həŋ tavərɗa ŋani. Ka klagapta ka klaghata ŋazləŋay ta udzu.

Dalafta la sludziha ta Yesu ta udzuMat 27:32-44, Luk 23:26-43, Yuh 19:17-27

21 Ta labə həŋ ta tvi, ka guyatá həŋ ndasana mnda la Sireŋ ta hgu lu ka Simuŋ,dani ma i Alegzandra nda Rufus† ta vraktata wawakwani. Ka mblanaftá həŋ ta klatsa udza zləŋa Yesu ya. 22 Ka klaghatá

həŋ ta Yesu da Gwalgwata. Tsa Gwalgwataya na, manda mnay kazlay: Vla ghudz-ifa ghəŋ kəʼa ya. 23 Ɓhadaghata taŋ dahada, ka kumə həŋ ta sunustá ima inabilaɓanaf lu nda sana skwi ta hgu lu kamur, ŋa htanaghutá kuzlakwa tsa ghuyaɗaŋwa ya, ama ka kwalaghutá Yesu tasay. 24-25 Nzemndi təmbay vli ta zləŋaftáhəŋ ta udza zləŋay, ka vzə həŋ ta vin-dima‡ ŋa daguvustá lguthani. 26Vindafhalu nda ta ghəŋani, ta ghəŋa skwi kəl luka tsanaghatá guma kazlay: Mghama laYahuda kəʼa. 27Ka zlaŋaftá həŋ ta gəndahahis ta sana udzuha tavatani, pal nda gazeghwani, pal nda ga zlaɓani. 28 [Mantsaya kɗavakta skwi mnə gwaɗa Lazglaftakazlay: Nda mbəɗa mataba mbsaka gwalta maga ghwaɗaka skwi,§] kəʼa. 29Mbaɗamnduha ta labə nda ta tsa tvi ya, ka gigɗaghəŋ ka rarazay, «Yawa a wa! Dzaʼa tasiŋ-tasa yu ta həga Lazglafta ka bafta ɗa mafitik hkən* a ka ka kay ra. 30Mbanaf mbata ghəŋa gha kagha ka ghəŋa gha, ka sahaka ta na udza zləŋay na!» ka həŋ nda tsi.31 Mbaɗa maliha ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahu ŋa mn-duha kamanay guli: «Mbanafha ta sanlahaná, ama triɗ laviŋ a ta mbanaftá ghəŋaniwu,» ka həŋ mataba taŋ. 32 «Ka sasa KristiMghama la Israʼila ta na udza zləŋay nandana tama, kanghaŋni, kada zlghafta ŋninda ŋuɗufa ŋni!» ka həŋ. Mbaɗa tsa gwalzləŋaf lu kawadaga nda tsi ya guli ka razay.

Mtakwa YesuMat 27:45-56, Luk 23:44-49, Yuh 19:28-30

33 Lafa fitik ɗək da ghəŋ, ka nutá vlitɗik ka grusl ta haɗik demdem, ha ka lahata nzemndi hkən ta fitik hawa. 34 Mandamagatá nzemndi hkən, ka hgatá Yesunda mbraku, kaʼa mantsa: «Eluhi, Eluhi,lama sabaktani?» kaʼa. Manda mnay ka-zlay: Lazglafta ɗa, Lazglafta ɗa, kabgawuzliɗivata† ka na? kəʼa ya. 35Snaŋta sanlahamataba tsa gwal hada ya ta tsa skwi mnatsi ya ná, ka həŋ mantsa: «Wya ta hgaIliya mnda Lazglafta ghalya,» ka həŋ. 36Kagi sliʼaftá sani mataba taŋ ka hwayadaptaklaftá susu, ka hbuŋta ta wa sarak. Katsughumamtá tsi ma ima inabi mastalaŋ,ka tsghədanaftá tsi ta Yesu ŋa sayni.‡ Tatsghə tsi ya, «Swidwa! Nghama ngha

† 15:21 Gray nda Ruma 16:13. ‡ 15:24-25 Ngha ta Zabura 22:19. § 15:28 Ngha ta Lukwa 22:37 nda Isaya53:12. * 15:29 Ngha ta 14:58 nda Zabura 22:8 nda Yuhwana 2:19. † 15:34 Ngha ta Zabura 22:2. ‡ 15:36Gray nda Zabura 69:22.

Markus 15:37 70 Markus 16:15ka dzaʼa sasa Iliya da klagata ta na udzazləŋay na tsi, kaki tsi,» ka həŋ. 37 Amaka wahatá Yesu nda mbraku, ka sabə hafumida. 38 Ma va tsa fitik ya, ka tavaptázlala ta watgha lamə da vli nda ghuɓa mahəga§ Lazglafta kuyar daga ta luwa dikwta haɗik. 39 Ma tsa vli zləŋaf lu ta Yesuya, mamu sana mghama sludza la Ruma tasladakta mbəŋ nda tsi. Manda nghaŋtanita mndərga tsa klay Yesu ta hafu ya, kaʼamantsa: «Kahwathwata, na mndu na ná,Zwaŋa Lazglafta ya,» kaʼa. 40 Mamu sanamiʼaha ta sladakta diʼiŋ ka ngha tsa skwihata magaku ya guli. Mataba tsa miʼahaya, mamu i Mari makwa ta Magdala, ndaSalume, nda Mari mani ma i Yuses ndaYakubu ta tsneʼuwa ya. 41 Ma fitika sinzakwaYesu tama luwaGalili karakuná, sita dzaʼamistani tsamiʼaha ya ŋamaganatáslna. Si nda ndəgha sanlaha ma miʼaha tasliʼadafta mistani da luwa Ursalima guli.

Paɗamta Yusufu ta YesuMat 27:57-61, Luk 23:50-56, Yuh 19:38-42

42 Baɗu luma Madagala tsa fitik ya, takəl lu ka papaya skwiha, kabga dzaʼa lamlalu da sabat, ka nda dəɗa fitik. 43 Ka laghaYusufu mnda luwa Arimate*. Tsa mnduya ná, ta mnay ta tughwa gwaɗaha. Tsatsiguli ná, ta kzla ga mghama Lazglafta. Kadraftá tsi ta ŋuɗuf, ka lagha slanaghatáPilat ŋa ɗawaftá tvi ŋa dzaʼa klambla Yesu.44 Ka ndərmim Pilat ta tsa gi saba hafuma Yesu misimmisim ya. Ka hgaŋtá tsi tatsa mghama sludziha ya, ka ɗawaŋta datsi kazlay: Nda kɗa fitika saba hafu midara? kəʼa. 45Manda snanamta tsa mghamasludzi ya, ka zlanaŋtá tsi ta tvi ta Yusufu ŋadzaʼa kla mbla Yesu. 46 Ka skwatá Yusufuta lguta wupay, ka klagata mbla Yesu taudza zləŋay, ka mbsamta mida. Ka klaftátsi ka laghwi famta ma kulu huhrap lu makluluh. Ka taŋwalaktá mghama klam, kahuŋta ta wa tsa kulu ya. 47 Ta nzaktá iMarimakwa taMagdala ndaMarimanimaYuses, ka ngha vli dzaʼa kəl lu ka famta.

16Sliʼagabta Yesu nda hafu ma mtakuMat 28:1-8, Luk 24:1-12, Yuh 20:1-10

1 Manda luta sabat, ka sliʼaftá i Marimakwa ta Magdala nda Salume nda Marimanima Yakubu dzawatá rɗa urdi ŋa dzaʼamasay ta mbla Yesu. 2 Ka sliʼafta həŋ, ka

ɓhadaghatá həŋ mbessa vzlazlaŋ ta kulugasərɗək baɗu dəmas. 3 Ta labə həŋ tatvi, ka həŋmantsa: Wa dzaʼa taŋwalaghutátsa klam ta wa tsa kulu ya tama? kahəŋ. 4 Ndusadaghata taŋ, kəʼa ka həŋná, taŋwalaghutaŋwala lu ta tsa mghamaklam ya diʼiŋ nda wa tsa kulu ya. 5 Ka gilamə həŋ da tsa kulu ya. Ka slanaghatáhəŋ ta sana duhwal ta nzaku hada nda gazeghwi, nda suɗatá ta lguta ŋusliŋ zututta vghani. Nghaŋta taŋ, mbaɗaka həŋ kaghudzafta da zləŋ. 6 «Ma zləŋ kuni ta zləŋ,nda sna yu kazlay: Yesu mnda la Nazaretsi zləŋaf lu ya ta psə kuni» kəʼa. Ta haɗhadna wa. Sliʼafsliʼa nda hafu ka laghwi.Wana tsa vli si kəl lu ka fatá mblani ya.7 Lawala da mnanatá i Piyer nda sanlahama duhwalhani kazlay: Tiŋəl tsatsi dzaʼaɓhata ma Galili. Hada dzaʼa nghaŋta kunimanda ya si mnaghuna tsi,* ka tsa duhwalya nda həŋ. 8Kandagaptá tsamiʼaha yamakulu, ka hwaya. Ta ghudzaku həŋ da zləŋ.Ka kwalaghutá həŋ tamna tsa gwaɗa ya ŋamndu, kabga nda ksa həŋ da zləŋ.

Maraŋta Yesu ta vghani daMari MagdalaMat 28:9-10, Yuh 20:11-18

9 [Manda sliʼagabta Yesu gasərɗək baɗudəmas, tiŋəl Mari makwa ta Magdala, yaghzligiŋ tsi ta duhwalha halaway ndəfáŋmida ya, marava tsi da tsi. 10Ka sliʼaftá tsamarakw ya ka laghwi da mnay ŋa gwal sikawadaga nda Yesu, ta nzaku həŋ sasgamaka taw. 11 Wa a Yesu nda hafu, nda nghaiʼi nda ira ɗa, kaʼa nda həŋ. Ka kwalaghutáhəŋ ta zlghaftá tsa gwaɗa ya.

Maravata Yesu da sana duhwalhani hisLuk 24:13-35

12 Tahula tsa, ka maravatá Yesu ka sanima mndu tskəm da duhwalhani his tambaɗa ta tvi ta dzaʼa tahula luwa. 13 Kavraktá həŋ da Ursalima, ka rusu həŋ ŋasanlaha. Ama ka kwalaghutá tsahaya tazlghaftá tsa gwaɗa ya guli.

MaravataYesudaduhwalhani ghwaŋpɗəndeŋ

Mat 28:16-20, Luk 24:36-49, Yuh 20:19-23,Slg 1:6-8

14 Tahula tsa guli, ka maravatá tsi takəma duhwalhani ghwaŋpɗə ndeŋ ta zəhəŋ ta skwa zay. Ka davanaghatá tsita həŋ: Nu kul zlghaftá kuni ta gwaɗatsa gwal ta nghaŋtá iʼi ta sliʼagapta ya,təŋtəŋa ghəŋa ghuni, kaʼa nda həŋ. 15Kaʼa

§ 15:38 Ngha ta Sabi 26:31-33. * 15:43 Ngha ta Mata 27:57. * 16:7 Ngha ta 14:28.

Markus 16:16 71 Markus 16:20nda həŋ tama mantsa: Lawala ta ghəŋahaɗik tender, ka mna kuni ta Lfiɗa GwaɗaLazglafta ŋa inda mnduha.† 16 Inda mndudzaʼa zlghafta nda ŋuɗuf, ka maganaftálu ta batem, dzaʼa mbaku. Ama mndudzaʼa kwal kul zlghafta, dzaʼa tsanaghatsaLazglafta ta guma. 17 Wya ŋizla dzaʼamaraŋtá gwal ta zlghaftá iʼi: Nda hga ɗa,dzaʼa ghazlay həŋ ta duhwalha halawayma mnduha, dzaʼa gwaɗay həŋ ta sanaLfiɗa Gwaɗa. 18Dər ksafha həŋ ta nahaɗiknda dzvu, dər suha həŋ ta gruma, haɗsana skwi dzaʼa maganata tsi ta həŋ wa.Dzaʼa fafanaghafafa həŋ ta dzvu ta gwalkul ɗughwanaku, ŋa mbambafta taŋ, kaYesu nda həŋ.

Vraghuta Yesu ta luwaLuk 24:50-53, Slg 1:9-11

19 Tahula mnanata Mgham Yesu ta tsagwaɗa ya ta həŋ, ka klaghatá Lazglafta taluwa, ka nzanatá tsi nda ga zeghwani.‡20 Hahəŋ guli, ka sliʼaftá həŋ ka laghwi damna tsa Lfiɗa Gwaɗa Lazglafta ya ma indavli. Ka katu Mgham Yesu ta həŋ ma mnatsa gwaɗa ya, ŋlanaghaha ta tsa gwaɗa yata həŋ nda ma magay taŋ ta mazəmzəm.]

† 16:15 Slna gwal ghunay 1:8. ‡ 16:19 Gray nda Slna gwal ghunay 1:9-11.

Lukwa 1:1 72 Lukwa 1:27

Gwaɗa ta sabi daLukwaZlrafta Lukwa ta gwaɗani

1 Ari ŋərma Tawfilus, nda ndəgha mn-duha ta ŋavata ka vinda gwaɗa ta ghəŋaskwiha ta luta mataba ŋni. 2 Ka vindaftahəŋmanda va skwi nghaŋ gwal ta nzakwayka masləmtsəka tsa skwi ya, ta nuta kagwal mna gwaɗa Lazglafta daga taŋtaŋ.3 Ka ŋavatá iʼi guli ka psa snaŋta ɗina taskwiha ta luta daga taŋtaŋ ŋa vindaghaftanda tvani amala ɗa Tawfilus, 4kada snaŋtaka ta kɗavakta vərɗa skwiha mutsaf ka tatagha skwi ta ghəŋani.

I Zakari nda Elizabet5 Mantsa tama, ma fitika nzakwa

mgham Hiridus ta ga mgham ta haɗikaZudiya, mamu sana mndu ta dra skwi ŋaLazglafta, Zakari hgani mataba mndərala Abiya mndəra gwal ta dra skwi ŋaLazglafta. Elizabet hga markwa taŋ ta sabinda ma mndəra la Haruna. 6 Tuɗukwamndu həŋ his his ta wa ira Lazglafta.Ta snay həŋ ta zlaha Lazglafta nda skwadzahayhani, haɗ maslivinza ta ksaŋtá həŋwa. 7 Mutsaf a həŋ ta zwaŋ ɗekɗek wa,kabga ka dzəghəŋ Elizabet, lula ima taŋguli.

Dzaʼa ŋatsay ka ta zwaŋ ka duhwalaLazglafta nda Zakari

8 Ma sana fitik, ta maga slna tsadra skwi ya Zakari ta kəma Lazglafta,kabga mbəɗagagha mbəɗa fitik ŋa magaymndəra taŋ ta tsa slna ya, 9 ka zbaptá lunda vindima ta Zakari ŋa lami da həgaLazglafta da dra urdi manda ya snu gwal tadra skwi ŋa Lazglafta ta magay. 10Magatátsa fitika dra urdi ya, ka sliʼaftá tsi ka lamida həga Lazglafta da dra tsa urdi ya, tamagə dəmga ta duʼa ma bli. 11 Má tsatama, gi ka zlagaptá duhwala Lazglafta takəma Zakari, ka sladata nda ga zeghwa tsagwir ta drə lu ta urdi ya. 12Na gi nghaŋtaZakari, ka ghudzaftá tsi da zləŋ, srawvghani. 13«Ma zləŋ ka ta zləŋ Zakari, wanatsuʼaftsuʼa Lazglafta ta ndəɓa dzva gha.Dzaʼa yagha ya markwa ghuni Elizabet tazwaŋa zgun ŋa tsanaftá gha ta hgani kaYuhwana, 14 dzaʼa rfay ka ta rfu katakata,dagala gwal dzaʼa rfu ta ghəŋani guli. 15Ka

mndu dagala dzaʼa nzakwa tsi ta kəmaLazglafta. Haɗ dzaʼa sa ima inabi dər skwita ghuya mndu wa. Dzaʼa ndəghundəghanda Sulkum nda ghuɓa daga ma huɗamani. 16Dzaʼa nda ndəgha zwana la Israʼiladzaʼa vranakta tsi da Lazglafta Mghamataŋ. 17 Ta kəma ta kəma dzaʼa dzaʼa tsinda slnani ta kəma Lazglafta nda Sulkum,nda mbraku manda ŋa Iliya ŋa dzranaftá*nzaku mataba dadaha nda zwana taŋ, ŋavranaktá ghəŋa gwal ta maga ghwaɗakaskwi ka ŋərma mnduha. Mantsa ya dzaʼapayafta† tsi ta mnduha ŋa fata taŋ ta vghaŋa Lazglafta,» ka tsa duhwala Lazglaftaya nda tsi. 18 «Waka yu dzaʼa snaŋtáskwi mantsa? Wana iʼi halata mndu yu,markwa ini guli nda hala,» ka Zakarinda tsi. 19 Ka tsa duhwala Lazglafta yazlghanaftawi mantsa: «Iʼi Gabriyel‡ ya, tasladu ta kəma Lazglafta ŋa maganatá slna.Tsatsi ta ghunigihata ŋa gwaɗgaghata, kamnaghatá tsa Lfiɗa Gwaɗa ya. 20 Ndanatama, wana ka dzaʼa nuta ka rgha. Laviŋtaa ka ta gwaɗa ha ka sagha fitika magatatsa skwiha ya wa, kabga zlghaf a ka ta tsaskwi dzaʼa magaku ma fitikani mnagha yuya wu,» kaʼa.

21 Ta nzatá mnduha ka kzla saba Zakari,sew sabə a wa. Ka ndanu həŋ ta ndanu:«Nu ta slanaghata ma həga Lazglaftatama?» ka həŋ. 22Manda sabani, ka traptátsi ta gwaɗa nda tskatá mnduha, gi katsatsaftá həŋ kazlay: Mamu mazəmzəm taslanaghata ma həga Lazglafta kəʼa. Laviŋa ta gwaɗa nda wi nda həŋ wu, mbaɗa kamnay nda dzvu ŋa taŋ.

23 Tahula kɗuta fitika maga slnani, kasliʼaftá tsi ka laghwi dzaghani. 24Nzɗava atahula tsawu, ka zlghaftámarkwa taŋ Eliz-abet ta huɗi. Ka zatá Elizabet ta tili hutaf taɗifa vgha. Kaʼamantsa: 25«Zɗakatahuɗi yamagiha Mgham Lazglafta, ka skwa hula sinzakwa ɗa ta kəmamnduha ɗa, kabga ta yaa yu ta zwaŋ wa. Ama ka tawatá Lazglaftata hiɗahiɗa ta iʼi ndana, ka klaghutá tsahula ya ta ghəŋa ɗa,» kaʼa.

Dzaʼa ŋatsay ka ta zwaŋ, ka duhwalaLazglafta nda Mari

26 Ta mamkuʼ a tilani, ka ghunaftáLazglafta ta duhwalani Gabriyel da sanaluwa ta hgu lu ka Nazaret ma haɗika Galili,27 da sana daghali ta hgu lu ka Mari tadzugu sana mndu Yusufu hgani ta sabə

* 1:17 Ngha ta Malatsi 4:6 † 1:17 Ngha ta Malatsi 3:23-24. ‡ 1:19 Tsaya duhwala Lazglafta ghunaf lu.

Lukwa 1:28 73 Lukwa 1:66nda ma mndəra la Dawuda. 28 Ka lamətsi slanaghata: «Zgu tsa, tfaghaghatfaLazglafta ta wi katakata. KawadagaMgham Lazglafta nda kagha,» kaʼa ndatsi. 29 Kɓanafta tsa gwaɗa ya ta Mari, «numndəra nana ma ga zgu tama,» kaʼa maghəŋani. 30 Ka duhwala Lazglafta nda tsimantsa: «Ma zləŋ ka ta zləŋMari, zbapzbaLazglafta ta kagha ka tfaghaghatawi.31 Wana dzaʼa zlghafzlgha ka ta huɗi, ŋayata gha ta zwaŋa zgun, ŋa tsanafta gha tahgani ka Yesu. 32 Dzaʼa nzakway ka mndudagala, dzaʼa hgay lu ka Zwaŋa Lazglaftata luwa ŋa vlaŋta Lazglafta ta ga mghammanda ŋa dzidzani Dawuda. 33Dzaʼa gay tamgham ta ghəŋa la Israʼila ŋa kɗekedzeŋ,kɗavakta a tsa ga mghamani ya wu,» kaʼa.34 Ka Mari nda tsa duhwala Lazglafta yamantsa: «Kinawu ka skwi dzaʼa magakumantsa, ya wya ta sna a yu ta zgun wu?»ka Mari. 35 «Sulkum nda ghuɓa dzaʼa sahata ghəŋa gha. Mbrakwa Lazglafta ta luwadzaʼa bukwaghamta. Tsaya dzaʼa kəl lu kahga tsa zwaŋ nda ghuɓa dzaʼa yata ka yaka Zwaŋa Lazglafta. 36 Ngha a ka ta zbagha Elizabet si kul faftá lu ta ghəŋ ta yaynita zwaŋ ná, waʼa nda huɗi ndana, mamkuʼa tilani na nda va tsa halatani ya tani ra.37 Haɗ sana skwi ta tranaghatá Lazglaftawa,» ka duhwala Lazglafta nda tsi. 38 Yaw,«kwalva Lazglafta iʼi, ka maga Lazglaftamanda ya mniha ka,» ka Mari. Ka sliʼaftaduhwala Lazglafta tavatani ka laghwi.

Laghwa Mari nghanaghatá Elizabet39 Ma va tsa fitik ya, ka sliʼaftá Mari

misimmisim ka laghwi da sana luwa taghwá ma haɗika Yahuda da nghanaghatáElizabet. 40 Ka lamə tsi da həga ga Za-kari ka ganaghatá tsi ta zgu ta Elizabet.41 Na gi snaŋta Elizabet ta ga zgwa Mari,gi ka skalavaftá zwaŋ ma huɗani. Kandəghanaftá Sulkum nda ghuɓa ta Eliza-bet. 42 Ka klaŋtá tsi ta lwi dagala dagala.Kaʼa mantsa: «Kagha, nda tfawi ta ghəŋakagha mataba miʼaha. Na zwaŋ ma huɗagha na guli, nda tfawi ta ghəŋani. 43Wakayu mutsa nana ma zɗaku kəl mani mamghama ɗa ka sagha da ini na? 44 Ndasna ka ná, ma fitika lama tsa ga zgwa ghaya tsərah da sləməŋa ɗa, ka skalavaftá nazwaŋ ma huɗa ɗa na da rfu. 45 Nda tfawita ghəŋa kagha, kagha ta zlghaftá skwihamna gha lu ta dzaʼa magaku kahwathwatadaga da Mgham Lazglafta ya.»

Fa laha Mari

46Ka Mari mantsa:«Ta zləzlvay yu ta Lazglafta.47 Ta taku ŋuɗufa ɗa da rfu ta ghəŋa tsatsi

mnda mba iʼi,48 kabga ɗvafɗva ta nghapta ka kwalvani

nda hta. Wana daga ndana, ndatfawi ta ghəŋani ka inda zivra mn-duha dzaʼazlay nda iʼi,

49 kabga dagala ŋərma skwiha magihaLazglafta nda mbra.

Nda ghuɓa həga Lazglafta.50 Tawa hiɗahiɗani ná, nda nza ŋa ɗekɗek

ta ghəŋa gwal ta zləŋay.51Ndadzvanimaraŋta tsi tambrakwani, ka

ghzliŋtá tsi ta gwal ta gla ghəŋ, ndaghərɓaku ma ŋuɗufa taŋ.

52 Ka slisliŋwiŋtá tsi ta sanlaha ma gwaldagaladagala ta dughurukwa dasu,ka kapanaftá tsi ta gwal nda hta,

53 ka baghanaftá tsi ta gwal ma maya ndaskwiha zɗazɗa, ka ghzliŋtá tsi tagwal gadghəl bɗadar.

54 Manda ya tanaf tsi ta imi ta sləməŋ tadzidzíha mu, ka kataŋtá tsi ta laIsraʼila mnda maganatá slna,

55 ka havaptá tsi ka tawa hiɗahiɗani ŋaAbraham nda inda zivrani tani ŋaɗekɗek,» kaʼa.

56 Ka nzatá Mari kawadaga nda Elizabetta kla tili hkən, tahula tsa ka vraghutá tsidzaghani.

Yagatá Yuhwana57Mantsa, ka sagha fitika dgakwa Eliza-

bet, ka yatá tsi ta zwaŋa zgun. 58Ka snaŋtásləvdahani nda la taŋ ta tsa ŋərma zɗakumagana Lazglafta ya, ka sliʼadaghatá həŋgwaftá rfu kawadaga nda tsi. 59 Baɗu mat-ghasa fitik manda dgatani, ka sliʼadaghatáhəŋ ŋa tsanatá fafaɗa zwaŋ. Ka kuməhəŋ ta tsanaftá hgani ka Zakari mandava hga dani. 60 «Mantsa a dzaʼa hga luwu, Yuhwana hgani,» ka mani. 61 «Haɗmndu mataba mndəra ghuni tsanaf lu tamndərga tsa hgu ya wu,» ka həŋ ndatsi. 62 Ka ɗawaŋtá həŋ nda dzvu da dani:«Waka ka ta kuma tsanaftá hgu na?» kahəŋ nda tsi. 63 Klagiɗighawa aluha, kaZakari nda dzvu. «Yuhwana hgani,» kəʼavindaftá hga tsa zwaŋ ya. Inda taŋ dem-dem ka ndərmim həŋ.

64 Gi hadahada, ka zlrəglaftá Zakari tagwaɗa tsəleŋ, ka zləzlva Lazglafta. 65 Kaksaftá tsi ka zləŋ ta inda sləvdahani. Karusu lu ta inda tsa skwiha ya ma inda vli taghwá ma haɗika Zudiya. 66 Inda mndu ta

Lukwa 1:67 74 Lukwa 2:16snaŋtá tsa gwaɗa ya, ta ndanu ta ghəŋanikazlay: Kinawu dzaʼa nzakwa tsa zwaŋ yatama kəʼa? «Zlah dzaʼa nzakway ka mndudagala, kabga kawadaga Lazglafta nda tsazwaŋ ya,» ka həŋ.

Zləzlvay Zakari ta zɗakwa Lazglafta67 Tsa Zakari dani ma tsa zwaŋ ya kay,

ka ndəghanaftá Sulkum nda ghuɓa, kazlraftá tsi ta mna skwi dzaʼa magaku:68 «Zləzlvama Mgham Lazglafta la Israʼilakabga saghani da kataŋtá mnduhani, kavaratá tsi ta həŋ.69Ka sladamatá tsi ta mndamba mndu nda mbra ta sabima zivra Dawuda ta nzakway ka kwalvani,70manda ya mnigiŋ tsi nda ma wa la anabi

daga ghalya kazlay:71 Dzaʼa mbaghunafmba yu ma dzva

ghumaha ghuni,nda ya da gwal ta dra kaghuni kəʼa.72 Mantsa ya, maranaŋmara ta tsa tva

hiɗahiɗani ya ta dzidzíha mu,ka havaktá tsi ka tsa dzratá wani nda

ghuɓa ya, §73manda ya waɗana tsi ta dzidza mu Abra-

ham,74 “Dzaʼa mbaghunafmba yu ma dzva

ghuma ghuni,kada laviŋta kuni ta ksanatá slna kul haɗ

zləŋ,75 ŋa nzata ghuni ka gwal nda ghuɓa,gwal tɗukwa ta kəmani ma inda kɗavakta

hafa mu.”76Kagha zwaŋa ɗa, anaba Lazglafta ta luwa

dzaʼa hga lu ta kagha.Kagha dzaʼa tiŋlaghuta ka mgham ŋa

faɗanatá tvi,77Ŋa snanamtá mnduhani kazlay:dzaʼa mbay ta həŋ ma platá dmakwa taŋ

kəʼa.78 Dagala tawa hiɗahiɗa nda zɗaku da

Lazglafta mu kəl tsi ka vlagatátsuwaɗakani manda fitik ta safi

gavzlazlaŋ, ka sagha da amu daga ta luwa,79 ŋa tsuwaɗakaku ta ghəŋa gwal ta nzaku

ma grusl,nda gwal ta nzaku ta wa hɗak ma sulkuma

mtaku,nda ya ŋa pgha səla mu ta tva zɗaku,» kaʼa.

80Mbaɗa tsa zwaŋ ya ka glaku, ka sgakumbrakwani ma Sulkum, ka nzatá tsi mamtak ha ka sagha fitik kəl tsi ka maraŋtánzakwani baŋluwa da la Israʼila.

2Yagatá YesuMat 1:18-25

1 Ma tsa fitik ya, ka mnaftá mghamSezar Agustus ta zlahu kazlay: Vindaftámbsaka inda mnduha ma dzva Ruma kəʼa.2Ma fitika nzakwa Kiriniyus ka ŋumna tahaɗika Siri zlrafta tsa taŋtaŋa mbəɗaftámbsaka mnduha ya. 3 Inda mnduha ka sliʼihəŋ da vinda hga taŋ ma luwa taŋ. 4 Kasliʼafta Yusufu ma luwa Nazaret ta haɗikaGalili, ka ŋladaftá tsi da luwa Batlehemmahaɗika Zudiya ta nzakway ka luwa kəl luka yatá mgham Dawuda. Lafla da hadakabga sabəmamndəra Dawuda tsatsi. 5Kalaf tsi kawadaga nda makumidzani Marinda huɗi ya, da vinda hga taŋ. 6 Mandaɓhadaghata taŋ da hada, ka sagha fitikadgakwa Mari. 7 Ka yatá tsi ta zumalani kazwaŋa zgun, ka mbsamtá tsi ma lgut kahananamta ma tsuʼaŋ, kabga mutsaf a həŋta həga nzakwa matbay wa.

Mnay duhwala Lazglafta ta Lfiɗa Gwaɗaŋa gwal ngha rini

8 Tsaw ma va tsa luwa ya mamu gwal tangha rini, ta hani ma mtak ta ngha rinataŋ. 9 Ka zlagaptá duhwala Lazglafta takəma taŋ, ka wanaftá tsuwaɗaka glakwaLazglafta ta həŋ. Ka ksaftá zləŋ ta həŋkatakata. 10 «Ma zləŋ kuni ta zləŋ, kabgaLfiɗa Gwaɗa dzaʼa nzakway ka skwa rfu da-gala da indamnduha sagha yu damnaghu-nata. 11 Gita yəgaghunata lu ta mndamba mndu ta nzakway ka Kristi ma luwaDawuda. 12 Wya ŋizla dzaʼa kəl kuni katsəmafta: Dzaʼa slanaghasla kuni ta vz-iʼuwa mbsam lu ma lgut ka hananamtama tsuʼaŋ,» ka duhwala Lazglafta nda həŋ.13Ka gi sliʼagatá ndəghata sanlahamaduh-walha Lazglafta ta luwa ŋərɓisl slanaghatátsa turtuk ya. Ka zləzlvu həŋ ta Lazglafta.Ka həŋ mantsa:14 «Glaku ŋa Lazglafta ta luwa,zɗaku ta ghəŋa haɗik matabamnduha ɗvu

tsi.»Sliʼa gwal ngha rini da luwa Batlehem

15 Manda vraghuta tsa duhwalhaLazglafta ya ta luwa, ka tsa gwal ngharini ya mataba taŋ mantsa: «Mbaɗmada luwa Batlehem ka nghanata mu ta tsaskwi ta maguta mnama lu ya,» ka həŋ.16 Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi misimmisim,ka slanaghatá həŋ ta i Mari nda Yusufu

§ 1:72 Ngha ta Levitik 26:42. * 2:16 Ngha ta Lukwa 2:7.

Lukwa 2:17 75 Lukwa 2:46nda tsa zwaŋa vziʼuwa ya hananam lu matsuʼaŋ*. 17 Tahula nghaŋta taŋ, ka rusuhəŋ ta skwi mnana lu ta həŋ ta ghəŋ tsavziʼuwa ya. 18Ka ndərmim inda gwal ta snatsa skwi ta mnə gwal ngha rini ŋa taŋ yanda ndərmima. 19 Ka ŋanatá Mari ta indatsa skwiha ya ma ghəŋani ka ndanu taghəŋani. 20Ka vraghutá tsa gwal ngha riniya dzagha taŋ nda vla glaku nda zləzlvu ŋaLazglafta ta ghəŋa inda skwi snaŋ həŋ, kanghaŋtá həŋ manda va skwi ya mnana luta həŋ ya. 21 Ta matghasa fitik ŋa tsanatáfafaɗa tsa zwaŋ ya, ka tsanaftá lu ta hgu kaYesu, tsa hgu mna duhwala Lazglafta makɗaku mani ka zlghaftá huɗani ya.

Maraŋtá Yesu ma həga Lazglafta22 Kɗatá tsa fitika ghuɓata Mari manda

ya tamnə zlahaMusa ya, ka klaghatá iMarinda Yusufu ta tsa zwaŋ ya da Ursalima ŋavlaŋtá Lazglafta. 23 Manda ya nda vindama deftera Lazglafta kazlay: Inda zumalika zwaŋa zgun† ná, ŋa Lazglafta ya kəʼa ya.24Ka dranaftá həŋ ta Lazglafta ŋa pla ghəŋta «kukuha his ka zwana ghərbuʼ ‡ his atsi» manda ya nda vinda ma zlaha MghamLazglafta.

Rfay Saminu ta Lazglafta25Ma tsa fitik ya, mamu sana mndu ma

Ursalima Simeyuna hgani. Tsa mndu yaná, tɗukwa mndu ya, ta snay ta gwaɗa daLazglafta. Ta kzlaykzlay ta mnda mba laIsraʼila. Kawadaga Sulkuma Lazglafta ndatsi guli. 26 Si mnanaŋmna Sulkum ndaghuɓa kazlay: Haɗ dzaʼa mtuta karaku kata ngha a tsi ta ghunatá mnda Lazglafta tanzakway ka Kristi wu kəʼa. 27 Ka ghunaftáSulkum nda ghuɓa da həga Lazglafta, takladaghatá i dani nda mani ta Yesu ŋakɗiŋta magatá skwi manda ya mna zlahuŋa magay. 28 Ka tsuʼaftá tsatsi ta tsa zwaŋya ma dzvani, ka rfu tsi ta Lazglafta. Kaʼamantsa:29 «Ndana tama mghama ɗa,nda kɗamagatá slna gha, zlaŋzla ta kwalva

gha,ka ɓhata tsi nda vghata zɗaku manda ya

mna ka,30 kabga nda ngha yu nda ira ɗa ta mbaku

vla ka,31 mbaku ya payaf ka ŋa inda mnduha

demdem.32 Tsuwaɗak ya ŋa inda mndəra mndu.

Tsatsi dzaʼa klaktá glaku ŋamnduha gha laIsraʼila.»

33 Ka va ndərmim i dani nda mani taskwi ta gwaɗə lu ta ghəŋa tsa zwaŋ ya.34 Ka tfanaghatá Simeyuna ta wi ta həŋ.Kaʼa nda Mari mantsa: «Nana zwaŋ naná, dzaʼa klakkla ta zləmbaku, nda sliʼaftaŋa ndəghata sanlaha ma mnduha ma laIsraʼila. Dzaʼa nzakway ka ŋizla daga daLazglafta, ŋa husaŋtani ta sanlaha mamn-duha. 35 Dzaʼa tuzigiŋ tuza ta skwi maŋuɗufa mnduha. Vərɗa kagha guli ŋanzakwa ŋuɗufa gha manda skwi sligla lunda kafay,» kaʼa nda Mari mani ma tsazwaŋ ya.

Rfay Ana ta Lazglafta ta ghəŋa Yesu36 Mamu sana marakw ka anabi nda

hala katakata, Ana hgani, makwa Fanuwalma mndəra la Asira. Ndəfáŋ yeya vakumaga tsi nda zəʼalmanda laghani damndu,37 ka nzaku tsi ka wadgu. Tghasmbsakfwaɗ mida imani. Ma həga Lazglafta tanzakwa tsi ta ksanatá slna nda fitik taninda rviɗik tani, nda ma maga duʼa ndasuma. 38Ɓhadaghata tsatsi guli, ma va tsafitik ya, ka zləzlvu tsi ta Lazglafta, ka mnətsi ta gwaɗa ta Yesu ŋa inda gwal ta kzlambakwa Ursalima.

Glakwa Yesu ma luwa Nazaret39 Tahula kɗiŋta i Yusufu nda Mari ta

maga skwi ya mnə zlaha Lazglafta, kavraghutá həŋ da luwa taŋ ma Nazaretta haɗika Galili. 40 Ka glaku tsa zwaŋya, ka sifaku tsi, dagala ɗifil ma ghəŋani,kawadaga zɗakwa Lazglafta guli nda tsi.

Yesu ma həga Lazglafta ma Ursalima41 Inda vaku i dani nda mani ma Yesu ta

dzaʼa da skala Pak ma Ursalima. 42Magatáima tsa zwaŋ ya ghwaŋpɗəhis, ka ŋlaghatátsi kawadaga nda i dani nda mani da Ur-salima da tsa skala Pak ya manda ya snuhəŋ ta magay. 43 Tahula kɗatá tsa skaluya ta vru həŋ dzagha, ta tsaghutá Yesu tavgha nda həŋ ka nzaghuta ma Ursalimakul snaŋtá i dani nda mani. 44 Ba tambaɗa həŋ kawadaga nda grahani ka həŋsizlay. Tekulemes vagha taŋ ta mbaɗa, kazbə həŋ mataba mndəra taŋ nda grahani,lay ngha a həŋ wa. 45 Trapta taŋ ta pa-hay, ka vraghutá həŋ pahay ma Ursalima.46 Baɗu mahkəna fitik, ka slanaghatá həŋma həga Lazglafta ta nzaku mataba gwaltagha zlahu ŋa mnduha, ta sna skwi ta

† 2:23 Ngha ta Sabi 13:2, 12, 15 nda Mbsak 18:15-16. ‡ 2:24 Ngha ta Zlahu 12:8.

Lukwa 2:47 76 Lukwa 3:20mnəhəŋ, ta dzaʼa nda ɗawaŋta da həŋ guli.47 Faflara, ka tsa gwal ta sna tsa zlghawi tazlghə tsi nda tsa snaŋtá skwani ya. 48 Naghur nghaŋtá i dani nda mani, ka ndraʼuhəŋ nda ndraʼuwa. «Sagəŋ, nu kəl ka kamagaŋnatá skwi mandana? Hərfa ta aŋninda da gha na təklək ta psa kagha,» kamani nda tsi. 49«Ŋaw kaghuni ta iʼi ta psayna? Sna a kuni kazlay: Dzaʼa nzə ma həgada ɗa yu ta nzaku kəʼa ra?» kaʼa nda həŋ.50 Tsəriɗ, sna a həŋ ta tsa skwi ta mnə tsiŋa taŋ ya wa. 51Mantsa tama, ka snatá tsita gwaɗa taŋ, ka sliʼaftá tsi kawadaga ndahəŋ, ka valaghata da Nazaret. Ka ŋanatámani ta inda tsa skwiha ya ma ghəŋani.52 Ka glaku Yesu, ka sgaku ɗifilani, kazɗəganatá nzakwani ta Lazglafta nda mn-duha tani.

3Mbəɗanafwa mbəɗa ta nzakwa ghuni

ka Yuhwana nda mnduhaMat 3:1-12, Mak 1:1-8, Yuh 1:19-28

1 Ta Maghwaŋapɗə hutafa vakwa TiberSezar ta pala, ta nzakwə Pwaŋəs Pilat kaŋumna ta haɗika Zudiya, ta gə Hiridus tamgham ta haɗika Galili, ta gə zwaŋamaniFilip guli ta mgham ta haɗika Iture ndahaɗika Trakunita, ta gə Lisaniya guli tahaɗika Abilena. 2 Ma tsa fitik ya guli,i Hana nda Kayifa mali ta ghəŋ gwaldra skwi ŋa Lazglafta. Ka sagha gwaɗaLazglafta da ghəŋa Yuhwana zwaŋa Zakarima mtak. 3 Ka sliʼaftá Yuhwana ka laghwida ra inda luwa ta wanaftá ghwa Zurdeŋnda hagaku, kaʼa mantsa: «Mbəɗanafwambəɗa ta nzakwa ghuni, ka magaghunaftalu ta batem, ka plighunista Lazglafta tadmakwa ghuni,» kaʼa.

4Manda ya nda vinda ma deftera anabiIsaya kazlay:«Lwa tsa mndu ya ta snu lu ta guguɗaku

ma mtak kazlay:payanawa paya ta tvi ŋa Mgham,ka leleʼanata kuni kəʼa.5Ka saŋamta lu ta inda vli ka didiŋa,ka tasiŋta lu ta inda ghwá nda kuɗuŋurha,

ka ɗayapta lu ta skwi ka ghuluŋuɗ,ka payanata lu ta huraɓasl ta tvi,6 ŋa nghaŋta inda mnda səla ta mbaku da

Lazglafta*.»7 Ka mnə tsi ŋa tsa mnduha ta

sliʼadaghata rutututa da maga batemda tsi ya. Kaʼa mantsa: «Mndəra la

mupuhwa, wa ta mnaghunata kazlay:Hwayawahwaya ta ɓasa ŋuɗuf ta sagha takəma kəʼa na? 8Magawamaga ta slna ya tamaraŋta mbəɗatá nzakwa ghuni, ka zlaŋtakuni ta mnay ma ghəŋa ghuni kazlay:Abraham ná, dzidza ŋni ya, kəʼa. Ka yuta mnaghunata ná, laviŋlava Lazglafta tananaftá ya palaha ya ka zwana Abraham.9Ɗaswa ka kuni! Nda ghada kapatá slpaɗaŋa tsiŋtá fu daga ta slrəŋ. Inda fu ya kulzɗaku yakwani, dzaʼa tsiŋtsa lu ka vzamtama vu,» kaʼa.

10Ka dəmga nda Yuhwana mantsa: «Nuta raku ŋa magay ŋni tama?» ka həŋ.11Kaʼa nda həŋ mantsa: «Mndu ya his lgutda tsi, ka dganapdga tsi nda mndu ya kulhaɗ tsi da tsi. Mndu ya mamu skwa zay datsi guli, ka maga tsi mantsa ya,» kaʼa.

12 Ka sliʼadaghatá gwal ta tska dzumnaguli, ŋa maganafta Yuhwana ta batem tahəŋ, ka ɗawə həŋ da tsi: «Maləm, nu taraku ŋa magay aŋni guli?» ka həŋ. 13 Kaʼanda həŋ mantsa: «Ma ɗaw kuni ta skwi damndu ka malaghutá ya tsaf lu,» kaʼa ndahəŋ. 14 «A ki aŋni, nu ta raku ŋa magayŋni?» ka La sludzi ɗawaŋta guli da tsi.Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ma mbrəh kuni tamnduŋa vlaghunata skwi, rfawa ta rfu ndakuraghuta skwi ta plaghunata lu,» kaʼa.

Mndu ta malaghuta ka Yuhwana15 «Zlah Kristi a na mndu na ri,» ka mn-

duha nda Yuhwana, kabga nda fa ghəŋataŋ ka kzla saghani. 16 Kaʼa nda həŋmantsa: «Iʼi ná, nda imi ta magaghunaftayu ta batem, ama mamu mndu ta saghata malaghutá iʼi nda mbraku. Slaghu a iʼika pliŋtá zuʼa ɓaɓahani wa. Tsatsi, dzaʼamagaghunafmaga ta batem nda Sulkumnda ghuɓa nda ya nda vu. 17 Nda ŋatákuwatavihi ma dzvani, dzaʼa vihapvihata hyani, ŋa tskamtani ma gvurani, ŋadriŋtani ta sabatbat nda vu kul mtavata,»kaʼa nda həŋ demdem. 18 Mantsa ya kaYuhwana ta mna Lfiɗa Gwaɗa ŋa mnduha,ka dzaʼa nda vla ndəghata hiɗakuhaŋa taŋ.

Tsamta Hirudus Aŋtipas ta Yuhwana magamak

19 Ka dvanaghatá Yuhwana ta mghamHiridus ta ghəŋa klugudunustani taHiridiya markwa zwaŋamani Filip, nda yata ghəŋa ndəghata sanlaha ma ghwaɗakaskwi ta magə tsi. 20 Ka ksamtá tsi taYuhwana da gamak, ka sganaghata taghəŋa tsa ghwaɗaka skwi ta magə tsi ya.

* 3:6 Ngha ta Isaya 40:3-5.

Lukwa 3:21 77 Lukwa 4:15Maganaftá batem ta YesuMat 3:13-17, Mak 1:9-11

21 Manda ya ta maganafta Yuhwana tabatem ta mnduha, ka lagha Yesu ka maga-naftá lu ta batemguli. Ta ndəɓu tsi ta dzvu,ka gunatá luwa buwaŋ, 22 ka saha Sulkumnda ghuɓa ta ghəŋani manda ghərbuʼ tanghə mnduha. Mantsa, ka snaku lwaLazglafta daga ta luwa ta mnay kazlay:Kagha Zwaŋa ɗa ɗvu yuma hyahya ŋuɗufaɗa†, kaʼa.

Mndəra la taŋ ma YesuMat 1:1-17

23 Ta magay ima Yesu ta hkən mbsakta zlraftá tsi ta ksa slnani. Manda vaya ta ndanu mnduha kazlay: ZwaŋaYusufu ya kəʼa ya, wya mndəra taŋ:Yusufu, Yusufa Heli, 24 Hela Matat,Matata Levi, Levi Malki, Malki Zanay,Zanaya Yusufu, 25 Yusufa Matatiyas,MatatiyasaAmus, AmusaNahum, NahumaHesəla, Hesəla Nagay, 26 Nagaya Mahat,Mahata Matatiyas, Matatiyasa Samayiŋ,Samayiŋa Yusek, Yuseka Yuda, 27 YudaYuwana, Yuwana Resa, Resa Zwarubabel,Zerubabela Salatiyel, Salatiyela Neri,28 Nera Malki, Malki Adi, Adi Kasam,Kasama Elmadama, Elmadama Yera,29 Yera Dzesuwa, Dzesuwa Eliyezer,Eliyezera Yurima, Yurima Matat, MatataLevi, 30 Leva Simeyuna, Simeyuna Yudah,Yudaha Yusufu, Yusufa Yunam, YunamaIliyakim, 31 Iliyakima Meleya, MeleyaMena, Mena Matat, Matata Nataŋ,Nataŋa Dawuda, 32 Dawuda Yesay, YesayaUbed, Ubeda Buwaz, Buwaz Sala, SalaNasuŋ, 33 Nasuŋa Aminadap, AminadapaAdmin, Admina Arni, Arni Hesərum,Hesruma Fares, Faresa Yuda, 34 YudaYakubu, Yakubu Izak, Izaka Abraham,Abrahama Tera, Tera Nahur, 35 NahuraSeruk, Serukwa Ragaw, Ragawa Falek,Faleka Eber, Ebera Sala, 36 Sala Kayinam,Kayinama Afaksad, Afaksada Sema,Sema Nuhu, Nuhwa Lamek, 37 LamekaMatusalah, Matusalaha Inuk, InukwaYered, Yereda Maleleyel, MaleleyelaKayinan, 38 Kayinana Inus, Inusa Set, SetaAdamu, Adamu ya Zwaŋa Lazglafta.

4Dzəghaŋta halaway ta YesuMat 4:1-11, Mak 1:12-13

1 Ta vragaptá Yesu ma ghwa Zurdeŋ,nda ndəgha nda Sulkum nda ghuɓa. Kawawu tsa Sulkum ya ma mtak, 2 fitik fwaɗmbsak zaŋ a ta skwa zay wa. Ka dzəghaŋtáhalaway. Tahula luta tsa fitikha ya, kakuzlanaftá maya. 3 Ka halaway nda tsimantsa: «Ka Zwaŋa Lazglafta ka katsi,mnanamna ta na pala na, ka navapta tsika buradi,» kaʼa. 4 Ka Yesu mantsa: «Ndavinda ma deftera Lazglafta kazlay: Ndaskwa zay kweŋkweŋ yeya a ta nzakwamndu ta nzaku nda hafu wu kəʼa,» kaYesu.* 5 Ka kladaftá halaway ta Yesu tawa lilwa, ka gi maranatá tsi ta inda zamgham ma ghəŋa haɗik. 6 Kaʼa nda tsimantsa: «Dzaʼa vlaghavla yu ta inda nambraku nda glaku ma na ghəŋa haɗik na,kabga klafkla lu ka vlihata ma dzva ɗa.Laviŋlava yu ta vlaŋtá mndu ya ta ɗvu yuguli. 7 Ka tsəlɓa tsəlɓa ka ma ghuva ɗa,ta vlaghavla yu,» kaʼa. 8 Ka Yesu nda tsimantsa: «Nda vinda ma deftera Lazglaftakazlay: ma ghuva Mgham Lazglafta ghadzaʼa tsəlɓa ka ta tsəlɓu, ka maganatáslnani turtukwani†,» kaʼa. 9Kakləglaghatáhalaway ta Yesu da Ursalima, ka kladaftata bɗəmahəga Lazglafta ka sladanata. Kaʼanda tsi mantsa: «Ka si Zwaŋa Lazglafta kakatsi, vzada vgha gha hadna, kabga ndavinda ma deftera Lazglafta kazlay: 10Dzaʼamnanamna ta duhwalhani ta luwa ŋa ng-hapta ka kagha kəʼa. 11 Kaʼa guli na: “Ŋatsuʼafta taŋ ta kagha ma dzva taŋ, yaghapala da dzughusta ta səla”» kaʼa‡. 12 KaYesu nda tsi guli mantsa: «Nda vinda madeftera Lazglafta kazlay: ma dzəghə ka taMgham Lazglafta§ gha ɗekɗek kəʼa,» kaʼa.13 Kɗakwa halaway ta dzəghaŋta nda indatsa skwiha kavghakavgha ya, ka zlanavatátsi ka laghwi ŋa baɗu ma sani guli.

Kwalaghutá Yesu ma NazaretMat 4:12-17, Mak 1:14-15

14 Ta sliʼaftá Yesu ka laghwi ta haɗikaGalili nda ndəgha nda mbrakwa Sulkumnda ghuɓa. Ka tuta hgani ma inda vli tawanaftá tsa vli ya. 15Ka tataghə tsi ta skwima həga tagha skwa la Yahuda, ka ghubumnduha.

† 3:22 Ngha ta Zabura 2:7 nda Isaya 42:1. * 4:4 Ngha ta vrafta ta Zlahu 8:3. † 4:8 Ngha ta Vrafta ta Zlahu6:13-14. ‡ 4:11 Ngha ta zabura 91:11-12. § 4:12 Vrafta ta Zlahu 6:16. * 4:16 Ngha ta Sabi 20:10.

Lukwa 4:16 78 Lukwa 4:41Zlrafta Yesu ta slnani ma GaliliMat 13:53-58, Mak 6:1-6

16 Ka sliʼaftá tsi ka Laghwi da Nazaret,luwa ta glakwani. Ka lamə tsi da həgatagha skwa la Yahuda baɗu sabat* mandaya snu tsi. Ka sliʼaftá tsi ŋa dzaŋaftáskwi ma defteri. 17 Ka klaftá lu ta defteraanabi Isaya ka vlaŋta. Ka plaŋtá tsi, kaslanaghatá tsi ta vli vindaf lu kazlay:18 «Kawadaga Sulkuma Lazglafta nda iʼi ŋa

vlihatá mbraku.Zbapzba Lazglafta ta iʼi ka tfiɗaghatawi ŋa

mnanatá Lfiɗa Gwaɗa ta gwal kapɗu,

ghunafghuna ta iʼi ŋa mnanatá gwal habaflu kazlay: Palaghunispala lu kəʼa,

ŋa gwaniŋtá ira gwal nda ghulpa,ŋa zluʼagapta ɗa ta gwal raghwana lu,19 ŋa snanamta ɗa ta mnduha ta vakudzaʼa sagha zɗakwa Lazglafta†» kəʼa.20Manda kɗiŋtani ta dzaŋafta, ka mbsaftátsi ka vlaŋtá kwalva ma tsa həga ya, kanzadatá tsi. Ka pghaftá inda tsa mnduhama tsa həga tagha skwa la Yahuda ya ta iritida: 21 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Nanagwaɗa Lazglafta snaŋ kuni nda sləməŋaghuni gita na ná, nda kɗa magatani ka ŋaghuni,» kaʼa. 22 Inda tsa hahəŋma tsa vli yaka zɗəganatá tsi ta həŋ, ka ndərmim həŋta tsa gwaɗa zɗaku ta sabəma wani ya. Kahəŋmantsa: «Zwaŋa Yusufu a namndu nakay tsawa,» ka həŋ. 23 Ka Yesu nda həŋmantsa: «Nda sna yu dzaʼa mnay kuni tamahdihdi ta ghəŋa iʼi kazlay: Ka duhtur kakatsi ná, mbanafmba ta ghəŋa gha kaghaka ghəŋa gha kəʼa. Ka kuni dzaʼazlay ndaiʼi guli, “magamaga hadna ma luwa ghata tsa skwiha snaŋ ŋni ta magə ka maKafarnahum ya”» kəʼa. 24 «Kahwathwataka yu ta mnaghunata ná, haɗ lu ta tsuʼaftahmətət ta dərwatima anabima luwaniwa,ka Yesu sganaghatá həŋ. 25 Kahwathwataka yu ta mnaghunata, ma fitika nzakwaanabi Iliya, si nda ndəgha wadguha ma Is-raʼila, ka ghwalutá luwa ka vaku hkən ndatili mkuʼ, ka slatá maya dagala ta haɗikaYahuda, 26 Má ŋa ghunafta lu ta Iliya ŋakataŋta ya dər turtuk ma tsa wadguha laYahuda ya, ka ghunaftá lu kataŋtá sanamarkwa wadga ma luwa Sarepta ta haɗikaSiduŋ. 27Mafitika nzakwa anabi Alisa guli,si nda ndəgha gwal nda rɗa mndu ta həŋma Israʼila, haɗ ya mbanaf lu dər turtuk

mataba taŋ wu, Naʼamamnda la Siri‡ yeyambanaf lu.»

28 Ka ɓasaftá həŋ ta ŋuɗuf demdem matsa həga tagha skwa La Yahuda ya, mandasnaŋta taŋ ta tsa gwaɗa ya. 29 Ka sliʼaftáhəŋ, ka ksagaptá Yesu ma huɗa luwa, kakladapta ta wa lilwa tsa ghwá baf həŋ taluwa taŋ tida ya, ma ŋa sliŋwidiŋta, 30 katsəhaptá Yesu ta vghani mataba taŋ kalaghwani.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda ksa daduhwala halaway

Mak 1:21-2831 Ka laha tsi da luwa Kafarnahum ta

haɗika Galili. Baɗu sabat, ka taghə tsi taskwi ŋa mnduha. 32 Ka ndərmim lu tatsa tagha skwani ya, kabga nda sgit matsa gwaɗani ya. 33 Ma tsa həga taghaskwa taŋ ya, mamu sana mndu ksu duh-wala halaway mataba taŋ. Ka sliʼaftátsi nda lili. 34 «Aya! Yesu zwaŋa laNazaret, nu gwaɗa gha nda aŋni saghaka da zaɗa aŋni? Wya nda sna yu mndunda ghuɓa daga da Lazglafta kagha kəʼa,kaʼa» 35 «Haf wa gha, sapsa ma na mnduna!» ka Yesu dvanaghata. Gi ka slanatátsa duhwala halaway ya ta tsa mndu yamataba tskatá mnduha, ka saghu tsi midakul balanata. 36 Ka tsutá ŋuɗufa mnduhademdem, ha ka ɗaɗawu həŋ mataba taŋkazlay: Nu mndərga nana ma skwi? Na gidvanaghatani nda sgit ndambraku ta duh-wala halaway ná, gi saghwa taŋ, ka həŋ.37Ka tutá hgani ma inda vli ta wanaftá tsavli ya.

Mbanafta Yesu ta gwal kul ɗughwanakuMat 8:14-17, Mak 1:29-34

38 Manda sliʼagapta taŋ ma həga taghaskwa la Yahuda, ka laghu həŋ da Simuŋ.Ta lagha həŋ ta ɓasa ŋuɗidar midzaSimuŋ katakata. Ka ndəɓu lu ta dzvu daYesu ŋa kataŋtá tsa marakw ya. 39 Kaɓukudanaghatá tsi ta tsamarakwya, «zliŋ-zla!» kaʼa nda ŋuɗidar, ka zliŋtá tsi. Gihadahada ka sliʼaftá tsa marakw ya kamaganatá skwa zay ta həŋ.

40 Manda dəɗata fitik, ka hladaghatágwal nda mnduha taŋ kul ɗughwanaku daɗaŋwaha kavghakavgha ta həŋ da Yesu, kafafanaghatá tsi ta dzvu ta həŋ, ka mbam-banaftá həŋ. 41 Ka sliʼagaptá duhwala ha-laway guli nda lili ma ndəghata mnduha.Ta sliʼagaptá həŋ, ka həŋ mantsa: «kagha

† 4:19 Ngha ta Isaya 61:1-2. ‡ 4:27 Ngha ta 2 Mghamha 5:1-14.

Lukwa 4:42 79 Lukwa 5:21ná, Zwaŋa Lazglafta ka,» ka həŋ nda tsi. Kadavanaghatá Yesu ta həŋ, ŋa hanaftá wi tahəŋ, kabga nda sna hahəŋ kazlay: TsatsiKristi kəʼa.

Sliʼa Yesu da mna Lfiɗa Gwaɗa ma luwaZudiya

Mak 1:35-3942 Na tsaɗakwa vli, ka sabə Yesu ka

laghwi da mtak. Ka sliʼaftá mnduha kazbay, ka slanaghatá həŋ, ka kumə həŋ taŋanata yaha lavaghwi tavata həŋ. 43 KaYesu mantsa: «Ɗina guli ka mnanaŋtaɗa ta Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa ga mghamaLazglafta ta sana luwaha, kabga tsaya kəlLazglafta ka ghunigihata,» kaʼa nda həŋ.44 Ka sliʼaftá tsi ka laghwi. Ka va rə tsi tavli tamna tsa Lfiɗa Gwaɗa yama inda həgatagha skwa la Zudiya.

5Hgafta Yesu ta taŋtaŋa duhwalhaniMat 4:18-22, Mak 1:16-20

1Ma sana fitik ta nzaku Yesu ta wa drəfma Genezaret, ka va sliʼadaghata dəmgadlivis slanaghata ŋa sna gwaɗa Lazglaftada tsi. 2 Ka nghaŋtá tsi ta kwambaluhahis ta wa tsa drəf ya, sliʼagaghu gwal tumaklipi mida ka laghu ghwaɓa kadəŋa taŋ.3 Ka sliʼaftá Yesu ka lamə da sani ma tsakwambaluha ya, ta nzakway ka ŋa Simuŋ.«Gavadanam gava kwitikw nda ma huɗadrəf,» kaʼa nda Piyer. Ka nzagaptá tsi midaka tagha skwi ŋa mnduha.

4 Manda kɗakwani ta gwaɗa,«Gavadanamwa gava ta kwambalu datakataka drəf, ka wuɗadata kuni nda grahagha ta kadəŋa ghuni ŋa tuma klipi,» kaʼanda Simuŋ. 5 Ka Piyer mantsa: «Mghamaɗa, kurzliŋ hana ŋni ta tumay, lay mutsafa ŋni wa. Yaw, dzaʼa vzadavza ŋni tamata gwaɗa gha» kaʼa nda tsi. 6 Ka vzadatáhəŋ, ka waftá tsi ta ndəghata klipihata malaghutá mbraku ka kuma ratsiŋtákadəŋa taŋ. 7 Ka kəməts həŋ ta sanlahama graha taŋ ma sana kwambalu ŋasagha kataŋtá həŋ. Ka sagha tsahaya, kandaghanaftá həŋ ta tsa kwambaluha taŋya his his, ha ka kumə tsa kwambaluhataŋ ya ta zamta da imi. 8 «Mghama ɗa!laghula gha tavata iʼi kabga mnda dmakuyu,» ka Simuŋ Piyer tsəlɓata ma ghuvaYesu nghər tsi ta tsa skwi ya. 9 Tsaw sihluhla zləŋ ta i Piyer nda grahani ta ghəŋatsa mandərmima tuma klipi maga həŋ ya.10 Mantsa ya hluta tsi ta i Yakubu nda

Yuhwana ta nzakway ka zwana Zebedita gwaftá vgha nda i Simuŋ ya guli. Amaka Yesu nda Simuŋ mantsa: «Ma zləŋ ka,daga ndanana, mnduha dzaʼa ka hlakta,»kaʼa nda tsi. 11 Manda vranakta taŋ tatsa kwambaluha ya ta wa sgam, sɗakzlanavazla həŋ ta inda skwiha taŋ kalaghwi mista Yesu.

Mbanafta Yesu ta sani mndu nda rɗamndu tida

Mat 8:1-4, Mak 1:40-4512Ma sanafitikmanzakwaYesuma sana

luwa, ka lagha sana mndu ksu rɗa mndu.Na gi nghaŋtani ta Yesu, ka zləmbatátsi zlumbruh ma ghuvani ka ndəɓa dzvu.«Mghama ɗa, ka ta kumay ka laviŋlavaka ta mbiɗifta ka nzakwa yu nda ghuɓa,»kaʼa. 13 Ka fadaptá Yesu ta dzvani kaksaŋta. Ka Yesu mantsa: «Ta kumay yu tambafta gha, mbafmba gha,» kaʼa. Gi hletsmbaftá ka nzaku tsi nda ghuɓa. 14 Tahulatsa kaʼa nda tsi mantsa: «Yahayaha ka dawalaŋtámnanaŋtámndu, la damaranaŋtávgha gha ta mndu ta dra skwi ŋa Lazglaftakaraku, ka vlata ka ta skwi manda yavindaf Musa ŋa grafta mnduha ta mbatákagha,» kaʼa nda tsi.

15 Ka va sgaku dzaʼa hga Yesu da zərwa,ka sliʼaktá dəmga da sna gwaɗa da tsi ndaya ŋa mutsaftá mbaku ma ɗaŋwaha taŋguli. 16 Ama ta gɗata Yesu ta laghwi damtak da maga duʼa.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda rwasəlahani

Mat 9:1-8, Mak 2:1-1217 Ma sana fitik ta tagha skwi Yesu ŋa

dəmga, ta nzaku la Farisa nda gwal taghazlahu ŋa mnduha hada ta sliʼakta ma indaluwa ta haɗika Galili nda yama luwaUrsal-ima, nda pɗakwa gwal ma haɗika Zudiya.Ka va sgaku maravata mbrakwa MghamLazglafta nda ma mbambay Yesu ta mn-duha ma ɗaŋwaha taŋ. 18 Ka sliʼadaghatámnduha, ka tsukwadanaghatá sanlaha tasana mndu nda rwa səlani. Ka zbə həŋ taɓhadanamta da həga fata ta kəma Yesu.19 Ka traptá həŋ ta tvi ŋa lami, kabgahiɓa ta mnduha. Ka kladaftá həŋ nda tabɗəma həga, ka gunaptá həŋ ta ghəŋa tsahəga ya, ka fadatá həŋ sruh fata ta kəmaYesu nda ta tsa ghurum ya nda ghzləŋaninda ghzləŋani mataba tskata mnduha.20Nghanata Yesu ta zlghay nda ŋuɗufa taŋná, «nda pla dmakwa gha sagəŋ,» kaʼa ndatsi. 21 «Wana ma mndu ta kwarakwara

Lukwa 5:22 80 Lukwa 6:5ɓa? Wa ta laviŋtá pla dmakwa mndu taghəŋa Lazglafta turtukwani na?» ka tsagwal tagha zlahu ŋa mnduha nda la Farisaya ta ndanay ma ghəŋa taŋ. 22 «Ndanawumndəra na ta ndanu kuni ɓa! ka Yesu ndahəŋ, kabga nda sna tsatsi ta ndana taŋ.23 Ta grə kuni ná, mal blakwa mnay ŋa namndu na kazlay: Nda pla dmakwa gha kəʼare? Ari mal blakwa mnay kazlay: Sliʼafsliʼaka mbaɗa ka ta mbaɗa kəʼa na? 24 Ala,ka da grafta kuni kazlay: Mamu Zwaŋamndu nda mbrakwa pliŋtá dmakwa mnduta ghəŋa haɗik» kəʼa, ka yu ta mnaghatagra wa, «sliʼafsliʼa, kla ta skwa hana gha, ladzagha gha,» kaʼa nda tsa mndu nda rwasəlani ya.

25 Gi hadahada brahwat sliʼafta tsamndu ya tsa ta nghay mnduha demdem,zləŋal klaftá skwa hanani, ka dzaʼa dza-ghani nda zləzlva Lazglafta. 26Kandərmiminda mnduha nda ndərmima, ka zləzlvuhəŋ ta Lazglafta. «Nda ngha ŋni ta skwamandərmimi gita,» ka həŋ nda zləŋ ndazləŋ.

Hgafta Yesu ta Levi ŋa dzaʼa mistaniMat 9:9-13, Mak 2:13-17

27 Tahula tsa, ka sabə Yesu ka nghaŋtátsi ta sana mnda tska dzumna Levi hgani,ta nzaku ma həga ksa slnani. «Mbaɗamista ɗa,» kaʼa nda tsi. 28 Ka sliʼaftá Levika zlanavatá inda tsa skwiha ta magə tsiya ka laghwi mistani. 29 Lagha Levi kamaganatá skwa zay gaʼ ga taŋ. Ka nzatahəŋ ka zay kawadaga nda ndəghata mn-duha, nda sanlaha ma gwal tska dzumnaguli mataba taŋ. 30 Ka ruruŋwaku laFarisa nda mnduha taŋ ta tagha zlahu ŋamnduha ta ruruŋwaku. Ka həŋ mantsa:«Kabgawu ta kəl kuni ka za skwi nda saskwi kawadaga nda gwal tska dzumna ndasanlaha ma ghwaɗaka mnduha na?» kahəŋ nda duhwalha Yesu. 31 Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Haɗ gwal ɗughwana ta zbaduhtur wa, gwal kul ɗughwanaku yeya tazbay. 32 Sagha a yu da hagaktá gwal tamnay kazlay: Tuɗukwa aŋni kəʼa wu, sa dahaga gwal ta snaŋta kazlay: Gwal dmakuaŋni kəʼa yu, ŋambəɗanafta taŋ ta nzakwataŋ,» kaʼa nda həŋ.

Mnay Yesu ta gwaɗa ta sumaMat 9:14-17, Mak 2:18-22

33 Ka la Farisa nda Yesu mantsa: «Tasumay i duhwalha Yuhwana nda duh-walha aŋni ta suma ka maga duʼa tazlay,za skwa zay taŋ nda sa skwa say taŋ ŋaduhwalha kagha,» ka həŋ. 34 Ka Yesu ndahəŋmantsa: «Dzaʼa laviŋlava kuni tamnaykazlay: Tkweʼ sumawa suma ta suma kəʼanda graha zwaŋa midzi ka ta kawadagazwaŋa midzi nda həŋ baɗu kla makwa ra?35 Dzaʼa saghasa fitik ŋa kləgədanaghutázwaŋamidzi ta həŋ. Ma tsa fitikha ya dzaʼasuma həŋ ta suma,» kaʼa nda həŋ. 36 Kaʼanda həŋ nda mahdihdi guli mantsa: «Haɗmndu ta kuhwaʼatá lfiɗa lgut ŋa tsamtáhalata lgut nda tsi wa. Ala ka kuhwa akuhwa lu ta tsa lfiɗa lgut ya ka tsamtáhalatani nda tsi katsi, rəta a ngha tsatátsa halata lgut ya wa. 37 Haɗ mndu dzaʼapghamtá ima inabi ta ka nuni da halatazliba huta wa. Ka pghampgha lu katsi,dzaʼa tiŋta ta tsa zlibi ya, ŋa mbəzutani tabəghutá lu ma zliba huta. 38Ma zliba hutata ka lfiɗ ta pghamta lu ta ima inabi ta kanuni. 39 Haɗ mndu ta sutá ima inabi ndatawa dzaʼa zba səgəltá ima inabi ta ka nuniguli wa. “Mal zɗakwa ya nda tawa” ka lu tamnay,» kaʼa.

6Zwaŋa mndu mgham ta ghəŋa sabatMat 12:1-8, Mak 2:23-28

1 Baɗu sana fitika sabat, ta lap Yesu tatvi ma takataka vwaha alkama kawadaganda duhwalhani, ka ɓalaʼatá duhwalhanita ghəŋani. Ka vərɗə həŋ ma dzvu kadghaɗay. 2 Mamu sanlaha ma la Farisata nghaŋtá həŋ. Kaʼa nda həŋ nda həŋmantsa: «Kabgawu ta kəl kuni ka magaskwi ya pyaf lu ta magay baɗu sabat na?»ka həŋ. 3 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Tadzaŋaf a kuni ta skwi maga Dawuda* masana fitik kuzlanafər maya kawadaga ndagwal ta dzaʼa mistani tani ra? 4 Ka sliʼaftátsi ka lami da həga Lazglafta, ka klaftátsi ta buradi fana lu ta Lazglafta ka zuta,daganafha ta tsa gwal mistani ya guli, aŋmndani za a hamata mndu ta tsa skwi tafanata lu ta Lazglafta ya wa, ba gwal ta draskwi ŋa Lazglafta yeya ta zay.†» 5 «Zwaŋamndu ná, tsatsi mgham ta ghəŋa sabat,»kaʼa nda həŋ.

* 6:3 Ngha ta 1 Samuyel 21:2-7. † 6:4 Ngha ta 1 Samuyel 26:6.

Lukwa 6:6 81 Lukwa 6:26Mbanafta Yesu ta sana mndu nda mta

dzvaniMat 12:9-14, Mak 3:1-6

6 Ma sana sabat guli, ka lamə Yesu dahəga tagha skwa la Yahuda, ka taghə tsita skwi. Mamu sana mndu nda mta dzvazeghwani hada. 7 Ma tsa vli ya guli,mamu gwal tagha zlahu ŋa mnduha‡ ndala Farisa, ta kuma mutsaftá rutsak ta Yesuŋa razay. Ka nzatá həŋ ka ngha Yesuta iri ta iri ŋa nghay ka dzaʼa mbər mbaa wa tsi ta mndu baɗu sabat, ka həŋ.8 Tsaw nda sna Yesu ta ndana taŋ. Kaʼamantsa: «Sliʼafsliʼa gra, ka sagha ka sladatata nghaymnduha,» kaʼa nda tsa mndu ndamta dzvani ya. Ka sliʼaftá tsa mndu ya kasladata. 9 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Nuskwi mna zlaha mu ŋa magay baɗu sabatna? Maga skwi ɗina ta raku re, ari magaskwi kul ɗinaku a na? Mbanaftá hafu skwinda ra re, ari klaptá hafu mida a guli?» kaYesu ɗawaŋta da tsa gwal tagha zlahu ŋamnduha ya, nda tsa la Farisa ya. 10KawaftáYesu ta həŋ turtuk turtuk. Kaʼa mantsa:«Tɗaptɗa ta dzva gha gra,» kaʼa nda tsamndu ya. Ka tɗaptá tsi ta tsa dzvani ya,ka vravaftá tsi yəmaɗ. 11 Ka kuzlanaftá tsita həŋ ta ŋuɗuf, ka laghu həŋ dzədzərkakumataba taŋ ŋa zba maganatá ghwaɗakaskwi ta Yesu.

Zabafta Yesu ta duhwalhani ghwaŋpɗəhis

Mat 10:1-4, Mak 3:13-1912 Ma tsa fitik ya, ka sliʼaftá Yesu ka

laghwi tavata ghwá da maga duʼa. Kahani tsi kurzliŋ nda iri ta maga duʼada Lazglafta. 13 Tsaɗakwa vlani, ka ha-gadaghatá Yesu ta duhwalhani tavatani,ka sliʼadaghatá həŋ. Ka zabaʼatá tsi tamnduha ghwaŋpɗə his mataba taŋ, katsanaftá tsi ta hgu ta həŋ ka gwal ghunay.14Wya hga tsamnduha ghwaŋpɗə his zabaa tsi ya: Mamu Simuŋ tsanaf tsi ta hganika Piyer, nda Andre zwaŋamanima Simuŋ,nda Yakubu, nda Yuhwana, nda Filip, ndaBartelemi, 15 nda Mata, nda Tuma ndaYakubu zwaŋa Alfe, nda Simuŋ ta hgə luka mnda zluʼa ghwa, 16 nda Yuda zwaŋaYakubu, nda Zudas Iskaryut. Tsa Zudas yata skwaptá Yesu.

Sliʼakta dəmga sna gwaɗa da YesuMat 4:23-25

17 Tahula tsa, ka saha həŋ kawadaga, kasladavatá həŋ ta sana vli ka dandar tskavaŋəɗdəmata sanlaha ma duhwalhani, ndandəghata mnduha ta sliʼakta ma luwa Ur-salima, nda sanlaha ta haɗika Zudiya, ndasanlaha guli ta wa drəf ta nzakway kaluwa Tir nda Siduŋ. 18 Inda tsa mnduhaya ná, sliʼagagha da sna gwaɗa da Yesuhəŋ, nda ya ŋa mutsa mbaku ma ɗaŋwataŋ. Ka mbambanaftá tsi ta inda gwal kasughwaɗaka sulkum ta həŋ. 19 Inda mndu tazba tvi ŋa ksaŋta dər ndəheɗ, kabgamamumbraku ta sabəma tsatsi ka mbamba həŋ.

Nda zɗakwani nda kuzlakwaniMat 5:1-12

20Mantsa, ka waftá Yesu ta duhwalhani,kaʼa mantsa: «Rfawarfa ta rfu, kaghunigwal ka pɗu,kabga ŋa ghuni ga mghama Lazglafta.21Rfawarfa ta rfu kaghuni gwal ta kuzlaŋta

maya ndanana,kabga dzaʼa baghaku kuni.Rfawarfa ta rfu kaghuni gwal ta taw

ndanana,kabga dzaʼa ghuɓasay kuni ta ghuɓasu.22 Rfawarfa ta rfu ka ta husaŋhusa kuni ta

mnduha,ka ta vzighunisvza həŋ,ka ta razay həŋ ta kaghuni,ka ta vazay həŋ ta rutsak ta kaghuni kabga

vəl zlghafta ghuni ta Zwaŋa mndu.23Rfawarfa ta rfu,ka vavalakwa kuni da rfu baɗu slaghu-

naghata tsa skwiha ya,kabga dzaʼamutsay kuni ta nisəla dagala ta

luwa.Mantsa ya si ta ghuya dzidzíha taŋ ŋa la

anabiha ghalya.24 Ɗaŋwa ŋa ghuni kaghuni gwal ka

gadghəl,kabga nda ghada mutsuta ghuni ta ŋa

ghuni zɗaku.25Ɗaŋwa ŋa ghuni!Kaghuni gwal nda bagha,kabga dzaʼa dzay maya ta kaghuni.Ɗaŋwa ŋa ghuni!Kaghuni gwal ta ghuɓasu ndanana,kabga dzaʼa taway kuni ta tawnda ima taw.26Ɗaŋwa ŋa ghuni!ka ta mnay inda mnduha ta zɗaku ta

kaghuni,kabga mantsa si ta mna dzidzíha taŋ

ta ghəŋa la ghwaɗaka anabihaghalya.»

‡ 6:7 Ngha ta Irmiya 36:4 nda Izra 8:1.

Lukwa 6:27 82 Lukwa 6:49Ɗvuwaɗva ta ghumaha ghuniMat 5:38-48, 7:12a

27 «Ka iʼi nda kaghuni gwal ta sna gwaɗaɗa ná, ɗvuwaɗva ta ghumaha ghuni, ma-gawa zɗaku ŋa gwal ta husaŋta kuni.28 Ɗawawa tfawi ta ghəŋa gwal ta ksiʼakaghuni. Ndəɓawa dzvu ta ghəŋa gwalta giri ŋa ghuni. 29 Ka dzughunus dzamndu ma lagəŋ katsi, mbəɗanawa sanalagəŋ guli. Ka kləgadaghawkla mnduta lguta huɗa gha katsi, ma pyə ka takləgədaghawtá dawra gha. 30 Vlaŋvla taskwi ta mndu ta ɗawaŋta da kagha. Kakləgədaghaw kla mndu ta skwa gha ŋaŋani katsi, ma ɗawugəl ka da tsi. 31 Ka nuskwi ɗina ta kumə ka ghuni ta magaghu-nata mnduha ya, maganawamaga mandava tsaya ta hahəŋ guli. 32 Ka gwal taɗvutá kaghuni yeya ka kaghuni ta ɗvutakatsi, mndəra wati ma nisəla ta kzləgəltakaghuni tama ya mantsa ya ta maga gwaldmaku guli, gwal ta ɗvutá hahəŋ ta ɗvutahəŋ? 33Ka ŋa gwal ta magaghunatá zɗakuyeya ka kaghunimaga zɗaku katsi, mndərawati ma nisəla ta kzləgəlta kaghuni yamantsa ya ta maga gwal dmaku guli? 34Kaŋa gwal ta ndanu kuni dzaʼa plaghunamtayeya ka kuni ɓla nzawa katsi ní, mndərawati ma nisəla ta kzləgəlta kuni guli yamantsa ya ta ɓla gwal dmaku ta nzawa ŋagwal dmaku guli, ŋa planamtá həŋ mandava tsaya? 35 Kaghuni ya ná, ɗvuwaɗva taghumaha ghuni, magawamaga ta zɗakuŋa taŋ. Ɓlawa nzawa ŋa mnduha, ma fafkuni ta ghəŋ ta vraghunamta, dzaʼa mamunisəla ghuni dagala, dzaʼa nzakway kuni kazwana Lazglafta ta luwa, kabga tsatsi ná,zɗa ghəŋani nda mnduha kul haɗ ta rfamndu, nda gwal ta sidi tani.»

Ma tsə kuni ta guma ta sanlahaMat 7:1-5

36 «Tawawa tawa ta hiɗahiɗa ta mndu,manda ya ta taw Da ghuni ta hiɗahiɗa tamndu ya. 37Ma tsanagha kuni ta guma tamndu. Haɗ Lazglafta dzaʼa tsaghunaghatáguma guli wa. Ma ŋam kuni ta mndu maŋuɗuf, haɗ Lazglafta dzaʼa ŋamtá kaghunima ŋuɗuf guli wa. Pliniswa dmakwamnduha, dzaʼa plighunispla Lazglafta taŋa ghuni guli. 38 Vlawa vla ta skwi ŋamndu, dzaʼa vlay Lazglafta ŋa ghuni guli,ŋa ndəghaghunamta ta wa lguta ghuni,ka gəgzanata, ka va tsihwaghunamta, kandəghanafta ha ka paghakwani. Ta tsa

skwi ta kəl kaghuni ka gra skwi ŋa mnduya dzaʼa gra Lazglafta ŋa ghuni guli,» kaʼa.

39 Wya ka Yesu nda həŋ nda mahdihdiguli: «Dzaʼa ksay mndu nda ghulpa tamndu nda ghulpa ka mbaɗa ta tvi ra?Haɗ həŋ dzaʼa rkaghata his his da ghurumra? 40 Haɗ zwaŋ ta taghə lu ta skwi ŋanimalaghutá Maləmani wu, ba ka nda taghaskwa tsa zwaŋ ya dzaʼa kəl tsi ka nzakwaymanda Maləmani kasiʼi.

41 «Kabgawu ta kəl kagha ka laghwingha hiwir ma ira zwaŋama gha, kul haɗkagha ta nghapta ka dughusl ma ŋa gha irina? 42 Waka kagha ta mnay ŋa zwaŋamagha kazlay: Yaha ka klighista yu ta hiwirma ira gha kəʼa, ya ngha a kagha ta dughuslma ŋa gha iri na? Mndəra wani mamaɗgwirmaɗgwir tsa? Kligiŋ kla karakuta dughusl ma ŋa gha iri, kada nghaŋtaka ta vli ŋa laviŋtá kligiŋtá hiwir ma irazwaŋama gha.»

Ta yakwani ta tsatsafta lu ta fuMat 7:16-20, 12:33-35

43 «Haɗ yakwa fu zɗa ta yaku ta fu kulzɗaku yakwani wa. Haɗ yakwa fu kulzɗaku yakwani ta yaku ta fu zɗa yakwaniguli wa. 44 Ta yakwani ta tsatsafta luta inda fu. Haɗ lu ta mutsaftá manata hulʼuwa wa. Haɗ lu ta ɗaga yakwaghuku ta madzəfdzəf wa. 45 Mantsa yaguli, mataba ndəghata skwiha ɗinaɗinama ŋuɗufani ta mnigiŋta ŋərma mndu taskwi. Mataba ndəghata ghwaɗaka skwihama ŋuɗufani ta mnigiŋta ghwaɗaka mnduta ŋani guli, kabga skwi ma ŋuɗufani mamndu ta mnigiŋta wubisim.»

Həgaha hisMat 7:24-27

46 «“Mghama ɗa! Mghama ɗa!” ka kunita hga iʼi, kabgawu tama? wya haɗ kunita maga skwi ta mnaghunata yu wu na?47 Ka mnaghunamna yu ta nzakwa mnduta sagha da iʼi ɓa. Tsa mndu ya ná, tasnaŋsna ta gwaɗa ɗa, ka ksa slna nda tsi.48Ka guram tsamnduyandamndu ta baftáhəgani. Ma zlrayni ta bay, ka ladatá tsita mndərani, ka thagafta ta kutumba. Masagha zala vlunduɗ dista tsa həga yama ŋazliŋta, triɗ, traptá zliŋta kabga nda dihamndərani. 49 Mndu ya ta snaŋtá gwaɗaɗa, ka kwalaghutá tsi ta ksa slna nda tsi,ka guram tsa mndu ya nda mndu ta baftáhəgani ta haɗik, kul ladatá mndərani dahaɗik. Ma saha zala vlunduɗ dista tsa həgaya, gi krip zluta tesneʼ ɗekɗek,» kaʼa.

Lukwa 7:1 83 Lukwa 7:247

Mbanafta Yesu ta kwalva mnda la RumaMat 8:5-13

1 Tahula kɗiŋta Yesu ta mna inda tsagwaɗa ya ŋa tsa ndəghata mnduha ta snatsa gwaɗani ya, ka sliʼaftá tsi ka lami daluwa Kafarnahum. 2 Hada, mamu sanamghama sludza la Ruma kul ɗughwanakukwalvani ya ɗvu tsi katakata, ta dzaʼamtaku. 3Manda snaŋta tsa mghama sludziya ta mna gwaɗa ta Yesu, ka ghunadaptátsi ta la galata mndu ta ghəŋa la Yahuda,ŋa guyata nda Yesu, ŋa ndəɓanatá dzvuŋa sagha mbanaftá tsa kwalvani ya. 4 Kasliʼaftá həŋ ka lagha slanaghatá Yesu, kandəɓanatá həŋ ta dzvu katakata. Ka həŋmantsa: «Kdəkkdək nda ra kataŋta gha tatsa mndu ya. 5 Tsa mndu ya ná, ta ɗvayta mndəra amu, tsatsi ta baŋnaftá həgatagha skwi,» ka həŋ. 6 Ka sliʼaftá Yesuka dzaʼa kawadaga nda həŋ. Ndusa Yesuka ɓhadaghata tama ta ghungladapta tsamghama sludzi ya ta grahani ŋa mnanatáYesu. Ka həŋ mantsa: «Mghama ɗa, yahalu da daŋwazlaghafta, ra a yu ka ŋlata ghaga ini wa. 7 Tsaya dər kəl yu ka mnaykazlay: La a vərɗa iʼi da guya kuma ndatsi wu kəʼa. Ka sabsa gwaɗa ma wa ghaya ná, prək mbanaftá kwalva ɗa tsa. 8 Iʼiguli ná, mista gwal dagaladagala nziŋtayu, mamu sludziha ta ksa slna mista iʼiguli. Ka “la,” ka yu nda sani ná, gi sliʼani.Ka “saghasa,” ka yu nda sani guli ná, gisaghani. Ka “magamaga ta ya skwi ya,” kayu nda kwalva ɗa, gi magatani,» kaʼa.

9 Na snanata Yesu ta tsa gwaɗa ya, kandrauʼ tsi nda ndrauʼuwa ta tsa mghamasludzi ya. Ka mbəɗavatá tsi tvə tsandəghatamnduha ta dzaʼa mistani ya. «Kayu ta mnaghunata ná, dər mataba la Is-raʼila, ta slanagha a yu ta mndərga nanama zlghay nda ŋuɗuf wu,» kaʼa.

10 Ta vradaghatá tsa mnduha si ghu-nagha tsa mghama sludzi ya dzagha, kaslanaghatá həŋ ta mbatá tsa kwalva si kulɗughwanaku ya.

Vranamta Yesu ta hafu ma zwaŋa sanawadgu

11 Tahula tsa ka sliʼaftá Yesu ka laghwida sana luwa ta hgə lu ka Nayina. Kasliʼaftá duhwalhani nda dəmga guli mis-tani. 12 Ndusa ka lami ta watgha tsa luwaya, ka guyatá tsi nda mnduha ta kla mbliŋa paɗay. Tsa mbli ya, kɗakwakɗakwazwaŋa sana markwa wadgu ya. Nda tska

mnduha tsa luwa ya ta dzaʼa mista tsamarakw ya. 13 Na nghaŋta Yesu ta tsamarakw ya, ka ksaftá tsi ka hiɗahiɗa. «Mataw ka» kaʼa nda tsi. 14 Ka gavadaghatáYesu tavata tsa kativiŋ ta kəl lu tambli tidaya, ka ksaŋta. Ka sladavatá tsa mnduha takla mbli ya. «Iʼi ya ta gwaɗa nda kaghagalaɓay ɗa, sliʼafsliʼa gha!» kaʼa. 15 Kasliʼaftá tsa mbli ya ka nzata, ka gwaɗə tsita gwaɗa. «Wya zwaŋa gha makwa ɗa,» kaYesu nda tsamani ya. 16Ka ksutá tsi ta indataŋ ka zləŋ. Ka zləzlvu həŋ ta Lazglaftaguli. «Nda zlaga mghama anabi matabamu, saghasa Lazglafta nghanaghatá mn-duhani,» ka həŋ. 17 Ta ghəŋa tsa skwi ya,ka tuta gwaɗa wdiɗ ta ghəŋa Yesu ta indahaɗika Zudiya, nda ya ma inda luwaha tawanafta.

Ɗaway Yuhwana mnda maga batemMat 11:2-19

18 Ka snanamtá duhwalhani ma Yuh-wana, ta inda tsa skwiha ta maguta ya taYuhwana. 19 Ka hgaftá Yuhwana ta gwalhis mataba duhwalhani, ka ghunaftá həŋda Mgham Yesu. Kaʼa nda həŋ mantsa:«Lawala ɗawaŋta! Kagha tsa mndu snəŋni dzaʼa sagha ya re, ari ka kzla ŋni tasana mndu a na?» ka kuni nda tsi. 20 Kasliʼaftá həŋ ka ɓhadaghata da Yesu. Ka həŋmantsa: «Yuhwana mnda maga batem taghunagaŋnaghata da kagha kazlay: Kaghatsa mndu snə ŋni dzaʼa sagha ya re, ari kakzla ŋni ta sana mndu a na kəʼa?» ka həŋ.

21 Ma va tsa fitik ya, ka mbambanaftáYesu ta ndəghata mnduha ma ɗaŋwa taŋ,nda gwal nda raghwa, nda gwal kasafghwaɗaka sulkum, gwananaha ta iri tagwal si nda ghulpa. 22 Kaʼa nda həŋmantsa: «Lawala mnanata Yuhwana tainda skwiha nghaŋ kuni, nda inda skwihasanaŋ kuni. Gwal si nda ghulpa nda nghahəŋ ta vli, ta mbaɗa gwal si nda raghwasəla taŋ, kwandlaŋkwandlaŋ mbambatágwal si nda rɗa mndu ta həŋ, nda gwanasləməŋa gwal si ka rgha si kul snaŋtásləməŋ. Gwal si nda rwa, varamvara həŋnda hafu. Mananamana lu ta Lfiɗa Gwaɗata gwal ka pɗu. 23Rfu da mndu ta kwal kulzlaŋtá zlghay nda ŋuɗufani ta iʼi,» kaʼa ndahəŋ.

Mnay Yesu ta gwaɗa ta Yuhwana24 Manda vraghuta tsa mnduha si ghu-

nadap Yuhwana ya, ka zlraftá Yesu ta mnagwaɗa ta ghəŋa Yuhwana ŋa tsa ndəghatamnduha ta tskavata ya. Kaʼa mantsa: «Ma

Lukwa 7:25 84 Lukwa 7:50

tsa laghwa ghuni da mtak ya ní, nahganilaghu kuni nghay? Sana mndu ta tata-makumanda sulam ta gigɗu falak rki laghukuni da nghay? 25Ka tsa a tsi wu, nahganilaghu kuni nghay ɓa? Sana mndu ndasuɗatá lgut ta wuɗaku ta vghani rki laghukuni da nghay? Yawya gwal ta kla lgut ndabla dzvani ná, ta za mghama taŋ həŋ kanzaku ma həga ma mgham mgham. 26Wava mndu laghu kuni da nghay tama nakula? Sana anabi rki laghu kuni da nghay?Aŋi mantsa nzakwani, malaghumala tsamndu ya ta mbrakwa anabi. 27 Ta ghəŋatsa Yuhwana ya vindafta lu ma defteraLazglafta kazlay:Iʼi Lazglafta wana yu ta tiŋlaghutá ghu-

naftá mndu ka kaghaŋa dzaʼa faɗaghata tvi* kəʼa ya.28 Ka yu nda kaghuni wa, mataba indamndu ya yaga marakw nda ya ná, haɗ yata malaghutá Yuhwana wa. Tsaw tama,mndu ta nzakway kwitikw ma ga mghamaLazglafta ná, malaghumala ta Yuhwana.29 Tsaw inda hamata mnduha nduk ndagwal tska dzumna tani, snaŋta taŋ tagwaɗa Yuhwana, ka həŋ mantsa: “Ta ku-may Lazglafta ta mbamafta,” ka həŋ. Kaɗawu həŋ ta maganaftá batema Yuhwanata həŋ. 30 Kuraghuta la Farisa nda gwaltagha zlahu ŋa mnduha ya, ka kwalaghutahəŋ ta tsuʼaftá skwi ta kumə Lazglafta tamagay ŋa taŋ. Ka kwalaghutá həŋ ta tsabatem ta magə Yuhwana ya.»

31 «Ndaw dzaʼa gra yu ta mnduha ta nafitik na? Yakwa wa həŋ? 32 Ka guramnda zwani ta kurɓut ta mnay mataba taŋkazlay: Vyanafha ŋni ta siŋlak skala a kuniwu, fanafha ŋni ta laha ta taw, tawaŋ akuni ta taw wu kəʼa ya həŋ. 33 Tsaya ná,nzakwani manda sagha Yuhwana mndamaga batem, ka kwalaghuta tsi ta za bu-radi nda sa ima inabi, “aʼ nda ksa da ha-laway” ka kuni. 34 Saghaha Zwaŋa mnduguli, ka zay ka say, “aʼ dagala maha-hawʼani, dagala sasakwani, gra gwal tsəkadzumna nda la ghwaɗaka mnduha ya,” kakuni. 35 Inda gwal nda ɗifil ma ghəŋa taŋná, tsatsaftsatsa hahəŋ ta vərɗaka ɗiflaLazglafta,» kaʼa.

Yesu ma həga ga Simuŋmnda la Farisa36 Ka hgaftá sana la Farisa ta Yesu ŋa

za skwa zay ga taŋ. Ka lagha Yesu da tsamndu ya, ka lamə tsi da həga ka zə tsi taskwi. 37 Mamu sana ghwaɗaka marakw

ma tsa luwa ya, ka snaŋtá tsi kazlay: WaʼaYesu ta za skwa zay ga tsa la Farisa yakəʼa, ka klaftá tsi ta hwaraka Albastrandəghatani nda urdi nda bla dzvani, kakladaghata. 38Ka lagha tsi tavata səla Yesunda ga mahulhulani, ka mbəza ima tawta səla Yesu, ka ksaftá tsi ta swidani katakaɗay nda tsi, ka habwaʼaku ta səlani,ka pgha tsa urdi ya ta səla Yesu. 39 Nanghaŋta tsa mnda la Farisa ta hgadaghatáYesu ya ta tsa skwi ya, kaʼa ma ghəŋanimantsa: «Ka ma vərɗa anabi na mnduna ná, ma dzaʼa tsatsaftsatsa ta mndərgana marakw ta ksaŋta na. Ma dzaʼa ndasna kazlay: Ghwaɗaka marakw ya kəʼa.»40 Ka Yesu zlraftá gwaɗa nda tsa mndala Farisa ya mantsa: «Ari Simuŋ, mamugwaɗa ta kumə yu ta mnaghata,» kaʼa.«AŋiMghama ɗamna,» kaʼa zlghanaftáwi.41 «Mamu sana mndu ta ɓalanaftá nzawata sana mnduha his. Prək ka tseda vaghamnduha hutaf dərmək kəʼa vlaŋtá sani,prək ka tseda vagha mnduha hutaf mbsakkəʼa vlaŋtá sani guli. 42 Ka traptá həŋta palata kabga haɗ skwi da həŋ prək kapalata taŋ wa. Ka zlanaŋtá tsi ta tsa dməŋya ta həŋ his his. Wati mataba tsa mnduhaya dzaʼa malaghuta ɗvutá tsa mndu ya, kakagha ta gray na?» kaʼa. 43 «Mataba tsamnduha ya ra! Ta graftá yu ná, tsa mnduzlanaŋ lu ta ŋani dagala ya ya,» ka Simuŋ.«Ta ŋa gha,» ka Yesu nda tsi.

44 Ka mbəɗavatá Yesu tvə tsa marakwya, ka mnə tsi ŋa Simuŋ: «Nda ngha kata na marakw na kiʼe? Samsa yu da həgaga ghuni, walaŋ a ka ta tiɗiftá imi ŋambaza səla ɗa manda ya snu lu wu, kambazihatá na marakw na nda ima tawani,ka takaɗihata nda swidani. 45 Brusa a kata iʼi ma sagha ɗa manda ya snu lu wa.Tsatsi, ka yawu sama ɗa ta zlana a ta brusasəlaha ɗa wa. 46Walaŋ a ka ta pghigihatárɗi ma ghəŋ manda ya snu lu wu, tsatsi,pghiɗif pgha tsatsi ta rɗi ta səlaha ɗa. 47Kayu ka mnaghata na: Nda pla inda dmakwana marakw na. Tsaya kəl tsi ka maraŋtaɗvutani ta iʼi dagala. Ka kiʼa planata luta dmakwa mndu ya, kiʼa ɗvu maraŋ tsamndu ya guli.» 48 «Nda pla inda dmakwagha makwa ɗa» ka Yesu nda tsa marakwya. 49Ka sanamnduha ta za skwi kawadaganda tsi mantsa: «Wa va na mndu na katəkna? Ta uwala pla dmaku na?» ka həŋ.50 «Zlghay nda ŋuɗufa gha ta mbaghafta

* 7:27 Ngha ta Malatsi 3:1 nda Sabi 23:20.

Lukwa 8:1 85 Lukwa 8:21makwa ɗa, la nda vghata zɗakwa gha,» kaYesu nda tsa marakw ya.

8Sana miʼaha ta pgha Yesu

1 Tsəɓakw fitik tahula tsa, ka laghwiYesu da ra luwaha dagaladagala ndaluwaha kwitikw kwitikw, ka tuza LfiɗaGwaɗa ta ghəŋa ga mghama Lazglafta,ka mna gwaɗa ta ghəŋani 2 nda sanlahama miʼaha ya ghazligiŋ lu ta ghwaɗakasulkumha ma həŋ, ka mbambanaftá həŋma ɗaŋwaha taŋ. Tekw i Mari makwata Magdala sliʼagap ghwaɗaka sulkumhandəfáŋ mida, 3 nda Yuwana markwa Kuza.Tsa Kuza ya, mndu ya fanam mghamHiridus ta inda skwi ma həgani ma dzvaniya. Mamu Suzana, nda ndəghata sanlahama miʼaha guli mataba taŋ. Inda tsamiʼaha ya ná, kataŋkata həŋ ta i Yesu ndaduhwalhani nda skwi ma dzva taŋ.

Gwaɗa ta ghəŋa sana mndu ta wutsahulfani

Mat 13:1-9, Mak 4:1-94 Ka sliʼaktá mnduha ma luwaha

kavghakavgha ka tskavata tizlik tavataYesu. Mantsa tama, ka zlraftá Yesu ta mnamahdihdi:

5 «Mbaɗa sana mndu ka sliʼafta kalaghwi da wutsa hulfa ma vwahani. Tatawutsaywutsay, ka rkata sanlaha ma tsahulfaha ya ta tvi, ka diŋlaku lu tida, kasliʼadaghata ɗyakha da ɗaguta. 6 Ka rkatásanlaha ta kluluh: Na tsa gi ɗyaftani ya,ka ghwalutá tsi kabga haɗ nasa mistaniwa. 7Ka rkamtá sanlaha ma teki, ka ɗyaftátsi, ka glanaghatá teki ka raghwanata.8 Ka rkatá sanlaha ta gənək. Tsahaya, kaɗayaftá həŋ, ka glafta ka pghaftá ghəŋghərmbəts ghərmbəts. Ka mamu mndunda sləməŋa snay, ka sna tsi,» ka Yesusganaghata nda lwi dagala.

Garay Yesu nda gara ta gwaɗaniMat 13:10-17, Mak 4:10-12

9 «Nu klatá ghəŋa tsa mahdihdi yana?» ka duhwalhani ɗawaŋta da tsi.10 «Kaghuni, vlaghunavla lu ta snaŋtáɗifatá gwaɗa ta ghəŋa ga mghamaLazglafta. Ŋa sanlaha ya, ba nda mahdihdidzaʼa mnanaŋta lu ta həŋ kabga“ta nghay həŋ, triɗ ngha a həŋ wu,ta snay həŋ, sew sna a həŋ wa.*”»

Gwaɗa ta ghəŋa mndu ta wutsa hulfaMat 13:18-23, Mak 4:13-20

11 «Wya klatá ghəŋa tsa mahdihdi ya:Tsa hulfa ya ná, gwaɗa Lazglafta ya.12 Sanlaha ma mnduha ná, manda tvi rkafhulfa tida həŋ. Hahəŋ ná, gi snaŋtataŋ ta gwaɗa Lazglafta, gi ndadaghatahalaway klugudunustá həŋ yaha həŋ dazlghafta ma ŋuɗufa taŋ da mbafta həŋ.13 Sanlaha ma mnduha guli ná, mandakluluh rkaf hulfa tida həŋ, snaŋta taŋta gwaɗa Lazglafta, gi zlghafta taŋ ndarfu, ama haɗ həŋ ta zlaŋtá vli ŋa dzug-wamta tsa gwaɗa ya ta slrəŋ ma ŋuɗufataŋ wa. Ka dzghaŋdzgha skwi ta həŋ, gisuwak zlaŋta taŋ ta zlghay nda ŋuɗufataŋ. 14Sanlahamamnduha guli ná, mandahulfa ta rkamta da teki ya həŋ, snaŋta taŋta gwaɗa Lazglafta ka laghu həŋ da ndananzaku ma ghəŋa haɗik nda zba gadghəlndandana zba skwi ta haraʼuwa iri,mantsatama, mbaɗa tsa skwiha ya ka raghwatsa gwaɗa ya, ka niŋta həŋ ka ksubaŋ.15 Sanlaha ma mnduha guli, manda gənəkhəŋ, snaŋta taŋ ta gwaɗa Lazglafta, kazlghaftá həŋ nda ŋuɗuf turtuk, ka ŋanatáhəŋ ka ksa slna nda tsi ka dihavata mida.»

Ɗaswa ka kuni nda sna skwi ta snu kuniMak 4:21-25

16 «Ka mnaghunamna yu ɓa! Haɗmnduta tsamta vu ma pitirla ka dzuɓamta matughuba wu, haɗ ta fiŋta mista ghzləŋ guliwu, ta fagata ta vli tskala, kada nghaŋtagwal ta lamə da dzuguvi ta tsuwaɗak.17 Inda skwi nda ɗifa ná, dzaʼa marava-mara. Inda skwi nda bukwa guli dzaʼasnaŋsna lu, ŋa zlagaptani bɗaŋay ta daɓi.18 Ɗasuwa ka kuni nda tva snaŋta skwita snaŋta kuni, kabga ŋa mndu nda gunasləməŋani ŋa sna skwi dzaʼa sganaghata luta snanamta. Ama ka haɗ tsi da mndu wu,dzaʼa kləgadanaghu kla lu ta va tsamá si tandanu tsi ta mutsay ya.»

Vərɗa zwanamani ma YesuMat 12:46-50, Mak 3:31-35

19 Ka lagha i mani nda zwanamani maYesu slanaghata, ama triɗ traptra həŋ taɓhanavata, tskutska mnduha. 20 «Wa a ima gha nda zwanama gha ma bli ta gəvalakagha,» ka lunda tsi. 21«Gwal ta sna gwaɗaLazglafta ka maga slna nda tsi, tsaha ya ima ɗa nda zwanama ɗa,» kaʼa.

* 8:10 Ngha ta Isaya 6:9, 10.

Lukwa 8:22 86 Lukwa 8:43Lɓanata Yesu ta mativirauʼ ta ghəŋa

imiMat 8:23-27, Mak 4:35-41

22 Ma sana fitik, «mbaɗma ta a sanaɓla drəf a,» ka Yesu nda duhwalha, kasliʼafta həŋ kla lamə da kwambalu ka sliʼi.23Tata ndəru həŋ, ka dzata hani ta Yesu, kasliʼavaftamativirauʼ ta ghəŋa drəf, ka dzaʼaimi ndəghanaftá kwambalu. Ta wa hɗakhəŋ. 24 Ka lagha həŋ sliʼa Yesu, «Maləm!Maləm! Nda zaɗa mu!» ka həŋ nda tsi. Kasliʼavatá Yesu ka davanaghatá tsi ta falak,nda tsa vavalakwa imi ya. Ka lɓatá vli kanzata tɓekw. 25 «Nu ta kəl kuni ka zləŋmantsa? Kulam ndana haɗ zlghay ndaŋuɗuf da kaghuni ɗekɗek katək ra?» kəʼambəɗavata tvə duhwalhani. Ka ksaftá zləŋta həŋ, ka ndraʼu həŋ. «Wa na mndu nakatək na? Na dvanaghatani ta dər falaknda imi ná, gi ka snanata taŋ?» ka həŋmataba taŋ.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda duh-walha halaway mida

Mat 8:28-34, Mak 5:1-2026 Ka ɓhadaghata i Yesu nda duhwal-

hani ta haɗika Geraseni ta nzakway mbəŋya mbəŋ ya nda luwa Galili. 27 Nda fa-gata Yesu ta səla ta haɗik ta sabə tsi makwambalu, ka sagha sanamnda tsa luwa yada guyay. Tsamndu ya ná, ksuksa duhwalahalaway. Nda kɗa fitikani kul suɗgəltálgut ɗekɗek, haɗ ta nzəglata mintghawu, mataba kuluha kəʼa ta nzaku. 28 Naghur nghayni ta Yesu, ka wahatá tsi kazləmbatá ma ghuvani. Kaʼa mantsa: «YesuZwaŋa Lazglafta ta luwa, Nya mataba unda kagha? Kdəkkdək, wya dzvu, yahaka ghuyɗiptá ɗaŋwa,» kaʼa wahata nda lwidagala. 29 Kəl tsi ka mna tsaya na: Sabsama na mndu na ka Yesu dvanaghtá tsaduhwala halaway ya. Tsa mndu ya ná, ndakɗa fitika ksafta tsa duhwala halaway ya.Ma tsa fitika ksaftani ya, si ta habafhabamnduha nda ziɗa, ka tsamtá səlahani matsuhwal, ma ŋa habanata. Ka raratsiŋtátsi ka ɓaɓaliŋta. Ka klaghatá tsa duhwalahalaway ya ka laghwi ra vli ma mtak.30 «Wa hga gha na?» ka Yesu nda tsi. «Dɓaʼhga ɗa,» kaʼa zlghanaftá wi. Kəl tsi kamna tsaya ná, kabga nda ndəgha duhwalahalaway ta sliʼamta dida. 31 «Kdəkkdək,yaha ka da ghuna aŋni da gudzuvruŋwa

vu†,» ka tsa duhwala halaway ya ndiʼata,ka ndəɓa dzvu da Yesu.

32 Ndusa nda tsa vli ya, mamu sanabra ghuvazu ta zbutá skwa zay taŋ tavataghwá. «Kdəkkdək vlaŋna tvi, ka sliʼamtaŋni da a ghuvazuha a,» ka həŋ nda Yesu.«Aray,» ka Yesu vlaŋtá tvi ta həŋ. 33 Kagi sliʼagaptá tsa duhwala halaway ya matsa mndu ya, ka sliʼamta da tsa ghuvazuhaya. Ka vazagatá tsa ghuvazuha ya ta vghatavata tsa ghwá ya ka rkaghata da drəf karwuta.

34 Nghay tsa mnduha ta ngha tsa ghu-vazuha ya ta tsa skwi ta magata ya, kahwayaftá həŋ ka laghwi tay ma luwa ndukma zwana luwaha ta tsa skwi ta magutaya. 35 Ka sliʼaftá mnduha ka laghwi dangha tsa skwi ta maguta ya. Ka laghahəŋ slanaghatá Yesu, ka slaftá həŋ ta tsamndu sliʼagap duhwala halaway mida yata nzaku kurevesa tavatá səla Yesu ndasuɗatá lgut ta vgha, nda mbatani kwand-laŋ. Nghaŋta taŋ, ka ksutá tsi ta həŋ kazləŋ. 36 Mbaɗa tsa gwal si ta nghay tamagaku tsa skwi ya, ka rusay ŋa taŋ ká tsamndu si ksaf duhwala halaway ya mbafta.37Ka həŋmantsa: «Kdəkkdək sliʼapsliʼamahaɗika ŋni,» ka inda mnduha ma haɗikaGeraseni nda Yesu, kabga nda ksa həŋ dazləŋ katakata. Ka sliʼaftá Yesu ka lamə dakwambalu ŋa vru. 38 «Wya dzvu, kla ta iʼita səla gha,» ka tsa mndu sliʼagap duhwalahalaway mida ya nda Yesu. 39 «Vra dzaghagha, ka dzaʼa ka rusa inda skwi maga ghaLazglafta,» kaYesupyafta ka dzaʼamistani.Ka sliʼaftá tsi ka laghwi tayma inda luwa tainda skwi magana Yesu.

Mbanafta Yesu ta sani marakw, nda sanazwaŋa makwa

Mat 9:18-26, Mak 5:21-4340 Ta vrəgladaptá Yesu ta sana ɓla drəf,

ka slanaghatá tsi ta ndəghatamnduha gulita kzlay hada ŋa zlghafta. 41 Mbaɗakasana mndu ta hgə lu ka Zayrus ta nzak-way tekw mataba la mali ta ghəŋa həgatagha skwa la Yahuda, ka lagha zləmbatáma ghuva Yesu. Kaʼa mantsa: «Kdəkkdəkmbaɗa da ini,» kaʼa nda tsi, 42kabgamamukɗakwakɗakwa makwani ta kla imi gh-waŋpɗə his kul ɗughwanaku ta kala ghəŋ.Ka sliʼaftá Yesu ka dzaʼamistani. TambaɗaYesu ka dzaʼa mataba tskata mnduha, haɗtva mbəɗayni ta vgha wa. 43 Mamu sanamarakw mataba taŋ Maghwaŋapɗə hisa

† 8:31 Gudzuvruŋwa vu: Ngha ta Ruma. 10:7, Suna Yuhwana 9:1-2, 11, 11:7, 17:8, 20:1, 3.

Lukwa 8:44 87 Lukwa 9:12vakwani tsa ta paghaku. Kɗiŋkɗa ta indaskwi ma dzvani ŋa la duhtur. Haɗ ya kadər turtuk mataba taŋ ta mbanafta wa.

44Ka lagha tsamarakw ya nda gamahul-hula Yesu ka ksaŋtá wa lgutani. Na tsa giksaŋtani ya, gi hleʼ sladata tsa paghaku yatsa. 45 Ka Yesu mantsa: «Wa tsa ta ksitaya na?» kaʼa. «Andaw! Andaw! Andaw!»ka mnduha. Ka Piyer mantsa: «Maləmaɗa! Mataba ndəghatamnduhamandana tawaghafta, haɗ tva mbəɗa vgha gha ná, wata ksihata na, ka ka?» kaʼa nda tsi. 46 KaYesu mantsa: «Mamu mndu ta ksihata!Nda sna yu tambraku ta savaghutama iʼi,»kaʼa. 47Snay tsamarakw ya ta tsa gwaɗa yaná, a nda tsatsa yu, kaʼa. Ka lagha tsi ndaghudzatani da zləŋ zləmbatá ma ghuvaYesu, ka mnə tsi ta kəma inda mnduhata skwi kabgawu kəl tsi ka ksaŋta nda yakəʼa mbafta ma va tsa fitik ya. 48 Ka Yesumantsa: «Makwa ɗa, zlghay nda ŋuɗufagha ta mbaghafta, la nda vgha ta zɗakwagha,» ka Yesu nda tsi.

49Tata tsa gwaɗa ya Yesu, ka lagha sanamndu ta sliʼafta ga Zayrus da mnay ŋaZayrus: Kaʼa mantsa: «Kɗakwa tsa makwagha ya tsa, ta ŋa daŋwazlgəlta gha ŋawta Maləm na,» kaʼa. 50 Ka Yesu mantsa:«Ma tɗu ŋuɗufa gha, fata gha ta ghəŋagha yeya ŋa gha, dzaʼa mbaku,» ka Yesunda Zayrus snaŋər tsi ta tsa gwaɗa ya.51Manda ɓhadaghata taŋ da taŋ, ka pyaftáYesu ta mnduha ta lami da həga mistani,ka hlaʼatá tsi ta i Piyer nda Yuhwana, ndaYakubu nda dani nda mani ma tsa makwaya ŋa lamə mistani. 52 Ta lamə həŋ, tawahu inda gwal ma həga ka tawa ghəŋ taghəŋa tsa makwa ya. Ka həŋ mantsa: «Mataw kuni, mta a wu, hani ta hani tsi,» kaʼa.53«Tamndundamta ná,mta awu kaʼa,» kahəŋ ka ghuɓasay. 54 Ka lagha Yesu ksaftátsa makwa ya ta dzvu. «Sliʼafsliʼa ghamakwana!» kaʼa. 55 Ka vramtá tsa makwaya, ka gi sliʼafta. «Vlaŋwavla ta skwa zay,»ka Yesu nda həŋ. 56 Ndandrakauʼ ká idani nda mani ma tsa makwa ya nzata kandərmimay. «Yaha kuni da mnay dər ŋawati mamndu ta skwi ta maguta,» ka Yesuzlahanaghatá həŋ.

9Ghunafta Yesu ta duhwalha ghwaŋpɗə

hisMat 10:5-15, Mak 6:7-13

1 Lagha Yesu ka tskanatá duhwalhanighwaŋpɗə his, ka vlaŋtá tsi ta həŋ ta

mbrakwa mbranaghatá inda duhwalahalaway, nda mbrakwa mbambanaftáɗaŋwaha. 2 Ka ghunaftá tsi ta həŋ tuzagwaɗa ta ghəŋa ga mghama Lazglafta, ndambambanaftá gwal kul ɗughwanaku. 3Makɗaku həŋ sliʼafta, kaʼa nda həŋ mantsa:«Yaha kuni klaftá sana skwi ɗekɗek ŋadzaʼa da wawaku, dər dafa, dər zlibi, dərskwa zay, dər tsedi, turtuk turtuk ka kunida klaftá lgut. 4 Dər ma wati həga datsuʼafta lu ta kaghuni ya, nzata ghuni hadaha ka sagha fitika sliʼapta ghuni ma tsa vliya. 5 Ala, dər ga vli dzaʼa kwal lu tsuʼaftákaghuni ya, wya dzva ŋni wya dzva ŋnika kuni dazlay ka zlanavata kuni ta tsaluwa ya, tsaya dzaʼa maranaŋtá həŋ taɓasa ŋuɗufa Lazglafta ta ghəŋa taŋ,» kaʼanda həŋ.

6Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi da ra luwaha,ka mna Lfiɗa Gwaɗa, ka mbamba gwal kulɗughwanaku ma inda vli.

Wa Yesu na ka Hiridus AŋtipasMat 14:1-12, Mak 6:14-29

7 Na snaŋta tsa Hiridus Tetrak ta nza-kway ka mgham ta haɗika Galili ya, tamna gwaɗa ta inda skwiha ta magaku. Katraptá tsi ta skwi ŋa ndanay. «Aʼ, Yuhwanaya ta sliʼagapta nda hafu,» ka sanlaha tamnay. 8 «Aʼ, anabi Iliya ya ta zlagapta,»ka sanlaha. «Aʼ, sani mataba la anabihaghalya ya ta sliʼagapta,» ka sanlaha. 9 «Yawya tsaghwa tsa ta ghəŋa Yuhwana ka yu,ka tsaghutá lu ní, wa na mndu na ta mnəlu ta mndərga na skwiha ta snə yu na taghəŋani tama?» ka Hiridus, ka psə tsi tatva nghaŋtá Yesu.

Zuŋta Yesu ta skwa zay ta mnduhadəmbuʼ hutaf

Mat 14:13-21, Mak 6:30-44, Yuh 6:1-1410Ka varaktá tsa gwal ghunay ya. Manda

varakta taŋ, ka rusu həŋ ŋa Yesu ta indaskwi maga həŋ. Ka hlaghatá Yesu tahəŋ mistani, ka laghu həŋ nda tvə sanaluwa ta hgə lu ka Betsayda nda ghəŋa taŋ.11 Snaŋta dəmga kazlay: Laghula həŋ kəʼa,ka sliʼaftá həŋ zbiŋtá həŋ. Ka lagha həŋslanaghatá həŋ, ka zlghaftá Yesu ta həŋ, kamnə tsi ta gwaɗa ta ga mghama Lazglaftaŋa taŋ. Ka mbambanaftá tsi ta gwal takuma mbambanaftá həŋ ma ɗaŋwa taŋ.

12 Ta fitik hawu, ka gavadaghatáduhwalhani tavatani, ka mnay ŋani:«Mnanamna ta na mnduha na, ka dzaʼahəŋ da luwa dagaladagala nda luwahakwitikw kwitikw ta waftá na vli na, ŋa

Lukwa 9:13 88 Lukwa 9:36

dzaʼa taŋ zba skwa zay nda vli ŋa hanataŋ, kabga ma mtak mu hadna,» ka həŋ.13 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Vlaŋwavlakaghuni ɓa ta skwi ŋa zay ta həŋ,» kaʼa.Ka duhwalhani mantsa: «Buradi hutafnda tsulhwa klipi his yeya da amu, ŋadzaʼa ŋni da dzawagaghatá skwa zay ŋazuŋtá inda na mnduha na rki?» ka həŋnda tsi. 14 [Tsaw ta magay mnduha* tadəmbuʼ hutaf ma tsa vli ya.] «Mnanawamna ta həŋ ka tsakavata həŋ hutaf mbsakhutaf mbsak,» ka Yesu nda duhwalhani.15 «Aray!» ka həŋ ka tsakanatá həŋ tamnduha. 16 Ka hlaftá Yesu ta tsa buradihahutaf ya, nda tsa tsulhwa klipi his ya, kanghadaftá tsi nda ta luwa, ka rfanaghatátsi ta Lazglafta ta ghəŋani, ka ɓalanaptátsi ka valaŋtá duhwalhani ŋa daganaftámnduha. 17 Ka zə inda tsa mnduha ya,ka babaghawtá həŋ. Ka tskaftá lu tapaɗakwani ka ghwanak ghwaŋpɗə his.

Yesu ná, Kristi ya ka PiyerMat 16:13-19, Mak 8:27-29

18 Ma sana fitik ta nzaku Yesu turtuk-wani ka maga duʼa, ka lagha duhwalhanislanaghata. Kaʼa ɗawaŋta da həŋ mantsa:«Wa iʼi ka dəmga ta mnay na?» kaʼa. 19 Kaduhwalhani mantsa: «Tsa Yuhwana mndamaga batem ya kay ya, ka sanlaha. Iliya ya,ka sanlaha. Sani mataba la anabi ghalya yata sliʼagapta nda hafu, ka sanlaha,» ka həŋnda tsi. 20 Kaʼa nda həŋ guli mantsa: «Aki kaghuni, waya ka kaghuni ta mnay ndaiʼi na?» kaʼa. Ka Piyer mantsa: «Kagha ná,Kristi ka,» kaʼa.

Mnaŋta Yesu ta dzaʼani mtaku nda sliʼa-gaptani

Mat 16:20-28, Mak 8:30—9:121 Ka Yesu zlahanaghatá həŋ ka ŋɗaŋɗa

mantsa: «Yaha kuni da mnay dər ŋa watima mndu tsi,» kaʼa. 22 Kaʼa sganaghataguli na, «dzaʼa ghuyay Zwaŋa mndu taɗaŋwa katakata, dzaʼa wɗiŋwɗa la galatamndu nda gwal mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahu ŋamnduha. Dzaʼa dzadza lu, ŋa sliʼagaptaninda hafu baɗu mahkən,» kaʼa.

23 Wya kaʼa nda həŋ demdem: «Ka takumay mndu ta dzaʼa mista ɗa katsi, bazlaŋtani ta ndanu ta ghəŋa ghəŋani, kavlatani ta ghəŋani ka kla udza zləŋayni †inda fitik, ka dzaʼa mista ɗa,» kaʼa.

Kinawu ta dzaʼa lu mista Yesu?

24 Kaʼa guli mantsa: «Ka dzaʼambanafmba yu ta hafa ɗa ka mndu katsi,dzaʼa Zaɗiŋzaɗa tsa mndu ya ta hafani.Ala ka dzaʼa Zaɗiŋzaɗa mndu ta hafani taghəŋa iʼi katsi, dzaʼa mbanafmba tsamnduya ta hafani. 25Nu dzaʼa kataŋta mutsaftamndu ta inda na ghəŋa haɗik na ka ŋanika Zaɗiŋzaɗa tsi ta hafani, ka ghəŋani atsi na? 26Ka ta ɓasa zləŋ mndu ka mnaŋtáhga ɗa, nda gwaɗa ɗa guli katsi, iʼi Zwaŋamndu guli ná, dzaʼa kwalaghukwala iʼi gulita mnaŋtá tsa mndu ya baɗu sagha dzaʼasagha yu ma glakwa ɗa, nda ya ma glakwaDa ɗa nda duhwalhani nda ghuɓa, ta luwa.27 Kahwathwata ka yu ta mnaghunata:Mamu sanlaha ma mnduha mataba gwalhadna dzaʼa kwal kul rwuta ta saha gamghama Lazglafta, dzaʼa nda ngha həŋnda ira taŋ,» kaʼa.

Mbəɗavafta YesuMat 17:1-8, Mak 9:2-8

28 Ta magay fitik tghas manda mnutanita tsa gwaɗa ya, ka hlaftá Yesu ta i Piyernda Yuhwana nda Yakubu, ka ŋlaghatáhəŋ ta ghwá damaga duʼa. 29TamagəYesuta duʼa, ka mbəɗavaftá kumani tskəm,mbəɗavafha lgutani ka wuɗaku tilil kaŋusliŋ. 30 Gi wya mnduha his ta ghwayiva nda tsi. I Musa nda Iliya tsa mn-duha ya, 31 ta zlagapta ta wuɗaku tili maglakwa Lazglafta ta luwa, ta gwaɗa ndaYesu kinawu kəʼa dzaʼa kɗiŋtamagata skwita kumə Lazglafta nda ma mtakwani maUrsalima.

32Ma tsa fitik ya, nda ghərɓa i Piyer ndagrahani da hani, sliʼavata taŋ, ka nghaŋtáhəŋ ta glakwa Yesu nda tsa mnduha hisya tavatani. 33Ma fitika dgay tsa mnduhaya ta vgha nda Yesu, ka Piyer nda Yesumantsa: «Maləma ɗa! Ɗina ka nzakwa muhadna, ka magafmaga ŋni ta həga tumpulhkən. Pal ŋa gha, pal ŋa Musa, pal ŋaIliya!» kaʼa. Tsaw, snəgla a Piyer ta skwita mnə tsi wa.

34 Tata mna tsa gwaɗa ya tsatsi, ka sahakusay bukwamtá həŋ, ka ksaftá zləŋ ta tsaduhwalha ya nghər həŋ ta saha tsa kusayya bukwamtá həŋ. 35 Ka gwaɗagaptá lwima tsa kusay ya. Kaʼa mantsa: «Nananazwaŋa ɗa ya zbap yu, snawasna ta gwaɗada tsi!» kaʼa 36 Tahula gwaɗata tsa lwi ya,Yesu yeya ta nghə lu turtukwani, sriwnzanza tsa duhwalha yama tsafitik ya, haɗmndu ya mnanaŋ həŋ ta tsa gwaɗa ya wa.

* 9:14 Ngha ta Mata 14:21. † 9:23 Ngha ta Lukwa 14:27, Markus 8:34.

Lukwa 9:37 89 Lukwa 9:62Mbanafta Yesu ta sana zwaŋ nda

ghwaɗaka sulkum midaMat 17:14-18, Mak 9:14-27

37 Gamahtsimani ka saha həŋ ta ghwá,ka sliʼaftá ndəghata dəmga ka sagha daguya Yesu. 38 Ka wahatá sana mndumataba mnduha: «Maləma ɗa! Ta ndəɓadzvu yu da kagha, nghanava na zwaŋaɗa na ɓa! kɗakwakɗakwa zwaŋa ɗa na.39 Ghwaɗaka sulkum ta ksafta. Na ksaf-tani, gi wahayni ta wahu, ka ghudzay ndambraku, ka pgha mahupak ka giri ŋani,zlah kəʼa ta zliŋta. 40 Ka ndəɓu yu ta dzvuda duhwalha gha ma ŋa ghzligiŋtá midaná, triɗ traptra həŋ,» kaʼa nda tsi. 41 KaYesu mantsa: «Gwal təŋtəŋa ghəŋa taŋkul haɗ zlghay nda ŋuɗuf da həŋ, kulamŋa yawu dzaʼa nzavaghunata yu? Kulamŋa yawu dzaʼa nzata yu ka suʼaghunata?Klak tsa zwaŋa gha ya da hadna,» ka Yesunda tsa mndu ya. 42 Ta gavadaghatá tsazwaŋ ya, ka slanatá tsa ghwaɗaka sulkumya ta haɗik, ka ghudzay nda mbraku. Kadavanaghatá Yesu ta tsa ghwaɗaka sulkumya, ka mbanaftá tsi ta tsa zwaŋ ya, kavlaŋtá tsi ta tsa dani ya. 43 Ka ndərmimmnduha ta glakwa mbrakwa Lazglafta.

Mnəglaŋta Yesu mtakwani nda sliʼa-gaptani

Mat 17:22-23, Mak 9:30-32Ta laghumnduha da ndərmima inda tsa

skwi maga Yesu ya, ka Yesu nda duhwal-hani mantsa:

44 «Fawafa ta sləməŋ ɗina, ka sna naskwi dzaʼa yu mnaghunata na. Dzaʼaksafksa lu ta Zwaŋa mndu, ka vlata madzvamnduha,» kaʼa. 45Sna a tsa duhwalhaya ta tsa gwaɗa ya wa, tsala a tsa gwaɗa yada həŋ wa. Nda ɗifa klatá ghəŋa tsa gwaɗaya da həŋ, kabga ŋa kwala taŋ kul snaŋta.Ta zləŋay həŋ ta ɗawaŋtá tsa gwaɗa ya gulida tsi.

Nahgani skwi ka ŋərmani na?Mat 18:1-5, Mak 9:33-37

46 Ka sagha sana ndanu da ghəŋ taŋ,ka zlərɗə həŋ mataba taŋ. Ka həŋmantsa: «Wamalimatabamuna?» ka həŋ.47 Ɗaslafta Yesu ta tsa ndana taŋ ya, kahgaftá tsi ta zwaŋ kwitikw ka sladanatatavatani. 48Kaʼa nda həŋ mantsa: «Dər wata tsuʼaftá na zwaŋ kwitikw na nda hga ɗa,vərɗa iʼi tsuʼaf tsi. Dər wa ta tsuʼaftá iʼiguli, tsuʼaftsuʼa ta tsamndu ta ghunigihataya. Tsa mndu ta niŋtá ghəŋani ka zwaŋ

gudzekw ɗekɗek mataba ghuni ya ná, tsamndu ya ta nzakway ka mali,» kaʼa.

Mndu kul haɗ kuni ta husaŋta ná,kaghuni tsa

Mak 9:38-4049 Ka gi tsuʼaghutá Yuhwana ta gwaɗa,

kaʼa mantsa: «Maləma ɗa! Nda ngha ŋnita sana mndu ta ghzla duhwala halawayndahga gha, ka lmaftá ŋni kabga haɗ tsatsimataba mu wu,» kaʼa. 50 «Ŋaw! Ma pyəkuni! Ka haɗ gwaɗa mndu nda kaghuniwu,mista ghuni tsamndu ya,» ka Yesu ndatsi.

Ksay Yesu ta tvi ka dzaʼa da Ursalima51 Manda ndusakta fitik dzaʼa kəl Yesu

ka zlaŋtá ghəŋa haɗik, ka klaftá tsi taghəŋani ŋa dzaʼa ɓhata ma Ursalima. 52Kaghunaghatá tsi ta sana mnduha ŋa dzaʼata kəma ta kəma. Ka sliʼaftá tsaha yaka ksaftá tvi, ka ɓhadaghatá həŋ da sanazwaŋa luwa la Samari ŋa payanaftá vli.53 Ka kwalaghutá mnduha ma tsa luwa yata tsuʼafta, kabga nzakwani ta dzaʼa daUrsalima. 54 Snaŋta gwal his mataba tsaduhwalha ya, i Yakubu nda Yuhwana ta tsagwaɗa ya, «Maləma ɗa! Va a ka ta ɗawaŋtaŋni da Lazglafta ŋa zligiŋtani ta vu taluwa, ka zaɗanata tsi ta həŋ ra?» ka həŋ.55Kambəɗavatá Yesu ka davanaghatá həŋ:«[Sna a kuni kamndərawanima sulkum taklaghunaktámndərga tsayama ndanuwu!Sagha a Zwaŋa mndu da zaɗanatá mnduwu, saghasa ŋambanaftá həŋ,]» kaʼa. 56Kasliʼafta həŋ ka laghwi da sana zwaŋa luwa.

Zlaŋtá inda skwi demdem ka dzaʼa mistaYesu

Mat 8:19-2257 Ta mbaɗa həŋ ta tvi, ka sana mndu

mantsa: «Dər dzaʼa diga ka, ta dzaʼa yumista gha,» kaʼa. 58 Ka Yesu mantsa:«Mamu ghuruma gərhaŋha, mamu həgaɗyakha, Zwaŋa mndu ná, haɗ vli ŋa fa-datani ta ghəŋani wa,» kaʼa. 59 Kaʼa ndasana mndu guli mantsa: «Mbaɗa mistaɗa!» kaʼa nda tsi. «Mghama ɗa! Zliha-zla ka dzaʼa yu paɗamtá da ɗa karaku,»ka tsaya zlghanaftá wi. 60 «Zlaŋzla tagwal nda rwa ka paɗa həŋ ta ghəŋa taŋ,sliʼafsliʼa kagha ka dzaʼa ka da mna gwaɗata ga mghama Lazglafta,» kaʼa nda tsi.61 Ka sana mndu guli mantsa: «Ta dzaʼayu mista gha mghama ɗa. Nziya nzatsi tama ná, ka la yu mnanatá la ga ininda sliʼasliʼa ɗa kaʼa.» 62 Ka Yesu nda tsimantsa: «Ka nda ghada sliʼafta mndu ka

Lukwa 10:1 90 Lukwa 10:22dzaʼa mista ɗa, ka ləglaghwani ngha vlinda ga muhul hul katsi, tsa mndu ya ná,haɗ hayhayani ɗekɗek ŋa magaftá slna gamghama Lazglafta wa,» ka Yesu nda tsi.

10Ghunafta Yesu ta duhwalha ndəfáŋ mb-

sak his mida1 Tahula tsa ka zabəglaptá Mgham Yesu

ta sanlaha ma duhwalha ndəfáŋ mbsak hismida, ka ghunaftá tsi ta həŋ his his his takəma ta kəmada inda vli yamá dzaʼa ɓhatatsatsi. 2 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Dagalaskwiha ŋa tskay ta vwah, tsaw slaghwa amnduha ŋa magay wa. Ndəɓawa dzvu damnda vwah ka sganaghata tsi ta mnduhanda ndəgha ŋa tskanata. 3 Lawala, taghuna kaghuni yu manda zwana tuwak databa kramtakha. 4 Yaha kuni klaftá tsedi,dər zlibi, dər ɓaɓah. Yaha kuni laghwi dagaga zgu ŋa mnduha.

5 «Dər da wa dzaʼa lagha kuni, “ka nzazɗakwa Lazglafta ta ghəŋa na həga na,”ka kuni dzaʼazlay karaku. 6 Ka mamumnda zɗaku ma tsa həga ya katsi, dzaʼanzaku tsa zɗakwa ghuni ya nda tsi. Kahaɗ tsi wu dzaʼa vragaghuvra tsa zɗakwaghuni ya da kaghuni. 7 Ka tsuʼaftsuʼa luta kaghuni, ka nzata kuni ma tsa həgaya, ka za kuni, ka sa kuni ta inda skwidzaʼa vlaghunata lu, kabga nda ra ka tsuʼaymndu ta maga slna ta nisəlani. Yaha kunidzaʼa da ra həga. 8 Ka lamla kuni daluwa ka tsuʼaftá lu ta kaghuni, tsuʼawat-suʼa ka za kuni ta skwi dzaʼa vlaghunatalu. 9 Ka mbambanafta kuni ta gwal kulɗughwanaku dzaʼa slanaghata kuni ma tsaluwa ya. “Ndana ná, ndusavaghuna ndusaga mghama Lazglafta,” ka kuni dzaʼazlaynda həŋ, 10Dər da wati ma luwa dzaʼa lamakuni, ka kwalaghutá lu ta tsuʼaftá kaghuni,lawala ta tvi ta tvi ma tsa luwa ya, kakuni dzaʼazlay nda həŋ na: 11 “Wana ŋnita tukwaghunatá nduk nda rgitika na luwaghuni ta ndiʼafta ta səla ŋni na, kada graftakuni si ndusavaghuna ndusa ga mghamaLazglafta kəʼa.” 12 Ka yu ta mnaghunatana: Baɗu tsa fitik dzaʼa tsə Lazglafta taguma ta ghəŋa mnduha ya ná, ta ləŋləŋaŋa luwa Suduma* ka ŋa tsa luwa ya,» kaʼanda həŋ.

Luwaha ta kwalaghutá zlghafta ndaŋuɗuf

Mat 11:20-24

13 «Ɗaŋwa ŋa gha luwa Kuraziŋ! Ɗaŋwaŋa gha luwa Betsayda! Ka má magam-aga lu ta mndərga tsa mazəmzəm magalu mataba kaghuni ya ma luwa Tir ndaluwa Siduŋ katsi ná, má nda kɗa fitikambəɗanaftá taŋ ta nzakwa taŋ, ka zlana-vatá maga ghwaɗaka skwiha, ka pghavatábuhu ta vgha nda hutiɗif ma ghəŋ 14Tsayadzaʼa kəl tsi ka nzakway baɗu tsa fitikaguma Lazglafta ya, dzaʼa malaghumalakafatá guma ta ghəŋa luwa Tir nda luwaSiduŋ ka ŋa ghuni.

15 «Kagha luwa Kafarnahum, dzaʼakapiɗif kapa lu ta luwa ka kagha ra? Siga!Dzaʼa vradaghavra lu ha da vla gwal ndarwa,» kaʼa. 16Ka Yesu guli nda duhwalhanimantsa: «Mndu ta snatá gwaɗa ghuni,gwaɗa ɗa sna tsi. Ka kwalaghukwalamndu ta tsuʼaftá kaghuni, iʼi kwalaghutsi ta tsuʼafta. Ka kwalaghukwala mnduta tsuʼaftá iʼi, kwalaghukwala ta tsuʼaftámndu ta ghunigihata,» kaʼa.

Varakta tsa duhwalha ndəfáŋmbsak hismida ya

17 Manda laghwa tsa gwal ndəfáŋ mb-sak his mida ya, ka varaktá həŋ nda rfukatakata. «Mgham ɗa! Nduk nda duh-walha halaway tani ná, snasna həŋ tagwaɗa davanaghar ŋni ta həŋ nda hgagha,» ka həŋ nda Yesu. 18 Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Nda ngha yu ta halaway tadəɗagata ta luwa manda wuɗakwa luwa.19 Snawa ɓa! Vlaghunavla yu ta mbrakwadiŋlanaptá nahaɗikha nda rdaha, nda yata ghəŋa inda mbrakwa ghuma, haɗ sanaskwi dzaʼa balaghunata wa. 20 Kulam ndatsa, ma rfu kuni ta rfu kabga snaghunataghwaɗaka sulkumha ta gwaɗa, rfawa ta rfuta ghəŋa vindatá hga ghuni ta luwa,» kaʼanda həŋ.

Snanamta Yesu ta Dani ta gwal kazwanani

Mat 11:25-27, 13:16-1721Ma va tsa fitik ya ka zɗanaftá Sulkum

nda ghuɓa ta ŋuɗuf ta Yesu, kaʼa mantsa:«Əŋkaʼa Da, Mgham ta luwa nda ya tahaɗik, ta ghəŋa ɗifanata gha ta tsa skwihaya da gwal nda ɗifil ma ghəŋa taŋ, ndaya da gwal nda mahizl ma ghəŋa taŋ, kamaranaŋtá ka ta gwal kul snaŋtá skwi.Kahwathwata mantsa nzakwani Da, ta rfakagha yu ta ghəŋa ɗvafta ghamantsa, kaʼa.

22 «Inda skwiha vlihavla Da ɗa, haɗmndu nda sna ta tsa Zwaŋ ya wa, Da yeya

* 10:12 Ngha ta Zlrafta 19:1-29.

Lukwa 10:23 91 Lukwa 11:5nda sna. Haɗ mndu nda sna ta tsa Da yaguli wa, Zwaŋ yeya nda sna nda mndu yata kumə zwaŋ ta maranaŋta,» kaʼa. 23 Kambəɗavatá Yesu tvə duhwalhani, ka mnayŋa taŋ nda ghəŋa taŋ kazlay: Rfu ŋa ghuni,kaghuni gwal ta nghaŋtá skwi ya nghaŋkuni kəʼa. 24 Ka yu ta mnaghunata na:«Nda ndəgha la anabiha nda mghamha sita kuma nghaŋtá skwi ya nghaŋ kaghuni,triɗ ngha a həŋ wa. Si ta kumay həŋ tasnaŋta, sew, sna a həŋ wa,» kaʼa nda həŋ.

Ɗvuɗva ta Lazglafta, ɗvuɗva ta sləvdagha guli

25 Lagha sana mnda tagha zlahu ŋa mn-duha ka sliʼafta kabga ŋa dzəghaŋtá Yesu,kaʼa mantsa: «Maləma ɗa, nu dzaʼa yu ma-gata ŋa mutsafta ɗa ta hafu ŋa kɗekedzeŋna?» kaʼa nda Yesu. 26 Ka Yesu nda tsimantsa: «Waka lu vindafta ma defterazlahu na? Nu dzaŋaf ka mida na?» kaʼa.27 «Ka ɗvuta ka ta Mgham Lazglafta ghanda kɗavakta ŋuɗufa gha, nda kɗavaktahafa gha, nda kɗavakta mbrakwa gha, ndakɗavakta ndana gha guli, ka ɗvuta ka tasləvda gha manda va ghəŋa gha† kəʼa,»kaʼa nda tsi. 28 «Mantsa ya nzakwani, lamagay mantsa dzaʼa mutsay ka ta hafu,»ka Yesu nda tsi.

29 Kaʼa nda Yesu mantsa: «Wa ya tanzakway ka sləvda ɗa na?» Ka tsa mndatagha zlahu ya kabga ta kumay ta nza-kwa gwaɗa ta ŋani. 30 Ka Yesu mantsa:«Mbaɗa sanamndu ka sliʼaftamaUrsalimaka valu da Yeriku. Ta laha tsi, ka dəɗamtátsi mataba la gənda, ka zluʼatá həŋ tatsa mndu ya ka ɗgata ka pɗanamtá hafuhafu, ka laghwa taŋ. 31 Ta lala sana mndadra skwi ŋa Lazglafta ta va tsa tvi ya, kadukwaftá tsi ta tsa mndu ya, ka tsaghutátsi ta warawara ka laghwani. 32 Ka laghasana mnda la Levi dukwafta tida guli, katsaghutá tsaya ta warawara guli ka lagh-wani. 33Mataba tsa ka lagha sana mnda laSamari ta dzaʼa wawakwani dukwafta tida.Ghur kəʼa ná, ka ksaŋtá tsi ka hiɗahiɗa.34 Ka gavadaghatá tsi, ka maganaftá tsi tarɗi nda ghwani ta lkuhani, ka habanafta.Ka tsukwaftá tsi ka fafta ta kɗihani. Kaklaghata da həga tsuʼa matbay, ka zughu-lay hada. 35 Gamahtsimani, ka klaftá tsita tseda vagha mndu his ta maga slna kavlaŋtá mndu nda tsa həga ya, kaʼa ndatsi mantsa: “Aʼa, ka nghapta ka ka namndu na, ka kidaghi dzaʼa sgavaghata ta

ghəŋani ya, ŋa mnihata gha vragaghar yu,ŋa plaghata ɗa,”» kaʼa nda tsi. 36 «Watimataba tsa duhwalha hkən ya, ta nzakwayka sləvda tsa mndu ta dəɗamta mataba lagənda ya, ka kagha ta gray na?» kaʼa ndatsi. 37 «Tsa mndu ta tawatá hiɗahiɗa tidaya ya,» ka tsa mnda tagha zlahu ya. «La,ka maga kagha mantsa,» ka Yesu nda tsi.

Tsuʼafta i Marta nda Mari ta Yesu38Tatambaɗa i Yesu nda duhwalhani, ka

ɓhadaghatá həŋ da sana luwa. Ka tsuʼaftásana marakw ta hgə lu ka Marta ta Yesuga taŋ. 39 Mamu mukumani ta hgə lu kaMari guli, ka nzatá tsi tavata Yesu, ka snaskwiha ta gwaɗə tsi, 40 ta ksaghutá slnarmba ta Marta. Ka sap tsi mnay ŋa Yesu,kaʼa mantsa: «Mghama ɗa! Tha a kaghata na zliɗiŋta mukuma ɗa ta slna na katəkra? mnanamna ɓa ka katihata tsi,» kaʼa.41Ka Yesu nda tsi mantsa: «Marta! Marta!Ma ghuyə ka ta ghəŋa gha, ma laghu kada ndandanaku ta ghəŋa ndəghata skwiha.42 Turtuk skwi ta raku. Ka zbaptá Marita vərɗani ya dzaʼa kwal lu klugudunustaɗekɗek,» ka Mgham Yesu nda tsi.

11TaghayYesu tamagaduʼa ŋa duhwalhaniMat 6:9-13, 7:7-11

1 Ma sana fitik ka magə Yesu ta duʼama sana vli. Manda kɗakwani ta magatsa duʼa ya, Ka ɗawaŋtá sani mataba duh-walhani da tsi, kaʼa mantsa: «Mghama ɗa!Taghaŋnaf tagha ka lu tamaga duʼamandaya taghanaf Yuhwana ta duhwalhani ya,»kaʼa. 2Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ta magəkuni ta duʼa, wya ka kuni da mnay:“Da ŋni ya ta nzakway ta luwa,ka snavasna hga gha nda ghuɓa, ka

saghasa ga mghama gha.3Vlaŋnavla ta skwa zay prək zay ŋni inda

fitik,4 plaŋnapla ta dmakwa ŋni,manda ya ta plinista aŋni ta dmakuha gwal

ta magaŋnata guli.Ma zlaŋna ka tawa skwi dzaʼa

dzəghaŋnata,”» kaʼa.Ɗawawaɗawa, dzaʼa mutsay kuni

5 Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Kawaya ka skwi mamu sana mndu matabaghuni mamu grani, ka sliʼaftá tsa mndu yama takala, ka laghwi slanaghatá tsa graniya. “Zwaŋama ɗa, katihakata nda kanaya

† 10:27 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 6:5 nda Levitik 19:18.

Lukwa 11:6 92 Lukwa 11:29buradi hkən. 6 Mamu sani mataba grahaɗa si ta wawakwani ta dukwata ga ini, tsawhaɗ skwa zay ŋa vlaŋta ɗa wu,” kaʼa. 7 Kawaya ka skwi ka gwaɗagaptá tsa grani yama həga, kaʼa mantsa: “Ma gərzlə ka taiʼi gra, nda ghada hatá tgha ɗa, nda ghadaŋni ta ghzləŋ nda zwana ɗa, lavgliŋ a yu tasliʼafta ŋa vlaghatá buradi wu,” kaʼa. 8 Kayu ta mnaghunata ná, dər má laviŋta a tsita sliʼiglafta ŋa vlaŋtá skwi ya ta ɗawu tsi,kabga dər má nzakwani ka grani wu, mádzaʼa sliʼafsliʼa ka vlaŋtá inda skwi ta kumətsi kada kwala tsi ta gərzləgəlta.

9 «Ka iʼi ta mnaghunata ná,ɗawawaɗawa dzaʼa vlaghunavla lu.Zbawazba dzaʼa mutsay kuni, dzawadzata tgha ta gunaghunaguna lu. 10 Ka dərwa ta ɗawaŋta ta mutsay, ka dər wa tazbaŋta ta slafsla tida, ka dzaŋdza mndu tatgha, ta gunanaguna lu. 11Wati ya matabaghuni dzaʼa klaftá pala ka vlaŋtá zwaŋani,ɗawaŋər tsi ta buradi na? Ari ka klipi aɗawaŋ tsi, ŋa klaftani ta nahaɗik ka vlaŋtaka zlaŋtá klipi na? 12Ari ka slislik a ɗawaŋtsi ná, ŋa klaftani ta rda ka vlaŋta na?13 Ka si kaghuni ta nzakway ka ghwaɗakamnduha ya, nda sna kuni ta vla skwi ɗinaŋa zwana ghuni ya ní, Da ya ta nzakway taluwa yeya dzaʼa kwal kul vlaŋtá Sulkum tamndu ta ɗawaŋta rki na?» kaʼa.

Ghzlay Yesu ta duhwalha halawayMat 12:22-30, Mak 3:22-27

14 Ma sana fitik ka ghzligiŋtá Yesu taduhwalha halaway ta tsamndu ka rghamasana mndu. Manda saghwa tsa duhwalhahalaway ya ma tsa mndu ya, ka zlraftá tsamndu ya ta gwaɗa tsəleŋ, ka va ndərmimdəmga. 15 Ka sanlaha mataba tsa dəmgaya mantsa: «Aʼ nda mbrakwa belzebulmgham ta ghəŋa duhwalha halaway taghazla tsi ta tsa duhwalha halaway ya!»ka həŋ. 16 «Magaŋnamaga ta mazəmzəmdzaʼa maraŋta kazlay: Sa daga da Lazglaftambrakwa gha kəʼa,» ka sanlaha nda tsiŋa dzghay. 17 Tsatsafta Yesu ta ndanataŋ, kaʼa mantsa: «Ka tavaptá ga mghamturtuk his katsi ní, nda zla tsa ga mghamya ŋa zlazlakwa həga sani ta sani. 18 Kasi dgavapdga halaway his katsi ní, wa katsa ga mghamani ya dzaʼa gɗavata tama,“ya nda mbrakwa belzebul ta ghazla tsita duhwalha halaway” ka kaghuni ndaiʼi? 19 Ka si iʼi, nda mbrakwa halaway taghazla yu ta duhwalha halaway katsi ní,

nda mbrakwa wa ta ghazla zwana ghuniguli? Hahəŋ dzaʼa tsaghunatá gumani.20 Iʼi, nda mbrakwa Lazglafta ta ghazla yuta duhwalha halaway, tsaya ta maraŋtághadata sagha gaMghamLazglafta da tabaghuni.

21 «Ka hbafhba mndu nda mbra tavghani ka ngha həgani ka tsi ná, haɗskwi dzaʼa ksaŋtá skwihani wa. 22 Ala,tsa lagha sana mndu ta malaghutá mbrak-wani ka lagha habafta tsehwtsehwehw kahləgadanaghutá huzla lmani ya faf tsi taghəŋani tida ya katsi, ta haɗ mbrakwaniwa. Ŋa hlafta tsamndu ya ta tsa huzla zluʼatsi ya ka dgiŋta.

23 «Mndu ya kul haɗ mista ɗa ná, ndaiʼi gwaɗani. Mndu kul haɗ ta katihata katskanata ná, kwiziŋtá ŋani,» kaʼa.

Vramta ghwaɗaka sulkum da vli sabətsi

Mat 12:43-4524«Ka sabsa ghwaɗaka sulkummamndu

katsi, ŋa dzaʼani da ra vli tuhwayaŋ tuh-wayaŋa, ŋa zba vli ŋa mbiʼa vghani, katriɗ mutsaf a tsi ta tsa vli ŋa mbiʼa vghaniya wu katsi, kaʼa dzaʼazlay na: “Ka vrayu da tsa həga ɗa ma vəl sabi yu yagra,” kaʼa, ŋa sliʼaftani ka vradaghata.25 Ka ta vradaghatá tsi da tsa həga ya,nda tsukwa vli mida nda paya ɗina katsi,26 yawa da kəʼa dzaʼazlay ŋa vraghutani,ŋa hlanaktani ta sanlaha ma ghwaɗakasulkumha ndəfáŋ ta malaghutá tsatsi ndasidi, ŋa lama taŋ da tsa həga ya ka nzamtamida. Tsaya dzaʼa kəl nzakwa tsa mnduya ka ɓwadzuta ka malaghutá nzakwanitaŋtaŋ,» kaʼa.

Tfawi ta ghəŋa gwal ta sna gwaɗaLazglafta

27 Tata gwaɗa tsa gwaɗa ya Yesu, «rfuda tsa marakw ta klaftá kagha ma huɗi kasughustá uʼa ya!» ka sana marakw klaŋtálwi mataba tskata mnduha. 28 «Katək ná,rfu da mndu ta fata sləməŋ ka sna gwaɗaLazglafta, ka ksa slna nda tsi,» ka Yesu ndatsi.

Zlghawa Yesu ŋa gwal ta ɗawamazəmzəm da tsi

Mat 12:38-4229Ta tskakutskaku mnduha tavata Yesu,

kaʼa mantsa: «Ghwaɗak mnduha ma na fi-tik na, má magaŋnamaga lu ta mazəmzəmta saha daga da Lazglafta, ka həŋ ta ɗaway.

* 11:30 Ngha ta Yunusa sura 1-4.

Lukwa 11:30 93 Lukwa 12:1Haɗ sana mazəmzəm dzaʼa maganata lu tahəŋ, ka mndərga ŋa anabi Yunusa a tsiwa. 30Manda va ya nza anabi Yunusa* kaŋizla ŋa gwalma luwa Niniva ya, manda vatsaya dzaʼa nzakwa Zwaŋa mndu, ŋa gwalma na fitik na. 31 Ghalya, ka sliʼaftá sanamarakw ta gamghammavli diʼiŋ ta haɗikaSeba ka lagha da sna ɗifil da Salumuŋ.Wana mamumndu ta malaghutá Salumuŋhadna, baɗu tsay Lazglafta ta guma taghəŋa mnduha, ŋa ghuni dmaku ka tsamarakw ya dzaʼa sliʼafta mnanatá mnduhama na fitik na. 32 Ghalya guli, gwal maluwaNiniva ná, snasna həŋ ta gwaɗa anabiYunas, ka mbəɗanaftá həŋ ta nzakwa taŋ.Wana mamu mndu ta malaghutá anabiYunusa hadna. Baɗu tsay Lazglafta taguma ta ghəŋa mnduha, ŋa ghuni dmakuka gwalma luwa Ninive dzaʼa sliʼaftamnayŋa mnduha ma na fitik na,» kaʼa.

Nzaku ma tsuwaɗakMat 5:15, 6:22-23

33 «Haɗ mndu ta tsamtá vu ma pitirlaŋa fata ma lwa vli ka ka dzuɓamta matughba a tsi wu ta vli tskala ta fagata tsiŋa nghaŋta mnduha ta lami da həga tatsuwaɗak. 34 Ira gha ná, pitirla vgha ghaya. Ka ta ɗinaɗina ira gha, ma tsuwaɗakvgha gha. Ka nda ɓadza ira gha, ma grumvgha gha. 35 Ɗasuwa ká ka, yaha tsatsuwaɗak ma kagha ya da nuta ka grum.36 Ka si má tsuwaɗak inda vgha gha, haɗpɗakwa sana vli ma gruma wu katsi, indavgha gha dzaʼa nzata ma tsuwaɗak mandatsuwaɗaka pitirla ta tsuwaɗaka vli ya,»kaʼa.

Manay Yesu ta maliha ta ghəŋa dinaMat 23:1-36, Mak 12:38-40

37 Manda kɗakwa Yesu ta gwaɗa, kahgaghatá sana la Farisa ŋa dzaʼa za skwiga taŋ. Ka lamə tsi da hga, ka nzatátsi ka za skwi. 38 Ka nzatá tsa la Farisaya ka ndərmima kwala Yesu kul mbaziŋtádzvu kada za skwi. 39 Ka Mgham Yesunda tsi mantsa: «Kaghuni la Farisa, hulaleghwa nda hula hliba yeya ŋa ghuni tambaziŋta, ama ma ŋuɗufa ghuni ta kumaykuni ta ghalatá sanlaha, ta sidi kuni guli.40Rghaha! Tsa mndu ta magaftá hulani yaa ta magaftá huɗani guli ra? 41Klawa skwima leghwa ghuni nda ya ma hliba ghuni,ka vla kuni ŋa gwal ka pɗu, tsaya dzaʼa kəlinda skwi ka nzaku tsuweɗaka da kaghuni.

42«Ɗaŋwa ŋa ghuni la Farisa! Ta laghulakuni vla skwi turtukma ghwaŋ ta nzakway

mataba niɗali ta mutsafta kuni ma vwah,nda masuʼataha ta hvata kuni nda hva kavlay ŋa Lazglafta, ka zlaŋtá nzaku tɗukwa,nda ɗvutá Lazglafta. Tsaya skwi má ŋamagay nda kwal kul zanaptá sana skwiha.

43«Ɗaŋwa ŋa ghuni la Farisa! Ta laghulakuni ɗvaftá taŋtaŋa vla nzaku ma həgatagha skwa la Yahuda, ta kumay kunita gagay mnduha ta zgu ŋa ghuni tadawadawa. 44 Ɗaŋwa ŋa ghuni! Mandakulu ta zwaɗuta ta mbaɗə mnduha tambaɗa tida kul snaŋta ya kuni.»

45 «Mghama ɗa, aŋni ta razə ka ndanagwaɗa gha na,» ka sana mnda ta taghazlahu ŋa mnduha nda tsi. 46 «Ɗaŋwa ŋaghuni guli, gwal tagha zlahu! Kərtawandəgaku ka kaghuni nda mnduha, va akaghuni ta hiŋtá dər ndəfiŋa dzva ghuniŋa kataŋtá həŋ ka klay wa.

47 «Ɗaŋwa ŋa ghuni! Kula anabiha psladzidzíha ghuni ghalya ŋa ghuni ta babay.48 Ma tsa babay ghuni mantsa ya ná, tamaray kuni kazlay: Zɗəgaghunazɗa tsaskwimaga dzidzíha ghuni ya kəʼa. Pslapslahahəŋ ta la anabiha, baba kuluha taŋ ŋaghuni. 49 Tsaya kəl Lazglafta ma ɗifilanika mnay kazlay: Dzaʼa ghunədaghunaghuna yu ta la anabi nda gwal ghunay tahəŋ, dzaʼa pslapsla həŋ ta sanlaha, dzaʼaganapga həŋ tiri ta sanlaha kəʼa. 50 Taghəŋa tsaya dzaʼa kəl lu ka ghuzlanaŋtá irita gwal ta na fitik na kabga pslata taŋ tainda la anabiha daga zlrafta ghəŋa haɗik,51 na zlrafta ta Abel, ka sagha ta Zakaridza lu ma takataka gwir nda vli nda ghuɓama həga Lazglafta ya. Mantsa tsaya, dzaʼaghuzlanaŋghuzla lu ta iri ta gwal ma nafitik na ta ghəŋa vəl pslata taŋ ta tsamnduha ya.

52 «Ɗaŋwa ŋa ghuni gwal tagha zlahu!Nuʼaf nuʼa kuni ta watgha snaŋtá skwi,lamə a vərɗa kaghuni wu, pyafpya kuni tasanlaha ta kuma lami guli,» kaʼa.

53 Manda zlaŋta Yesu ta tsa vli ya, kazlraftá gwal tagha zlahu nda la Farisa tazlurgwa gwaɗa kavghakavgha da tsi. 54 Kaɗakwats həŋ ŋa ksafta nda gwaɗa dzaʼasabi fətes ma wani, ŋa fanamtá tɓaŋ malwi.

12Gwaɗa baŋluwaMat 10:26-27

1Mataba tsaya, ka tskadaghatá mnduhata vgha ŋəɗdəm tavata Yesu ka ɓisla vghasani tavata sani. Ka Yesu nda duhwalhani

Lukwa 12:2 94 Lukwa 12:29mantsa: «Ɗasuwa ka kuni nda Isa la Farisata nzakway ka maɗgwirmaɗgwir ta magəhəŋ ya. 2Haɗ skwi nda ɗifa dzaʼa kwal kulsabi ta daɓi wa. Haɗ skwi kɗekkɗek dzaʼakwal kul snavata guli wa. 3 Tsaya dzaʼakəl inda skwi dzaʼa kuni mnay ma grum kasnaku ta daɓi. Skwi dzaʼa kuni mnay masləməŋ ma sləməŋ ma dzuguvi dzaʼa tutawdiɗ ta daɓi.»

Fafwa ghəŋ ta LazglaftaMat 10:28-31

4 «Wya ka yu ta mnaghunatá kaghunita nzakway ka graha ɗa: Ma zləŋ kuni tagwal dzaʼa dzatá sluʼuvgha ghuni kweŋk-weŋ, kul laviŋtá həŋ ta magəglatá sanaskwi tahula tsa. 5 Ka maraghunamarayu ta mndu dzaʼa kuni zləŋay. Zləŋawazləŋa ta Lazglafta. Tsatsi ta laviŋtá dzatásluʼuvgha ghuni, mamu guli nda mbrakwaklafta kaghuni ka vzamta da vu. Mantsa yanzakwani, tsatsi dzaʼa kuni zləŋay, ka yu tamnaghunata.

6 «Haɗ lu ta skwaptá tiytiha hutaf taaneni his ra? Kulam nda tsa, Zanap aLazglafta ta ya dər turtuk ma həŋ wa.7 Mbəɗaf mbəɗa lu nduk nda swidi maghəŋa ghuni tani, ma zləŋ kuni ta zləŋɗekɗek. Malaghumala kuni piw ta tiyti,»kaʼa.

Mnaŋtá Yesu baŋluwaMat 10:32-33, 12:32, 10:19-20

8 «Ka yu ta mnaghunata na, mndu dzaʼamaraŋtá ghəŋani ta daɓi ka mnay: “ŊaYesu iʼi” kaʼa ná, ka Zwaŋamndu dzaʼazlayta kəma duhwalha Lazglafta na: “Ŋa ɗana mndu na,” kaʼa dzaʼazlay. 9 Ama Mndudzaʼa mnay ta kəma mnduha: “ŋa Yesua iʼi wu” kaʼa, ka Zwaŋa mndu dzaʼazlayta kəma duhwalha Lazglafta na: “Ŋa ɗaa na mndu na wu,” kaʼa. 10 Mndu dzaʼavaza ŋazlu ta ghəŋa Zwaŋa mndu, dzaʼaplinispla lu ta dmakwani. Ka Sulkum ndaghuɓa dzaʼa razanafta mndu katsi, haɗ ludzaʼa plinistá dmakwani ɗekɗek wa.

11 «Ka kladaghunaghakla lu da həgatagha skwa la Yahuda, ka tsaghunaghatáguma, ka dər da gwal tsa guma nda gwalŋumna a tsi, yaha kuni da ndana skwi dzaʼakuni magay ŋa kata ghəŋa ghuni, nda yadzaʼa kunimnay guli. 12Sulkumnda ghuɓadzaʼa mnaghunata ma tsa fitik ya ta skwiŋa mnay ghuni.»

Ma zbə kuni ta tsagana13 Ka sana mndu mataba dəmga nda

Yesu mantsa: «Maləma ɗa, mnanamna ta

zwaŋama ɗa kada dganapta ŋni ta skwa zahga ŋni,» kaʼa. 14 «Ari gra! Wa ta famtáiʼi ŋa tsaghunatá guma, ari wa ta famtá iʼiŋa dgaghunaptá skwa za hga na?» ka Yesunda tsi. 15 «Ɗasuwa ka kuni nda tsagana.Vəl nzakwa skwa mndu mamu ka nutá tsika gadghəl a kəl tsi ka nzata nda hafu wu,ka Yesu kay guli nda inda mnduha.»

16 Kaʼa nda həŋ nda mahdihdi mantsa:«Lagha sana mndu ka gadghəl ka hvatáhva dagala. 17 “Waka yu dzaʼa maga naskwi ná, wana haɗ vli ŋa pgha na nimayaɗa na wu?” kaʼa ma ghəŋani. 18 “Yawa!Wya skwi dzaʼa yu magay: Dzaʼa dzaɓiŋtáguvurha ɗa yu, ka tahanaghata ŋa tskamtaɗa ta inda nimaya ɗa, nda hamata skwihaɗa mida. 19Wana mamu skwi dər ŋa vakukidaghi tsi. Mbiʼa ta vgha gha, za, sa,rfa ta rfu tama, ka yu dzaʼazlay nda vghaɗa,” kaʼa. 20 “Rghargha vgha na, kuɗaŋhafa gha ta na rviɗik gita u na, ŋa wainda na skwiha papayaf ka na tama?”» kaLazglafta nda tsi. 21 Ka Yesu sganaghatamantsa: «Tsaya skwi ta magaku ndamnduta tskanatá skwi ta ghəŋani, ka zlaŋtátskanatá skwi ta ghəŋani da Lazglafta,»kaʼa.

Zbawazba ta ga mgham Lazglafta karakuMat 6:25-34

22 Tahula tsa, ka Yesu nda duhwalhaniguli: «Tsaya ta kəl yu ka mnay ŋa ghunikazlay: Ma mnə kuni ta “Heʼ, a nu dzaʼayu zay ní, a nu da fə yu ta vgha ní,”kəʼa. 23 Mal hafu ka skwa zay, mal vghaka lgut. 24 Nghawa zarakataghuvi ɓa, haɗta sləgu dər tska skwi ta vwah wu, haɗwbani wu, haɗ guvurani guli wu, Lazglaftata zuŋtá skwi. Malaghumala a kaghuni piwta ɗyakha ra? 25Waya mataba ghuni dzaʼalaviŋtá sganaghata dər kwitikw ta fitik taghəŋa hafani kabga vəl mnayni ta heʼ na?

26 «Ka si laviŋ a kuni ta magatá skwidər ka kiʼa wu, nu ta kəl kuni ka mna heʼnda pɗakwani tama. 27Nghawa vzlizla mavwah ɓa, haɗ həŋ ta maga slna wu, haɗhəŋ ta ga lgut wa. Ka yu ta mnaghunataná, dər Salumuŋ, kulam nda tsa nzakwanika gadghəl ya tani, ta fava a ta lgut mandaŋa sani ma tsa vzlizlaha ya wa. 28 Kagita u na ka Lazglafta pghanavatá rka takuzuŋ ma vwah ná, gi gamahtsimani ŋadriŋta nda vu. Kaghuni yeya dzaʼa kwaltsi suɗavaghunatá lgut tama rki? Nahganita htiŋtá zlghay nda ŋuɗufa ghuni? Nukul laviŋtá kuni ta faftá ghəŋ? 29 Ma

Lukwa 12:30 95 Lukwa 12:56laghu kuni da ndana skwi dzaʼa kuni zaynda skwi dzaʼa kuni say. 30 Gwal kulsnaŋtá Lazglafta ma ghəŋa haɗik ta laghuda zba tsahaya. Kaghuni ná, nda sna daghuni kazlay: Ta ɗvay kuni ta tsa skwihaya kəʼa. 31 Dzawadza ta vgha ka zba gamgham Lazglafta karaku, dzaʼa vlaghu-navla Lazglafta ta pɗakwani,» kaʼa.

Gwal ka gadghəl ta luwaMat 6:19-21

32 «Ma zləŋ kuni ta zləŋ kaghunigwal ta nzakway ka ŋa ɗa manda zwaŋabra. Zɗəganazɗa ta Da ghuni Lazglaftana vlaghunatani ta ga mghamani.33 Dzawiŋwa dzawa ta skwiha ghuni, kadgiŋta kuni ŋa gwal ka pɗu ta tsedani.Tskawa tseda ghuni ma vəl dzaʼa kwalkul ɓadzavata ta nzakway ta luwa. Hada,ksaŋta a ghali wu, ksaŋta a hzay guli wa.34 Ka ga vla tskatá gadghəla gha ya ná,hada ŋuɗufa gha guli,» kaʼa.

Fawafa ta vgha ka kzla saha Zwaŋamndu35 «Hbawahba ta vgha ŋa maga slna,

tsamwa vu ma pitirla ghuni, 36 nzawanzamanda duhwalha ta kzla dzaŋta daŋahəgataŋ ta watgha vrakər tsi ma vla kla makwaŋa gunanata taŋ. 37 Rfu da tsa kwal-vaha dzaʼa sagha daŋahəga taŋ slanaghatáhəŋ ndiri ya! Kahwathwata ka yu tamnaghunata, dzaʼa habafhaba ta vgha,ŋa nzanatani ta həŋ ma vla za skwi, ŋasaghani vlaŋtá skwa zay ta həŋ. 38 Rfu datsa kwalvaha ya ka slanaghasla tsi ta həŋndiri ma takala dər nda dga a vli ya!

39 «Fawafa ta sləməŋ ɗina. Ka má ndasna zəʼala hga ta fitik dzaʼa lagha ghali dataŋ katsi, má dzaʼa nzanza ndiri má zlaŋtaa ka zlratani ta hgani wa. 40 Kaghuni guli,habafwavgha, kabgamafitik kul ndanaŋtákuni dzaʼa sagha Zwaŋa mndu,» kaʼa.

Ŋərma kwalva nda sna ta skwiMat 24:45-51

41 Ka Piyer ɗawaŋta mantsa: «Mghamaɗa! ŋa aŋni nda ghəŋa ŋni re, ari ŋainda mndu demdem a ta mna ka ta namahdihdi na na,» kaʼa nda tsi. 42 «Wana mndu tɗukwa nda mahizl ma ghəŋanina na? Tsaya a mndu dzaʼa daŋahəganimnay ŋani: “Ta vlaghavla yu ta slna, kavla ka ta skwa zay ŋa gwal ta magihatáslna nda fitikani,” kaʼa ya ra. 43 Rfu da tsamndu dzaʼa sagha daŋahəga slanaghata tamagaymantsa ya! 44Kahwathwata ka yu tamnaghunata: Dzaʼa fanaghafa ta tsa mnduya ta ghəŋa inda tsa skwihani ya. 45 Ala

ka ka tsa kwalva ya ma ghəŋani mantsa:“Wana nda gərɗa mghama ɗa katək na,”kaʼa ka liŋtá psla sanlaha ma kwalva ndakwalva miʼaha, ka laghwi da zazaku ndasasaku ka ghuyaku katsi, 46 dzaʼa saghasamghama tsa kwalva ya dluk ma vaghu kulgraftá tsatsi ta fitik ya kul snaŋtá tsi, ŋaghuyaghunaptani ta ɗaŋwa katakata, ŋatsanaghatani ta guma kawadaga nda gwalta maga ghwaɗaka skwiha.

47 «Tsa kwalva nda sna ta skwi ta kuməmghamani ka kwalaghutá tsi ta payavataka magay ya, dzaʼa ɗgapɗga lu kwərɗək.48 Kwalva ya kul snaŋtá skwi ta kuməmghamani, ka magatá tsi ta skwiha prəkka ɗgapta, kiʼa yeya dzaʼa ɗguŋta lu. Kadagala vlaŋta lu ta mndu katsi, dagaladzaʼa ɗawa lu da tsi guli. Ka si fərta tanivlaŋ lu tamndu katsi, fərta tani dzaʼa ɗawulu da tsi guli,» kaʼa.

Hwazlaɓa ta mnduha ta gwaɗa ta YesuMat 10:34-36

49 «Sagha da vzatá vu yu ta haɗik, ta ku-may yu ta gi kbaftanimisimmisim. 50Dzaʼalamla yu da ghuya ɗaŋwa manda ya talamə mndu da imi ma maga batem. Yata kzlə nda imi ma kuluŋ yu ta magatani.51 Zɗaku klagagha yu ta ghəŋa haɗik kakaghuni ta gray ra? Si ga! Daga vghaklagagha yu. 52 Daga ndanana, dzrafta amnduha hutaf ma hga ta wi wa. Dzrafta agwal hkən ta wi nda gwal his wa. Dzraftaa gwal his ta wi nda gwal hkən guli wa.53 Dzaʼa nda dma i da nda zwaŋ, dzaʼa ndadma i zwaŋ nda dani. Dzaʼa nda dma ima nda makwani, dzaʼa nda dma i makwanda mani. Dzaʼa nda dma i midzi ndaghwaʼalani, dzaʼa nda dma i ghwaʼali ndamidzani,» kaʼa.

Nghawangha ta skwi ta magaku ndanaMat 16:2-3

54 Ka Yesu guli nda ndəghata dəmga na:«Nghay ghuni ta ŋatá ghwayak nda gamazu ná, “dzaʼa saghasa imi” ka kuni tamnay, gi ŋa magatani mantsa. 55 Nghayghuni ta vyakwa falaka Sud ná, “dzaʼamamu vis gita,” ka kuni ta mnay, gi ŋa ma-gatani mantsa. 56 Tsa maɗgwirmaɗgwirmaɗəgwira ghuni ya! Nda sna kuni tadganatá skwiha ta magaku ta haɗik nda yata luwa, waka kuni traptá snaŋtá dganatáskwiha ta magaku ma na fitik na tama?»kaʼa.

Dzraftá skwi nda ghumaMat 5:25-26

Lukwa 12:57 96 Lukwa 13:2457«Waka kaghuni ka ghəŋa ghuni traptá

tsatsaftá maga skwi ɗina? 58 Ka wlawlamndu ta kagha, ka sliʼafta kuni ka dzaʼada guma katsi, ŋavaŋa ka dzray nda tsi makɗaku kuni ka ɓhadaghata da tsa vla gumaya, da lamə ka da dzva mnda tsa guma,da klaftá tsi ta kagha ka vlata ma dzva lasludziha, da klaftá tsahaya ta kagha guli kavzamtamagamak. 59Ka yu tamnaghunataná, “haɗ ka dzaʼa walaŋtá sabi hada ka takɗiŋ a ka ta platá kɗavakta anena tsamnduta vlaghata ya wu,”» kaʼa.

13Mbəɗanafwambəɗa ta nzakwa ghuni,

yaha kuni da rwuta1Ma va tsa fitik ya, ka sliʼadaghatá san-

laha ma mnduha mnay ŋa Yesu ta skwita slanaghatá gwal ma Galili psla Pilatma fitika dray taŋ ta skwi ŋa Lazglafta.2 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Mal ŋa tsala Galili psla lu ya glakwa dmaku ka ŋapɗakwa sanlahama gwalma Galili, kəl həŋka ghuytá tsa ɗaŋwa ya, ka kaghuni tagray ra? 3 Malaghumala a ŋa taŋ wa. Kambəɗanaf a kaghuni ta nzakwa ghuni wukatsi, dzaʼa rwurwa kuni demdem mandahahəŋ. 4 Ari tsa mnduha ghwaŋpɗə tghasta rwuta ma fitika zləmbanaghata sanahəga dagala ma Silwe ta həŋ ya ná, malŋa taŋ glakwa dmaku ka pɗakwa sanlahama mnduha ma Ursalima a ka kaghuni tagray na? 5 Malaghumala a ŋa taŋ wa. Kambəɗanaf a kaghuni ta nzakwa ghuni wukatsi, dzaʼa rwurwa kaghuni manda hahəŋguli,» kaʼa.

Fu ya kul haɗ ta yaku6 Wya kaʼa nda həŋ nda mahdihdi guli:

«Mamu sana mndu ɗyaf fwa ghuraf mavwaha inabani. Ka sliʼaftá tsa mndu ya kalagha da ɗaga yakwani. Ta lagha tsi ná,lay yaf a ɗekɗek wa. 7 Kaʼa nda tsa mnduta ngha tsa vwaha inabi ya mantsa: “nghaɓa ta na ghuraf na, mahkəna vakwa ɗa nata sagha da ɗaga yakwani, lay haɗ ta yaftawa. Ŋaw ŋa zləŋutani ta vli ka bətbət na,tsiŋtsa!” kaʼa nda tsi. 8 “Mghama ɗa! Kava va tsi karaku, ka lapta yu ta vli mistani,ka pghiŋta yu ta rgwa distani. 9Kawaya kaskwi dzaʼa yafya kɗaghalam. Ka yəglafa atsi wu katsi ŋa tsiŋta gha,”» ka tsamndu tanghay ya.

Mbanafta Yesu ta sana marakw kulɗughwanaku baɗu sabat

10 Baɗu sana sabat, ka taghə Yesu taskwi ŋa mnduha ma həga tagha skwa laYahuda. 11 Hada, mamu sana marakwkul ɗughwanaku ta maga vaku ghwaŋpɗətghas ŋiŋ sulkuma halaway kutsuvuɗ,laviŋ a ta sladata ndəɗap wa. 12 NghaŋtaYesu ta tsa marakw ya, ka hgaŋtá tsi. «Ndambakamaɗaŋwaghamakwaɗa,» kaʼa ndatsi. 13Ka faftá tsi ta dzvu tida, gi hadahadaka sladatá tsi ndəɗap, ka zləzlvu tsi taLazglafta. 14 Ka kuzlanaftá tsi ta ŋuɗufta mgham ta ghəŋa tsa həga tagha skwala Yahuda ya, kabga tsa mbanafta Yesu tamndu baɗu sabat ya. «Mamu fitik mkuʼŋa maga slna sagha ghuni da mbambavgha ghuni ma tsa fitikha ya, baɗu sabat awu,» kaʼa nda tsa tskatá vgha mnduha ya.15 «Tsa maɗgwirmaɗgwira ghuni ya! Haɗinda kaghuni ta pla slani ka kɗihani a tsi tawa guduk* ka klay da vla sa imi baɗu sabatwu ra? 16Wana na marakw na ta sabə mamndəra la AbrahamMaghwaŋapɗə tghasavakwani na manda hbuta halaway, ra aka pliŋtá tsəna marakw na ma tsa ziɗaya baɗu sabat wu ra?» 17 Ka ksutá tsazlghawa Yesu ya ta ghumahani ka hula. Karfu hamata sanlaha ma mnduha ta rfu taghəŋa inda ŋərma slna ta magə Yesu.

Ndaw dzaʼa gra lu ta gaMgham LazglaftaMat 13:31-32, Mak 4:30-32

18Ka Yesu guli mantsa: «Ndaw dzaʼa gralu ta ga mghama Lazglafta na? Ndaw dzaʼagra yu? 19 Ka guram nda hya kramasa klafsana mndu ka sləgamta ma gam, ka ɗyaftátsi ka glafta gədiz, ka babaftá ɗyakha tahga taŋ ta zligamahani nzakwani,» kaʼa.

Gwaɗa ta ghəŋa isMat 13:33

20Ka Yesu guli mantsa: «Ndaw dzaʼa grayu ta ga mghama Lazglafta na? 21 Ka gu-ram nda is klaf sanamarakw ka laɓanamtama gratá darama hupu hkən ŋa ŋlanaftainda tsa hupu ya nzakwani,» kaʼa.

Wa dzaʼa lami da ga mghama Lazglafta?Mat 7:13-14,21-23

22 Ka tadaptá Yesu ta zwana luwa ndaluwaha dagala dagala, ta sliʼi tsi da luwaUrsalima, ka dzaʼa nda tagha skwi ŋa mn-duha. 23 Ka lagha sana mndu ɗawaŋtada tsi: «Mgham ɗa! Kiʼa yeya mnduhadzaʼa mbafta rki na?» kaʼa. Ka Yesu ndahəŋ mantsa: 24 «Ŋavawaŋa ka lami nda tawatgha slrehwa. Ka yu ta mnaghunata na:

* 13:15 Ngha ta Lukwa 2:7.

Lukwa 13:25 97 Lukwa 14:14

Nda ndəgha gwal dzaʼa zba lami nda tida,triɗ ŋa trapta taŋ.

25 «Ka sliʼafsliʼa daŋahəga ka ŋərzlaftáwatgha ta ma bli kaghuni katsi, ŋakuɗuslafta kaghuni ta dza watgha kazlay:Mghama ɗa! Mghama ɗa! Gunaŋnagunata watgha kəʼa. “Sna a yu ka sagha ndigakuni wu!” kaʼa dzaʼazlay nda kaghuni.26 “Taw kayMghama ɗa! Ta va aŋni si ta zaskwi, ka sa skwi, ka tataghə ka ta skwi ŋamnduha ta inda pazlala ma luwa ŋni kayra!” ka kuni dzaʼazlay nda tsi. 27 “Sna a yuka sagha ndiga kuniwu, laghwala demdemtavata iʼi, kaghuni gwal ta maga ghwaɗakaskwi,” kaʼa dzaʼazlay nda kaghuni kay guli.28 Hada, dzaʼa waha kuni ta wahu ndahpaɗa sliʼiŋ nghaŋər kuni ta i Abrahamnda Izak, nda Yakubu, nda inda anabiha tanzaku ma ga mghama Lazglafta, wɗiŋwɗalu ta kaghuni ma bli. 29 Dzaʼa sliʼaksliʼamnduha nda ta slərpa luwa fwaɗ, ŋa nzatataŋ ka za skwi ma ga Mgham Lazglafta.30 Nda tsaya tama, gwal nda hul ndananaguli, dzaʼa nzakway həŋ ta kəma. Gwalta kəma ndanana, dzaʼa nzakway həŋ ndahul,» kaʼa.

Yesu nda UrsalimaMat 23:37-39

31Ma va tsa fitik ya, ka lagha sanlahamala Farisa slanaghatá Yesu, ka həŋ mantsa:«Ta psa kagha Hiridus ŋa dzata, sliʼafsliʼahadna ka laghwa ka da sana vli,» ka həŋ.32 «Lawamnanatá tsa gərhaŋ ya kazlay: Taghazla duhwala halaway yu, ta mbambagwal ma ɗaŋwa yu gita nda ya mahtsim, tamahkəna fitik ŋa kɗiŋta ɗa ta slna ɗa, kaʼanda həŋ. 33 Ka kɗa yu ta mbaɗa ɗa gita,nda ya mahtsim, nda ya baɗima. Ra a kamtuta anabi ma sana vli, ka zlaŋtá mtutama Ursalima wa.

34 «Luwa Ursalima! Luwa Ursalima!Kagha ta rwanatá anabiha. Ghunəgaghagha Lazglafta ta mnduha ná, rwana ka,ka pslatá həŋ nda pala. Kumaŋkuma yuta tskanatá mnduha gha tavata iʼi, mandamana ghatalakw ta tskanatá nduɗukhanima zlambakani, ka kwalaghutá kuni.35Wana lu dzaʼa zlaghunaŋtá həga ghuni.Haɗ kuni dzaʼa nghəglaŋtá iʼi ɗekɗek haka sagha fitik dzaʼa mnə kuni kazlay: Katfanaghatfa Lazglafta ta wi ta mndu ya tasagha ma hga Mgham kəʼa,» kaʼa nda həŋ.

14Mbanafta Yesu ta mndu baɗu sabat

1 Baɗu sana sabat, ka sliʼaftá Yesu kalami da həga ga sana mali mataba la Farisada za skwa zay. Ka pghaftá gwal hadata iri tida ka nghay ndeezla. 2 Mamusani mndu kul ɗughwanaku nda haslavghani ta nzaku hada. 3 «Mamu tvi ŋamba mndu baɗu Sabat re haɗ wa a na?»ka Yesu ɗawaŋta da gwal tagha zlahu ŋamnduha nda la Farisa. 4 Tsitsiriɗ nzanzahəŋ kul zlghanaftá wi. Ka lagha Yesuksaŋtá tsa mndu kul ɗughwanaku ya kambanafta, ka ghuniŋta dzaghani. 5 Kaʼanda həŋ tama mantsa: «Wa mataba ghunika dəɗaghadəɗa zwaŋani, ka slani a tsi davəvrəm baɗu Sabat dzaʼa kwal kul tɗigiŋtamisimmisim na?» 6 Triɗ, traptra həŋ taskwi ŋa zlghanaftá wani.

Ɗasuwa káka nda vli ŋa nzata gha7 Na nghay Yesu ta gwal hagaf lu ta

zba vla nzaku ɗinaɗina, kaʼa nda həŋ ndamahdihdi mantsa: 8 «Ka hgaf hga mndu takagha da vla za skwa zay, ma gi lə ka danzata ma vli ɗina, ka waya ka skwi mamusana mndu ta malaghutá kagha hgaf luŋa da tsa vli ya. 9 Da lagha tsa mnduta hgaftá kaghuni ya, da mnay ŋa ghakazlay: Sliʼafsliʼa, zlanaŋzla ta na vli nata na mndu na kəʼa, ŋa ksutani ta kaghaka hula ta dzaʼa nzəglata ma hamata vlanzaku. 10 Skwi ta raku ná, ka hgaf hga luta kagha da vla za skwa zay katsi, nzanzagha ma hamata vla nzaku karaku. Kəʼa katsa mndu ta hgaftá kagha ya ná, “ɓay gra!sliʼafsliʼa, sawi da nzata hadya,” kaʼa dza-ʼazlay. Mantsa tama nda tsafara vgha ghada gwal dzaʼa za skwi kawadaga nda kagha.11 Inda mndu ta glanaftá ghəŋani, dzaʼavraganavra lu, inda mndu ta vraganatághəŋani dzaʼa kapanafkapa lu,» kaʼa ndahəŋ.

Hagaftá gwal ka pɗu ŋa za skwa zay12 Kaʼa nda tsa mndu ta hgafta ya

mantsa: «Ka magamaga ka ta skwa zay ŋabadawa ka vaghu dər skwa zay ka hani a tsiŋa mnduha, ma laghu ka hagay ta gra ghata gra gha, ta zwaŋama gha ta zwaŋamagha, ta laghuni ta laghuni, nda ya tasləvdaha gha ka gadghəl ka gadghəl, dahgaftá həŋ ta kagha ŋa plaghamtamanavatsaya baɗu ya ga taŋ guli. 13Ka magamagaka ta skwa zay ŋa badawa katsi, haga ta laka pɗu, nda la kamarghum, nda la nda rwasəlaha taŋ, nda gwal nda ghulpa, ŋa zay.14 Dzaʼa nzanza ka nda rfu kabga haɗ fitikdzaʼa plaghamta həŋ manda va tsaya wa.

Lukwa 14:15 98 Lukwa 15:6Lazglafta dzaʼa plaghamta baɗu fitik dzaʼasliʼagapta tɗukwamnduha nda hafu,» kaʼa.

Skwa zay dagalaMat 22:1-10

15 Tahula snanata sana mndu matabatsa gwal ta za skwa zay ya tsa gwaɗa ya,kaʼa nda Yesumantsa: «Rfu da mndu dzaʼaza skwa zayni ma ga mghama Lazglafta,»kaʼa. 16 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Laghasana mndu ka magatá skwa zay dagala,ka hagaŋtá tsi ta mnduha nda ndəgha.17 Ndusakwa skwa zay, ka ghunaftá tsamndu ya ta duhwalani damnanatá tsamn-duha hagaŋ tsi ya kazlay: Saghawasa ndamaga fitikani kəʼa. 18 Lagha tsa mnduha yaka mbahanaftá wi ta tva turtuk. “Mamuvwah skwa yu ná, tsaw nda nza tkweʼ kadzaʼa ɗa nghanata ná, kiɓa, wya dzvu,”ka sani taŋtaŋ nda tsi. 19 “Mamu slahahva dzawa yu ghwaŋ dzaʼa yu dzaghaŋta”ná, kiɓa, wya dzvu, ka sani. 20 “Klaftaɗa yeya ta makwa ta ga maghurbi yutsaya dzaʼa kwal yu ɓhata,” ka sani ndaŋani. 21 Ka vragaghatá tsa duhwal yadzagha, ka rusanaftá tsi ta mghamani. Kaɓasaftá tsa daŋahəgani ya ta ŋuɗuf. Kaʼanda tsa duhwalani ya mantsa: “La misim-misim ta badawaha nda ya ta pazlalahamaluwa, ka hagakta ka ta la ka pɗu, nda lamarughumha, nda ghulpata mnduha, ndala nda rwa səlaha taŋ,” kaʼa. 22 Tahulamagatani, ka vradaghatá tsi. “Mghama ɗa,nda maga tsa skwiha mna ka ya kay, tsawta tekeʼa vla nzakuha, kaʼa.” 23 “La ta tvita tvi nda ya ma vla ŋaŋatá gam, ka hlaktaka ta inda mnduha dzaʼa slanaghata ka,ka da ndaghagapta vli ma hga ga ini, katsa daŋahəga ya nda duhwalani. 24 Ka yuta mnaghunata ná, haɗ mndu mataba tsagwal hagaŋ lu ya dzaʼa ɗaŋtá skwa zaya ɗawa,”» kaʼa.

Ɗina zlaŋta duhwalha Yesu ta inda skwiMat 10:37-38

25 Ma sana fitik ta mbaɗa mnduha ru-tututa ta tvi mista Yesu, ka mbəɗavataYesu, kaʼa nda həŋ mantsa: 26 «Ka saghada iʼi mndu katsi, ba malaghutani taɗvutá iʼi ka i dani nda mani, nda markwataŋ, nda zwanani, nda zwanamani, ndakwaghamani, nduk nda vərɗa ghəŋanitani, kada nzakwa tsi ka duhwala ɗa. 27Dərwa tsi ta kwalaghutá kla udza zləŋayni*,ka kwalaghutá dzaʼa mista ɗa, laviŋ a tanzakway ka duhwala ɗawa. 28Ka ta kumay

mndu mataba ghuni ta baftá həga dagalakatsi ní, haɗ ta nzata ka mbəɗaftá mbsakaskwi dzaʼa zaɗiŋta tsi karaku ŋa nghaynika mamu re haɗ wa a tsedani prək kakɗiŋtá tsa slna ya ra? 29 Ka mantsa a tsiwu, ka laghani ka thaftá mndəra tsa həgaya ka kwal kɗiŋtá bafta katsi, inda gwaldzaʼa nghanavata ná, dzaʼa ghuɓasay həŋ.30 “Ngha ta na mndu na ta thaftá mndərahga ka traptá kɗiŋta,” ka həŋ dzaʼazlay.31Mantsa guli, ka ta kumay sanamgham tavulu nda sana mgham katsi, haɗ ta nzatakaraku ka ndanapta ka dzaʼa laviŋərlaviŋa wa a tsi ta guyata nda ghumani ta dzaʼasagha guyata nda tsi nda mnduha dəmbuʼhisambsak wu ra? Tsaw tsatsi, dəmbuʼghwaŋ yeya ŋani ma mnduha. 32 Ka kəʼakəʼa nghadapta laviŋta a tsi wu, ta ghu-nafghuna tamndani da tsa sanamghamyata kul ɓhadaghatá tsi ndusa, ŋa ɗawa tvadzrafta nda tsi. 33Mantsa tama, haɗmndudzaʼa laviŋtá nzata ka duhwala ɗa matabaghuni, ka zliŋ a tsi ta inda skwihani wu,»ka Yesu sganaghata.

Slughul kul haɗ zɗaku midaMat 5:13, Mak 9:50

34 «Wya zɗa slughul, ka nda kɗa zɗakumida katsi, ndaw dzaʼa vrəglanamta lu tazɗakwani na? 35 Zɗəgla a ŋa pghafta tavwah dər ŋa rgwa wu, dzaʼa pghidiŋpghalu ta haɗik. Ka mamu mndu nda sləməŋasnay, ka sna tsi,» kaʼa.

15Slafta sana mndu ta tuwakani nda zaɗaMat 18:12-14

1 Ma sana fitik, ka gavadaghata gwalta tska dzumna da sna gwaɗa da Yesu.2 Mbaɗa la Farisa nda gwal tagha zlahuka ruruŋwaku. «Niŋna na mndu na taghəŋani ka gra gwal dmaku, wana ta zaskwi kawadaga nda həŋ,» ka həŋ. 3KamnəYesu ŋa taŋ nda mahdihdi hdi: 4 «Wayamataba ghuni, ka dərmək tuwakhani,ka zaɗavaghuta ya turtuk mataba taŋ,dzaʼa kwal kul zlanavatá tsa pɗakuha taŋtəmbaymbsak təmbay mida ya ma mtak,ka laghwi da zba tsa turtuk ta zwaɗutaya, ha ka nghaŋtani na? 5 Manda nghaŋ-tani, ka rfu tsi ta rfu, ka tsukwaftá tsita badzagani. 6 Manda vraktani dzagha,ka hagaŋtá tsi ta grahani nda sləvdahani.“Sawa ka rfa mu ta rfu, wana nda nghayu ta tuwaka ɗa si ta zwaɗuta kay,” kaʼa

* 14:27 Ngha ta Lukwa 9:23.

Lukwa 15:7 99 Lukwa 16:4nda həŋ. 7 Ka yu ta mnaghunata ná, dzaʼamalaghumala rfu ta luwa ta ghəŋa mndadmaku turtuk tambəɗanaftá nzakwani, kaŋa tɗukwa mnduha təmbaymbsak təmbaymida ta kwalaghutá mbəɗanaftá nzakwataŋ,» kaʼa.

Slafta sana marakw ta kwaɓani si tazwaɗuta

8«Ari wati marakw ya, tamutsaftá suleyghwaŋ, ka zwaɗugudunustá suley turtukmatabani, dzaʼa kwal kul tsamtá vu mapitirla, ka tsukwa həga ka psay ɗasuwa haka nghaŋtani na? 9Manda nghaŋtani, ŋahagaŋtani ta magrahani nda sləvdahani.“Sawa, rfama ta rfu, wana nda ngha yu tasuley ɗa si ta zwaɗuta kay, kaʼa.” 10 Kayu ta mnaghunata ná, dzaʼa malaghumalarfu da duhwalha Lazglafta ta ghəŋa mndadmaku turtuk ta mbəɗanaftá nzakwani,»kaʼa.

Dukwafta dani ta zwaŋani si ta zwaɗuta11 Wya kaʼa guli: «Mamu sana mndu

his zwanani. 12 “Ari da! Vlihavla taŋaɗa ma skwa za həga má dzaʼa yu mut-say,” ka sagəŋ nda dani. Aray, ka dataŋ. Ka dganaptá tsi ta gadghəlani ta həŋ.13Tsəɓakw fitik tahula tsa, ka dzawiŋtá tsasagəŋ ya ta ŋani demdem, ka sliʼaftá tsika laghwi ta sana haɗik diʼiŋ. Hada, kaɓadziŋtá tsi ta skwani ma maga sliʼiŋsliʼiŋ.14 Manda kuɗuta tsa skwani ya demdem,ka slatá maya ta tsa haɗik ya. Lay, ta haɗskwi ɗekɗek da tsi wa. 15Ka laghu tsi vzatághəŋani ŋa maga slna ga sana mndu matsa haɗik ya. Ka ghunaghatá tsa mnduya da ngha ghuvazuha ma vwahani. 16 Kadzə maya. Ta kumay si má ta za tsa skwazaya ghuvazuha ya, lay haɗmndu ta vlaŋtawa. 17 Ka zlraftá tsi ta ndanu: “Kidaghigwal ta ksa slna ga da ɗa, ta za skwi kahaslay, wana iʼi hadna ta mtaku da maya!18 Dzaʼa vru yu da da ɗa. Vradaghataɗa ya, da! maganamaga yu ta dmaku taLazglafta, magaghamaga yu ta dmaku guli,19 rgla a yu ka hgay ka zwaŋa gha wu,fafa ta iʼi manda mndu tekw mataba gwalmagaghatá slna,” ka yu dzaʼazlay nda tsi,kaʼa. 20Ka sliʼaftá tsi ka vraghuta da dani.

«Ta ghwa a ka ɓhadaghata dzagha wu,ka nghaŋtá dani. Ka ksaftá tsi ta danika hiɗahiɗa, ka sliʼaftá tsi nda hwaya, kalagha tsi habwaʼ tida, ka brusay. 21 “Ari Da!maganamaga yu ta dmaku ta Lazglafta,magaghamaga yu ta dmaku ta kagha guli,rgla a yu ka hgəgəlta ka zwaŋa gha wu,”

ka tsa zwaŋ ya nda tsi. 22 “Klagapwa klamisimmisim ta tsa lgut ɗina katakata ya,ka suɗanavata kuni, fanaf kuni ta halagarta dzvu, suɗanam kuni ta ɓaɓah ma səla.23 Ksagaghawaksa ta mamakwa sla ndauwasla, ka hnata kuni, ka za mu, ka rfa muta rfu. 24 Nana zwaŋa ɗa wana tsi na ná,manda skwi si nda mta, wana vrakta ndahafu, si nda zaɗa ka nghavatá tsi,” ka daninda kwalvahani. Ka zlraftá həŋ ta rfu.

25 «Tsaw ma vwah zumala tsa mnduya ta tsa fitik ya. Ta vraktá tsa zumaliya dzagha, laghani ndusa nda həga, kasnaŋtá tsi ta ghudzaga dewdew nda skaluga taŋ. 26 Ka hgaŋtá tsi ta sani ma kwalvataŋ, ka ɗawaŋta da tsi ta skwi ta magaku.27 “Zwaŋama gha ya ta vrakta, ka dzatáda gha ta mamakwa sla nda uwasla, kabganghaŋtani ta ɗughwana,” ka tsa kwalvaya nda tsi. 28 Ka ɓasaftá tsi ta ŋuɗuf,ka kwalaghutá dzaʼa da həga. Ka sabədani gatay ŋa lamani da həga. 29 “Mákidagha vakwa ɗa na ta magaghatá slna,ta kwalaghu a yu ɗekɗek ta snatá skwita mnihata ka wa. Ta ksaf a ka ta dərɓizaɓiza gu ka vlihata ŋa hnata ɗa, ka rfayŋni ta rfu nda graha ɗa wa. 30 Na vraktazwaŋa gha ya ta zaɗanatá gadghəla ghaŋa gwal ta hliri ná, ŋani ta hna yu tamamakwa sla nda uwasla ka ka,” kaʼa ndadani. 31 “Sagəŋ, kawadaga kagha nda iʼiinda fitik. Inda skwa ɗa ná, ŋa gha ya.32Nda ra kamagatá skwa skalu, ka rfaymuta rfu. Nana zwaŋama gha wana tsi na ná,si nda mta, ka vraktá tsi nda hafu. Si ndazaɗa, ka nghavatá tsi,”» ka dani nda tsi.

16Ŋərma kwalva

1 Ka Yesu nda duhwalhani guli mantsa:«Mamu sana mnda gadghəl ta hlaftá hu-zlani ka pghanamtá sana mndu ma dzvuŋa nghanata. Ka lagha lu da mnanatakazlay: Waʼa tsa mndu ya ta badza huzlagha kəʼa. 2 Ka hgaŋtá tsi. Kaʼa nda tsimantsa: “Waka ka ta magay ka lu ta snə yuya na? Mnihamna káka ta maga slna gha.Ndanana na, nzəglanaghata a ka ta ghəŋahuzla ɗa wa,” kaʼa nda tsi. 3Ka tsa mndu sima dzvani tsa huzlaha ya mantsa: “Wakayu dzaʼa magay tama? Wana hlaghuhladaŋahəga ɗa ta inda huzlaha ma dzva ɗa?Ka la yu da hva ka yu, haɗ mbrakwa ɗawu. Ka la yu da gatá skwi ka yu, dzaʼaksay ta iʼi ka hula. 4 Ala, nda sna yu taskwi dzaʼa yu magay dzaʼa kəl mnduha

Lukwa 16:5 100 Lukwa 16:30ka tsuʼaftá iʼi ghzləɗisrə lu dazlay,” kaʼa.5Tahula tsa tama ka hagaftá tsi ta gwal ndahuzla daŋahəgani da həŋ. “Kidaghi skwita dzaʼa ka vlay ŋa daŋahəga ɗa na?” kaʼanda taŋtaŋa mndu. 6 “Garwa rɗi dərməkya,” kaʼa nda tsi. “Klafkla ta ɗeleweragha, nzanza misimmisim ka vindafta ka tahutafmbsak,” kaʼa nda tsi. 7 “Ki da kagha,ta kidaghi ŋa gha ŋa vlay?” kaʼa nda saniguli. “Buhwa hya dərmək ya,” kaʼa nda tsi.“Klafkla ta ɗelewera gha, vindafvinda taTghasmbsak,” kaʼa nda tsi. 8 Hwiɗhwiɗana mndu na, ka tsa daŋahəga ya ka ghubatsa ghwaɗaka mndu ya. Tsaw mal hiɗatamnduhama na ghəŋa haɗik na nzakwa taŋmataba taŋ, ka zwana tsuwaɗak,» kaʼa.

Laviŋ amndu ta gwaftá daŋahəga his wa9 «Ka iʼi ta mnaghunata na: Hlawa

na ghwaɗaka skwa gadghəl ta na ghəŋahaɗik na, ka kasa kuni ta gra nda tsi.Baɗu kɗaghutani da kaghuni ya, ŋatsuʼay Lazglafta ta kaghuni ma həgani ŋakɗekedzeŋ. 10 Ka nda sna mndu ta ŋanatáskwi kwitikw, nda sna guli ta ŋanatá skwidagala. Ka sna a mndu ta ŋanatá skwikwitikwwu katsi, sna a guli ta ŋanatá skwidagala wa. 11 Ka laviŋ a kuni ta ŋanatághwaɗaka skwa gadghəla na ghəŋa haɗikna wu katsi, wa dzaʼa mnay kazlay: Zlghata vərɗa skwa gadghəl kəʼa? 12 Ka laviŋa kuni ta ŋanatá skwa gadghəl wu ní, wadzaʼa vlaghatá vərɗa ŋa ghama skwi tama.

13 «Laviŋ a kwalva turtuk ta ga kwalvadaŋahəga his wa. Nda husaŋta sani turtuk,nda ɗvutani ta sani. Ka mantsa a tsiwu, dzaʼa ndiʼanava ndiʼa ta vgha ta sani,ŋa husaŋta tsa sani ya. Laviŋ a kuni tanzakway ka kwalva Lazglafta kuni guli na,ka kwalva tsedi kuni guli wa,» ka Yesu.

Nzakwa la Farisa nda guma LazglaftaMat 11:12-13, 5:31-32, Mak 10:11-12

14 Ka ghuɓasu la Farisa ta sna inda tsagwaɗa ya ta Yesu, kabga ɗvuɗva hahəŋ tatsedi. 15 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Katɗukwa mndu aŋni ka kaghuni ta maraghəŋa ghuni ta kəma mnduha. Tsaw ndasna Lazglafta ta ŋuɗufa ghuni. Tsa skwi taghubu mnduha nda ghuba ya ná, ka man-zakɗaway nzakwani ta wa ira Lazglafta.

16 «Daga ghalya ta zlraftá lu ta mnagwaɗa ta ghəŋa skwi vindaf lu ma defterazlahaMusa, nda yama deftera anabiha, haka sagha ta fitika zlagapta Yuhwana mndamaga Batem. Ta fitika zlagapta Yuhwanamnda maga batem tama, ka zlraftá lu ta

mna gwaɗa ta ghəŋa Lfiɗa Gwaɗa ta gamghama Lazglafta, ka zluʼu mnduha tavgha ŋa lami. 17 Tsaw mal ndəkweɗatahərɗuta luwa nda haɗik ka dəɗavaghutathatá skwi turtuk ma zlahu,» kaʼa.

Tagha skwi ta ghəŋa ghzla marakw18 «Mndu ta ghzliŋtá markwa taŋ ka

klaftá sani ná, hliri ta hlu tsa mndu ya.Mndu ta klaftá marakw ghzliŋ zəʼala taŋguli ná, hliri ta hlu tsa mndu ya,» kaʼa.

I sana mnda gadghəl nda Lazar19«Mamu sanamndu ghalya ka gadghəl,

lgut kulefeɗfeɗa nda bla dzvani ta suɗə tsita vgha. Inda fitik, skwi zɗazɗa ta zə luga taŋ. 20 Mamu sana mndu guli Lazarhgani, ka pɗu, ka lku vghani dzeʼdzeʼ, taziʼaku, ta hani ta watgha ga tsa mndagadghəl ya. 21 Ta kumay si ta baghaftaninda wiwisa ɗafa ta rkata ma vlə zay tsamnda gadghəl ya, sew mutsaf a wa. Amakriha yeya katək ta sliʼadaghata da niʼa tsalkuhani ya. 22 Ka mtuta tsa mndu ka pɗuya, ka tsukwaghatá duhwalha Lazglaftafata tavata Abraham. Ka mtutá tsa mndagadghəl ya guli, ka paɗamtá lu. 23 Kaghuyə tsi taɗaŋwakatakatamavla nzakwagwal nda rwa. Kəʼa kəʼa klaŋtá ghəŋ ná,ka nghaŋtá tsi ta Abraham diʼiŋ kawadaganda Lazar. 24 “Da ɗa Abraham! Tawatáhiɗahiɗa ta iʼi! Ghunafghuna ta Lazar katsughumamta tsi ta ndəfiŋa dzvanima imi,ka ɗiɗifta tsi ta ghanik ləŋləŋləŋ, kabgata ghuya ɗaŋwa yu katakata ma na vuna,” kaʼa dzatá lawlaw. 25 Ka Abrahamnda tsi mantsa: “Sagəŋ! Havaphava kaza mghama gha si ta zə ka ma nzakwagha nda iri ta ghəŋa haɗik, ta ghuyəLazar ta ɗaŋwani ya. Ndana tama nda lɓaŋuɗufa tsatsi, ta ghuyə kagha ta ɗaŋwagha. 26 Zlaŋha lu ta tsa, mamu mghamagudzuvruŋ ta dgamata. Dər má ta kumaymnduha ta sliʼafta hadna da aŋni ŋa dzaʼada kaghuni ná, laviŋ a həŋ wa. Laviŋ alu ta tsughwaɗagapta da kaghuni ka saghada aŋni guli wu,” kaʼa. 27 “Ka si mantsatsi, wya dzvu, ghunatá Lazar da la ga daɗa, 28 kabga ta mamu zwanama ɗa hutaf.Ka dzaʼa tsi da snanamtá həŋ, da saghahahəŋ guli da ghuya ɗaŋwa ma na vlaghuya ɗaŋwa na,” ka tsa mnda gadghəlya. 29 “Mamu vindatá deftera zlaha Musanda vindatá gwaɗa la anabiha da zwanamagha, ka snasna həŋ,” ka Abraham nda tsi.30 “Slaghwa a tsaya da ɗa Abraham wu,ka sliʼaf hadna mndu da gwal nda rwa, ka

Lukwa 16:31 101 Lukwa 17:27lagha slanaghatá həŋ ka tsi ná, hadahadahəŋ dzaʼa mbəɗanaftá nzakwa taŋ,” ka tsamnda gadghəl ya. 31 “Ka va a həŋ ta snatsa zlaha Musa nda tsa gwaɗaha la anabiya wu katsi, dər ki sliʼafta mndu da gwalnda rwa ka lagha slanaghatá həŋ, haɗ fitikdzaʼa snata həŋ wu, ka Abraham nda tsi,”»kaʼa.

17Hiɗaku vla YesuMat 18:6-7,21-22, Mak 9:42

1Ka Yesu nda duhwalhani tamamantsa:«Nda nza tkweʼ ka nzakwa skwiha dzaʼadziŋtá mnduha ka tuthun. Ama ɗaŋwanima mndu ta zləmbiŋtá sani. 2 Ta draŋ yama hbanam lu ta buna ma lwi ka vzaghatada drəf, ka vzamtani ta sanlaha nda hta dadmaku. 3Nghawa ghəŋa ghuni!

«Ka gaga zwaŋama gha ta dmaku,mnanaŋmna dar. Ka mbəɗanaf mbəɗatsi ta nzakwani, planapla ta dmakwani.4 Ka dər ndəfáŋ səla gaghata tsi ta dmakuta fitika turtuk ka va sagha tsi mnaghaŋtakazlay: Bgaɗaya kəʼa, plinispla,» kaʼa.

Gwaɗata zlghay nda ŋuɗuf5 Ka gwal ghunay nda Mgham Yesu

mantsa: «Sgaŋnagha zlghay nda ŋuɗuf,»ka həŋ. 6 Ka Yesu tsuʼanaftá wani ta həŋmantsa: «Ka mamu zlghay nda ŋuɗufaghuni taɓta hya kramasa katsi, dzaʼa mnaykuni ŋa ya babala ya kazlay: Tɗaftɗa tavgha gha ka dzaʼa ka vzamtá vgha ma drəfkəʼa, ŋa snaghunatani.»

Vərɗa kwalva7 «Ka mamu ya mataba ghuni ta

hvanatahva ta mndu, ka ta nghanatárini a tsi, na gi nghaŋta tsa mndu ya tasaghani ma vwah ná, “sawi misimmisimda za skwa zay” kaʼa dzaʼazlay nda tsi ra?8 Skwi dzaʼa tsi mnay ná, “diha skwa zay,ka mbəɗapta ka ta lgut ŋa vla skwi ŋa ɗa,ta zə yu. Tahula tsa, ŋa zay gha ta ŋa ghakəʼa.” 9 Dzaʼa rfay ta tsa kwalva ya kabgamagatani ta tsa skwi mnana tsi ya ra?

10 «Mantsa ya kaghuni guli, ka magam-aga kuni ta skwi mnaghuna Lazglafta ŋamagay katsi, “nu hayhaya kwalva ma aŋniɓa, skwi ya laviŋ ŋni ta magata maga ŋni,ka kuni mnay,”» kaʼa.

Mbanafta Yesu ta sana mndu ksu rɗamndu

11 Ta dzaʼa Yesu da luwa Ursalima, kalabə tsi ma takataka haɗika Samari ndaGalili. 12 Tata lamə nda la Yesu da sanaluwa, ka sagha gwal ghwaŋ hlu rɗa mnduta həŋ guyaku nda tsi. Ka nzagaghatáhəŋ kətsauʼ. 13 «Mgham Yesu, tawatáhiɗahiɗa ta aŋni,» ka həŋ kapaŋtá lwi.14 Na gi pghafta irani ta həŋ, «lawa lamaranaŋtá vgha ghuni ta mnda dra skwiŋa Lazglafta,» kaʼa nda həŋ. Tata mbaɗahəŋ ka dzaʼa, gi kləwəɗ nda mbamba həŋ.15Na gi nghaŋtá sani turtuk mataba taŋ tatsa mbatani ya, ka vraktá tsi nda zləzlvaLazglafta nda lwi dagala dagala, 16ka laghatsi zləmbatá ma ghuva Yesu, ka rfay. Tsawmnda la Samari tsa mndu ya. 17 Ka Yesumantsa: «Ghwaŋ a həŋ ta mbambafta kayra? Ga tsaha təmbay ya katək na? 18Nanamndu ka matbay na yeya kweŋkweŋ tavragaghata da rfanaghatá Lazglafta ra?»ka Yesu ta ghəŋani. 19 «Sliʼafsliʼa ghaka dzaʼa ka, zlghay nda ŋuɗufa gha tambaghafta,» ka Yesu nda tsi.

Ma takataka ghuni ga mghama LazglaftaMat 24:23-28,37-41

20 Ka la Farisa nda Yesu mantsa: «Yawudzaʼa sagha fitika ga mghama Lazglaftana?» ka həŋ. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ghura dzaʼa nghaŋta lu ta sagha ga mghamaLazglafta wa,» kaʼa. 21 «Haɗ lu dzaʼa mnaykazlay: Aʼ! “Wana tsi,” aʼ! “Waʼa tsi”kəʼa wa. Ɗina ka snaŋta ghuni kazlay:Ma takataka ghuni ga mghama Lazglaftakəʼa,» ka Yesu nda həŋ.

Fitik dzaʼa sagha Zwaŋa mndu22 Kaʼa nda duhwalhani guli mantsa:

«Dzaʼa saghasa fitik ŋa kumaŋta ghuni tanghaŋtáfitika Zwaŋamndudər turtuk səlatsi, nghaŋta a kuni wa. 23 Ka lu dzaʼazlaynda kaghuni na: “Aʼ! Wa a hada a,” “aʼ!Wana hadna,” yaha kuni da dzaʼa, yahakuni da slaslamaku. 24 Manda ɗaslakwawuɗa luwa ta sliʼafta ta sana slərpu kalabə da sana vli ya ná, mantsa ya dzaʼasagha Zwaŋa mndu baɗu ŋani fitik. 25Makɗə tsaya, dzaʼa ghuyapə ghuya ta ɗaŋwakatakata ŋa vziŋta na mnduha ta na fitikna. 26 Tsa skwi ta maguta ma fitika Nuhu*ya ná, mantsa ya dzaʼa magakwa tsi mafitika Zwaŋa mndu guli. 27 Ta zazaku mn-duha, ka sasaku, ka hla miʼi, ka vla kwaghataŋ ŋa zəʼal, ha ka sagha fitik kəl Nuhu kalami da kwambalu, ka sagha imi vlunduɗ

* 17:26 Ngha ta Zlrafta 6:5-12 nda 7:6-23.

Lukwa 17:28 102 Lukwa 18:18zaɗanatá həŋ. 28 Ka guram nda skwi tamagata ta fitika Ludu dzaʼa magakwa tsi.Ta zazaku mnduha, ka sasaku, ka sakway,ka dzawapta, ka ŋaɓay, ka babay, 29 vagimbaɗu saghwa Luduma Suduma† ya, ka zla-gatá drəfa vu zaɗanatá həŋ tendərzleleʼ.30Manda va tsaya dzaʼa nzakwa tsi baɗu tsafitik dzaʼa zlagapta Zwaŋa mndu ya.

31 «Baɗu tsaya, ka ta nzaku mndu tadədəmatá ghəŋa həga, dər ma mamu hu-zlani ma huɗa həga, yaha tsi da sahada hlay, ka hwayaghuta tsi. Mantsamndu ma vwah guli, yaha vru dzaghani.32 Havakwa markwa Ludu‡ ɓa! 33 Mnduta kuma mbanaftá hafani ka ghəŋani ná,dzaʼa zaɗiŋzaɗa. Ama mndu ya ta zaɗiŋtáhafani dzaʼa mutsafmutsa. 34 Ka yu tamnaghunata ná, ma tsa rviɗik ya, gwal hista hani ta ghzləŋa turtuk, ŋa klaghutá sani,ka zlanavatá sani. 35Miʼaha his ta huʼu kaskwa turtuk, ŋa klaghutá sani ka zlanavatásani. 36 [Mnduha hisma vwah, ŋa klaghutásani ka zlanavatá sani,]» kaʼa nda həŋ.37Kaduhwalhani nda tsimantsa: «Ga dzaʼamagakwa tsa skwiha ya ní Mghama ɗa?»ka həŋ. «Ka ga mbla skwi ya ná, hada tatska gugzlum ta vgha,» kaʼa nda həŋ.

18Sana ghwaɗaka mnda tsa guma

1 Ka mnə Yesu ta mahdihdi ŋa taŋ, ŋagɗavata taŋ nda maga duʼa, yaha malan-dugwa taŋ da rwaku, da zlanatá həŋ. 2Kaʼamantsa: «Mamu sana mnda tsa guma masana luwa kul zləŋa Lazglafta, haɗ ghuyaninda mnda səla wa. 3 Mamu sana markwawadgumava tsa luwa ya guli, ta va gɗata talagha da mnay ŋani kazlay: Dgaŋna gumamataba ŋni nda ghuma ɗa, kaʼa tazlay.4 Nda kɗa fitika kwalaghutani ta tsanatátsa gumani ya. Tahula tsa, kaʼama ghəŋanimantsa: “Dər ma zləŋa a yu ta Lazglaftawu, haɗ ghuya ɗa nda mnda səla guliwu, 5 tsaw wana na wadgu na ta ghuyaiʼi, dər tsanata ɗa ta na gumani na, yahada gɗata ta sagha da ghuya ghəŋa ɗa,”»kaʼa. 6 «Fawa sləməŋ ka sna kuni ta skwimnə tsa ghwaɗaka mnda tsa guma ya ɓa!7 Lazglafta yeya dzaʼa kwal kul maganatázɗaku ta mnduhani ta wahu da tsi gifitiknda rviɗik tani ŋa gərɗa həŋ rki na? 8 Kaiʼi tamnaghunata, dzaʼa gimaganamaga tazɗaku ta həŋ gi hadahada. Nziya nza tsi,baɗu vragata dzaʼa vragata Zwaŋa mndu

ní, dzaʼa slanaghasla ta gwal ta zlghaftanda ŋuɗuf rki na?»

Mnda la Farisa nda sana mnda tskadzumna

9 Ka mnə Yesu ta sana mahdihdi gulikabga sanlaha ta ngha ghəŋa taŋ ka gwaltɗukwa ta kəma Lazglafta ka ghuɓasa san-laha. 10Kaʼamantsa: «Mamu sanamnduhahis ta ŋladafta da həga Lazglafta da magaduʼa. La Farisa sani, mnda tska dzumnasani. 11 Ka sladatá tsa la Farisa ya kamaga duʼa ma ghəŋani. Kaʼa mantsa: “AriLazglafta, ta rfay yu ta kagha, kabga nza aiʼi manda sanlaha ma mnduha, gwal ghali,ka ghwaɗak mnduha, nda gwal hliri wa.Nza a yu manda ya mnda tska dzumnaya wa. 12 Fitik his ta fata yu ka sumama luma, ta vlay yu ta skwi turtuk ŋagha ma skwiha ɗa ghwaŋ kəʼa.” 13 Na tsamnda tska dzumna ya kay ka nzagaghatakətsauʼ, walaŋ a ta kapaŋtá ghəŋ nda taluwa wa. Mbaɗa kəʼa ka wuslikay dzvu, kadza ghuva. Kaʼa mantsa: “Ari Lazglafta,tawa ta hiɗahiɗa ta iʼi ta nzakway kamndadmaku na,” kaʼa. 14 Ka iʼi ta mnaghunata,ta lagha tsa mndu ya dzaghani, nda dzraŋani nda Lazglafta. Mantsa a nzakwa ŋatsa la Farisa ya wa. Nzakwani ná, dər wata kapanaftá ghəŋani, dzaʼa gwitsaganag-witsa lu. Ka hananahanamndu ta ghəŋani,dzaʼa kapanafkapa lu,» kaʼa.

Ŋa gwal ta gara vgha nda zwani, gamghama Lazglafta

Mat 19:13-15, Mak 10:13-1515 Mbaɗa mnduha ka va hlaktá zwani

kwitikw kwitikw da Yesu ŋa tfanaghatanita wi ta həŋ guli, Na nghaŋta duhwalhanita tsa hladaghatá zwani ya, ka ghzlə həŋta həŋ. 16 Ka hgaŋtá Yesu ta həŋ, kaʼamantsa: «Zlaŋwazla ta zwani ka sagha həŋda iʼi! Ma pyə kuni ta həŋ. Nda nzaga mghama Lazglafta ka ŋa gwal ta garavgha nda həŋ. 17 Kahwathwata ka yu tamnaghunata, dərwa ta kwal kul tsuʼaftá gamghama Lazglafta manda zwaŋ kwitikwná, haɗ dzaʼa walaŋta lami dida ɗekɗekwu,» kaʼa.

Sana mnda gadghəlMat 19:16-30, Mak 10:17-31

18 Ka ɗawaŋtá sana mghama la Yahudada Yesu kaʼa mantsa: «Ŋərma mgham, nuda a yumagay ka damutsafta yu ta hafu ŋakɗekedzeŋ na?» kaʼa.

† 17:29 Ngha ta Lukwa 10:12. ‡ 17:32 Ngha ta Zlrafta 19:26.

Lukwa 18:19 103 Lukwa 19:1019 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Kabgawu

ta kəl ka hga iʼi ka ŋərma na? Lazglaftaturtukwani ŋərma. 20Nda sna ka, ka zlahuta mnay: “Ma hlu ka tiri, ma dza ka tamndu, ma ghali ka ta ghali, ma tsanava kata gwaɗa ta mndu, vlatá glaku ŋa i da ghandamagha*, kəʼa,”» kaYesunda tsi. 21«Aʼ!Sna a iʼi ta tsaha ya daga ma ga zwaŋa ɗara,» kaʼa. 22 Na snaŋta Yesu ta tsaya, kaʼamantsa: «Turtuk skwi ta pɗəgədaghawta.La dzawiŋtá skwiha gha, ka daganafta kata tsedani ta la ka pɗu, dzaʼa mutsay kata gadghəl ta luwa, ka vrakta ka, ka dzaʼaka mista ɗa,» kaʼa. 23 Na snaŋtani ta tsagwaɗa ya, suʼanak kumani kabga gadghəlya katakata.

24 Nghanata Yesu ta tsa suʼanaka taŋuɗufani ya, kaʼa mantsa: «Eʼ! Nda blaka lama gadghəl da ga mghama Lazglafta.25 Ta draŋ lama ŋalibwa nda ta ghurumalipir, ka lama gadghəl da ga mghamaLazglafta,» kaʼa. 26 «Ka si mantsa tsi, wayadzaʼambaftaɓa?» ka tsa gwal ta sna skwi tamnə tsi ya. 27 «Tsa skwi nda bla nzakwanida mnda səla ya ná, bla a da Lazglaftawu,» ka Yesu zlghanaftawa taŋ. 28Ka Piyermantsa: «Aʼa! Wana aŋni ta zlaŋtá indaskwa ŋni, ka dzaʼa mista gha,» kaʼa. 29 KaYesu nda həŋ mantsa: «Kahwathwata kayu ta mnaghunata, ka zlaŋzla mndu kabgagamghama Lazglafta, ta hgani, kamarkwataŋ a tsi, ka zwanamani a tsi, ka i dani ndamani a tsi, ka zwanani a tsi, 30 dzaʼa kwalkul mutsaftá skwi dagala ma na zamanana, ŋa mutsaftani ta hafu ŋa kɗekedzeŋdazlay wu,» kaʼa.

Mnəgəlta Yesu ta dzaʼani mtaku ndasliʼagaptani

Mat 20:17-19, Mak 10:32-3431 Ka hgadaghatá Yesu ta duhwalhani

ghwaŋpɗə his da tsi, kaʼa nda həŋ mantsa:«Wanamu ta dzaʼa da Ursalima hada dzaʼakɗafta skwi vindaf la anabi ta ghəŋa Zwaŋamndu. 32 Dzaʼa vlaŋvla lu ta gwal kulnzakway ka la Yahuda, ŋa gagay taŋ, ŋararazay taŋ, ŋa tafay taŋ ta sərɗək tida.33Tahula sləvapta taŋ nda krupi, ŋa dzata.Ta mahkəna fitik, ŋa sliʼagaptani.» 34 Sna aduhwalhani ta tsa skwi ta mnə tsi ya wa.Gwaɗa nda ɗifa ya ta snə hahəŋ, sna a həŋta klatá ghəŋani wa.

Mbanafta Yesu ta sana mndu nda ghulpaMat 20:29-34, Mak 10:46-52

35 Ndusadaghata Yesu tavata luwaYeriku, mamu sana ghulpa ta mndu tanzaku ta wa tvi ta gatá skwi. 36 Snaŋtanita dəmga ta sliʼadaghatá, ka ɗawaŋtá tsita skwi ta magaku. 37 Ka mnanatá lukazlay, Yesu mnda la Nazaret ya ta labəkəʼa. 38Kaʼamantsa: «Yesu zwaŋaDawuda,tawatá hiɗahiɗa ta iʼi,» kaʼa dzatá lawlaw.39 Lagha tsa gwal ta kəma ya ka davay,ka mbəl ŋa hanaftá wi. «Zwaŋa Dawuda,tawatá hiɗahiɗa ta iʼi!» kaʼa sganaghatálwi dagala dagala. 40 Ka sladavatá Yesu.«Klakwakla,» kaʼa mnanatá mnduha.Manda gavadanaghata, 41 «nu ta kumə kata magaghata ɗa na?» ka Yesu ɗawaŋta datsi. «Maləma ɗa, ka nghəglaŋta yu ta vli,»kaʼa nda tsi. 42 Ka Yesu nda tsi mantsa:«Nghəglaŋ ngha gha, zlghay nda ŋuɗufagha ta mbaghafta,» ka Yesu nda tsi. 43 Gihadahada, nzuwiɗiɗ irani, ka sliʼaftá tsika dzaʼa mista Yesu nda zləzlva Lazglafta.Inda mndu ta nghaŋta ka zləzlvu tsi taLazglafta.

19I Yesu nda Zakayus

1 Ka ɓhadamtá Yesu da luwa Yeriku, kalabə nda mida. 2Mamu sana mndu ta hgəlu ka Zakayus, mali ta ghəŋa gwal tskadzumna, gadghəl ya guli. 3Ka zbə tsi ta tvagmata nda Yesu, ka wa tsi ya. Tsaw laviŋa ta nghaŋta wa. Ka dekweri nzakwanitskutska mnduha guli 4 Ka hwayaghatá tsinda ta kəma, ka ŋladafta ta sana fwa ba-bala, ŋa nghaŋta Yesu ta labə nda ta tsa tviya. 5Manda ɓhadaghata Yesu da tsa vli ya,ka kapaŋtá tsi ta ghəŋ, ka nghadafta. Kaʼamantsa: «Zakayus, sasa gha misimmisimda ghuni ta dzaʼa yu gita,» kaʼa. 6Ka gi sahaZakayus, ka laghu həŋ da taŋ, ka tsuʼaftátsi ta Yesu nda rfu. 7 Nghaŋta mnduha tatsaya, mbaɗa həŋ ka ruruŋwaku. «Wa alaghwa tsa mndu ya da mnda dmaku,» kahəŋ. 8Ka sladata Zakayus, kaʼa ndaMghamYesu mantsa: «Sna ɓa Mghama ɗa! Dzaʼadaganaftá slɓahwa gadghəla ɗa yu ta la kapɗu. Ka mamu mndu si hulgudunus yu taskwani, fwaɗ səla dzaʼa planamta yu ta vatsa skwani ya guli,» kaʼa. 9Ka Yesumantsa:«Samsa mbaku da na həga na gita, kabgazivra Abraham tsatsi guli. 10 Tsaya ná, sapsa gwal nda zaɗa ŋa mbambanaftá həŋZwaŋa mndu,» kaʼa.

* 18:20 Ngha ta Sabi 20:12-16, Vrafta ta Zlahu 5:16-20.

Lukwa 19:11 104 Lukwa 19:43Kwalvaha hkənMat 25:14-30

11 Tata snaysnay həŋ ta tsa skwi ya, kasganaghatá Yesu ta mahdihdi kabga ndu-sanavatani ta luwa Ursalima. Guli ná, zlahgi dzaʼa zlagapzlaga ga mgham Lazglafta,ka mnduha ta ndanay. 12Wya tsa skwi tamnə tsi ya: «Mamu sana mndu ka katsalamndəra taŋ ta laghwi ta sana haɗik diʼiŋ,ŋa famta ka mgham, kada vrakta tsi. 13Makɗə tsi kada laghwi, ka hagaʼatá tsi ta gwalksanatá slna ghwaŋ ka daganaftá tsedadasu* pal pal pal ta həŋ. “Ka tsakala kunita tsakala nda tsi ta vraktá yu,” kaʼa ndahəŋ. 14 Tsa mndu ya ná, ta husaŋhusa tatsa mnduha ta tsa haɗik ya. Ka ghunaftáhəŋ ta mnduha ta hulani kazlay: Va aŋni ta gayni ta mgham ta ghəŋa aŋni wukəʼa. 15 Kulam nda tsa, ka famtá lu mamgham, ka vraktá tsi ta haɗikani. Kahagaktá tsi ta tsa gwal daganaf tsi ta tsediya, ŋa ɗawaŋta da həŋ ta skwimutsanaghahəŋ. 16 Ka lagha sani taŋtaŋ. Kaʼa mantsa:“Mghama ɗa! Ghwaŋ mutsanaghata yuta ghəŋa tsa vliha ka ya kay,” kaʼa ndatsi. 17 “Ɗina tsa, vərɗa kwalva ka. Fitikatsa nzata gha ka vərɗa mndu ma skwikiʼa ya, ka ŋumna ta ghəŋa luwaha ghwaŋta famta yu ta kagha,” ka tsa mgham yanda tsi. 18 Ka lagha mahis. “Mghamaɗa! Hutaf mutsanaghata yu ta ghəŋa tsavliha ka ya kay,” kaʼa nda tsi. 19 “Kaghaguli, ka ŋumna ta ghəŋa luwaha hutaf tafanaghata yu ta kagha, kaʼa.” 20 Ka saghasani. Kaʼa mantsa: “Mghama ɗa! Aʼatseda dasa gha. Ma lgut si mbsamta yu.21 Zləŋafzləŋa yu ta kagha, nda bla gwaɗata kagha, ta klay ka ta skwi kul fata ka, tatskay ka ta skwi ta vwah ya kul sləgaftáka,” kaʼa nda tsi. 22 “Ghwaɗaka kwalvaka. Ta gwaɗa gha ta tsaghaghata yu taguma. Nda sna kagha kazlay: Nda blagwaɗa ta iʼi, ta klay yu ta skwi kul fata yu,ta tskay yu ta skwi ta vwah kul sləgaftáyu kəʼa a tsa wa. 23 Kabgawu kwal ka kulfamta ta tsa tseda ɗa ya ma baŋki? Ma navrakta ɗa na ná, ma ŋa klagapta ɗa ndazwaŋ ta ghəŋani?” 24 Ka mgham nda tsagwal hada yamantsa: “Kləgədanaghwa tsatseda dasu ya ka gwanaghata kuni ta tsaghwaŋ ŋani ya,” kaʼa. 25 Ka həŋ nda tsimantsa: “Aʼa! Ghwaŋ a ŋani tsa mghamaɗa wa!” ka həŋ nda tsi. 26 “Ka iʼi tamnaghunata wa, ka mamu skwi da mndu

katsi, ŋani ta sganaghata lu. Ala ka haɗskwi da mndu wu katsi, kləgadanaghutáva tsa kiʼatani ta fə tsi ta ghəŋ tida ya,kaʼa zlghanaftawi ta həŋ. 27 Tsa hamatagwal kul kuma nzakwa ɗa ka ga mghamta ghəŋa taŋ ya, hlagaghawahla ta həŋ kapslata kuni ta həŋ tawa ira ɗa, kaʼa ndahəŋ,”» kaYesu. 28TahulamnataYesu ta tsagwaɗa ya, Ka sliʼaftá tsi ka mbaɗa ta kəmataŋ ŋa dzaʼa da Ursalima.

Lama Yesu da luwa UrsalimaMat 21:1-11, Mak 11:1-11, Yuh 12:12-19

29 Manda ndusanavatani ta luwaBeslaze, nda luwaBetani ta nzakwayndusanda ghwá Zaytuŋ ya, ka ghunaftá tsi taduhwalhani his. Kaʼa nda həŋ mantsa:30 «Lawala da na luwa ta kəma mu na.Ɓhadaghata ghuni ya, dzaʼa slanaghaslakuni ta zwaŋa kɗih ta hba, ta kul walaŋtámndu ta lafi tida. Ka plata kuni ka klaktákuni. 31 “Ka ŋaw ta pla kuni na?” ka mndunda kaghuni ya, “Mgham ta psay”» ka kunidazlay nda tsi, kaʼa.

32 Ka laghu tsa gwal ghunagha lu ya,ka slanaghatá həŋ manda va ya mnanaYesu ta həŋ. 33 Tata playplay həŋ, «ŋawkuni ta zwaŋa kɗih na?» ka tsa gwal ndakɗiha taŋ ya. 34 «Mgham ta psay,» ka həŋzlghanaftawi ta həŋ. 35 Ka klanaktá həŋta tsa zwaŋa kɗih ya ta Yesu. Ka pghaftáhəŋ ta lgutha taŋ tida. Ka faftá Yesu tida.36Ka gavuhəŋ ya ná, ka zlazlatəmnduha talgutha taŋ ta tvi. 37 Ndusadaghatani ndaUrsalima, nda ta tsa tvi ta saha nda tvəghwá Zaytuŋ ya, mbaɗa inda tskata duh-walhani ka rfu, ka zləzlva Lazglafta nda lwidagaladagala ta ghəŋa inda mazəmzəm yanghaŋ həŋ. 38 «Ka tfanaghatfa Lazglafta tawi ta Mgham ta sagha ma hgani. Zɗakuta luwa, glaku ŋa Lazglafta ta luwa ndagaftək,» ka həŋ. 39«Lma ta na duhwalha naɓa, ka lɓata həŋ,» ka sanlahama la Farisa talami da taba dəmga. 40 «Ka iʼi nda kaghuniwa, ka hafha həŋ ta wa taŋ ná, pala dzaʼawahay,» kaʼa nda həŋ.

Taway Yesu ta luwa Ursalima41 Ndusadaghatani ɗekɗek nda luwa,

ka nghanavatá tsi, ka taw tsi ta taw taghəŋani. 42 Kaʼa mantsa: «Ka má nda snakagha Ursalima káka má da zba zɗakwagha gita! Ndana tama, zaɗaghaghazaɗanghəglaŋta a ka wa. 43Dzaʼa saghasa fitikaksaghaghata, ŋa dzəɓafta ghumaha gha kawaghafta, ka ŋamtá kagha hesl dər ndiga.

* 19:13 Tseda vagha mndu turtuk turtuk ya.

Lukwa 19:44 105 Lukwa 20:2044 Ŋa zaɗaghata nda mnduha gha tani.Zlanata a həŋ ta nzugwatá pala ta ghəŋasani wu, kabga tsatsafa a kagha ta tsa fitikasagha Lazglafta da kata kagha yawu,» kaʼa.

Ghzlay Yesu ta gwal dzawa skwi ma həgaLazglafta

Mat 21:12-17, Mak 11:15-19, Yuh 2:13-2245 Ka lamə Yesu da həga Lazglafta, ka

zlraftá tsi ta ghzlagaptá gwal ta tsakala.46 Kaʼa mantsa: «Vinda a ma defteraLazglafta kazlay: Həga ɗa ná, həga magaduʼa ya kəʼa ra? Na kaghuni ná, ka niŋtaka galigha la ghali†?» kaʼa nda həŋ. 47 Kataghə Yesu ta skwi ŋa mnduha ma həgaLazglafta inda fitik. Mbaɗa gwal dra skwiŋa Lazglafta nda gwal tagha zlahu, ndala mali ta ghəŋa mnduha ka psa dzatáYesu. 48 Ama sna a həŋ ta tvi ka həŋ dzaʼaɓhanavata wu, kabga dar fata mnduha tavgha ka sna gwaɗani.

20Wa ta vlaŋtá tvi ta Yesu ŋamagaymantsa

na?Mat 21:23-27, Mak 11:27-33

1 Ma sana fitik, ma tsa fitika tataghayYesu ta skwi ŋa mnduha ma həgaLazglafta, ka mna Lfiɗa Gwaɗa ya, kasliʼadaghatá la mali mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda gwal tagha zlahu,nda la galata mndu slanaghata. 2 Ka həŋmantsa: «Mnaŋnamna, kawa tamnaghatámaga na skwiha na, ka wa ta vlaghatámbrakwa magay?» ka həŋ nda tsi. 3 KaYesumantsa: «Ka ɗawaghuna ɗawa iʼi guli.4Lazglafta ta ghunagatá Yuhwana damagabatem re, ari mnduha a na? mnihawamna,» kaʼa nda həŋ. 5 Ka nzatá həŋ kadzrəkay mataba taŋ. «“Ka Lazglafta yata ghunagata” ka mu, “nu kul zlghaftákuni ta gwaɗani ɓa,” kaʼa dzaʼazlay ndaamu. 6 “Ka mnduha ya” ka mu guli, dzaʼazlrətsaku mu nda pala da inda mnduha ŋapslatá amu, kabga nda sna inda taŋ kazlay:Anabi Yuhwana kəʼa.» 7 «Sna a aŋni ka wata ghunagaghata wu,» ka həŋ nda tsi. 8KaYesu mantsa: «Ahaa! Iʼi guli ná, haɗ yuta mnaghunata ka wa ta vlihatá mbrakwamaga tsa skwiha ya wu,» kaʼa nda həŋ.

Sana mnda vwaha inabi ta sidiMat 21:33-46, Mak 12:1-12

9 Tahula tsa, ka zlraftá Yesu ta mnamahdihdi ŋa mnduha, kaʼa mantsa:

«Lagha sana mndu ka ŋaɓatá fuha inabima vwahani. Ka sliʼaftá tsi ka laghwidistaluwa ŋa nzɗavata. 10 Magatá fitikaɗaga yakwa fwa inabi, ka ghunaftá tsamndu ya ta kwalvani slanaghatá tsa gwalta hva vwaha tsa inabi ya, ŋa hlanaftámayaka ŋani ma yakwa fu. Ka mbəɗanatátsa gwal ta hva tsa vwah ya ta tsa kwalvaya nda dzə kul klanafta. 11 Ka ghunglaftátsi ta sana kwalvani, ka rəhaptá həŋta tsaya guli, ka rarazata, ka vriŋtakul klanafta. 12 Ka ghungladaptá tsi tamahkəna kwalvani, ka balanatá həŋ tatsaya guli ka vzidiŋta. 13 Ka dani ma tsavwaha inabi ya mantsa: “Waka yu dzaʼamagay? dzaʼa ghuna zwaŋa ɗa ɗvu yu,yu. Tsatsi yeya dzaʼa vlə həŋ ta glakuŋani,” kaʼa. 14 Na ghur nghay tsa gwalta hva vwaha tsa inabi ya ta lagha tsazwaŋ ya, gi ka həŋ mantsa: “Ya wana tsamndu dzaʼa za həga ya tane, dzamadza,ka nzakwa na fuha inabi na ka ŋa mu,”ka həŋ. 15 Ka tsəhaghatá həŋ diʼiŋ nda tsavwaha inabi ya, ka dzata.» Ka Yesumantsa:«Mantsa tama ní, nu dzaʼa maganata danima vwaha inabi ta həŋ? 16 Dzaʼa laghalaslanaghatá tsa gwal ta hva tsa vwaha inabiya, ka pslatá həŋ. Ŋa klaftani ta tsa fwainabi ya, ka fanamta ma dzvu ta sanlahama mnduha,» kaʼa nda həŋ. «Haɗ tsayadzaʼa magaku mantsa wu,» ka tsa mnduhata sna gwaɗa Yesu ya hlaftawi.

17 Ka naghadamtá Yesu da kuma taŋ,kaʼa mantsa: «Nu klatá ghəŋa tsa gwaɗavindaf lu ma deftera Lazglafta kazlay:Tsa pala wuɗidiŋ gwal ta ba həga ya,ta nuta ka palaka tughwa həga* kəʼa ya?18 Inda mndu dzaʼa nzeghwafta ta tsa palaya, dzaʼa huruɓu huruɓa. Ka tsa pala ya tadəɗanaghatá tsa mndu ya katsi guli, dzaʼahuʼanap huʼa ŋərɗək,» kaʼa.

Nda ra ka pla dzumna ŋa mghama Rumara?

Mat 22:15-22, Mak 12:13-1719 Ma va tsa fitik ya, ka zbə la mali ta

ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta, nda gwaltagha zlahu, ta tva ksaftá Yesu, kabga ndasna həŋ kazlay: Ta ghəŋa taŋ ta mna Yesuta tsa mahdihdi ya kəʼa, ama ka zləŋaftáhəŋ ta mnduha.

20 Ka va ɗakwats həŋ ta Yesu, ka ghu-nadaghatá həŋ ta sana mnduha ta nzak-way manda va ya ŋərma mnduha ya, da

† 19:46 Ngha ta Isaya 56:7 nda Irmiya 7:11. * 20:17 Ngha ta Zabura 118:22.

Lukwa 20:21 106 Lukwa 21:2ɗawa gwaɗa da Yesu, ŋa ɗakwatsa gwaɗada tsi, ŋa ksafta ka vlaŋtá ŋumna. 21 Kaɗawaŋtá həŋ da tsi: «Mghama ɗa! Ndasna ŋni ta gwaɗa ta gwaɗə ka, nda skwita taghə ka tɗukwa nzakwani kəʼa. Haɗ kata gala mndu wu, tva nzaku kahwathwatamanda ya ta kumə Lazglafta ta taghə ka,»ka həŋ. 22 «Mnaŋnamna, nda ra re ra awa a ka play mu ta dzumna ŋa mghamSezar na?» ka ga ŋni. 23 Tsatsafta Yesuta tsa maɗgwirmaɗgwira taŋ ya, kaʼa ndahəŋ mantsa: 24 «Yahawa ka nghanata yuta tsa kwaɓu† ya. Fuwata wa nda hgawa na thaf lu tida na na?» kaʼa. «Ŋamgham Sezar ya,» ka həŋ. 25 «Ala plawaŋamgham Sezar ta ya ta nghanatámghamSezar. Plawa ŋa Lazglafta ta ya ta nghanatáLazglafta,» kaʼa. 26 Triɗ traptra həŋ taksaftá krughuvani ma skwi ya ta mnə tsita kəma mnduha. Tsa zlghawani yeya tavlaŋtá ndərmimay ta həŋ katək, ka nzatáhəŋ faflara.

Dzaʼa sliʼagapsliʼa gwal nda rwa ra?Mat 22:23-33, Mak 12:18-27

27 Ka gavadaghatá sanlaha ma laSadukiya guli tavatá Yesu. Tsa la Sadukiyaya gwal ta mnay kazlay: Haɗ sliʼagapta mamtaku nda hafu wu kəʼa ya. Ka ɗawaŋtáhəŋ da Yesu. 28 «Mghama ɗa! Ka Musavindaŋnafta na: “Kamamu sanamndundazwaŋamani ta klaftá marakw ka mtuta kulyatá zwaŋ katsi, ka kla tsa mndu ta ndiriya ta tsa wadgani ya, ŋa yanatani ta zivirta zwaŋamani‡,” kaʼa. 29 Tsaw mamu lazwanama ndəfáŋ həŋ. Ka klaftá zumalita marakw ka mtuta kul yatá zwaŋ. 30 Kaklutá mahis ta tsa wadgu ya, 31mantsa yamahkən, ka raftá həŋ ndəfáŋ ndəfáŋ tidaka rwuta həŋ, haɗ ya ta yatá zwaŋ ndatsi wa. 32 Mantsa ya guli ka mtanaghatátsa marakw ya. 33 Mantsa tama ní, ŋawa ŋa wa dzaʼa nzakwa tsa marakw yabaɗu sliʼagapta ma mtaku nda hafu, yawya klukla tsa mnduha ya ndəfáŋ ndəfáŋka markwa taŋ na?» ka həŋ nda tsi. 34 KaYesu nda həŋ mantsa: «Ta kluvustá vghazgwana nda miʼaha ma na ghəŋa haɗik na,35 ama zgwana nda miʼaha gwal nghadapLazglafta kazlay: Nda ra həŋ ka vragaptamamtaku nda hafu, ŋa nzaku nda hafumambəɗakwa luwa dazlay kəʼa ya, haɗ həŋdzaʼa kluvustá vgha wa. 36 Haɗ həŋ dzaʼamtəgəltá mtaku wu, kabga nda nza həŋ

manda duhwalha Lazglafta. Nda nza həŋka zwana Lazglafta, kabga sliʼagapsliʼa həŋma mtaku, ka nzata nda hafu. 37 KɗiŋkɗaMusa ta mnata kazlay: Dzaʼa sliʼagapsliʼagwal nda rwa ŋa nzaku nda hafu kəʼa. Mavla gwaɗa ta ghəŋamubukw ta zlghaku, kahgə tsi ta Mgham, “ka Lazglafta Abraham,ka Lazglafta Izak, ka Lazglafta Yakubu§.”38 Lazglafta ná, Lazglafta gwal nda rwa awa, Lazglafta gwal ndiri ya, kabga inda taŋdemdem ŋani ta nzakwa həŋ nda hafu.»39Rkauʼ tsuʼuwaghu tsuʼa sanlaha ma gwaltagha zlahu ta gwaɗa, ka həŋmantsa: «Zɗatsa gwaɗa gha ya Mghama ɗa,» ka həŋ,40 Walglaŋ a həŋ ta ɗawglaŋtá sana skwida tsi wa.

Kristi ná, Mghama Dawuda yaMat 22:41-46, Mak 12:35-37

41 Ka Yesu mantsa: «Kura ki lu ta mnaykazlay: Kristi ná, zwaŋa Dawuda ya kəʼana? 42 Wya mnamna vərɗa Dawuda madeftera Zabura kazlay:“Ka Mgham Lazglafta nda mghama ɗa ná,nzanza nda ga zeghwa ɗa,43 ta nanaftá yu ta ghumaha gha ka skwa ta

diŋlay səla gha*” kəʼa.44 Waka Kristi dzaʼa nzaku ka zwaŋaDawuda, ya wya “Mgham” ka Dawuda tahgay?» kaʼa.

Yaha kuni maga skwi manda gwal taghazlahu

Mat 23:1-36, Mak 12:38-4045 Tata sna tsa gwaɗa ta mnə tsi ya

mnduha, ka Yesu nda duhwalhani mantsa:46 «Ɗaswa ka kuni nda gwal tagha zlahuzɗəgana wawaku ta həŋ nda lgut zutu-tuta ta kuma gagay lu ta zgu ŋa taŋ tadawadawa ya. Vla nzaku ta kəma ŋa taŋta zbay ma həga tagha skwa la Yahuda ndaya ma vla za skwa zay. 47 Hahəŋ gwalta tskugudunustá skwa miʼa wadgu. Taslriŋslra həŋ ta maga duʼa ŋa ghubu. Dzaʼatsanaghatsa lu ta guma ta həŋ katakata,»kaʼa.

21Sana markwa wadgu ka pɗuMak 12:41-44

1 Kəʼa ka Yesu fatá iri ná, ta pgha tsedigwal gadghəl da akwata pgha tsedi mahəga Lazglafta. 2 Ka nghaŋtá tsi guli tasana markwa wadgu ka pɗu ta pgha aneni

† 20:24 Ngha ta Lukwa 15:8. ‡ 20:28 Ngha ta Zlrafta 38:8 nda Vrafta ta Zlahu 25:5-6. § 20:37 Ngha ta Sabi3:2, 6. * 20:43 Ngha ta Zabura 110:1.

Lukwa 21:3 107 Lukwa 21:28his dida. 3 Kaʼa mantsa: «Kahwathwataka yu ta mnaghunata ná, mal ya markwawadgu ka pɗu ya ta pghadatá tsedi kainda sanlaha. 4 Tsa tsedi pghada sanlahaya ná, ma fərta tani da həŋ klaʼata həŋka pghadata da tsa akwati tsedi ya. Yamarakw ya ná, kɗavakta skwi ma ŋa zaynipghada tsatsi,» kaʼa.

Dzaʼa tasiŋtasa lu ta həga Lazglafta, kaYesu

Mat 24:1-2, Mak 13:1-235 Mbaɗa sana mnduha ka mna gwaɗa

ta ghəŋa ɗinakwa həga Lazglafta ndarkatarkani nda pala nda skwiha ta vlə luŋa Lazglafta. Ka Yesu nda həŋ mantsa:6 «Tsəna skwi ta nghə kuni na ná, dzaʼasaghasa fitik ŋa kwal kul nghəglaŋtá nzug-watá pala ta sani, dzaʼa tasiŋtasa lu,» kaʼa.

Skwi dzaʼa magaku ma kɗakwa ghəŋahaɗik

Mat 24:1-2, Mak 13:3-137 «Mghama ɗa! Yawu dzaʼa magakwa

tsa skwiha ya, mndəra wati ŋizla dzaʼakəl lu ka snaŋtá magakwa tsa skwiha yatama?» ka həŋ nda tsi. 8 «Ɗaswa ka kunida nanaghunaftá lu, kabga nda ndgha gwaldzaʼa sagha ka klaftá hga ɗa ka mnaykazlay: “Iʼi Kristi, ndusakndusa fitik,” kahəŋ dzaʼazlay. Yaha kuni da dzaʼa mistataŋ. 9 Baɗu da snaŋta kuni ta mna gwaɗata vulu ta vulu lu, nda ghazeŋzeŋ taghazeŋzeŋ lu ya, yaha ŋuɗufa ghuni datɗu, ya kɗakwa ghəŋa haɗik a tsaya karakuwa. Tkweʼ ka tiŋlaghuta tsa skwiha ya taslata,» kaʼa. 10 «Dzaʼa vulay mndəra sanamnduha ta vulu nda mndəra sana mn-duha. Dzaʼa vulay sanamgham ta vulu ndasana mgham. 11 Dzaʼa ghudzavafghudzahaɗik katakata. Dzaʼamamuɗaŋwaha, ndamaya guli ma vliha kavghakavgha. Dzaʼamamu skwiha ta gaga zləŋ, nda ŋizlahadagaladagala dzaʼa saha ta luwa, kaʼa.

Skwi dzaʼa slanaghatá duhwalha Yesu12 «Ma kɗaku tsa skwiha ya magaku

dzaʼa kasay lu ta kaghuni, dzaʼa ghuyaylu ta ɗaŋwa ŋa ghuni, dzaʼa hlay lu takaghuni da həga tagha skwa la Yahuda, ŋatsaghunaghatá guma, dzaʼa tsatsam tsatsalu ta kaghuni ma gamak, dzaʼa hlay lu takaghuni ta kəmamghamha nda ŋumnaha,kabga nzakwa ghuni ka ŋa ɗa. 13 Dzaʼaslaghunaghasla tsa skwiha ya, ŋa maraŋtaghuni ta nzakwa ghuni kamasləmtsəka ɗa.14Wya skwi ŋa famta ghunima ghəŋ: Yaha

kuni laghwi da ndanay ká kuni dzaʼa wara-ptá ghəŋa ghuni. 15 Iʼi, dzaʼa ndanaghu-naktá tva gwaɗaha nda ɗifil ŋa ŋara-pta ghuni ta ghumaha ghuni, ŋa traptataŋ ta skwi ŋa mbəɗay. 16 Kulam ndadadaha ghuni tani, nda mamaha ghunitani, nda zwanama ghuni tani, nda zbəhaghuni tani, nda graha ghuni guli tani,dzaʼa vlatá kaghuni ŋa pslanaghutá san-laha mataba ghuni. 17 Dzaʼa husaŋhusakuni ta həŋ demdem, kabga nzakwa ghunika ŋa ɗa. 18 Ama dər turtuk haɗ ya dzaʼadəɗavaghuta ma swida ghəŋa ghuni wa.19Drusa ka kuni da nzata, ya tsaya dzaʼa kəlkuni ka kataftá htsiŋa ghuni,» kaʼa.

Skwi dzaʼa slanaghatá luwa UrsalimaMat 24:15-21, Mak 13:14-19

20 «Baɗu da nghaŋta kuni ta wanaftasludziha ta luwa Ursalima ya, ya ndusakɗakwa gwaɗa tida nda tsa. 21 Ka mantsatsi katsi, ka hwaya gwal ta haɗika Zudiyata ghwá. Ka sliʼapta gwal ma luwa Ur-salima guli. Yagha gwal tahula luwa dasagha ka lami da huɗa luwa. 22 Mantsaya dzaʼa tsanaghata Lazglafta ta guma tamnduhani, ŋa hɗanamtá ghəŋa skwi yanda vinda ma deftera Lazglafta. 23Ɗaŋwaŋa miʼaha nda huɗi dzaʼazlay, nda gwalnda zwaŋ ta ghuva taŋ ma tsa fitik ya,kabga dzaʼamamughuyaɗaŋwadagalamatsa fitik ya. Dzaʼa maranaŋmara Lazglaftata ɓasa ŋuɗufani ta tsamnduha ya. 24Dzaʼapslapsla lu ta həŋ nda kafay nda za, dzaʼahlaghahla lu ta həŋ da ga vuʼa matabamndəra sana mnduha. Dzaʼa tasiŋtasagwal kul snaŋtá Lazglafta ta luwa Ursal-ima, ha ka kɗaghuta fitika gay taŋ tamgham.»

Dzaʼa vragavra Zwaŋa mnduMat 24:29-31, Mak 13:24-27

25 «Dzaʼa nghaku ŋizla ta fitik nda tilinda tekwatsa. Ta ghəŋa haɗik guli, dzaʼaghudzaga drəf, ŋa vavalakwa imi, ŋa ksu-tani ta mnduha ka zləŋ katakata, snaŋtaa həŋ ta skwi ŋa magay wa. 26 Dzaʼarwaku mnduha da zləŋa vəl ndana skwidzaʼa magaku ta ghəŋa haɗik, kabga dzaʼaghudzavafghudza skwiha nda mbra ndambra ta luwa. 27Ma tsaya dzaʼa nghaŋta luta Zwaŋamndu ta sahamambrakwani ndaglakwani dagala ma kusay. 28 Ka zlrafzlratsa skwiha ya ta magaku katsi, ka payavatakuni, ka kapaŋta kuni ta ghəŋyandusakwafitika mbakwa ghuni tsa,» kaʼa.

Lukwa 21:29 108 Lukwa 22:20Gwaɗa ta ghəŋ ghurafMat 24:32-35, Mak 13:28-31

29 Wya kaʼa granaftá həŋ guli: «Ng-hawangha ta ghuraf nda inda fuha ɓa.30 Ka nda ngha kuni ta zlrafta taŋ taɗaku, gi nda sna kuni ndusa dəwiŋ kəʼa.31Mantsa ya, ka ndangha kuni tamagakwatsa skwiha ya, ka snaŋta kuni ndusakn-dusa fitika ga mghama Lazglafta kəʼa.32Kahwathwata ka yu tamnaghunata, haɗna mnduha gitana na dzaʼa rwuta dem-dem, makɗaku inda tsa skwiha ya ka ma-gaku wa. 33 Dzaʼa lula luwa nda haɗik,gwaɗa ɗa ná luta a ɗekɗek wu,» kaʼa.

Ɗaswa ka kuni yaha kuni da hani34«Ɗaswa ka kuni da laghu kuni dzamtá

ghəŋ ma skwi ŋa zay nda za, nda skwi ŋasay nda sa, nda ndana nzaku ma ghəŋahaɗik, da sagha tsa fitika sagha Zwaŋamndu ya ksaghunaghata dluk. 35 Mandavza kadəŋ ya dzaʼa sagha tsi ta ghəŋa indamnduha ta ghəŋa haɗik tender. 36 Hzleŋaka kuni nzata, ka va maga kuni ta duʼadər ta wati luwa tsi, kada mutsafta kunita ndapta ma inda tsa skwiha dzaʼa mag-aku ya, ŋa sladata ghuni ta kəma Zwaŋamndu,» kaʼa.

37 Gifitik gifitik ya, ta tatagha skwiYesu ma həga Lazglafta. Gahawu gahawuya guli, laghwani hanə ta sana ghwá tahgə lu ka ghwá zaytuŋ. 38 Tsaɗakwa vligasərɗək ya, sliʼadaghata inda mnduha dasna gwaɗa ta mnə tsi ma həga Lazglafta.

22Kurata Zudas ta skwaptá YesuMat 26:1-5,14-16, Mak 14:1-2,10-11, Yuh

11:45-531 Ka ndusagaghatá fitika za buradi kul

haɗ is mida ta hgə lu ka skala Pak. 2Ka zbəla mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftanda gwal tagha zlahu ŋa mnduha ta tvi ŋaksaftá Yesuŋadzata. Kəl həŋkapsa tvi ndapsa ná, kabga ta zləŋay həŋ ta mnduha.

3 Tsaw ka lami halaway da Zudas ta hgəlu ka Iskaryut ta nzakway mataba mbsakagwal ghwaŋpɗə his. 4 Ka sliʼaftá Zudaska laghwi dzrafta nda la mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta, nda la malita ghəŋa gwal ta ngha həga Lazglafta kəʼadzaʼa laviŋtá ksanaftá həŋ ta Yesu. 5Ka rfutsahaya ta rfu. Dzaʼa vlaghavla aŋni guli tatsedi, ka həŋ nda tsi. 6 Tahula dzrafta taŋ,ka zbə tsi ta fitik ya dzaʼa kəl tsi ka vlaŋtáhəŋ ta Yesu kul snaŋtá mnduha.

Payay Yesu ta gwaɗa ta skwa skala PakMat 26:17-25, Mak 14:12-21, Yuh 13:21-30

7 Ka sagha tsa fitika za buradi kul haɗis mida ya. Tsa fitik ya ta kəl lu ka dzaɓamaŋazak ŋa za skala Pak. 8 Ka ghunaftáYesu ta i Piyer nda Yuhwana: «Lawala kadzaʼa kuni payamaftá skwa zaya Pak,» kaʼanda həŋ. 9 «Ga ta kuma ka ta dzaʼa ŋnipayamafta na?» ka həŋ nda tsi. 10 Kaʼanda həŋ mantsa: «Wya tsi, na lama ghunida luwa ya, dzaʼa guyaku kuni nda sanamndu ta kla bzleghwa imi, ka dzaʼa kunimistani da tsa həga dzaʼa lami tsi ya. 11 “Gatsa vli ŋa zay ŋni ta skwa zay ŋa skalaPak kawadaga nda duhwalha ɗa ya na kaMgham nda kagha?” ka kuni dazlay ndazəʼala həga ma tsa həga ya. 12 Ya dzaʼamaraghunamara ta vli ma sana dzuguvidagala ta ghəŋa sana həga, nda payatáinda huzla mida. Hada dzaʼa payamaftakuni ta skwa zay ŋa skala Pak,» kaʼa ndahəŋ. 13 Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi, kaslanaghatá həŋ ta tsa skwiha ya manda yamnanaf tsi ta həŋ. Ka payaftá həŋ ta skwazay ŋa skala Pak hada.

Kwanaha zay Yesu ta skwi nda duhwal-hani

Mat 26:26-30, Mak 14:22-26, 1Kwa 11:23-2514 Na sagha tsa fitik ya, ka nzatá tsi ka

za skwa zay kawadaga nda gwal ghunay.15Kaʼa nda həŋmantsa: «Ndaɗa a kumaftayu ta zay ɗa ta na skwa zaya skala Pak nakawadaga nda kaghunima kɗaku yu ghuyaɗaŋwa wa. 16 Mantsa nzakwani, ka yuta mnaghunata ná, haɗ yu dzaʼa zəglaŋtána skwa zay na ɗekɗek ha ka sagha fitikadzatá ghəŋani ma ga mghama Lazglaftawu,» kaʼa. 17 Ka kapaŋtá tsi ta leghwa, karfanaghatá tsi ta Lazglafta, kaʼa mantsa:«Zlghawa ta na leghwa na, ka rafta kunitida, kaʼa. 18 Mantsa nzakwani, ka yu tamnaghunata ná, kwanaha say ɗa nana taima yakwa inabi ɗekɗek, ha ka sagha fitikaga mghama Lazglafta.»

19 Ka kapaftá tsi ta buradi, tahularfanaghatani ta Lazglafta, ka ɓlanaptá tsi,kaʼa mantsa: «Nanana ná, sluʼuvgha ɗa yavla lu ŋa ghuni, ka maga kuni manda nanaŋa havay ghuni ta iʼi,» kəʼa ka vlaŋtá tsi tahəŋ.

20 Tahula zuta taŋ ta skwa zay, ka ka-paftá tsi ta leghwa manda tsaya guli, kaʼamantsa: «Nana leghwa na ná, slərɓatázughu mataba mnduha nda Lazglafta yanda ma usa ɗa ta pghuta ŋa ghuni.

Lukwa 22:21 109 Lukwa 22:4821 Nghawa ɓa! Nana mndu ta skwaptáiʼi na ná, wana ta za skwi zay kawadaganda iʼi. 22Wya teʼuwa dzaʼa mtaku Zwaŋamndumanda ya ghada Lazglafta ta mnata,ama ɗaŋwani ma mndu dzaʼa vlatá Zwaŋamndu ma dzva mnduha ŋa dzata!» kaʼa.

23Ka zlraftá tsa duhwalha ya ta ɗaɗawayda sani nda sani ta tsa mndu mataba taŋdzaʼa magatá tsa skwi ya.

Wa mali na?24 Ka sliʼavaftá gwaɗa ɗuk mataba tsa

gwal ghunay ya. Wa ta nzakway kamali mataba mu na? ka həŋ zlərɗanafta.25 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ta ga mámghammghama taŋmghamha kul snaŋtáLazglafta ta ghəŋa mnduha taŋ. “Ŋərmamnduha,” ká lu má hga aŋni, ka tsa gwalta ga mgham ta ghəŋa taŋ ya. 26 Yahaŋa ghuni da nzakway manda tsaya. Katəkná, ka nzanza tsa mndu ka mali matabaghuni ya manda zwaŋ kwitikw. Tsa mnduta kla kəma ya guli, ka nzanza tsi mandamndu ta dga skwi ŋa mndu. 27 Wa malikatək na, mndu ta nzata ka zay zay re? Arimndu ta dgaydgay a na? mndu ta nzataka zay zay mali kasiʼi kiʼe? Ala, wana iʼimataba ghuni manda mndu ta dgaydgay.28Kaghuni, wana gɗavagɗa kuni kawadaganda iʼi ma ɗaŋwaha ghuyə yu. 29 Mandaya payana Da ɗa ta vla ga mghamani ŋa ɗaya, manda tsaya ta payaghunata iʼi guli takaghuni. 30Ŋa nzata ghuni ka zay nda sayma ga mghama ɗa, ŋa nzanzafta ghuni tadughurukwa má mgham mgham, ŋa tsayghuni ta guma ta ghəŋa mndəra la Israʼilaghwaŋpɗə his.»

Mnay Yesu ta krughuva Simuŋ PiyerMat 26:31-35, Mak 14:27-31, Yuh 13:36-38

31 «Simuŋ! Simuŋ! Nda sna kara? ɗawafɗawa halaway ta mbraku ŋaktsiɗa kaghuni manda hya ma dzelela*.32 Tsaw magamaga yu ta duʼa ta ghəŋagha, kada kwala zlghay nda ŋuɗufa ghahtuta ɗekɗek. Baɗu vragaghuta gha daiʼi ya, ka mba ka ta zwanama gha,» kaYesu. 33 «Mghama ɗa, dər dzaʼa tsamtama gamak lu ta kagha, dər dzaʼa dzata ndadza lu ta kagha, nda fa vgha iʼi ŋa dzaʼamista gha,» ka Piyer nda tsi. 34 «Piyer!ka yu ta mnaghata ná, makɗaku vazak kawahata gitaʼuna ná, hkən səla dzaʼa mnataka kazlay: Sna a yu ta na mndu na wukəʼa,» ka Yesu.

Payavawa paya ŋa lmay35 Kaʼa nda həŋ guli mantsa: «Ma fitika

ghwanaghata ɗa ta kaghuni da vəl diʼiŋda mna gwaɗa, kul haɗ tsedi, kul haɗzlibi, kul haɗ ɓaɓah ya kay ní, mamu skwipɗa kuni ra?» kaʼa. «Haɗ wa,» ka həŋzlghanaftá wi. 36 «Ndana tama, ka mamutseda mndu, ka klafta tsi, ka mamu zlibamndu, ka klafta tsi guli, ka haɗ kafay damndu wu katsi, ka skwapta tsi ta lgutahuɗani ŋa skwata. 37Ka yu ta mnaghunataná, nana gwaɗa Lazglafta ta mnay kazlay:Tekw tsatsi mataba gwal pslatá mnduha†kəʼa ya, ka nza tsi ta ghəŋa iʼi manda tsa.Ndanana, wana tsa skwi mnaf lu ta iʼi yadzaʼamagaku,» kaʼa. 38«Mghama ɗa, wanakafayha his,» ka həŋ. «Prək tsa tsa,» kaYesu nda həŋ.

Magay Yesu ta duʼaMat 26:36-46, Mak 14:32-42

39 Ka sliʼaftá Yesu ka sabi, ka laghwi taghwá zaytuŋmanda ya snu tsi tamagay, kalaghu duhwalhani mistani guli. 40Mandaɓhadaghatani da tsa vli ya, «magawa-maga ta duʼa kada kwala kuni ta zləmbutadzəghaghunar skwi,» kaʼa nda həŋ. 41 Katsaghutá tsi ta vgha ta vata həŋ ka zaptámtak prək ka mtaka wuɗadaptá pala. Katsəlɓatá tsi ka maga duʼa. 42 «Da! Ka má takumay ka, klaghukla ta na ghuya ɗaŋwanata ghəŋa ɗa! Tsaw yaha da nzakw mandaya ta kumə iʼi, ka nza tsi manda ya ta kuməkagha,» kaʼa. [ 43 Ka gi saha duhwalhaLazglafta daga ta luwa da vlaŋtá mbraku.44Ma tsa tɗata ŋuɗufani ka ghuyay ya, kaŋavatá tsi ka maga duʼa, ka nuta visanimanda palaka us, ka taɗaku ta haɗik.]

45 Manda kɗakwani ta maga duʼa, kasliʼaftá tsi ka lagha slanaghatá duhwal-hani ta hani kabga nda gurɗa ŋuɗufataŋ katakata. 46 «Kabgawu ta kəl kunika hani na? Sliʼafwasliʼa, magawamagata duʼa kada kwala kuni ta zləmbutadzəghaghunar skwi,» kaʼa nda həŋ.

Ksaftá YesuMat 26:47-56, Mak 14:43-50, Yuh 18:3-11

47 Tata tsa gwaɗa ya Yesu, ndasliʼadaghata mnduha vlunduɗ slanaghata.Tsa mndu ta hgə lu ka Zudas tekw matabaduhwalha ghwaŋpɗə his ya kay ta kəmataŋ. Ka lagha tsi tavata Yesu da brusay.48 «Ari Zudas! Nda ma brusay dzaʼa vlataka ta Zwaŋa mndu ra?» ka Yesu nda tsi.

* 22:31 Ngha ta Lukwa 3:17. † 22:37 Ngha ta Isaya 53:12.

Lukwa 22:49 110 Lukwa 23:749 Nghay tsa gwal kawadaga nda Yesu yata skwi dzaʼa magaku ná, ka həŋ mantsa:«Mghama ɗa! Ka tsa ŋni ta həŋ nda kafayra?» ka həŋ. 50Ka gi tsanamtá sani matabataŋ ta kwalva mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, ka tsaghutá sləməŋazeghwani. 51 «Zlaŋwazla prək tsa!» kaYesu nda həŋ. Ka ksaŋtá tsi ta sləməŋatsa mndu ya, ka mbanafta.

52Ka Yesu nda tsa la mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta, nda la mali ta ghəŋagwal ngha həga Lazglafta, nda la galatamndu ta sliʼadaghata da ksay ya mantsa:«Nya kəl kuni ka sliʼakta nda kafay ndakafay, nda sarak nda sarak na, gənda yu ra?53 Inda fitik yu si kawadaga nda kaghunima həga Lazglafta, zbaŋ a kuni ta ksaftá iʼiwu, ŋa ghuni nda mghama na grusl ná, nafitik na gita tama,» kaʼa nda həŋ.

Hkən səla Piyer ta mnay sna a yu ta namndu na wu kəʼa

Mat 26:57-58,69-75, Mak 14:53-54,66-72,Yuh 18:12-18,25-27

54Tahula ksafta taŋ ta Yesu, ka klaghatáhəŋ da həga ga mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta. Ka sliʼi Piyer tahulataŋ tahula taŋ. 55 Vanagha va lu ta vuma takataka daɓa həga, ka lagha Piyernzata ka slinay mataba gwal ta nzaku taslinayslinay.

56Kəʼa ka sana kwalva ka marakw ná, tanzaku Piyer ka slina vu, ka faftá tsi ta iritida ka vitsay. «Si kawadaga na mndu naguli nda tsa mndu ya,» kaʼa. 57 «Makwana,sna a yu ta tsa mndu ya wu,» ka Piyerka waɗay. 58 Ɓats nzɗa, ka nghaŋtá sanamndu guli ta Piyer. «Tekw kagha matabataŋ tani,» kaʼa nda tsi. «Gra! Nu gwaɗa ghanda iʼi tagha,» ka Piyer. 59 Va rɓats nzɗatahula tsa guli, «kahwathwata kawadagana mndu na nda tsi, mnda la Galili ya,»ka sana mndu nda tsi nda mbraku ndambraku. 60 «Sna a yu ta na skwi ta kuməkagha ta mnay na gra wu,» ka Piyer. Tatatsa gwaɗa ya Piyer, ma va tsa fitik ya, kawahatá vazak. 61 Ka mbəɗavatá MghamYesu nghagapta ka Piyer ma kuma. Kahavaktá Piyer ta gwaɗa mnana Yesu ka-zlay: Makɗaku vazak wahata gita u nana,hkən səla dzaʼa waɗata ka kazlay: Sana ayu ta na mndu na wu kəʼa nda iʼi kəʼa ya.62Ka saghu Piyer dzibil ka laghu hərɓa taw.

Dzay mnduha ta Yesu ka rarazayMat 26:67-68, Mak 14:65

63Mbaɗa tsa mnduha ta ŋanatá Yesu yaka gagay, ka dəŋzlay. 64 Ka hbanamtá həŋta patakma kuma. «Tsatsaf tsatsa tamnduta dəŋzlughusta,» ka həŋ ka ɗaway da tsi.65Ka vavazə həŋ ta rutsak tida ka rarazay.

Yesu ta kəma gumaMat 26:59-66, Mak 14:55-64, Yuh 18:19-24

66 Tsaɗakwa vli, ka tskavatá la galatamnduha mataba la Yahuda, nda mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta, ndagwal tagha zlahu ŋa mnduha, ka klaghatáhəŋ ta Yesu da vla tsa guma taŋ. 67 Kahəŋ mantsa: «Kagha Kristi ra? Mnaŋnaŋmna,» ka həŋ. Ka Yesu mantsa: «Dərki mnaghunata yu, zlghəta a kuni wa.68 Dər ki ɗawaghunata yu, tsuʼuta a kunita wani wa. 69Daga ndanana, dzaʼa nzanzaZwaŋa mndu nda ga zeghwa Lazglafta ndambra.» Ka Yesu zlghanaftawani ta həŋ.70 «Zwaŋa Lazglafta kagha nda yeya tamarke?» ka həŋ hlaftá wi. «Manda tsa nzak-wani manda ya mna kuni,» kaʼa nda həŋ.71 «Mndəra wati gwaɗa tata zbəgəlta mu,ya wya mnamamna vərɗa tsatsi nda wu-bisimani, nda sna sləməŋa amu?» ka həŋ.

23Yesu ta kəma PilatusMat 27:1-2,11-14, Mak 15:1-5, Yuh 18:28-38

1 Ka sliʼaftá həŋ demdem, ka klaghatáYesu da Pilat ta nzakway ka ŋumna.2 «Wana na mndu na, slanagha ŋni tahwazlaɓa mnduha ŋni. Ma plə kuni tadzumna ŋa mgham Sezar, iʼi Kristi ta nza-kway ka mgham, kaʼa,» ka həŋ ka vazarutsak tida. 3 Ka Pilat mantsa: «Kaghamghama la Yahuda ra?» kaʼa ɗawaŋta datsi. «Manda tsa mna ka ya nzakwani,» kaYesu zlghanaftá wani. 4 Ka Pilat mantsa:«Ksaf a iʼi ta skwi prək ka tsanaghata ɗata guma ta na mndu na wu,» kaʼa ndatsa la mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta, nda ya nda tsa dəmga ya. 5 «Tahwazlaɓa mndu na mndu na nda skwita taghə tsi. Wa a zlrafta tsi ta haɗikaGalili, ka raganaptá inda haɗika Zudiya,ha ka sagha da hadna,» ka həŋ ndiʼata kamnay. 6«La Galili namndu na ra?» Ka Pilatɗawaŋta snər tsi ta kulaŋtá Galili. 7 SnaŋtaPilat kazlay: Sliʼaf ma luwa ta gə Hiridusta mgham na Yesu kəʼa, ka vriŋtá tsi taYesu da mgham Hiridus, kabga ma luwaUrsalima Hiridus ma tsa fitik ya.

Yesu ta kəma Hiridus Aŋtipas

Lukwa 23:8 111 Lukwa 23:418Manda vradanaghatá, ka rfu Hiridus ta

rfu nghər tsi ta Yesu, kabga nda kɗa fitikazbayni ta nghaŋta, ta ghəŋa skwiha ta snətsi ta mnay tida. Dzaʼa nghaŋngha yu tamaga sana mazəmzəm suʼu na, kaʼa sizlay.9Ka va ɗaɗawu tsi ta skwiha kavghakavghada Yesu. Sew haɗ sana skwi zlghanaf tsi tawani wa. 10Hada la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta nda gwal tagha zlahu ŋamnduha. Ka va ŋavatá həŋ ka vaza rutsaktida. 11Mbaɗa i Hiridus nda sludzihani kadulay, ka gagay. Ka suɗanavatá həŋ ta lgutkáka nda ɗinakwani, ka vriŋta da Pilat tanzakway ka ŋumna. 12Daga baɗu tsa, ksatágra i Pilat nda Hiridus tsa kabga si mandala ghuma nzakwa taŋ.

Habaftá Yesu ŋa dzataMat 27:15-26, Mak 15:6-15, Yuh 18:39 —

19:1613 Manda tskanata Pilat ta la mali ta

ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta nda gwaltsa guma nda dəmga tani, kaʼa nda həŋmantsa: 14 «“Wana na mndu na ta hwa-zlaɓa mnduha,” ka kuni klakta da iʼi, kaɗawaŋtá yu da tsi ta kəma ghuni, haɗskwi dər turtuk mataba tsa skwiha ta mnəkaghuni tida ya ksaf yu da tsi wa. 15 Ksafa Hiridus guli ta sana skwi da tsi wu,kəl tsi ka vraganaghata da amu. Wanaguli haɗ sana skwi maga na mndu na tanzakway prək ka dzata wa. 16 Wana yudzaʼa sləvapta nda krupi ŋa zliŋta ɗa,»kaʼa. [ 17 Tsaw inda skala Pak ya ná, tazliniszla tkweʼ ta vuʼa turtuk ma gamakta həŋ.] 18 Ka həŋ mantsa: «Dzadza tana mndu na ka zliŋnista ka ta Barabas,»ka həŋ hlaftá wi demdem ka skwa turtuk.19 Tsaw tsa Barabas ya, tsamtsa lu magamak kabga vəl dzatá mndu ma sliʼavaftahwazlaɓaku nda ŋumna. 20Ta kumay Pilatmá ta zliŋtá Yesu, ka gwaɗgəlganatá tsita həŋ. 21 Ka həŋ mantsa: «Zləŋafzləŋata udzu! Zləŋafzləŋa ta udzu!» ka həŋhlaftawi. 22 Ka Pilat nda həŋ ka mahkənmantsa: «Nu va na ghwaɗaka skwi namaga tsi na? Ya wana slanagha a iʼi tadmaku maga tsi prək ka dzata wa. Ala,wana yu dzaʼa slvapta nda krupi, ŋa zliŋtaɗa,» kaʼa. 23 «Zləŋaftá Yesu ta udzu,» kahəŋ va sganaghatá hlawi. Ka ŋraptá tsahlawa taŋ ya ta Pilatus. 24 Ka maganatáPilat ta həŋ ta tsa skwi kumaŋ həŋ ya. 25Kazliŋtá tsi ta tsa mndu si tsam lu ma gamakta ghəŋa vəl dzatá mndu ma hwazlaɓaku

nda ŋumna, ta ɗawu həŋ ya. Ka vlaŋtá tsita həŋ ta Yesu manda ya kumaŋ həŋ.

Kla Yesu ŋa dzataMat 27:32-44, Mak 15:21-32, Yuh 19:17-27

26Ta klayklay həŋ ta Yesu ka guyatá həŋnda Simuŋ mnda la Sireŋ ta vrakta mavwah. Ka ŋanatá həŋ, ka fanaghatá tsaudza zləŋay ya ŋa klayni mista Yesu. 27 Kasliʼi mnduha rutututa mistani, ta dzaʼamiʼaha nda taw ka ŋaɗa ghəŋ guli. 28 Kambəɗavatá Yesu tvə tsamiʼaha ya, kaʼa ndahəŋ mantsa: «Ma taw kuni ta iʼi kwaghaUrsalima, tawawa tawa ta ghəŋa ghuni ndazwana ghuni. 29 Wya dzaʼa saghasa fitikdzaʼa kəl lu kamnay kazlay: Rfu da gwal kadzəghəŋ, kul tatámndər, kul saŋtá zwaŋ tauʼa taŋ kəʼa. 30“Zlagawazla ta ghəŋa aŋni,”ka mnduha dzaʼazlay nda ghwáha, “buk-waŋnawa bukwa,” ka həŋ dzaʼazlay ndakuɗuŋurha! 31Ka simanda nanamaganatalu ta udza mkwenek ya ní, kighkigh dzaʼaslanaghata tsi ta ghwalatá udzu?» kaʼa.

32 Mamu sanlaha ma ghwaɗaka mnduhis guli ta hlu lu ŋa dzaʼa pslatá həŋkawadaga nda Yesu.

Dalaftá Yesu ta udza zləŋay33 Ɓhadaghata taŋ da tsa vli ta hgə lu

ka «vla ghudzifa ghəŋ» ya, ka zləŋaftáhəŋ hada, kawadaga nda tsa ghwaɗakamnduha his ya kay. Pal sani nda ga zegh-wani, pal sani nda ga zlaɓani. 34 Ka Yesumantsa: «Da! planapla ta dmakwa taŋ,kabga sna a həŋ ta skwi ta magə həŋ wu,»kaʼa. Ka vzə həŋ ta vindima ŋa daguvustálguthani. 35 Ka nzatá mnduha hada kanghay. «Mbambanaf a tsi ta sanlaha kayra? Ka si Kristi zbatá ŋa Lazglafta tsi katəkya ní, ka mbanafmba tsi ta ghəŋani tamaɓa?» ka gwal dagaladagala ta ghəŋa laYahuda ka ghuɓasa Yesu. 36Ka kladaghatála sludzi guli ta imi masmasa ka vlay ŋani,ka ghuɓasu həŋ. 37«Kamghama la Yahudaka katsi, mbanafmba ta ghəŋa gha, kaghəŋa gha,» ka həŋ. 38 «Nana na mghamala Yahuda,» ka lu vindafta skwi ka fagatanda ta ghəŋani.

39 «Kristi a kagha kay ra? mbanafmbata ghəŋa gha ka ghəŋa gha, ka mbaŋ-nafta ka,» ka sani ma tsa ghwaɗaka mn-duha zlaŋaf lu ya, ka razay. 40 Kasani dvanaghata mantsa: «Wana kaghata ghuyay ghuyay manda tsatsi, zləŋa akagha ta Lazglafta ra? 41 Ŋa u ná, rakwanitsaʼuwaghatá guma, kabga nisəla slna umaga u ŋu u ta mutsafta. Tsatsi, haɗ skwi

Lukwa 23:42 112 Lukwa 24:17ga tsi wu,» kaʼa. 42 Kaʼa ta hula tsa gulimantsa: «Ka havapta ka ka iʼi baɗu sagharka da gamgham,» kaʼa ndaYesu. 43KaYesumantsa: «Kahwathwata ka yu tamnaghatana, gita u na dzaʼa kawadaga ka nda iʼi maluwa ɗa,» kaʼa.

Saba hafu ma YesuMat 27:45-56, Mak 15:33-41, Yuh 19:28-30

44-45Ɗək fitik ma ghəŋ, ka haftá skwi tawa ira fitik, ka nutá vli ka grum ta indatsa haɗik ya, ha ka lagha ta fitik hawu. Katavaptá tsa zlala tamə luma həga Lazglaftaya tsəraʼ ma takataka. 46 Ka Yesu mantsa:«Da! Ma dzva gha ta vlaghata yu ta hafaɗa*,» kaʼa wahata nda lwi dagala. Tahulamnatani ta tsa gwaɗa ya, ka sabi hafumida. 47 «Kahwathwata si ŋərma mnduna mndu na,» ka mghama sludzi la Rumanghər tsi ta tsa skwi ta magata ya, kazləzlvu tsi ta Lazglafta. 48 Tahula nghaŋtataŋ ta tsa skwi ta magata ya, ka vraghutáinda tsa gwal si ta lagha nghay ya ndawuwuslika dzvu. 49 Ka nzaktá inda grahaYesu, nda tsa miʼaha ta safi mistani dagama Galili ya, ka ngha tsa skwi ta magakuya.

Paɗamta Yusufu ta YesuMat 27:57-61, Mak 15:42-47, Yuh 19:38-42

50-51 Mamu sana ŋərma mndu tɗukwanzakwani, ta hgə lu ka Yusufu. Mndala Arimate ya, sana luwa ta nzakway tahaɗika la Yahuda. Ta kzlaykzlay tsatsi tasagha fitika ga mghama Lazglafta. Tekwtsatsi mataba gwal dagaladagala ta vlahiɗaku. Tsuʼaf a tsatsi ta tsa skwi tsiŋ luta ghəŋani ma guma ŋa magay, ka magatalu ya wa. 52 Ka sliʼaftá tsa mndu ya kalagha da Pilat ta nzakway ka ŋumna daɗawaftá tvi ŋa dzaʼa kla mbla Yesu. 53 Kalaghu tsi klagatá mbla Yesu ta udza zləŋay,ka mbsamtá tsi ma wupay, ka laghu tsifamta ma kulu huhrap lu ma kluluh ta kulfamtá lu tamblimida karaku. 54Baɗu lumamadagala tsa fitik ya, ta ghwaŋ a lu ka lamida Sabat wa.

55 Ka sliʼaftá tsa miʼaha si ta safi mistaYesu daga ma Galili ya mista Yusufu. Kanghanatá həŋ ta vla tsa kulu ya, nda ya kalu hananamtá Yesu mida. 56 Ka vraghatáhəŋ da luwa. Ka payaftá həŋ ta rɗi ndaurdi ŋamasay tambla Yesu. Ka nzaptá həŋbaɗu Sabat manda ya ta mnə zlahu.

24Sliʼagapta Yesu ma kuluMat 28:1-10, Mak 16:1-8, Yuh 20:1-10

1 Wrək tgha gasərɗək baɗu dəmas, kaklaftá tsa miʼaha ya ta tsa rɗi nda urdipayaf həŋ ya kay, ka sliʼafta ka laghwi takulu. 2Kəʼa ká həŋ ná, taŋwalaghutaŋwalalu ta tsa klam kəl lu ka huŋta ya. 3Ka lamihəŋ dida, ngha a həŋ ta mbla Mgham Yesumida wa. 4 Triɗ, traptra həŋ ta skwi ŋandanay. Gi ka zlagaptá duhwalha Lazglaftahis ta kəma taŋ nda suɗatá lgut ta wuɗakutilil ta vgha taŋ. 5 Ka ksaftá zləŋ ta həŋkatakata, ka dzadzatá həŋ ta ghəŋa taŋnda ta haɗik. Ka tsa duhwalha Lazglaftaya nda həŋ mantsa: «Ta zbə ŋaw kuni tamndu ndiri mataba gwal nda rwa na? 6 Tahaɗ hadna wa, sliʼapsliʼa tsatsi nda hafu.Havakwahava ta skwi mnaghuna tsi mafitika nzakwani ta ma Galili. 7 Kaʼa mnatana: “Nda nza tkweʼ ka klaftá Zwaŋa mnduka fanamtá gwal dmakuma dzvu, ŋa dzatata udza zləŋay, ŋa sliʼagaptani nda hafumamtaku baɗu mahkəna fitik kəʼa ya.”»

8 Ka havaktá tsa miʼaha ya ta skwi ya simnana Yesu ta həŋ. 9 Sliʼafta taŋ ta kulu,ka laghu həŋ da rusanaftá inda tsa skwihaya ta tsa duhwalha ghwaŋpɗə ndeŋ ya ndapɗakwa sanlaha. 10 Tsa miʼaha ta mna tsagwaɗa ya ŋa gwal ghunay ya ná, i Marimakwata Magdala, nda Yuwana, nda Marimani ma Yakubu, nda sanlaha ma miʼahata dzaʼa mista taŋ ya həŋ. 11 Ta nghə katsaɓaku həŋ ta tsa gwaɗa ya, zlghaf a həŋta gwaɗa tsa miʼaha ya wa. 12 Piyer yatani, sliʼaftá tsatsi nda hwaya ka laghwita kulu, ka ɓukwadatá tsi, kəʼa kəʼa ná,wupay yeya nghaŋ tsi ŋufuk ta haɗik, kavraghatá tsi dzaghani nda ndərmima tsaskwi ta magaku ya.

Yesu ta tva dzaʼa da luwa ImayusMak 16:12-13

13 Baɗu va tsa fitik ya, ka sliʼaftá sanaduhwalha his, ka dzaʼa da sani luwa ta hgəlu ka Imayus. Ta magay meli ghwaŋpɗəndeŋ matakataka taŋ nda luwa Ursalima.14 Ka dzaʼa həŋ nda ghwa yiva ta ghəŋaskwi ta maguta. 15 Tata dzaʼa nda ghwayiva ta ghəŋa tsa skwi tamaguta ya həŋ, kaksaftá Yesu ta həŋ kambaɗa kawadaga ndahəŋ. 16Kahanaftá skwi ta iri ta həŋ, tsəmafa həŋwa. 17KaYesumantsa: «Ta ghəŋawuta dzaʼa kuni nda ghwa yiva na?» kaʼa ndahəŋ. Gagərdzək sladaslada həŋ, ka nzata

* 23:46 Ngha ta Zabura 31:6.

Lukwa 24:18 113 Lukwa 24:49sasgama. 18 Ka sani mataba taŋ ta hgə luka Kliyupas nda tsi mantsa: «Si laghu digakagha ta magaku skwi ma Ursalima ma nafitik na na?» kaʼa. Ka Yesumantsa: «Nya tamagaku na?» kaʼa nda həŋ. 19 Ka həŋ ndatsi mantsa: «Sna a ka ta skwi ta magutanda Yesu mnda la Nazaret ta nzakway kaanabi dagala, nda sgit ma gwaɗani, ta ma-gata skwa mandərmimi ta kəma Lazglaftanda ya ta kəma inda mnduha, 20 klaf lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftanda gwal tsamatá guma, ka vlatá həŋ ŋadzata, ka zləŋaftá həŋ ta udza zləŋay ra?21 Tsatsi dzaʼa mbanaftá la Israʼila ka ŋanisizlay, kulamnda tsa, hkən gitamanda lutatsa skwiha ya. 22 Aŋ mndani, ta ndərmiminda ndərmima ŋni ta gwaɗa sana miʼahamataba ŋni ta sliʼafta wrək tgha, ka laghuta kulu. 23 Ta lagha həŋ, slanagha a həŋ tamblani wu, ka vraktá həŋ da mnay: “Mar-avamara duhwalha Lazglafta ta wa ira ŋni,ka mnə həŋ ŋaŋni kazlay: Sliʼafsliʼa ndahafu kəʼa.” 24 Ka sliʼaftá sanlaha matabaŋni guli ka laghu ta kulu, ka slanaghatáhəŋ ta tsa skwi ya manda va tsa mnə tsamiʼaha ya. Tsatsi, ngha a həŋ wu,» kaʼa.25 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Mnduha kulhaɗ mahizl ma ghəŋa taŋ, ta daramaynda darama ta zlgha inda skwi mna laanabi! 26 Nza a tkweʼ ka ghuyay Kristi tatsa ɗaŋwaha ya makɗaku tsi ka lami daglakwani ra?» kaʼa nda həŋ. 27 Ka zlraftáYesu ta rusa gwaɗa ta ghəŋani manda yamna i Musa nda inda la anabi ma defteraLazglafta.

28 Ndusadaghata taŋ nda tsa luwa tadzaʼa həŋ ya, mbaɗa Yesu ka kɗa mbaɗamanda mndu ta kuma dzaʼa da vla diʼiŋ.29«Nawanawa, nzanza kawadaga nda aŋni,nda hləma fitik, ndusa rviɗik,» ka həŋnzafta tida, ka ŋanata, ka lamə tsi da həgaka nzata kawadaga nda həŋ. 30 Ta zə tsita skwa zay kawadaga nda həŋ, ka klaftátsi ta buradi, ka rfanaghatá Lazglafta,ka ɓlanaptá tsi*, ka valaŋtá tsi ta həŋ.31 Nziɗiɗ, tsalatsala ira taŋ ka tsəmaftáhəŋ, gi lay nghəgla a həŋ tavata həŋ wa.32«Burburbur a ŋuɗufa umafitikamnaynita gwaɗa ta rusu tsi ta skwi ma defteraLazglafta ŋa u ta tvi kay ra?» ka həŋmataba taŋ.

33 Tahula tsa, gi ka sliʼaftá həŋ kavraghuta da Ursalima. Ɓhadaghata taŋ,ka slanaghatá həŋ ta tskata vgha tsa duh-

walha ghwaŋpɗə ndeŋ ya, kawadaga ndagwal si ta dzaʼa mista taŋ, 34 ta mnaymnaykazlay: Kahwathwata sliʼagapsliʼa MghamYesu nda hafu. Nda ngha Piyer kəʼa. 35 Karusu tsahaya guli ta skwi ta maguta ta tvinda ya ka həŋ tsəmaftá Yesu, ma fitikaɓalanaptani ta buradi.

Maravata Yesu da duhwalhaniMat 28:16-20, Mak 16:14-18, Yuh 20:19-23,

Slg 1:6-836 Tata rusa tsa gwaɗa ya həŋ, ka gi

maravata vərɗaka Yesu mataba taŋ, kaʼamantsa: «Ka vlaghunavla Lazglafta tazɗaku» kaʼa ganaghatá zgu ta həŋ. 37 Kaksaftá tsi ta həŋ ka zləŋ, ka ghudzaku həŋkatakata, ba glamglam ya ka həŋ sizlay.38KaYesundahəŋmantsa: «Nya ta ghudzakaghuni na? Nya ta kəl kuni ka dgaghəŋ? 39 Nghawangha ta dzvuha ɗa ndasəlaha ɗa ɓa, va tsa iʼi yeya. Ksihawaksa,ka vitsiɗivata kuni. Haɗ sluʼuvgha ndaghudzif ma glamglam manda tsa ta ndanukaghuni ta ghəŋa iʼi yawu,» kaʼa. 40Tamnətsi ta tsaya ná, ta marə tsi ta dzvuhani ndasəlahani ŋa taŋ. 41 Ta graf a həŋ karakuwu, ta rfu həŋ katakata ka ndərmimay. KaYesumantsa: «Mamu skwa zay da kaghunihadna ra?» kaʼa nda həŋ. 42 Ka vlaŋtá həŋta sulatá klipi kiʼa. 43Ka zlghaftá tsi ka zayta wa ira taŋ.

44 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Wana na skwisi ta mnə yu ŋa ghuni ma fitika nzakwaɗa kawadaga nda kaghuni kazlay: “Indaskwi ya vindaf lu ta ghəŋa iʼi ma defteraMusa nda ya ma deftera la anabi, nda yama Zabura ná, dzaʼa magaku kəʼa ya kay,”»kaʼa nda həŋ. 45Ka gunanaŋtá tsi tamahizlta həŋ ŋa snaŋtá skwi vindaf lu ma gwaɗaLazglafta. 46 Kaʼa nda həŋ guli mantsa:«Wya ka lu vindafta: Dzaʼa ghuyay Kristita ɗaŋwa, ŋa sliʼagaptani ma mtaku ndahafu baɗu mahkən. 47 Dzaʼa mnay lu tk-weʼ nda hgani ŋa inda mndəra mnduhaka mbəɗanafta həŋ ta nzakwa taŋ, ŋaplanata Lazglafta ta dmakwa taŋ. Tiŋəlma luwa Ursalima dzaʼa zlrafta lu ta mnay.48 Kaghuni ta nzakway ka masləmtsəkatsa skwiha ya kəʼa ya. 49 Wya yu dzaʼaghungaghunatá tsa skwi taghunaf Da ɗa taimi ta sləməŋ ya. Kaghuni, ka nzata kunima huɗa luwa ha ka saha mbraku daga taluwa da mbraghunafta,» kaʼa nda həŋ.

Sliʼa Yesu ka zlaŋtá duhwalhaniMak 16:19-20, Slg 1:9-11

* 24:30 Ngha ta Lukwa 22:19.

Lukwa 24:50 114 Lukwa 24:5350 Ka hlaftá Yesu ta həŋ ma huɗa

luwa, ka laghu həŋ nda tvə luwa Betani.Ɓhadaghata taŋ da hada, ka kapaftá tsita dzvu ka tfanaghatawi ta həŋ. 51 Tatatfaytfay ta wi ta ghəŋa taŋ, ka dgaghutátsi ta vgha nda həŋ, ka klaghatá lu ta luwa.52Hahəŋ, manda kɗakwa taŋ ta tsəlɓanatátsəlɓu, ka vraghatá həŋ da Ursalima ndarfu katakata. 53 Ka gɗatá həŋ ta lagha danzaku ma həga Lazglafta ka zləzlvay.

Yuhwana 1:1 115 Yuhwana 1:33

Gwaɗa ta sabi daYuhwanaYesu Kristi ná, gwaɗa Lazglafta ya

1Daga taŋtaŋ mamu gwaɗa*. Kawadagatsa gwaɗa ya nda Lazglafta. Tsa gwaɗaya ta nzakway ka Lazglafta. 2 Daga taŋ-taŋ, kawadaga tsa gwaɗa ya nda Lazglafta.3 Nda tsatsi magafta Lazglafta ta indaskwiha. Haɗ skwi magaf Lazglafta kul haɗtsatsi wa. 4Ma tsatsi zlrafta hafu. Tsa hafuya tanzakwayka tsuwaɗakamnduha. 5Tsatsuwaɗak ya ta tsuwaɗakaku ma grusl,walaŋ a grusl ta ksafta ɗekɗek wa.

6 Ka zlagaptá sana mndu ta hgə lu kaYuhwana ghunaf Lazglafta. 7 Ka saghatsi ŋa nzaku ka masləmtsəka tsuwaɗak,kada zlghafta inda mnduha nda ma tsatsi.8Tsatsi a tsa tsuwaɗak ya wu, zlagap ŋa gamasləmtsəka tsuwaɗak tsatsi.

9 Tsa tsuwaɗak ya ná, vərɗa tsuwaɗakya. Ma saghani ta ghəŋa haɗik katsuwaɗak tsi ta mnda səla.

10 Tsaw tsa gwaɗa ya ná, nda ghadanzakwani ma ghəŋa haɗik, kabga ndatsatsi magafta lu ta ghəŋa haɗik. Nziyanza tsi tsatsaf a mnduha wa. 11 Saghanida mnduha, ka kwalaghuta mnduha tatsuʼafta. 12 Lagha gwal ta tsuʼafta, kazlghaftá hgani. Ŋa tsahaya, ka vlaŋtá tsi tahəŋ tambrakwa nzaku ka zwana Lazglafta.13 Nza a həŋ ka zwanani manda ya tayagatamnda səla,manda ya ta kuməmndua wu, ama sagha da Lazglafta manda ya takumə tsatsi. 14 Tsa gwaɗa mnə lu ya kayná, ka mbəɗavaftá tsi ka mndu, ka nzatamataba mu. Nda ndəgha nda zɗakatahuɗi,nda kahwathwata. Nda ngha mu ta glak-wani, glakwa zwaŋ turtuktuk ghunaf Daya. Zɗakatahuɗani nda kahwathwatanikatakata ya.

15 Ka gwaɗatá Yuhwana ta nzakwayka masləmtsəkani baŋluwa. «Wana tsamndu mnə yu kazlay: Tsa mndu ta saghanda hula ɗa ya ná, malaghumala ta iʼi,kabga mamu tsatsi ma kɗaku lu ka yatáiʼi kəʼa ya kay.» 16 Dagala zɗakatahuɗanikatakata, tfamaghatfa ta wi demdem, tagɗagɗa ta vlamatá zɗakatahuɗani. 17 Ndama dzva Musa vlata Lazglafta ta zlahu,ka sagha zɗakatahuɗi nda kahwathwatanda da Yesu Kristi. 18 Haɗ mndu ta kɗə

walaŋtá nghaŋtá Lazglafta wa. Tsa zwaŋturtuktuk ya ta nzakway ka Lazglafta, tanzaku ma ghuva Da ya, tsatsi ta mnaŋtánzakwa Lazglafta.

Gwaɗa YuhwanaMat 3:1-12, Mak 1:1-8, Luk 3:1-18

19 Wya gwaɗa mna Yuhwana maghunadaghata gwal dagaladagala ma laYahuda ma Ursalima ta gwal dra skwi ŋaLazglafta, nda la Levi. Ka lagha həŋ daɗawaŋta da tsi: «Wa kagha na?» ka həŋ.20 Ka mnatá Yuhwana ta kahwathwata,manana a ta həŋ wa. «Kristi a iʼi wu,» kaʼaklinistá ghəŋani ta həŋ. 21 «Tsa wa kaghaɓa? Iliya ka rki?» ka həŋ nda tsi. «Vani aiʼi wu,» ka Yuhwana nda həŋ. «Anabi karki?» «Vani a iʼi wa.» 22 «Wa kagha ka ŋnidzaʼazlay nda gwal ta ghunagaŋnaghataɓa? Wa iʼi ka va kagha na?» ka həŋ nda tsikay guli. 23 «Iʼi ná,“lwi ta guguɗaku ma mtak yu,leleʼanawa tvi ŋa mgham†”» kaʼa nda həŋ,manda ya mnə anabi Isaya. 24 Matabatsa mnduha ghunadap lu da Yuhwana ya,mamu la Farisa. 25 Ka ɗawglaŋtá həŋ daYuhwana, «Wana Kristi a iʼi wu ka ka, taIliya a yu wu ka ka, anabi a yu wu ka kaguli, ŋaw ta maga ka ta batem ɓa?» ka həŋnda tsi. 26 «Iʼi ná, nda imi ta magə yu tabatem. Mamu sana mndu mataba ghunikul snaŋtá kuni. Tsatsi ta sagha nda hulaɗa. 27 Ra a yu ka plaptá zuʼa ɓaɓahaniwu,» kaʼa nda həŋ. 28 Ma Betani magutatsa skwiha ya, ta ɓla ghwa Zurdeŋ, ma vlamagay Yuhwana ta batem.

Yesu Kristi ná, Zwaŋa Lazglafta ya29 Gamahtsimani ka nghə Yuhwana ta

Yesu ta sagha da tsi. «Wana zwaŋatuwaka Lazglafta ta klaghutá dmakwamn-duha. 30 Tsatsi tsa mndu mnə yu kazlay:Mamu sana mndu ta sagha nda hula ɗata malaghutá iʼi, mamu tsatsi ma kɗə luka yatá iʼi kəʼa ya kay. 31 Iʼi guli ná, sisna a yu kazlay: Tsatsi ya kəʼa wa. Nanasaghasagha yu da maga batem ma imina ná, ŋa snanamtá la Israʼila nzakwani,»kaʼa. 32 Ka Yuhwana guli mantsa: «Ndangha yu ta Sulkum ta saha daga ta luwamanda ghərbuʼ, ka nzafta tida. 33 Si sna ayu kazlay: Tsatsi ya kəʼa wu, ka mnihatáLazglafta ta ghunaftá iʼi ŋamaga batemmaimi ya kazlay: Tsa mndu dzaʼa nghaŋta kata saha Sulkum ka nzafta tida ya, tsatsi ta

* 1:1 Ngha ta aya 14. † 1:23 Ngha ta Isaya 40:3.

Yuhwana 1:34 116 Yuhwana 2:14dzaʼa maga batem nda Sulkum nda ghuɓa,kaʼa. 34 Ka nghaŋtá yu manda va tsaya.Nana mndu na ná, Zwaŋa Lazglafta ya, kayu ta ghəŋani.»

Taŋtaŋa duhwalha Yesu35 Gamahtsimani, ka vradaghata Yuh-

wana kawadaga nda gwal his mataba duh-walhani da va tsa vli ya. 36 Nghayni taYesu ta labəmantsa: «Wa a zwaŋa tuwakaLazglafta,» kaʼa. 37 Snaŋta tsa duhwalhahis ya ta tsa gwaɗa Yuhwana ya, ka laghuhəŋmista Yesu. 38Kəʼa kaYesumbəɗavata,ta nghə tsi ná, ta dzaʼa mistani həŋ. «Nuta zbə kuni ɓa?» kaʼa nda həŋ. «Maləmaɗa! Ga ta nzakwa ka na?» ka həŋ ndatsi. 39 «Saghawasa ka nghanata kuni ɓa!»kaʼa nda həŋ. Ka laghu həŋ mistani, kanghanatá həŋ ta vla nzakwani. Ta fitikhawu ta nzemndi fwaɗ vli nda tsa. Kakɗiŋtá həŋ ta vaghay kawadaga nda tsi.

40 Mataba tsa mnduha his ta snaŋtágwaɗaYuhwanaka laghumistaYesu yaná,tekw Andre ta nzakway ka zwaŋamani maSimuŋ Piyer. 41Tiŋəl ŋa zwaŋamani Simuŋsliʼafta tsi ka laghwi damnay. Kaʼamantsa:«Slafsla ŋni ta Almasihu,» kaʼa. Tsaya tanzakway ka «Kristi.» 42 Ka kladaghatá tsida Yesu, na ghur nghaŋta Yesu, kaʼa ndatsi mantsa: «Simuŋ! Zwaŋa Yuhwana ka,Kefas dzaʼa hga lu ta kagha,» manda mnaykazlay: Pala kəʼa ya. 43 Gamahtsimani,dzaʼa da Galili yu, ka Yesu. Ka guyatá tsinda Filip, «mbaɗa mista ɗa,» kaʼa nda tsi.44 Tsa Filip ya ná, mnda luwa Betsaydaluwa i Andre nda Piyer ya. 45 Tahulatsa, ka guyatá Filip nda Natanayel guli.«Slanaghasla ŋni ta tsa mndu vindaf Musata gwaɗa ta ghəŋani ma deftera zlahu ndaya ta mnə la anabi ta gwaɗa ta ghəŋani yakay. Yesu zwaŋa Yusufu mnda la Nazaretya,» kaʼa nda tsi. 46 «Mndərga wati skwiya ɗina dzaʼa sabi ma luwa Nazaret na?»ka Natanayel nda tsi. «Sawi ka nghanataka ɓa!» ka Filip. Ka sliʼaftá tsi ka lagha.47 Nghay Yesu ta laghani, «wana vərɗamnda la Israʼila kul haɗ sana skwi ŋatsanavata,» ka Yesu nda Natanayel. 48 «Gasnaŋta ka ta iʼi na?» ka Natanayel nda tsi.«Aʼa! Ngha a yu ta kagha ta nzaku mistaghuraf ma kɗə Filip ka hga kagha ya ra!»ka Yesu nda tsi. 49 «Maləma ɗa! Kaghaná, Zwaŋa Lazglafta ka, mghama la Israʼilaka,» ka Natanayel nda Yesu. 50 «Zlraykagha ta zlghay tsa ɓa, kabga mnay ɗakazlay: Nda ngha yu ta kaghamista ghuraf

kəʼa? dzaʼa nda ngha ka ta skwiha tamalaghutá tsaya,» ka Yesu nda tsi. 51 KaYesu sganaghata mantsa: «Kahwathwataka yu ta mnaghunata, dzaʼa nda ngha kunita gunatá luwa buwaŋ ŋa ŋla duhwalhaLazglafta, ŋa saha taŋ ta ghəŋa Zwaŋamndu,» kaʼa.

2Kla makwa ma Kana

1 Ta mahkəna fitik, ka slatá skala klamakwa ma luwa Kana ta haɗika Galili.Tsaw laghala mani ma Yesu da tsa vlaskala kla makwa ya. 2 Hgadagha hga luta i Yesu nda duhwalhani guli da tsa vlaskala kla makwa ya. 3 Ka kɗutá ima inabi.Ka mani nda Yesu mantsa: «Nda kɗa imainabi da həŋ,» kaʼa. 4 «Nahgani ŋa ghanda iʼi katək ní a ma! Ta maga a fitikaɗa wu,» ka Yesu nda tsi. 5 «Ka magakuni ta inda skwi dzaʼa mnaghunata tsi,»ka mani ma Yesu nda kwalvaha. 6 Tsawma tsa vli ya, mamu wudaha tsatsaf lunda palaha ta za litir tghas mbsak tghasmbsak sanlaha, dərmək nda hisambsakhisambsak sanlaha, ta kəl la Yahuda kaghuɓa səlaha taŋ. 7«Ndaghanafwa ndaghata ya wudaha ya nda imi,» ka Yesu ndahəŋ. Ka ndaghanaftá həŋ teʼteʼ. 8 «Ndanatama, taŋwatá ta mndu ta wa skwa zay,»ka Yesu nda həŋ, ka taŋtá həŋ. 9 Tapanatatsa mndu ta wa skwa zay ya ta tsa imimbəɗanaf lu ka ima inabi ya ná, zɗakwaskwi a va tsa wu, sna a guli ka sagha gatsa ima inabi ya wa. Taghəŋa tsa gwalta zakamtá tsa imi yeya nda sna. Kahgaŋtá tsi ta zəʼala makwa. 10 Kaʼa ndatsi mantsa: «Tiŋəl ima inabi ya zɗa tadgə lu ŋa mnduha, kada vla ya leghleghatahula baghuta taŋ ná, ka laghwa kaghaɗifanatá ya zɗa, ka zlra klagapta ndana?»kaʼa nda tsi. 11 Tsaya taŋtaŋa mazəmzəmmaga Yesu ma luwa Kana ta haɗika Galili.Mantsa ya maraŋta tsi ta glakwani. Kafaftá duhwalhani ta ghəŋ tida. 12 Tahulatsa, ka sliʼaftá tsi ka lagha da luwa Kafar-nahum kawadaga nda i mani nda zwana-mani, nda duhwalhani tani, ka zatá həŋ tafitik tsəɓakw hada.

Ghzlay Yesu ta gwal ta dzawa skwi mahəga Lazglafta

Mat 21:12-13, Mak 11:15-17, Luk 19:45-4613 Ndusagaghata fitika skalay la

Yahuda ta Pak, ka lafi Yesu da Ursalima.14Ɓhadaghatani, ka lamə tsi da daɓa həga

Yuhwana 2:15 117 Yuhwana 3:20Lazglafta ka slanaghatá tsi ta mnduha tadzawa slaha nda tuwakha, nda ghərbuʼha,nda gwal mbaɗa tsedi ta nzaku tavatatabəla taŋ hada. 15 Ka klaftá tsi ta tɓaŋŋa krupi, ka ghzlagaptá tsi ta mnduhademdem ma tsa daɓa həga Lazglafta ya,nda tuwakha tani, nda slaha tani. Kawutsidiŋtá tsi ta tseda gwal mbəɗu, kazlambidiŋtá tabəla taŋ. 16 «Hliŋwa naskwiha na hadna, ma niŋ kuni ta həgaDa ɗa ka həga mbəɗa dzvu,» kaʼa ndagwal dzawa ghərbuʼha. 17 Ka havaktáduhwalhani ta skwi ya nda vinda magwaɗa Lazglafta tazlay: «Ɗvafɗva* yu tahəga gha, manda vu ta dra tsi ta iʼi,» kaʼaya 18 «Mndərga wati ma mazəmzəm dzaʼakamagata, ŋamaraŋtá skwi kəl ka kamagamndəra skwi mandana na?» ka la Yahudazlraftá gwaɗa nda tsi. 19 «Tasiŋwatasa tana həga Lazglafta na, dzaʼa bəglafba yumafitik hkən,» ka Yesu nda həŋ. 20 «Ta skwivaku fwaɗmbsak mkuʼ mida za lu ta ba nahəga Lazglafta na ná, ma fitik hkən dzaʼabafta yu ri wa kəʼa?» ka la Yahuda nda tsi.21 Tsaw tsa həga ta gwaɗə Yesu ya ná, tagwaɗə ta ghəŋa ghəŋani tsatsi. 22 Tsayakəl duhwalhani tahula sliʼagaptani mamtaku, ka havaktá skwi ya mna tsi. Kazlghaftá həŋ ta skwi ya nda vinda magwaɗa Lazglafta, nda gwaɗa Yesu tamnatatani.

Nda sna Yesu ta skwi ma ŋuɗufa mn-duha

23 Ma fitika nzakwa Yesu ma Ursalimata skala Pak, nda ndəgha gwal ta zlghaftanghər həŋ ta mazəmzəmha ta magə tsi.24 Lamə a tsaya da fəlma Yesu wu, kabganda sna ta həŋ tsiɗiɗ. 25 Psa a ta mnanatamndu ta gwaɗa ta ghəŋa nzakwa sanamndu wu, kabga nda sna tsatsi ta skwi maŋuɗufa mndu.

3I Yesu nda Nikwademu

1 Mamu sana mndu mataba la Farisata hgə lu ka Nikwademu tekw matabagwal dagaladagala mataba la Yahuda. 2 Kasliʼaftá tsi nda rviɗik ka lagha slanaghatáYesu. Kaʼa nda tsi mantsa: «Maləmaɗa! Nda sna ŋni kazlay: Mnda taghaskwi ta saha daga da Lazglafta kaghakəʼa, kabga haɗ mndu ta laviŋtá magatsa mazəmzəmha ta magə kagha ya, kahaɗ Lazglafta kawadaga nda tsi wu,» kaʼa.

3 «Kahwathwata ka yu ta mnaghata, ka yaa lu ta mndu ka mahis wu katsi, laviŋ ata nghaŋtá ga mghama Lazglafta wu,» kaYesu nda tsi. 4 «Waka lu dzaʼa yəglagatámndu nda ghada halatani, dzaʼa vrəgladafvra da huɗa mani, ŋa yəglagata ra?» kaNikwademu nda tsi. 5 Ka Yesu mantsa:«Kahwathwata ka yu ta mnaghata, ka ya alu ta mndu nda imi nda Sulkum wu katsi,laviŋ a ta walaŋtá lami da ga mghamaLazglafta wa. 6 Ya yaga mndu ná, mndasəla tsaya. Ya yaga Sulkum ya ná, ŋaSulkum tsa ya. 7 Ma ndərmim ka ndandərmima kabga mnaghata ɗa: “Tkweʼ kayagatá kaghuni kamahis” kəʼa. 8Nda ta tvita kumə tsi ta vyakwa falak. Ta snay ka taghudzagani, sna a ka ka ga sliʼafta tsi wu,sna a ka ka ga ta dzaʼa tsi wa. Mantsa yanzakwa indamndu yaga luma Sulkum,» kaYesu nda tsi. 9 «Waka skwi mantsa dzaʼamagaku?» ka Nikwademu nda tsi. 10 KaYesu nda tsi mantsa: «Kagha mndu tatagha skwi ŋa la Israʼila ná, sna a ka ta tsara? 11 Kahwathwata ka yu ta mnaghata,skwi snaŋ ŋni ta mnə ŋni, skwi nghaŋira ŋni ta gwaɗə ŋni, tsaw tsuʼa a kunita skwi ta mnə ŋni wa. 12 Gwaɗay ɗa taskwi ta magaku ta haɗik ŋa ghuni, zlghaa kuni wu, waka kuni dzaʼa zlghaftá skwita magaku ta luwa dzaʼa mnaghunata yutama? 13Haɗ mndu ta kɗə lafi ta luwa, kamndu ta saha daga ta luwa a tsi wa. BaZwaŋa mndu yeya ta saha daga ta luwa.14Manda va ya kapadaf Musa ta nahaɗikaghuvatili ta udzu ma mtak ya, manda vatsaya dzaʼa kapadafta lu ta Zwaŋa mndu,15kadamutsafta dər wa ta zlghaftá hafu ŋakɗekedzeŋ.

16«Ɗvuɗva Lazglafta ta ghəŋa haɗik, kəltsi ka vlatá Zwaŋani turtuktuk, dər wa tazlghafta, zwaɗuta a wu, mutsafmutsa tahafu ŋa kɗekedzeŋ. 17Ghunaga a Lazglaftata zwaŋani ŋa tsanaghatá guma tamnduhata ghəŋa haɗik wu, ama ŋa mutsafta mn-duha ma ghəŋa haɗik ta mbaku nda matsatsi, kəl Lazglafta ka ghunagatá Zwaŋanita ghəŋa haɗik. 18 Mndu ta zlghaftáZwaŋa Lazglafta, haɗ guma ta ghəŋani wa.Mndu kul zlghafta, nda ghada tsatá gumata ghəŋani, kabga kwalani kul zlghaftáZwaŋa Lazglafta turtuktuk.

19 «Wya ghəŋa tsa guma ya: Ma sahatsuwaɗak ta ghəŋa haɗik, ka zlanavatámndu ta tsuwaɗak ka laghwi ɗvatá grusl,kabga slnaha taŋ kul ɗinaku. 20 Inda

* 2:17 Ngha ta Zabura 69:10.

Yuhwana 3:21 118 Yuhwana 4:15mndu ta maga ghwaɗaka skwi, husaŋhusatsuwaɗak. Haɗ tsa mndu ya dzaʼa walaŋtasagha da tsuwaɗak wu da maravata slnaniduway ta daɓi. 21 Ka ŋərmani nza-kwa mndu kahwathwata katsi ná, dzaʼasaghasa da tsuwaɗak kada nghavata indaslnani ta magə tsi tsiɗiɗ kazlay: Skwi tamagə tsi, zɗəganazɗa ta Lazglafta kəʼa.»

Yuhwana mnda maga batem nda Yesu22 Tahula tsa, ka sliʼaftá Yesu kawadaga

nda duhwalhani ka laghwi ta haɗikaZudiya. Ka nzɗavatá tsi tsəɓakw fitikkawadaga nda həŋ hada. Ka magə tsi tabatem ŋa mnduha. 23 Ta magə Yuhwanata batem guli ŋa mnduha ma sana vli tahgə lu ka Inuŋ, ndusa nda sani vli ta hgəlu ka Salima, kabga dagala imi hada. Ka vasliʼadaghatá mnduha ŋa maganaftá batemta həŋ. 24Ma tsa fitik ya, ta la a lu ksaghatáYuhwana da gamak karaku wa.

25 Ka sliʼanaftá duhwalha Yuhwana tazlərɗutawi nda sana mnda la Yahuda taghəŋa gwaɗa ta ghuɓa səla. 26 Ka sliʼaftáhəŋ ka lagha da mnay ŋa Yuhwana kazlay:Maləma ɗa! Tsa mndu si kawadaga ndakagha ta ɓla ghwa Zurdeŋ si ta mnə kata gwaɗa ta ghəŋani ya kay ná, waʼa tamaga batem ŋa mnduha. Ta sliʼi indamnduha da tsi, ka həŋ. 27 Ka Yuhwanamantsa: «Haɗ mndu dzaʼa mutsaftá sanaskwi ka Lazglafta a ta vlaŋta wa. 28 Ndasna kaghuni nda sləməŋa ghuni ta mnəyu tazlay “Kristi a iʼi wu” kəʼa. Ghuniɗikghuna lu ma kɗaku tsatsi ka sagha. 29 Ŋazwaŋamidzi ta kla lu ta makwa, gra zwaŋamidzi ya guli ná, tavatani ta nzata tsi ka snalwa gwaɗa ta gwaɗagapta zwaŋa midzi.Snaŋtani ta gwaɗa ta gwaɗagapta tsi ya,rfayni ta rfu. Manda tsaya ta rfa iʼi ta rfuguli. Ndanana ná, rfu ŋa ɗa ta rfay. 30 Kaŋla tsatsi nda ŋla, ka htakwa iʼi nda hta.

31 «Mndu ya ta saha daga ta luwa ná,nzanaghanza tsatsi ta ghəŋa inda skwidemdem. Mndu ya ta ghəŋa haɗik guliná, ŋa ghəŋa haɗik tsatsi. Gwaɗa taghəŋa skwi ta ghəŋa haɗik ŋani ta gwaɗay.Mndu ta saha daga ta luwa ná, [ta ghəŋainda skwi nzanaghata tsatsi]. 32 Gwaɗata ghəŋa skwi nghaŋ tsi nda ya snaŋtsi ta gwaɗə tsi. Haɗ mndu ta tsuʼaftágwaɗani wa. 33Mndu ta tsuʼaftá gwaɗaniná, grafgra tsa mndu ya ta Lazglafta ka-zlay: Kahwathwata ya kəʼa. 34 Mndughunaga Lazglafta ná, gwaɗa Lazglafta ta

gwaɗə tsi, kabga zwakuzwakwa Sulkumvlaŋ Lazglafta mida.

35«Ɗvuɗva Da ta Zwaŋ, ka fanamtá tsi tainda skwi ma dzvani. 36Mndu ta zlghaftátsa Zwaŋ yamutsafmutsa ta hafu. Mndu takwalaghutá zlghaftá tsa zwaŋ ya mutsaftaa ta tsa hafu ya wa. Ta ghəŋa ɓasa ŋuɗufaLazglafta yeya ta nzaku ta ghəŋani,» kaʼa.

4I Yesu nda markwa la Samari

1Ka snaŋtá la Farisa tamnay kazlay: Malmnduha ta sliʼi da maga batem da Yesu kaya da Yuhwana kəʼa. 2 Ka kahwathwatanika lu mnay katsi ná, Yesu a ta maga batemŋa mndu wu, duhwalhani zlanaŋ tsi tamagay. Snaŋta Yesu ta tsa gwaɗa ta mnəlu ya, 3 ka sliʼaftá tsi ta haɗika Zudiya ŋavrə ta haɗika Galili. 4Wya nda ma haɗikaSamari ta laba tsi ya, 5ka ɓhadaghatá tsi dasana vli ta hgə lu ka Sikar ndusa nda vwahaYakubu ta vlaŋtá zwaŋani Yusufu bamma,ta haɗika Samari. 6 Ma tsa vli ya, mamuvəvrəma Yakubu. Manda hərfatá Yesu tambaɗa, ka nzatá tsi ta wa tsa vəvrəm ya,wər ma ghəŋ fitik nda tsa.

7 Ka lagha sana markwa la Samari data imi. «Tiɗifta ta imi ka saʼata yu,» kaYesu nda tsi. 8 Ma tsa fitik ya, laghuladuhwalhani da luwa da skwa skwa zay.9 «Waka kagha ta nzakway ka mnda laYahuda, ta ɗawa imi ŋa say da iʼi ta nza-kway ka markwa la Samari na?» ka tsamarakw ya nda tsi. Tsaw haɗ la Yahudata guya vgha nda la Samari wa. 10 Ka Yesumantsa: «Kamánda sna ka ta skwi ta kuməLazglafta ta vlaghata, ndamnduya taɗawaimi ŋa say da kagha katsi ná, má kagha mádzaʼa ɗawa imi ŋa say, má ŋa vlaghatanita imi ta vla hafu,» kaʼa nda tsi. 11 Ka tsamarakw ya nda tsi mantsa: «Mghama ɗa!wana haɗ skwi ŋa tagafta da kagha wu,nda la na vəvrəm na guli, ga dzaʼa mutsaka ta tsa imi ta vla hafu ya na? 12 Malkagha ka dzidza ŋni Yakubu si ta sa ima navəvrəm na nda zwanani, nda rinani tani,ka zlaŋnaŋtá tsi na ra?» kaʼa. 13 Ka Yesunda tsi Mantsa: «Dər wati ma mndu ta sana imi na ná, ta dzaʼa kuzlaŋkuzla ndala,14 ama mndu dzaʼa sa na imi dzaʼa vlaŋtayu na ná, walglaŋta a ndala ta kuzlaŋta wa.Tsa imi dzaʼa vlaŋta yu yaná, dzaʼa nuna kadzuɓay, ŋambəzagapta hafu ŋa kɗekedzeŋmida,» ka Yesu nda tsi. 15 «Mghama ɗa!Vlihavla ta tsa imi ya tsa, kada kwala ndalata kuzliglihata, ka kwala yu ta səglagha da

Yuhwana 4:16 119 Yuhwana 4:48ta imi hadna,» ka tsa marakw ya nda tsi.16 «La hgaktá zəʼala ghuni, ka sagha kunida hadna,» ka Yesu nda tsa marakw ya.17 «Haɗ zəʼala ɗa wu,» ka tsa marakw yanda tsi. Ka Yesu nda tsi mantsa: «Ta ŋagha ta mnay kazlay: Haɗu zəʼala ɗa wukəʼa, 18 kabga hutaf zəʼala gha. Nana gataŋ ka ndanana guli, zəʼala ghuni a wu,raghatani mnay gha mantsa ya,» ka Yesunda tsi. 19 «Mghama ɗa! Anabi ka tagrə yu nda na skwi na. 20 Dzidzíha ŋnila Samari ná, ta na ghwá na si ta magahəŋ ta duʼa ŋa Lazglafta. Ka kaghuni laYahuda ná, ma Ursalima vla maga duʼa ŋaLazglafta, ka kaghuni,» ka tsa marakw ya.21 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Marakw na,zlghafzlgha ta iʼi. Dzaʼa saghasa fitik dzaʼakwal kuni maga duʼa ŋa Da ta na ghwá na,dər ma Ursalima. 22 Kaghuni la Samari,ŋa skwi kul snaŋtá kuni ta maga kuni taduʼa. Aŋni la Yahuda, ŋa skwi snaŋ ŋnita maga ŋni ta duʼa, kabga da la Yahudasagha mbaku. 23 Dzaʼa saghasa fitik, ndamaga vani ndanana. Ma Sulkumnda yamakahwathwata dzaʼa kəl mnduha ka magaduʼa, ŋa tsəɓay taŋ ta tsəlɓu ŋa Da, kabgamndərga tsamnduha ta tsəɓa tsa tsəlɓu yata zbə Da. 24 Lazglafta ná, Sulkum ya. Tsamnduha ta maga duʼa ŋani ya, ma Sulkumnda ya ma kahwathwata ta maga həŋ,» kaYesu nda tsi. 25 «Nda sna yu kazlay: Dzaʼasaghasa Almasihu, ta hgə lu ka Kristi ya,kəʼa. Ka saghasa tsi, dzaʼa mnaŋnamnata inda skwi,» ka tsa marakw ya nda tsi.26 «Tsa mndu ta mnə kagha ya na iʼi tagwaɗa nda kagha na,» ka Yesu nda tsi.

27 Tata gwaɗa həŋ, ka vraktá duhwal-hani. Ka ndərmimi duhwalhani ta tsanzatani ka gwaɗa nda tsa marakw ya. Tsit-siriɗ, nzanza həŋ, haɗ ya ta pslanaftawi, kaɗawaŋta da tsi kazlay: Nu ta ɗaw ka da tsi,ari nu ta gwaɗə ka nda tsi na kəʼa wa.

28Ka gi zlanatá tsamarakw ya ta bzlegh-wani hada ka laghwi da luwa da mnayŋa mnduha. 29 Kaʼa mantsa: «Sawa nghamndu ta mnihatá inda skwiha maga yuɓa, zlah Kristi na mndu na?» kaʼa. 30 Kasliʼagaptá mnduha ma luwa, ka laghaslanaghatá Yesu. 31 «Maləma ɗa! Kwa zata skwa zay misimmisim,» ka duhwalhaninda Yesu, ma tsa fitik ya. 32 «Mamu skwazaya ɗa kul snaŋtá kaghuni,» ka Yesu ndahəŋ. 33 «Mamumndu ta klanaktá skwa zayra?» ka duhwalhanimataba taŋ. 34Ka Yesunda həŋmantsa: «Maga skwi ta zɗəganatámndu ya ta ghunigihata ka kɗinistá slnani,

skwa zaya ɗa. 35 “Ta fwaɗ pɗakwa tilika tska nimaya ta vwah” a ka kaghunindanana wu ra? ka iʼi nda kaghuni wa, ng-hadapwangha ta ndəhatá nimaya ta vwahɓa, ta ghwaŋ a lu ka tskay wa. 36 Mnduta tska nimaya ta vwah ná, ta mutsayta nisəlani, ŋa tskanatani ta hulfani ŋahafu ŋa kɗekedzeŋ. Mantsa ya, ŋa rfaymndu ta sləgafta ndamndu ta tskata ta rfukawadaga. 37 Tsa mahdihdi mnə lu kazlay:Slgadatá slgayslgay ŋa sani, tskatá tskayt-skay ŋa sani kəʼa ya ná, kahwathwata nza-kwani. 38 Da vli kul magatá kuni ta slnaghunaghunafta yu. Ghuyghuya sanlaha taɗaŋwa ma slna, ka lagha kaghuni da ŋatsandela tsa slna taŋ ya,» kaʼa. 39Nda ndəghala Samari ma tsa luwa taŋ ya ta zlghaftáYesu ta ghəŋa tsa gwaɗa mna tsa marakwya ta mnay kazlay: Ka mnihatá tsi ta indaskwiha maga yu kəʼa ya. 40 Ma lagha laSamari da slanaghatá Yesu, ka ndəɓə həŋta dzvu da tsi ŋa nzatani kawadaga ndahəŋ. Ka nzatá tsi ka zatá fitik his hada dahəŋ. 41 Ka sgavaghatá ndəghata mnduhata zlghaftá Yesu, kabga Yesu ka ghəŋani tamna gwaɗani ŋa taŋ. 42 «Zlghafzlgha aŋnindanana tama makwa na, kabga gwaɗagha mna ka yeya a wa. Nda sna vərɗa aŋninda sləməŋa ŋni. Grafgra ŋni kahwath-wata kazlay: Na mndu na ná, mnda mbamnduha ta ghəŋa haɗik ya kəʼa.»

Mbanafta Yesu ta zwaŋa sana mnda ksaslna ŋumna

43 Tahula tsa fitik his ya, ka sliʼaftáYesu hada ka laghwi ta haɗika Galili.44 Tsaw si wya ka Yesu mnata: «Haɗ luta vla glaku ŋa anabi ta haɗikani wu»kəʼa. 45 Ɓhadaghatani ta haɗika Galili, katsuʼaftá gwal hada. Tsa gwal ta tsuʼafta yaná, gwal ta nghaŋtá inda skwi maga Yesuma Ursalima ma fitika skala Pak ya, kabgasi labla hahəŋ guli da vla tsa skalu ya.

46 Ka vraghatá tsi tama da luwa Kanata haɗika Galili, ma vla mbəɗanaftani taimi ka ima inabi ya kay. Tsaw mamusana mndu dagala ma slna ŋumna, tamaga slna ga mgham ma luwa Kafar-nahum, kul ɗughwanaku zwaŋani ta kalaghəŋ. 47 Snaŋtani kazlay: Sliʼafsliʼa Yesuta haɗika Zudiya, ka sagha ta haɗika Galilikəʼa, ka sliʼaftá tsi ka lagha slanaghata.Kaʼa nda tsi mantsa: «Kdəkkdək, mbaɗambanaftá zwaŋa ɗa kul ɗughwanaku, takala ghəŋ,» kaʼa. 48KaYesu nda tsimantsa:«Ka ta ngha a kaghuni ta mazəmzəm nda

Yuhwana 4:49 120 Yuhwana 5:23skwa ndərmimay wu ná, zlgha a kaghunikay tama wa!» kaʼa. 49 Ka tsa mndu tamaga slna ga mgham ya nda tsi mantsa:«Mghama ɗa! Mbaɗa ma kɗaku zwaŋaɗa mtuta,» ka nda tsi. 50 Ka Yesu nda tsimantsa: «La dzagha! Wa a zwaŋa ghawdərwdər,» kaʼa.

Ka zlghaftá tsa mndu ya ta tsa gwaɗamnana Yesu ya, ka sliʼaftá tsi ka laghwidzaghani. 51 Ta laha tsi ta tvi ta dzaʼadzagha, ka guyatá tsi nda kwalvahani taŋlu da mnay ŋani kazlay: Waʼa nda mbazwaŋa gha wdər kəʼa. 52 Ka tsa mnduya mantsa: «Ta wati luwa leŋavata tsina?» kaʼa ɗawaŋta da həŋ. «Kiʼa hdzikatafitik ma ghəŋ ɗahawu, ta lavaghutá tsaŋuɗidarani ya,» ka həŋ nda tsi. 53 Kagraftá tsa dani ya, ta tsa luwa ya mna Yesuŋani kazlay: Wdərwdər zwaŋa gha kəʼa ya.Daga baɗu tsa ka zlghaftá tsatsi nda gwalga taŋ tani ta Yesu.

54 Tsaya mahisa mazəmzəm maga Yesuta haɗika Galili manda zlaŋtani ta haɗikaZudiya.

5Mbanafta Yesu ta sanamndu nda raghwa

səlani1 Tahula tsaya, ka slatá skala la Yahuda

ma Ursalima. Ka laf Yesu da hada. 2 Tsawma Ursalima, mamu sana ghwa tsap lundusa ndawatgha saba tuwakha. Betsaydata hga lu ta tsa ghwa ya nda gwaɗa Hebru.Ta wa tsa ghwa ya mamu glakamha hutaf.3 Ma tsa glakamha ya, mamu ndəghatagwal kul ɗughwanaku mida, manda gwalnda ghulpa, nda gwal ta dzəgiɗi, ndagwal nda rwa səla taŋ nda dzva taŋ takzla gigɗavata imi. 4 Tsaw ta sasa duh-wala Lazglafta tazlay da tsa imi ya ŋagigɗanafta. Ka gigɗavafgigɗa tsa imi ya, katiŋəl wa ta gi laha dida tahula gigɗavaftaniya, nda mba tsa mndu ya dər kinawu tsaɗaŋwani ya. 5 Hkənmbsak tghas midavakwa sana mndu ma ɗaŋwani ta nzakuhada. 6 Kəʼa ka Yesu ná, ta hani tsamndu ya. Nda sna guli kazlay: Nda kɗafitikani ta ɓasa tsa ɗaŋwa ya kəʼa. «Takumay ka ta mbafta gha ra?» kaʼa nda tsi.7 «Mghama ɗa! Haɗ mnda ɗa ŋa fadihatada imi gigɗavafər tsi wa. Ka dzaʼa yu,ka yu ya ná, gi tiŋlaghuta sani ta lahaka iʼi,» ka tsa mndu kul ɗughwanaku yanda tsi. 8 «Sliʼafsliʼa gha kla ta skwa hanagha, ka sliʼa ka,» ka Yesu nda tsi. 9 Gihadahada ka mbaftá tsa mndu ya, sləŋaɗ

klaftá skwa hanani, ka sliʼi. Tsaw, baɗuSabat magakwa tsa skwi ya. 10 Ka la malima la Yahuda nda tsa mndu mbanaf lu yamantsa: «Sabat a vli gita kay ra? Wa tamnaghatá kla skwa hana gha na?» ka həŋ.11«“Kla ta skwahana gha, ka sliʼa ka” ka tsamndu tambaɗifta ya nda iʼi,» kaʼa nda həŋ.12 «Wa tsa mndu ta mnaghata kazlay: Klata skwa hana gha ka sliʼa ka kəʼa ya na?» kahəŋ ɗawaŋta da tsi. 13Tsaw sna a tsamndumbanaf lu ya ta tsa mndu ta mbanafta yawu, kabga zaɗamzaɗa Yesu mataba tskatamnduha ma tsa vli ya. 14 Ɓats nzɗa,ka guyaftá Yesu ta vgha nda tsa mnduya ma daɓa həga Lazglafta. «Wana ndamba ka ndana tama, yaha ka walglaŋtamaga dmaku da slaghaghatá ya katakata tamalaghutá tsaya,» ka Yesu nda tsi. 15 Kasliʼaftá tsa mndu ya, ka laghwi da mnayŋa la mali ma la Yahuda kazlay: Yesu tsamndu ta mbiɗifta ya kay kəʼa. 16 Tsaya kəlla mali ma la Yahuda ka zba htsiŋa Yesu,kabga magatani ta tsa skwi ya baɗu Sabat.

17 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Tata magaslna Da ɗa kulam ndanana, mantsa iʼi guli,tata maga slna yu kulam ndanana,» kaʼa.18 Ta ghəŋa tsa gwaɗa gwaɗa tsi ya, kazbəgəlta la mali mataba la Yahuda ta Yesuŋa dzata. Ta ghəŋa vəl ɓlanaptani ta zlahaSabat kweŋkweŋ a ta zba həŋ wu, kabgamnayni kazlay: Vərɗa Lazglafta na Da ɗakəʼa ta gra ghəŋani nda Lazglafta guli ya.

Vlaŋta dani ta inda mbrakwani tazwaŋani

19 Ka Yesu vrəgliŋtá gwaɗani nda həŋmantsa: «Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, laviŋ a zwaŋ ta magatá skwi gaghəŋgaghəŋani, ka ngha a tsi ta skwi ta magəDa wa. Ka kinawu ta maga Da ta inda skwiya, ka gragramantsa ya tamaga zwaŋ guli.20 Ta ɗvay Da ta zwaŋ. Tsaya ta kəl tsika maranaŋtá inda skwi ta magə tsi, ŋamaranaŋtani ta slnaha tamalaghutá nana,kada nghaŋta kuni ta skwa ndərmimay.21Manda ya ta sliʼaganapta Da ta gwal ndarwa nda hafu ya, mantsa ya ta vlaŋta zwaŋta hafu ŋa mndu ta kumə tsi. 22 Tsa a Data guma ta ghəŋa mndu wu, ma dzva zwaŋfanamta tsi ta inda gumaŋa gumay, 23kadavla inda mndu ta glaku ŋa zwaŋ, manda yata vlə həŋ ta glaku ŋa Da ya. Ka vla amnduta glaku ŋa zwaŋwu katsi, haɗ tsamndu yata vla glakuŋaDa ta ghunagatá tsa zwaŋ yawa.

Yuhwana 5:24 121 Yuhwana 6:924 «Kahwathwata ka yu ta mnaghunata,

mndu ta sna gwaɗa ɗa, ka zlghaftá tsita mndu ta ghunigihatá, mamu hafu ŋakɗekedzeŋ ma tsa mndu ya. Haɗ ludzaʼa tsanaghatá guma ta tsa mndu yawa. Nda ghada Pak tsa mndu ya ta mtakuka laghwi da hafu. 25 Kahwathwata kayu ta mnaghunata, dzaʼa saghasa fitik,nda ghada va saghani, dzaʼa kəl gwal ndarwa ka snaŋtá lwa Zwaŋa Lazglafta. Tsagwal dzaʼa snaŋta ya dzaʼa nzakway ndahafu. 26 Manda ɗaslakwa hafu ta nzakuma Da ya, manda tsaya vlaŋta tsi ta zwaŋŋa mutsakwa hafu ma tsatsi guli. 27 Kavlaŋtá tsi ta mbrakwa tsa guma, kabganzakwani ka Zwaŋa mndu. 28 Tsaya a skwiŋa ndərmimay ghuni wu, dzaʼa saghasafitik dzaʼa kəl inda gwal ma kulu ka snaŋtálwani 29 ŋa sliʼagapta taŋ. Gwal ta magaskwi ɗina ya, dzaʼa sliʼagapta ŋa nzata ndahafu hahəŋ. Gwal ta maga skwi kul ɗinakuya guli, dzaʼa sliʼagapta ŋa tsanaghatáguma ta həŋ hahəŋ.»

Nzakwa Zwaŋ ka masləmtsək30Ka Yesumantsa: «Haɗ sana skwi dzaʼa

magata iʼi gaghəŋ gaghəŋa ɗa wa. Mandaya mniha Lazglafta ta tsa yu ta guma. Ndatvani ta tsa yu ta guma kabga zba a yuta skwi ta kumə ghəŋa ɗa wu, skwi tazɗəganatá mndu ta ghunigihata ta zbə yu.

31 «Ka iʼi katsi mnatá gwaɗa ta ghəŋaɗa katsi ná, haɗ hayhaya tsa gwaɗa ɗa yanda tsa wa. 32 Ka sana mndu katsi mnagwaɗa ta ghəŋa iʼi katsi, nda sna yu kazlay:Tsa gwaɗa ta mnə tsi ta ghəŋa iʼi ya ná,kahwathwata nzakwani kəʼa. 33 Ghunafghuna kuni ta mnduha da Yuhwana kamnaghunatá tsi ta kahwathwata. 34 Iʼi taɗaná, zbaŋ a yu ta mndu ŋa mna gwaɗa taghəŋa ɗa wa. Tsaya kweŋkweŋ mnaghunayu ŋa mutsay ghuni ta hafu. 35 Yuhwananá, pitirla ta zlghaku ka tsuwaɗaka vli ya.Kumaŋkuma kuni ta nzɗavata nda rfu matsuwaɗakani.

36 «Iʼi, mamu ŋa ɗa ma gwaɗa ta ghəŋaɗa ta malaghutá ŋa Yuhwana. Tsa gwaɗaya ná, slnaha vliha Da ŋa kɗanafta ɗa tamagay ya. Tsa slnaha ta kɗə yu ta magayya, ta maraŋta tsiɗiɗ kazlay: Da ya taghunigihata kəʼa. 37 Tsa Da ta ghunigihataya, ta mnaŋtá gwaɗa ta ghəŋa ɗa. Aŋmndani tawalaŋ a kuni ta snaŋtá lwaniwa.Ta walaŋ a kuni ta nghaŋtá kumani guliwa. 38Nza a gwaɗani ma ŋuɗufa ghuni wu

kabga zlghaf a kuni ta mndu ya ghunagatsi wa.

39 «Ta ndiʼandiʼa kuni ka tagha skwi yanda vinda ma gwaɗa Lazglafta kabga midadzaʼa mutsa ŋni ta hafu ŋa kɗekedzeŋ kakuni. Tsa gwaɗa Lazglafta nda vinda ya ná,ta ghəŋa iʼi ta gwaɗa tsi. 40 Sew va a kunita sagha da iʼi ŋa mutsa vərɗa hafu wa.

41 «Da mnda səla a ta mutsa iʼi ta glakwaɗa wa. 42Tsaw nda sna iʼi ta kaghuni tsiɗiɗkazlay: Ɗvu a kuni ta Lazglafta wu kəʼa.43 Da ɗa ta ghunigihata, ka kwalaghutákuni ta tsuʼaftá iʼi. Ka ma sana mndu taklaftá ghəŋani ka ghəŋani ka sagha katsiná, má tsuʼaftsuʼa kuni. 44Kaghuni gwal taɗva glaku da sani nda sani, ka kwalaghutázba glaku daga da Lazglafta turtukwani,waka kuni má dzaʼa zlghafta na?

45 «Yaha kuni da uwalay kazlay: Dzaʼawlay yu ta kaghuni da Lazglafta kəʼa. TsaMusa faf kaghuni ta ghəŋ tida ya dzaʼawla kaghuni. 46 Ka má zlghafzlgha kunita Musa katsi ná, má zlghafzlgha kuni taiʼi guli, kabga vindaf ta ghəŋa iʼi tsatsi tagwaɗa. 47 Ka si zlghaf a kaghuni ta skwivindaf tsatsi ya wu ní, waka kuni dzaʼazlghaftá gwaɗa ɗa na?» kaʼa.

6Zuŋta Yesu ta skwa zay ta mnduha

dəmbuʼ hutafMat 14:13-21, Mak 6:30-44, Luk 9:10-17

1Tahula tsaya, ka sliʼaftá Yesu ka laghwita sana ɓla tsa ghwa Galili ta hgə lu kaTiberyad ya guli. 2 Ka sliʼaftá dəmgarutut mistani nghər həŋ ta mazəmzəm,ka mbamba gwal kul ɗughwanaku. 3 Kaŋlaghatá Yesu ta ghwá ka nzagata hadakawadaga nda duhwalhani. 4 Tsaw ndusafitika skala Pak ta nzakway ka skala laYahuda. 5 Kəʼa ka Yesu klaŋtá ghəŋ kanghadapta ná, rutututa dəmga ta lagha datsi. Kaʼa mantsa: «Ga dzaʼa skwakta muta buradi ŋa zunustá na ndəghata mnduhana?» ka Yesu nda Filip. 6 Ŋa tsakwaslagwaɗa da tsi kəl tsi ka mnanata mantsa,kabga nda sna tsatsi ta skwi dzaʼa tsi ma-gay. 7 Ka Filip nda tsi mantsa: «Dər tsedavagha mnduha his dərmək* ta maga slnaklaf lu ŋa dzawaktá buradi nda tsi ná,slaghu a dər ŋa valaŋtá həŋ kiʼa kiʼa wu,»kaʼa nda tsi. 8 Ka sani mataba duhwal-hani ta nzakway ka Andre zwaŋamani maSimuŋ Piyer nda tsi mantsa: 9«Mamu sana

* 6:7 Ngha ta Mata 20:2.

Yuhwana 6:10 122 Yuhwana 6:39zwaŋ hadna nda buradi hutaf nda tsulhwazwana klipi his da tsi, tsaw ŋa slafta kawumataba ndəghata mnduha mandana na?»kaʼa. 10 Ka Yesu mantsa: «Mnanawa mnata həŋ ka nzanzata həŋ nda nzanza,» kaʼa.Tsaw mamu ɗyatá kuzuŋ ksif ma tsa vliya, ka nzanzaftá mnduha ta maga dəmbuʼhutaf tida. 11 Ka hlaftá Yesu ta tsa bu-radiha ya, ka rfanaghatá tsi ta Lazglaftata ghəŋani, ka daganaftá tsi ta tsa mn-duha ta nzaku ya. Ka daganaftá tsi tatsa klipiha ya ta həŋ guli manda ya takumə həŋ. 12Manda babaghawtamnduha,«Tskafwa paɗakwani yaha da badzuta,» kaYesu nda duhwalhani. 13Ka tskaftá həŋ, kandaghanaftá həŋ ta ghwanak ghwaŋpɗəhis nda pɗakwa tsa buradi hutaf ya, tahulababaghawta taŋ demdem. 14 «Nana mnduna vərɗa anabi dzaʼa sagha ta ghəŋa haɗikmnə lu kay ya,» ka tsa mnduha ta nghaŋtámazəmzəmmaga Yesu ya.

15 Tsatsafta Yesu kazlay: Dzaʼa saghasalu da ksafta nda mbraku ŋa nzakwani kamgham kəʼa, ka kɗiŋta Yesu ta ŋləglaghatata ghwá.

Mbaɗay Yesu ta mbaɗa ta imiMat 14:22-33, Mak 6:45-52

16 Magatá hawu, ka sliʼagatá duhwal-hani ta wa drəf. 17 Ka sliʼadamtá həŋda kwambalu ŋa tsughwaɗa drəf ŋa dzaʼada luwa Kafarnahum. Nda ghada kuzatávli, ta vradagha a Yesu slanaghatá həŋwa. 18 Tata ndrə həŋ, ka sliʼavaftáfalak dagala katakata, ka kapatsaʼuwakudrəf. 19 Swadap swa duhwalha Yesu takwambalu tamagameli hutaf kamkuʼ a tsi,ka nghaŋtá həŋ ta Yesu tambaɗa ta drəf tandusadaghata tavata kwambalu, ka ksaftázləŋ ta həŋ. 20 «Iʼi ya tane! Ma zləŋ kunita zləŋ!» ka Yesu nda həŋ. 21 Si ta kumayhəŋ ta klamta da kwambalu sizlay, gi ndaɓhadaghata kwambalu da tsa vli ta dzaʼahəŋ ya.

Zbay dəmga ta Yesu22 Gamahtsimani, ka havaktá tsa mn-

duha ta nzaku ta wa drəf ya kazlay: Tur-tuktuk kwambalu si ta lagha da tsa vli yakəʼa. Grafgra həŋ guli kazlay: Lamə a Yesukawadaga nda duhwalhani dida wu kəʼa.Nda ghəŋa taŋ laghwa duhwalhani. 23Mava tsa fitik ya, ka sliʼaftá sana kwambaluhama luwa Tiberiya, ka ɓhadaghatá həŋndusa nda tsa vli kəl Mgham Yesu karfanaghatá Lazglafta ta ghəŋa buradi, ka

zutá mnduha ya kay. 24 Nghay mnduhaná, haɗ Yesu hada wu, haɗ duhwalhanihada guli wu, ka sliʼadamtá həŋ da tsakwambalu ya ka laghwi da luwa Kafar-nahum da zba Yesu.

Yesu ná, ɗafa hafu ya25 Ka ɓhadaghatá həŋ ka zbə həŋ, ka

slanaghatá həŋ ta wa sana ɓla tsa drəfya. «Maləma ɗa! Yawu saghwa ka dahadna kay?» ka həŋ nda tsi. 26 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Kahwathwata ka yu tamnaghunata, ta zbə kabga vəl nghaŋtaghuni tamazəmzəma kuni ta iʼi wa. Ta zbəkabga zuta ghuni ta buradi, ka baghaftákuni, kuni ta iʼi. 27 Ma ksə kuni ta slnaŋa skwa zay dzaʼa ɓadzuta. Ŋavawaŋa kamaga slna ŋa skwa zay ta nzɗavata dzaʼavlaghunatá hafu ŋa kɗekedzeŋ. Tsa skwazay ya ná, Zwaŋa mndu dzaʼa vlaghunata,kabga ta tsatsi thafta Da ta ŋizla vlaŋtanita mbraku,» kaʼa nda həŋ. 28 Ka həŋ ndatsi mantsa: «Nahgani dzaʼa aŋni magayŋa kɗiŋtá magatá slna Lazglafta na?» kahəŋ. 29Ka Yesu nda həŋmantsa: «Zlghaftaghuni ta mndu ya ghunaga tsi, na slnaya ta kzlə Lazglafta ta maganata ghuni,»kaʼa. 30 Ka həŋ mantsa: «Mndərga watimazəmzəm laviŋ ka ta magaŋnata ŋa ng-haŋta ŋni, kada zlghafta ŋni ta kagha na?Wati slna dzaʼa ka magata na? 31 Zuzadzidzíha ŋni ta Mana ma mtak. Manda yanda vinda na: “vlagavla ta buradi daga taluwa† ŋa taŋ, ŋa zay taŋ,”» ka həŋ ndatsi. 32 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Kah-wathwata ka yu ta mnaghunata, Musa a tavlaghunatá buradi ta saha ta luwa wa, Daɗa ta vlatá buradi ta saha ta luwa. 33 TsaBuradi vlaga Lazglafta ya ná, tsa ta sahata luwa ta vla hafu ŋa mnduha ta ghəŋahaɗik yeya,» kaʼa nda həŋ. 34 Ka həŋmantsa: «Mghama ɗa! gɗagɗa ta vlaŋnatámndərga tsa buradi ya,» ka həŋ.

35KaYesu nda həŋmantsa: «Iʼi buradi tavla hafu. Ka saghasamnduda iʼi, walglaŋtaa maya ta kuzlaŋta wa. Ka zlghafzlghamndu ta iʼi, walglaŋta a ndala ta kuzlaŋtawa. 36 Wya mnaghunamna yu, nda nghakuni ta iʼi, ka kwalaghutá kuni ta zlghaftáiʼi. 37 Inda gwal vliha Da, dzaʼa saghasahəŋ da iʼi. Haɗ iʼi guli dzaʼa zlaŋtá mnduya ta sagha da iʼi ma bli wa. 38 Sa a iʼita luwa ŋa maga skwi ta kumə yu wa.Sasa iʼi ŋa maga skwi ta kumə mndu taghunigihata. 39 Skwi ta kumə mndu ta

† 6:31 Ngha ta Sabi 16:13-15, 31.

Yuhwana 6:40 123 Yuhwana 6:71ghunigihata ná, kwala ɗa kul zlanaghutáinda gwal vliha tsi, ŋa sliʼaganapta ɗa tahəŋ baɗu kɗakwa ghəŋa haɗik. 40 Wyaskwi ta kumə Da ɗa, dər wati ma mndu tanghaŋtá zwaŋ ka zlghaftá tsi, nda mutsahafani ŋa kɗekedzeŋ. Dzaʼa sliʼaganapsliʼayu baɗu kɗakwa ghəŋa haɗik,» kaʼa.

41 Ka ruruŋwaku la Yahuda ta ghəŋani,kabga mnayni kazlay: Iʼi buradi ta sahadaga ta luwa kəʼa. 42 «Tsatsi a Yesu zwaŋaYusufu kay wu ra? Tsatsi a na snaŋ amuta i dani nda mani na ra? Ta ghəŋa wuta mna tsi kazlay: Sa daga ta luwa yu kəʼaɓa?» ka həŋ. 43 Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Zlanawazla ta ruruŋwaku mataba ghuni,44 haɗ mndu dzaʼa laviŋtá sagha da iʼi,ka ghunagagha a Da ta ghunigihata daiʼi wa. Iʼi, dzaʼa sliʼaganapsliʼa yu ta tsamnduyabaɗukɗakwaghəŋahaɗik. 45Wyaskwi vindaf la anabi: “Dzaʼa taghanaf-tagha Lazglafta‡ ta skwiha ta həŋ.” Dərwa ta snay, ka zlghaftá tsa skwi ta taghəLazglafta ya, dzaʼa saghasa tsa mndu ya daiʼi. 46Va a tsaya ta mnay kazlay: Nda nghatsa mndu ya ta Da nda irani kəʼa wu, bamndu ta saha da Lazglafta yeya nda nghata Da nda irani. 47 Kahwathwata ka yuta mnaghunata, mndu ta zlghaftá iʼi, ndamutsa hafani ŋa kɗekedzeŋ. 48 Iʼi buradi tavla hafu. 49 Zuza dzidzíha ghuni ta manama mtak, kulam nda tsa, rwurwa inda taŋ.50Wana buradi ta saha daga ta luwa hadna.Mndu ta zay, mtəta a wa. 51 Iʼi buradi ta vlahafu ta saha daga ta luwa. Kata zay mnduta tsa buradi ya, dzaʼa nzaku tsa mndu yanda hafu ŋa kɗekedzeŋ. Tsa buradi ta vləyu ya ná, sluʼuvgha ɗa ya. Dzaʼa vlay yu,kada nzakwa mnduha ta ghəŋa haɗik ndahafu,» ka Yesu nda həŋ.

52 Ka həŋ mantsa: «Waka na mndu nadzaʼa vlamatá sluʼuvghani ŋa zay na?» kala Yahuda zlghanafta ta ghəŋani. 53 KaYesu nda həŋ mantsa: «Kahwathwata kayu ta mnaghunata, ka za a kuni ta sluʼu-vgha Zwaŋa mndu, sa a kuni ta usani wukatsi, haɗ hafu ɗekɗek ma kaghuni wa.54 Mndu ta za sluʼuvgha ɗa, ta sa usa ɗa,mamu hafu ŋa kɗekedzeŋ ma tsa mnduya. Dzaʼa sliʼaganapsliʼa yu ta tsa mndu yabaɗu kɗakwa ghəŋa haɗik. 55 Vərɗa skwazay ná, sluʼuvgha ɗa ya. Vərɗa skwa sayguli ná, usa ɗa ya. 56Mndu ta za sluʼuvghaɗa, ta sa usa ɗa ná, ma iʼi ta nzamta tsamndu ya, ma tsa mndu ya nzamta iʼi guli.

57 Tsa Da ta ghunigihata ya ná, nda hafumida. Nda tsatsi ta nzakwa iʼi nda hafu.Mantsa ya guli ka ta zay mndu ta iʼi, dzaʼanzanza nda hafu. 58 Wana buradi ta sahadaga ta luwa hadna. Nza a manda ŋadzidzíha ghuni ta zutá mana ka rwutá həŋya wa. Mndu ta za na buradi na ná, dzaʼanzanza nda hafu ŋa kɗekedzeŋ,» ka Yesunda həŋ. 59 Ta taghə tsi ta skwi ma həgatagha skwa la Yahuda ma Kafarnahum,mna Yesu ta tsa gwaɗa ya.

Zlanavata sanlaha ma duhwalhani taYesu

60 Ka sanlaha mataba duhwalhanisnaŋər həŋ ta tsa gwaɗa ya mantsa:«Ɗukɗukwa na gwaɗa na, wa dzaʼa laviŋtásnay na?» ka həŋ. 61 Ɗaslafta Yesu mavghani kazlay: Ta ruruŋwaku duhwalhanita ghəŋa tsa tagha skwi ya kəʼa, «nda ŋraŋuɗufa kaghuni guli ra? 62 A ka tsa nghaŋkuni ta Zwaŋa mndu ta ŋlu da vli si hadatsi ghalya, waka ŋuɗufa ghuni dzaʼamagaytama? 63 Sulkuma Lazglafta ta vla hafu,haɗ sana skwi laviŋ mnda səla ta magatawa. Na gwaɗamnaghuna yunaná, Sulkumnda hafu ya. 64 Tsaw mataba ghuni ná,mamu sanlaha kul zlghafta ɗekɗek,» kaYesu nda həŋ. Tsaw nda sna Yesu dagazlraftani ta gwal kul zlghafta ɗekɗek, ndamndu ya dzaʼa skwapta tani. 65 Ka Yesusganaghata mantsa: «Tsaya kəl yu kamnay ŋa ghuni kazlay: Haɗ mndu dzaʼalaviŋtá sagha da iʼi, ka ghunak a Da wukəʼa ya,» kaʼa.

66 Tahula mnata Yesu ta tsa gwaɗa ya,nda ndəgha sanlaha ma duhwalhani tavraghuta, ka kwal kul dzaʼagəlta mistani.67 Ka Yesu mantsa: «Ki kaghuni, sliʼa akaghuni guli ra?» kaʼa nda tsa gwal gh-waŋpɗə his ya. 68 Ka Simuŋ Piyer mantsa:«Mghama ɗa! Da wa ta dzaʼa ŋni? Yawana mamu gwaɗa hafu ŋa kɗekedzeŋ dakagha. 69 Zlghafzlgha ŋni, nda sna ŋniguli kazlay: Kristi mndu nda ghuɓa ta sahadaga da Lazglafta kagha kəʼa,» kaʼa ndatsi. 70 Ka Yesu mantsa: «Iʼi a ta ɗagaptána kaghuni ghwaŋpɗə his na ra? Nziyanza tsi ná, ka halaway ya turtuk matabaghuni,» kaʼa nda həŋ. 71 Ta ghəŋa ZudasIskaryut zwaŋa Simuŋ ta mna tsi ta tsayakabga tsatsi mndu dzaʼa skwapta, dər mátekw tsatsi mataba tsa gwal ghwaŋpɗə hisya.

‡ 6:45 Ngha ta Isaya 54:13.

Yuhwana 7:1 124 Yuhwana 7:327

Kwalaghuta zwanamani ta zlghaftá Yesu1 Tahula tsa, mbaɗa Yesu ka ra haɗika

Galili. Va a ta dzaʼa ta haɗika Zudiyawu, kabga ta ɗakwatsay ɗakwatsay mal-iha ta ghəŋa la Yahuda hada ŋa dzata.2 Tsaw ndusakndusa fitika skala dumbida la Yahuda. 3 «Sliʼafsliʼa gha ka dzaʼaka ta haɗika Zudiya kada nghaŋta duh-walha gha guli ta slna ta magə ka, 4 haɗmndu ta kuma maraŋtá ghəŋani ta ɗifaghəŋani wa. Yawyamamu skwiha tamagəka ya, maraŋmara ta ghəŋa gha baŋluwaŋa nghaŋta inda mnduha ta kagha,» kazwanamani nda tsi. 5 Tsaw ta zlghaf azwanamani ta tsatsi wa. 6 Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Ta sagha a fitika ɗa wa. Ŋakaghuni ya ná, dər ta wati luwa tsi, ndamaga fitik, ka kaghuni. 7 Haɗ kaghuni tahusaŋtá mnduha wa. Iʼi ná, husaŋhusayu ta mnduha, kabga ta mnanaŋmna yuta slna taŋ kul ɗinaku ta həŋ. 8 Lawalakaghuni! La a iʼi wu, kabga ta kɗa a saghafitika ɗa karaku wu,» ka Yesu nda həŋ.9Tahulamnanatani ta tsa gwaɗa ya ta həŋ,ka nzaghutá tsatsi ma Galili.

10 Manda laghwa zwanamani da vlaskalu, ka sliʼaftá tsatsi ka ghəŋani ka lafima ɗifa ma ɗifa, kul maraŋtá ghəŋanibaŋluwa.

Taghay Yesu ta skwi ma həga Lazglafta11 Ka la Yahuda mantsa: «Ga tsatsi

tama!» ka həŋ ka zba Yesu ma vla skalu.12 Ka sliʼavaftá zlərɗutawi ka ŋɗaŋɗata ghəŋa tsatsi mataba mnduha kazlay:Ŋərma mndu ya, ka sanlaha, mnduha tazaɗiŋta tsi, ka sanlaha. 13Ma va tsaya ná,haɗmndu ta klaŋtá lwi ka gwaɗa ta ghəŋaYesu wu, kabga zləŋa la mali ta ghəŋa laYahuda.

14 Dəgatá tsa fitikha ŋa skalu ya ka gra-gra ya ná, ka sliʼaftá Yesu ka lamə da həgaLazglafta. Ka taghə tsi ta skwi ŋa mnduhamida. 15 Ka la Yahuda mantsa: «Taghaf gana mndu na ta na ŋani ma skwi na na? Yawya ta lagha a da vla taghaftá skwi wu,waka a snaŋtá skwi ma gwaɗa Lazglaftamandana na?» ka həŋ ka ndərmimay. 16KaYesu nda həŋ mantsa: «Ta sagha da mnduta ghunigihatá skwi ta taghə yu, ta sabəda iʼi a wa. 17 Ka fafa mndu ta ghəŋanika maga skwi ta kumə Lazglafta, dzaʼa ndasna ka ta sagha da Lazglafta na skwi tataghə yu na tsi, ka ta klaʼata ma ghəŋaɗa a yu. 18 Mndu ta mna gwaɗa ta ghəŋa

ghəŋani ná, ghəŋani ta ghubu tsi. Mnduta zba vlaŋtá glaku tamnduya ta ghunafta,vərɗamndu tsamndu ya, ghwaɗakamndua wa. 19Musa a ta vlaghunata zlahu wu ra?haɗ ya mataba ghuni ta maga slna nda tsazlahu yawa. Ta zbə ŋaw kuni ta iʼi ŋa dzatatama?» ka Yesu nda həŋ. 20Ka həŋmantsa:«Nda ksa ka da halaway, wa ta zba kaghaŋa dzata na?» ka həŋ nda tsi.

21 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Turtuktukyeya slna magaŋ yu, ka ndərmim kuni ndandərmima demdem. 22Vlaghunavla Musata zlahu ŋa ɗatsa fafaɗ, aŋ mndani Musaa ta zlrafta wa. Daga ta dzidzí ta zlraftalu. Ta ɗatsay a kuni ta fafaɗa zwani baɗusabat rke? 23 Ka si laviŋlava kuni ta tsafafaɗa zwaŋ baɗu Sabat, kabga yaha luda ɓlanaptá zlaha Musa ya ní, kabgawuta ɓasa kuni ta ŋuɗuf ta ghəŋa iʼi, kabgavəl mbanafta ɗa ta mndu dzahumaʼ baɗusabat tama? 24Ma tsə kuni ta guma wa iri,tsawa tsa ta guma manda ya ta raku,» kaYesu nda həŋ.

Kristi ná, Almasihu ya25 Ka sanlaha ma mnduha la Ursalima

mantsa: «Nana mndu na a ta zbə həŋ ŋadzata kay ra? ka həŋ. 26 Ngha ɓa ta platávghani ta gwaɗa, gwaɗanaf a lu wa. Aritsatsaftsatsa a maliha mu kazlay: Kristi namndu na kəʼa kana? 27 Aŋ mndani ndasna mu ta vli sabə tsi. Wya ka saghasaKristi tani ná, haɗ mndu nda sna ta vlidzaʼa sabə tsi wu,» ka sanlaha ma mnduhala Ursalima guli.

28 Ma tsa tagha skwi ta taghə Yesu madaɓa həga Lazglafta ya, ka klaŋtá tsi talwi dagala dagala. Kaʼa mantsa: «Ndasna kaghuni ta iʼi nda vli sabə yu dardarguli ra? Gaghəŋ gaghəŋa ɗa a sagha yuwa. Vərɗa mndu tsa mndu ta ghuniɗiktaya. Tsaw sna a kaghuni tama ta tsamndu ya wa. 29 Iʼi, nda sna yu, kabgasagha da tsatsi iʼi. Tsatsi ta ghuniɗikta,»ka Yesu. 30 Kamkamkam, ka sanlaha kakuma ksay. Sew haɗ ya ta faftá dzvutida wu, kabga ta sagha a fitikani karakuwa. 31 «Baɗu saghar Kristi ní, dzaʼa magayta mazəmzəm ka malaghutá ŋa na mnduna ri?» ka ndəghata sanlaha ma mnduhamataba tsa dəmga ya.

Ghunafta la Farisa ta mnduha ŋa ksaftáYesu

32 Ka sniŋtá la Farisa ta tsa skwi ta mnəmnduha makɗekmakɗek ta ghəŋa Yesuya. Ka ghunaftá la mali ta ghəŋa gwal

Yuhwana 7:33 125 Yuhwana 8:10dra skwi ŋa Lazglafta, nda la Farisa tagwal ngha həga Lazglafta da ksa Yesu.33 Ka Yesu mantsa: «Ta tekeʼa nzɗa ɗakwitikw da kaghuni, kada vra yu da mnduta ghuniɗikta. 34 Dzaʼa zbay kuni ta iʼi,slafta a kuni ta iʼi wu, laviŋta a kuni taɓhata ma vli ta dzaʼa yu guli wu,» ka Yesunda həŋ. 35 Ka la Yahuda mantsa: «Dzaʼalaghu diga ŋa kwalamu kul slanaghata na?Dzaʼa laghu da taba la Yahuda ta wiɗamtávgha ma səla la Grek, ka tagha skwi ŋala Grek rki na? 36 Dzaʼa zbay kuni ta iʼi,slaɗighata a kuni wu, laviŋta a kuni taɓhata da vli ta dzaʼa yu guli wu, kaʼa ná,nu klatá ghəŋa tsa gwaɗani ya na?» ka həŋta ghəŋani.

Mnay Yesu ta gwaɗa ta Sulkum ndaghuɓa

37 Baɗu kɗavakta fitika tsa skalu ta nza-kway ka mghama fitik ya, ka sliʼaftá Yesuka sladata, ka gwaɗata nda lwi dagala.Kaʼa mantsa: «Ka ta kuzlaŋkuzla ndalata mndu, ka sawi tsi da iʼi da sa imi.38 “Ka zlghafzlgha mndu ta iʼi katsi, dzaʼambəzagapmbəza dzuɓay ma ŋuɗufani.”Tsa imi ya ta vla hafu. Mantsa ya vindatanima gwaɗa Lazglafta,» ka Yesu. 39Tsaya ná,ta gwaɗə ta ghəŋa Sulkum dzaʼa tsuʼu gwaldzaʼa zlghaftá tsatsi ta tsa gwaɗa ya. Ta vlaa lu ta Sulkum karaku ma tsa fitik ya wu,kabga ta kapanaf a lu karaku ta Yesu maglakwani wa.

Kwala Yesu kul haɗma fəlma mnduha40 Ka sanlaha mataba tsa dəmga ya

snaŋər həŋ ta tsa gwaɗa ya mantsa:«Vərɗa anabi na mndu na,» ka həŋ.41 «Kristi ya,» ka sanlaha. «Tsaw ma Galilidzaʼa saba Kristi rki? 42 “Ma zivra Dawudama luwa Batlehem ta nzakway ka luwaDawuda*” a dzaʼa saba Kristi, ka vindatanima gwaɗa Lazglafta kay ra?» ka sanlaha.43 Kidaghi gamndər ka tsa ndəghata mn-duha ya dagavapta ta ghəŋa gwaɗa taYesu. 44Kamkamkam, ka sanlaha ka kumaksafta, sew haɗ ya ta faftá dzvu tida wa.

Ga rgha maliha la Yahuda45 Ka vraghutá tsa gwal ngha həga

Lazglafta ya da slanaghatá tsa la mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta nda laFarisa ya. Ka həŋ mantsa: «Nya kwal kuniksakta na?» ka tsaha ya nda həŋ. 46Ka həŋmantsa: «Kay! Haɗ mndu ta kɗə walaŋtágwaɗaftá mndərga tsa gwaɗa ta gwaɗə tsa

mndu ya wu,» ka həŋ nda tsa la Farisa ya.47 Ka la Farisa mantsa: «Nu! Nanafnanalu ta kaghuni guli ɓa? 48Mamu mndu dərturtuk mataba la mali mali, nda ya matabala Farisa ta zlghaftá tsa mndu ya ta nghəkaghuni ra? 49 Tsa ndəghata mnduha tazlghafta ta nghə kaghuni ya ná, sna a həŋta zlaha Musa wu, gwal nda ksiʼa həŋ!» kala Farisa nda həŋ.

50 Ka Nikwademu ta nzakway matabataŋ si ta sliʼafta girviɗik ka laghaslanaghatá Yesu ya kay nda həŋ mantsa:51 «Ka ta ɗawap a lu ta gwaɗa da mndu,ka snaŋtá skwi maga tsi wu ná, ta gitsanaghatsa zlaha mu ta guma ta ghəŋanira?» kaʼa. 52 Ka həŋ mantsa: «Tekwkagha mataba la Galili guli ra? Dzaŋa tagwaɗa Lazglafta ɓa ka ngha ka, ka dzaʼaslanaghasla ka ta vli ta mna saba anabi maGalili,» ka həŋ nda tsi. [ 53 Tahula tsa, kagazlaghutá həŋ dzagha taŋ.]

8Marakw ksaf lu ta hliri

1 Ka sliʼaftá Yesu ka laghwi ta ghwáZaytuŋ. 2Wrək tgha ka vragatá tsi, ka lamətsi da daɓa həga Lazglafta, ka sliʼadaghatáinda mnduha da tsi. Ka nzatá tsi ndanza ka tagha skwi ŋa taŋ. 3 Mbaɗa gwaltagha zlahu ŋa mnduha, nda la Farisa kaksadaghatá sana marakw ksaf lu ta hliri.Ka kladamta da taba mnduha ka sladanatata kəma Yesu. 4Ka həŋ mantsa: «Mghamaɗa! Wana na marakw na ksaf lu ta hliri.5 Mndərga na marakw na ná, zlambatanda pala, ka zlaha Musa mnaŋnata. Wakakagha nda ŋa gha na?» ka həŋ nda Yesu.

6 Tsaw ŋa tsanamtá matsavaɗa, kadamutsafta həŋ ta rutsak tida lagha həŋmnatsa gwaɗa ya ŋani. Lagha Yesu ka dzamtághəŋ ka vinda skwi ta haɗik nda ndəfiŋadzvu. 7Ka gɗavatá həŋ ka va ɗaway da tsi.Ka Yesu mantsa: «Ka waya mataba ghunikul walaŋta gatá dmaku ya, ka zlrafzlratsi ta wuɗa na marakw na nda pala,» kaʼakapaŋtá ghəŋ. 8 Ka dzəglamtá tsi ta ghəŋka vindgəltá skwi ta haɗik. 9Tahula snaŋtataŋ ta tsa gwaɗa Yesu ya, ka gazlaghatáhəŋ turtuk turtuk, zlrafta ta la galata mn-duha ha ka saha ta zwani. Ka zlaŋtá həŋta Yesu turtukwani nda tsa marakw ya tasladu ta kəmani. 10Kəʼa ka Yesu kapglaŋtághəŋ ná, tsa marakw yeya nghaŋ tsi. KaYesu mantsa: «Aʼ, gazlagha diga həŋ kay

* 7:42 Ngha ta 2 Samuyel 7:12, Zabura 89:4-5, Irmiya 23:5, Mika 5:1.

Yuhwana 8:11 126 Yuhwana 8:40ní makwa na? Haɗ mndu ta tsaghaghata guma kay ra?» kaʼa nda tsi. 11 Ka tsamarakw yamantsa: «Haɗmghama ɗawa,»kaʼa. Ka Yesu mantsa: «Tsa a iʼi ta gumata ghəŋa kagha guli wa. La! Yaha kamagəgəltá dmaku,» kaʼa nda tsi.

Yesu tsuwaɗaka ghəŋa haɗik12 Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Iʼi

tsuwaɗaka ghəŋa haɗik, mndu ta dzaʼamista ɗa ná, haɗ dzaʼa mbaɗa ma gruslwu, dzaʼamutsay ta tsuwaɗaka hafu,» kaʼa.13 Ka la Farisa mantsa: «Ghuba ghəŋa ghata ghubu ka, vərɗa gwaɗa a na gwaɗa ghana wu,» ka həŋ ta ghəŋani. 14Ka Yesu ndahəŋ mantsa: «Dər má ghuba ghəŋa ɗa taghubu yu ná, vərɗa gwaɗa ya ta mnə yu,kabga nda sna yu ta vli sagha yu nda vlita dzaʼa yu. Tsaw kaghuni ya ná, sna akuni ta vli sagha yu, nda vli ta dzaʼa yuwa. 15Kaghuni ná, guma wa iri ta tsə kuni.Iʼi, tsa a yu ta guma ta ghəŋa mndu wa.16 Ala ka tsatsa yu ta guma katsi, vərɗaguma na guma ɗa, kabga turtukwa ɗa a yuwu kawadaga ŋni nda Da ta ghunigihata.17 Nda vinda ma zlaha ghuni kazlay: Kanda guya gwaɗamnduha his ta va tsa skwaturtuk ya katsi ná, kahwathwata nzakwatsa gwaɗa ya* kəʼa. 18 Ghuba ghəŋa ɗa taghubu yu mndani, ta ghuba iʼi Da ɗa taghuniɗikta guli,» kaʼa nda həŋ. 19 «Ga Dagha na?» ka həŋ nda tsi. Ka Yesu mantsa:«Sna a kuni ta iʼi wu, sna a kuni ta Da ɗaguli wa. Ka má nda sna kuni ta iʼi ná, mánda sna kuni ta Da ɗa guli,» kaʼa nda həŋ.

20Ta tagha skwi ma daɓa həga Lazglaftamna tsi ta tsa gwaɗaha ya, ta nzaku ndusanda vla pgha tsedi. Sew haɗmndu ta faftádzvu tida wu, kabga ta sagha a fitikani wa.

Mnaŋta Yesu ta sliʼani da dani21 Ka Yesu mantsa: «Dzaʼa laghula yu,

dzaʼa zbay kuni ta iʼi. Dzaʼa rwaku kunima dmaku, laviŋta a kuni ta ɓhata matsa vli ta dzaʼa yu ya wu,» kaʼa nda həŋguli. 22 Ka la Yahuda mantsa: «Vghanirki dzaʼa tsi dzuvta kəl tsi ka mnay kazlay:Laviŋta a kuni ta ɓhata da tsa vli ta dzaʼayu ya wu kəʼa na»? ka həŋ ta ghəŋa tsagwaɗani ya. 23 Ka Yesu mantsa: «Gwalta ghəŋa haɗik kaghuni, la ta luwa iʼi, ŋagwal ta ghəŋa haɗik kaghuni, ŋa na ghəŋahaɗik na a iʼi wa. 24 Tsaya tsa kəl yu kamnay ŋa ghuni kazlay: Dzaʼa rwaku kunima dmakuha ghuni kəʼa ya. Dzaʼa rwaku

kuni ma dmakuha ghuni ka si zlgha a kunikazlay: “Iʼi ná, iʼi ya kəʼa ya wu,”» kaʼanda həŋ. 25 Ka həŋ nda tsi mantsa: «Wakagha katək na?» ka həŋ. Ka Yesu nda həŋmantsa: «Tsa iʼi mnaghuna yu daga taŋtaŋya, ya. 26 Ta traku skwiha ŋa mnay ɗata kaghuni, ka tsaghunaghatá guma. Tsamndu ta ghunigihata ya ná, vərɗa mnduya. Skwi snaŋ yu da tsi ta mnə yu ŋamnduha ta ghəŋa haɗik,» kaʼa nda həŋ.

27 Sew sna a həŋ kazlay: Ta gwaɗə ta Dana Yesu ta tsa gwaɗa ya kəʼa wa. 28Ka Yesundahəŋmantsa: «Baɗukapadafta ghuni taZwaŋa mndu ya, baɗu tsaya dzaʼa snaŋtakuni “ta iʼi.” Baɗu tsaya guli dzaʼa snaŋtakuni kazlay: Gaghəŋgaghəŋa ɗa a ta magayu ta skwi wu, manda ya taghaɗif Da tamna yu ta gwaɗa ɗa† kəʼa. 29 Tsa mnduta ghuniɗikta ya ná, kawadaga ŋni ndatsi. Turtukwa ɗa a zlihata tsi wu, kabgata maganamaga yu ta skwi ta zɗəganatainda fitik,» kaʼa. 30 Ta gwaɗə Yesu tatsa gwaɗaha ya ná, nda ndəgha gwal tazlghafta.

Da Lazglafta ta sagha kahwathwata31 Ka Yesu nda tsa la Yahuda ta zlghafta

ya mantsa: «Ka gɗavagɗa kuni ma skwita taghə yu ŋa ghuni katsi, nda nza kunika vərɗa duhwalha ɗa. 32 Dzaʼa nda snakuni ta kahwathwata, ŋa vlaghunata tsakahwathwata ya ta nzaku nda platá vgha,»kaʼa 33 Ka la Yahuda mantsa: «Zivra Abra-ham aŋni, ta walaŋ a aŋni ta nzata ka vuʼamndu wa. Ta wu ŋa mnay gha kazlay:Dzaʼa plaku vgha ghuni kəʼa na?» ka həŋnda tsi. 34Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Kah-wathwata ta mnaghunata yu, inda mnduta ga dmaku ná, nda nza ka vuʼa dmaku.35 Haɗ vuʼa ta gɗavata ma həga ga mnduwu, zwaŋ yeya ta gɗavata ŋa ɗekɗek. 36Kazwaŋ ta plighunista katsi ná, falauʼ vghaghuni kahwathwata. 37Nda sna yu kazlay:Zivra Abraham kuni kəʼa, ama wana kunita psa iʼi ŋa dzata, kabga tsuʼa a kuni tagwaɗa ɗa wa. 38 Skwi nghaŋ yu da Da ɗata mnə yu. Kaghuni, skwi taghaghunafda ghuni ŋa ghuni ta magay,» kaʼa 39 Kahəŋ nda tsi mantsa: «Abraham da ŋni taaŋni,» ka həŋ. Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Ka má vərɗa zwana Abraham kuni katsiná, má mndərga slna Abraham ta magəkuni. 40 Wana ndanana ná, ta zba dzataiʼi ta mnaghunatá kahwathwata skwi yasnaŋ yu da Lazglafta kuni. Ta walaŋ a

* 8:17 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 17:6, 19:15. † 8:28 Ngha ta Yuhwana 3:14.

Yuhwana 8:41 127 Yuhwana 9:11Abraham ta magatá mndərga tsaya wa.41 Kaghuni ná, slna da ghuni ta magəkuni,» kaʼa nda həŋ. Ka həŋ mantsa:«Masagwa a aŋni wa. Turtuktuk Da ŋnita nzakway ka Lazglafta,» ka həŋ. 42 KaYesu nda həŋ mantsa: «Ka si Lazglaftavərɗa da ghuni katsi ná, má dzaʼa ɗvuɗvakuni ta iʼi. Sliʼaf da Lazglafta iʼi ka sagha,gaghəŋgaghəŋa ɗa a sagha yuwa. Tsatsi taghunigiɗaghata. 43 Laviŋ a kuni ta snaŋtágwaɗa ɗa wu, kabga kwala ghuni kul fatásləməŋ ka sna skwi ta mnaghunata yu.44 Da ghuni ná, halaway ya. Ta kumaykuni ta maganatá skwi ta zɗəganata. Ndanza tsatsi ka mnda dzata mndu daga mazlrafta. Ta walaŋ a ta sladafta ta kahwath-wata wu, kabga haɗ kahwathwata da tsiwa. Vərɗa ŋani ma gwaɗa ta gwaɗagaptaná, tsakalawi ya, kabga tsakalawi tsatáfwa tsatsi. Dani ma tsakalawi tsatsi guli.45 Iʼi, tsuʼa a kuni ta iʼi, kabga mnay ɗa takahwathwata wa. 46 Waya mataba ghunidzaʼamnihata kazlay: Taɓmagamaga ka tadmaku dər turtuk səla kəʼa nda iʼi na? Kasi kahwathwata ta mnə yu, kabga wu kwalkuni zlghay na? 47Mndu ya nda nza ka ŋaLazglafta ná, ta snay ta gwaɗa Lazglafta.Kaghuni, sna a kuni ta gwaɗa Lazglaftawu,kabga nza a kuni ka ŋani wu,» ka Yesu ndahəŋ.

I Yesu nda Abraham48 Ka la Yahuda mantsa: «Ta ŋaŋni a ta

mnay kazlay: Mnda la Samari kagha, ndaksa ka da halaway kəʼa kay rke?» ka həŋnda tsi. 49 Ka Yesu mantsa: «Ksa a yu dahalaway wa. Glaku ŋa ɗa ta vlay ŋa Da ɗa,ka mbiɗata kaghuni ta iʼi. 50 Zba vlaŋtáglaku ta ghəŋa ɗa a ta zbə yu wa. Turtuktsa mndu ta zba tsa glaku ya ŋa ɗa, tsatsita tsa guma guli. 51 Kahwathwata ka yu tamnaghunata, mndu ta snatá skwi ta taghəyu, haɗ dzaʼa mtuta ɗekɗek wa,» kaʼa ndahəŋ.

52 Ka la Yahuda nda tsi mantsa:«Ndanana grafta ŋni kazlay: Nda ksa ka dahalaway kəʼa. Mtumta Abraham, rwurwala anabi guli. “Ka snasna mndu ta skwita taghə yu ná, haɗ dzaʼa mtuta ɗekɗekwu,” ka ka ná, 53 mal kagha ka tsa da ŋniAbraham ta mtuta ya ra? Ari mal kaghaa ka tsa anabiha ta rwuta ya na? Wa iʼika kagha ta gray na?» ka həŋ. 54 Ka Yesunda həŋ mantsa: «Ka vla glaku ta vlə yuŋa ghəŋa ɗa katsi ná, bətbət tsa glakwaɗa ya. Da ɗa ta vlihatá glaku, tsa ta mnə

kaghuni kazlay: Má Lazglafta ŋni ya kəʼa55 kul snaŋta kuni ya. Iʼi nda sna yu tatsatsi. Ka má sna a yu wu ka yu mazlaykatsi ná, má dzaʼa nzakway yu ka guramnda kaghuni ta tsakalawi ya. Tsaw ndasna iʼi ta tsatsi, ta snay yu ta gwaɗani guli.56Harharhar ghəŋa Abraham ta ghəŋa vəlndanayni ta dzaʼani nghaŋtá fitika ɗa. Kanghaŋtá tsi, ka tuta tsi da rfu,» ka Yesunda həŋ. 57 Ka la Yahuda mantsa: «Tamaga a ima gha hutaf mbsak ná, gi ndangha yu ta Abraham ka ka?» ka həŋ ndatsi. 58 Ka Yesu mantsa: «“Kahwathwataka yu ta mnaghunata, makəɗ lu ka YatáAbraham ná, mamu iʼi,”» kaʼa nda həŋ.59 Na mnatani ta tsaya, ka hlaftá həŋ tapala ŋa zlərtsay. Ka ɗifaghutá Yesu, kasaghu tsi da daɓa həga Lazglafta.

9Mbanafta Yesu ta sana ghulpata mndu

1 Ta labə Yesu ta tvi, ka nghaŋtá tsi tasana mndu nda ghulpa daga ta yagatá lu.2 «Maləma ɗa! Wana nda ghulpa na mnduna daga ta yagatá lu. Tsatsi re, dadahania ta gatá dmaku katək na?» ka duhwal-hani ɗawaŋta da tsi. 3 Ka Yesu mantsa:«Ta ghəŋa dmakwani a ghulpəta tsi wu,ta ghəŋa dmakwa dadahani a guli wa.Ghulpghulpa ŋa maravata slna Lazglaftanda ma tsatsi. 4 Ta ka fitik vəl na ná, mag-amamaga ta slna mndu ya ta ghunigihata.Wana vli dzaʼa kuzuta ŋa kwal kul laviŋtaksəgəltá slna. 5 Tata ghəŋa haɗik na yukaraku ná, iʼi tsuwaɗaka ghəŋa haɗik,» kaYesu.

6 Tahula mnatani ta tsa gwaɗa ya, katfatá tsi ta sərɗək, ka hwaɗaʼatá haɗiknda tsi, ka masanafta ta kwapaya irihani.7 Manda kɗiŋtani ta masanaftá, kaʼa ndatsi mantsa: «La mbaziŋta kuma gha maima Silwe,» kaʼa. Tsa «Silwe» ya ná, mandamnay kazlay: Ghunay kəʼa ya.Ka sliʼaftá tsi ka laghwi mbaziŋtá kumani.Mbaziŋtani, tsiɗiɗ irani, ka sliʼaftá tsi kalaghu dzaghani. 8 «Na mndu ta nzata kagatá skwi da mnduha ya a na mndu na kayra?» ka sləvdahani si ta gɗata ta nghaŋtata gatá skwi ya. 9 «Tsatsi ya» ka sanlaha.«Tsatsi a wu, sana mndu ya ta gara vghanda tsatsi,» ka sanlaha guli. Ka tsa mnduya mantsa: «Aŋ! vaɗa ya,» kaʼa. 10 «Wakakamagay kəl ka ka nghaŋtá vli ɓa?» ka həŋnda tsi. 11«Sanamndu ya ta hgə lu ka Yesu,ta hwaɗaʼatá haɗik, ka masaɗiftá tsi takwapaya iriha ɗa. “La mbaziŋtá kuma gha

Yuhwana 9:12 128 Yuhwana 9:41ma ima Silwe,” kaʼa nda iʼi, ka sliʼaftá yuka laghwi yu mbaziŋta, kəl yu ka nghaŋtávli,» kaʼa. 12 «Ga tsa mndu ya ndana?» kahəŋ nda tsi. «Sna a iʼi wa,» kaʼa nda həŋ.

Ɗawutá vla la Farisa da tsa mndu si ndaghulpa ya

13 Ka klaftá həŋ ta tsa mndu si ndaghulpa ya, ka klaghata da la Farisa. 14Tsawbaɗu Sabat hwaɗaʼata Yesu ta tsa haɗikya, ka masanaftá tsa mndu ya ta kwapayairihani ka mbanafta ya. 15 Ka ɗawgəltála Farisa da tsi kəʼa magaku kəl tsi kanghaŋtá vli. Kaʼa mantsa: «Haɗik hwaɗaa tsi, ka masaɗifta ta kwapaya iriha ɗa.Ka mbaziŋta yu ta kuma ɗa, kəl yu kanghaŋtá vli,» kaʼa nda həŋ. 16Ka dgavaptála Farisa his gamndər. «Mnda Lazglaftaa tsa mndu ya wu kabga sna a ta skwi tamnə zlaha sabat wu,» ka sanlaha. «Wakamnda dmaku dzaʼamagamndərga tsahayama mazəmzəm na?» ka sanlaha, ka həŋta ghəŋani. 17 Ka həŋ nda tsa mndu yamantsa: «Wa tsa mndu ta mbaghafta ya kakagha ta gray na?» ka həŋ kamahis nda tsi.«Anabi ya,» kaʼa nda həŋ.

18Ta lanaf a ta lamali ta ghəŋa laYahudana mnay kazlay: Si nda ghulpa tsa mnduya, ka nghaŋtá tsi ta vli kəʼa wa. Ka laghuhəŋ hgaktá dadaha tsa mndu ya. Ka saghahəŋ. 19 Manda sagha taŋ, «zwaŋa ghunina mndu na ra? Grafgra kuni kazlay: Ndaghulpa ta yagata kuni kəʼa ra? Waka amagaku kəl tsi ka nghaŋtá vli ndana ɓa?»ka həŋ nda həŋ. 20 Ka dadahani mantsa:«Nda sna aŋni kazlay: Zwaŋa ŋni ya kəʼa.Ta yagatá ŋni guli ná, nda ghulpa. 21 Tsawsna a aŋni kəʼa magaku kəl tsi ka nghaŋtávli wa. Ɗawawaɗawa da tsi, nda gla tsatsiprək ka zlghawani tsatsi ka ghəŋani,» kahəŋ. 22 Ta zləŋay tsa dadahani ya ta lamaliha ta ghəŋa la Yahuda, kəl həŋ kamnay mantsa. Tsaw la mali ta ghəŋala Yahuda ya ná, nda ghada dzrafta taŋ.Mndu ta mnay kazlay: Yesu ná Kristi yakəʼa ná, dzaʼa taliŋtala lu ta tsa mndu yama həga tagha skwa mu kəʼa. 23 Tsaya kəldadahani ka mnay kazlay: Nda gla tsatsi,prək tsatsi ka ghəŋani ka zlghawani kəʼaya.

24 Ka hgəglaŋtá la Farisa ta tsa mndu yakamahis. Ka həŋ nda tsi mantsa: «Mnakagha ta kahwathwata ta kəma Lazglafta.Aŋni ná, nda sna aŋni kazlay: Mndadmakutsa mndu ya kəʼa,» ka həŋ. 25 Ka tsa mnduya mantsa: «Ka mnda dmaku tsi, ka mnda

dmaku a tsi wu, sna a iʼi wa. Skwi turtukya snaŋ iʼi ná, si nda ghulpa yu, ndanananda ngha yu ta vli tsiɗiɗ,» kaʼa nda həŋ.26«Waka amagaghata kəl ka ka nghaŋtá vlika ka?» ka həŋ nda tsi. 27 «Ghadaghada yuta mnaghunata, va a kuni ta snay wu. Nuta kumə kuni ta mnəglaghunata ɗa tama,ari ta kumay a kaghuni ta nzakway kaduhwalhani guli na?» kaʼa nda həŋ. 28 Kararazə həŋ. Ka həŋ mantsa: «Ba kaghata nzakway ka duhwalani wala, aŋni ná,duhwalha Musa aŋni. 29 Nda sna amu ka-zlay: Gwaɗgana gwaɗa Lazglafta ta Musakəʼa. Tsa mndu ya, sna a aŋni ka saghaga tsi wu,» ka həŋ. 30 Ka tsa mndu yamantsa: «Wanawamandərmimi kay tama!Sna a kuni ta vli ka ga sagha tsi wu? Wanagunihaguna ta ira iʼi taɗa tsa. 31 Skwi yasnaŋ amu ná, zlgha a Lazglafta ta wa skwita ɗawu mnda dmaku wa. Mndu ya ta vlaglaku ŋani, ta snanatá ŋani, ta zlghə tsi tawani. 32Ka yawu ta sna a lu tamnay kazlay:Mamumndu ta gunanatá iramndu yaga lunda ghulpa kəʼa wa. 33Ka si nza a tsamnduya ka mnda Lazglafta wu ná, má haɗ sanaskwi laviŋ tsi ta magata wa,» kaʼa nda həŋ.34 Ka həŋ nda tsi mantsa: «Kagha yaga luka dmaku dzeʼdzeʼ guli ná, ka taghəgəltáskwi ŋaŋni,» ka həŋ, ka ghzlagapta mahəga tagha skwa taŋ.

Vərɗaka ghulpata mndu35Manda snaŋta Yesu kazlay: Ghzlagap

ghzla lu ma həga tagha skwa la Yahudakəʼa, ka lagha tsi slanaghata. Kaʼa mantsa:«Zlghafzlgha ka ta Zwaŋa mndu ra?» kaʼanda tsi. 36 Ka tsa mndu ya mantsa: «Wayaní mghama ɗa! Mnihamna ka zlghaftayu,» kaʼa nda tsi. 37 «Vani na ta nghəka, ta gwaɗa nda kagha na,» ka Yesu ndatsi. 38 «Zlghafzlgha yu mghama ɗa,» kəʼatsəlɓata ka ndəɓa dzvu ŋani. 39 Ka Yesumantsa: «Sasa yu ta na ghəŋa haɗik naŋa dganatá nzakwa mnduha. Ŋa nghaŋtagwal kul nghaŋtá vli, ta vli. Ta ghulpətagwal nda ngha ta vli,» kaʼa. 40 Ka san-laha ma la Farisa hada mantsa: «Dzaʼaghulpghulpa aŋni guli ra?» ka həŋ ndatsi manda snaŋta taŋ ta tsa gwaɗaha ya.41 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ka mághulpghulpa kuni katsi ná, má haɗ dmakuta kaghuni wa. Tsaw “nda ngha aŋni tavli,” ka kuni ndanana ya, tsaya kəl dmakwaghuni ka gɗavata,» kaʼa nda həŋ.

Yuhwana 10:1 129 Yuhwana 10:3510

Yesu vərɗa mnda ngha tuwak1 Ka Yesu mantsa: «Kahwathwata ka yu

tamnaghunata,mndu ta kwal kul lami ndata watgha gamaka tuwakha, ka valadatanda ta muhul ná, ghali tsa mndu ya, gəndatsa mndu ya guli. 2 Ala ka lami nda tawatgha tsa mndu ya katsi, mnda nghatuwakha tsa mndu ya. 3Dzaʼa gunanagunamnda ngha tsa həga ya ta watgha, dzaʼanda sna tuwakha ta lwani, ŋa hgayni tatuwakhani nda hga taŋ nda hga taŋ. Ŋazligiŋtani ta həŋ dzibil. 4Zligiŋtani ta indatuwakha ta nzakway ka ŋani ya, ŋa dzaʼanita kəma taŋ, ta dzaʼa hahəŋ mistani. Tadzaʼa tuwakhani mistani, kabga nda snahahəŋ ta lwani. 5 La a həŋ mista mndu kulsnaŋtá həŋwu, dzaʼa hwayaghuhwaya həŋdiʼiŋ nda tsi, kabga tsatsaf a həŋ ta lwaniwa.»

6Mantsa ya ka Yesu mnanatá mahdihdita həŋ, sew sna a tsa mnduha ta snay ya taghəŋa tsa skwi ta mnə tsi ya wa.

Yesu vərɗa mnda ngha tuwak7 Ka Yesu nda həŋ guli mantsa: «Kah-

wathwata ka yu ta mnaghunata, iʼi watghagamaka tuwakha. 8 Inda gwal ta sagha katiŋlaghutá iʼi, ghali tsaha ya, gənda həŋguli. Ama ka kwalaghutá tuwakha ta snalwa taŋ. 9 Iʼi watgha gamaka tuwak, kalamla mndu nda ta iʼi, dzaʼa mbaku. Dzaʼalaviŋlava ta lami ka sabi, ŋa mutsaftanita skwa zayni. 10 Mndu ta ghali ná, ghaliŋani ta sagha da ghalay, ŋa dzata, ŋazaɗanata. Iʼi ná, saghasa yu ŋa mutsaftamnduha ta hafu ka haslay, ŋa nzakwataŋ kul haɗ sana skwi ta pɗugudunustáhəŋ. 11 Iʼi vərɗa mnda ngha tuwak, vərɗamnda ngha tuwak ná, nda fa vghani ŋatuwakhani. 12Mndu ta ngha tuwak ta pləlu nda pla ŋani ná, ŋani a tuwakha wuna, nghayni ta kramtak mtak ta sagha yaná, hwayaghutani ka zlanavatá tuwakha,ŋa valafta kramtak mtak ta tuwakha, kakwitanatá həŋ. 13 Tsaya skwi ta magəmndu ta maga slna ŋa tsedi, haɗ ɗaŋwaninda tuwakha wa. 14 Iʼi ná, vərɗa mndangha tuwak yu, nda sna yu ta tuwakha ɗa,hahəŋ guli nda sna hahəŋ ta iʼi, 15mandava ya snaŋDa ta iʼi ya, iʼi guli ná, nda sna yuta Da, nda fa vgha ɗa guli ŋa tuwakha ɗa.16Mamu sanlaha ma tuwakha ɗa guli, kulhaɗma na gamak na. Dzaʼa nda sna həŋ talwa ɗa, ŋa hlaktá ɗa ta həŋ, ŋa nzata taŋ

tuts, turtuk mndu ta ngha həŋ. 17ƊvuɗvaDa ta iʼi, kabga fafa yu ta vgha ɗa ŋamtuta,ŋa mutsəglafta ɗa. 18Haɗ mndu ta laviŋtáklaptá hafu ma iʼi wu, iʼi ka ghəŋa ɗa tavlata. Laviŋlava yu ta vlata, laviŋlava yuta mutsəglafta. Tsaya skwi dzaʼa ka magayka Da ɗa nda iʼi.»

19 Ka dagəglavaptá la Yahuda kidaghigamndər ta ghəŋa tsa gwaɗa ya. 20 Kasanlaha ma həŋ mantsa: «Mamu duhwalahalaway ma na mndu na, nda ksa da hal-away, ŋaw ta sna kuni ta gwaɗa ta gwaɗətsi na?» ka həŋ. 21 «Haɗ mndu nda ksada halaway ta gwaɗa manda tsaya wu,laviŋlava duhwala halaway ta gunana ta irita mnduha ra?» ka sanlaha guli.

Zlghaf a sanlaha ta Yesu wa22Ma fitika mazlam, ka skalə lu ta skala

havaktá guna həga Lazglafta ma Ursalima.23 Mbaɗa Yesu ka wawaku ma rmak tawa tsa həga Lazglafta ta hgə lu ka rmakaSalumuŋ ya. 24Ka lagha la Yahudawanaftadlivis. Ka həŋ nda tsi mantsa: «Ŋa kulamyawu dzaʼa zlaŋnata kama dga ghəŋ ta dgəŋni na? Ka kagha ta nzakway ka Kristi yakay, mnaŋna ka dardar ɓa?» ka həŋ ndatsi. 25Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Mnaghu-namna yu, zlgha a kuni wa. Na slnaha tamagə yu nda hga Da ɗa na ta mnaŋtá iʼi,26 zlgha a kuni wu kabga haɗ kuni matabatuwakha ɗa wa. 27 Nda sna tuwakha ɗa talwaɗa. Iʼi nda sna yu ta hahəŋ, ta dzaʼa həŋmista ɗa guli. 28 Ta vlaŋvla yu ta hafu ŋakɗekedzeŋ ta həŋ. Haɗ həŋ dzaʼa walaŋtazwaɗuta wu, haɗ mndu dzaʼa hlaptá həŋma dzva ɗa guli wa. 29Tsa Da ɗa ta vliha tahəŋ ya, malaghumala ta inda sanlaha. Haɗmndu dzaʼa laviŋtá hlaptá həŋma dzva Daɗawa. 30Aŋni ndaDa ɗa ná, ka skwa turtukŋni,» kaʼa nda həŋ.

31 Lagha la Yahuda ka hləglaftá palaŋa zlərtsay. 32 Ka Yesu nda həŋ mantsa:«Wya nda ndəgha slna ɗinaɗina si da Daɗa magaghuna yu, ta ghəŋa wati ta kumakuni ta zlərtsa iʼi na?» kaʼa nda həŋ. 33 Kahəŋmantsa: «Ta ghəŋamagata gha ta skwiɗina a ta zlərtsa ŋni ta kagha wu, ta ghəŋavəl kwarakwara gha. Kagha ta nzakwayka mnda səla ná, ta gra ghəŋa gha ka ndaLazglafta,» ka la Yahuda nda tsi. 34 KaYesu nda həŋmantsa: «Vinda ama defterazlaha ghuni ma vla mnay Lazglafta kazlay:Kaghuni ná, “lazglaftaha” kuni* kəʼa kayra? 35 Nda sna mu kazlay: Haɗ mndu

* 10:34 Ngha ta Zabura 82:6.

Yuhwana 10:36 130 Yuhwana 11:29dzaʼa laviŋtá hərɗiŋta skwi nda vinda madeftera Lazglafta wu kəʼa. Tsaw lazglaf-taha kuni ka Lazglafta tsanaftá hgu ta mn-duha ta mnə tsi ta gwaɗani ŋa taŋ. 36 Iʼi,Da ta zbaptá iʼi, ka ghunigihata ta ghəŋahaɗik, waka kuni dzaʼa mnay kazlay: Takwarakwara ka kəʼa kabgamnay ɗa kazlay:Zwaŋa Lazglafta yu kəʼa? 37 Ka slna Daɗa a ta magə yu ta nghə kuni wu, mazlghaf kuni ta iʼi. 38 Ala ka si vani tsi tamagə yu katsi, dər má zlghaf a kuni ta iʼiwu, zlghafwazlgha a ka tsa slnaha ya, kadagrafta kuni, ŋa snaŋta ghuni kazlay: Da tanzaku ma iʼi, iʼi ma Da guli kəʼa,» ka Yesunda həŋ. 39Ta ghəŋa tsaya ka zbəgəltá həŋta ksafta, ka zaɗanaghatá tsi rək ta həŋ.40Ka vrəglaghutá Yesu ta ɓla ghwa Zurdeŋ,ma vla taŋtaŋa magay Yuhwana ta batemŋa mnduha, ka nzatá tsi hada. 41 «Haɗmazəmzəm dər turtuk maga Yuhwana wa.Tsaw inda skwi ya mna Yuhwana ta ghəŋana mndu na ná, manda va tsaya nzakwani,ka ndəghata mnduha ta sliʼadaghata da tsitamnay.» 42Ma tsa vli ya, nda ndəgha gwalta zlghaftá Yesu.

11Mtakwa Lazar

1 Mamu sana mndu ma luwa BetaniLazar hgani ksaf ɗaŋwa. Ma tsa luwa ya tanzakwa kwaghamani ta nzakway ka i Marinda Marta. 2 Tsa Mari ya tsa ta pghanaftáurdi ta səla ta MghamYesu ka takaɗay ndaswida ghəŋani ya. Zwaŋamani tsa Lazarkul ɗughwanaku ya guli. 3 Ka tsghaghatátsa kwaghamani ya ta lwi ŋa Yesu kazlay:Mghamaɗa, ɗughwana a tsa gra gha ya kaywu kəʼa. 4 Ka Yesu mantsa: «Dzata a tsaɗaŋwa ya ta Lazar wa. Ŋa maraŋtá glakwambrakwa Lazglafta tsa ɗaŋwani ya, kadamaravata glakwa Zwaŋa Lazglafta guli,»kaʼa manda snaŋtani ta tsa gwaɗa ya.

5 Tsaw ta ɗvay Yesu ta i Marta ndamukumani nda Lazar. 6 Tahula tsa snaŋtaYesu kazlay: ɗughwana a Lazar wu kəʼa ya,kamagəglatá tsi ta fitik his, ma tsa vli hadatsi ya. 7 Tahula tsa, «vramavra ta haɗikaZudiya,» kaʼa nda duhwalhani. 8 «Maləmaɗa, kɗakwa la Yahuda tsa ta kuma zlərtsata kagha nda pala ŋa dzata ná, vramavrata haɗika Zudiya ka ka?» ka duhwalhaninda tsi. 9 Ka Yesu mantsa: «Ghwaŋpɗəhis a nzemndi ma vaghu ra. Ka ta mbaɗəgifitik mndu ta mbaɗa ná, haɗ tuthun, tadzadzaywu, kabga tsuwaɗak vli tawa iranigifitik. 10 Ala ka girviɗik ta mbaɗa mndu

ta mbaɗa katsi, ta dzadzay tuthun, kabgangha a ta vli girviɗikwu,» ka Yesu nda həŋ.11 «Wa a dzadza hani ta gra mu Lazar, kala yu da sliʼanafta,» kaʼa nda həŋ tahulamnatani ta tsa gwaɗa ya. 12 «Mghamaɗa! ka si hani ta dzata ya ní, haɗ dzaʼambafta ra?» ka duhwalhani nda tsi. 13 Bava hani ta dzata kahwathwata ka hahəŋsizlay nda ŋa taŋ. Tsaw ta ghəŋa mtatanimna Yesu ta ŋani. 14 Ka Yesu klinistághəŋani ta həŋ mantsa: «Nda mta Lazartane! 15 Ta rfu yu ta ghəŋa kwala ɗa kulhaɗ hada. Ɗina tsaya ka ŋa ghuni, ŋa faftaghuni ta ghəŋ ta iʼi. Mbaɗma slanaghatandana tama,» kaʼa nda həŋ. 16 «Mbaɗmaamu guli, ka dzaʼamu rwuta kawadaga ndatsi,» ka Tuma ta hgə lu ka mbuhwali ndapɗakwa duhwalha.

Yesu hafu17 Ta lagha Yesu ná, mafwaɗa fitika

Lazar tsa ma haɗik manda paɗamta. 18Tsaluwa Betani ya, malaghumala a ka melihkən nzakwani nda luwa Ursalima wa.19Nda ndəgha la Yahuda ta sliʼadaghata dazgwaŋtá i Marta nda Mari, ta ghəŋa mtatázwaŋama taŋ. 20 Manda snaŋta Martakazlay: Waʼa Yesu ta sagha kəʼa, ka labətsi da guyay ta tvi, ta nzutá nzakwani Marimintgha. 21 Ka Marta nda Yesu mantsa:«Mghama ɗa! Ka má hadna ka katsi ná,má mta a zwaŋama ɗa wa. 22Tsaw dər ndavanana ná, nda sna yu kazlay: Inda skwidzaʼa ka ɗawaŋta da Lazglafta ná, dzaʼatsuʼaghaf tsuʼa Lazglafta ta wani kəʼa,» kaMarta nda Yesu. 23Ka Yesumantsa: «Dzaʼasliʼagapsliʼa zwaŋama ghamamtaku,» kaʼanda tsi. 24 «Nda sna yu mantsa kazlay:Dzaʼa sliʼagapsliʼa ma mtaku baɗu kɗakwaghəŋa haɗik kəʼa,» ka Marta nda tsi. 25 KaYesu nda tsi mantsa: «Iʼi tsa mndu ta sliʼa-ganaptá gwal nda rwa ŋa nzəglata taŋ ndahafu ya. Mndu ta zlghaftá iʼi dər mtumtatsi, dzaʼa nzanza nda hafu. 26 Dər wati mamndu ka ta ndiri tsi ta zlghaftá iʼi haɗ dzaʼamtuta ɗekɗek wa. Zlghafzlgha ka ta tsa?»kaYesu nda tsi. 27KaMarta nda tsimantsa:«Aŋni mghama ɗa, zlghafzlgha yu kazlay:Kagha ná, Kristi Zwaŋa Lazglafta ya dzaʼasaha ta ghəŋa haɗik ka,» kaʼa nda tsi.

Tawa Yesu ta ghəŋa mta ta Lazar28 Mnatani ta tsa gwaɗa ya, ka sliʼaftá

tsi ka laghwi mnanatá mukumani Marimakɗekmakɗek kazlay: Waʼa tsa mnduta taghamatá skwi ya kay hadna tagvala kagha, kaʼa. 29 Na gi snaŋta Mari

Yuhwana 11:30 131 Yuhwana 12:4mantsa ya, gi brahwat sliʼafta, ka hwayaslanaghatá Yesu. 30 Tsaw ta lamə a Yesuda luwa karaku wu, tata nzaku ma tsavla guyakwa taŋ nda Marta ya. 31 Nghaytsa la Yahuda ta nzaku ma həga ta lɓaŋuɗuf ŋa Mari ta tsa gi sliʼaftani brahwatka sliʼi dzibil ya, ka həŋ mantsa: Yasliʼani da taw ta kulu tsa, ka həŋ ka sabimistani. 32 «Mghama ɗa! Ka má hadnaka ná, má mta a zwaŋama ɗa wu,» KaMari zləmbatá ma ghuva Yesu nghaŋərtsi manda ɓhadaghatani da tsa vli nda tsiya. 33 Nghay Yesu ta Mari ta taw, ndatsa la Yahuda ta labə mistani ya tani,ka lagha tsi ta ŋuɗufa Yesu ka kɓanafta.34 «Ga paɗamta kuni na?» kaʼa nda həŋ.«Mghama ɗa! Sawi nghanata ɓa,» kahəŋ nda tsi. 35 Ka mbəzə Yesu ta imataw. 36 «Nghawa kəʼa ta ɗvay ɓa!» ka laYahuda ta ghəŋani. 37 «Tsatsi ta mbanaftághulpata mndu kay guli ná, laviŋ a tapyaftá Lazar má ŋa kwal kul mtuta ra,»ka sanlaha mataba taŋ.

Vranamta Yesu ta hafu ma Lazar38 Ka ləglagha tsi ta ŋuɗufa Yesu. Ka

sliʼaftá tsi ka lagha ta kulu. Sana galigha yafuŋ lu ta klam ta wani. 39 «Taŋwalaghwaya klam ta wani ya,» ka Yesu. «Mghamaɗa! Nda ghada ziʼatani, kabga ma fwaɗafitikani na manda paɗamta,» ka Marta,mukumani ma tsa mndu nda mta ya.40 «Mnagha a yu kazlay: Ka zlghafzlghaka ná, dzaʼa nda ngha ka ta mbrakwaLazglafta kəʼa kay ra?» ka Yesu nda tsi.41 Ka taŋwalaghutá həŋ ta tsa klam ya. Kanghadaftá Yesu nda ta luwa, kaʼa mantsa:«Da! Ta rfay yu ta kagha, kabga ta zl-ghafzlgha ka ta tawa ɗa. 42 Nda sna yukazlay: Ta gɗagɗa ka ta zlghiɗiftawa ɗakəʼa. Nziya nza tsi ná, ŋa na mnduha tawiɗifta na ta mna yu, kada zlghafta həŋ,»kaʼa. 43 Tahula mnatani ta tsa gwaɗa ya,kaʼa nda lwi dagaladagala mantsa: «Lazar!Sabsa,» kaʼa. 44Ka sabə tsa Lazar si ndamtaya nda slahwatá səlahani nda dzvuhani,nda patak ma kuma. «Paliŋwapala, kambaɗa tsi ta mbaɗa,» ka Yesu nda həŋ.

Baray mghamha ta vgha ŋa dzatá YesuMat 26:1-5, Mak 14:1-2, Luk 22:1-2

45 Mataba tsa la Yahuda si ta lagha dazgwa Mari ya ná, nda ndəgha sanlaha tazlghaftá Yesu nghaŋər həŋ ta skwi magatsi. 46 Ka sliʼaftá sanlaha mataba taŋ, kalaghwi slanaghatá la Farisa, ka rusanaftáskwi maga Yesu ta həŋ. 47 Lagha la mali

ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta nda laFarisa, ka tskanatá gwal tsa guma. Ka həŋmantsa: «Dagala mazəmzəm ta magə tsamndu ya, waka mu dzaʼa magay na? 48 Kazlanazla mu ka va magayni katsi ná, dzaʼasliʼaghuslia mnduha da zlghaftá tsatsi, ŋasagha la Ruma da zaɗanatá həga Lazglaftanda mndəra amu tani,» ka həŋ. 49 KaKayifa ta nzakway tekw mataba la mali taghəŋa la Yahuda, ya zbap lu ka mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ma tsavaku ya, nda həŋ mantsa: «Kaghuni wa,haɗ skwi snaŋ kuni wa. 50 Haɗ kuni tandanu ra? Draŋ mtuta mndu turtuk damanakamnduha, kaya dzaʼa zaɗanata lu tamndəra mndu nekwnekw,» kaʼa.

51 Tsaw tsa gwaɗa mnə tsi ya ná, ndaɗvayni a wa. Ma vəl tsa nzakwani ka malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ya ná,kamnutá tsi kazlay: Dzaʼamtumta Yesu damnaka la Yahuda kəʼa. 52Ŋa la Yahuda ndaghəŋa taŋ a wu, nda nza guli ŋa tskanatáinda zwana Lazglafta ta wiɗatá vgha.

53Daga baɗu tsa ka dzraftá həŋ ta wi ŋadzata Yesu. 54 Tsaya kwal Yesu margəltávghani baŋluwa mataba la Yahuda. Kasliʼaftá tsi ka laghwi da sana luwa ta hgəlu ka Ifrayim ndusa nda wamtak. Ka nzatátsi hada kawadaga nda duhwalhani.

55 Ka ndusaktá fitika skalay la Yahudata Pak. Ma kɗaku tsa fitika skalu ya, kasliʼadaghatá ndəghata mnduha tsa haɗikya da luwa Ursalima, ŋa ghuɓiŋtá vghataŋ. 56 «Ta ndanə kuni ná, dzaʼa saghasada vla skalu re, ari saghata a wa na?» kahəŋ mataba taŋ, ka zba Yesu. 57 Tsaw simnumna lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta nda la Farisa kazlay: Ka wamnduda snaŋtá vli hada tsi ya ná, ka mna tsi ŋaksafta, ka həŋ.

12Pghafta Mari ta urdi ta səla YesuMat 26:6-13, Mak 14:3-9

1 Ta pɗakwa fitik mkuʼ ka maga skalaPak, ka Lagha Yesu da luwa Betani, ma tsaluwa ta nzaku Lazar, tsa mndu sliʼaganaptsi mamtaku ya kay. 2Ka danatá lu ta skwazay hada, ka dgə Marta. Tekw tsa Lazarya mataba tsa mnduha ta nzata ŋa za skwazay kawadaga nda Yesu ya. 3Ka klaftáMarita hwaraka urda sana fu ta hgə lu ka Nar,nda bla dzvani, ka rita litir. Ka pghə tsi tasəla Yesu, ka takaɗay nda swida ghəŋani.Ka vərtikanaftá tsa urdi ya ta vli ma indatsa həga ya. 4 Ka Zudas Iskaryut zwaŋa

Yuhwana 12:5 132 Yuhwana 12:33Simuŋ, ta nzakway tekwmataba duhwalhaYesu ta dzaʼa skwapta ya mantsa: 5 «Haɗlu si ta skwaptá na Urdi na ka tseda vaghamnduha hkən dərmək* ka daganaftá gwalka pɗu ra?» kaʼa. 6Vərɗa gwaɗa ta la pɗua gwaɗə tsi wa. Vərɗa tsatsi ná, ghali yakabga ta dzaʼa tsatsi nda klaʼatá tsa skwi tatskə lu ma zlibi da tsi ya. 7 Ama ka Yesumantsa: «Zlanazla! Ka fata tsi ŋa baɗupaɗa iʼi. 8 Gwal pɗu ná, tavata kaghunihahəŋ. Iʼi, nzata a yu tavata kaghuni ŋaɗekɗek wu,» kaʼa.

Mal dzatá Lazar, ka gwal dra skwi ŋaLazglafta

9 Snaŋta ndəghata la Yahuda kazlay:Waʼa Yesu ma Betani kəʼa, ka sliʼadaghatáhəŋ. Tsa sliʼadaghata sliʼadagha həŋ yaná, ta ghəŋa gwaɗa ta Yesu nda ghəŋania wu, ta kumay həŋ ta nghaŋtá tsa Lazarsliʼaganap Yesu mataba gwal nda rwa yaguli. 10 «Dzatá Lazar guli!» ka la mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta kurata,11 kabga nda ndəgha la Yahuda ta sliʼaptamataba taŋ ka laghwi da zlghaftá Yesu taghəŋa gwaɗa ta Lazar.

Lama Yesu da luwa UrsalimaMat 21:1-11, Mak 11:1-11, Luk 19:28-40

12 Gamahtsimani, ka snaŋtá dəmga tasliʼadaghata da tsa vla skalu ya kazlay:Waʼa Yesu ta sagha da Ursalima kəʼa. 13Kaɓal həŋ ta sluhwa zlizlamka dzaʼa da guyayta tvi. Ka həŋmantsa: «Ŋa Lazglafta glaku!Ka tfanaghatfa Lazglafta ta wi ta mndu tasagha nda hga Mgham. Ka tfanaghatfaLazglafta ta wi ta Mghama la Israʼila,» kahəŋ ka hla wi. 14Manda ya nda vinda, kamutsaftá Yesu ta zwaŋa kɗih, ka laf tsi tida.15 «Ma zləŋ kuni ta zləŋ mnduha ma luwa

Ursalima,waʼa Mghama ghuni ta saghata zwaŋa kɗih†,» kaʼa.16 Inda tsa skwiha ta magaku ya ná, ta snaa duhwalhani ta klatá ghəŋani karaku wa.Tahula kapanafta lu ta Yesu ma glakwani,ka havaktá həŋ kazlay: Ta ghəŋa tsatsivindafta lu ta tsa skwi ya kəʼa, ka sagha tsaskwi mna lu ma gwaɗa Lazglafta ya ma-gata manda va tsaya guli, ta ghəŋa Yesu.17 Ka rusu inda tsa mnduha si kawadaganda Yesu ya ta skwi nghaŋ həŋ, ma fitikasliʼaganaptani ta Lazar ma kulu, matabagwal nda rwa ya. 18 Tsaya kəl mnduha ka

sliʼadaghata da guyay kabga snaŋta taŋ tatsa mazəmzəmmaga tsi ya. 19 «A haɗ sanaskwi dzaʼa magatamu ya na! Nghawa ɓa taindamnduha ta dzaʼamistani,» ka la Farisamataba taŋ.

Maganatá slna ta Yesu, ka dzaʼa mistani20 Mamu la Grek‡ mataba tsa gwal ta

sliʼadaghata da Ursalima ŋa tsəlɓu daLazglafta ma tsa fitika skalu ya. 21 Kahəŋ mantsa: «Mghama ɗa! Ta kumay ŋnita guyata nda Yesu,» ka həŋ nda Filip tanzakway kamnda luwa Betsayda ta haɗikaGalili. 22Ka laghu Filip mnanatá Andre, kasliʼaftá həŋ kawadaga ka laghwi mnanatáYesu. 23 Ka Yesu nda həŋ mantsa: «Ndamaga fitik dzaʼa kəl lu ka kapanaftá Zwaŋamndu ma glakwani. 24Kahwathwata ka yuta mnaghunata, ndleŋwmanda va tsaya tanzata hya nimaya ka dəɗam a tsi da haɗikka rwutani. Ka rwurwa tsi, dzaʼa yaf yadagala. 25 Mndu ta ɗva ghəŋani ná, dzaʼazaɗiŋzaɗa. Ala, ka malaghumala ɗvaftatsa mndu ya ta Lazglafta ka skwiha maghəŋa haɗik katsi, dzaʼa nzulananzula tsamndu ya ta hafani ŋa kɗekedzeŋ. 26 Katakumay mndu ta magihatá slna ná, ka sawitsi mista ɗa, ma tsa vli dzaʼa nzata iʼi ya,hada dzaʼa nzata tsa mndu ta magihatáslna ɗa ya guli. Ka ta magihamaga mnduta slna, dzaʼa ŋlanafŋla Da ɗa ta tsa mnduya,» kaʼa nda həŋ.

Mnay Yesu ta gwaɗa ta dzaʼani mtaku27 Ka Yesu mantsa: «Ndanana ná, wana

nda tsa ŋuɗufa ɗa. Sna a yu ta skwi ŋamnay ɗawa. Da! Klapkla ta iʼi ma na ghuyaɗaŋwa na ka yu, tsaw ta ghəŋa tsa ghuyaɗaŋwa ya klə yu ka saha ta ghəŋa haɗikda ghuyay kay guli. 28 Da! Maraŋmarata glakwa gha,» kaʼa. «Ghadaghada yu tamaraŋtá glakwaɗa, dzaʼa kɗay yu tamarayguli,» ka lwi gwaɗagata daga ta luwa.29 «Luwa ya ta ŋəzlata,» ka dəmga ta snay.«Duhwalha Lazglafta ya ta gwaɗganata,»ka sanlaha. 30 Ama ka Yesu mantsa: «Tsalwi ta gwaɗagata ya ná, ka ŋa ɗa a wa, kaŋa ghuni gwaɗagata tsi. 31Ndanana tama,nda maga fitika tsanaghatá guma ta naghəŋa haɗik na. Ndanana dzaʼa wuɗidiŋtalu ta mghama na ghəŋa haɗik na. 32 Iʼi,baɗu kapaɗifta§ lu ta na ghəŋa haɗik ya,dzaʼa tɗaktɗak yu ta inda mnduha da iʼi,»kaʼa. 33 Tvi kəʼa dzaʼa mtaku ta mnə

* 12:5 Ngha ta Yuhwana 6:7. † 12:15 Ngha ta Zakari 9:9. ‡ 12:20 Ngha ta Yuhwana 7:35. § 12:32 Nghata Yuhwana 3:14.

Yuhwana 12:34 133 Yuhwana 13:10tsi ma tsa gwaɗani ya. 34 «Dzaʼa nzataŋa kɗekedzeŋ Kristi, ka aŋni taghaftama deftera zlahu ná, waka kagha tamata mnay kazlay: Dzaʼa kapanafkapa luta Zwaŋa mndu kəʼa. Wa tsa Zwaŋamndu ya?» ka tsa dəmga ya. 35 Ka Yesumantsa: «Ta ɓats nzɗa tsuwaɗak karakumataba ghuni. Tatakeʼa tsuwaɗak na ná,Mbaɗawambaɗa ta mbaɗa ma tsuwaɗak,yaha vli da kuzaghunaghata. Mndu tambaɗa ma grum ná, sna a ta vli ta dzaʼatsi wa. 36 Zlghafwazlgha ta tsuwaɗak ta dakaghuni tsi na, kada nzakwa kuni ka zwanatsuwaɗak,» kaʼa nda həŋ. Gwaɗata Yesu tatsa gwaɗa ya, ka laghu tsi ka zaghuta diʼiŋnda həŋ, ka ɗifaghuta.

Kwalaghuta la Yahuda ta zlghaftá Yesu37Kulam nda tsa mazəmzəmhamamaga

tsi ta wa ira taŋ ya, ka kwalaghutá həŋta zlghafta. 38 Mantsa ya dzaʼa kəl tsika nzakway taɓ ta gwaɗa manda ya mnaanabi Isaya kazlay:«Mghama ɗa, wa ta zlghaftá gwaɗa ya

gwaɗa ŋni?Wa maranaŋ Mgham Lazglafta ta mbrak-

wani*?»39 Skwi kwal həŋ zlghafta ná, wya tsi kaIsaya mnata guli:40 «Lazglafta ta ghulpiŋtá ira taŋ,ka təŋanaftá ghəŋa taŋ,ŋa kwala taŋ nghaŋta nda ira taŋ,ŋa kwala taŋ tsatsafta da mbəɗaktá həŋ ta

vgha tvə iʼiŋambanafta ɗa ta həŋ† kəʼa,» ka Lazglafta.41 Ma tsa fitika nghaŋta Isaya ta glakwaYesu ka mnə tsi ta gwaɗa ta ghəŋani‡ya, mnata tsi ta tsa gwaɗa ya. 42 Mava tsaya ná, mamu ndəghata la mali taghəŋa la Yahuda ta zlghaftá Yesu. Amaka kwalaghutá həŋ ta maraŋtá ghəŋa taŋ,kabga zləŋa gwaɗa da la Farisa, da tal-iŋtá lu ta həŋ ma həga tagha skwa taŋ.43 Malaghumala ɗvafta taŋ ta ghubu damnduha ka ya da Lazglafta.

Yesu ná, tsuwaɗak ya44 Ka Yesu klaŋtá lwi mantsa: «Mndu ta

zlghaftá iʼi, iʼi a zlghaf tsi wu, tsa mnduta ghunigihata ya zlghaf tsi. 45Mndu ndangha ta iʼi, nda ngha ta mndu ta ghu-nigihata. 46 Iʼi ná, tsuwaɗak yu, ka sahayu ta ghəŋa haɗik kada kwala mndu tazlghaftá iʼi da nzata ma grum. 47 Ka ndasnamndu ta gwaɗamna yu, ka kwalaghutá

tsi ta maga slna nda tsi katsi, iʼi a dzaʼatsa guma ta ghəŋani wu, kabga sa a yu taghəŋa haɗik ŋa tsa guma wu, sasa yu ŋamba mnduha ta ghəŋa haɗik. 48 Mndu tavziɗta ka kwalaghutá tsi ta zlghaftá gwaɗaɗa, dzaʼa tsanaghatsa lu ta guma. Tsagwaɗaha gwaɗa yu ya dzaʼa tsanaghatáguma baɗu kɗakwa ghəŋa haɗik. 49 Iʼi ná,gaghəŋ gaghəŋa ɗa a ta gwaɗa yu ta gwaɗawa. Tsa Da ta ghunigihata ya ta mnihatágwaɗa ŋa gwaɗay ɗa, nda ya ŋa ta taghayɗa ŋa mnduha. 50Nda sna yu kazlay: Skwita mnə tsi ná, ta vlay ta hafu ŋa kɗekedzeŋkəʼa. Inda skwiha ta mnə yu ná, manda vaskwi mniha Da ɗa ta mna yu,» kaʼa.

13Mbazanata Yesu ta səla duhwalhani

1 Ta kɗavakta fitik lu, gamahtsimanidzaʼa skala lu ta skala Pak. Nda snaYesu kazlay: Saghasa fitik dzaʼa kəl tsi kazlanatá na ghəŋa haɗik na, ka laghu daDa kəʼa. Ɗvuɗva tsatsi ta gwal ta zlghaftama na ghəŋa haɗik na, haɗ kɗavaktaɗvutani ta həŋ wa. 2 Ka zə Yesu ta skwazay nda duhwalhani gahawu. Nziya nzatsi, ghadaghada halaway ta hbutá Zudaszwaŋa Simuŋ Iskaryut ŋa skwaptá Yesu.3Nda sna Yesu ka ghəŋani kazlay: Sa dagada Lazglafta yu, dzaʼa vru da Lazglaftayu kəʼa. Nda sna guli kazlay: FanamfaLazglafta ta inda skwi ma dzvani kəʼa. 4Kasliʼavatá tsi ma tsa vla za skwi ya, ka suɗatátsi ta lgutani, ka klaftá tsi ta ira gwada kahbivtamisti. 5Ka tamtá tsi ta imima glifiŋ,ka mbambazə tsi ta səla duhwalhani. Ka tatakaɗ tsi nda tsa ira gwada hbiv tsi mistiya kay. 6 Ka lagha tsi ta Simuŋ Piyer. KaSimuŋ Piyer mantsa: «Mghama ɗa! Kaghaná, ŋa mbaza səla ɗa!» kaʼa nda tsi. 7 «Takɗa a snaŋta gha ta na skwi ta magə yuna karaku wu, dzaʼa nda sna ka dazlay,» kaYesu nda tsi. 8 «Kadzeŋkadzeŋ, haɗ ka tawalaŋtá mbaza səla ɗa wu,» ka Piyer ndatsi. «Ka mbazagha a yu ta səla gha wu, haɗima gha ma iʼi wu,» ka Yesu nda tsi. 9 Kaʼamantsa: «Mghama ɗa! Səlaha ɗa kweŋk-weŋ a dzaʼa ka mbazihata tama wu, ndadzvuha ɗa nda ghəŋa ɗa tani,» ka SimuŋPiyer nda tsi. 10 Ka Yesu mantsa: «Kanda mbazambaza mndu, haɗ ta zbəgəltámbaza wa. Ba səlaha kweŋkweŋ dzaʼambambazanaghuta tsi, kabga tsuweɗakavghani. Tsuweɗaka vgha ghuni, tsaw

* 12:38 Ngha ta Isaya 53:1. † 12:40 Ngha ta Isaya 6:9-10. ‡ 12:41 Ngha ta Isaya 6:1.

Yuhwana 13:11 134 Yuhwana 13:38kaghuni demdem a wu,» ka Yesu nda tsi.11 Nda sna Yesu ta mndu dzaʼa skwapta,tsaya kəl tsi ka mnay kazlay: Kaghunidemdem a tsuweɗaka wu kəʼa ya.

12 Tahula mbambazanatani ta səlahataŋ, ka suɗglavatá tsi ta lgutani, kanzəgladatá ka zəgəltá skwi. Kaʼa nda həŋmantsa: «Nda sna kuni ta tsa skwi magəyu ŋa ghuni ya ra? 13 “Mndu ta taghaskwi” ŋaŋni ka, “mghama ŋni” ka, ka kunita hga iʼi. Ta ŋa ghuni tsaya, manda vatsaya yu. 14Ka si iʼi ta nzakway ka mgham,mndu ta tagha skwi ŋa mndu, mbazaghuna mbaza yu ta səla ya ní, kaghuni guliŋa mbazay ghuni mantsa ta ŋa sani ndasani. 15 Maraghunatá tsaya maraghunayu, ŋa magay kaghuni guli manda tsa ma-gaghuna yu ya. 16 Kahwathwata ka yuta mnaghunata, haɗ kwalva ta malaghutámghamani wu, haɗ mnda ghunay guli tamalaghutá mndu ta ghunafta wa. 17 Kanda sna kuni ta tsaya, dzaʼa rfu kuni katamagay kuni ta slna nda tsi. 18Nda kaghunidemdem a ta gwaɗa yu ta tsa gwaɗa yawu, nda sna yu ta gwal zabap yu. Tsagwaɗa nda vinda ma defteri ya ná, ɗinaka magatani mantsa. “Mndu ta zə ŋnita skwa zay kawadaga nda tsi ta liɗista.*”19 Ka yu ta mnaghunata daga ndanana makɗaku skwi ka slata. Mantsa tama ka slaslaskwi ya, ŋa zlghafta ghuni kazlay: “Iʼiná, iʼi ya” kəʼa. 20 Kahwathwata ka yu tamnaghunata, ka tsuʼaftsuʼa mndu tamndudzaʼa ghunafta yu katsi ná, iʼi tsuʼaf tsi. Katsuʼaftsuʼa tsi ta iʼi, tsuʼaftsuʼa guli tamnduta ghunigihata,» kaʼa.

Sliʼa Zudas skwaptá YesuMat 26:20-25, Mak 14:17-21, Luk 22:21-23

21 Tahula kɗiŋta Yesu ta mana tsagwaɗaha ya, ka ghudzavaftá ŋuɗufani,kaʼa mantsa: «Kahwathwata ka yu tamnaghunata, mamu sani ma kaghunidzaʼa skwaptá iʼi,» kaʼa mnanaŋta həŋbaz. 22 Ghurghurghur, ka duhwalhani kananagha vgha taŋ. Sew sna a həŋ ka tawa ta mna tsi wa. 23 Tsaw sani turtukmataba duhwalhani, tsa ta mamə Yesu ya,tavata Yesu nzanavata tsi. 24«Wa namnduta gwaɗə ka ta ghəŋani na na? ka kaɗawaŋta da tsi ɓa?» ka Simuŋ Piyer ndatsi nda dzvu. 25Mantsa ya tama, «Waya nímghama ɗa,» ka tsa duhwal ya fadaghatághəŋ da ghuva Yesu ka ɗaway. 26 Ka Yesumantsa: «Tsa mndu dzaʼa niʼagafta yu ta

ndurzla ɗafa ka vlaŋta ya ná, vani tsaya,»kaʼa nda tsi. Ka niʼagaftá tsi ta ndurzla ɗafaka vlaŋtá Zudas zwaŋa Simuŋ Iskaryut.27 Na gi tsa zlghafta Zudas ta tsa ndurzlaɗafa ya, gi lama halaway dida tsa. «Magamisimmisim ta skwi ta kumə ka tamagay,»ka Yesu nda tsi. 28Haɗmndu dər ka turtukmataba tsa gwal ta nzata ka za skwi yanda sna ka kabgawu kəl tsi ka mnay ŋanimantsa wa. 29 Zlah la skwaktá skwi ŋa zaskalu, ka la valaŋtá skwi ta gwal ka pɗu a kaYesu nda tsi, ka sanlaha ta ndanay, kabgada Zudas zliba tska skwa taŋ. 30Na zlghaftaZudas ta tsa ndurzla ɗafa ya, ka gi sabə tsidzibil. Rviɗik vli ta tsa luwa ya.

Ɗvuwaɗva ta vgha ghuni31 Tahula saghwa Zudas dzibil, ka Yesu

mantsa: «Ndana na ŋlanafta lu ta Zwaŋamndu. Ka ŋlanaftá lu ta Lazglafta guli ndama tsatsi. 32 Ka nda ma tsatsi zlagigiŋtaLazglafta ta glakwani ya, dzaʼa marigiŋ-mara ma vərɗa tsatsi ta glakwa zwaŋ guli,dzaʼa gi magay ndana ndana. 33 Zwanaɗa, ta ɓats yeya nzɗa ɗa kawadaga ndakaghuni, dzaʼa zbay kuni ta iʼi. Manda vaya mnana yu ta la Yahuda kazlay: Laviŋ akuni ta ɓhata ma vli ta dzaʼa yu wu kəʼaya, manda tsaya ta mnaghunaŋta yu takaghuni guli ndana. 34 Wana lfiɗa zlahuta vlaghunata yu. Ɗvuwaɗva ta vghaghuni sani nda sani. Manda va ya ɗvuiʼi ta kaghuni ya, ɗvuwaɗva kaghuni gulita vgha ghuni sani nda sani. 35 Ka taɗvuɗva kuni ta vgha ghuni sani nda sanikatsi, ta tsaya dzaʼa snaŋtamnduha kazlay:Duhwalha ɗa kuni kəʼa,» kaʼa.

Mnay Yesu ta krughuva PiyerMat 26:31-35, Mak 14:27-31, Luk 22:31-34

36 Ka Piyer mantsa: «Mghama ɗa! dzaʼadiga ka na?» kaʼa nda tsi. «Laviŋ a ka taɓhata da tsa vli ta dzaʼa yu ya ndanana wu,dazlay ya, dzaʼa ɓhaɓha ka mista ɗa,» kaYesunda tsi. 37KaPiyermantsa: «Mghamaɗa! kabgawu dzaʼa kwal yu laviŋtá ɓhatamista gha ndana na? Dər ŋa dzatá iʼi tsi,fafa yu ta vgha ɗa ka ŋa gha,» kaʼa nda tsi.38Ka Yesu mantsa: «Va kahwathwata, fafaka ta vgha gha ŋa ɗa ra? Kahwathwata kayu ta mnaghata, ma kɗaku vazak wahataná, hkən səla dzaʼa mnata ka kazlay: Sna ayu ta na mndu na wu, kəʼa nda iʼi,» kaʼa.

14Nda ma Yesu tva dzaʼa da Da

* 13:18 Ngha ta Zabura 41:10.

Yuhwana 14:1 135 Yuhwana 14:31

1 Ka Yesu nda duhwalhani kay gulimantsa: «Yaha ŋuɗufa ghuni da tɗu,fafwafa ta ghəŋa ghuni ta Lazglafta fafkuni guli ta ghəŋa ghuni ta iʼi. 2 Ndandəgha vla nzaku ma həga ga Da ɗa, kamá haɗ tsi mantsa wu, má mnaghunamnayu. Dzaʼa nda sliʼa yu da payaghunatá vli.3 Tahula laghwa ɗa ka payaghunatá vli,dzaʼa vragavra yu, ŋa hlay ɗa ta kaghunitavata iʼi. Ŋa mutsafta kaghuni guli tanzaku ma vli dzaʼa nzata iʼi, kaʼa. 4 Wyanda sna kaghuni ta vli ta dzaʼa yu, nda snakuni ta tvi guli,» kaʼa. 5 Ka Tuma mantsa:«Mghama ɗa, sna a ŋni ta vli ta dzaʼa kawu, waka aŋni dzaʼa snaŋtá tvi?» kaʼa ndatsi. 6 Ka Yesu nda tsi mantsa: «Iʼi tvi, iʼikahwathwata, iʼi hafu. Haɗ mndu dzaʼalaviŋtá lami da həga ga Da, ka nza a tsi ndatvə iʼi wa. 7Ka nda sna kuni ta iʼi dzaʼa ndasna kuni guli ta Da ɗa. Ndanana ná, ndasna kuni, nda ngha kaghuni guli,» kaʼa ndatsi.

8Ka Filip mantsa: «Mghama ɗa! Maraŋ-namara ta tsa Da ya, ka zɗafta ŋuɗufa ŋni,»kaʼa nda tsi. 9KaYesunda tsimantsa: «Ndakɗa fitika ɗa kawadaga nda kaghuni Filipná, ta sna a ka ta iʼi ra? Ka nda ngha mnduta iʼi ná, nda ngha ta Da. Waka ka dzaʼamnay kazlay: Maraŋnamara ta Da kəʼa na?10Zlghaf a ka kazlay: Ta nzakumaDa iʼi, Daguli ta nzakuma iʼi kəʼa ra? Nana gwaɗahata mnaghunata yu na ná, ma ghəŋa ɗa a taklaʼata yu wa. Tsa Da ta nzaku ma iʼi ya tamaga tsa slnaha ya. 11 Fafwa fa ta ghəŋaghuni ta skwi ta mnaghunata yu kazlay: Iʼita nzakuma Da, Da guli ta nzakuma iʼi kəʼaya. Fafwafa ta ghəŋa ghuni dər ta ghəŋatsa slnaha yeya tsi. 12 Kahwathwata ka yuta mnaghunata, mndu ta zlghaftá iʼi, dzaʼamagay tsatsi guli ta slna ta magə yu. Dzaʼamagay ka malaghuta kabga nda sliʼa iʼi daDa ɗa. 13 Mantsa tama, inda skwi dzaʼakuni ɗawaŋta nda hga ɗa, dzaʼa magay yu,kadamaraŋtaDa ta glakwani ndama zwaŋ.14Kaɗawaŋɗawa kuni ta sana skwi ndahgaɗa, dzaʼa magay yu,» kaʼa.

Dzaʼa ghunaga ghuna Da ta Sulkum ndaghuɓa

15 «Ka ɗvuɗva kuni ta iʼi, dzaʼa snasnakuni ta zlahuha ɗa. 16 Iʼi, dzaʼa ɗaway yu daDa ta sana mndu ŋa ghunəgaghunatani ŋanzatani ŋa ɗekɗek kawadaga nda kaghuniŋa kata kaghuni. 17 Tsa mndu ya ná,Sulkuma kligiŋtá kahwathwata ya. Laviŋ

a mndu ma ghəŋa haɗik ta tsuʼafta wa.Laviŋ a həŋ ta snaŋta guli wa. Kaghuninda sna kaghuni, kabga ta gɗata kawadaganda kaghuni, dzaʼa gɗavagɗa ŋa ɗekɗekma ŋuɗufa ghuni. 18 Iʼi, zlaghunata ayu manda zwana tawakri wu, dzaʼa vra-gaghavra yu da kaghuni. 19 Ta ɓats nzɗaɗa, nghaŋta a mnduha ma ghəŋa haɗik taiʼi wa. Kaghuni ya, dzaʼa nda ngha kuni taiʼi, kabga ta nzakw nda hafu iʼi, dzaʼa nzatanda hafu kaghuni guli. 20 Baɗu tsaya dzaʼasnaŋta kuni kazlay: Ta nzaku ma Da iʼi, tanzaku ma iʼi kaghuni, iʼi guli ta nzaku makaghuni yu kəʼa.

21 «Ka ŋanaŋa mndu ta zlahuha ɗa kasnata, tsaya mndu ta ɗvutá iʼi. Dzaʼaɗvuɗva Da ɗa ta tsa mndu ta ɗvutá iʼi ya.Iʼi guli dzaʼa ɗvuɗva yu ŋa maranaŋta ɗata nzakwa ɗa,» kaʼa.

22 «Kinawu ka kagha dzaʼa maravata daaŋni, kul maravata ka damnduha ta ghəŋahaɗik na?» ka Zuda, Zudas Iskaryut ya awa. 23Ka Yesu nda tsi mantsa: «Ka ɗvuɗvamndu ta iʼi, dzaʼa ŋanaŋa ta gwaɗa ɗa,dzaʼa ɗvuɗva Da ɗa ta tsatsi guli. Ŋa saghaŋni nda Da ɗa tani ŋa nzakwa ŋni ga taŋ.24 Ka ɗvu a mndu ta iʼi wu katsi, ŋana a tagwaɗa ɗa wu, nana gwaɗa ta mnaghunatayu ta snə kuni na ná, kla ama ghəŋa ɗa a yuwu, tsa Daɗa ta ghunigihata ya tamnihata.

25 «Mnaghunamna yu ta tsaya ta wanayu kawadaga nda kaghuni na. 26Tsa mndakata mndu dzaʼa saha ya, Sulkum ndaghuɓa ya dzaʼa ghunagata Da nda hga ɗa.Tsatsi dzaʼa taghaghunaftá inda skwi, ŋahavaghunaktá inda gwaɗa managhuna yu.

27 «Zɗaku ya ta zlaghunaŋta yu*.Zɗakwaɗa ya ta vlaghunata yu. Vla a yuŋaghuni manda ya ta vlə mnduha ma ghəŋahaɗik wa. Yaha ŋuɗufa ghuni da tɗu, yahakuni da zləŋ. 28 Nda sna kuni ta gwaɗamnaghuna yu kay, “nda sliʼa yu, dzaʼavragaghavra yu da kaghuni.” Ka ta ɗvaykuni ta iʼi katsi ná, dzaʼa rfay kuni ta rfu taghəŋa má snaŋta ghuni kazlay: Nda sliʼayu da Da kəʼa, kabga mal Da ka iʼi. 29Wanayu ta mnaghunatá tsa skwiha ya ndananama kɗaku həŋ ka slata, kada zlghafta kunita skwi ta mnaghunata yu, slarə tsi. 30Haɗgwaɗa ta dagala ta ŋa mnaghunata ɗawu, kabga wya tsa ghwaɗaka mghama naghəŋa haɗik na ya ta sagha. Tsaw laviŋ a taŋraptá iʼi wa. 31Ɗina ka snaŋta mnduha taghəŋa haɗik kazlay: Ɗvuɗva yu ta Da kəʼa.

* 14:27 Ngha ta Isaya 9:5.

Yuhwana 15:1 136 Yuhwana 16:2

Inda skwiha ta magə yu guli ná, mandava ya mniha Da ta maga yu. Sliʼafwasliʼahadna mbaɗma,» kaʼa.

15Yesu vərɗa fwa Inabi

1 «Iʼi vərɗa fwa inabi, Da ɗa mnda hvay.2 Inda dzva fu ta dzuslafta ta iʼi, kul haɗ tayaku ná, ta tsiŋtsa. Inda dzva fu ta dzus-lafta ta iʼi ta yaku guli na, ta slaɗafslaɗaŋa sgəglavaghata yakwani. 3 Ghadaghadatsa gwaɗa ta mnaghunata yu ya ta slaɗaftákaghuni. 4 Gɗavawagɗa nda ndiʼatá vghata iʼi manda ndiʼatá iʼi nda kaghuni ya.Laviŋ a dzva fu ta yafta ka ndiʼa a tsi tadughwaŋ wa. Mantsa kaghuni guli, laviŋa kuni ta magatá sana skwi ka gɗava andiʼatá kaghuni ta iʼi wa. 5 Iʼi fwa in-abi, kaghuni dzvuhani, mndu ta gɗavatandiʼatani ta iʼi manda iʼi nda tsatsi ya, dzaʼayaf ya tsatsi rgədzəɓ. Ka haɗ iʼi wu, laviŋ akuni ta magatá sana skwi wa. 6 Ka gɗava andiʼatá mndu ta iʼi ná, dzaʼa wuɗidiŋ wuɗalu manda dzva fu ŋa ghwalutani, ŋa hlaftátsa dzvuhani ya, ka pghamta ma vu, ŋadrutani. 7 Ka gɗavagɗa ndiʼatá kaghuni taiʼi, ka gɗavagɗa gwaɗa ɗa guli ma kaghunikatsi, ɗawawaɗawa ta inda skwi ta kuməkuni, dzaʼa mutsay kuni. 8 Ka rgədzəɓ tayafta kuni ta maray kuni kazlay: Duhwal-hani aŋni kəʼa, tsaya dzaʼamaraŋtá glakwaDa ɗa. 9Ɗvuɗva iʼi ta kaghuni manda va yaɗvu Da ɗa ta iʼi ya. Gɗavawagɗa ma ɗvutámnda ɗa. 10 Ka ta snasna kuni ta zlaha ɗa,dzaʼa gɗavagɗa kuni ma ɗvutá mnda ɗa.Manda tsaya snata iʼi ta zlaha Da ɗa, kəl iʼika gɗavata ma ɗvutá mndani.

11 «Mnaghunamna yu manda va tsayakada yifafta rfa ɗa ma kaghuni, ŋandəghafta rfa kaghuni guli. 12 Wya zlahaɗa ta mnaghunata yu, ɗvuwaɗva ta vghaghuni sani nda sani manda va ya ɗvu iʼita kaghuni ya. 13Haɗ sana ɗvutá mndu tamalaghuta ta ghəŋa vlata mndu ta hafaniŋa grahani wa. 14 Ka ta magay kuni taskwi ta mnaghunata yu ná, nda nza kunika graha ɗa. 15 Hgəgla a yu ta kaghuni kakwalvaha wu, kabga sna a kwalva ta skwita magə daŋahəgani wa. Graha ɗa ta hgaiʼi ta kaghuni, kabga inda skwi taghaf yuda Da ɗa ná, snaghunamsna yu. 16Kaghunia ta zbaptá iʼi wu, iʼi ta zabaptá kaghuni,ka faghunaghatá slna ŋa magay, ŋa yaftaghuni, ŋa gɗavata tsa yakwa ghuni ya.Mantsa tama, dzaʼa vlaghunavla Da ɗa ta

inda skwi dzaʼa kuni ɗawaŋta nda hga ɗa.17 Skwi ta mnaghunata yu ná, ka ɗvutakuni ta vgha ghuni sani nda sani,» kaʼa.

Kwalaghuta ghəŋa haɗik ta i Yesu ndaduhwalhani

18 Ka Yesu mantsa: «Ka ta husaŋhusakuni tamnduha ta na ghəŋahaɗik na katsi,tiŋəl iʼi ta husaŋtá həŋ ka kaghuni. 19 Kamá ŋa na ghəŋa haɗik na ka ghuni katsi,má dzaʼa ɗvafɗva mnduha ta na ghəŋahaɗik na ta kaghuni, kabga ŋa taŋ kunimazlay. Zabapzaba yu ta kaghuni, kahligiŋtá kaghunimatabamnduha ta ghəŋahaɗik. Ta ka ŋa mnduha ta ghəŋa haɗika kaghuni wu, kəl kuni ka husaŋtá həŋ.20 Havakwahava ta gwaɗa mnaghuna yu.“Malaghumala a kwalva ka Maləmani wa.”Ka si ghuyɗipghuya mnduha ta ɗaŋwa,dzaʼa ghuyay həŋ ŋa kaghuni guli. Ka sisnasna həŋ ta gwaɗa ɗa, dzaʼa snay həŋta ŋa ghuni guli. 21 Ta gwaɗa ta iʼi dzaʼamaga həŋ ta tsaya ŋa ghuni, kabga snaa həŋ ta mndu ta ghunigihata wa. 22 Kamá sna a yu wu, ka má haɗ gwaɗa walaŋyu ta mnanatá həŋ wu, má haɗ dmakwataŋ wa. Ndanana tama, lavgliŋ a həŋ tamnay kazlay: Haɗ dmakwa ŋni wu kəʼawa. 23 Ka ta husaŋhusa yu ta mndu, tahusaŋhusa Da ɗa ta tsa mndu ya guli. 24Kamá maga a yu mataba taŋ ta slnaha ya kulwalaŋtá sani mamndu tamagata wu katsi,má haɗ dmakwa taŋ wa. Ndanana, ndangha həŋ ta slnaha ɗa, ka husaŋtá yu tahəŋ nda Da ɗa tani. 25 Tsaw slasla tsayamantsa ya, ŋa nzakwa tsa gwaɗa nda vindama deftera zlaha taŋ ta mnay kazlay: Kabətbət husaŋta* yu ta həŋ kəʼa ya, mandava tsaya nzakwani.

26 «Tsa mnda kata kaghuni dzaʼa sahaya, Sulkum ta kligiŋtá kahwathwata yadzaʼa saha daga da Da. Dzaʼa mnay tagwaɗa ta iʼi. 27 Kaghuni guli, dzaʼa mnaykuni ta gwaɗa ta iʼi, kabga kawadaga kuninda iʼi, daga ka yawu zlrafta mu ta nzaku,»kaʼa.

161 Ka Yesu mantsa: «Managhuna mana

yu ta tsa skwiha ya, kada kwala kuni zlana-vatá zlghay nda ŋuɗufa ghuni. 2Dzaʼa tal-iŋtala lu ta kaghuni ma həga tagha skwa laYahuda. Tsaya ya a vani wu, ta saghasa fi-tik dzaʼa kəl mnduha dzaʼa pslatá kaghunika ndanay kazlay: Na skwi maga mu na

* 15:25 Ngha ta Zabura 35:19, 69:5.

Yuhwana 16:3 137 Yuhwana 16:31ná, magamaga mu ta skwi ta zɗəganatáLazglafta kəʼa. 3Mantsa ya dzaʼamaga həŋ,kabga sna a həŋ ta dər Da, dər iʼi wu,» kaʼa.

Dzaʼa sasa Sulkum nda ghuɓa4 Kaʼa guli mantsa: «Ka saghasa tsa

fitik ya, dzaʼa havakhava kuni ta skwihamanaghuna yu. Tsaya kəl yu ka man-aghunatá tsahaya. Ta kawadaga yu ndakaghuni kwal yu kamnaghunata daga taŋ-taŋ. 5 Ndanana dzaʼa da mndu ta ghu-nigiha yu. Sew haɗ ya mataba ghuni taɗaway kazlay: Dzaʼa da wa ka na kəʼa wa.6 Ama ma mnaghunaŋta ɗa, ka gurɗutáŋuɗufa ghuni. 7 Kahwathwata na skwi tamnaghunata yu na. Mal ma na laghwidzaʼa laghu yu na kata ta kaghuni. Kalaghu a yu wu, sata a tsa mndu dzaʼa katakaghuni ya da kaghuni wa. Ka laghula yu,dzaʼa ghunəgaghuna ghuna yu. 8 Ka sasatsi, dzaʼa mnanamna ta mnduha ta ghəŋahaɗik ta krughuva taŋ ta ghəŋa skwi kadmaku nda ya ta ghəŋa skwi tɗukwa, ndaya ta ghəŋa skwi ka guma. 9 Ta nanaymnduha ta ghəŋa haɗik ta ghəŋa taŋ taghəŋa skwi ka dmaku, kabga kwala taŋ kulzlghaftá iʼi. 10 Ta nanay mnduha ta ghəŋahaɗik ta ghəŋa taŋ ta ghəŋa skwi tɗukwa,kabga nda sliʼa iʼi da Da, nghəglaŋta akuni ta iʼi wa. 11 Ta nanay mnduha taghəŋa haɗik ta ghəŋa taŋ ta ghəŋa skwi kaguma, kabga nda ghada tsanaghatá gumata ghwaɗaka mghama na ghəŋa haɗik na.

12 «Ta dagala skwi má ŋa managhunataɗa, tsaw laviŋta a kuni ta ŋafta ndanawa. 13 Ka sasa tsa Sulkum ta mnigiŋtákahwathwata ya, dzaʼa snaghunamsna tainda kahwathwata. Gwaɗa ma ghəŋania dzaʼa klaʼata tsi ka mnay wa. Indaskwi dzaʼa snaŋta tsi, dzaʼa tsi mnay, ŋamnaghunatani ta skwi dzaʼa slaku ta kəma.14 Tsatsi dzaʼa maraŋtá glakwa ɗa, kabgaskwi da iʼi dzaʼa tsuʼafta tsi ŋa mnay ŋaghuni. 15 Inda skwa Da ɗa ná, ŋa ɗa ya.Tsaya kəl yu ka mnaghunata kazlay: Skwida iʼi dzaʼa klafta tsi ŋamnay ŋa ghuni kəʼaya,» kaʼa.

Dzaʼambəɗavafmbəɗa taw ka ghuɓasu16 Kaʼa guli mantsa: «Ta ɓets nzɗa,

nghəglaŋta a kuni ta iʼi wa. Ɓats nzɗa guli,dzaʼa nghəglaŋngha kuni ta iʼi [kabga ndasliʼa yu da Da,]» kaʼa. 17 Ka sanlaha maduhwalhani mataba hahəŋ hahəŋ mantsa:«“Ta ɓets nzɗa nghəglaŋta a kuni ta iʼiwu, ɓats nzɗa guli ná, dzaʼa nghəglaŋnghakuni iʼi guli. Nda sliʼa yu da Da,” kaʼa

ná, gwaɗa wu tsa gwaɗa ya ta gwaɗamatatsi na?» 18 «“Ta ɓets nzɗa” kaʼa ya ní,nu ghəŋ tsaya ma gwaɗa tama? Sana aamu ta skwi ta kumə tsi ta mnay wu,»ka həŋ. 19 Ɗaslafta Yesu ta skwi ta kuməhəŋ ta ɗaway da tsi, kaʼa nda həŋ mantsa:«Ta ɗaɗawavustá kuni mataba ghuni taghəŋa skwi mnə yu kazlay: Ta ɓets nzɗanghaŋta a kuni ta iʼi wu, ɓats nzɗa guli,dzaʼa nghəglaŋ ngha kuni ta iʼi kəʼa yara? 20 Kahwathwata ka yu ta mnaghu-nata, dzaʼa taway kuni ta taw, dzaʼa ŋaɗaykuni ta ghəŋ, ta rfu mnduha ta ghəŋahaɗik ta rfu. Dzaʼa gurɗaku ŋuɗufa ghuni,ŋa nutá tsa gurɗatá ŋuɗufa ghuni ya karfu. 21 Ka saghasa fitika dgakwa marakwná, ta ghuyay ta ɗaŋwa ta ɓasay. Na giyatani ta tsa zwaŋ ya, gi zanaptani ta tsaghuya ɗaŋwani ya. Ta rfay ta rfu katakata,kabga nghaŋtani ta mnda səla ta saha taghəŋa haɗik. 22Mantsa ya ta ɓasa kaghunindanana guli. Tsaw ta dzaʼa guyaku amu,ŋa rfay ghuni ta rfu. Haɗ mndu dzaʼalaviŋtá klaghutá tsa rfu ya da kaghuni wa.

23 «Ka saghasa tsa fitik ya, haɗ kaghunidzaʼa ɗawaŋta skwi nda ɗawa da iʼi wa.Kahwathwata ka yu ta mnaghunata, dzaʼavlaghunavla Da ta inda skwi. Dzaʼa kuniɗawaŋta nda hga ɗa. 24Kulam gwatna haɗsana skwi ta kɗə ɗawaŋta kuni nda hga ɗawa. Ɗawawaɗawa dzaʼa mutsay kuni, kadandəghafta ŋuɗufa ghuni da rfu,» kaʼa.

Ghuɓasapta Yesu ta ghəŋa haɗik25 Kaʼa guli mantsa: «Ka mahdihdi

mnaghunata yu ta tsa gwaɗa ya. Dzaʼasaghasa fitik dzaʼa kwal yu mnəgəltamantsa ŋa ghuni, ŋa mnaghunaŋta ɗa taskwi tsiɗiɗ ta ghəŋa Da. 26Ma tsa fitik ya,kaghuni ka ghəŋa ghuni dzaʼa ɗawa skwida Da nda hga ɗa, dər maga a iʼi ta duʼada tsi ŋa ghuni. 27Vərɗa Da kaghəŋani ná,ta ɗvay ta kaghuni kabga ta ɗvay kaghunita iʼi. Grafgra kaghuni guli kazlay: Iʼi ná,sa daga da Lazglafta yu kəʼa. 28 Sliʼaf dagada Da iʼi ka saha ta ghəŋa haɗik. Ndananaguli, wana yu ta sliʼafta ta ghəŋa haɗik kavru da Da,» kaʼa. 29Ka duhwalhanimantsa:«Haɗ mahdihdi ma na tama wa. Wya zlraka ta kligiŋtá ghəŋa gwaɗa. 30 Ndananatama, nda sna ŋni kazlay: Nda sna kata inda skwi kəʼa. Ma kɗaku mndu kaɗawaŋtá skwi da kagha, nda sna kagha taskwi ta kumə tsi ta ɗaway. Tsaya kəl aŋnika zlghafta kazlay: Sa daga da Lazglaftakagha kəʼa,» ka həŋ nda tsi. 31 Ka Yesu

Yuhwana 16:32 138 Yuhwana 17:26

nda həŋ mantsa: «Ndanana zlra kaghunita zlghafta ɓa? 32 Wya fitik ta sagha, ndaghada va saghani katək ŋa wutsata ghunita vgha, ta ksə ya ta tvani ta ksə ya ta tvani,ŋa zliɗivata ghuni turtukwa ɗa. Tsaw kah-wathwata ná, turtukwa ɗa a yu wu, kabgakawadaga ŋni nda Da. 33Managhunamanayu ta inda tsaha ya, kabga ŋa mutsaftaghuni ta zɗaku ma nzakwa guyata vghaghuni nda iʼi. Dzaʼa ghuyay mnduha taghəŋa haɗik ta ɗaŋwa ŋa ghuni. Ka nzatakuni drusa. Iʼi, ghuɓasapghuɓasa yu tambrakwa na ghəŋa haɗik na,» kaʼa.

17NdəɓayYesu ta dzvu ta ghəŋaduhwal-

hani1 Tahula gwaɗata Yesu ta tsa gwaɗaha

ya, ka nghadaftá tsi nda ta luwa. Kaʼamantsa: «Da, nda maga fitik! Maraŋmarata glakwa zwaŋa gha ŋa maraŋta zwaŋagha guli ta glakwa gha. 2 Vlaŋvla ka tambraku ta ghəŋa inda mnda səla, ŋa vlaŋ-tani ta hafu ŋa kɗekedzeŋ ta gwal pghamka ta həŋ ma dzvani. 3Hafu ŋa kɗekedzeŋná, tsaya snaŋta taŋ ta kagha. Kaghavərɗa Lazglafta turtuktuk, nda snaŋta taŋtamndu ya ghunaga ka ta nzakway kaYesuKristi. 4 Maraŋmara yu ta glakwa gha taghəŋa haɗik, kɗiŋkɗa yu ta magatá slnaya vliha ka ŋa magay. 5 Ndanana tamaDa ná, ŋliɗif ŋla da kagha manda nzatánzakwa ɗa si ta kul zlraftá ghəŋa haɗik ya.6 Snanamsna yu ta hga gha ta gwal hligiŋka ma ghəŋa haɗik ka vlihata ya. Si ka ŋagha həŋ, ka hlaftá ka ta həŋ ka vlihata. Kasnatá həŋ ta gwaɗa gha. 7Ndanana ná, ndasna həŋ kazlay: Inda skwi ya vliha ka ná,sagha da kagha kəʼa. 8 Mnanamna yu tahəŋ ta gwaɗa ya mniha ka, tsuʼaftsuʼa həŋ.Nda sna həŋ dar kazlay: Daga da kaghasagha yu kəʼa, zlghafzlgha həŋ guli kazlay:Kagha ta ghunigihata kəʼa.

9 «Ta ghəŋa hahəŋ ta maga yu ta duʼa,maga a yu ta duʼa ta ghəŋa pɗakwa mn-duha ma ghəŋa haɗik wa. Ta ghəŋa hahəŋta maga yu ta duʼa, kabga ŋa gha həŋ.10 Inda tsaha ta nzakway ka ŋaɗa ya ná,ŋa gha həŋ. Inda tsaha ta nzakway ka ŋagha ya guli ná, ŋa ɗa həŋ. Ta maravamaraglakwa ɗa ma həŋ.

11«Ta haɗ iʼi ma ghəŋa haɗik wa. Hahəŋná, tata ghəŋa haɗik həŋ. Ta dzaʼa dakagha iʼi. Da ɗa, kagha ta nzakway ndaghuɓa, ŋanaŋa ta həŋ nda mbrakwa gha.Nda mndərga tsa mbraku vliha ka ya,

kada nzakwa həŋ ka mndu turtuk mandanzakwa u ka mnda turtuk ya. 12 Ma tsanzakwa ɗa kawadaga nda həŋ ma ghəŋahaɗik ya ná, si ta nghay yu ta həŋ ndambrakwa gha ya vliha ka. Ŋanaŋa yu tahəŋ, haɗ ya ta zaɗavaghuta wu, ba ya tanzakwaynda fa ŋa zwaɗuta, ŋa kɗiŋtá skwiya nda vinda ma defteri yeya ta zaɗapta.13 Ndanana dzaʼa da kagha yu. Mandatsaya ta mna yu ma na nzakwa ɗa tataghəŋa haɗik na, kada ndəghafta rfa ɗa mahəŋ. 14 Mnanamna yu ta gwaɗa gha tahəŋ. Tsaya kəl həŋ ka husaŋtá mnduhama ghəŋa haɗik, manda nzakwa iʼi kul haɗka ŋa ghəŋa haɗik ya. 15 Ndəɓa a yu tadzvu da kagha ŋa hlaptá həŋ ma ghəŋahaɗik wa. Ama nghay yeya dzaʼa ka nghahəŋ da katkata tsa ghwaɗak ya. 16Mandanzakwa iʼi kul haɗ ka ŋa ghəŋa haɗik ya ná,manda tsaya nzatá nzakwa hahəŋ, nza ahəŋ ka ŋa ghəŋa haɗik wa. 17Niŋna ta həŋka ŋa gha, nda ma kahwathwata. Gwaɗagha ná, kahwathwata nzakwani. 18Mandaya ghunaga kagha ta iʼi ta ghəŋa haɗik ya,iʼi guli, ta ghunay yu ta hahəŋ ta ghəŋahaɗik. 19 Iʼi faghafa yu ta ghəŋa ɗa ka ŋataŋ, kada nzakwa hahəŋ guli ka ŋa ghakahwathwata.

20«Ta ghəŋa na hahəŋ na yeya a tamagayu ta duʼa wu, ta magay yu ta duʼa gulita ghəŋa gwal dzaʼa zlghafta iʼi nda magwaɗa taŋ, 21kada nzakwa həŋ demdemkamnda turtuk. Da! Ka nza həŋ ka yakwa umanda guyatá u, kagha ma iʼi, iʼi ma kaghaya. Ka nza həŋ ka mnda turtuk ŋa mnaymnduha ma ghəŋa haɗik kazlay: Kagha taghunigihata kəʼa.

22 «Iʼi, ŋlanafŋla yu ta həŋ, manda tsaŋliɗifta kagha ya, kada nzakwa həŋ kamndu turtuk, manda nzakwa u ka mnduturtuk, 23 iʼi ma hahəŋ, kagha ma iʼiya. Manda tsaya dzaʼa kəl həŋ ka nzak-way kahwathwata ka mndu turtuk, kadasnaŋta mnduha ma ghəŋa haɗik kazlay:Kagha ta ghunigihata, ɗvuɗva kagha tahəŋ manda ya ɗvu kagha ta iʼi guli ya kəʼa.24 Da! Tsəna mnduha vliha ka na ná, takumay yu ta nzakwa taŋ ma vli ya nza iʼi,ŋa nghay taŋ ta glakwa ɗa ya vliha kagha,kabga ɗvuɗva ka ta iʼi daga ta kul zlraftághəŋa haɗik. 25 Da ɗa! Tuɗukwa nzakwakagha, tsaw sna amnduhama ghəŋa haɗikta kagha wa. Iʼi, nda sna yu ta kagha, nahana guli, tsatsaftsatsa həŋ kazlay: Kaghata ghunigihata kəʼa. 26 Snanamsna yu takagha ta həŋ, ta dzaʼa snəglanamsna yu ta

Yuhwana 18:1 139 Yuhwana 18:24

həŋ, kada nzamta tsa ɗvu ɗvaf ka ta iʼi yama həŋ, ŋa nzamta iʼi ma həŋ guli,» kaʼa.

18Ksafta sludziha ta YesuMat 26:47-56, Mak 14:43-50, Luk 22:47-53

1 Tahula kɗiŋta Yesu ta tsa gwaɗaha ya,ka sliʼaftá tsi nda duhwalhani ka laghwita ɓla lika Sedruŋ. Mamu sana kwambalumantsa vli ya, ka lamə tsi dida kawadaganda həŋ. 2 Nda sna tsa Zudas ta dzaʼaskwapta ya guli ta tsa vli ya, kabga snusnaYesu ta lagha da tsa vli ya kawadaga ndahəŋ. 3 Ka hlanaftá la mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta, nda la Farisa tasludziha, nda gwal ta ngha həga Lazglafta,ta Zudas. Ka sliʼaftá həŋ nda huzla vulunda huzla vulu, nda pelapela nda pelapela,nda pinatá vu nda pinatá vu. Ka lagha həŋda tsa gam ya. 4 Manda ya nda sna Yesuta skwi dzaʼa slanaghata, ka sliʼaftá tsi dagəma həŋ. Kaʼa mantsa: «Wa ta zbə kunina?» kaʼa nda həŋ. 5Ka həŋmantsa: «Yesumnda la Nazaret ya ta zbə ŋni,» ka həŋ ndatsi. «Iʼi nana,» kaʼa nda həŋ. Ta sladu tsaZudas ta dzaʼa skwapta ya kay tavata həŋ.6Na tsamnayYesu nda həŋ kazlay: Iʼi nanakəʼa ya, dəmturtuk kahəŋvraghutanda gamuhul hul, ka zlambutá həŋ siy ta haɗik.7 «Wa ta zbə kuni ka kuni ka na?» kaʼaɗawglaŋta da həŋ. «Yesu mnda la Nazaretya ta zbə ŋni,» ka həŋ. 8 «Vaɗa nana a kayu nda kaghuni kay ra! Ka si iʼi ta zbə kuniya ní, zlanawa nanaha na tsa, ka laghwahahəŋ,» ka Yesu nda həŋ.

9 Kəl tsi ka mnay mantsa ya ná, ŋanzakwani manda va tsa gwaɗa mnə tsikazlay: Haɗ ya dər turtuk zaɗanaghuyu mataba gwal ya vliha ka wu kəʼa ya,ya. 10 Mamu kafay da Simuŋ Piyer, katsəhagaptá tsi ka tsanamtá sani ma kwalvamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta,ka tsaghutá sləməŋani nda ga zeghwi.Malkus hga tsa kwalva ya. 11 Ka Yesumantsa: «Vranamvra ta kafaya gha dakupakani. Ra a ka say ɗa ta leghwa ghuyaɗaŋwa ya vliha Da ɗawuka ka rki na?» kaʼanda Piyer.

Kladaghata la sludzi ta Yesu da Hana12 Lagha tsa tskatá sludziha ya nda

mghamha taŋ tani, nda la Yahuda tangha həga Lazglafta ya, ka ksaftá Yesu, kahabaghutá həŋ ta dzvuhani. 13Ka klaghatá

karaku da Hana ta nzakway ka dzidza Kay-ifa. Tsa Kayifa ya ta nzakway ka mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ma tsavaku ya. 14 Tsa Kayifa ya tsa ta vlaŋtáhiɗaku ta la Yahuda kazlay: Draŋ mtutamndu turtuk da mnaka mnduha, ka ya dazaɗanata lu ta inda mndəra mndu* kəʼa yakay.

Duhwala Yesu a yu wu, ka PiyerMat 26:69-70, Mak 14:66-68, Luk 22:55-57

15 Ka sliʼaftá i Piyer nda sna duhwal, kadzaʼa ta hula Yesu ta hula Yesu. Tsa sanaduhwal ya ná, nda sna tsa mali ta ghəŋagwal dra skwi ŋa Lazglafta ya. Ka lamə tsimista Yesu da daɓi ma huɗa həga ga tsamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftaya, 16 ta sladaghutá Piyer ma bli ta watgha.Ka vragaptá va tsa duhwal snaŋ mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ya, dagwaɗganatá tsa marakw ta ngha watghaya. Ka hgadamtá tsi ta Piyer. 17Kaʼa nda tsimantsa: «Tekw a kagha mataba duhwalhatsəna mndu na guli wu ri?» ka tsa marakwka kwalva ta ngha watgha ya nda Piyer.«Tekw a iʼi mataba taŋ wu,» ka Piyer.

18 Ka vanaghatá kwalvaha nda gwal tangha həga Lazglafta ta vu, ka slinə həŋ,kabga mtasl vli. Ka lagha Piyer guli daslinganatá həŋ.

Ɗaway Hana ta gwaɗa da YesuMat 26:59-66, Mak 14:55-64, Luk 22:66-71

19 Kaʼa nda tsi mantsa: «I wa duhwalhagha na? Nahgani ta taghə ka ŋa mnduhana?» ka tsa mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta ya, nda Yesu. 20 Ka Yesunda tsi mantsa: «Baŋluwa si ta mna yuta gwaɗa ŋa inda mndu ma həga taghaskwa la Yahuda nda ya ma həga Lazglafta.Ma vli ta tskavata inda la Yahuda si tagɗata yu ta tagha skwiha. Haɗ sana skwimna yu kɗekkɗek wa. 21 Kabgawu ta kəlkagha ka ɗaway da iʼi na? Ɗawa da gwalsi ta sna tsa skwi ta mnə yu ŋa taŋ ya ɓa.Nda sna hahəŋ ɗinaɗina ta skwi mnanayu ta həŋ,» kaʼa nda tsi. 22 Na tsa mnataYesu mantsa ya, ka sliʼaftá sani matabatsa gwal ta ngha həga Lazglafta ya, kalagha dgharuŋtá Yesu. «Mantsa ta zlghaka ta wi ŋa mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta ra?» kaʼa nda tsi. 23 Ka Yesumantsa: «Ka mamu ghwaɗaka skwi mnayu ya kay, mnamaŋmna. Ala ka si tɗukwagwaɗa mna yu, kabgawu ta kəl lu ka dza iʼina?» kaʼa nda tsi. 24Ka ghunaftá Hana nda

* 18:14 Ngha ta Yuhwana 11:49.

Yuhwana 18:25 140 Yuhwana 19:11va tsa habatá dzvuhani ya da tsa Kayifa tanzakway kamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta ya.

Duhwala Yesu a yu wu, ka Piyer kay guliMat 26:71-75, Mak 14:69-72, Luk 22:58-62

25 Ma tsa fitik ya, hada Simuŋ Piyer taslinutá vwani. «Tekw a kagha matabaduhwalha tsəna mndu na guli wu ri?» kalu nda tsi. «Siga! haɗ iʼi mataba taŋ wu,»ka Piyer ka waɗutá vli. 26 «Ngha a yu takagha kawadaga nda tsəna mndu na magamra?» ka sanimataba kwalvaha tsamalita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta ya.Tsatsi ná, la taŋ ma tsa mndu tsanaghuPiyer ta sləməŋani ya, ya. 27 «Siga yu, iʼia wu!» ka Piyer ka waɗutá vli kay guli. Kagi wahatá vazak.

Ɗaway Pilat ta gwaɗa da YesuMat 27:1-2,11-14, Mak 15:1-5, Luk 23:1-5

28 Gasərɗək, ka klaftá həŋ ta Yesu gaKayifa, ka klaghata da həga dagala gaŋumna la Ruma. Lamə a vərɗa hahəŋ datsa həga ya wu, da ŋriŋtá həŋ ta vghataŋ makəɗ həŋ ka za skala Pak. 29 Tsayakəl Pilat ŋumna la Ruma ka sabi dzibil daslanaghatá həŋ. Kaʼa nda həŋmantsa: «Nuva ghwaɗaka skwi maga na mndu na kakuni ka na?» kaʼa. 30 Ka həŋ mantsa: «Kamá nza a tsi ka mndu ta magatá dmakuwu katsi ná, má klaghak a ŋni wu,» ka həŋnda tsi. 31 «Klawakla va kaghuni, ka dzaʼakuni da tsanaghatá guma manda ya mnazlaha ghuni,» ka Pilat nda həŋ ta ghəŋani.«Vlaŋna a lu ta tva dzatá mndu wu,» ka laYahuda zlghanaftawani.

32Mantsa ya dzaʼa magakwa skwiha naya gwaɗəYesu ta ghəŋani kəʼa dzaʼamtakuya. 33 Ka vraghatá Pilat da daɓa həga, kahgadamtá tsi ta Yesu. «Mghama la Yahudakagha ra?» kaʼa ɗawaŋta da tsi. 34 Ka Yesumantsa: «Kagha ta ndanapta ma ghəŋagha re, ari sanlaha a ta mnaghatá iʼi na?»kaʼa nda tsi. 35 «Iʼi! La Yahuda yu ra?Laghuni, nda maliha ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta ta klaktá kagha da iʼi,nahgani maga ka ya katək na?» ka Pilatnda tsi. 36 Ka Yesu mantsa: «Ga mghamaɗa ná, ŋa na ghəŋa haɗik na a wa. Ka máŋa na ghəŋa haɗik na tsi katsi, má lmalmakwalvaha ɗa, má ŋa kwala lu klagaghatáiʼi da gwal dagaladagalamataba la Yahuda.Tsaw ŋa na ghəŋa haɗik na a ga mghamaɗa wu,» ka Yesu. 37 «Tsaw va mghamkagha rke?» ka Pilat nda tsi. «Manda vatsa mna ka ya, Mgham yu. Yaya lu ta iʼi ŋa

sagha mnaŋtá kahwathwata ma na ghəŋahaɗik na. Inda mndu ta nzakway ka ŋakahwathwata ná, ta snay ta gwaɗa ɗa,» kaYesu. 38 «Nahgani kahwathwata na?» kaPilat nda tsi.

Guma dzatá YesuMat 27:15-31, Mak 15:6-20, Luk 23:13-25

Tahula tsa, ka səglap tsi dzibilslanaghatá la Yahuda. Kaʼa mantsa:«Slanagha a yu ta skwi prək ŋa dzatátsəna mndu na wa. 39 Ya wya ta snusnayu ta gɗata ta zlighunistá mndu turtukma gamak ma fitika skala Pak ya, takumay kuni ta slighunista ɗa ta mghamala Yahuda ra?» kaʼa nda həŋ. 40 Ka həŋmantsa: «Tsatsi a ŋa zliŋta wa, Barabaskatsi,» ka həŋ hləglaftawi. Tsaw tsaBarabas ya ná, gənda ya.

191 Tahula tsa, klagaghawa tsa Yesu ya ka

sləvapta kuni nda krupi, ka Pilat. 2 Laghala sludzi ka ɗaftá teki, ka fanamta maghəŋ manda zewzewa, ka suɗanavatá həŋta lguta má mgham mgham ka dva guli.3 «Zgutsa ŋa gha mghama la Yahuda,» kahəŋ gavadaghata tavatani, ka dadgharay.

4 «Ndana tama wana yu dzaʼakləgaghunapta dzibil, kada grafta kunikazlay: Slanagha a yu ta sana skwi prəkka dzatá na mndu na wu kəʼa,» ka Pilatsəglap dzibil slanaghatá la Yahuda. 5 Kasabə Yesu nda zewzewa teki ma ghəŋ, ndasuɗatá lguta má mgham mgham ta vgha.«Wana tsamndu ya,» ka Pilat nda həŋ. 6Nagi nghay la mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta, nda gwal ta ngha həga Lazglafta,«zləŋaftá! zləŋaftá!» ka həŋ hlaftawi.«Klawakla kaghuni ka zləŋafta kuni, kabgaslanagha a yu ta skwi ɗekɗek prək kadzata wu,» ka Pilat nda həŋ. 7 «Mamuzlaha ŋni. Ka tsa zlahu ya ná, dzata! kaʼa,kabga Lazglafta yu kəʼa fatá ghəŋani,» ka laYahuda zlghanaftawi. 8 Snaŋta Pilat ta tsagwaɗa ya, ka ksəglaftá zləŋ katakata, 9 Kalamə tsi da daɓa həga. «Sagha ga ka na?»kaʼa ɗawaŋta da Yesu. Sew zlghanaf a Yesuta wani wa. 10 «Zlgha a ka ta wa ɗa wu?sana a ka kazlay: Laviŋlava yu ta zlighista,laviŋlava yu ta zləŋaftá kagha kəʼa wu ra?»ka Pilat nda tsi. 11 «Haɗ sana skwi laviŋ kata ghəŋa iʼi, ka ya vlagha Lazglafta a tsi wa.Tsaya kəl dmakwa tsa mndu ta vlatá iʼi madzva gha ya, kamalaghutá ŋa gha dmaku,»ka Yesu nda tsi.

Yuhwana 19:12 141 Yuhwana 19:3612Hada tama, ka zbəPilat ta tvi ŋa zliŋta.

«Ka zliŋzla ka ta tsəna mndu na ná, graSezar a ka wa. Ka mgham a iʼi ra, kamndu guli ná, ghuma mgham Sezar tsamndu ya,» ka la Yahuda. 13 Snaŋta Pilatta tsa gwaɗaha ya, «kladapwakla ta Yesudzibil,» kaʼa. Ka nzaftá tsi ta vla tsa gumama sana vli ta hgə lu ka Pave. Tsa Paveya, Gabasla ta hga lu nda gwaɗa Hebru.14 Mahtsim skala Pak ka lu, ta ghwanə afitik ma ghəŋ wu, ka Pilat nda la Yahudamantsa: «Wyawa mghama ghuni,» kaʼa.15 «Ŋa dzatá! Ŋa dzatá! Zləŋafta ta udzu»ka həŋ hlaftá wi. «Ka zləŋaghunafta yuta mghama ghuni ta udzu?» ka Pilat ndahəŋ. «Haɗ sana mghama ŋni ta ghəŋaSezarwu, ka lamali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta.» 16 Lagha Pilat ka vlaŋtá həŋta Yesu ŋa zləŋafta ta udzu.

Dalafta la sludzi ta Yesu ta udza zləŋayMat 27:32-44, Mak 15:21-32, Luk 23:26-43

Ka tsuʼuwaghutá həŋ ka klaghata. 17 Kaklə Yesu ta udzu ŋa zləŋa ghəŋani, ka sabima huɗa luwa ŋa dzaʼa da sana vli ta hgəlu ka «vla ghudzifa ghəŋ.» «Gwalgwata»ta hga lu ta tsa vli ya nda gwaɗa Hebru.18 Ma tsa vli ya zləŋafta həŋ ta Yesu taudzu. Ka zlaŋanavatá həŋ ta sanlaha mamnduha his guli tavata Yesu, ma takatakaka həŋ zləŋamtá Yesu. 19 Vindafwa vindata skwi ka fagata kuni ta ghəŋa tsa udzu ya,ka Pilat. «Yesu mnda la Nazaret mghamala Yahuda,» ka lu vindafta. 20Nda ndəghala Yahuda ta dzaŋaftá tsa skwi vindaf luya, kabga ndusa nda luwa tsa vli zləŋaf luta Yesu ya. Nda gwaɗa Hebru, nda gwaɗaLateŋ, nda gwaɗa Grek vivindafta lu tatsa skwi ya. 21 «Má vinda a ka kazlay:Mghama la Yahuda kəʼa wa. “Iʼi mghamala Yahuda” kaʼa, ka ka má vindafta,» ka lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftamataba la Yahuda nda Pilat. 22 «Skwighada iʼi ta vindafta ná, nda vinda,» kaPilat zlghanaftawani ta həŋ.

23 Tahula zləŋafta la sludzi ta Yesu taudzu, ka hlaftá həŋ ta lguthani, ka da-ganapta fwaɗ ta həŋ ta həŋ. Ka klaftáhəŋ ta dzampani ya gaf lu mantsa dagata ghəŋ dikw ta haɗik kul haɗ iri tida yaguli. 24 «Ma kwahanap mu ta na dzampana, vzamavza ta vindima ŋa ngha mndudzaʼa zuta,» ka la sludzi mataba hahəŋhahəŋ. Tsa skwi maga la sludzi ya ná,

magamaga həŋ manda skwi nda vinda madefteri kazlay:Ka daganaptá həŋ ta lgutha ɗa,ka vzə həŋ ta vindima ta ghəŋa dzampa*

ɗa kəʼa ya,tsaya skwi maga la sludzi.

25 Ndusa nda tsa vli zləŋaf lu ta Yesuya, ka sladaktá i mani, nda mukumani mamani, nda Mari markwa Klupas, nda Marimakwata luwa Magdala. 26 Nghay Yesu tamani, kəʼa kəʼa ná, wya tsa duhwal ta ɗvutsi ya ta sladu tavatani. Kaʼa mantsa: «Ma!Wya zwaŋa gha,» kaʼa. 27 «Wya ma gha!»kaʼa nda tsa duhwal ya guli. Daga ma tsafitik ya, ka klaghatá tsa duhwal ya da taŋ.

Mtakwa YesuMat 27:45-56, Mak 15:33-41, Luk 23:44-49

28Tahula tsa, manda snaŋta Yesu kazlay:Nda kɗa inda skwi tama kəʼa, «ndala takuzlihata†!» kaʼa, ŋa nzakwani manda yanda vinda ma defteri. 29 Tsaw ma tsavli ya, mamu wuda ima inabi masmasa.Ka sliʼaftá sana sludzi ka klaftá susu, katsughumamta ma tsa ima inabi masmasaya, ka hbuŋta ta wa dafa, ka tsghadaftafuŋta ta wa wubisima Yesu. 30 «Nda dzaghəŋa inda skwi tama,» kaYesu tapanar tsita tsa ima inabimasmasa ya. Ka dzagatá tsita ghəŋ, ka sabə hafu mida.

Sliglatá Yesu31 Baɗu luma madagala ŋa gi lamə da

Sabat magakwa tsa skwi ya. Va a la malimataba la Yahuda ta slanaghata Sabat tatsa mnduha ya ta udzu wa. Tsa Sabat yaná, sana mghama fitik ya. Ka sliʼaftá həŋka laghwi da ɗaway da Pilat ŋa ɓalanaptásəlaha taŋ ŋa hligiŋtá həŋ ta udzu. 32 Kalagha la sludzi da ɓalanaptá səlaha tsamnduha his zlaŋanava lu tavata Yesu ya.33 Ta lagha həŋ ta Yesu, kəʼa ka həŋ ná,nda ghada mtatani. Ka zlaŋtá həŋ taɓalanaptá səlahani. 34Ka sliglanavatá sanima tsa sludziha yama ŋwazliɓ nda gupani,ka gi mbəzagaptá us nda imi. 35 Tsənamndu ta vinda na skwiha ta maguta naná, nda ngha tsatsi nda irani. Kahwath-wata gwaɗani guli. Nda sna tsatsi kazlay:Kahwathwata ta mnə tsatsi kəʼa. Mnayta mnə tsi ná, kada zlghafta kaghuni guli.36 Magamaga tsa skwiha ya mantsa, ŋanzakwani manda ya nda vinda ma defterikazlay: Haɗ ghudzifani dzaʼa ɓlanapta‡ lu

* 19:24 Ngha ta Zabura 22:19. † 19:28 Ngha ta Zabura 22:16, 69:22. ‡ 19:36 Ngha ta Sabi 12:46, Mbsak 9:12,Zabura 34:21.

Yuhwana 19:37 142 Yuhwana 20:23dər turtuk wu kəʼa ya. 37Ka lu vindafta masana vli guli ná, «dzaʼa nghanavangha həŋta tsa mndu sliglanava§ həŋ nda gupa ya»kəʼa.

Paɗamtá YesuMat 27:57-61, Mak 15:42-47, Luk 23:50-56

38 Tahula tsa, mamu sana mnda la Ari-mate ta hgə lu ka Yusufu, ta nzakway kaduhwala Yesumakɗekmakɗek kabga zləŋala Yahuda. Ka sliʼaftá tsi ka laghwi ɗawaftámbla Yesu da Pilatus. Ka zlanaŋtá Pilatta tvi, ka lagha tsi klaghatá tsa mbla Yesuya. 39 Ka lagha Nikwademu, tsa mndu sita lagha da slanaghatá Yesu girviɗik yakay. Ka lagha tsi nda klatá laɓatá urdi kahpuhpu ta hgə lu ka Mir nda Alwes. 40 Kaklaftá həŋ tambla Yesu, kamasanavatá rɗika urdi, kambsamtá həŋmawupaymandaya snu la Yahuda ta magay ta paɗə həŋta mnda taŋ. 41 Tsaw ma tsa vli kəl lu kazləŋafta ya, mamu sana gam. Ma tsa gamya, mamu kulu ta ka lfiɗ ta kul walaŋta luta paɗamtá mndu mida. 42Ndusa nana, kahəŋ ka paɗamtá Yesu ma tsa klu ya, kabgatsaya fitik ta kəl la Yahuda ka paya vgha ŋalami da Sabat.

20Ta haɗ Yesu ma kulu waMat 28:1-8, Mak 16:1-8, Luk 24:1-12

1 Wrək tgha gasərɗək baɗu dəmas, takzauʼkzauʼ a vli, ka lagha Mari makwata Magdala ta kulu. Kəʼa kəʼa ná,taŋwalaghutaŋwala lu ta klam ta wa tsakulu ya. 2 Ka sliʼaftá tsi nda hwaya kalaghwi slanaghatá i Simuŋ Piyer nda tsasana duhwal ta ɗvu Yesu ya. «Klapklalu ta mbla Mghama mu ma kulu, sna aŋni ta vli fam lu wu,» kaʼa. 3 Ka sliʼaftá iPiyer nda tsa sana duhwal ya, ka laghwi takulu. 4 Ka sliʼaftá həŋ his his nda hwaya.Tsaw mal tsa sana duhwal ya ta hwayaka Piyer, ka tiŋlaghutá tsi ta ɓhadaghatata kulu. 5 Ɓhadaghatani má ŋa lamani,lamə a wa. Ka ɓukwatá tsi ka nghə dida.Kəʼa kəʼa ná, wupay yeya ksufa ta haɗik.6 Ka ɓhadaghatá Simuŋ Piyer nda hul ndahul, ka lamə tsi da tsa kulu ya. Kəʼa kəʼaná, wupay yeya ksufa ta haɗik, 7 nda tsapatak si wanam lu ta Yesu ma ghəŋ ya.Tsa patak ya ná, ma sana vli tsaya ŋusafaguli kawadaga nda tsa wupay ya a wa. 8Kalamə tsa duhwal si ta ɓhadaghata taŋtaŋya kay guli. Ka nghanatá tsatsi guli, ka

zlghaftá tsi. 9 Tsaw si ta graf a həŋ taskwimna defteri kazlay: Dzaʼa sliʼagapsliʼaYesu mataba gwal nda rwa kəʼa wa. 10 Kavraghutá tsa duhwalha his ya dzagha taŋ.

Maraŋta Yesu ta ghəŋani da Marimakwa ta Magdala

Mat 28:9-10, Mak 16:9-1111 Ka nzaghutá Mari ma bli ta wa tsa

kulu ya ka taw. Ta taw tsi ta tsa taw yaná, ta ɓukwatá tsi ka nghə da tsa kulu ya.12 Ka nghaŋtá tsi ta duhwalha Lazglaftahis, ta nzaku ma tsa vla si fatá mbla Yesuya. Sani nda tvə ghəŋ, sani nda tvə səla.13 «Nya ta taw ka ní makwa na?» ka həŋnda tsi. «Mghama ɗa ya klagha lu, sna ayu ta vli fam lu wu,» kaʼa nda həŋ. 14 Tamnə tsi ta tsaya, ka mbəɗavatá tsi. Kanghaŋtá tsi ta sana mndu ta sladu hada.Tsatsaf a tsatsi kazlay: Yesu ya kəʼa wa.15 «Nya ta taw ka ní makwa na? Wa tazbə ka na?» ka Yesu nda tsi. Na mndu ndana gam na ya ka tsatsi sizlay. «Mghamaɗa, ka si kagha ta klaghata, mnihamnata vli fam ka, ka dzaʼa yu da klay» kaʼa.16 «Mari!» ka Yesu hgaŋta, ka mbəɗavatátsi. «Rabum» kaʼa nda tsi. Manda mnaykazlay: Mnda taghaɗiftá skwi kəʼa ya ndagwaɗa Hebru. 17«Ma ŋiha ka, ta laf a yu daDa ɗa karaku wu, la da mnay ŋa zwanamaɗa kazlay: Ta dzaʼa da Da ɗa ta nzakway kaDa ghuni yu, da Lazglafta ta nzakway kaLazglafta ghuni ya yu guli,» ka Yesu ndatsi. 18 «Nda ngha yu ta Mgham Yesu,» kaMari makwata Magdala sliʼafta ka laghwida mnay ŋa duhwalha. Ka rusu tsi ŋa taŋta skwi mnana tsi.

Maraŋta Yesu ta ghəŋani da duhwal-hani

Mat 28:16-20, Mak 16:14-18, Luk 24:36-4919 Gahawu baɗu va tsa dəmas ya, ka

tskavatá tsa duhwalha ya ma həga. Kaŋərzlaftá həŋ ta watgha kabga ta zləŋayhəŋ ta la mali mataba la Yahuda. «Ka nzazɗaku kawadaga nda kaghuni,» ka Yesulami da taba taŋ. 20Mnatani mantsa ya, kamaranaŋta tsi ta dzvuhani nda ŋwazliɓanita həŋ. Ka rfu tsa duhwalha ya ta rfunghaŋər həŋ ta Mgham Yesu. 21 «Ka nzazɗaku kawadaga nda kaghuni. Manda yaghunaf Da ta iʼi ya, mantsa ya ta ghunaiʼi ta kaghuni guli,» ka Yesu nda həŋ guli.22 Tahula mnatani ta tsaya, «tsuʼuwawat-suʼuwa ta Sulkum nda ghuɓa,» kəʼa vus-ludanaghatá həŋ. 23 «Gwal dzaʼa planata

§ 19:37 Ngha ta Zakari 12:10.

Yuhwana 20:24 143 Yuhwana 21:17kuni ta dmakuha taŋ, dzaʼa planapla luta dmakuha taŋ. Gwal dzaʼa kwalaghutakuni ta planatá dmakuha taŋ, haɗ lu dzaʼaplanatá dmakuha taŋ guli wa,» kaʼa.

Maraŋta Yesu ta ghəŋani da Tuma24Tsaw haɗ Tuma ta nzakway ka mbuh-

wali tekw mataba tsa duhwalha ya hadata lagha Yesu wa. 25 «Nda ngha ŋni taMghama mu Yesu,» ka tsa pɗakwa duh-walha ya nda tsi. «Ka ngha a yu ta miviɗapusa ta dzvuhani, ka ksaŋta ɗa ndandəfiŋaɗa ta vla tsa pusaha ya, ksaŋha yu gulinda dzva ɗa ta ŋwazliɓani wu, haɗ yu tazlghafta ɗekɗek wa,» ka Tuma nda həŋ.

26 Tghas fitik tahula tsa, ka nzəglatáduhwalha Yesu ma həga, kawadaga Tumanda həŋ baɗu tsa. Ka ŋərzlaftá həŋ tawatgha. Ka lamə Yesu da taba taŋ. «Kanza zɗaku kawadaga nda kaghuni,» kaʼanda həŋ. 27 «Wya dzvuha ɗa ksaŋksanda ndəfiŋa gha, wya ŋwazliɓa ɗa guli,ksaŋksa nda dzva gha, ka zlaŋta ka ta dgaghəŋ, ka zlghafta ka nda ŋuɗuf,» kaʼa ndaTuma. 28 «Kagha ta nzakway ka Mghamaɗa, kagha ta nzakway ka Lazglafta ɗa guli,»ka Tuma zlghanaftawi. 29 «Zlray gha tazlghaftá tsa ɓa kabga nghaŋta gha ta iʼi?Rfu da gwal ta zlghaftá iʼi, kul nghaŋtá həŋta iʼi,» ka Yesu nda tsi.

Kabgawu kəl lu ka vindaftá na defterina?

30 Ta traku mazəmzəm magəgla Yesuta kəma duhwalhani kul vindaku ma nadefteri na. 31Nana vinda a lu na ná, vindaa vinda lu ŋa zlghafta ghuni kazlay: Yesuná, Kristi ya, Zwaŋa Lazglafta ya guli kəʼa.Ka zlghafzlgha kuni ta tsatsi, dzaʼa mutsaykuni ta hafu nda ma tsatsi.

21Maraŋta Yesu ta ghəŋani da duhwal-

hani1Tsəɓakwfitik tahula tsa, kamarglavatá

Yesu da duhwalhani ta wa drəfa Tiberyad.Wya kəʼa maravata: 2 Ta nzaku i SimuŋPiyer nda Tuma ta hgə lu ka mbuhwaliya, nda Natanayel mnda luwa la Kana tahaɗika Galili, nda zwana Zebedi, nda san-laha ma duhwalhani his, ka skwa turtuk.3 «Dzaʼa tuma klipa ɗa yu,» ka Simuŋ Piyernda həŋ. «Nda sliʼa aŋni mista gha guli,»ka hahəŋ guli nda tsi. Ka sliʼaftá həŋ kalaghwi, ka lamə həŋ da kwambalu. Kurzliŋhana taŋ ndiri baɗu tsa, ksaf a həŋ ta klipidər ka turtuk wa. 4Tsaɗakwa vli gasərɗək,

ka lagha Yesu sladata ta wa tsa drəf ya.Tsəmaf a duhwalhani kazlay: Tsatsi ya kəʼawa. 5 «Mamu klipi ksaf kuni ri zwani?»ka Yesu nda həŋ. «Haɗ wu,» ka həŋ ndatsi. 6 «Wuɗadawa kadəŋa ghuni ta slərpakwambalu nda ga zeghwi ya, dzaʼa mutsaykuni,» kaʼa nda həŋ. Ka wuɗadatá həŋ. Katraptá həŋ ta tɗagafta kabga ndəghataninda klipi. 7 «Mgham Yesu ya tane, ka tsaduhwal ta ɗvu Yesu ya,» nda Piyer. Na tsagi snaŋta SimuŋPiyer kazlay: MghamYesuya kəʼa ya, ka favatá tsi ta lgutani kabga sisuɗiŋsuɗa ka tuma klipi, ka vzadatá tsi tavgha da drəf. 8 Ka vragaghutá tsa sanlahama tsa duhwalha ya ma kwambalu, ndatɗa tsa kadəŋ nda ndəghatani nda klipi ya.Si diʼiŋaghu a həŋ katakata wa. Ka mitirdərmək yeya ri kaki nzakwa taŋ nda wasgam. 9 Ta sliʼagaptá həŋ ma kwambalu,kəʼa ka həŋ ná, mamu tsatá vu hada ndaklipi tida nda buradi. 10 «Kligiswakla tatsa klipiha kasaf kuni ya,» ka Yesu ndahəŋ. 11Ka lamə Simuŋ Piyer da kwambalu,ka tɗagaptá tsi dzibil ta tsa kadəŋ ndandəghatani nda klipi ɓərzləzla ya. Dərməknda hutaf mbsak hkən mida gwagwatani.Kulam nda va tsa nzakwani mantsa ya ná,ratsanap a ta tsa kadəŋ ya wa. 12 «Sawada za skwa zay!» ka Yesu nda həŋ. Haɗya mataba tsa duhwalha ya ta walaŋtáɗawaŋta kazlay: Wa kagha na kəʼa wu,kabga nda sna həŋ kazlay: Mgham Yesu yakəʼa. 13 Ka lagha Yesu klaftá tsa buradi ya,ka daganaftá həŋ, daganafha ta klipi ta həŋguli. 14 Mahkəna maravata Yesu tsaya daduhwalhani manda sliʼagaptani nda hafumataba gwal nda rwa.

I Yesu nda Piyer15 Tahula zuta taŋ ta skwa zay, ka Yesu

mantsa: «Simuŋ zwaŋa Yuhwana! Ɗvuɗvaka ta iʼi, ka malaghutá ŋa nanaha nara?» kaʼa ɗawaŋta da Simuŋ Piyer. «AŋiMghamaɗa, nda sna kagha kazlay: Taɗvayyu ta kagha kəʼa,» kaʼa zlghanaftá wani.«Ka ngha ka ta zwana tuwakha ɗa,» kaYesu nda tsi. 16 «Simuŋ zwaŋa Yuhwana!Ɗvuɗva ka ta iʼi?» ka Yesu nda tsi kamahis.«Aŋi Mghama ɗa! Nda sna kagha kazlay:Ta ɗvay yu ta kagha» kəʼa, ka Piyer ndatsi. «Ka ngha ka ta tuwakha ɗa,» ka Yesunda tsi. 17 «Simuŋ zwaŋa Yuhwana! Taɗvay ka ta iʼi?» kaʼa nda tsi ka mahkən.Ka kuzlanaftá tsi ta Piyer ta ŋuɗuf na tsaɗaway Yesu ka mahkən kazlay: Ta ɗvayka ta iʼi ra kəʼa ya. «Mghama ɗa, nda

Yuhwana 21:18 144 Yuhwana 21:25sna kagha ta inda skwi, nda sna kaghaguli kazlay: Ta ɗvay yu ta kagha kəʼa,»kaʼa nda tsi. «Ka ngha ka ta tuwakhaɗa,» ka Yesu nda tsi. 18 «Kahwathwata kayu ta mnaghata, ma fitika nzakwa gha kaduhwal, kagha ka ghəŋa gha ta hba ɓanavagha misti, ka dzaʼa gha da vli ta kumə ka.Ka hwaluhwala ka, dzaʼa pghapgha ka tadzvuha gha ŋa nzɗaghafta sana mndu taɓanava gha, ka kla kagha da vli kul kuməka ta dzaʼa,» kaʼa. 19 Tsa gwaɗaha mnə tsiya, tvi ka Piyer dzaʼamtaku ŋa vla glaku ŋaLazglafta ya mnə tsi. «Mbaɗa mista ɗa,»kaʼa nda tsi tahula tsa.

I Yesu nda sana duhwal ya ɗvu tsi20 Kəʼa ka Piyer mbəɗavata ná, ta

saghasa tsa duhwal ɗvu Yesu ya mista taŋ.Tsatsi tsa duhwal ta fadaghatá ghəŋ daghuva Yesu, ma fitika nzata taŋ ka za skwazay, ka ɗaw tsi kazlay: Mghama ɗa! Wa vana mndu dzaʼa skwaptá kagha na na? kəʼayeya. 21 «A ki na duhwal na tama Mghamaɗa, nahgani dzaʼa slanaghatá tsatsi?» kaSimuŋ Piyer nda Yesu, nghər tsi ta saghatsa duhwal ya. 22 «Ka nzanza nda hafuha ka vrakta ɗa, ka yu nda tsi ní, nu tanghaghata mida na? Sliʼa kagha mista ɗaŋa gha ɓa,» ka Yesu nda tsi. 23 Ka tutá tsagwaɗa ya mataba gwal zlghay nda ŋuɗufkazlay: Mtəta a tsa duhwal ya wu kəʼa.Mtəta a wa a mna Yesu ŋa Piyer wa. Wyakəʼamnay: «Ka nzanza nda hafu ta vragatáyu, a ka ka yu nda tsi ní, nu ta nghaghatamida na» kəʼa skwi mna tsi.

24 Va na duhwal ta mna na gwaɗahana ta vindafta. Nda sna mu guli kazlay:Kahwathwata gwaɗani kəʼa.

Dzatá ghəŋa gwaɗa25 Nda ndəgha sanlaha ma skwiha

magəgla Yesu. Ka má ka vivindaf vivindalu ta indani ká lu katsi ná, graf a yukazlay: Má dzaʼa ŋafŋa ghəŋa haɗik ta tsadefteriha má dzaʼa vivindafta lu ya kəʼawa.

Slna gwal ghunay 1:1 145 Slna gwal ghunay 1:21-22

Slna gwal ghunay1Ari Ŋərma ɗa Tawfilus,Ma taŋtaŋa deftera ɗa ná, rusaghaf rusa

yu ta inda skwi ya maga Yesu, nda skwiya si ta tataghə tsi ŋa mnduha daga mazlraftani, 2 ha ka sagha ta fitik kəl luka klaghata ta luwa. Ma kɗaku tsi kaŋlaghatá ta luwa na, vlaŋvla ta zlahuhaninda mbrakwa Sulkum nda ghuɓa ta mn-duha ya zabap tsi ka gwal ghunay. 3Tahulamtutani, ka marə tsi ta vgha ŋa taŋ nda tvikavghakavgha. Ta traku skwiha maranaŋtsi ta həŋ ŋa granaftá həŋ kazlay: Ndahafu yu kəʼa. Fwaɗmbsak fitikani ta ma-maranaŋtá vgha ta həŋ, ka mna gwaɗa taghəŋa ga mghama Lazglafta. 4 «Yaha kunizaghuta diʼiŋ nda Ursalima. Ka nzata kunihada ka kzla skwi ya taghunaf Lazglafta taimi ta sləməŋ, manda ya snaŋ kuni ma waɗa,» kaʼa vlaŋta zlahu ta həŋ ma sana fitikta zə həŋ ta skwa zay. 5«Nda imi si ta magaYuhwana ta batem. Ma fitik kwitikw,kaghuni ná, dzaʼa magaghunafmaga lu tabatem nda Sulkum nda ghuɓa,» kaʼa ndahəŋ.

6 «Mghama ɗa, ma na fitik na dzaʼasladanafta ka ta ga mghama la Israʼila ra?»ka tsa gwal ghunay ta tskavata tavatani yaɗawaŋta da tsi.

7«Nghaghunaŋ a snaŋta ka tawati luwa,nda ya ka ta wati fitik tsafta Da ta gamgham ya ta nghanata wa. 8 Kaghuni,dzaʼa mutsay kuni ta mbraku sarə Sulkumnda ghuɓa ta ghəŋa ghuni. Ŋa nzakwaghuni ka masləmtsəka ɗa ma luwa Ursal-ima, nda ya ta haɗika Zudiya, nda ya tahaɗika Samari, nda ya ta kɗavakta ghəŋahaɗik demdem,» ka Yesu nda həŋ. 9Tahulamnata Yesu ta tsa gwaɗaha ya, ka kapətsi ta vgha, ka zaghuta ta luwa, ta ng-haynghay hahəŋ demdem, ka zamtá tsimaghwayak ta wa ira taŋ. 10 Ta tsa fitikapghata taŋ ta iri ka ngha sliʼani ta luwa ya,gi ka zlagaptá sana mnduha his tavata həŋnda suɗata lguta ŋusliŋ ta vgha taŋ. 11 Kahəŋ nda həŋ mantsa: «Mnduha la Galili,kabgawu ta kəl kuni ka pgha iri ta luwa na?Tsa Yesu klap lumataba ghuni, ka klaghatata luwa ya ná, dzaʼa vragavra manda va tsanghay nghə kuni ta sliʼani ta luwa ya,» kahəŋ.

12Ka sliʼaftá tsa gwal ghunay ya ta ghwáta hgə lu ka Ghwá Zaytuŋ ya, ka vraghutada luwa Ursalima. Tsa ghwá ya ná, ndusanzakwani nda Ursalima. Minti hkənmbsakta magata lu ta mbaɗa manda sliʼaftahada. 13 Ɓhadaghata taŋ da Ursalima, kaŋlaghatá həŋ da sana dzuguvi banagha luta ghəŋa sana həga, ma vli sunə həŋ tatska vgha. Wya tsa hahəŋ ya: I Piyer, ndaYuhwana, nda Yakubu, nda Andre, ndaFilip, nda Tuma, nda Bartelemi, nda Mata,nda Yakubu zwaŋa Alfe, nda Simuŋ mndazluʼa ghwa, nda Yuda zwaŋa Yakubu, nahəŋ. 14 Hahəŋ demdem, ta tskay həŋ tavgha inda fitik ŋa maga duʼa. Kawadagaheŋ nda sanlaha ma miʼaha, nda i Marimani ma Yesu, nda zwanamani ma Yesutani.

15 Baɗu sana fitik, ma tsa fitik ta tskəhəŋ ta vgha ya, ka tskavatá gwal zlghaynda ŋuɗuf ta magay həŋ ta dərmək ndahisambsak. Ka Piyer sliʼavata mataba taŋmantsa: 16 «Zwanama ɗa, nda ra ka mag-akwa skwi ya mna Sulkum nda ghuɓa madefteri ndamawaDawuda ta ghəŋa Zudas,ta nuta ka mnda kla kəma ŋa mnduhaya ta ksaftá Yesu ya. 17 Si tekw tsatsimataba amu, si mamu slnani mataba vatsa slna ta magə amu ya guli. 18 Nda tsatsedi plana lu ma vəl dzatani ta mnduya, ka skwata tsi ta vwah. Ka dəɗagatátsi nda ga ma ghəŋghəŋ ka pslutá huɗanipɗah. Mbəlaɓaɓ, ka harani saghwi ta daɓi.19 Ka snanaghatá tsi ta inda mnduha maUrsalima, kəl həŋ ka tsanaftá hgu ta tsavwah ya nda gwaɗa taŋ ka “Hakəldama,”manda mnay kazlay: Vwaha nasa kəʼa ya.20Wya skwi ta dzaŋə lu ma deftera Zabura:“Dzaʼa nuna həgani ka kufik,haɗmndu dzaʼa nzamta mida wa.”Kaʼa guli na:“Sana mndu dzaʼa klafta slnani* kəʼa,” na

skwi nda vinda ma defteri.†21-22 Tsaya tama, ɗina ka sganaghatásana mndu tavata amu, ŋa nzakwayka masləmtsəka sliʼagapta ya sliʼagapMghama mu Yesu. Tsa mndu ya ná, ndanza ka tsi ka mndu ya si ta gɗata ta dzaʼamista mu ta inda haɗikha ya ranaf mukawadaga nda Mghama mu Yesu, zlraftata fitika maganafta Yuhwana ta batem, haka sagha ta fitik kəl lu ka kləgadamaghutaka laghu ta luwa,» kaʼa.

* 1:20 Ngha ta Zabura 69:26 nda 109:8. † 1:20 Ngha ta Zabura 69:26, 118:8.

Slna gwal ghunay 1:23 146 Slna gwal ghunay 2:2323Mantsa tama, ka pghatá lu ta mnduha

his. Tsa mnduha ya ná, i Yusufu ta hgə luka Barsaba, ta hgay lu guli ka Yustus, ndaMatiyas həŋ. 24 Ka ndəɓə həŋ ta dzvu, kahəŋ mantsa: «Mghama ɗa, nda sna kaghata ŋuɗufa inda mnduha. Maraŋnamara taya zbap kagha mataba na mnduha his na,25 ŋa maga slna mnda ghunay ta nzakwayka vla Zudas, ta zlanavata ka laghu da ksatvi ya kumaŋ tsi ya,» ka həŋ. 26Ka vzə həŋta vindima. Ka kluta vindima ta Matiyas.Ka gwafta tsi ta vgha kawadaga nda tsagwal ghunay ghwaŋpɗə ndeŋ ya.

2Saha Sulkum nda ghuɓa

1 Ta sagha fitika Pentekwat ná, nda tskavgha inda gwal ŋa ghunay tets ma vlakaturtuk. 2 Gi ka saha skwi ta luwa mandaghudzaga falak ta vyaku dididida ya, kandəghamtá vgha ma tsa həga nzamə həŋya. 3 Ka zlagaptá skwi manda ghanika vu,ka dagavapta, ka nzanzafta ta ghəŋa taŋturtuk turtuk. 4 Ka ndaghaftá həŋ dem-dem nda Sulkum nda ghuɓa. Ka gi gwaɗəhəŋ ta gwaɗa nda sanlaha ma gwaɗahamanda ya vlaŋ Sulkum ta həŋ ŋa gwaɗay.

5TsawmaUrsalimama tsa fitik ya ná, tanzaku gwal ta ndiʼamta ma dina la Yahudata sliʼakta ta inda haɗikha ta ghəŋa haɗik.6 Snaŋta taŋ ta ghudzaga tsa skwi ya, kasliʼadaghatá həŋ ŋərɓisl, ka ndərmim həŋkatakata, kabga inda taŋ ta sna skwi tagwaɗə gwal zlghay nda ŋuɗuf nda gwaɗataŋ ya ta gwaɗə həŋ. 7 Ka ndərmim həŋnda ndərmima ka nutá manda rgha. Kahəŋ mantsa: «Inda na mnduha ta gwaɗana gwaɗa na ná, la Galili a həŋ kay ra?8Wakəʼamagaku ta kəl inda amuka snaŋtáskwi ta gwaɗə həŋ nda vərɗa ŋa mu magwaɗa ɓa? 9 Wana mataba mu ná, mamugwal ta sliʼakta ta haɗika Partes, nda ya tahaɗikaMedi, nda ya ta haɗika Elam. Mamugwal ta sliʼakta ta haɗikaMezaputami, ndahaɗika Zudiya, nda Kapadwas, nda Puŋ,nda haɗika Asiya tani. 10 Mamu gwal tahaɗika Frizi, nda Pamfali, nda Masar, ndagwal ta wanaftá Sireŋ, nda Libiya tani.Mamu gwal ta sliʼafta daga ta haɗika Rumaguli. 11 Mamu gwal ta haɗika Kret ndaArabi. Zivra la Yahuda sanlaha. Dinala Yahuda ta nanaftá sanlaha. Nda indatsa gwaɗaha mu kavghakavgha ya ta snamu ta skwi ta mnə həŋ ta ghəŋa glakwaslna Lazglafta ta magata,» ka həŋ. 12 Ka

ndərmim həŋ katakata, snəgla a həŋ taskwi ŋa magay wa. «Nu mndəra nana maskwi manda na na?» ka həŋ mataba taŋ.13«Nda ghuya həŋ,» ka sanlaha ka ghuɓasahəŋ.

Mna gwaɗa Piyer14 Ka sliʼaftá Piyer kawadaga nda tsa

gwal ghwaŋpɗə ndeŋ ya, ka klaŋtá tsi talwi. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Kaghuni laYahuda, nda inda kaghuni ta nzakway maUrsalima! Fawa sləməŋ ka sna skwi dzaʼamnaghunata yu, ka sna kuni ɗina ta skwita magaku. 15 Na mnduha na ná, ghuya ahəŋ manda tsa ta grə kuni ya wu, kabgata ka vzlazlaŋ vli. 16 Gwaɗa anabi Yuwelta mnata ya kay nana ta magaku ndanana:Wya kaʼa mnata:17 “Ma kɗavakta fitik ná, wya skwi dzaʼa

magaku, ka Lazglafta:Dzaʼa pghadapgha yu ta Sulkuma ɗa ta

ghəŋa inda mnda səla,ŋa nuta zwana zgwana ghuninda kwagha ghuni ka anabiha.Ka mazəmzəm dzaʼa gwaɗa yu ta gwaɗaŋa duhwalha ghuni.Nda ma suni dzaʼa gwaɗa yu ta gwaɗaŋa la halata mnduha ghuni.18Mantsa ya nzakwani,dzaʼa pghadapgha yu ta Sulkuma ɗata ghəŋa kwalvaha ɗa ka zgwananda la ka miʼaha tani.Ma tsa fitik ya,dzaʼa nzakway həŋ ka la anabi.19Dzaʼa magay yu ta skwa mandərmimima ghuvaŋata luwa,nda ŋizla mazəmzəmha ta haɗik.Dzaʼa mamu us,dzaʼa mamu vu nda ɗukwakwa ɗiŋ,20 tɗik dzaʼa mbəɗavafta fitik.Ma kɗaku fitik dagala ta nzakway ka fitikaMgham Yesu ka sagha,ghəwmanda us dzaʼa mbəɗavafta tili.21Mantsa tama,inda mndu ta hga hga Mgham Yesunda fatá ghəŋ tida ná,dzaʼa mbaku*,”» kaʼa.

22 «Mnduha la Israʼila, snawa ta skwidzaʼa mnaghunata yu: Yesu mndala Nazaret na tsa mndu maraghunaŋLazglafta ta ga Mghamani, ma magaynita mandərmimi, nda ŋizla mazəmzəmhakavghakavghamataba ghuni, manda va yasnaŋ vərɗa kaghuni ya. 23 Vlaghunavla luta tsa mndu ya ma dzva ghuni. Nda sna

* 2:21 Yuwel 3:1-5.

Slna gwal ghunay 2:24 147 Slna gwal ghunay 2:47

Lazglafta manda va tsaya dzaʼa nzakwatsi kəʼa, ta kuratá tsi. Ka zləŋaftá kunita Yesu. Ma zləŋafta ghuni nda ma dzvagwal kul zləŋa Lazglafta. 24Ka sliʼaganaptáLazglafta, ka kligiŋta ma ghuya ɗaŋwamtaku, kabga haɗ mbrakwa mtaku ŋaŋanata wa. 25 Wya ka Dawuda mnuta taghəŋani:“Ta nghay yu ta Mgham inda fitik ta kəma

ɗa, ta nzaku nda ga zeghwa ɗa.26 Tsaya ta ghunanaftá ŋuɗufa ɗa,kəl yu ka fa laha rfu.Dər má nda nza yu ka mndu dzaʼa mtaku

ná,dzaʼa mbiʼay yu ta vgha nda fatá ghəŋ,27kabga zlanata a ka ta hafa ɗama vla gwal

nda rwa wu,zlaŋta a ka ta iʼi ta nzakway ka ŋərma

mnda gha ŋa rwuta ma kulu wu,28 kagha ta marihatá tva hafu.Dzaʼa ndəghiɗifndəgha ka nda rfuma nzakwa gha tavata iʼi†”» kəʼa, kaʼa.

29 Ka Piyer sganaghata mantsa:«Zwanama ɗa, mutsafmutsa yu ta na fitikna ŋa mnaghunata tsiɗiɗ ta gwaɗa tadzidza mu Dawuda. Tsatsi ná, mtumtaka paɗamta lu. Ta tekeʼa kulani dər gitana.30 Tsatsi ná, anabi ya. Nda sna guli kazlay:Dzrafdzra Lazglafta ta wi nda tsatsi ndawaɗanata kazlay:Dzaʼa fafa ta sana mndu mataba zivranita palaka gamghammanda nzakwa tsatsi‡

ya kəʼa.31 «Ka tsatsaftá Dawuda ta skwi dzaʼa

magaku. Tsaya kəl tsi ka mna gwaɗa taghəŋa sliʼagapta Kristi kazlay:Zlana a luma vla nzakwa gwal nda rwawu,rwu a sluʼuvghani ma kulu wu§ kəʼa ya.

32«Tsa Yesu gwaɗə yu ya ná, Lazglafta tasliʼaganaptamamtaku. Nda nza aŋni dem-dem ka masləmtsəkani. 33 Ka kapanaftáLazglafta ka nzanata nda ga zeghwani. Kazlghafta tsi da Da ta tsa Sulkum nda ghuɓatamaf lu ta imi ta zləməŋ ya, ka pghaŋ-naghatá tsi. Tsaya skwi ta nghə kuni ndaya ta snə kuni ndanana ya. 34 Dawuda kaghəŋani a ta lafi ta luwa mndani wa. Tsawwya skwi mna tsi:“Ka Mgham Lazglafta nda Mghama ɗa ná,sawi nzata nda ga zeghwa ɗa,35 ha ka nanafta ɗa ta ghumaha ghaka skwa ta diŋlay səla gha,* ” kaʼa.

36 «Ka snaŋsna la Israʼila kahwathwatakazlay, tsa Yesu dalaf kuni ta udzu ya kayná, tsatsi fa Lazglafta ka Mgham, ka Kristikəʼa guli,» kaʼa.

Sgavaghata mnduha Kristi ka dəmbuʼhkən

37 Na snaŋta tsa mnduha ya ta tsagwaɗaha gwaɗa Piyer ya ná, ka kɓanaftátsi ta həŋ. «Zwanama, nu ka ŋni dzaʼamagay tama?» ka həŋ nda i Piyer ndasanlaha ma gwal ghunay. 38 Ka Piyer ndahəŋ mantsa: «Mbəɗanafwambəɗa ta tvanzakwa ghuni, ka magafta inda kaghuni tabatem ma hga Yesu Kristi, ŋa plighunistaLazglafta ta dmakuha ghuni, ŋa vlaghu-natani ta Sulkum nda ghuɓa. 39 Tsa tata imi ta sləməŋ taghunaf Lazglafta yaná, ŋa kaghuni nda zwana ghuni, ndagwal diʼiŋdiʼiŋ, nda ndəghatambsaka gwaldzaʼa hagakta Mgham Lazglafta tani ya,»kaʼa.

40Ndaɗa a sanlaha ma gwaɗaha manaŋPiyer, ka vla hiɗaku ndambraku ŋa taŋwa.«Tsuʼafwatsuʼa ta mbaku ka sliʼapta kunimataba gwal nda zaɗa,» kaʼa nda həŋ.

41 Nda ndəgha gwal ta zlghaftá tsagwaɗa Piyer baɗu tsa ya. Ka maganaftálu ta batem ta həŋ. Tsa mnduha ta sgav-aghata ta ghəŋa gwal zlghay nda ŋuɗufbaɗu tsaya ná, ta magay həŋ ta dəmbuʼhkən.

Nzakwa gwal zlghay nda ŋuɗuf42 Inda tsa mnduha ya ná, ta gɗata ta

ŋavata ka sna skwi ta taghə gwal ghunayhəŋ. Ta ŋavaŋa həŋ ka guya vgha ndazwanama. Ta ŋavaŋa həŋ guli ka guyaghəŋ ta ghəŋa skwa zay†, nda ya ma vlamaga duʼa. 43 Ka zləŋ inda mnduha tazləŋ, kabga nda ndəgha mandərmimi ndamazəmzəmha ta magata Lazglafta nda magwal ghunay. 44 Inda gwal zlghay ndaŋuɗuf ná, tets ka skwa turtuk guya taghəŋa taŋ. Inda skwa taŋ guli ná, kaskwa turtuk ta dguvusta həŋ ta vgha taŋ.45 Ta dzawap dzawa həŋ ta skwiha taŋ ŋadaguvusta taŋ ta tsedani, taɓ ta ɗaŋwa dərwamataba taŋ. 46 Inda fitik həŋ ta tskavatamahəga Lazglafta. Ka skwa turtuk ta nzatahəŋ ka za skwa zay ma watgha taŋ. Ndarfu nda rfu, nda ŋuɗuf turtuk ta za həŋ.47 Ta zləzlvay həŋ ta Lazglafta, ta mamayinda mnduha ta həŋ. Inda fitik Mgham

† 2:28 Ngha ta Zabura 16:8-11. ‡ 2:30 Ngha ta Zabura 132:11. § 2:31 Ngha ta Zabura 16:10. * 2:35 Nghata Zabura 110:1. † 2:42 Ngha ta Lukwa 22:19.

Slna gwal ghunay 3:1 148 Slna gwal ghunay 3:26Lazglafta ta sganaghatá gwal ta mbanaftatsi ta ghəŋa ghuɓa taŋ.

3Mbanaftá sana mndu nda raghwa səlani

1 Ma sana fitik, ka sliʼaftá i Piyer ndaYuhwana ka dzaʼa da həga Lazglafta damaga duʼa ta nzemndi hkən ta fitik hawu.2 Ndusa nda watgha tsa həga Lazglafta tahgə lu ka «watgha ɗina» ya, mamu sanamndu nda raghwa daga yagata, ta nzakuhada. Inda fitik lu ta tsukwadaghata kanzanata hada, ŋa gatá skwi da gwal ta lamida tsa həga Lazglafta ya. 3 Ka nghaŋta tsita i Piyer nda Yuhwana ta lami da tsa həgaya. Ka gatə tsi ta skwi da həŋ. 4 «Nghata aŋni!» Ka i Piyer nda Yuhwana pghaftairi tida. 5 Ka nzatá tsi ka ngha həŋ, dzaʼamutsay yu kasiʼi ta skwi da həŋ, kaʼa maghəŋani. 6 Ka Piyer nda tsi mantsa: «Dərtsedi, dər dasu, haɗ da iʼi wa. Skwi tanzakway da iʼi ná, tsaya dzaʼa vlaghata yu.NdahgaYesuKristimnda laNazaret, sliʼaf-sliʼa gha, ka mbaɗa ka ta mbaɗa!» 7 Kaʼaka ksafta ta dzva zeghwi, ka sliʼanafta. Gihadahada, mutsafta səla tsamndu ya tsa tambraku. 8Gi vɗuk, sliʼaftani tsa ka sladata.Ka mbaɗə tsi ta mbaɗa. Ka lamə həŋkawadaga da həga Lazglafta, ka dzaʼa tsatsinda vavalaku, nda zləzlva Lazglafta. 9 Indamndu ná, nda ngha tambaɗayni tambaɗa,ka dzaʼa nda zləzlva Lazglafta. 10 Tsəmaftataŋ kazlay: Tsa mndu ta gɗata ta nzaku kagatá skwi tawa tsa watgha həga Lazglaftata nzakway ɗina yeya kəʼa, ka hluta zləŋta həŋ, ka ndərmim həŋ nda ndərmima taskwi ta slata nda tsa mndu ya.

Piyer ta mna gwaɗa ma həga Lazglafta11 Tsaw tsa mndu mbanaf lu ya ná,

lavaghu a tsatsi tavata i Piyer nda Yuh-wana wa. Ka gazladaghata inda mn-duha wanafta həŋ ma rmak, ta hgə luka «Rmaka Salumuŋ.» Ka ndərmim həŋnda ndərmima demdem. 12 Na nghayPiyer ta tsaya, kaʼa nda tsa mnduha tatskadaghatá vgha ya mantsa: «Ari wa laIsraʼila, kabgawu ta kəl kuni ka ndərmimambatá na mndu na mandana na? Kab-gawu ta kəl kuni ka vuʼa aŋni, mandaskwi aŋni ta mbanaftá na mndu na ndambrakwa ŋni? Ndiʼa ta vgha ŋni ndaLazglafta ta mbanaftá na mndu na ra?13 Tsaya a wa. Lazglafta i Abraham, ndaIzak, nda Yakubu, nda dzidzíha mu ta

maraŋta glakwa vuʼani Yesu Kristi, ya klafkaghuni ka ghəŋa ghuni kamblanaftá gwaldagaladagala yeya ma mnay Pilat kazlay:Zliŋwa na mndu na kəʼa ya. 14 Kaghuni,vziŋvza kuni ta mndu ya nda ghuɓa,mndu ya tɗukwa, ka laghu kuni ɗawaftázlighunista mndu ya ta pslatá mnduha.15 Ka dzatá kuni ta mndu ya nda hafu datsi. Tahula dzata ghuni, ka sliʼaganaptáLazglafta mataba gwal nda rwa. Ma tsasliʼagapta sliʼagap tsi ya ná, nda nza aŋnika masləmtsəkani. 16Ma fatá ghəŋa ŋni taYesu, kəl mbrakwa tsa Yesu ya ka sliʼanaftána mndu ta nghə kuni snaŋ kuni ta sladuna. Mantsa, ma fatá ghəŋ ta Yesu kəl namndu na ka mutsafta mbaku guzlindiliŋ,manda ya ta nghə kuni demdem ya.

17 «Tsaw tama zwanama, tsa skwi mag-ana kaghuni ta Yesu kawadaga nda gwaldagaladagala ya ná, nda kwala ghunikul snaŋta magata kuni. 18 Mantsa yadzanaghata Lazglafta ta ghəŋa skwi yamna tsi manda ghalya nda ma wa inda laanabi kazlay: Dzaʼa ghuyay Kristi ta ɗaŋwakəʼa. 19 Mbəɗanafwa nzakwa ghuni, kambəɗavata kuni tvə Lazglafta, ka plighu-nista tsi ta dmakwa ghuni. 20 Mantsaya dzaʼa kəl Lazglafta ka vlaghunatá fi-tika hlaptá hafu, ŋa ghunəgaghunatani taYesu, ta nzakway ka Kristi zbaghunap tsidagamanda ghalya ya. 21Ndanana karaku,nda ra nzaghuta Yesu Kristi ta luwa ka kzlambəɗavafta inda skwi manda ya ghadaLazglafta tamnata dagamanda ghalya ndama wa la anabi nda ghuɓa. 22 Ka Musana: “Dzaʼa ghunəgaghuna ghuna Lazglaftaghuni ta anabi manda iʼi, mataba zivraghuni dzaʼa sabi tsi, ŋa snay ghuni tainda skwi dzaʼa tsi mnaghunata. 23 Indamndu dzaʼa kwal kul sna gwaɗa tsa anabiya, dzaʼa ghzlap ghzla lu mataba mnduhaLazglafta, dzaʼa dzadza lu* guli,” kaʼa.24 Kahwathwata ná, mnaŋnamna inda laanabi, zlraftani ta Samuyel, ha ka sabi tasanlaha ta zlagapta tahula tsatsi, ta gwaɗata na fitika amu gitana na. 25 Ka ŋa ghunitaghunafta Lazglafta ta imi ta sləməŋ ndama wa la anabi. Ka ŋaghuni dzraftaLazglafta ta wi nda dzidza mu Abrahamkazlay: Dzaʼa tfanaghatfa yu ta wi ta indamndəra mnduha nda ma zivra gha† kəʼaya. 26 Tsaya kəl Lazglafta ka maraghu-naŋtá kaghuni ta kwalvani karaku, maghunagaghatani da kaghuni ŋa tfaghu-

* 3:23 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 18:15, 18-19. † 3:25 Ngha ta Zlrafta 22:18, 26:4.

Slna gwal ghunay 4:1 149 Slna gwal ghunay 4:26naghatawi, ka mbəɗaghunafta ŋa zlaŋtághwaɗaka skwi ta magə kuni,» ka Piyer.

41 Tata gwaɗa i Piyer nda mnduha, nda

sliʼadaghata la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda gwal ta ngha həgaLazglafta, nda la Sadukiya. 2 Ta kuzlaŋtata ŋuɗufa taŋ tsa skwi ta taghə i Piyernda Yuhwana ŋamnduha kazlay: Sliʼagap-sliʼa Yesu ma mtaku, manda tsaya dzaʼasliʼagapta mnduha guli ma mtaku kəʼa ya.3 Ka hlaftá həŋ ta i Piyer, ka pghamta magamak ŋa hanay hada, kabga nda kuzavli. 4 Tsaw mataba tsa gwal ta snaŋtá tsagwaɗa gwal ghunay ya, nda ndəgha həŋ tazlghafta. Ta magay mbsaka taŋ ta dəmbuʼhutaf.

5Gamahtsimani, ka tskavata gwal dagal-adagala mataba la Yahuda, nda la galatamndu, nda gwal ta tagha zlahu ŋamnduhama luwa Ursalima. 6 Mataba taŋ, hada iHana, ta nzakway ka mali ta ghəŋa gwaldra skwi ŋa Lazglafta, ndaKayifa, ndaYuh-wana, nda Alegzandra, nda inda hamatamndəra gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta.7 Ka hlagaptá həŋ ta i Piyer nda Yuh-wana ma gamak ka hladaghata ta kəmataŋ. Ka həŋ mantsa: «Nda mbrakwawa, nda hga wa, magata kuni ta tsa skwiya na?» ka həŋ ɗawaŋta. 8 Piyer yatani, nda ndəgha tsatsi nda Sulkum ndaghuɓa. Kaʼa nda həŋ mantsa: «Ari wagwal dagaladagala ta ghəŋa mnduha, ndala galata mndu! 9 Wana gita, ta ɗaway luda aŋni ta ghəŋa skwi ɗina magana ŋnita mndu si nda raghwa. Ta ɗaway lu daaŋni ka waka ya mndu ya magay kəl tsika mbafta. 10 Mantsa nzakwani, ɗina kasnaghunamta, mantsa ya ŋa inda la Israʼilaguli. Na mndu ta sladu ta kəma ghuni naná, nda mbrakwa hga Yesu Kristi, mndala Nazaret, ya dza kuni ta udza zləŋay,ka sliʼaganaptá Lazglafta ma mtaku ya,mbafta tsi. 11 Ta tsa Yesu ta mnə defterikazlay:Pala ya wuɗidiŋ kaghuni gwal ba həgata nzakway ka palaka tughwa həga* kəʼa

ya.12Ma tsatsi ta mutsakwa hafu, kabga haɗsana mndu ta ghəŋa tsatsi vlaga Lazglaftata ghəŋa haɗik tender ŋa mba amu wu,»kaʼa.

13 Ka ndərmim tsa gwal dagaladagala tatskavata ya ta tatá us ta ira i Piyer nda

Yuhwana. Ka nghə həŋ guli ná, má sika gratá mndu həŋ, dzaŋa a dzaŋa taŋwa. Gwal tani ta dzaʼa mista Yesu ya kahahəŋ ta gray. 14 Ta nghə həŋ guli ná,wya tsamndu ndamba ya ta sladu ta kəmataŋ, haɗ sana skwi laviŋ həŋ ta mbəɗaywa. 15 Ka ghunigiŋtá həŋ dzibil ta i Piyernda Yuhwana ma tsa həga dzra gwaɗaya, ka nzatá hahəŋ hahəŋ ka dzra gwaɗata ghəŋa taŋ. 16 Ka həŋ mantsa: «Wakamu dzaʼa magay nda na mnduha na na?Wana nda sna inda mnduha ma Ursalimakahwathwata kazlay: Hahəŋ ta magatá tsamazəmzəm ya kəʼa, laviŋ a amu ta waɗayguli wa. 17 Kada kwala na skwi na ta tutakatakata da mnduha ná, dvanaghamadvata həŋ, yaha həŋ walglaŋta gwaɗa ta tsaYesu ya dər ŋa wa,» ka həŋ.

18 Ka hgəgladamtá həŋ ta i Piyer, kadavanaghata həŋ. Ka həŋ mantsa: «Yahakuni walglaŋta gwaɗaŋtá gwaɗa ta Yesu,dər ka tagha skwi ŋa mnduha nda hgani,»ka həŋ nda həŋ. 19 Ama ka i Piyer ndaYuhwana mantsa: «Mal sna ŋaghuni kazlaŋta ŋa Lazglafta skwi ta raku re, ari malsna ŋa Lazglafta a na? Tsawa tsa kaghunika ghəŋa ghuni ta gumani. 20 Aŋni ta ŋni,laviŋ a aŋni ta hafta wi kul haɗ ta gwaɗata ghəŋa skwi ya nghaŋ aŋni nda ira ŋni,nda ya snaŋ aŋni nda sləməŋa ŋni wu,» kahəŋ. 21 Ka dvəglanaghatá tsa mnduha yata həŋ ka zliŋtá həŋ, haɗ skwi mutsaf həŋprək kahamtáhəŋ ta ghəŋa skwimagahəŋwa. 22Tsamndumbanaf lu ndamazəmzəmya ná, ta malay imani ta fwaɗmbsak.

Duʼa gwal zlghay nda ŋuɗuf23 Tahula zliŋtá i Piyer nda Yuhwana,

ka sliʼaftá həŋ ka laghu slanaghatá grahataŋ ma ghuɓa taŋ. Ka rusanaftá həŋ tainda skwi mnana la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndu, tahəŋ. 24 Na snaŋta tsahaya ta tsa skwi yarusanaf lu ta həŋ ya, ka gwaftá həŋ ta wika maga duʼa da Lazglafta. Ka həŋmantsa:«Mghama ɗa, kagha ta zlaganaptá luwanda haɗik, nda drəf, nda inda skwiha mahəŋ. 25Kagha ta gwaɗagapta ndambrakwaSulkum nda ghuɓa, nda ma wa dzidza ŋniDawuda, vuʼa gha kazlay:“kabgawu ta kəl na mnduha na ka baruvtá

vgha?Kabgawu ta kəl həŋ ka ndandanaku ka

bətbət?26Hbafhba mghamha ta ghəŋa haɗik

* 4:11 Ngha ta Zabura 118:22.

Slna gwal ghunay 4:27 150 Slna gwal ghunay 5:16ta vgha ŋa vulu.Guyafguya gwal nda mbra ta wita ghəŋa Mgham Lazglafta nda yata ghəŋa Mgham tfanagha tsi ta wi†” kəʼa

ya.27Mantsa ya guli ná, guyaf guya i Hiridusnda Pwaŋəs Pilat ta wi ma na luwa nakawadaga nda sanlaha ma mndəra mn-duha, nda la Israʼila ta ghəŋa kwalva ghaya nda ghuɓa, ta nzakway ka Yesu, mnduya tfanagha ka ta wi. 28 Skwi ya kumaŋ ka,ghada ka ta fata nda mbrakwa gha magahəŋ. 29 Ndanana Mghama ɗa, ngha kahəŋ ta lma aŋni ɓa. Vlaŋvla ta mbrakuta vuʼaha gha ŋa mna gwaɗa gha ndatatá us ta iri. 30 Maraŋ mbrakwa gha,mbamba ta gwal kul ɗughwanaku, maga tamazəmzəmha, nda mandərmimi nda hgaYesu kwalva gha ya nda ghuɓa,» ka həŋ.31Manda kɗakwa taŋ ta ndəɓatá tsa dzvuya, ka ghudzavaftá tsa vli tskava həŋ ya. Kandəghaftá həŋ demdem nda Sulkum ndaghuɓa, ka mnə həŋ ta gwaɗa Lazglafta ndatatá us ta iri.

Dəguvta gwal zlghay nda ŋuɗuf taskwa taŋ

32 Inda tsa gwal zlghay nda ŋuɗuf ya, kaskwa turtuk ŋuɗufa taŋ, ka skwa turtukndana taŋ guli. Haɗ mndu ya ta mnaykazlay: Ŋa ɗa yeya kəʼa wa. Tuts ka skwaturtuk skwa taŋ. 33Nda kuzla nda kuzla tagwaɗa gwal ghunay ta gwaɗa ta sliʼagaptaMgham Yesu. Ka tfə Lazglafta ta wi taghəŋa taŋ demdem. 34Mataba taŋ, haɗ yata pɗata skwa dzvu wa. Tsaw inda gwalnda vwah da həŋ, nda həga da həŋmatabataŋ ya ná, ta dzawiŋ dzawa həŋ ka hlaktátseda skwi ya dzawiŋ həŋ 35 ka vlaŋtá gwalghunay. Mbaɗa lu ka dgay ŋa inda mndutaɓta skwi ya ɗvaŋ mndu ŋa maga slnaninda tsi. 36Manda Yusufu, ta nzakway tekwka mnda la Levi, ya ya lu ma luwa Kiprus,tsanaf gwal ghunay ta hgani ka Barnabas,manda mnay kazlay, «zwaŋa ufa vgha»kəʼa ya: 37 Ka skwaptá tsatsi ta ŋani vwah,ka klaktá tsedani ka vlaŋtá gwal ghunay.

5I Hananiya nda Safira

1 Mamu sana mndu guli ta hgə luka Hananiya nda markwa taŋ Safira.Ka skwaptá hahəŋ ta vwaha taŋ guli.2 Ka dzraftá həŋ nda markwa taŋ, kaɗifanaghutá tsa tsedi ya, ka klaktá

pɗakwani, ka vlaŋtá gwal ghunay. 3 KaPiyer nda tsi mantsa: «Ari Hananiya,kabgawu kəl ká ka zlanaŋtá ŋuɗufa ghata halaway, ka tsakalanatá wi ta Sulkumnda ghuɓa, ka ɗifanaghutá tseda tsa vwahskwap ka ya na? 4 Ta kul skwaptá ka ná,ka ŋa gha a nzakwani ra? Tahula skwaptagha guli, ka ŋa gha a tsedani guli ra? Wakaka kurata magatá skwi mandana na? ŋamnduha a tsakalanata ka ta wi wu, ŋaLazglafta,» kaʼa. 5Namnata lu ta tsa gwaɗaya, ka zləmbatá Hananiya, ka mtuta. Kahlutá zləŋ ta inda gwal ta snaŋtá tsa skwiya. 6 Ka sliʼaftá duhwalha, ka ɗahamta, kaklaghata paɗamta.

7Tahula luta awa hkənmanda paɗamta,ka laməmarkwa taŋ, sna a tsatsi ta skwi taslata wa. 8 Ka piyer nda tsi mantsa: «Arimakwana, mniha mna, mandana na tsedatsa vwah skwap kuni ya ra?» kaʼa. «Aŋi,mantsa ya skwapta ŋni,» ka tsamarakwya.9 Ka Piyer mantsa «Waka kaghuni dzraftakawadaga ta dzəgha Sulkuma MghamLazglafta na? Wya tsa gwal ta paɗamtázəʼala ghuni ya ta watgha, dzaʼa tsuk-waghatá kagha guli,» kaʼa. 10Gi hadahada,ka zləmbatá tsi ta kəma Piyer ka mtuta.Ta lamə tsa duhwalha ya ná, nda mta. Katsukwaghatá həŋ, ka laghwi da paɗamtatavata zəʼala taŋ. 11 Ka ksaftá tsi ka zləŋta gwal zlghay nda ŋuɗuf, nda hamatasanlaha ta snaŋtá tsa skwi ya.

Mazəmzəmha kavghakavgha12 Nda ndəgha mazəmzəm nda

mandərmimi maga gwal ghunay matabamnduha. Snusna gwal zlghay nda ŋuɗufta tskavata kawadaga ma rmaka həgaLazglafta ta hgə lu ka rmaka Salumuŋ.13 Haɗ sana mndu ta guya vgha nda həŋwa. Kulam nda va tsa, ta ghubay lu ta həŋ.14 Ta sgaku nda sga ndəghata zgwana ndamiʼaha ta zlghaMghamYesu ta sgavaghatata ghəŋa taŋ. 15 Ta hlakhla lu ta gwal kulɗughwanaku, ka pghatá həŋ ta wa tvita kativiŋ nda ya ta pəta, ŋa lanaghatadər sulkuma Piyer yeya tsi ta sanlahama həŋ ta labə tsi ta tvi. 16 Nda ndəghagwal ta gazlakta ma luwaha ta wanaftáUrsalima ta hlakta gwal kul ɗughwanaku,nda gwal nda kasa da ghwaɗaka sulkum,ka mbambafta həŋ demdem.

Giri ŋa gwal ghunay† 4:26 Ngha ta Zabura 2:1-2.

Slna gwal ghunay 5:17 151 Slna gwal ghunay 5:4217 Mbaɗa mali ta ghəŋa gwal dra skwi

ŋa Lazglafta, nda gwal tavatani, ta nzak-way ka la Sadukiya, ka dra gwal ghunay.18 Ka sliʼaftá həŋ ka hlaftá gwal ghunay,ka pghamtá həŋ ma gamak. 19 Girviɗik,ka gwaniŋtá duhwala Mgham Lazglafta tawatgha tsa gamak ya ka hligiŋtá gwal ghu-naymida. 20Kaʼa nda həŋmantsa: «Lawalada həga Lazglafta ka mna kuni ta gwaɗa taghəŋa tsa lfiɗa hafu ya ŋa mnduha,» kaʼa.21Ka snatá tsa gwal ghunay ya ta tsa gwaɗaya ka sliʼaftá həŋbit tgha ka laghwi dahəgaLazglafta ka tagha skwi ŋa mnduha hada.

Ka tskavata i mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta nda gwal tavatani, ndala galata mndu mataba la Yahuda, ŋa dzragwaɗa. Ka ghunaftá həŋ ta mnduha ŋadzaʼa hlagaptá tsa gwal ghunay ya kay, magamak. 22 Ta lagha tsa gwal ghunaf lu yaná, kuɗataŋ haɗ həŋ ma tsa gamak ya wa.Ka vradaghata həŋ da mnay ŋa taŋ. 23 Kahəŋ mantsa: «Ta lagha aŋni kay ná, tɗetsanda ha watgha gamak manda va vlani, tahada tsa gwal ta nghay ya guli ma vla taŋ.Buts ka ŋni gunatá tgha ná, kuɗataŋ, haɗmndu mida wu,» ka həŋ. 24 Na snaŋtataŋ ta tsa gwaɗa ya ná, nda ndərkawa kai mghama ngha həga Lazglafta nda la malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta, nzata.Snəgla a həŋ ta skwi ŋa mnay wa. Kahəŋ mantsa: «Nu ta magaku nda tsa gwalghunay ya,» ka həŋ ɗaɗawavusta. 25 Tatatsa ndanə ya həŋ, ka sagha sana mnduda mnay ŋa taŋ. Kaʼa mantsa: «waʼa tsamnduha si ham kuni ma gamak ya kay mahəga Lazglafta ta tagha skwi ŋa mnduha,»kaʼa nda həŋ.

26Ka sliʼafta tsamali ta ghəŋa gwal nghahəga Lazglafta ya kawadaga nda sludzi-hani, ŋa hlakta həŋ. Ka mbraku mbrakwaa hlakta həŋ ta həŋ tama wu, kabga tazləŋay həŋ ta zləzlərtsata mnduha ta həŋ.27Hlakta taŋ ta həŋ, ka hladaghatá həŋ tahəŋ ta kəma tsa gwal dagaladagala ya. Kamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftamantsa: 28 «Lmaf a ŋni ta kaghuni kataghəgəltá skwi ŋa mnduha nda hga tsamnduya kay ra? Wanandanana, tiŋtá kunita tagha skwa ghuni ma luwa Ursalima. Takumay kuni ta vzaŋnamtá tɓaŋ ma lwi tagwaɗa ta mtakwa tsa mndu ya,» kaʼa ndahəŋ. 29 Ka i Piyer kawadaga nda sanlahama gwal ghunay nda tsi mantsa: «Malsna gwaɗa da Lazglafta ka ya da mnduha.30 Lazglafta dzidzíha mu ta sliʼaganaptáYesu si dza kuni ma zləŋafta ghuni ta udzu

ya. 31 Tsatsi kapanaf Lazglafta ka Mghamka fata nda ga zeghwani, ka mnda mbamndu, ŋa vla tvi ŋa mnduha la Israʼila ŋambəɗanafta taŋ ta nzakwa taŋ, ŋa mut-safta taŋ ta platá dmakwa taŋ. 32 Aŋni,kawadaga nda Sulkumnda ghuɓa, ya ta vləLazglafta ŋa gwal ta sna gwaɗani ya ná,masləmtsəka tsa skwi ya aŋni,» ka həŋ.

33 Ka kuzlanaftá tsi ta ŋuɗuf ta tsa gwaldagaladagala ya. Ta kumay həŋ má tazaɗanatá tsa gwal ghunay ya. 34 Ka sliʼa-vata sana la Farisa mataba tskatá mndu,Gamaliyel hgani, mndu ta tagha zlahu ŋamnduha ya, ta tsatsi ta fa mnduha tairi. Kaʼa mantsa: «Ka labla na mnduhana dzibil,» kaʼa. 35 Kaʼa nda tsa tskatamnduha ya tama mantsa: «Mnduha laIsraʼila, ɗaswa ka kuni nda skwi dzaʼa kunida magay ŋa na mnduha na. 36 Diʼiŋaghua fitikani manda zlagapta sana mndu tahgə lu ka Tewdas ta mnay kazlay: Haɗmndu taɓta iʼi wu kəʼa. Ta magay mnduhata fwaɗ dərmək ta laghwi mistani. Kadzatá lu ta tsatsi, ka gazlatá tsa gwal sita dzaʼa mistani ya. Ta haɗ lu tata gwaɗatida wa. 37 Tahula tsa, ka zlagaptá sanamndu ta fitika vinda hga mnduha, Zudasmnda la Galili. Ka waghatá tsi ta ndəghatamnduha mistani. Ka dzatá lu ta tsatsiguli, ka gazlatá tsa gwal ta laghwi mistaniya. 38 Skwi ya ta mnaghunata yu ndananatama, ma magaŋ kuni ta sana skwi nda namnduha na. Ka tsa a nda tsa həŋ ta naskwi na katsi, mamu kɗavaktani. 39 Ala,ka sagha da Lazglafta tsi katsi ná, laviŋtaa kuni ta lɓanata wa. Ɗaswa ka kuni ndalmu dzaʼa kuni lmay nda Lazglafta,» kaʼanda həŋ.

Ka snanatá tsa mnduha ya ta tsagwaɗani ya. 40 Ka hgəgladamtá həŋ tatsa gwal ghunay ya da həga, ka ɗgaptáhəŋ. «Yahayaha kuni walglaŋta gwaɗaŋtágwaɗa nda hga Yesu,» ka həŋ nda i Piyer.41Ka sliʼaftá tsahaya ka laghwi nda rfu, ndamnay kazlay: Nda ra kuni ka ghuya ɗaŋwata ghəŋa Yesu, ka Lazglafta nda aŋni, kahəŋ. 42 Inda fitik tama, zlana a həŋ tatagha skwi ŋa mnduha, nda mna gwaɗa taghəŋa Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋaYesu Kristimahəga Lazglafta nda ya ma həga ga mnduhawa.

6Zabaptá mnduha ndəfáŋ ŋa kataŋtá

gwal ghunay

Slna gwal ghunay 6:1 152 Slna gwal ghunay 7:111Ma tsa fitik ya, ta sgaku nda sga gwal

ta zlghafta. Ka ŋaɗ la Grek ta ghəŋ taghəŋa la Hebru, kabga inda fitika dgaskwa zay, ta zazanap zaza lu ta wadgahataŋ. 2 Ka hgaftá tsa gwal ghwaŋpɗə hisya ta inda gwal zlghay nda ŋuɗuf. Kahəŋ mantsa: «Ra a ka zlanata aŋni ta mnagwaɗa Lazglafta ka laghwi da dga skwa zaywa. 3 Tsaya tama zwanama, mal zabaptaghuni ta mnduha ndəfáŋ mataba ghuni,gwal nda ɗifil ma ghəŋa taŋ, ka zlanaŋtaŋni ta tsa slna ya ta həŋ. 4 Aŋni ya, kadihavata ŋni ka maga duʼa nda mna gwaɗaLazglafta,» ka həŋ. 5 Ka zɗəganatá tsagwaɗa ya ta inda mnduha. Ka zabaptáhəŋ ta i Atiyen, ta nzakway ka vərɗa mndazlghay nda ŋuɗuf, nda ndəgha nda Sulkumnda ghuɓa ya guli, nda Filip, nda Prukur,nda Nikamur, nda Timan, nda Permenas,nda Nikwala mnda luwa Aŋtakiya si tatsuʼaftá dina la Yahuda ya. 6 Ka hlaktáhəŋ ta həŋ maranaŋtá gwal ghunay. Kamaganaghatá tsaha ya guli ta duʼa ta ghəŋataŋ nda fanaghatá dzvu ta həŋ.

7 Ka sgavaghatá tuta gwaɗa Lazglafta.Ka sgavaghatá gwal zlghay nda ŋuɗuf maluwa Ursalima. Nda ndəgha gwal dra skwiŋa Lazglafta katakata ta faftá ghəŋa taŋ taYesu guli.

Ksaftá Atiyen8 Ka zɗanaŋtá Lazglafta ta huɗi ta

Atiyen, ka vlaŋtá mbraku, ka magə tsi tamazəmzəmha nda skwiha ka mandərmimimataba mnduha. 9 Ka sliʼavaftá sana mn-duha, ka zlərɗawi nda Atiyen. Tsamnduhaya ná, gwal ta nzakway ma həga taghaskwa la Yahuda həŋ. «Gwal hlap lu ma gavuʼa,» i la Sireŋ, nda la Alegzandri, nda laSilisi, nda la Asiya, həŋ. 10Tsaw laviŋ a həŋta ŋrapta nda gwaɗa wu, kabga vlaŋvlaSulkum nda ghuɓa ta ɗifil ta Atiyen. 11 Kabaraftá həŋ ta sanlaha ma mnduha, ŋamnay taŋ kazlay: Nda sna aŋni ta razaynita i Musa nda Lazglafta kəʼa. 12 Mantsaya, ka sliʼanaftá həŋ ta ghəŋ ta dəmganda la galata mndu, nda gwal tagha zlahu.Tahula tsa, ka valaftá həŋ ta Atiyen, kaksaghatá da vla tska vgha taŋ. 13Ka hlaftáhəŋ ta tsakalawi. Ka həŋ mantsa: «Haɗna mndu na ta zlaŋtá raza həga Lazglaftamu nda ghuɓa, nda zlaha Musa tani wa.14 Nda sna ŋni ta mnayni kazlay: Dzaʼadzaɓiŋdzaɓa tsa Yesu mnda la Nazaret yata həga Lazglafta, ka mbəɗanaftá nzaku ya

snu mu mida vlama Musa ya guli kəʼa,» kahəŋ. 15 Ka pghaftá inda tsa gwal ma tsahəga ya ta iri ta Atiyen, ka nghay. Tatanghaynghay həŋ, ka mbəɗavaftá kumanimanda ŋa duhwala Lazglafta.

7Rusay Atiyen ta gwaɗa Lazglafta

1 Ka mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta nda tsimantsa: «Tsawmantsa naskwi ta gwaɗə lu ta kagha na rki na?» kaʼanda tsi. 2 Ka Atiyen mantsa: «Zwanamaɗa nda dadaha ɗa, maranaŋmara Lazglaftadagala ta ghəŋani ta dzidza mu Abrahamta tsa fitika nzakwani ta haɗika Meza-putami ya, ma kɗə tsi ka laghwi da nzatama luwa Haraŋ. 3 Kaʼa nda tsi mantsa:“Zlaŋzla ta haɗika gha, nda la ghuni tani,ka dzaʼa ka ta haɗik ya dzaʼa maraghatayu*,” kaʼa. 4 Mantsa ya, ka sliʼaftá tsi kazlaŋtá haɗika Kaldiya ka laghwi da nzatama luwa Haraŋ. Tahula mtatá dani kasliʼaftá tsi ka laghwi da nzata ma na haɗikta nzaku kaghuni mida gitana na. 5Ma tsafitik ya, haɗ vli vlaŋ Lazglafta ka ŋani dərka kwitikw wa. Ama ka tanaftá Lazglaftata imi ta sləməŋ kazlay: Dzaʼa vlaghavlayu ta na haɗik na, ŋa nzakwani ka ŋa gha,nda ya ŋa zivra gha tani kəʼa. Ma tsa fitikya, ta mutsaf a Abraham ta zwaŋ karakuwa. 6 Kaʼa nda tsi guli mantsa: “Dzaʼalaghula zivra gha da nzapta ta sana haɗikma mayəm, ŋa dulay lu ta həŋ, ka ga vuʼaŋa taŋ hada ka vaku fwaɗ dərmək. 7 Iʼidzaʼa ganap ta iri ta tsa gwal ta dula həŋ yaguli. Tahula tsa, ŋa sliʼafta taŋ ka saghwida tsəlɓu ma ghuva ɗa ma na vli na†,”kaʼa. 8Ka dzraftá Lazglafta ta wi nda Abra-ham. Tsiŋtá fafaɗ, na ŋizla tsa dzratawiya. Tsaya kəl Abraham ka tsanatá fafaɗazwaŋani Izak baɗu matghasa fitik mandayagata. Mantsa ya Isiyaku, ka tsanatá tsi taŋa Yakubu. Yakubu guli, ka ɗatsanatá tsita ŋa zwanani ghwaŋpɗə his, ta nzakwayka dzidzíha mu ya.

9 «Ka drə dzidzíha mu ta Yusufu, kaskwaptá həŋ. Ka klaghatá lu da ga vuʼama luwa Masar. Nziya nza tsi, kawadagaLazglafta nda tsi. 10 Ka klaptá tsi maɗaŋwani, ka vlaŋtá ɗifil ŋa gwaɗa ndaFirʼawna ta nzakway ka mghama Masar.Ka zɗəganatá tsi ta tsa mgham ya. Kafatá mgham ka ŋumna haɗika Masar, kazwirani kəʼa fata guli. 11 Ka slatá maya

* 7:3 Ngha ta Zlrafta 12:1. † 7:7 Ngha ta Zlrafta 15:13-14 nda Sabi 3:12.

Slna gwal ghunay 7:12 153 Slna gwal ghunay 7:41ta inda haɗika Masar nda ya ta haɗikaKanʼana. Ghuyaŋ ghuya lu katakata. Katraptá dzidzíha mu ta skwi ŋa zaŋta. 12 Kasnaŋtá Yakubu kazlay, mamu skwa zay tahaɗika Masar kəʼa. Ka ghunadaptá tsi tadzidzíha mu nda taŋtaŋa səla taŋ. 13 Kaləglap həŋ nda mahisa səla, ka mnanaŋtáYusufu ta ghəŋani ta zwanamani. Kasnaŋtá Firʼawna ta mndəra taŋ guli. 14 Katsghaftá Yusufu ta lwi, ŋa hlagaghutá idani Yakubu nda la ga taŋ tani. Ta magaymbsaka taŋ ta ndəfáŋ mbsak hutaf mida.15 Ka laha Yakubu da luwa Masar. Hadamtuta tsi. Mantsa ya dzidzíha mu guli.16Kahlaftá lu tambla taŋ ka hlakta da luwaSikem. Ka papaɗamtá həŋ hada, ma vli yaskwa Abraham nda tsedi da zwana Hamurma luwa Sikem.

17 «Manda ndusakta tsa fitik ŋa mag-akwa tsa skwi tanaf Lazglafta ta imi tasləməŋ ta Abraham ya, ka sgavaghatáyavafta mndəra amu ma luwa Masar. 18Kalaf sanamgham ta palama luwaMasar, snaa tsatsi ta Yusufu wa. 19 Ka nənɓaptá tsita mndəra amu. Ka dulu tsi ta dzidzíhamu, ŋa vlata taŋ ta zwana taŋ tkweʼ ŋarwanatá həŋ. 20Ma tsa fitik ya, ka yatá luta Musa. Káka nda ɗinakwani, zɗəganazɗata Lazglafta guli. Ka zatá tsi ta tili hkən taglaku ma həga ga dani. 21Manda kɗakwadadahani ta klafta ka laghwi ɗifanata, kaslafta makwa Firʼawna tida ka klaftá tsi kaklaghata glanafta ka zwaŋani. 22 Mantsa,ka taghanaftá lu ta Musa ta ɗifla la Masar,ka nzaku tsi ka mndu ta laviŋtá gwaɗa,nda mbra guli ma slnani. 23 Ka kumaftáMusa ta dzaʼa nghanaghatá la taŋ la Israʼilamagafər imani ta fwaɗ mbsak. 24 Ka ng-haŋtá tsi ta sana mnda la Masar ta ghuyaɗaŋwa ŋa sana mnda la Israʼila. Ka laghatsi kataŋta. Ka dzatá tsi ta tsa mnda laMasar ya ŋa play. 25 Ba dzaʼa nda snazwanama ɗa kazlay: Iʼi fa Lazglafta ŋambanaftá həŋ kəʼa, ka tsatsi si ta ndanay,tsaw sna a hahəŋ wa. 26 Gamahtsimani,ka lagha Musa guyamtá ma lmu ta lməgwal his mataba la Israʼila. Si ka kumə tsita dzranaftá həŋ. Kaʼa nda həŋ mantsa:“Graha ɗa! La zwanama kuni ná, kab-gawu ta kəl kuni ka lmu na?” kaʼa.27 Ka tsa mndu ta zbaftá zwaŋamani ndalmu ya sliŋwidiŋtá Musa mantsa: “Wa tafaghamta ka mghama ŋni ŋa tsa guma taaŋni na? 28 Ari ta kumay ka ta dzihata

manda tsa dzata gha ta mnda la Masarɗahawu ya a kay na?” kaʼa nda tsi. 29 Nasnaŋtá Musa ta tsa gwaɗa ya, ka hwayaftátsi ka laghwi ta haɗikaMadiyaŋ. Ka yayatátsi ta zwana zgwana his hada.

30 «Tahula zatani ta vaku fwaɗ mbsakhada, ka maranaŋtá duhwala Lazglafta taghəŋani ma vu ta mubuk ma mtak tavataghwá Sinay. 31 Ka tsutá Musa ka nghay,nghər tsi ta tsa skwi ya. Ka gavadaghatátsi ŋa tsəmanavata. Ta gavadaghatá tsi, kasnaŋtá tsi ta lwa Mgham Lazglafta. Kaʼamantsa: 32 “Iʼi Lazglafta dzidzíha gha, tanzakway ka Lazglafta Abraham, nda Izak,nda Yakubu ya, kaʼa. Ka ghudzaku Musata ghudzaku da zləŋ, Walglaŋ a ta ng-hay wa. 33 Ka Mgham Lazglafta nda tsimantsa: Hlaphla ta ɓaɓah ma səla gha,kabga na vli slada ka na ná, haɗik ndaghuɓa ya. 34 Nghadap ngha yu ta ghuyaɗaŋwa ŋa mnduha ɗa ta ghuyə lu mahaɗika Masar. Sniɗigha sna ŋaɗa ghəŋataŋ, kəl yu ka saha da hlaptá həŋ mida.Ndanana na, sawi ka ghuna yu ta kagha daluwa Masar,‡” kaʼa nda tsi.

35 «Va tsa Musa si vziŋ la Israʼila kazlay,wa ta famtá kagha ka mgham, ŋa tsa gumata ghəŋa aŋni na? kəʼa ya kay, va tsa tsatsiya ghunaf Lazglafta ŋa nzakay ka mgham,ŋa mbanaftá mnduhani. Nda ma waduhwala Lazglafta nghaŋ Musa ma vu tamubuk ya, mnanata Lazglafta ta tsa gwaɗaya ta Musa. 36 Tsa Musa ya ta hlagaptázwana la Israʼila, nda maga mazəmzəmnda skwa ndərmimay ma haɗika Masar,nda ya ma drəfa Dva, nda ya ma mtak, kazatá həŋ ta vaku fwaɗ mbsak ta tvi mamtak. 37 Tsa Musa ya ta mnay nda zwanala Israʼila guli kazlay: Dzaʼa ghungaghu-naghuna Lazglafta ta sana anabi mandava iʼi ta nzakway mataba mndəra ghuni§ya kəʼa. 38 Ma fitika tskavata zwana laIsraʼila ma zivak, tsa Musa ya ta nzakwayma takataka dzidzíha mu, nda duhwalaLazglafta ta gwaɗa nda tsi, ta ghwá Sinayya. Hada tsuʼamafta tsi ta gwaɗa hafu kaklamakta. 39 Ka kwalaghutá dzidzíha muta snanata, ka vziŋtá həŋ, ka kuma vru daMasar. 40 “Magaŋnafmaga ta Lazglafta ŋambaɗa ta kəmaŋni, kabga sna a ŋni ta skwita slanaghatá* nana Musa ta hlagaŋnaptama Masar na wu,” ka həŋ nda Haruna.41 Mantsa fitik ya, ka tsaftá həŋ ta skwi

‡ 7:34 Aya 27-34: Ngha ta Sabi 2:14—3:10. § 7:37 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 18:15. * 7:40 Ngha ta Sabi 32:1, 23.

Slna gwal ghunay 7:42 154 Slna gwal ghunay 8:6manda zwaŋa sla ka pla ghəŋ ŋani, kaskalu ŋa skwi ya tsaf hahəŋ nda dzva taŋ.42Kambəɗanatá Lazglafta ta hul ta həŋ, kazliŋtá həŋ ŋa tsəlɓu ŋa tekwatsaha ta luwamanda ya nda vinda ma deftera la anabi tamnay kazlay:Ari la Israʼila, ŋa ɗa plihata kuni ta ghəŋma zata ghuni ta vaku fwaɗ mbsak ma

mtak ya ra?43Ŋa ɗa a wa. Ŋa həga tumpulaMulku, nda fwata tekwatsa Refaŋ hlafkuni ka pghata ka Lazglafta ghuni a tsi kay

ra.Tsaya dzaʼa kəl yu ka hlaftá kaghunika tsughwaɗaghunaptá haɗika Babila†,

kaʼa.44 «Ma nzakwa dzidzíha mu ma mtak

ná, mamu si həga tumpul pgham lu tahuzla dzratawi nda Lazglaftamida, da həŋ.Manda va ya mnanaf Lazglafta ta Musaŋa magaftani ya, ka magaftá tsi mandava ya nghaŋ tsi. 45 Tahula tsa, ka zl-ghaftá dzidzíha mu guli da dadaha taŋ. Kapghaftá Dzesuwa ta həŋ ka hladamta datsa haɗik ghzlaf Lazglafta ta mnduhamidata kəma taŋ ya, kawadaga nda tsa həgatumpul ya. Ka nzaku tsi ha ka sagha tafitika Dawuda. 46 Tsatsi zɗanaŋ Lazglaftata huɗi, ka ɗawaŋtá da Lazglafta ŋa vlaŋtátvi, ŋa banaftá həga nda ghuɓa, ta tsatsiLazglafta Yakubu. 47 Nziya nza tsi tama,Salumuŋ ta baftá tsa həga ya. 48 Tsaw haɗLazglafta ta luwa ta nzaku ma həga bafmnda səla manda va ya mna Anabi kazlay:49 Ta luwa vla nzakwa ɗa,vla fa səla ɗa ya guli ná, haɗik ya.Mndəra wati həga ya dzaʼa kuni biɗifta na?Wati vli ya prək ka lama ɗa dida na?50 Iʼi a ta magaftá tsa skwiha ya ra kəʼa

ya‡.»51 Ka Atiyen guli mantsa: «Kaghuni ná,

təŋtəŋa ghəŋa ghuni. Ta hgə Lazglafta takaghuni ná, duduzla ka kuni nzata, va akuni ta sna gwaɗa da Sulkum nda ghuɓamanda va tsa nzakwa dzidzíha ghuni yawa. 52 Wati ma anabi ya kul ganaptádzidzíha ghuni ta iri na? Ta pslapsla həŋta gwal ya ta mna gwaɗa ta ghəŋa mnduta nzakway tɗukwa. Ta na fitik na guli,ka skwaptá kaghuni ta tsa mndu tɗukwaya ka dzata. 53 Kaghuni ka ghəŋa ghunita tsuʼaftá zlahu nda ma dzva duhwalaLazglafta, ka kwalaghutá kuni ta snatá tsazlahu ya guli,» kaʼa.

Mtakwa Atiyen54 Na snay taŋ ta tsa gwaɗa ya, ka

sliʼavaftá həŋ manda binzauŋ ta ghəŋaAtiyen, ka hiʼidə həŋ ta dzvu ka wuslikay.55 Ama ka nghadaftá Atiyen, mndu ya ndandəgha nda Sulkum nda ghuɓa, ta luwa.Ka nghaŋtá tsi ta glakwa Lazglafta ndaYesu ta sladu nda ga zeghwa Lazglafta.56 Kaʼa nda həŋ kay guli mantsa: «Wananda ngha yu ta gunatá luwa. Waʼa Zwaŋamndu ta sladu nda ga zeghwa Lazglafta,»kaʼa. 57 Ka hlaftá həŋ ta wi katakata, kadzadzamtá dzvu ma sləməŋ, ka vavalaftáhəŋ tida. 58 Ka tsəhaftá həŋ ka klaghatatahula luwa, ka zlərtsay nda pala ŋa dzata.Ka pghatá la kamasləmtsəka tsa skwi ya talguta taŋ da sana galaɓay, Sawulu hgani.59 Ta zlərtsə həŋ ta Atiyen nda pala ya,ta magə tsatsi ta duʼa da Lazglafta. Kaʼamantsa: «Mgham Yesu, tsuʼa ta hafa ɗa,»kaʼa. 60 Ka tsəlɓatá tsi, ka gwaɗata ndalwi dagala. Kaʼa mantsa: «Mghama ɗa, mambəɗanaf ka ta həŋ ta na dmaku na,» kaʼa.Tahula mnatani ta tsaya, ka sabə hafu srefmida.

81 Ka zɗəganatá tsa dzatá Atiyen ya ta

Sawulu.Zlraftá ghuya ɗaŋwa ŋa gwal zlghay

nda ŋuɗufBaɗu tsa fitik ya zlrafta ghuya ɗaŋwa

katakata ta slanaghatá gwal zlghay ndaŋuɗuf ma luwa Ursalima. Ka gazlaghutáinda gwal zlghay nda ŋuɗuf da sanavliha ta haɗika Zudiya, nda ya ta haɗikaSamari. Gwal ghunay yeya ta pɗata hada.2 Mamu sana mnduha ta zləŋa Lazglafta,ka paɗamtá həŋ ta Atiyen, ka tawamtá həŋkatakata.

3Ŋa Sawulu ya tani, kuma zaɗanatá gwalzlghayndaŋuɗuf ŋani. Ka dzaʼa tsi da həgada həga kasa zgwana nda miʼaha, ka pghahəŋ da gamak.

Mnay Filip ta Lfiɗa Gwaɗa ma luwaSamari

4 Tsa gwal ta gazlaghuta ya ná, ra luwaŋa taŋ ta magay ka mna gwaɗa ta ghəŋaLfiɗa Gwaɗa. 5 Ka laha Filip da luwaSamari, ka mnə tsi ta gwaɗa ta Kristi ŋamnduha hada. 6 Zɗəganazɗa tsa gwaɗa tamnə Filip ya ta həŋ. Tets ka skwa turtukndəghata dəmga ta sna tsa gwaɗa ta mnətsi ya, nda ya ta ngha tsa mazəmzəmha

† 7:43 Ngha ta Amus 5:25-27. ‡ 7:50 Ngha ta Isaya 66:1-2.

Slna gwal ghunay 8:7 155 Slna gwal ghunay 8:35ta maga tsi ya guli, 7 kabga ta sliʼagap-sliʼa ghwaɗaka sulkumha nda dza lili mandəghata mnduha. Nda ndəgha gwal ndaraghwa, nda gwal matavaghu səla taŋ tambambafta. 8 Tsaya tama, ma rfu tsa luwaya katakata.

9 Tsaw mamu sana mndu ta hgu lu kaSimuŋ ma tsa luwa ya. Nda kɗa fitikanima tsa luwa ya ta ksa slna nda zava. Tazləŋ nda zləŋa mnduha ma luwa Samari.Ka mndu dagala klafta tsi ta ghəŋani.10Nda zwani tani, nda galata mnduha tanidemdem, zɗəganazɗa tsa mndu ya ta həŋ.«Nana mndu na ná, mbrakwa Lazglafta yata hgə lu “ka mbraku dagala yeya,”» kahəŋ tazlay. 11 Zɗəganazɗa tsa mndu ya tahəŋ, kabga nda kɗa fitikani ta maganatáslna ta həŋ nda tsa zavani ya. 12 Tahulazlghafta taŋ ta tsa gwaɗa Filip ta mnay ŋataŋ ta ghəŋa Mgham Lazglafta, nda ya taghəŋa hga Yesu Kristi ya, ka maganaftálu ta batem ta həŋ, nda zgwana tani, ndamiʼaha tani. 13 Va tsa Simuŋ ya guli, kazlghaftá tsatsi, ka maganaftá lu ta batem.Ka ndiʼanavatá tsi ta vgha ta Filip, ka nghətsi ta mandərmimiha nda mazəmzəmha tamagə Filip ya, ka ndərmim tsi.

14 Snaŋta gwal ghunay ta nzakway maUrsalima kazlay: Zlghafzlgha gwal maluwa Samari ta gwaɗa Lazglafta kəʼa, kaghunadaptá həŋ ta i Piyer nda Yuhwana,da həŋ. 15 Lagha tsahaya da həŋ, ka magəhəŋ ta duʼa ta ghəŋa taŋ, kada mutsaftahəŋ ta Sulkum nda ghuɓa. 16 Tsaw si tasa a Sulkum nda ghuɓa ta ghəŋa ya dərka turtuk ma həŋ wa. Batem kweŋkweŋyeya maganaf lu ta həŋ ma hga MghamYesu. 17 Lagha i Piyer nda Yuhwana kafanaghatá dzvu ta həŋ, ka mutsaftá həŋ taSulkum nda ghuɓa. 18 Na nghay Simuŋ tatsa vla Sulkum nda ghuɓa ŋa mnduha mafanaghata gwal ghunay ta dzvu ta həŋ ya,ka klaftá tsi ta tsedi ka vlay ŋa taŋ. 19 Kaʼamantsa: «Vlihawavla ta tsa mbraku ya taiʼi guli, ŋa mutsafta mndu dzaʼa fanaghataiʼi guli ta dzvu, ta Sulkum nda ghuɓa,»kaʼa nda həŋ. 20 Ka Piyer nda tsi mantsa:«Ka zaɗa tseda gha nda kagha tani, ka sinda tsedi ta mutsa lu ta skwa mbalay daLazglafta ka ka ta gray ya. 21 Haɗ ŋa ghama na skwi na wu, haɗ ima gha mida guliwu, kabga slada a ŋuɗufa gha dar ta kəmaLazglafta wa. 22 Vziŋvza ta tsa ghwaɗakandana gha ya, ka ɗawa ka da Mgham ta

plighistani ta dmakwa tsa ndanagha ya,ka dzaʼa magaku tsi. 23 Ta nghadaptá yuná, ksuksa ghwaɗaka skwi ta kagha, magamaka dmaku ka,» kaʼa nda tsi. 24 Ka tsaSimuŋ ya nda həŋ mantsa: «Kdəkwakdək,magawa vərɗa kaghuni ta duʼa ta ghəŋaɗa, kada kwala tsa skwiha mna kuni ya dasliɗighata,» kaʼa.

25Tahula mnaŋta taŋ ta gwaɗa ta ghəŋaYesu Kristi nda gwaɗani tani, ka vraghatáhəŋ da luwa Ursalima ka dzaʼa nda mnagwaɗama ndəghata sana luwaha ta haɗikaSamari.

Filip nda mnda luwa Itiyupi26 Ka duhwala Lazglafta nda Filip

mantsa: «Sliʼafsliʼa ka dzaʼa ka nda Sud,ka dzaʼa ka da tsa vli ta saha ma Ursalimaŋa dzaʼa da luwa Gaza ya, ya kamtak tsa vliya,» kaʼa. 27 Ka sliʼaftá tsi ka laghwi. Tsawmamu sana mnda la Itiyupi si ta laghwi damaga duʼa da Lazglafta ma luwa Ursalima.Tsa mndu ya ná, ka kuɓitik nzakwani.Mndu dagala ya ma slna, ma dzvani indagadghəla sana marakw, Kandes hga tsamarakw ya ta nzakway ka Mghama laItiyupi. 28 Ta vru tsi dzaghani, ka nzamtátsi ma mwata plisani, ka dzaʼa nda dzaŋadeftera anabi Isaya. 29 «Gavadaghagavatavata ya mwata plis ya,» ka Sulkum ndaFilip. 30 Ka ndadaghatá Filip. Ta snə tsiná, ta dzaŋa deftera anabi Isaya tsa mndala Itiyupi ya. Kaʼa nda tsi mantsa: «Ndasna ka ta na skwi ta dzaŋ ka na ra?»kaʼa. 31 Ka tsa mndu ya mantsa: «Wakayu dzaʼa snaŋta ka mniɗif a mndu na?»kaʼa zlghaftá wani. Ka hgadaftá tsi ta Filipnzanavata. 32Wya tsa vli ta dzaŋ tsi ya:«Manda kla tuwak da vla hnay klaghata lu.Manda nzatá nzakwa zwaŋa tuwak kul haɗ

ta gwaɗafta ta kwitsə lu ta swidaniya

kəʼa nzata, pslaf a ta wani wa.33 Ma hanaganatani ta ghəŋani, ka

tsanaghatá lu ta guma,ka dzata. Haɗmndu dzaʼa kulaŋtá mndəra

taŋ wu,kabga zaɗanazaɗa ta hafani ta ghəŋa

haɗik*,» kaʼa.34 Ka tsa mnda la Itiyupi ya ɗawaŋta daFilip mantsa: «Kdəkkdək, mnihamna kata ghəŋa wa ta gwaɗa na anabi na ta nagwaɗa na! Ta ghəŋa ghəŋani re, ari taghəŋa sana mnda a na?» kaʼa. 35Ka zlraftáFilip ta gwaɗa ta ghəŋa tsa vli dzaŋaf tsi

* 8:33 Aya 32-33: Ngha ta Isaya 53:7-8.

Slna gwal ghunay 8:36 156 Slna gwal ghunay 9:22ya, ka mnanaŋtá tsi ta Lfiɗa Gwaɗa taghəŋa Yesu. 36 Tata mbaɗa həŋ ta tvi, kalagha həŋ slafta ta imi ma ghwa. Ka tsamnda la Itiyupi ya nda tsi mantsa: «Yawana imi na ní, nu dzaʼa pyafta magaɗiftábatem na?» kaʼa. [ 37 «Ka zlghafzlghaka nda ŋuɗufa gha, ta magaku,» ka Filip.«Mantsa nzakwani, zlghafzlgha yu ndaŋuɗufa ɗa kazlay: Yesu Kristi ná, ZwaŋaLazglafta ya kəʼa,» ka tsa mndu ya nda tsi.]38 Ka sladanatá tsi ta tsa mwata plisaniya. Ka saha həŋ nda Filip mida ka laməhəŋ da imi, ka maganaftá Filip ta batem.39 Manda kɗakwa taŋ ta sabi ma tsa imiya, ka klaghatá Sulkuma Mgham Lazglaftata filip, gi kuɗataŋ nghəgla a tsa mnda laItiyupi ya wa. Ka kɗə tsatsi ta ksa tvani,ka dzaʼa nda rfu. 40 Ka zlagaptá Filip maluwa Azutu. Ka rə tsi ta luwaha ka dzaʼanda mna Lfiɗa Gwaɗa, ka laghwi trezekwda luwa Sezare.

9Hgafta Yesu ta Sawulu

1 Ma tsa fitik ya, zlanava a Sawulu taghuyanaptá ɗaŋwanda rwanatá duhwalhaMgham Yesu wa. Ka sliʼaftá tsi ka laghaslanaghatá la mali ta ghəŋa gwal dra skwiŋa Lazglafta, 2 ŋa ɗawaftá ɗelewer ŋa dza-ʼani vlaŋtá la maliha ma həga tagha skwala Yahuda ma luwa Damas. Tsa ɗelewerya dzaʼa vlaŋtá tvi, ka slanaghasla tsi tagwal zlghay nda ŋuɗuf hada, ŋa kasaftanita həŋ ka hlakta da luwa Ursalima. 3 Tatambaɗa həŋ ta tvi, ndusadagha ndusa həŋnda luwa Damas tama, ka saha tsuwaɗakwanaftá Sawulu. 4 Ka zləmbagatá tsi tahaɗik, ka snə tsi ta sana lwi ta hgay, kaʼamantsa: «Sawulu! Sawulu! Kabgawu ta kəlka ka giri ŋa ɗa na?» kaʼa. 5 «Wa kaghaní Mghama ɗa?» Ka Sawulu nda tsi. «IʼiYesu ta gə ka tiri ŋa ɗa yeya, 6 Sliʼafsliʼagha, ka dzaʼa ka da huɗa luwaDamas. Hadadzaʼa mnaghata lu ta skwi ŋa magay gha,»kaʼa nda tsi. 7 Ndandrakawa, ka tsa gwalta pgha Sawulu ya nzata. Nda sna həŋ talwimndani, ama ngha a həŋ ta tsamndu tagwaɗa ya wa. 8Ka sliʼafta Sawulu ta haɗik.Kəʼa ka ngha yu ta vli kəʼa, ngha a ta vli wa.Ka ksafta lu ta dzvu ka klaghata da luwaDamas. 9 Ka zata tsi ta fitik hkən, ngha ata vli wu, zaŋ a ta skwi wu, saŋ a ta imi guliwa.

10 Tsaw ma tsa Damas ya, mamu sanamndu zlghay nda ŋuɗuf ta hgə lu kaHananiya. Ka Mgham Yesu nda tsi manda

skwi ma suni mantsa: «Hananiya!» kaʼa.«Wana yu Mghama ɗa,» ka Hananiya.11 «Sliʼafsliʼa ka dzaʼa ka ta tvi, ta tsa tvi tahgə lu ka tvi nda ga zeghwi ya, ka ɗawaŋtaka ta sana mnda la Tarsus, ta hgə lu kaSawulu, waʼa ma həga ga Yuda ya. 12 Yawaʼa ta maga duʼa ndanana. Ka nghaŋtátsi manda skwi ma suni ta sana mndu tahgə lu ka Hananiya ta lami ka fa dzvu taghəŋani, kada nghəglaŋta tsi ta vli,» kaʼanda tsi. 13Ka Hananiya mantsa: «Mghamaɗa, nda ndəghamnduha tamnihatá gwaɗata ghəŋa tsa mndu ya, ka rusiftá həŋ tainda ghwaɗaka skwimagana tsi tamnduhagha ma Ursalima. 14Ka sagha tsi da hadnanda mbraku ya mutsaf tsi da maliha taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta, ŋa kasainda gwal ta hgaŋtá hga gha,» kaʼa. 15 KaMgham Yesu nda tsi mantsa: «La! Iʼita zbaptá tsa mndu ya ŋa ghunay ɗa, ŋamnanaŋtá hga ɗa ta sanlaha ma mnduha,nda ya ŋa mghamha, mantsa ya guli ŋamnduha la Israʼila. 16 Dzaʼa maranaŋmaraiʼi ka ghəŋa ɗa, ta inda ghuya ɗaŋwa yatkweʼ dzaʼa tsi ghuyay ta ghəŋa hga ɗa,»kaʼa. 17 Ka sliʼaftá Hananiya tama kalaghwi. Ka lamə tsi da tsa həga ya. Kafanaghatá tsi ta dzvu ta Sawulu. Kaʼa ndatsi mantsa: «Sawulu! Zwaŋama ɗa ka. TsaMgham Yesu ta maraghaŋtá ghəŋani tatvi ya, ta ghuniɗikta ŋa nghəglaŋta gha tavli, nda ya ŋa ndəghaghafta nda Sulkumnda ghuɓa,» kaʼa. 18 Ka gi sliʼagata skwihamanda ŋulaŋ manda ŋulaŋ ta ira Sawulu,ka nghəglaŋtá tsi ta vli. Ka sliʼaftá tsi, kamaganaftá lu ta batem. 19 Ka zutá tsi taskwa zay, ka vravaktá mbrakwani.

Zlrafta Sawulu ta mna Lfiɗa Gwaɗa maluwa Damas

Ka nzɗavatá tsi tsəɓakw fitik kawadaganda gwal zlghay nda ŋuɗuf ma Damas.20 Ka gi sliʼaftá tsi ka mnay ma həga taghaskwa la Yahuda, kaʼa mantsa: «Yesu ná,Zwaŋa Lazglafta ya,» kaʼa. 21 Ka ndərmiminda gwal ta snay nda ndərmima. Ka həŋmantsa: «Nana mndu na a ta ganaptá irikatakata ta gwal ta hga hga Yesu ma luwaUrsalima kay ra? Sagha da kasa həŋ ŋahlaŋtá la mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta a tsi kay ra?» ka həŋ. 22 Kagɗavatá Sawulu ka mnay: «Yesu ná, Kristiya,» kaʼa. Ka kɓanaftá tsi ta la Yahuda tanzakway ma luwa Damas. Sna a həŋ taskwi ŋa zlghanaftawi wa.

Slna gwal ghunay 9:23 157 Slna gwal ghunay 10:423 Labla fitik mida tama, ka dzraftá la

Yahuda ta wi ŋa zba dzatá Sawulu. 24 Kanzatá həŋ ta watgha luwa nda rviɗik tani,nda fitik tani ka ɗakwatsay ŋa dzata. Kaslramtá tsa skwi dzraf həŋ ya da sləməŋaSawulu. 25 Ta sana rviɗik tama, ka famtágwal zlghay nda ŋuɗuf ta Sawulu magwadzegwer ka tsghigiŋta nda ta ghurumta muhula luwa.

Nzakwa Sawulu ma luwa Ursalima26 Ɓhadaghatani da luwa Ursalima, ka

zbə tsi ta guyaftá vgha nda gwal zlghaynda ŋuɗuf. Ka zləŋə həŋ nda zləŋa, kabgagraf a həŋ kazlay, vərɗa mnda zlghay ndaŋuɗuf ya kəʼa wa. 27 Ama ka klaftá Barn-abas, ka pghadaghata slanaghatá gwalghunay. Ka rusanaftá Barnabas ta həŋka Sawulu nghaŋtá Mgham Yesu ma tvi,nda ya ka Mgham Yesu gwaɗganata. Ru-sanafha ta həŋ guli, kinawu ka Sawulufatá ghəŋani ka mna Lfiɗa Gwaɗa nda hgaMghamYesuma luwaDamas. 28Daga baɗutsa ya, ka ksaftá tsi ta nzaku nda həŋ. Talabla həŋ, ta vrakvra həŋ ta mna LfiɗaGwaɗa nda hgaMgham Yesuma Ursalima.29Ta gwaɗgana gwaɗa ta la Yahudanda snata gwaɗa Grek, ta zlərɗay ta gwaɗaha ndahəŋ. Ŋa taŋ tani, zba htsiŋani ŋa dzata ŋataŋ. 30Snaŋta zwanama, ka pghaghatá həŋda luwa Sezare. Hada, ka ghunaghatá həŋda luwa Tarsus.

31Ma tsa fitik ya, lefɗekw nzata nzakwaguyatá ghəŋa gwal zlghay nda ŋuɗuf tahaɗika Zudiya, nda ya ta haɗika Galili,nda ya ta haɗika Samari. Ta mbray həŋta vgha ka nzaku nda hanatá ghəŋ mistaMgham Yesu. Ta sgaku nda sga həŋ ndazɗakatahuɗa Sulkum nda ghuɓa.

Mbanafta Piyer ta Ayniya32 Piyer ya ná, ra inda vli ka

naghanaghatá gwal zlghay nda ŋuɗufŋani. Ma sana fitik, ka laha tsinghanaghatá gwal zlghay nda ŋuɗuf maluwa Lida. 33 Ka slaftá tsi sana mndu tahgə lu ka Ayniya ta hani ta ghzləŋ. Matghasa vakwani tsa manda raghwatani.34 Ka Piyer nda tsi mantsa: «Ayniya! YesuKristi ta mba kagha. Sliʼafsliʼa ka payanataka ta ghzləŋa gha,» kaʼa. Ka gi sliʼaftáAyniya. 35 Nghaŋta inda gwal ma luwaLida, nda gwal ma daɓi ma luwa Siruŋ tatsa mndu ya ná, ka zlghaftá həŋ ta MghamYesu.

Vranamta Piyer ta hafu ma Tabita

36 Mamu sana marakw ma luwa Yafata hgə lu ka Tabita mataba gwal zlghaynda ŋuɗuf. Tsaya «Durkas» nda gwaɗaGrek, manda mnay kazlay: Madva kəʼaya. Dagala ŋerma skwi maga tsi, ta katayta gwal ka pɗu. 37 Ma tsa fitikha ya,ka ksaftá ɗaŋwa ka mtutá tsi. Tahulambazata, ka klaftá lu ka famta ma dzuguvita ghəŋa sana həga. 38 Tsaw ndusa tsaluwa Yafa ya nda luwa Lida. Ka snaŋtátsa gwal zlghay nda ŋuɗuf ma Yafa yakazlay, waʼa Piyer ma luwa Lida kəʼa. Kaghunadaptá həŋ ta mnduha his da tsi. Kahəŋ nda Piyer mantsa: «Kdəkkdək sawimisimmisim da aŋni,» ka həŋ. 39Ka sliʼaftáPiyer ka labə kawadaga nda tsa mnduhaya. Manda ɓhadaghatani, ka kladaftá luda tsa dzuguvi ta ghəŋa sana həga ya. Kasliʼaftá inda miʼa wadgu wamta ka taw,ka maray ŋani ta lgut nda dzampa yamaganaf Tabita ta həŋ ma nzakwani tanda iri. 40 Ka Piyer nda inda mndu mahəga mantsa: «Labwala la dzibil,» kaʼa. Kasaghu həŋ. Tahula tsa, ka tsəlɓatá Piyer kamaga duʼa. Kambəɗavatá tsi tvəmbli. Kaʼamantsa: «Tabita, Sliʼafsliʼa!» kaʼa. Ka gu-naŋtá Tabita ta iri. Nghaŋtani ta Piyer, kasliʼavatá tsi ka nzata nda nza. 41Ka ŋanatáPiyer ta dzvu, ka sliʼanafta ka sladata. Kahgadamtá tsi ta gwal zlghay nda ŋuɗuf,nda tsa la wadguha ya, ka maranaŋtá həŋta nzakwani nda hafu. 42Ka snanaghatá tsita inda gwalmaYafa. Ka zlghaftá ndəghatamnduha ta Mgham Yesu. 43Ka nzatá Piyerka nzɗavata ma Yafa ga sana mnda kɓahuta, Simuŋ hgani.

10Maravata duhwala Lazglafta da Kwarney

1Mamu sanamndu ta hgə lu ka Kwarneyma luwa Sezare. Tsatsi mali ta ghəŋasana ghuɓa la sludza la Ruma ta hgəlu ka «ghuɓa la Italiya.» 2 Ŋərma mndutsa mndu ya nda gwal ga taŋ tani. Tazləŋay ta Lazglafta, dagala mnduha laYahuda mbaha tsi. Ta magay ta duʼa daLazglafta inda fitik. 3 Ma sana fitik tanzemndi hkən tama, ka slanaghatá sanamazəmzəm. Ka nghaŋtá tsi ta duhwalaLazglafta ta lamə da həga ga taŋ ka hgaŋta.«Kwarney!» kaʼa nda tsi. 4 Ka nghə tsita tsa duhwala Lazglafta ya nda zləŋ ndazləŋ. Kaʼa mantsa: «Nya ní Mghama ɗa!»kaʼa. «Ɓhadafɓha tsamaga duʼa tamagə kaya, nda tsa mbaha mnduha ta mbah ka yada Lazglafta, kəl tsi ka havapta ka kagha.

Slna gwal ghunay 10:5 158 Slna gwal ghunay 10:375 Ghuna nda va nana ta mnduha da luwaYafa da mnanatá Simuŋ ta hgə lu ka Piyerya ka sagha tsi. 6Yawaʼa ga sanamnda kɓahuta Simuŋ hgani tawa drəf hga taŋ ya,»ka tsa duhwala Lazglafta ya nda tsi. 7 Nagi laghwa tsa duhwala Lazglafta ta gwaɗanda tsi ya, ka hgaftá tsi ta kwalvahani hisnda ŋərma sludzani turtuk ta ksanatá slnamanda ghalya. 8Tahula rusanaftani ta həŋta inda tsa skwi ta luta ya, ka ghunaghatátsi ta həŋ da luwa Yafa.

Mnanaŋta Sulkum nda ghuɓa ta gwaɗata Piyer

9 Gamahtsimani ta labə tsa mnduha yata tvi, ndusa həŋ ka lamə da tsa luwaYafa ya, ka laf Piyer ta dədəmatá ghəŋahəga da maga duʼa. Ta ghwaŋ a fitik maghəŋ nda tsaya wa. 10 Ka kuzlanaftá mayata Piyer, ta kumay ma ta skwi ŋa zay.Tata də nda da lu ta skwi zay ŋani. Kaslanaghatá sanamazəmzəm. 11Ka nghə tsita gunata luwa, ka saha sana skwi mandagatá gwada habuŋ lu ta wani ta wani, kasaha ta haɗik. 12 Inda nimtak fwaɗ səlamistani, nda skwiha ta mbaɗa nda huɗi tahaɗik, nda zarakha tanimida. 13«Sliʼafsliʼagha Piyer ka hana ka, ka za ka,» ka sanalwi gwaɗganata. 14 Ka Piyer mantsa: «Vaa yu Mghama ɗa wa. Haɗ skwa mbiɗa ndaskwi kul raku ka zay ta kɗəwalaŋta lami dawa ɗa wu,» kaʼa. 15 «Ka nda ra tsa skwi yaka zay ka Lazglafta ya ná, ma nghə kaghaka skwi kul raku ka zay,» ka tsa lwi ya kamahis nda tsi. 16 Hkən vranaftani mantsaya, ka vriŋtá tsi ta tsa skwi ya ta luwa.

17 «Nu mndəra tsaya ma skwi tama,» kaPiyer ta ndana klatá ghəŋa tsa mazəmzəmta slanaghata ya, nda ɓhadaghata tsa gwalghunaf Kwarney ya ta watgha mandakɗakwa taŋ ta ɗawaŋtá vla həga la Simuŋ.18 «Hadna ta nzakwa Simuŋ ta hgə lu kaPiyer ya ra?» Ka həŋ gwaɗata nda lwikuzlahkuzlah. 19Tata ndana skwi ta ghəŋatsa mazəmzəm ya Piyer kay ná, «Wya mn-duhahkən ta psa kagha, 20 sliʼafsliʼa ka lahaka, ŋa dzaʼa gha kawadaga nda həŋ. Yahaka da dga ghəŋ, kabga iʼi ta ghunagaghatáhəŋ,» ka Sulkum nda ghuɓa nda tsi. 21 Kasliʼaftá Piyer ka saha slanaghatá tsa mn-duha ya. «Wana yu, iʼi tsa mndu ta psəkuni ya. Nya ta klagaghunaghata na?» kaʼanda həŋ. 22 «Kwarney ka mali ta ghəŋaghuɓa sludzi, ta nzakway ka ŋərma mndu,ta zləŋa Lazglafta, ta ghubu inda la Yahudaya ta ghunaŋnakta. Duhwala Lazglafta ta

mnanata ŋa hgadaptá kagha da taŋ ŋa snaskwi dzaʼa ka mnanata,» ka həŋ nda tsi.23 Ka hladamtá Piyer ta həŋ, ka hanə həŋhada.

Sliʼafta Piyer ka laghwi da KwarneyGamahtsimani, ka sliʼaftá tsi ka laghu

mista taŋ. Ka sliʼaftá sanlaha ma zwanamama luwa Yafa ka pghaghatá həŋ. 24 Kaɓhadaghatá həŋ da luwa Sezare. Gamaht-simani, ta kzlaykzlay Kwarney nda la gataŋ tani, nda hɗuhuɗa grahani gwal ha-gaf tsi ya, ta həŋ. 25 Manda ɓhadaghataPiyer, ka lagha Kwarney da guyay, kazləmbatá tsi ma ghuvani ka ga zgu ŋani.26 «Sliʼafsliʼa, mndu iʼi guli,» ka Piyer kasliʼanafta. 27 Tata dzaʼa nda ghwa yivahəŋ nda Kwarney, ka lamə tsi da həga.Ka slanaghatá tsi ta hiɓatá mnduha hada.28 Kaʼa nda həŋ mantsa: «Nda sna kuniná, pyafpya lu ta guyay mnda la Zudiyata vgha nda la mayəm, ɓalavakata laməda həga ga taŋ. Tsaw haɗ mnda səlaya ŋa mnay kazlay: Nda ghuɓa yeya,ghuɓa a yeya ka guya vgha nda tsi wukəʼa wu, ka Lazglafta marihata. 29 Tsayakwal yu kul dgaŋtá ghəŋ ka sagha hgaŋərka ta iʼi. Ta kumay yu tama ta snaŋtághəŋa skwi kəl kuni ka hgaktá iʼi,» kaʼa.30 Ka Kwarney mantsa: Ma fwaɗa fitikna, manda va na luwa, ta maga duʼa yuma həga ɗa ta nzəmndi hkən, ka gi saghasana mndu nda suɗatá lguta ŋusliŋ tilil tavghani ta kəma ɗa. 31 Kaʼa nda iʼi mantsa:«Kwarney, snasna Lazglafta ta duʼa gha,havaphava guli kambahamnduha tambahka. 32Ghuna tama ta mnduha da luwa Yafada hgaghaktá Simuŋ ta hgə lu ka Piyer tanzaku ga sana mndu, Simuŋ hgani, mndakɓa huta, ta wa drəf hgani ya,» kaʼa. 33 «Gikəl yu ka ghunadaptá mnduha da kagha.Ɗinana sagha sagha kana. Ndanana, wanaaŋni demdem ta kəma gha ŋa sna skwi yamnagha Mgham ŋa mnaŋnata,» kaʼa.

Piyer ta gwaɗa ga Kwarney34 Mbaɗa Piyer ka zlraftá gwaɗa. Wya

kaʼa: «Kahwathwata, ndanana grafta yukazlay: Haɗ Lazglafta ta gala mndu wukəʼa. 35 Inda mndu dər má ma mndərala wa tsi ta zləŋa hgani, ka maga skwitɗukwa ná, zɗəganazɗa. 36 GhunafghunaLazglafta ta gwaɗani ŋa zwana la Israʼilama mnanaŋtá Lfiɗa Gwaɗa ta nzaku ndama Yesu Kristi, ta nzakway ka Mghamainda mnduha, ta həŋ. 37 Nda sna kunita skwi ta zlrafta ta haɗika Galili, ka

Slna gwal ghunay 10:38 159 Slna gwal ghunay 11:18zluʼutá tsi ta vli ta haɗika Zudiya demdem,tahula kɗakwa Yuhwana ta mna gwaɗa,nda ya ta maga batem. 38 Nda sna kunika Lazglafta pghəganaghatá mbrakwaSulkum nda ghuɓa ta Yesu Kristi mnda laNazaret. Nda sna kuni guli ka Yesu ranaftáinda vli ka maga zɗaku, ka mbamba gwalghurgana halaway ta həŋ, kabga kawadagaLazglafta nda tsi. 39 Aŋi, nda nza aŋni kamasləmtsəka inda skwi maga tsi ta haɗikala Yahuda nda Ursalima. Ka dzatá lu ndama zləŋafta ta udzu. 40 Ka sliʼaganaptáLazglafta nda hafu baɗu mahkən. Kavlaŋtá tsi ta tva maraŋtá ghəŋani. 41 Ŋatsa aŋni tiŋlaghu Lazglafta ta zbapta ŋanzakway ka masləmtsəkani ya. Ŋa tsaaŋni si ta za skwi, ka sa skwi kawadaganda tsi ya maraŋta tsi ta ghəŋani, tahulasliʼagaptani ma taba gwal nda rwa ya. Ŋainda mnduha demdem a maraŋta tsi taghəŋani wa. 42 Tsatsi ta mnaŋnata, kamna kuni ŋa mnduha, ka sladanafta kunikazlay: Tsatsi sladana Lazglafta ka mndatsa guma ta ghəŋa gwal nda hafu, nda ya taghəŋa gwal nda rwa kəʼa. 43 Inda la anabiná, mnamna həŋ ta ghəŋani kazlay: Dərwati ma mndu ta zlghafta dzaʼa mutsayta planatá dmakwani, nda ma mbrakwahgani,» kaʼa.

Saha Sulkum nda ghuɓa ta ghəŋa gwalkul nzakway ka la Yahuda

44 Tata mna tsa gwaɗaha ya Piyer, kasaha Sulkum nda ghuɓa ta ghəŋa inda tsagwal ta sna tsa gwaɗa ya. 45 Ka ndərmiminda tsa gwal zlghay nda ŋuɗuf nda tsafafaɗa taŋ ta labə mista Piyer ya kay, tavlagata Lazglafta ta Sulkum nda ghuɓata ghəŋa inda tsa gwal kul nzakway kala Yahuda ya. 46 Ka snə həŋ ta gwaɗaytsa mnduha ya ta gwaɗa nda sanlaha magwaɗa. Ka zləzlvu həŋ ta glakwa Lazglafta.Ka Piyer mantsa: 47 «Dzaʼa pyafpya lu tamaganaftá batem nda imi ta na mnduhana, ya wana mutsafmutsa həŋ ta Sulkumnda ghuɓa manda va amu na ra?» kaʼa.48Ka Piyer gulimantsa: «Maganaftá batemta həŋ nda hga Mgham Yesu Kristi,» kaʼa.Tahula tsa, ka ndəɓanata həŋ ta dzvu ŋanzɗavatani tsəɓakw fitik da həŋ.

11Rusay Piyer ta skwi ta maguta ma Ursal-

ima

1 Ka snaŋtá gwal ghunay nda zwanamata nzakway ma haɗika Zudiya kazlay: Zl-ghafzlgha gwal kul nzakway ka la Yahudata gwaɗa Lazglafta guli kəʼa. 2 Mandavradaghata Piyer da luwa Ursalima, tusgwal zlghay nda ŋuɗuf nda ɗatsa fafaɗataŋ nda gwaɗa nda Piyer. 3 «Lamla ka dahəga ga gwal kul ɗatsaku fafaɗa taŋ, ka zaskwa zay kawadaga nda həŋ,» ka həŋ ndatsi. 4Ka zlraftá Piyer ta rusay ŋa taŋ turtukturtuk ka tsa skwi ya luta. 5 Kaʼa mantsa:«Ma nzakwa ɗama luwaYafa, tamaga duʼayu tama, ka slaɗighatá sana mazəmzəm.Ka nghaŋtá yu ta sana skwi dagala mandagatá gwada nzakwani ŋaŋana lu ta wa kuz-ibiɗimani ta wa kuzibiɗimani ta saha dagata luwa, ka ndusaɗivata. 6 Ka faftá yu tairi tida ka vitsay, ka nghaŋtá yu ta skwihafwaɗ fwaɗ səla mista taŋ, nda nimtak, ndaskwiha ta mbaɗa nda huɗi, nda zarakhamida. 7 “Sliʼafsliʼa gha Piyer ka hana ka,ka za ka ta həŋ,” ka sana lwi gwaɗgihata.8 “Va a yu Mghama ɗa wa, haɗ skwambiɗanda skwi kul raku ta kɗə lami dawaɗawu,”ka yu. 9 “Ka nda ra, ka Lazglafta ya ná,ma nghə ka ka skwi kul raku,” ka tsa lwiya gwaɗglagata ta luwa ka mahis. 10Hkənkəʼa vrəglanaftamanda va tsaya. Ka vriŋtálu ta tsa skwi ya ta luwa. 11 Ta va tsa luwaya, nda ɓhadaghata sana mnduha hkənghunaf lu ta həŋ daga ma luwa Sezare,ŋa sliɗighata ma tsa həga ta nzaku yu ya.12 “Ka dzaʼa ka mista taŋ, yaha ka da dgaghəŋ,” ka Sulkum nda ghuɓa nda iʼi. Kapghaftá na mnduha wana həŋ hadna nata iʼi da luwa Sezare, ka lamə ŋni demdemda həga ga Kwarney. 13 Ka rusaŋnaftá tsamndu ya kəʼa nghaŋtá duhwala Lazglaftata sladu ma həga ga taŋ. Kaʼa nda tsimantsa: “Ghuna ta mndu da luwa Yafa ŋahgaktá Simuŋ, ta hgə lu ka Piyer ya kasagha tsi, 14 ŋa mnaghunatani ta gwaɗahaya dzaʼa klaghaktá mbaku, ŋa kagha ndahəga gha tani demdem,” kaʼa. 15 Ta zlray-zlray yu ta gwaɗa tama ná, ka saha Sulkumnda ghuɓa ta ghəŋa taŋ manda va ya tamagaku nda amu taŋtaŋ ya. 16 Ka havaktáyu ta gwaɗa Mgham Yesu ta mnay kazlay:Yuhwana ná, nda imimaga tsatsi ta batem,kaghuni ya, nda Sulkum nda ghuɓa dzaʼamagaghunafta lu ta batem kəʼa ya. 17Ka siLazglafta ta vlaŋtá tsa Sulkum nda ghuɓaya ta tsa mnduha ya, manda va ya vlamalu ta amu ma zlghafta mu ta Mgham YesuKristi ya ní, wa iʼi tama ŋa dzanamtá wita Lazglafta?» kaʼa. 18 Tahula snaŋta taŋ

Slna gwal ghunay 11:19 160 Slna gwal ghunay 12:14ta tsa gwaɗa ya, ka lɓatá həŋ demdem,ka zləzlvu həŋ ta Lazglafta «ta vlaŋtá tvambəɗanaftá nzakwa taŋ ta gwal kul nza-kway ka la Yahuda kada mutsafta həŋ tavərɗa hafu tama,» ka həŋ.

19 Tsa ghuya ɗaŋwa ta slata ma kɗəfitika dzatá Atiyen sagha ya, ta wutsanatágwal zlghay nda ŋuɗuf. Ka sliʼaftá sanlahaka laghwi dikw da luwa Finisi, ta laghusanlaha da Kiprus, ta laghu sanlaha daAŋtakiya. Ka mnə həŋ ta gwaɗa Lazglaftaŋa la Yahuda ka zlaŋtá mnay ŋa sanlahama mnduha. 20 Mbaɗa sanlaha ma gwalzlghay nda ŋuɗuf ta nzakway ka mnduhala Kiprus nda la Sireŋ, ka sliʼafta ka laghuda luwa Aŋtakiya, tvə la Grek. Ka mnə həŋguli ta Lfiɗa Gwaɗa Mgham Yesu ŋa taŋ.21 Kawadaga mbrakwa Mgham Yesu ndahəŋ, kəl ndəghata mnduha ka zlghafta,ka mbəɗaghutá vgha tvə Mgham Yesu.22 Ka snanaghatá tsi ta Igliz ma luwa Ur-salima. Ka ghunaftá həŋ ta Barnabas daluwa Aŋtakiya. 23 Manda ɓhadaghatani,ka nghaŋtá tsi ta zɗakatahuɗa Lazglafta,ka rfu tsi ta rfu. Ka vlaŋtá tsi ta mbrakuta həŋ ŋa gɗavata taŋ nda fatá ŋuɗufataŋ ta Mgham Yesu. 24 Tsaw tsa Barnabasya ná, ŋerma mndu ya, mnda zlghay ndaŋuɗuf ya ndəghu ndəgha nda Sulkum ndaghuɓa. Ka sgavaghatá ndəghata mnduhata zlghaftá Mgham Yesu.

25Ka sliʼaftá Barnabas ka laghwi da luwaTarsus, da zba Sawulu. 26 Manda slaftanitida, ka klagaghatá tsi da luwa Aŋtakiya.Təŋ vakwa taŋ hada kawadaga ta ksa slnama Igliz. Ka taghə həŋ ta skwi ŋa ndəghatamnduha guli. Ma luwa Aŋtakiya zlrafta luta hga gwal zlghay nda ŋuɗuf, ka la krista.27 Ma tsa fitik ya, ka sliʼaftá la anabi maluwa Ursalima ka laha da luwa Aŋtakiya.28 Mamu sani mataba taŋ ta hgə lu kaAgabus. Kaʼa mantsa: «Dzaʼa slaku mayata ghəŋa haɗik demdem,» kaʼa manda yamnana Sulkum nda ghuɓa. Ka slatá tsitamama fitika gay Klawdi ta mgham. 29Kagwal zlghay nda ŋuɗuf sladanata mantsa:«Indamndu, ka vla tsi ta skwi ya laviŋ tsi tavlay ŋa tsəghay ŋa kata zwanama ta nzakuma haɗika Zudiya,» ka həŋ. 30 Ka tskaftáhəŋ, ka vlaŋtá i Barnabas nda Sawulu, ŋaklaŋtá la galatamnduhamahaɗika Zudiya.

121 Ma va tsa fitik ya, ka zlraftá mgham

Hiridus ta ghuya ɗaŋwa ŋa Igliz. 2Ka dzatátsi nda kafay ta Yakubu, zwaŋamani ma

Yuhwana. 3Ta nghə tsi ná, zɗəganazɗa tsaskwi ya ta la Yahuda. Ka ksaftá tsi ta Piyerguli ma fitika skala buradi kul haɗ is midaya. 4 Tahula ksaftani, ka tsamtá tsi magamak. Ka pghatá tsi ta ghuɓa sludzi fwaɗfwaɗ ŋa mbaɗay taŋ ta vgha ta nghay.Tahula kɗata ma skala Pak ta ndana tsi tatsanaghatá guma baŋluwa. 5 Ma tsa ŋatáPiyerma gamak ya tama, ka ŋavata Igliz kamaga duʼa ka ŋɗaŋɗa ta ghəŋani.

Zliŋtá Piyer6 Ta tsa rviɗik ŋa tsaɗakwa vlani ya

ta ndana Hiridus ta tsanaghatá guma.Ta hani Piyer nda tsatani ma tsuhwalhahis ma takataka sludziha his. Ta nzakugwal ngha watgha guli nda tvə watgha.7 Gi ka zlagaptá duhwala Lazglafta katsuwaɗakanaftá vli ma tsa dzuguvi ya.Ka nduhuɗaŋtá tsi ta Piyer ma ŋwazliɓ.«Sliʼafsliʼa misimmisim,» kaʼa nda tsi. Gistak saha tsa tsuhwalha ya tsa ta dzvani.8 «Hbana ɓanava gha ka suɗamta ka taɓaɓaha gha,» ka duhwala Lazglafta ndatsi. Ka magatá tsi mantsa. «Fava lgutagha, sawi mista ɗa,» kaʼa nda tsi. 9 Kasaghu Piyer ma gamak mista tsa duh-wala Lazglafta ya. Zbaŋ a tsatsi kazlay:Kahwathwata na skwi ta magə duhwalaLazglafta na re ari ki na kəʼa wa. Zlahsuni na skwi na ta fiɗaghata, ka tsatsita ndanay. 10 Ka tsughwaɗagaptá həŋ tataŋtaŋa ghuɓa tsa gwal ta ngha mnduhaya, tsughwaɗapha həŋ ta mahisani. Kalagha həŋ tavata sana watgha haf lu ndakufur ta tva lami da huɗa luwa. Ka gunutátsa watgha ya ka ghəŋani ta wa ira taŋ. Kasabə həŋ, ka ksaftá həŋ ta tvi, gi ka zlanatáduhwala Lazglafta hada.

11Ma tsa fitik ya zlrafta Piyer ta snaŋtáskwi ta magaku. «Ndanana, grafta yu darkazlay: Mgham Yesu ta ghunagatá duh-walani klaptá iʼimadzvaHiridusnda yamainda ghwaɗaka skwi si ta kumə la Yahudata slaɗighatani,» kaʼa.

12 Na snaŋtani kazlay: Manda va tsayanzakwani kəʼa, ka sliʼaftá tsi ka laghwida Mari mani ma Yuhwana, ta hgə luka Markus ya. Hada, nda hiɓa tskatávgha mnduha ta maga duʼa. 13 Ka laghaPiyer dzaŋtá watgha lamə da həga. Kagavadaghatá sana marakw ka kwalva, tahgə lu ka Ruda, da sna lwani. 14Ka tsatsaftátsi ta lwa Piyer, ka rfu tsi ta rfu. Ma ŋa gu-natani ta tsa watgha ya ná, ka hwayaghatátsi da huɗa həga da mnay kazlay: Waʼa

Slna gwal ghunay 12:15 161 Slna gwal ghunay 13:15Piyer ma bli kəʼa. 15 «Nda ksa ka da skwira!» ka həŋ nda tsi. «Kahwathwata tamna yu,» kaʼa ta ghəŋani. «Ba sulkumaniya,» ka həŋ. 16Mbaɗa Piyer ka gɗavata tadza watgha. Manda gunata taŋ ta watghaka nghaŋtá həŋ ta Piyer. Ka ndərmimhəŋ. 17 Kɗkəɗkɗ, ka Piyer nda dzvu kalɓanatá həŋ. Ka rusanaftá tsi ta həŋ kaMghamYesu kligiŋtama gamak. «Ka dzaʼakuni da rusanaftá i Yakubu nda sanlahamazwanama,» kaʼa nda həŋ guli. Ka gi sabə tsika laghwi da sana vli. 18Tsaɗakwa vlani, kakɓutá la sludzi katakata. «Ka wu nuta naPiyer na tama?» ka həŋ. 19 «Psawa mandava psay,» ka Hiridus. Lay, ngha a wa.Laghani ka ɗaɗawanaptá vli ta tsa gwal sita nghay ya. Ka vlatá tsi ta tvi, ŋa pslatáhəŋ. Tahula tsa, ka sliʼaftá Hiridus maZudiya ka laha da luwa Sezare, ŋa nzɗavataka fitik tsəɓakw hada.

20 Ka ɓasaftá mgham Hiridus ta ŋuɗufkatakata ta ghəŋa gwal ma luwa Tir ndaSiduŋ. Ka dzraftá tsahaya ta wi ka skwaturtuk ŋa lagha ta kəmani. Ka sutá həŋ taghəŋa Blastus ta nzakway ka zwiramghamya. Ka lagha həŋ ɗawa dzrafta ndamgham,kabga ma haɗika tsa mgham ya ta sabaskwi ŋa zay taŋ. 21 Baɗu tsa fitik tsaf həŋya, ka suɗavatáHiridus ta lgutamamghammghamani, ka nzafta ta dughurukwani,ka ŋəzlatá tsi baŋluwa. 22 «Lazglafta tagwaɗa, mndu a wu,» ka mnduha hlaftáwi. 23 Gi hadahada, ka dzuŋtá duhwalaLazglafta ta Hiridus, kabga kwalani kulvlaŋtá glaku ta Lazglafta. Ka dughwaɗutámtarak, ka mtutá tsi.

24 Mbaɗa gwaɗa Lazglafta ka ta vgha,ka sgaku mbsaka gwal zlghay nda ŋuɗufnda sga. 25 Manda kɗiŋta i Barnabas ndaSawulu ta slna ya ghunaf lu ta həŋ daUrsalima, ka vraghutá həŋ. Ka kliŋtá həŋta Yuhwana, ta hgə lu ka Markus ya, mistataŋ.

13Zabaptá i Barnabas nda Pwal ŋa dzaʼa

mna Lfiɗa Gwaɗa1 Ma Igliza luwa Aŋtakiya ná, mamu la

anabiha nda gwal ta tagha skwiha ŋa mn-duha. Hahəŋ na i Barnabas, nda Simeyunata hgu lu ka mnda ŋra ya, nda Lukiyusmnda la Sireŋ, nda Manaheŋ ta glaftakawadaga nda Hiridus, ya si ta ga mghamta haɗika Galili ya, nda Sawulu. 2Ma sanafitik, ka tskavatá həŋ ka maga duʼa ndasumay. «Hlapwa i Barnabas nda Sawulu

ya mataba ghuni, ŋa maga slna ya hgaŋ yuta həŋ,» ka Sulkum nda ghuɓa, nda həŋ.3 Tahula kɗiŋta taŋ ta tsa suma nda magaduʼa ya, ka fanaghatá həŋ ta dzvu ta həŋ kazliŋtá həŋ.

I Barnabas nda Pwal ma luwa Kiprus4Ka sliʼaftá i Barnabas nda Sawulu, ghu-

nafər Sulkum nda ghuɓa ta həŋ, ka laghuhəŋ da luwa Selusi. Hada ŋlafta həŋ takwambalu, ka laghwi ta haɗika Kiprus,ta tsavata ma drəf. 5 Manda ɓhadaghatataŋ da luwa Salamina, ka mnə həŋ tagwaɗa Lazglafta ma həga tagha skwa laYahuda. Kawadaga Yuhwana Markus ndahəŋ ŋa zlghaŋtá həŋ. 6 Ka tadaptá həŋta tsa haɗik ya ka ɓhadaghata da luwaPafus. Ka slanaghatá həŋ ta sana ɗəgha,ta hgu lu ka Baryusuwa, sana mnda laYahuda ya ta niŋtá ghəŋani ka anabi.7 Tavata ŋumna tsa haɗik ta tsavata madrəf ya ta nzakwa tsi. Tsa ŋumna ya ná,Sergiyus Palus, mndu nda ghunizlak maghəŋani ya. Ka hgaftá tsi ta i Barnabasnda Sawulu, kabga ta kumay ta snanatágwaɗa Lazglafta. 8 Lagha tsa ɗəgha tahgu lu ka Alimas nda gwaɗa Grek ya, kadzadza wa taŋ ka zbambəɗiŋtá zlghay ndaŋuɗufa tsa ŋumna ya. 9 Mbaɗa Sawulu,ta hgu lu ka Pwal ya, nda ndəghatani ndaSulkum nda ghuɓa, ka vazlaftá iri tida.10«Kuslembermberamagakwa gha, dagalananamnda gha, zwaŋa halaway ka, ghumainda skwi tɗukwa ka. Yawu dzaʼa zlaŋtakagha ta mbəɗiŋtá tva Lazglafta ta nzak-way ka tɗukwani na? 11 Kzla tama, wyaMgham dzaʼa dzughusta, ŋa ghulpəta gha.Dzaʼa nzɗavanzɗa ka, haɗ ka dzaʼa nghaŋtáfitik wu,» kaʼa. Gi hadahada tɗik vli ta waira Alimas manda vli girviɗik. Ka tatam tsita tatamaku ka zba mndu ŋa ksay ta dzvu.12 Nghanata ŋumna ta tsa skwi ta magutayaná, ka zlghaftá tsi ndaŋuɗufani. Lanaflatsa skwi ta taghə lu ta ghəŋa Mgham Yesuya katakata.

I Pwal nda Barnabas ma luwa Aŋtakiya13 Ka sliʼaftá i Pwal nda grahani ka lami

da kwambalu ma luwa Pafus, ka laghwida Perge ta haɗika Pamfali. Ka dgatáYuhwana Markus ta vgha nda həŋ, kavraghuta da luwaUrsalima. 14Ka sliʼiglaftáhəŋ ma luwa Perge, ka laghwi da luwaAŋtakiya ta haɗika Pisidi. Baɗu Sabat,ka lamə həŋ nzata ma həga tagha skwala Yahuda. 15 Tahula dzadzaŋafta lu tavli ma deftera zlaha Musa, nda ya ma

Slna gwal ghunay 13:16 162 Slna gwal ghunay 13:42deftera anabiha, ka maliha ma tsa həgatagha skwa la Yahuda ya nda həŋ mantsa:«Zwanama ɗa, kamamugwaɗa da kaghuniŋa vlaŋtá mbraku ta mnduha, laviŋlavakuni ta gwaɗay ndana,» ka həŋ. 16 Kasliʼaftá Pwal, kaʼa nda dzvu nda dzvumantsa: Snawasna la Israʼila nda inda gwalta tsəlɓu ta kəma Lazglafta! 17 Lazglaftamnduha la Israʼila ta zbaptá dzidzíha muŋa ŋlanaftá həŋ, ma fitika nzakwa taŋ tahaɗika Masar. Ka hligiŋtá tsi ta həŋma tsahaɗik ya ndambrakwani. 18Ta klay ta vakufwaɗ mbsak maga tsi ta suʼa nzaku ndahəŋ ma mtak. 19 Tahula tsa, ka zaɗanatátsi ta mndəra mnduha ndəfáŋ ta haɗikaKanʼana, ka vlaŋtá tsi ta tsa haɗik ya tahəŋ, ŋa ŋataŋ. 20 Inda tsa nzakwagapta taŋya ná, ta klay ta vaku fwaɗ dərmək ndahutafmbsak.

«Ka vlaŋtá tsi ta gwal ŋa tsanatá guma tahəŋ, ha ka sagha ta fitika anabi Samuyel.21 Ka ɗawu həŋ ta fanamtá mghama taŋta həŋ. Ka fanamtá Lazglafta ta həŋ taSawulu zwaŋa Kis, ta sabi ma mndəra laBenzameŋ. Fwaɗ mbsak vakwani ta gamgham ta ghəŋa taŋ.

22 «Ka mbəɗanatá Lazglafta ta hul taSawulu, ka mbəɗanamtá ga mgham taDawuda ta ghəŋa taŋ. “Slafsla yu taDawuda, zwaŋa Yesay. Zɗəgihazɗa, dzaʼamagay ta inda skwi ya ta kumə yu,” kaʼa.23 Nda ma zivra Dawuda kləganaghataLazglafta ta la Israʼila, ta mndambamndu,ta nzakway ka Yesu, manda ya tamaf tsi taimi ta sləməŋya. 24MakɗakuYesu ka saha,mnanamna Yuhwana ta inda la Israʼila ka-zlay: Mbəɗanafwambəɗa ta nzakwa ghuni,ka magaghunafta lu ta batem guli kəʼa.25 Ndusakwa fitika kɗayni ta slnani, kaʼamantsa: “Duŋwa wa ya ka kaghuni nda iʼina? Ya tsamndu ta kzlə kaghuni ya a iʼi wa.Wa a tsatsi ta sagha nda hula ɗa, slaghwaa yu dər ka plaptá zuʼa ɓaɓah ma səlaniwa,”» kaʼa.

26 «Zwanama ɗa, kaghuni ta nzakwayka zivra Abraham, nda kaghuni ta zləŋaLazglafta tani, ŋa amu tsghəgamaghatalu ta na gwaɗa ta mbaku na. 27 Tsawtama, tsatsaf a mnduha ma Ursalima ndamghamha tani ta Yesu wa. Sna a həŋ tatsa gwaɗa la anabi ta dzaŋə lu inda sabatya guli wa. Ka dzanaghatá həŋ ta ghəŋaskwi mna la anabi, nda ma dzata taŋ taYesu. 28 Dər ma slanagha a həŋ ta skwi

prək ka dzata ma mndani wu, dzadza tana mndu na, ka həŋ nda Pilat. 29 Tahulakɗiŋtamagatá skwimanda ya nda vinda taghəŋani ma deftera Lazglafta, ka klaghatáhəŋ dzata ta udza zləŋay. Ka klagatá həŋka famta ma kulu. 30 Ama ka sliʼaganaptáLazglafta mataba gwal nda rwa. 31 Ndandəgha fitikani ta mara vgha ŋa gwal tasliʼafta ma Galili kawadaga nda tsi, ka lafida Ursalima. Tsa mnduha ya ta nzakwayndanana, ka masləmtsəkani da mnduha laIsraʼila. 32 Vərɗa aŋni, tsa Lfiɗa Gwaɗa yata mnaghunata aŋni. Tsa ta ta imi tanafLazglafta ta zləməŋ ta dzidzíha mu ya ná,33magama ta amu, ta nzakway ka zivra taŋya Lazglafta, ma sliʼaganaptani ta Yesu mamtaku. Wya skwi nda vindamaZabura his:“Zwaŋa ɗa ka,gita yata yu ta kagha,”* kaʼa.34 Sliʼaganapsliʼa Lazglafta ta Yesu mamtaku, walglaŋta a tamtuta ŋa fəgladamtámblani da kulu ŋa rwutani wa.“Tsaya kəl Lazglafta ka mnay kazlay:Dzaʼa vlaghunavla yu ta tfawi nda ghuɓa,nda fa ghəŋ tida,ya tanaf yu ta imi ta sləməŋ ta Dawuda†

kəʼa ya.”35Kaʼa ma sana vli guli na:“Haɗ ka dzaʼa zlanatá mnda ghaŋa rwutani ma kulu wu,”‡ kaʼa.36 Ma fitika nzakwa Dawuda nda hafu ná,mnda ksanatá slna ta Lazglafta ya. Maga-namaga ta skwi ta kumə tsi. Ka mtutá tsi,ka lamtá lu tavata dzidzíhani, ka rwuta tsi.37 Ama tsa mndu sliʼaganap Lazglafta ndahafu ya, walaŋ a rwaku ta ksaŋtá tsatsi wa.38 Mantsa tama zwanama, ɗina ka snaŋtaghuni kazlay: Əŋkaʼa ka tsa Yesu ya kəl luka mnaghunaŋta nda pla dmakwa ghunikəʼa. Traptra zlahaMusa ta klaptá kaghunima tsa dmakwa ghuni ya. 39 Ama indamndu ta zlghaftá Yesu ná, falauʼ vghani.40Ɗaswa ka kuni tama, da slaghunaghatáskwi mnə la anabi kazlay:41 “Kaghuni gwal ta mna mbrəs nda

Lazglafta,nghawangha, ndərmima wa ndərmima,ka zwaɗutá kuni, kabga dzaʼa magay yuta fitika ghuni ta mandərmimi,ya dər ma kinawu rusaghunafta lu ná,grafta a kuni ɗekɗek wu kəʼa ya§”».

42 Manda saba i Pwal nda Barnabas mahəga tagha skwi, «Kdəkwakdək, ka vrakta

* 13:33 Ngha ta Zabura 2:7. † 13:34 Ngha ta Isaya 55:3. ‡ 13:35 Ngha ta Zabura 16:10. § 13:41 Habakuk1:5.

Slna gwal ghunay 13:43 163 Slna gwal ghunay 14:15kuni baɗu sana Sabat da mnəglaŋnatá nagwaɗa na,» ka lu ndahəŋ. 43Tahula gazlatamnduha, ka sliʼaftá ndəghata la Yahudanda gwal ta lami nda la da dina la Yahudamista i Pwal nda Barnabas. Ka ghu həŋ tayiva. Ka vlə i Pwal nda Barnabas tambrakuŋa taŋ. «Dihavawa diha ma zɗakatahuɗaLazglafta,» ka həŋ nda həŋ.

44 Sagha tsa sana Sabat ya, ka tskavatáwər mnduha ma tsa luwa ya demdem ŋasna gwaɗa Lazglafta. 45 Nghay la Yahudata tsa tskata mnduha ya, ka lamə həŋ ndadraku, ka dzadzə həŋ ta wa i Pwal, kararaza həŋ. 46 Zləŋaŋə a i Pwal nda Barn-abas ta həŋ wa. Ka həŋ mantsa: «Nda ramá ka tiŋlaghutá mna gwaɗa Lazglafta ŋakaghuni mazlay, ka kwalaghutá kaghuni.Ra a aŋni ka mutsa hafu ŋa kɗekedzeŋ wuka kuni ya, dzaʼa mbəɗaghutá vgha ŋninda tvə gwal kul nzakway ka la Yahudandana tama. 47Wya skwi mnaŋna MghamLazglafta:“Fafa yu ta kagha ka tsuwaɗaka gwal kul

nzakway ka la Yahuda,ŋa mnay gha ta gwaɗa ta mbaku*ta ghəŋa haɗik tender,”» kaʼa.

48 Snay gwal kul nzakway ka la Yahudata tsa gwaɗa ya ná, ka rfu həŋ ta rfu, kazləzlvu həŋ ta Lazglafta. Ka zlghaftá indagwal thanaf lu ta hafu ŋa kɗekedzeŋ, tahəŋ.

49 Ka tutá gwaɗa Mgham Lazglafta matsa luwa ya demdem. 50 Ka sliʼamtá laYahuda da gagaftá gwal dagaladagala tazləŋa Lazglafta, nda gwal dagaladagala maluwa tani. Ka ganaktá həŋ ta giri ŋa i Pwalnda Barnabas, ŋa ŋawaftá həŋ ma haɗikataŋ. 51 Ka tukwanatá i Pwal nda Barnabasta rgitika səla taŋ ta həŋ, ka laghwa taŋda luwa Ikwaniya. 52 Ta ndaghutá ŋuɗufagwal zlghay nda ŋuɗuf ma luwa Aŋtakiyada rfu, nda ya nda Sulkum nda ghuɓa taniguli.

14I Pwal nda Barnabas ma Ikwaniya

1 Manda ɓhadaghata i Pwal nda Barn-abas da luwa Ikwaniya, ka lamə həŋ dahəga tagha skwa la Yahuda, ka mnə həŋta gwaɗa Lazglafta. Ma tsa mnay taŋya, ndaɗa a ndəghatá la Yahuda nda laGrek ta zlghafta nda ŋuɗuf wa. 2 Amambaɗa tsa la Yahuda kul zlghafta ndaŋuɗuf ya, ka gagaftá gwal kul nzakway

ka la Yahuda ŋa gwaftawi nda həŋ ka zbagwaɗa da zwanama. 3 Kulam nda tsa,ka nzɗavatá i Pwal nda Barnabas ma tsaluwa Ikwaniya ya. Ka mnə həŋ ta gwaɗaLazglafta ka ŋɗaŋɗa nda fatá ghəŋ dar taMgham Lazglafta. Vərɗa gwaɗa tsa gwaɗaya, ka Mgham Lazglafta nda həŋ nda mavlaŋtani ta mbrakwa maga mazəmzəm,nda mandərmimi ta həŋ. 4 Ka dgavaptámnduha his gamndər ma tsa luwa ya. Gətsya lahamista la Yahuda, gəts ya lahamistagwal ghunay. 5 Ka dzraftá la Yahuda, ndagwal kul nzakway ka la Yahuda, nda mal-iha taŋ ta wi, ŋa liŋtá i Pwal nda Barnabasnda pala ŋa pslatá həŋ. 6 Ka snanaghatátsi ta i Pwal nda Barnabas. Ka laghu həŋda ɗiɗifa vgha ma luwa Listra, nda ya maluwa Derba ta haɗika Ikwaniya, nda ya maluwaha ta wanafta. 7 Ka mnə həŋ ta LfiɗaGwaɗa ma tsa vliha ya guli.

I Pwal nda Barnabas ma Listra8Ma tsa Listra ya guli, mamu sanamndu

nda rwa səlani ta kul walaŋta mbaɗaŋtámbaɗa daga yagata, ta nzakwani hada. 9Kafatá tsi ta sləməŋ ka sna tsa gwaɗa ta mnəPwal ya. Ka faftá Pwal ta iri tida. Tanghə tsi ná, mamu zlghay nda ŋuɗuf datsi prək ka mbanafta. 10 Ka Pwal nda tsimantsa: «Sliʼafsliʼa ka sladata ka nda səlagha,» kaʼa nda tsi nda lwi dagala dagala.Gi vɗuk kəʼa valavata, ka mbaɗə tsi tambaɗa. 11Nghanata tsa tskata mnduha yata tsa skwi maga Pwal ya, ka hlaftá həŋta wi nda gwaɗa Ikwaniya ta nzakway kagwaɗa taŋ. «Wana sliʼagata lazglaftahamanda mnda səla tsakwam tsakwam daslamaghata*,» ka həŋ. 12 «Zeyus» nana,ka həŋ nda Barnabas. «Hesmes» nana, kahəŋ guli nda Pwal, kabga tsatsi ta gwaɗa.13 Ka ksagaghatá mndu ta pla tsa Zeyusbanaf lu ta həgani ta tva lami da tsa luwaya ta lghəŋha rkanaf tsi ta rka ta watghatsa həga ya. Ta kumay tsatsi nda tsatskata mnduha ya tani, ta planatá ghəŋta i Barnabas nda Pwal. 14 Snaŋta tsagwal ghunay ta nzakway ka i Barnabasnda Pwal ya ta tsa skwi ya, ka kwahiŋtáhəŋ ta lgut ta vgha taŋ, ka ndadamta databa tsa tskata mnduha. Ka həŋ mantsa:15 «Nawawanawa zwanama, nahgani nadzaʼa kuni magay na? Mndu aŋni mandava kaghuni tane. Lfiɗa Gwaɗa ŋa aŋni takləgaghunaghata, ka zlaŋta kuni ta skwawuyayha ka mbəɗakta kuni ta vgha tvə

* 13:47 Ngha ta Isaya 49:6. * 14:11 Ngha ta Slna gwal ghunay 28:6.

Slna gwal ghunay 14:16 164 Slna gwal ghunay 15:12Lazglafta ya nda hafu mida, ya ta ma-gaftá luwa nda haɗik, nda inda skwihamida tani. 16 Ghalya ná, zliniszla ta tvita mnduha ŋa ksa tvi ya ta kumə həŋ.17 Aŋ mndani, ta kwalaghu a Lazglafta tamaraŋtá ghəŋani nda maga zɗaku wa. Tanzəgaghunanza ta imi daga ta luwa, tamagaku skwi ma vwaha ghuni, ta hasl ndahasla kuni ta skwa zay, ta taku ŋuɗufaghuni da rfu,» ka həŋ. 18Kulam nda va tsamnay taŋ mantsa ŋa taŋ ya, zlahzlah kahəŋ pyaftá həŋ ta dzaʼa pla ghəŋ ŋa taŋ.

19 Ta ma tsa gwaɗa ya həŋ, kasliʼadaghatá la Yahuda ma luwa Aŋtakiyanda gwal ma luwa Ikwaniya, da baraftátsa tskata mnduha ya. Ka zləzlərtsə lu taPwalma ŋa dzata. Zlah ndamta tama ka luka tsəhidiŋta tahula luwa ta wa mazawa.20 Ama ka lagha gwal zlghay nda ŋuɗufwanaghatá vgha, ka sliʼaftá tsi ka lami dahuɗa luwa.

Gamahtsimani, ka sliʼaftá tsi kawadaganda Barnabas ka laghwi da luwa Derba.

Vraghata da Aŋtakiya ta haɗika Siri21 Ka mnə həŋ ta Lfiɗa Gwaɗa ma tsa

luwa ya. Ka mutsaftá həŋ ta ndəghatagwal ta zlghafta nda ŋuɗuf. Tahula tsa,ka vraghatá həŋ da luwa Listra, nda ya daluwa Ikwaniya, nda ya da luwa Aŋtakiyata nzakway ta haɗika Pisidi ya. 22 Kavlaŋtá həŋ ta mbraku ta tsa gwal zlghaynda ŋuɗuf ya, ŋa dihavata taŋ ma zl-ghay nda ŋuɗufa taŋ. «Nda ma ghuyaɗaŋwa kavghakavgha dzaʼa lama lu da gamghama Lazglafta,» ka həŋ, nda həŋ. 23Kapaghanamtá həŋ ta gwal ŋa ngha mnduhata həŋ ma inda vla guya ta ghəŋa mnduhaLazglafta. Tahula ndəɓata taŋ ta dzvukawadaga nda suma, ka fanamtá həŋ ta tsamnduha yama dzvu ta Lazglafta, ya zlghafhəŋ.

24Ka sliʼaftá həŋ ka laghwi nda ta haɗikaPisidi, ka ɓhadaghatá həŋ ta haɗika Pam-fali. 25 Ka mnə həŋ ta gwaɗa Lazglaftama luwa Perge. Ka sliʼaftá həŋ ka laha daluwaAtali. 26Ka sliʼaftá həŋnda kwambaluhada guli, ka laghwi da luwa Aŋtakiya tanzakway ta haɗika Siri ya. Ma tsa luwaya mutsafta həŋ ta zɗakatahuɗa Lazglaftaŋa maganatá slna ya kɗa həŋ ta magay.27Manda ɓhadaghata taŋ, ka tskanatá həŋta Igliz, ka rusu həŋ ŋa taŋ ta inda skwiya magə Lazglafta nda həŋ, nda ya kəʼaguninistá tva zlghay nda ŋuɗuf ta gwal kulnzakway ka la Yahuda guli. 28Ka hanavatá

i Pwal nda Barnabas katakata ma luwaAŋtakiya kawadaga nda gwal zlghay ndaŋuɗuf.

15Tskata vgha ma Ursalima

1 Mamu sana mnduha ta sliʼafta tahaɗika Zudiya, ka lagha da Aŋtakiya dataghay ŋa zwanama kazlay: «Ka tsa akuni ta fafaɗa ghuni manda ya mna zlahaMusa wu katsi ná, mbaf a kuni wa» kəʼa.2 Zɗəgana a tsa tagha skwa taŋ ya ta iPwal nda Branabas wa. Ka zlərɗə həŋ tawi nda həŋ ta ghəŋani ka ŋɗaŋɗa. Kalu tama mantsa: Ka la i Pwal nda Barn-abas nda sanlaha mataba mu da Ursalimaslanaghatá gwal ghunay, nda la galatamndu, ka tsiŋta həŋ ta gwaɗa ta ghəŋani,ka həŋ. 3 Ka klaftá gwal zlghay nda ŋuɗufta skwi ŋa mbaɗa taŋ. Ka ksaftá həŋ tatvi nda ma Finisi nda ya nda ma haɗikaSamari, ka dzaʼa nda rusay, ka gwal kulnzakway ka la Yahuda zlghaftá MghamYesu. Ka rfu inda zwanama ta rfu katakatata ghəŋani. 4 Ɓhadaghata taŋ da Ursal-ima, ka tsuʼaftá Igliz, nda gwal ghunay,nda la galata mndu, ta həŋ. Ka rusuhəŋ ŋa taŋ ta skwi magə Lazglafta ndahəŋ. 5 Mbaɗa sanlaha mataba la Farisata zlghaftá Yesu, ka sliʼavafta. «Ɗatsaygwal kul nzakway ka la Yahuda ta fafaɗ,ka maga həŋ ta skwi ya mna zlaha Musaguli,» ka həŋ. 6 Ka tskavatá gwal ghu-nay nda la galata mndu, ŋa ngha gwaɗata ghəŋani. 7 Ka gwaɗanaghatá həŋ tagwaɗa katakata ta ghəŋani. Ka sliʼaftáPiyer, kaʼa mantsa: «Zwanama, nda snakuni manda ghalya kazlay: Mataba ghunizbapta Lazglafta ta iʼi ŋa mnanaŋtá LfiɗaGwaɗa ta gwal kul nzakway ka la Yahuda,kada snaŋta həŋ ŋa zlghafta taŋ kəʼa. 8 Kamaraŋtá Lazglafta ya nda sna ta ŋuɗufainda mndu, ka tsuʼaftá həŋ nda ma vlaŋ-tani ta Sulkumnda ghuɓa ta həŋmanda yavlama tsi ta amu ya guli. 9 Haɗ sana skwidgana Lazglafta ta amu nda hahəŋ mandaghuɓiŋtani ta ŋuɗufa taŋ, ma zlghafta taŋwa. 10 Ndanana tama ní, kabgawu ta kəlkuni ka zlurga Lazglafta nda fanaghatágwal zlghay nda ŋuɗuf ta ndəgaku ya trapdzidzíha mu nda amu tani guli ta kərtayna? 11 Nda ma zɗakatahuɗa Mghamamu Yesu Kristi fatá ghəŋa amu ta mbakumanda va hahəŋ guli,» kaʼa.

12 Sew, ka tsa tskatá vgha ya nzata.Ka zlraftá i Barnabas nda Pwal ta rusa

Slna gwal ghunay 15:13 165 Slna gwal ghunay 15:41

mazəmzəmha nda skwa mandərmimimaga Lazglafta ndamahahəŋmataba gwalkul nzakway ka la Yahuda. 13 Kɗakwa taŋta gwaɗa ta gwaɗa, ka zlraftá Yakubu tagwaɗa, kaʼa mantsa: «Zwanama, swidwa!14Rusamaf rusa Simuŋ ká Lazglafta zlraftánghapta ka gwal kul nzakwayka laYahuda,ka zabaptá tsi mataba taŋ ta gwal ŋa nzataka ŋani. 15Ka guram nda tsaya gwaɗata laanabi ta gwaɗa taŋ, manda ya nda vindakazlay:16 “Tahula tsaya dzaʼa vragavra yu,ŋa bəglafta ɗa ta həga Dawuda ta zluta ya.

Ŋa payafta ɗa ta tsa ɓadzatani ya,ka sladanafta.*17Mantsa ya dzaʼa kəl hamata mnduha,ka tsa gwal kul nzakway ka laYahudahagaf

yu ŋa nzakway ka ŋa ɗa ya ka psaiʼi,

ka Mgham Lazglafta ta maga tsa skwiha ya18mnata daga manda ghalya.”19Ka kɗə Yakubu tamna gwaɗani. Ma vlaŋlu ta ghuya ɗaŋwa ta gwal kul nzakway kala Yahuda ta mbəɗaktá vgha da Lazglafta,ka iʼi nda ŋa ɗa. 20 Skwi ŋa vindanaftáhəŋ na: Zlaŋta taŋ ta wuya skwi, nda hliri,nda za skwi ɓərtá lu nda ɓərta†, nda za us,kabga 21dagamanzakwagaptá, mamumn-duha ta mna gwaɗa Musa ma inda luwa.Ta dzadzaŋay lu guli inda fitika Sabat mahəga tagha skwa la Yahuda,» kaʼa.

Tsgha ta lwi ŋa gwal kul nzakway ka laYahuda

22 Mantsa tama, ka ndanatá gwal ghu-nay nda la galata mndu, nda gwal zlghaynda ŋuɗuf, ta pasaptá mnduhamataba taŋŋa ghunay da Aŋtakiya kawadaga nda iPwal nda Barnabas. Ka psaptá həŋ ta iYuda ta hgu lu ka Barsaba ya, nda Silas.Nda sgit ta həŋ his his mataba zwanama.23Wya ka həŋ vindanamtá ɗelewer ta həŋma dzvu:

«Aŋni gwal ghunay nda la galata mnduya ta ga zgu ŋa ghuni zwanama ta nzakwaymataba gwal kul nzakway ka la Yahudama luwa la Aŋtakiya, ta haɗika Siri nda yata haɗika Silisi. 24 Snaŋnagha sna gwaɗata ghəŋa sanlaha ma mndu ta sliʼafta daaŋni, ka lafi da kɓaghunafta kawadaga ndagraha ŋni i Barnabas nda Pwal. 25 Kanzanaghatá ŋni demdem ta ghəŋani, kadgaptá hya mida. Ka zabaptá ŋni ta mn-duha ŋa ghundaghunafta kawadaga nda

graha ŋni i Barnabas nda Pwal. 26 Hahəŋgwal ta vlatá hafa taŋ ŋa maganatá slnata Mghama mu Yesu Kristi. 27 I Yuda ndaSilas ta ghunədaghunafta ŋni mista taŋ,ŋa rusaghunafta taŋ nda wubisima taŋ tava na skwi vindaghunaf ŋni na. 28 Skwita zɗəganatá Sulkum nda ghuɓa nda aŋnitani ná, va a ŋni ta faghunaghatá ndəgaku,ka malaghutá ya ta raku tkweʼ ka magaywa. Wya skwi ŋa magay ghuni: 29 Yahakuni za sluʼa skwa wuyay, yaha kuni za us,yaha kuni da za sluʼa skwi ɓərta lu ndaɓərta, yaha kuni hliri‡. Ka zlaŋzla kunita maga tsa skwiha ya katsi ná, magamagakuni ta skwi ɗina. Ləŋləŋ ka kuni nzata,»ka həŋ.

30 Ka zlaŋtá i Pwal nda Barnabas ndaYuda nda Silas ta həŋ ka laghwi da Aŋ-takiya. Ka tskanatá həŋ ta gwal zlghay ndaŋuɗuf, ka vlaŋtá həŋ ta tsa skwi vindanaflu ya ta həŋ. 31 Tahula dzaŋafta, ka rfuhəŋ demdem ta rfu nda mbraku ya vlaŋlu ta həŋ. 32 I Yuda nda Silas ta nzakwayka la anabi ya, ka nzɗavata həŋ ta mnagwaɗa ŋa taŋ ŋa lɓa ŋuɗuf ŋa taŋ, kambra həŋ ma zlghay nda ŋuɗuf. 33 Tahulanzɗavata taŋ tsəɓakw fitik hada, «ka ɓhatakuni ɗughwana tama zwanama!» ka gwalzlghay nda ŋuɗuf nda həŋ, ŋa vra taŋslanaghatá gwal ta ghunaftá həŋ. [ 34 Sliʼafa yu wu, ka Silas ka nzaghuta hada.] 35 Kanzatá i Pwal nda Barnabas ma luwa Aŋ-takiya. Ka taghə həŋ ta skwi ŋa mnduha,ka mnə həŋ ta gwaɗa Mgham Lazglaftakawadaga nda sanlaha ma mnduha.

Dga vgha i Pwal nda Barnabas36 Tsəɓakw fitik tahula tsa, «vru u vra

da inda vli mana u ta gwaɗa MghamLazglafta, ka dzaʼa u naghanaghatázwanama, ka kinawu nzakwa taŋ,» kaPwal nda Barnabas. 37 Si ta kumayBarnabas ta kliŋtá Yuhwana ta hgu luka Markus ya, mista taŋ. 38 Lanaf a tsadzaʼani mista taŋ ya ta Pwal wu, kabgadaga ta haɗika Pamfali ta tsaghutá tsita vgha ka kwalaghutá kɗa dzaʼa magaslna kawadaga nda həŋ. 39 Ka zlərɗanaftáhəŋ katakata, ka dgatá həŋ ta vgha. Kaklaghatá Barnabas ta Markus mistani,ka ŋlaftá həŋ ta kwambalu ka laghwi tahaɗika Kiprus. 40 Ta zbaʼatá Pwal ta Silas.«Mista gha ka Lazglafta!» ka zwanama ndaPwal, ka sliʼaftá tsi ka laghwi. 41Ka rə tsi ta

* 15:16 Ngha ta Amus 9:11-12. † 15:20 Ngha ta Levitik 18:6-18 nda Levitik 17:10-16. ‡ 15:29 Ngha ta Slnagwal ghunay 15:20.

Slna gwal ghunay 16:1 166 Slna gwal ghunay 16:27haɗika Siri nda haɗika Silisi, ka vlambrakuŋa Igliz.

16Pghafta Timute ta i Pwal nda Silas

1 Ka ɓhadaghatá Pwal da luwa Derba,nda ya da luwa Listra guli. Mamu sanamnda Zlghay nda ŋuɗuf hada, Timutehgani. Makwa la Yahuda ta nuta ka mndazlghay nda ŋuɗuf ta yata. Mndəra la Grekdani. 2Ta ghubay tsa zwanama ta nzakwayma luwa Listra nda ya ma luwa Ikwaniyaya ta Timute. 3 Ka kumaftá Pwal ta klay tasəlani, ka klə tsi. Ka tsanatá tsi ta fafaɗ,yaha gwaɗa da la Yahuda ta nzakway matsa vli ya, kabga nda sna həŋ demdemkazlay: Mndəra laGrekdani kəʼa. 4Ma indaluwa ta ɓhadaghata həŋ, ta mnay həŋ ŋainda gwal zlghay nda ŋuɗuf ta skwi ya tsiŋgwal zlghay nda ŋuɗuf nda la galata mnduta ghəŋani ma Ursalima. Tsaya skwi ŋasnata ghuni ka həŋ ta mnay ŋa taŋ. 5 Kambrə Igliz ta vgha ma zlghay nda ŋuɗuf,ka sgaku mbsaka taŋ inda fitik.

Fanaghata suni ta Pwal ma Truwas6 Ka pyaftá Sulkum nda ghuɓa ta i

Pwal nda Silas, ka mna gwaɗa Lazglaftata haɗika Asiya. Ka sliʼaftá həŋ ka laghwinda ta haɗika Frizi nda ya ta haɗikaGalat. 7 Ndusadaghata taŋ ta haɗikaMisiya, ka kumə həŋ ta dzaʼa ta haɗikaBitani, ama vlaŋ a Sulkuma Yesu ta tvi tahəŋ wa. 8 Ka kɗaŋtá həŋ ta dzaʼa nda tahaɗika Misiya, ka ɓhadaghatá həŋ da luwaTruwas. 9 Hada, ka nghaŋtá Pwal ta sanamnda la Mekaduniya ta sladu ta kəmanima suni, ta mnay ŋani kazlay: «Sawi daMekaduniya da kata aŋni kəʼa.» 10 Tahulafanaghata tsa suni ya ta Pwal, ka gi psə ŋnita tva dzaʼa da Mekaduniya, kabga grafgraŋni kazlay: Ta hga aŋni Lazglafta ŋa klaLfiɗa Gwaɗa da hada kəʼa.

Zlghafta Lidiya ta Yesu ma luwa Filipiya11 Ka lamə ŋni da kwambalu ma luwa

Truwas, ka ksaftá ŋni ta tva dzaʼa da luwaSamutra ta tsavata ma drəf ya. Gamaht-simani, ka laghu ŋni da luwa Nyapulis.12 Ka sliʼaftá ŋni hada ka laghu ŋni daluwa Filipiya. Tsaya luwa dagala ta tsahaɗika Mekaduniya ta nzakway ma dzvala Ruma ya. Tsəɓakw fitika ŋni gergerma tsa luwa ya. 13 Baɗu fitika Sabat, kasaghu ŋni ma huɗa luwa ka laghwi tawaghwa, dzaʼa slafsla ŋni ta vla ndəɓa dzva laYahuda hada ka ŋni sizlay. Ka slaftá ŋni ta

tskatamiʼaha. Kamnəŋni ta gwaɗa ŋa taŋ.14 Lidiya hga sana marakw mataba taŋ,makwa luwa Tiyatir ya. Lguta dva ya ndabla nda bla dzvani ta dzawə tsi. Ta zləŋayta Lazglafta guli. Ka fatá tsi ta sləməŋ kasna gwaɗa ŋni. Ka gunanaŋtá Lazglaftata ŋuɗufani, ŋa tsuʼa tsa gwaɗa ta gwaɗəPwal ya. 15Ka maganafta lu ta batem nduknda la ga taŋ tani. «Ka grafgra kuni kazlay:Zlghafzlgha yu ta Mgham Yesu kəʼa, sawada ini» kaʼa ka mbladaghatá aŋni da taŋ.

Nzaku ma gamak ma luwa Filip16 Ta dzaʼa ŋni da vla maga duʼa ma

sana fitik, ka gəmatá ŋni nda sana makwaka kwalva ksu ghwaɗaka sulkum ta vlaŋtámna skwi dzaʼa magaku ta kəma. Dagalatsedi ta tsanakta tsi ta daŋahəgani, nda tsama slayaŋslayaŋani ya. 17 Ka gi mbaɗə tsimista ŋni nda i Pwal. «Nana mnduha naná, gwal ksanatá slna ta Lazglafta ta luwaya, tva mbaku ta mnaghunata həŋ!» kaʼata dzaʼa nda guguɗay. 18Nda za fitikhani tamna tsa gwaɗa ya tama, ka psanaghatá tsita Pwal. «Nda hga Yesu Kristi, sabsa ma namakwa na,» kaʼa nda tsa ghwaɗaka sulkummida ya. Ka gi sabə tsi mida hadahada.19 Nghay la daŋahəgani ma tsa makwa yata kwala taŋ kul fəglaftá ghəŋ ta mutsatsedi, ka hlaftá həŋ ta i Pwal nda Silas, kahlaghatá ta dawadawa ta kəmagwal dagaladagala. 20 Ka hladaghatá həŋ ta həŋ damnda tsa guma la Ruma. Ka həŋ mantsa:«Gwaɗa ŋa kətsiɗa mnduha klamak nanamnduha la Yahuda na. 21 Ka taghamatánzaku kul nghamata, kul ramata tsuʼaymu, kul ramata ksay mu ta slna nda tsi, naamu ta nzakway ka la Ruma na,» ka həŋ.

22 Ka pghaftá dəmga ta vgha ta həŋ. Kasusuɗaghutá gwal guma ta lguta i Pwalnda Silas. «Sləvawa həŋ nda krupi,» kahəŋ. 23 Tahula sləvaptá həŋ, ka hlaghatálu ta həŋ da gamak. «Ka ngha ka ta həŋɗina,» ka lu nda mnda ngha gamak. 24 Namnanata lu ta tsa gwaɗa ya ta mnda nghagamak, ka hlaghatá tsi ta həŋ da huɗahəga. Ka tsatsamtá tsi ta səlaha taŋ maudzu. 25 Ma takala tama, ka magə i Pwalnda Silas ta duʼa, ka falaha nda zləzlvaLazglafta. Ta snaysnay hamata la vuʼa.26 Gi ka ghudzavaftá haɗik, ka gigɗavaftátughwa tsa gamak ya. Gi ka gwanutá indawatgha tida, ka pwalutá ziɗa ta inda lavuʼa. 27 Ka sliʼavatá tsa mndu ta ngha həŋya. Kəʼa kəʼa ná, nda gwana tsa gamak ya.Ka tsəhagaptá tsi ta budgwani ŋa dzuvtá

Slna gwal ghunay 16:28 167 Slna gwal ghunay 17:15

vghani, ba sliʼaghuslia inda la vuʼa kəʼasizlay. 28 «Ma dzuv ka ta vgha gha, wanaŋni demdem hadna,» ka Pwal guguɗata.29 «Pinifwa vu ya,» ka tsa mnda ngha vuʼaya, ka ndadamtá tsi zləmbatá ta kəma iPwal nda Silas, ta ghudzaku vghani dazləŋ. 30 Tahula tsa ka hligiŋtá tsi ta həŋ.Kaʼa nda həŋ mantsa: «Mghamha ɗa, nudzaʼa yumagata ka dambafta yu na?» kaʼa.31 Ka Pwal nda Silas mantsa: «Zlghafzlghata Mgham Yesu Kristi, ka mbafta ka, kaghanda la ga ghuni tani,» ka həŋ. 32 Kamnanatá həŋ ta gwaɗa Mgham Lazglafta,ŋa tsatsi nda la ga taŋ tani demdem. 33 Kahlaghatá tsi ta həŋ ta va tsa rviɗik yaka laghwi ghuɓinistá lkuha taŋ. Ka gimaganaftá lu ta batem ta tsa mndu ya ndala ga taŋ tani demdem. 34Ka klaghatá tsi tai Pwal nda Silas da taŋ, ka zunustá skwi tahəŋ. Ka rfu tsa mndu ya nda la ga taŋ tanita rfu, kabga zlghafta taŋ ta Lazglafta.

35 Tsaɗakwa vli, ka ghunaftá gwal tsaguma ta mnduha da tsa mnda ngha vuʼaya kazlay: Zliŋzla ta həŋ kəʼa. 36 Ka mndangha vuʼa lami mnanatá Pwal mantsa:«Zliŋzla ta həŋ, ka gwal tsa guma ts-ghaɗiktá lwi, sabwasa, ka dzaʼa kuni ndazɗaku,» kaʼa. 37Ka Pwal nda tsa gwal ghu-nadagha lu ya mantsa: «Tsaŋnagha a lu taguma wu, ka gi slvaptá lu ta aŋni ta kəmamnduha, ka pghamtá aŋni ma gamak, taaŋni ta nzakway ka mnduha la Ruma ná,gi ndanana ná, sabwa sa kɗekkɗek ka lunda aŋni ra? Magava a tsaya mantsa wa!Sagha hahəŋ kaghəŋa taŋ zliŋnista,» kaʼa.38 Ka sliʼaftá tsa gwal ghunadagha lu yarusanaftá gwal tsa guma. Ka ksaftá zləŋ tahəŋ, snaŋər həŋ kazlay: Mnduha la Rumai Pwal nda Silas kəʼa. 39 Ka lagha həŋ dandəɓa dzvu, ka həŋ mantsa: «Ga ghunagaŋni ta dmaku,» ka həŋ. Ka hligiŋtá həŋta həŋ ma gamak. Ka ndəɓanatá həŋ tadzvu ta həŋ ŋa sliʼapta taŋ ma tsa luwaya. 40 Saba i Pwal nda Silas ma gamak, kalaghu həŋ da Lidiya. Tahula nghanaghatataŋ ta zwanama, ka vlaŋtá mbraku ta həŋka sliʼaftá həŋ ka laghwi.

17I Pwal nda Silas ma luwa Tesalunik

1 Ka ksaghatá həŋ ta tvi nda ma luwaAmfipulis ka zlagaghata nda ma luwaApuliniya, ka ɓhaghata həŋ da luwaTesalunik. Hada, mamu həga tagha skwala Yahuda. 2 Hkən Sabata Pwal ta lamita ghəŋ ta ghəŋ manda ya snu tsi. Ka

zlərɗə tsi nda həŋ ta skwi nda vinda madeftera Lazglafta. 3 Ka paslay ŋa taŋ, kamnay kazlay: Dzaʼa ghuyə ghuya Kristi taɗaŋwa, dzaʼa sliʼagapsliʼa nda hafu matabagwal nda rwa kəʼa. «Tsəna Yesu ta mnə yuŋa ghuni na ná, tsaya tsa Kristi ya,» kaʼa.4 Ka tɗaghata tsa gwaɗa ya ta ghunislakasanlaha ma la Yahuda ta snay, ka laghuhəŋ mista i Pwal nda Silas. Mantsa yandəghata la Grek ta zləŋa Lazglafta, ndandəghata sanlaha mamiʼaha dagaladagalaguli. 5 Ka ndəghanaftá draku ta ŋuɗufasanlaha ma la Yahuda, ka hlafta həŋ ta latanda ma luwa, ka sliʼanafta həŋ ta ŋuɗufamnduha. Ka sliʼadaghata həŋ da Yasuŋ,ka zbə həŋ ta i Pwal nda Silas ŋa hla həŋta kəma mnduha, 6 slanagha a həŋ ta həŋwa. Ka ksaghatá həŋ ta Yasuŋ nda sanlahama zwanama ta kəma gwal ta tsa gumamaluwa. Ka həŋ mantsa: «Nana mnduha nata kətsiɗanaftámnduha ta ghəŋa haɗik, kasagha həŋ da amu ndanana, 7 ka tsuʼaftaYasuŋ ta həŋ ga taŋ. Haɗ həŋ ta sna zlahuya ta fata mgham Sezar wa. Mamu sanaMgham ta hgə lu ka Yesu, ka həŋ tamnay,»ka həŋ. 8 Snaŋta mnduha ma tsa luwa yanda gwal ta tsa guma ta tsa gwaɗa ya, kasliʼavaftá həŋ. 9 Ka platá i Yasuŋ nda tsasanlahama zwanama ya ta bika kada zliŋtagwal ta tsa guma ta həŋ.

I Pwal nda Silas ma luwa Bere10Girviɗik tama, ka kɗikiŋtá gwal zlghay

nda ŋuɗuf ta i Pwal nda Silas da luwaBere. Ɓhadaghata taŋ da hada, ka laməhəŋ da həga tagha skwa la Yahuda. 11Malla Yahuda ma Bere zɗakwa ghəŋa taŋ kagwal ma luwa Tesalunik, kabga fafa hahəŋta ghəŋa taŋ kahwathwata ka sna gwaɗaLazglafta. Inda fitik həŋ ta vitsa vindatáskwi ma deftera Lazglafta ŋa nghay kamanda va tsaya tsi re, ka manda va tsayaa wa a tsa skwi ta mnə Pwal ŋa taŋ ya.12 Nda ndəgha la Yahuda ta zlghafta ndaŋuɗufa taŋ. Mantsa ya ndəghata miʼahadagaladagala mataba la Grek nda zgwanataŋ tani. 13 Snaŋta tsa la Yahuda maluwa Tesalunik ya kazlay: Waʼa Pwal tamna gwaɗa Lazglafta ma luwa Bere kayguli kəʼa, ka sliʼadaghata həŋ da tsa luwaya sliʼanaftá ŋuɗufa mnduha. 14 Ka gikɗikiŋtá zwanama ta Pwal nda ta wa drəf,ta nzaghuta i Silas nda Timute ma luwaBere. 15 Ka klaghatá gwal pghay ta Pwal,tep da luwa Atina. Ma sliʼa taŋ ka vru,ka mnanatá Pwal ta həŋ kazlay: Ka sagha

Slna gwal ghunay 17:16 168 Slna gwal ghunay 18:5i Silas nda Timute sliɗighata misimmisimya kəʼa.

Pwal ma luwa Atina16Ma tsa nzakwa Pwal ta kzla i Silas nda

Timute ma luwa Atina ya, ka nanaghaŋtátsi ta skwa wuyayha ma tsa luwa ya, kakuzlanaftá tsi ta ŋuɗuf katakata. 17Mantsatama, ka ghu tsi ta yiva nda la Yahuda,nda ya nda gwal ta zləŋa Lazglaftama həgatagha skwa la Yahuda. Mantsa ya gulinda inda mndu ta guyatá tsi nda həŋ tadawadawa vli inda fitik. 18 Mamu gwalta tagha dzaŋa tva mbaɗa gwaɗa ta hgəlu ka la Ipikuri, nda Situyikiya ta mbaɗagwaɗa nda tsi guli. «Nu ta yə na mnduna katək na?» ka sanlaha. «Gwaɗa ta sanaLazglafta kul haɗ hadna ta gwaɗə tsi.» Kasanlaha, kabga snay taŋ ta mnay Pwal tagwaɗa ta Yesu nda sliʼagapta ya sliʼagaptsi mataba gwal nda rwa. 19 Ka klaghatáhəŋ ta Pwal mista taŋ, ka kladaghata takəma gwal dzra gwaɗa ta sana kuɗuŋur tahgə lu ka Ariyupas. «Dzaʼa snaŋnamsnaka ta na lfiɗa skwi ta taghə ka na rkina? 20 Nana gwaɗa ta mnə ka na ná, kalfiɗani nzakwani da aŋni. Ta kumay ŋnita snaŋta klatá ghəŋani,» ka həŋ nda tsi.21 Inda la Atina nda la matbayha ma tsaluwa ya, tsa lfiɗa skwi yeya ta gwagwaɗulu, ta snə lu kweŋkweŋ. 22 Ka sladatáPwal ta kəma tsa gwal dzra gwaɗa ya, kaʼamantsa: «Kaghuni mnduha la Atina, tanghadaptá yu dər ndigandiga ná, ŋanaŋakuni ta dina. 23Mafitika ranafta ɗa ta vlihama na luwa ghuni na ná, ka slaslanaghatáyu ta skwiha ta ndəɓu kuni ta dzvu ŋataŋ. Ka slaftá yu ta gwir vindaf lu ta skwitida kazlay: Ŋa Lazglafta kul snaŋta lukəʼa. Mantsa nzakwani, tsa skwi ta ndəɓukuni ta dzvu ŋani kul snaŋta kuni ya ná,tsaya sagha yu da mnaghunata. 24 TsayaLazglafta ta magaftá haɗik nda inda skwitida tani. Tsatsi Mgham ta ghəŋa luwa ndahaɗik. Haɗ ta walaŋta nzaku ma həga yabaf mndu nda dzvani wa. 25 Psaŋ a ta katuda mnda səla ŋa vlaŋtá skwi wa. Haɗ skwipɗa tsatsi guli wa. Tsatsi ta famta hafu mainda mndu ta kəl mndu ka hafu. Tsatsiguli ta vlata inda hamata skwi. 26 Ndama mndu turtuk zlagagiŋta tsi ta indamnduha, ka pghata həŋ təɓsaʼ ta ghəŋahaɗik demdem. Ka daganatá fitika indaskwi, kwakwaranaha ta inda taŋ ta haɗikŋa nzakwa taŋ. 27Mantsa ya kəʼa magafta,kabga ŋa zbay taŋ ta Mgham Lazglafta, ma

tatamay taŋ ta zbay. Aŋmndani, diʼiŋaghua nda amu wa. 28 Əŋkaʼa ka tsatsi ta kəlmu ka nzaku nda hafu, dər ta kəl mu kagigɗavata, dər ta kəl mu ka nzaku.Mantsa ya mnata gwal fa laha matabaghuni guli: “Kahwathwata mndəra taŋamu guli,” ka həŋ.29 Ka si mndəra taŋ ma Lazglafta amu ya,ra a ka ndanay mu ta granaftá Lazglaftanda tsa skwa wuyayha tsatsaf lu nda dasu,nda ya nda kufur, nda ya nda pala tsanaa mnda səla ka ghəŋani ta magafta ya wa.30 Ŋaw lu ɓa, ka Lazglafta nda mnduhadaga manda ghalya, kabga kwala taŋ kulsnaŋta. Ndanana tama, ta hga mnduhaLazglafta ma inda vli ka mbəɗanafta həŋta nzakwa taŋ, 31 kabga fafa ta fitik ŋatsanaghata guma nda tvani ta inda ghəŋahaɗik. Zbapzba Lazglafta tamnduŋamagatsaya ka sliʼaganaptá tsi mataba gwal ndarwa. Manda tsaya maranaŋta Lazglafta tainda mndu kazlay: Tsatsi vərɗa mnda tsaguma zbap yu,» kaʼa.

32 Na tsa snaŋta taŋ ta mnay Pwal tagwaɗa ta sliʼagapta mataba gwal nda rwaya, ka ghuɓasu sanlaha nda ghuɓasa taPwal. «Ŋa snəglanavata ŋni baɗu ma sanita tsa gwaɗa ta mnə ka ya,» ka sanlaha.

33Ka sliʼafta Pwal mataba taŋ ka laghwi.34 Mataba va tsaya ná, mamu sanlaha tazlghafta, ka laghu həŋ mistani. Matabataŋ, mamu Deniz, ta nzakway tekw tsatsimataba gwal ta dzra gwaɗa ma Ariyupas,nda sana marakw Damaris hgani, nda san-laha guli kawadaga nda həŋ.

18Pwal ma luwa la Kwareŋt

1 Tahula tsa, ka sliʼaftá Pwal ma luwaAtina, ka laghwi da luwa Kwareŋt. 2Hada,ka guyatá tsi nda sana mnda la Yahuda tahgu lu ka Akilas, ya lu ta haɗika Puŋ. Sliʼaf-tani yeya ta haɗika Italiya kawadaga ndamarkwa taŋ Priskila, kabga ka sliʼapsliʼainda la Yahuda ta haɗika Ruma ka mghamKlawdi mnata. Ka guyaftá Pwal ta vghanda həŋ. 3 Ka skwa turtuk slna ta magəhəŋ. Həga tumpul ta ɗaɗah həŋ. Tsaya kəlPwal ka gwaftá vgha nda həŋ. 4 Inda fitikaSabat Pwal ta zlərɗa gwaɗa ma həga taghaskwa la Yahuda, nda la Yahuda nda ya ndala Grek, kabga ta kumay ta tɗaktá həŋ ŋazlghaftá gwaɗa Lazglafta.

5 Manda zlaŋta i Silas nda Timute tahaɗika Mekaduniya, ka lagha slanaghatáPwal, ka vzatá Pwal ta ghəŋani ka mna

Slna gwal ghunay 18:6 169 Slna gwal ghunay 19:2gwaɗa. Ka paslə tsi ŋa la Yahuda kazlay:Yesu ná, Kristi ya kəʼa. 6 Ka gruŋtá laYahuda ka rarazay. Mbaɗa Pwal ka tuk-wanatá rgitika lgutani ta həŋ. Kaʼa ndahəŋ mantsa: «Ta ghəŋa ghuni ka skwaghuni, daga ndana nda sliʼa yu tvə gwalkul nzakway ka la Yahuda,» kaʼa. 7 Kasliʼaftá tsi hada ka lagha da sana mndu,Tirtiyus Yustus hgani. Ta zləŋay tsa mnduya ta Lazglafta. Tavata həga tagha skwa laYahuda həga taŋ. 8 Ka zlghaftá Krispus tanzakway ka mgham ta ghəŋa həga taghaskwa la Yahuda ta Mgham Yesu, mantsaya la ga taŋ guli. Nda ndəgha gwal maKwareŋt guli ta snaŋtá gwaɗa Pwal, kazlghaftá həŋ, ka maganaftá lu ta batem tahəŋ.

9 Ta sana rviɗik, ka gwaɗganatáLazglafta ta Pwal nda ma suni. Kaʼamantsa: «Yaha zləŋ da ksaftá kaghada haftá ka ta wi Pwal, kɗaŋ gwaɗay.10 Kawadaga yu nda kagha, haɗ mndudzaʼa walaŋta faftá dzvu ta kagha ŋa ghuyaɗaŋwa ŋa gha wa. Nda ndəgha mnduha ɗata ma na luwa na,» kaʼa. 11 Ka zata pwalta vaku nda tili mkuʼ ma tsa luwa ya, tataghanaftá mnduha ta gwaɗa Lazglafta.

12Ma fitika nzakwa Galiyuna ka ŋumnata haɗika Akaya tama, ka gwaftá la Yahudata wi ka gruŋtá Pwal. Ka kladaptá həŋda vla tsa guma. 13 Ka həŋ mantsa:«Nana mndu na ta bara mnduha ŋa tsəlɓuta kəma Lazglafta, ka zluŋtá skwi mnazlahu,» ka həŋ. 14 Ta dzaʼa dzaʼa Pwal dagwaɗa mantsa, ama ka gi tsuʼaftá Galiyunata gwaɗa nda la Yahuda. Kaʼa mantsa: «Kahaɗmndu dza luwu katsi, haɗ sana dmakuta bluta wu katsi, haɗ yu ta snaghunata,a la Yahuda wa. 15 Ka si ta ghəŋa zwanagwaɗaha, nda ya ta ghəŋa hgu, nda ya taghəŋa zlaha ghuni ta zlərɗa kuni ya, dziknda kaghuni tsa. Va a yu ta tsa gumata ghəŋa tsa skwiha ya wu,» kaʼa. 16 Kaghzlaftá tsi ta həŋ ma vla tsa guma. 17 Kagwaftá həŋ ta wi ta Sustene, ta nzakwayka mgham ta ghəŋa tsa həga tagha skwa laYahuda ya, ka ksafta, ka ɗgapta ta wa tsavla tsa guma ya, gvalaŋ a Galiyuna wa.

Vraghata Pwal da luwa Aŋtakiya18 Ka nzɗəglavatá Pwal tsəɓakw fitik

ma Kwareŋt. Tahula tsa, ka sliʼaftá tsikawadaga nda i Priskila nda Akilas, kazlaŋtá zwanama, ka lami da kwambalu, kalaghwi ta haɗika Siri. Ma kɗə tsi ka lami

da kwambalu, ka htsatá tsi ta ghəŋani maluwa Saŋkre, si waɗana tsi ta Lazglafta.19 Ka ɓhadaghatá həŋ da luwa Afisus, kazlanatá Pwal ta i Priskila nda Akilas. Kasliʼaftá tsi ka lami da həga tagha skwa laYahuda, ka ghwa yiva nda la Yahuda hada.20 Ka ndəɓə həŋ ta dzvu da tsi, má ŋanzɗavatani da həŋ, ama ɗvaf a Pwal wa.21 «Ta dzaʼa vragaghavra yu ka ta ɗvayLazglafta,» kaʼa nda həŋ.

Ka ŋlaftá tsi ta kwambalu ma Afisuska laghwi. 22 Ka ɓhadaghatá tsi da luwaSezare. Ka sliʼaftá tsi hada guli ka laghwida luwaUrsalima da ganaghatá zgu ta Iglizkaraku, ma kɗaku tsi ka laghwi da luwaAŋtakiya. 23 Tahula nzɗavatani gerger maluwa Aŋtakiya ta haɗika Siri, ka sliʼaftátsi ka laghwi da ranaftá haɗika Galat, ndahaɗika Frizi, ka vla mbraku ŋa inda gwalzlghay nda ŋuɗuf.

Apwalus ma luwa Afisus nda ya maKwareŋt

24Mamu sana mnda la Yahuda, Apwalushgani, ma luwa Alegzandri yata lu. Kalagha tsi da luwa Afisus. Mnda gwaɗaya, nda sna ta vindata skwiha ma defteri.25Taghaf tagha ta skwi ta tvaMghamYesu.Ká ka nda warakatani. Ta taghay ta skwita ghəŋa Yesu nda tvani ŋa mnduha. Aŋmndani, maga batemaYuhwana yeya snaŋtsi. 26 Ka mnə tsi ta gwaɗa nda tsafaratávgha ma həga tagha skwa la Yahuda. Snayi Priskila nda Akilas ta skwi ta mnə tsi, kahgaghatá həŋ ŋa sganaghata taghanaftáskwi nda tvani ta ghəŋa gwaɗa Lazglafta.27 Tahula tsa, ka kumaftá Apwalus ta dzaʼata haɗikaAkaya*. Ka sganaghatá zwanamata mbraku, ka vindanaftá həŋ ta ɗelewerta gwal ta tsa haɗik ya ŋa tsuʼafta taŋ ndarfu. Ɓhadaghatani da hada, ka kataŋtátsi nda zɗaku ya vlaŋ Lazglafta ta gwal taghadatá zlghafta. 28Ka gwaɗə tsi ta gwaɗabaŋluwa nda la Yahuda, ka traptá həŋ taskwi ŋa ŋrapta. Ka maranaŋtá tsi ta həŋ taskwi nda vindama defteri kazlay: Yesu ná,Kristi ya kəʼa.

19Pwal ma luwa Afisus

1 Ma fitika nzakwa Apwalus ma luwaKwareŋt, ka ranaftá Pwal ta vli ta ghwáhata haɗika Asiya, ka ɓhadaghatá tsi da luwaAfisus ka slaftá tsi ta sanlaha ma gwalzlghay nda ŋuɗuf hada. 2 Kaʼa mantsa:

* 18:27 Ngha ta Slna gwal ghunay 18:12.

Slna gwal ghunay 19:3 170 Slna gwal ghunay 19:27«Mutsafmutsa kuni ta Sulkum nda ghuɓama zlghafta ghuni ra?» kaʼa ɗawaŋta dahəŋ. Ka həŋ nda tsi mantsa: «Ta sna aŋni ta skwi ta hgə lu ka Sulkum nda ghuɓawa,» ka həŋ. 3 «Mndərga wati batem mag-aghunaf lu na?» kaʼa nda həŋ. «Mndərgaŋa Yuhwana magaŋnaf lu,» ka həŋ ndatsi. 4 Ka Pwal mantsa: «Gwal ta tsuʼaftaka mbəɗanaftá nzakwa taŋ, maganaf Yuh-wana ta batem ta həŋ. Ka Yuhwana ndahəŋ na: Zlghafwazlgha ta tsa mndu tasagha nda hula ɗa ta nzakway ka Yesu ya,»kaʼa. 5 Tahula snaŋta taŋ ta tsa gwaɗa ya,ka maganaftá lu ta batem ta həŋ nda hgaMgham Yesu. 6 Ka fanaghatá Pwal ta dzvuta həŋ, ka saha Sulkumnda ghuɓa ta ghəŋataŋ. Ka gwaɗə həŋ ta gwaɗa nda sanlahama gwaɗa, ka klə həŋ ta lwa Lazglafta guli.7 Ta magay gwagwa ta tsa mnduha ya taghwaŋpɗə his.

8 Tahula tsa, ka gɗatá Pwal ta dzaʼa dahəga tagha skwa la Yahuda. Hkən tilanita mna gwaɗa ta ga mghama Lazglafta, kaŋavata ŋa tɗaktá ghəŋa gwal ta sna skwita mnə tsi. 9 Ka təŋanaftá sanlaha matabataŋ ta ghəŋ, ka kwalaghutá həŋ ta zlghafta,ka ghuɓasə həŋ ta tsa tagha skwi ta ghəŋatva Yesu ya ta kəma tskata mnduha. Tsayatama, ka sliʼaftá Pwal ka zlaŋtá həŋ, kahlaghatá gwal zlghay nda ŋuɗuf, ka laghuhəŋ da həga dzaŋa Tiranus, ka taghə tsita skwi ŋa taŋ inda fitik hada. 10 Hisvakwa taŋ ta taghay. Ma tsaya snaŋta indagwal ta nzakway ta haɗika Asiya, daga laYahuda, nda la Grek tani ta gwaɗa MghamLazglafta.

Zwana Seva11 Ka magə Lazglafta ta mazəmzəm ŋa

ndərmimay nda ma Pwal. 12 Tsaya takəl lu ka klaftá lgut nda salawar ya taksaŋtá vgha Pwal tazlay, ka klaŋtá gwalkul ɗughwanaku ŋa ksaŋtá həŋ, ŋa saghwatsa ɗaŋwa nda ghwaɗaka sulkum ya tanima həŋ. 13 Mamu sanlaha ma la Yahudaguli ta ra luwa, ŋa ghazligiŋtá ghwaɗakasulkum ma mnduha. Ka dzəghaŋtá hahəŋguli ta ghzla ghwaɗaka sulkum nda həgaMgham Yesu ma gwal nda kasa da ha-laway. Ka həŋ mantsa: «Nda hga tsaYesu ta mnə Pwal ya ta mnaghunata ŋni:Sabwasa,» ka həŋ. 14 Ndəfáŋ zwana sanamndu ta hgə lu ka Seva ta nzakway tekwmataba la mali ta ghəŋa gwal ta dra skwiŋa Lazglafta la Zudiya, ta maga mndərga

tsa skwi ya mantsa. 15 Ma sana fitik, katsa ghwaɗaka sulkum ya nda həŋ mantsa:«Wya nda sna yu ta Yesu, nda sna yu taPwal guli, wa kaghuni tama?» kaʼa ndahəŋ. 16 Ka valaftá tsa mndu ksu halawayya ta həŋ ka mbranaghatá həŋ demdem.Ka ndandagaptá həŋ ma tsa həga ya ndahwaya ka fərdiʼu, nda babalatá vgha. 17Kasnanaghatá tsa skwi ya ta inda la Yahudanda la Grek tani ma luwa Afisus. Ka ksaftázləŋ ta həŋ demdem, ka vlə həŋ ta glakuŋa Mgham Yesu. 18 Ta traku gwal si tazlghafta, ka sagha həŋ da mnay nda wataŋ ta ghwaɗaka skwi ya mamaga həŋ.19Ndandəgha gwal si tambaɗaku ta hlaktádefteriha taŋ ka dariŋta ta kəma mnduhademdem. Ka mbaɗaftá lu ta tseda tsadefteriha ya ná, ta klay ta tsedi ka dəmbuʼhutaf 20Mantsa ya kəl gwaɗa Mgham Yesuka ŋluta, ka zuta vli nda mbrakwa MghamLazglafta.

Gigɗavafta vli ma Afisus21 Tahula tsa, ka Pwal ndanata mantsa:

Ka ranafra yu ta vli ta haɗika Mekaduniya,nda vli ta haɗika Akaya* katsi, ta dzaʼa daluwa Ursalima yu.

«Ka ɓhadaghaɓha yu da hada katsi guli,nda nza tkweʼ ka ɓhadaghata ɗa da luwaRuma guli,» kaʼa. 22 Ka ghunaghatá tsita i Timute nda Irasta, his mataba gwalta kataŋta ta haɗika Mekaduniya. Tanzatá vərɗa tsatsi ka nzɗavata ta haɗikaAsiya. 23 Ma tsa fitik ya, ka sliʼavaftágwaɗa katakata ta ghəŋa Mgham Yesu.24 Tsaw mamu sana ɗəgha ta slru ta hgulu ka Dametriyus, ta slara zwana həgaka kufur, ŋa wuyay, ta hgu lu ka DeyesArtimis. Kaɗ ka skwi ta planata tsi ta gwalta maganatá slna. 25 Ka tskanatá tsi tatsamnduhani ya, kawadaga nda sanlaha tamaga mndərga tsa slnahani ya guli. Kaʼanda həŋ mantsa: «Graha! Nda sna kunikazlay: Ta na skwi ta tsatsafta mu nanzafta mu kəʼa. 26Nda ngha kuni, nda snakuni guli ta skwi ta mnə Pwal. Kaʼa na:Nza a skwi ta tsatsafta mnduha nda dzvataŋ ka Lazglafta wu, kaʼa. Ka tɗaghatá tsita ndəghata mnduha. Ma na luwa Afisusna kweŋkweŋ yeya a wu, nduk ma indavli ta haɗika Asiya tani. 27 Wana na skwina dzaʼa dzatá slna mu. Tsaya ya a wu,dzaʼa zləmbaku gwaɗa ta ghəŋa həga skwawuyay mu dagala ta nzakway ka DeyesArtimis. Vləgəlta a mnduha ta glaku ŋa

* 19:21 Ngha ta Slna gwal ghunay 18:12.

Slna gwal ghunay 19:28 171 Slna gwal ghunay 20:12Deyes ka tsəlɓu ma ghuvani manda ya tamagə lu ma inda vli ta haɗika Asiya ndaya ta ghəŋ haɗik demdem ya wu,» kaʼa.28 Snaŋta taŋ ta tsa gwaɗa ya, ka gufaftáŋuɗufa taŋ ka guguɗhəŋ ta guguɗaku. «Yadagala gwaɗa ta Dayes Artimis la Afisus,»ka həŋ. 29 Ka sliʼavaftá vli kuɗukuts maluwa demdem, ka hwaya da vla katskatsu,ka ksədanaghatá həŋ ta graha Pwal ta nza-kway ka i Gayus nda Aristarkus, tsa hahəŋhis ta nzakway ka mnduha la Mekaduniyaya. 30 Si ka kumə Pwal ta dzaʼa slanaghatáhəŋ, ama ka pyaftá gwal zlghay nda ŋuɗuf.31Mamu sanlaha ma gwal ksa slna ŋumnata haɗika Asiya ta nzakway ka graha Pwal.«Yaha ka da dzaʼa da tsa vla katskatsu ya,»ka həŋ tsghadanaghatá lwi ta Pwal. 32 Tatsa luwa ya, nda ghuya ghəŋa mnduha.Ka nu ŋa ya laha ta guguɗay, ka nu ŋaya laha ta gugɗay. Mal gwal mataba taŋkul snaŋtá skwi ta tskanatá həŋ. 33 Kasnanamtá sana mnduha ta tsa gwaɗa ya tasana mndu ta hgu lu ka Alegzandra ta kləla Yahuda ta kəma. Ka Alegzandra tamamantsa: «Swidwa! Swidwa!» kəʼa kapaŋtádzvu, ka kuma gwaɗa ŋa mnanaŋtá mn-duha. 34Manda snaŋta taŋ kazlay: Mnda laYahuda na mndu na kəʼa, ka hlaftá həŋ tawi ka skwa turtuk ka zatá awa his. Ka həŋmantsa: «Dagala gwaɗa ta Dayes Artimis laAfisus!» ka həŋ hlaftá wi.

35Ka lɓanatá mnda vindi ma tsa luwa yata mnduha zlahzlah. Kaʼa mantsa: «Ari wala Afisus, wa ya kul snaŋta kazlay: LuwaAfisus ta ŋanatá tsa həga Dayes Artimisdagala ya, nda tsa tsatani ta saha ta luwaya kəʼa na? 36 Haɗ mndu dzaʼa zlərɗaywa. Lɓanatá ŋuɗuf ka dzatá ghəŋ skwiŋa magay. 37 Na mnduha hlagagha kunida hadna na ná, haɗ sana rutsak vzaf həŋta həga skwa wuyay, ka razatá Diyesa muwa. 38 Ka mamu skwi mataba Dematriyuskawadaga nda gwal ksanatá slna nda sanamndu katsi, mamuvla tsa guma, ka kla həŋda gwal tsa guma, ka dzaʼa həŋ dganatahada. 39 Ka mamu sna gwaɗa ta kuməkuni ta mnay katsi guli, dzaʼa dzray muta tsaya ma vla dzrəka mu. 40 Ta ghəŋana skwi ta magaku gita na ná, laviŋlava luta tsaftá badza ta amu ka gwal zlərɗawi,kabga haɗ skwi prək ka tskamatamandananá, ŋa mnay mu kazlay: Ta ghəŋa ya skwiya tskavatamu kəʼawa,» kaʼa. Kɗakwani tagwaɗa, «gazlawagazla,» kaʼa nda mnduha.

20Sliʼa Pwal ta haɗikaMekaduniya nda ya

ta haɗika Akaya1 Tahula lɓatá tsa sliʼavafta sliʼavaf lu

ya, ka tskanatá Pwal ta gwal zlghay ndaŋuɗuf, ka vlaŋtá mbraku ta həŋ. Kadgatá tsi ta vgha nda həŋ, ka laghwi tahaɗika Mekaduniya. 2 Tahula ranaftani tatsa haɗika ya, ka valaŋtá tsi ta mbrakukatakata ta gwal zlghay nda ŋuɗuf, kaɓhadaghatá tsi ta haɗika Gres. 3 Ka zatátsi ta tili hkən hada. Ta dzaʼa dzaʼa lamida kwambalu ŋa dzaʼa ta haɗika Siri tama,ka snaŋtá tsi ta dzray ta dzrə la Yahudata wi ta ghəŋani ŋa pghanatá buɗukwa.Ka ksəglaghatá tsi ta tvi nda ta haɗikaMekaduniya. 4 Ka sliʼaftá i Supater zwaŋaPirhus mnda luwa Beriya, nda Aristarkusnda Sekundus mnda la Tesalunik, ndaGayus mnda luwa Derba, nda Timute, ndaTisik, nda Trufim mnduha haɗika Asiya,mistani. 5 Ka laghu tsahaya ta kəma kzlaaŋni ma luwa Truwas. 6 Aŋni ya, ka laməŋni da kwambalu ma luwa Filipiya, tahulazutá skala buradi kul haɗ is mida ya. Tamahutafa fitik, ka lagha ŋni slanaghatáhəŋ ma luwa Truwas, ka zatá ŋni ta lumahada.

Kwanaha lagha Pwal da luwa Truwas7 Gahawu baɗu luma gwasi, ka tskavatá

ŋni ŋa za skwa zaya* Mgham Yesu, kazlraftá Pwal ta gwaɗa ta kəma gwal zlghaynda ŋuɗuf, ka nzɗavatá tsi ta gwaɗa haka lami da takala, kabga dzaʼa nda sliʼatsaɗakwər vli. 8 Ma dzuguvi ma həga taghəŋa həga tskavata ŋni. Mamu ndəghatapitirlaha ma tsa dzuguvi ta ghəŋa həgatskava ŋni ya. 9 Tsaw mamu sana zwaŋ tahgu lu ka Fewtikus ta nzuŋta tawa finitir.Ka dziŋtá hani ma tsa nzɗavata Pwal tamna gwaɗa ya. Na tsa ghərɓanafta haniya, ka dəɗagatá tsi ta tsa mahkəna həgata ghəŋa həga ya ta haɗik. Kəʼa ka luka sliʼay ná, nda mta. 10 Ka saha Pwal,ka ndadaghata tsukwafta. «Ma tɗ ŋuɗufaghuni, ta tekeʼa hafu mida,» kaʼa. 11 Kavradaftá Pwal ka ɓlaʼatá tsi ta buradi kazay. Ka kɗə tsi ta gwaɗa petsuweɗ vli.Tahula tsa, ka sliʼaftá tsi ka laghwi. 12Ndahafu ma tsa galaɓay ya ta klaghatá ludzagha. Ka rfu həŋ ta rfu katakata.

Sliʼa Pwal da luwa Truwas nda ya da luwaMiteleŋ

* 20:7 Ngha ta Slna gwal ghunay 2:42.

Slna gwal ghunay 20:13 172 Slna gwal ghunay 21:113 Ka sliʼaftá ŋni ka laghwi ta kəma

ta kəma da ŋlaftá kwambalu ŋa kla aŋnida luwa Asus. Ŋa dzaʼa ŋni kla Pwalhada, kabga ta dzaʼa nda səla iʼi, kaʼa.14Manda laghani slaŋnaghatá ma Asus, kaklamtá ŋni da kwambalu, ka laghu ŋni daluwa Miteleŋ. 15 Ka sliʼaftá ŋni hada ndakwambalu, ka ɓhadaghatá ŋni gamahtsi-mani mbəŋ nda luwa Kiyus. Gamahtsi-mani, ka ɓhadaghatá ŋni da luwa Samus,gamahtsima tsaya guli, ka ɓhadaghatá ŋnida luwa Miletus. 16 Ka Pwal mnuta na:«Haɗ yu dzaʼa sladavata ma luwa Afisuswu, da zutá lu ta fitik ma haɗika Asiya, kamá ta magaku tsi katsi ná, misimmisim takumayu taɓhadaghata daUrsalima, kamakɗəfitika skala Pentakwat† ka sagha a tsi,»kaʼa.

Gwaɗa Pwal nda la galata mndu maAfisus

17 Ma tsa Miletus ya tama, ka ghunaftáPwal ta mnduha da Afisus ŋa hgaktá gwalngha Igliz. 18 Manda ɓhadaghata taŋda slanaghata, ka Pwal nda həŋ mantsa:«Daga baɗu lagha ɗa ta haɗika Asiya ná,nda sna kuni ka yu nzata kawadaga ndakaghuni. 19Nda leɓtekwa ta ghəŋ matabaghuya ɗaŋwa da sanlaha ma la Yahuda tapghihatá buɗukwa, ksanata yu ta slna taMgham Yesu. 20 Nda sna kuni guli ka-zlay: Haɗ sana skwi prək ka katá kaghuniɗifaghuna yu wu kəʼa. Mnaghunamnayu ta indani, ka taghaghunafta baŋluwanda ya dzagha dzagha. 21 Ka gvalaŋtá yuta la Yahuda nda la Grek, ŋa mbəɗavatatvə Lazglafta ŋa zlghafta taŋ ta Mghamamu Yesu Kristi. 22 Ndanana, nda sliʼayu da Ursalima. Sulkum nda ghuɓa tatiŋwa iʼi ŋa dzaʼa. Sna a yu ta skwi dzaʼasliɗighata hada wa. 23 Skwi ya ta mniɗiŋtaSulkum nda ghuɓa kweŋkweŋ ná, dzaʼaslaɗighasla ghuya ɗaŋwa, dzaʼa vzidimvzalu da gamak. 24 Iʼi ná, ndana a yu ta gwaɗata hafa ɗa, dər má kinawu ɗinutani kaŋa ɗa wa. Dzaʼa kɗanaktá tsa ŋərma slnavliha Mgham Yesu ŋa magay, ta nzakwaykamna Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa zɗakatahuɗaLazglafta ya skwi ta zɗəgihata.

25 «Ndanana ná, nda sna yu kazlay:Nghəglaŋta a inda na kaghuni raghunafyu, ka mnaghunatá gwaɗa ta ga mghamaLazglafta ná, ta həga kuma ɗa ɗekɗek wa.

26 Tsaya ta kəl yu ka mnaghunata dar gitakazlay: Magaghunamaga yu ta inda skwiya laviŋ yu ta magay nda inda kɗavaktambrakwa ɗa. Ka dzaʼa zluŋzla kuni ta skwiya taghaghunaf yu, ta haɗ iʼi mida wu,27 kabga mnaghunamna yu ta inda skwimna Lazglafta, haɗ ya ɗifanaghu yu wa.28Nghawangha ta ghəŋa ghuni, nghawa tainda bra ya vlaghuna Sulkum nda ghuɓaŋa nghay guli. Nghawangha ta IglizaLazglafta ya mutsanak tsi ta ghəŋani ndausa zwaŋani. 29 Tahula laghwa ɗa ná, ndasna yu kazlay: Dzaʼa sliʼadamsliʼa mnduhata sidi manda mandundiha da taba ghuni,haɗ həŋ dzaʼa zlaŋtá tsa bra ya wu kəʼa.30Dərmataba kaghuni guli ná, dzaʼa sliʼafs-liʼa sanlaha da tsakalawi, ŋa baraghata taŋta sanlaha ma duhwalha mista taŋ. 31 Kanzata kuni hzleŋa. Havapwahava kazlay:Hkənvakwaɗa ta ŋavata nda ima taw ta iri,nda rviɗik tani, nda fitik tani, ta vla hiɗakuŋa inda kaghuni kəʼa.

32 «Ndana tama, ma dzva Lazglafta ndagwaɗa ta zɗakatahuɗani tani ta famtayu ta kaghuni. Tsa gwaɗa ya dzaʼa ŋlakaghuni, ŋa zay ghuni ta həga kawadaganda inda gwal nda ghuɓa. 33 Ma nzakwaɗa ná, gvalaŋ a yu ta dər tseda mndu, dərdzindaramndu, dər lgutamnduwa. 34Ndasna vərɗa kaghuni kazlay: Nda dzva ɗasi ta maga yu ta slna ŋa kata ghəŋa ɗa,nda ya ŋa kata gwal ta dzaʼa mista ɗa tanikəʼa. 35 Inda tsa slnaha magə yu mantsaya ná, ŋa maraghunata kazlay: Mantsaya ta maga lu ta slna ŋa kataŋtá gwal kapɗu kəʼa. Ŋa havaghunakta guli ta gwaɗaMgham Yesu ta mnay kazlay: Mal mnduta vlay ta rfu, ka mndu ta zlghay kəʼa ya,»kaʼa.

36Ta kɗaku Pwal tamna tsa gwaɗa ya, katsəlɓata tsi ka maga duʼa nda hahəŋ tanidemdem. 37 Rəɓ həŋ demdem nda taw,ka lagha tekweseʼ ta Pwal. 38 Tsa mnaynikazlay: Nghəglaŋta a kuni ta həga kuma ɗawu kəʼa ya na skwi ta ganaftá taw ta həŋ.Ka sliʼaftá həŋ ka pghaghatá Pwal da vlakwambalu.

21Lagha Pwal da luwa Ursalima

1 Tahula dgata ŋni ta vgha nda həŋ, kalamə ŋni da kwambalu. Ka sliʼafta ŋni kalaghwi tur da luwa Kus. Gamahtsimani,

† 20:16 Pentakwat: Tsaya fitika skalu dagala ta fitika tska skwi ta vwah da la Yahuda. Ma tsa fitik ya saha Sulkumnda ghuɓa ta ghəŋa duhwalha Yesu ta ma hutafmbsaka fitik tahula Pak. Ngha Zlahu 23:16.

Slna gwal ghunay 21:2 173 Slna gwal ghunay 21:25ka sliʼafta ŋni ka laghwi da luwa Rudes.Ka gi sliʼafta ŋni hada guli ka laghwi daluwa Patara. 2 Hada, ka slafta ŋni ta sanakwambalu ta sliʼi da luwa Finisi, ka laməŋni dida, ka laghu ŋni. 3 Nghay ŋni taluwa Kiprus manda a, haɗik ya ta tsavatama drəf, ka zluŋtá ŋni nda ga zlaɓa ŋnika laghu ŋni nda tvə haɗika Siri. Kaɓhadaghatá ŋni da luwa Tir ma vla pghaykwambalu ta huzla. 4Hada, ka slanaghatáŋni ta gwal zlghay nda ŋuɗuf, ka zata ŋnita fitik ndəfáŋ da həŋ. «Ma laf ka daluwa Ursalima,» ka həŋ nda Pwal, mandakɗakwa Sulkum nda ghuɓa ta mnanaŋtáhəŋ. 5 Ma kɗavakta tsa mandəfáŋa fitikya, ka sliʼafta ŋni ka sliʼi. Ka pghaftahəŋ demdem ta aŋni, nda miʼa taŋ, ndazwana taŋ tani, ha ka zluŋtá huɗa luwa.Ɓhadaghata ŋni ta wa ghwa, ka tsəlɓataŋni, ka magatá duʼa. 6Manda dgata ŋni tavgha nda həŋ, ka ŋlaftá aŋni ta kwambalu,ta vraghuta hahəŋ dzagha taŋ.

7 Ka kɗiŋtá ŋni ta mbaɗa ŋni ndakwambalu. Sliʼafta ma luwa Tir kaɓhadaghata da luwa Tulemayis. Hada, kaguguvta ŋni ta zgu nda zwanama. Kazata ŋni ta fitik turtuk kawadaga nda həŋ.8Ka sliʼafta ŋni gamahtsimani ka dzaʼa, kaɓhadaghata ŋni da luwa Sezare. Ka sliʼaftaŋni guli ka lagha da Filip ta hgə lu kamndamna gwaɗa Lazglafta, ta nzakway kamnduya tekw mataba tsa gwal ndəfáŋ ya kay*.Ka lamə ŋni da həga ga taŋ ka hanay gataŋ. 9 Mamu kwaghani fwaɗ ka daghalika daghali ta klaktá lwa Lazglafta. 10 Ndaza fitika ŋni ŋulum hada tama, ka sliʼaftásana anabi ta hgə lu ka Agabus daga tahaɗika Zudiya, 11 ka sagha da slaŋnaghata.Ka klaftá tsi ta ɓanava Pwal, ka habanatátsi ta səlahani nda dzvuhani. Kaʼa mantsa:«Wya skwi mna Sulkum nda ghuɓa: Kaŋa wa nana ɓanava na ná, manda va yeyadzaʼa habafta la Yahuda ta tsa mndu yamaUrsalima, ŋa klafta taŋ ka fanamta gwalkul nzakway ka la Yahuda ma dzva taŋ,»kaʼa.

12 Na snaŋta ŋni ta tsa gwaɗa ya, ndaaŋni tani, nda gwal ma tsa vli ya tani,ka ndəɓə ŋni ta dzvu ŋa Pwal ŋa kwalanikul lafi da Ursalima. 13 Ka Pwal nda aŋnimantsa: «Ta ghəŋa wu ta tawa kuni ta taw.Ta kumay kuni ta giɗiftá zləŋ ra? Iʼi ta ɗaná, ŋa habaftá iʼi yeya a wu, dər má ŋa dzata iʼi ma Ursalima ta ghəŋa hga Mgham

Yesu tsi, nda fa vgha ɗa,» kaʼa. 14 Na tsatrapta ŋni mida ya ná, ŋəvglaŋ a aŋni guliwa. «Ka maga Mgham Yesu ta skwi yakumaŋ tsi,» ka aŋni ta ghəŋani.

15Tahula luta tsa fitik ya tama, ka hbaftáŋni ta vgha, ka ŋlaghatá da luwa Ursalima.16 Ka sliʼaftá sanlaha ma gwal zlghay ndaŋuɗuf ma luwa Sezare guli mista ŋni. Kapghadaghata həŋ ta aŋni da vli ya dzaʼahani ŋni ta hani ga sana mndu ta hgə lu kaMenasuŋ, mnda sana luwa ta tsavata madrəf, ta hgə lu ka Kiprus. Nda kɗa fitika tsamndu ya ma zlghay nda ŋuɗuf.

Nghanaghata Pwal ta Yakubu17 Ɓhadaghata ŋni da Ursalima, ka

tsuʼafta zwanama ta aŋni nda rfu. 18 Gamahtsimani, ka sliʼaftá Pwal kawadaga ndaaŋni ka lagha da Yakubu. Ka lagha gwalIgliz tskavata demdem hada. 19 Tahulaganaghata Pwal ta zgu ta həŋ, ka rusutsi turtuk turtuk ta skwi maga Lazglaftamataba gwal kul nzakway ka la Yahudanda ma slnani. 20 Snanata taŋ ta tsaskwi rusanaf Pwal ta həŋ ya, ka zləzlvuhəŋ ta Lazglafta. Ka həŋ nda tsi mantsa:«Zwaŋama, nda ngha ka ta dəmbuʼ a tala Yahuda ta zlghafta ya kiʼe, ta ŋavaŋahəŋ ka sna zlaha Musa. 21 Ka lu nda həŋnda gwaɗa ta kagha ná, ma snə kuni tazlaha Musa, ma ɗatsə kuni ta fafaɗa zwanaghuni, ma taghə kuni ta nzakwa la Yahuda,ká ka ta taghay ŋa inda la Yahuda ta nzakuma səla hamata sanlaha ma mnduha, kalu ta mnay. 22 Waka lu dzaʼa magay?Ya wya dzaʼa nda sna həŋ kahwathwatakazlay: Hadna ka kəʼa, dzaʼa sliʼagaghasliʼahəŋ. 23 Ka si mantsa tsi, ka maga ka ta naskwi dzaʼa ŋni mnaghata na. Mamu sanamnduha fwaɗ mataba mu ta waɗana tawaɗu ta Lazglafta. 24Hla ta həŋ ka dzaʼa kada tsalapta ghəŋa gha kawadaga nda həŋ.Ka plata ka ta skwima dzaʼa hahəŋ da play.Tahula tsa, ŋa htsiŋta taŋ ta ghəŋa taŋ. Kamagamaga lu mantsa katsi, dzaʼa nda snainda mnduha kazlay, tsa skwi ta snəmu tamnay ta Pwal ya kay ná, tsakala wi ya kəʼa.Ma tsaya dzaʼa kəl lu ka snaŋta kazlay: Tasnay kagha ta zlahu guli kəʼa. 25 Ŋa gwalkul haɗ ka la Yahuda ya, tsiŋtsa mu taghəŋani ka vindanafta mu ta həŋ kazlay:Yaha həŋ da za sluʼa skwa wuyay, yaha həŋda za us, yaha həŋ da za skwi ɓərta lu nda

* 21:8 Ngha ta Slna gwal ghunay 6:5. Nda 8:5-40. † 21:25 Ngha ta Slna gwal ghunay 15:20.

Slna gwal ghunay 21:26 174 Slna gwal ghunay 22:10ɓərta, yaha həŋ da maga sliʼiŋsliʼiŋ† kəʼa,»ka həŋ.

26 Mantsa tama, ka sliʼafta Pwalkawadaga nda tsa mnduha fwaɗ ya katsalapta tsi ta ghəŋani. Gamahtsimani,ka lamə tsi da həga Lazglafta, ŋa mnatafitika dzata ghəŋa tsa tsalatá ghəŋ, ndavlata skwa pla ghəŋ dzaʼa vlə lu ta həŋ tahəŋ ya.

Ksaftá Pwal ma həga Lazglafta27 Baɗu kɗavakta tsa mandəfáŋa fitik

ya, ka nghaŋtá la Yahuda ta sagha tahaɗika Asiya ta Pwal ma həga Lazglafta.Ka gagaftá həŋ ta dəmga, ka ksafta həŋta Pwal. 28 Ka dzata həŋ ta lawlaw: «Arimnduha la Israʼila! Kudiɗwa! Ya wana tsamndu ta ra inda vli ka raraza mnduha mu,nda zlaha Musa, nda na həga Lazglafta natani ya kay. Laghani guli ná, ka hladamtála Grek da na həga Lazglafta na, ka ŋriŋtána vli nda ghuɓa na,» ka həŋ. 29 Tsaw singhiŋngha həŋ ta sana mndu ta hgə lu kaTrufim, mnda la Afisus kawadaga nda tsima luwa. Zlah si kladamkla Pwal ta tsamndu ya da həga Lazglafta ka həŋ si tagray.

30 Kɗukuts sliʼavafsliʼa vli ma luwa, kagazladaghatá mnduha ma inda vli. Kaksaftá həŋ ta Pwal ma həga Lazglafta, kaksigiŋta dzibil, ka gi hahuŋtá tghaha. 31Tanaghay naghay həŋ ta tva dzatá Pwal talagha lu da mnay ŋa mghama sludzi ka-zlay: ya nda ɓadza vli ma luwa Ursalimakəʼa. 32 Ka gi hlaftá tsi ta sludziha ndamaliha ta ghəŋa la sludziha, ka sliʼafta həŋka ndadaghata slanaghata həŋ. Nghay taŋtamghama la sludzi nda la sludzi tani, ka gizlaŋta həŋ ta dza Pwal. 33 Ka gavadaghatámghama la sludzi ka ŋanatá Pwal, ka tsat-sanaftá ziɗaha his. «Wa va kagha, nahganimaga ka?» kaʼa nda tsi. 34 Ka nu ŋa yata gwaɗay, ka nu ŋa ya ta gwaɗay, ka tsatskata ghəŋa mnduha ya. Triɗ, trap tamghama sludzi ta ksaftá ghəŋagwaɗa, kaʼamantsa: «Klawakla ta na Pwal na da vlanzakwa la sludzi,» kaʼa. 35 NdusadaghataPwal tavata dzatá tva ŋlu da həga, ka gitsukwaghatá la sludzi, kabga nda ga sidamnduha. 36 «Dzata! Dzata, dzata!» ka tsaŋəɗdəma ta mnduha ta mbaɗa mistani ya,ka dzaʼa nda hla wi.

Waɗay Pwal ta ghəŋani37 Ta ghwaŋ a lu ka kladamta Pwal da

vla nzakwa la sludzi tamawu, «dzaʼa tsuʼayka, ka mnaghaŋta yu ta gwaɗa ɗa ra?» Ka

Pwal nda tsa mghama sludzi ya. «Nda snaka ta gwaɗa la Grek ra? 38 Ka gha a namnda laMasar ta sliʼanaftá zlərɗawi kamataŋ, ka hlaghatá gəndaha dəmbuʼ fwaɗ damtak ya wu ra?» kaʼa nda Pwal. 39Ka Pwalmantsa: «Mnda laYahuda iʼi, ya luma luwaTarsus ta haɗika Silisi, zwaŋa sana luwata klu lu ya yu. Kdəkkdək, vlihavla ta tvika gwaɗganata yu ta mnduha,» kaʼa. 40 Kavlaŋtá tsa mghama la sludzi ya ta tvi. Kasladatá Pwal ta tsa dzatá tva dzaʼa da həgaya. Ma hlə kuni ta wi, kaʼa nda dzvu ndamnduha. Sriw, nzanza mnduha. Ka zlraftáPwal ta gwaɗa nda həŋ nda gwaɗa Hebru.

221 «Zwanama nda dadaha, snawasna ka

mnaghunata yu ndanana ta skwi ta mag-aku, ŋa waɗaptá ghəŋa ɗa,» kaʼa. 2 Na tsasnay taŋ ta zlraftani ta gwaɗa nda gwaɗaHebru ya, ka sganaghata həŋ ta nzata sriw.Ka Pwal mantsa: 3 «Iʼi ná, la Yahuda yu,ya ma luwa Tarsus ta haɗika Silisi lu ta iʼi,ama ma na luwa na glafta yu. Gamaliyel tadzaŋaɗiftá ta dzaŋa, ka taghaɗifta snaŋtázlaha dzidzíha mu nda tvani manda ya taraku. Ŋavaŋa iʼi guli ka sna ŋa Lazglaftamanda va na ta magə kaghuni demdemgita na. 4 Ganap ga yu ta iri ta gwal taksa na tvi na ha ka pslatá həŋ. Hahabafhahaba yu ta zgwana nda miʼaha tani kapghamtá həŋ da gamak. 5 Masləmtsəkaɗa na la mali ta ghəŋa gwal ta dra skwiŋa Lazglafta, nda la galata mndu na guli.Da hahəŋ zlghafta yu ta ɗelewer ŋa klaŋtázwanama mu la Yahuda ma luwa Damas,ŋa dzaʼa ɗa kasa gwal zlghay nda ŋuɗufma tsa luwa ya, ŋa hlaktá həŋ da luwaUrsalima, ŋa tsanaghata guma ta həŋ.»

Mnay Pwal ta tva zlghaftani ta YesuSlg 9:1-19, 26:12-18

6 «Tata mbaɗa yu ta tvi, wur ma ghəŋfitik, ndusa yu nda luwa Damas tama,ka saha tsuwaɗak katakata daga ta luwaka tsuwaɗakanaftá vli ta wiɗifta. 7 Kazləmbadata yu ta haɗik. “Sawulu! Sawulu!Kabgawu ta kəl ka ka giri ŋa ɗa na?” kasana lwi nda iʼi ta snə yu. 8 “Wa kagha níMghama ɗa!” ka yu nda tsi. “Iʼi Yesumndala Nazaret, ta gə ka ta iri ŋani ya yu,” kaʼanda iʼi. 9 Nda ngha gwal kawadaga nda iʼita tsa tsuwaɗak ya, ama sna a hahəŋ ta lwatsa mndu ta gwaɗa nda iʼi ya wa. 10 “Nuskwi ŋa magay ɗa ní Mghama ɗa?” ka yunda tsi. “Sliʼafsliʼa, la da tsa luwa Damasya, dzaʼa mnagha mna lu ta inda skwi ŋa

Slna gwal ghunay 22:11 175 Slna gwal ghunay 23:4magay gha hada,” ka Mgham Yesu nda iʼi.11 Ghulpiɗghulpa wuɗakwa tsa tsuwaɗakya kay, nghəgla a yu ta vli wa. Ka ksə tsagwal kawadaga nda iʼi ya ta iʼi ta dzvu, kaɓhidiɗighata da luwa Damas.

12 «Hada, mamu sana mndu ta hgə luka Hananiya. Ta zləŋay ta Lazglafta, tasnay guli ta zlaha Musa. Ta ghubayinda mnduha la Yahuda ma tsa luwaDamas ya. 13 Ka sagha tsi sliɗighata, kaʼanda iʼi mantsa: “Zwaŋama ɗa Sawulu,nghəglaŋngha ta vli,” kaʼa. Gi hadahada,gi ka gwanatá iriha ɗa, ka nghaŋtá yu tavli. 14 Ka Hananiya nda iʼi guli mantsa:“Zbuzba Lazglafta dzidzíha mu ta kaghadaga ghalya ŋa snaŋtá skwi ta kumə tsi,ŋa nghaŋta gha ta tsa tɗukwamndu ya, ŋasnaŋta gha ta gwaɗa vərɗa tsatsi ndawani.15 Kagha dzaʼa nzakway ka masləmtsəkanida inda mnduha ta ghəŋa skwiha ya snaŋka da tsi. 16 Ndanana, haɗ sana skwi ŋakzləgəlta gha wa. Sliʼafsliʼa, sawi ka mag-aghafta lu ta batem, ka ghuɓata dmakwagha nda ma hgaŋta gha ta Mgham Yesu,”»kaʼa.

Ya ka lu ghunaftá Pwal da sana mnduha17 «Tahula tsa, ka vraghutá yu da Ursal-

ima. Ma sana fitik ta maga duʼa yu mahəga Lazglafta, ka mariɗiŋtá Mgham Yesuta ghəŋani. 18 Na tsa nghaŋta ɗa ya, kaʼanda iʼi mantsa: “SliʼapsliʼamisimmisimmaluwaUrsalima, kabga tsuʼafta a həŋ ta skwidzaʼa ka mnay ta iʼi wu,” kaʼa. 19 “Mghamaɗa, nda sna vərɗa hahəŋ kazlay: Si taray yu ta həga tagha skwa la Yahuda kahla gwal ta zlghaftá kagha, ka hla həŋda gamak, ka sləva həŋ nda krupi kəʼa.20 Ta dzatá lu ta Atiyen ta nzakway kamasləmtsəka gha ya ná, hada vərɗa iʼi.Zɗigihazɗa tsa dzata dza həŋ ya. Iʼi taŋanatá lguta tsa gwal ta dzata ya,” ka yunda tsi. 21 “Sliʼafsliʼa, la! Ta ghunə da vlidiʼiŋ yu ta kagha da gwal kul nzakway kala Yahuda,”» kaʼa.

Pwal nda mali ta ghəŋa sludza la Ruma22 Ka fata həŋ ta sləməŋ ka sna gwaɗa

ta gwaɗagapta Pwal ha ka mnagaptani tatsa gwaɗaha ya. Na gi snaŋta taŋ ta tsagwaɗaha ya, «zaɗiŋtá mndərga nana mamndu ta ghəŋa haɗik, dzawa dza! Ra aka zlaŋta nda hafu wu!» ka həŋ hlaftáwi. 23 Ka kwahu həŋ ta wi ka vaza lgutataŋ nda ta luwa, ka tsaɗa haɗik nda taluwa. 24Tsaya kəl mghama sludzi ka mnay

kazlay: Klaghawakla ta Pwal da həga, kaɗawanapta kuni ta vli nda sləvu, kadasnaŋta lu ta skwi ta kəl na mnduha naka hla wi mandana na ta ghəŋani na,kaʼa. 25Manda habafta lu ŋa sləvay tama,ka Pwal nda mali ta ghəŋa la sludzi tasladu hada mantsa: «Vlaghunavla lu tatvi ŋa sləva mnda la Ruma nda krupi takul tsanaghata lu ta guma katək ra?» kaʼanda tsi. 26 Snaŋta tsa la mali ta ghəŋala sludzi ya ta tsa gwaɗa ya, ka sliʼaftatsi ka laghwi da mnanata mghama taŋ.«Waka ka dzaʼa magay? Nana mndu naná, mnda la Ruma ya,» kaʼa nda tsi. 27 Kagi sliʼaftá tsa mghama la sludzi ya ka lamislanaghatá Pwal. «Mnihamna, mnda laRuma ka kahwathwata ra?» kaʼa nda tsi.«Aŋi!» ka Pwal nda tsi. 28 «Iʼi ná, nda tsedidagala skwata yu ta nzakwa ɗa, kada nzatayu ka mnda la Ruma,» ka tsa mghama lasludzi ya nda tsi. «Iʼi na, ka mnda la Rumayata lu ta iʼi ɓuzul,» ka Pwal nda tsi.

29 Damkwal vraghuvra tsa gwal si dzaʼasləva Pwal ya nda hul, ŋa sagha nda saɗawanaptá vli. Na tsa snaŋta tsa mghamala sludzi ya kazlay: Mnda la Ruma Pwalkəʼa ya, ka ksuta tsa habafta habaf tsi yaka zləŋ.

Pwal ta kəma gwal guma30 Gamahtsimani, ka zbə tsa mghama la

sludzi ya ta vərɗaka skwi kəl la Yahuda kaksaftá Pwal. Ka paliŋtá tsi ta tsa habaftahabaf tsi ta Pwal ya. Ka hagaktá tsi ta lamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta,nda gwal ta tsa guma, ŋa tskavata. Kakladaghata tsi ta Pwal ka sladanata takəma taŋ.

23Pwal ta kəma ŋumna Festus

1 Ka vazlanamtá Pwal ta iri ta gwal tsaguma. Kaʼa mantsa: «Zwanama ɗa, haɗsana skwi dəmanaf yu ta Lazglafta ha gitawa. Haɗ sana skwi guli ŋa tsaɗivata wu,»kaʼa. 2 «Dzuŋwadza ta wubisim,» ka malita ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta tanzakway ka Hananiya ya, nda gwal ndusanda Pwal. 3 «Dzaʼa dzay Lazglafta ta kaghaghwaɗaka vata həga ɓap lu nda ɓa* na.Nza ŋa tsa guma ta ghəŋa iʼi manda yata mnə zlahu kagha, ama ka zluŋtá ka tazlahu, ka laghwi da mnay kazlay: Dzuŋwadza kəʼa,» ka Pwal nda tsi. 4 «Waka kata raza mali ta ghəŋa gwal dra skwi ta

* 23:3 Ngha ta Mata 23:27.

Slna gwal ghunay 23:5 176 Slna gwal ghunay 23:24nzakway ka mnda Lazglafta na?» ka tsagwal ndusa nda tsi ya. 5 «Sna a yu kazlay:Mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftaya kəʼa zwanama wu, kabga nda vindaguli kazlay: Haɗu ka dzaʼa raza mgham taghəŋa mnduha gha wu† kəʼa,» ka Pwal.

6 Tsaw nda sna kazlay: Nana gwal tsaguma na ná, laɓatani nda la Sadukiya, ndala Farisa ya kəʼa, kəl tsi ka gwaɗata nda lwidagala dagala. Kaʼa mantsa: «Zwanamaɗa, iʼi ná, mnda la Farisa iʼi, zwaŋa mndala Farisa yu guli. Ta ghəŋa fafta ɗata ghəŋa ɗa, nda ya ta ghəŋa sliʼagaptadzaʼa sliʼagapta gwal nda rwa ma mtaku,ta kəl lu ka tsa guma ta ghəŋ iʼi,» kaPwal. 7 Na tsa mnatani ta tsaya, ka zl-raftá zlərɗutawi mataba la Farisa nda laSadukiya. Ka dgavaptá tsa tskata vgha yahis. 8 Haɗ gwal nda rwa dzaʼa walaŋtasliʼagapta wu, haɗ duhwalha Lazglafta wu,haɗ Sulkum guli wu, ka la Sadukiya nda ŋataŋ. Mamu tsahaya demdem, ka la Farisanda ŋa taŋ. 9 Ka sliʼaftá inda mnduha ndaguguɗaku. Ka sliʼavata sanlaha matabagwal ta tagha zlahuŋamnduha ta nzakwaymataba la Farisa gwaɗata nda lwi dagaladagala: «Mutsaf a aŋni ta sana ghwaɗakaskwi maga na mndu na wa. Ka sanaSulkum tsi, ka sana duhwala Lazglafta tsi,ka kitsi ta gwaɗganata,» ka həŋ. 10Ka sgav-aghata zlərɗuta wi katakata. Duŋwa həŋda ɗatsanaptá Pwal na! ka mghama sludzizləŋaftá zləŋ kəl tsi ka ghunaftá la sludziŋa klaptá Pwal mataba taŋ, ka klaghata dahəga la sludzi. 11 Girviɗikani, ka MghamYesu maravata da Pwal mantsa: «Tatá usta iri! Manda va tsa gamasləmtsək gə ka taghəŋa iʼi ma luwa Ursalima ya ná, mandava tsaya guli dzaʼa ga ka ta tsa masləmtsəkya ma luwa Ruma,» kaʼa nda tsi.

Dzrawi ta ghəŋa Pwal12Gamahtsimani, ka dzraftá sanlaha ma

la Yahuda ta wi ŋa dzaʼa dzatá Pwal. Kawaɗatá həŋ ka mnay kazlay: Haɗmu dzaʼazaŋtá skwi nda za, nda saŋtá skwi ndasa, ka ta dza a mu ta Pwal wu, ka həŋ.13 Ta malay gwal ta dzraftá tsa wi ya tafwaɗ mbsak. 14 Ka sliʼaftá həŋ ka laghwida slanaghatá la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndu. Kahəŋ mantsa: «Waɗawaɗa ŋni kahwath-wata ta kəma Lazglafta kazlay: Haɗ ŋnidzaʼa walaŋta zaŋtá skwi nda za, ka tadza a ŋni ta Pwal wu. 15 Ndanana tama,

gwafwagwa kaghuni ta wi nda gwal ta tsaguma. Ta kumay ŋni ta ɗagapta hya mana gwaɗa na kahwathwata, ka kuni dazlaynda mghama sludzi ya ná, ŋa klaghunaktalu ta Pwal ta kəma ghuni. Ta sagha tsi ya,nda paya vgha aŋni ŋa gi dzata,» ka həŋ.

16 Snaŋta zwaŋa mukumani ma Pwalta tsa pghanatá buɗukwa dzaʼa pghanatalu ta Pwal ya, ka sliʼaftá tsi ka laghwimnanatá Pwal ma həga la sludzi. 17 Kahgaftá Pwal ta sana mali ma la sludzi. «Klata na duhwal na da mghama la sludzi, yamamu gwaɗa dzaʼa mnanata tsi,» kaʼa ndatsi.

18 Ka klaftá tsa mali ta ghəŋa la sludziya ta tsa duhwal ya, ka klaghata da tsamghama la sludzi ya. Kaʼa mantsa: «TsaPwal tsam lu ma gamak ya ta hgaftá iʼi.Kdəkkdək, kla ta na duhwal na da tsi,mamu gwaɗa dzaʼa tsi mnanata, kaʼa ndaiʼi, kəl yu ka klakta,» kaʼa nda tsi. 19 Kaksaftá tsa mghama sludzi ya ta tsa duhwalya ta dzvu, ka laghwi ta slərpa vli. «Nuta kumə ka ta mnihata na?» kaʼa nda tsi.20Kaʼa nda tsi mantsa: «Dzrafdzra sanlahama la Yahuda ta sagha da ndəɓaghatádzvu, ŋa kladaghatá Pwal ta kəma gwalta tsa guma mahtsim. Ta kumay ŋni taɗagapta hya ma tsa gwaɗa ya kahwath-wata ka həŋ dzaʼazlay nda kagha. Tsawmantsa ya nzakwani wa. 21 Yaha ka dasnana ta həŋ. Ya mamu gwal ta malayta fwaɗ mbsak dzaʼa pghatá buɗukwa.Waɗa nda waɗa həŋ kazlay: Haɗ ŋni dzaʼawalaŋta zaŋtá skwi nda za, haɗ ŋni dzaʼasaŋtá skwi nda sa, ka ta dza a ŋni ta Pwalwu kəʼa. Ndanana, nda paya vgha taŋ, yagwaɗa da kagha kweŋkweŋ ta kzlə həŋ,»kaʼa nda tsi. 22 Ka tsa mghama sludzi yamantsa: «Nana gwaɗa mniɗiŋ ka na ná,yaha ka walaŋta mnanaŋta sana mndu,»kaʼa, ka ghuniŋtá tsa duhwal ya.

Ghunaftá Pwal da ŋumna Feliks23 Tahula tsa, ka hagaftá mghama la

sludzi ta maliha his ta ghəŋa sludziha.Kaʼa nda həŋ mantsa: «Hbawa vgha, dzaʼanda sliʼa kuni da luwa Sezare ta nzemnditəmbay girviɗik, kawadaga nda sludzihahis dərmək, nda sludziha ndəfáŋ mbsak taŋla plis, nda sludziha his dərməkndahuzlavulu da həŋ. 24 Mutsaf kuni guli ta plisŋa kla Pwal, ŋa ɓhadanaghata ɗughwanada ŋumna ta nzakway ka Feliks,» kaʼa.

† 23:5 Ngha ta Sabi 22:27.

Slna gwal ghunay 23:25 177 Slna gwal ghunay 24:1825Wya ka tsamghama sludzi ya vindanaftáɗelewer guli:

26 «Iʼi Klawdi Lisiyas, ta ga zgu ŋamghamani ŋumna ta nzakway ka Feliks.27 Ya mndu ta ghunədaghapta yu ya ná,la Yahuda ta ksafta ka dzaʼa dzata. Kalagha yu nda la sludza ɗa ka zluʼagapta madzva taŋ snaŋər yu kazlay: Mnda la Rumaya kəʼa. 28 Ŋa zba snaŋtá ghəŋa skwi yakəl həŋ ka razay ná, ka kladaghatá yu takəma gwal ta tsanatá guma ta həŋ. 29 Kaslanaghatá yu ná, ta razu ta ghəŋ skwi taksaŋtá zlaha taŋ həŋ. Ama haɗ skwi gatsi prək ka dzata, dər prək ka hbamta magamak wa. 30Ka sagha lu snaɗimta kazlay:Ta pgha buɗukwa həŋ ŋani kəʼa, kəl yuka ghunədaghapta tsa mndu ya ŋa laghahahəŋ ka ghəŋa taŋ da mna dmakuha yamaga tsa mndu ya ta kəma gha. Ləŋləŋ káka nzata mghama ɗa,» kaʼa.

31 Ka klaftá tsa la sludzi ya ta Pwalgirviɗik manda va ya mnanaf lu tahəŋ, ka klaghata da luwa Aŋtipatris.32Gamahtsimani, ka vragaghutá hamata lasludzi da vla nzakwa taŋ, ka kɗə gwal ndaplis nda plis ta kla Pwal da luwa Kaysariya.33Ɓhadaghata tsa la sludziha ta plis ya daluwa Sezare, ka klaftá həŋ ta tsa ɗelewerya ka vlaŋtá ŋumna, zlanaŋha həŋ gulita Pwal ma dzvani. 34 Tahula dzaŋaftáŋumna ta tsa ɗelewer ya, kaʼa mantsa: «Tawati haɗik kagha na?» kaʼa ɗawaŋta daPwal. Snaŋtani kazlay: Mnda haɗika Silisiya kəʼa, 35 «ŋa sna yu ta gwaɗa gha saghərtsa mnduha ta raza kagha ya,» kaʼa nda tsi.Klaghawakla, ka dzaʼa kuni da nghay matsa həga baf Hiridus ya, ka tsa ŋumna yanda mnduha.

24Tsanavatá gwaɗa ta Pwal

1Tahula luta fitik hutaf, ka ɓhadaghatá imali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta tanzakway ka Hananiya, nda la galatamndu,nda sana mndu ta hgə lu ka Tertulus ya,nda viɗa ma gwaɗa. Ka lagha həŋ da wlatáPwal da ŋumna. 2 Ka hgadaghata lu taPwal. Ka zlraftá Tertulus ta rusa skwi yamaga Pwal, kəl həŋ ka wlata. Kaʼa mantsa:«Mghama ɗa, əŋkaʼa ka kagha kəl ŋni kanzata nda zɗaku. Snaŋta gha ta dzra nzakukəl mnduha ŋni ka nzakway ɗughwana.3 Ta rfay mnduha ŋni dər ndigandiga takagha katakata Feliks. 4 Mghama ɗa!Yaha ŋni da gərɗaghata. Kdəkkdək, kabga

zɗakwa gha, faŋna fa ta zləməŋ ka sna kata zwaŋa gwaɗa ŋni dzaʼa mnaghata ŋni.5 Nana mndu na ná, ghwaɗaka mndu yaslanagha ŋni ta hwaɗa ghəŋa la Yahudadər ndigandiga ta ghəŋa haɗik. Tsatsimghama dina la Nazaret* ta nzakway kagwal ta dzaʼa mista Yesu ya. 6 Ka kumətsi ta maga sana skwiha dzaʼa kwal kulvlaŋtá sgit ta həga Lazglafta ŋni, kəl ŋni kaksafta. [Ka kumə ŋni ta tsanaghatá gumamanda ya tamnə zlaha ŋni. 7Ama ka laghamghama la sludzi ta nzakway ka Lisiyas dazluʼaghuta ma dzva ŋni nda mbraku, 8 ŋasagha ŋni da kuma gha da wlata, ka Lisiyasnda aŋni.] Ka ɗawaŋɗawa vərɗa kagha datsi, dzaʼa nda sna ka kazlay: Tsakalawi ana skwi ta mnə ŋni tida na wu kəʼa,» kaʼa.9«Manda va tsaya nzakwani,» ka la Yahudata ghəŋani.

Waɗay Pwal ta ghəŋani ta kəma Feliks10 Manda mnanata ŋumna nda dzvu

ta Pwal kazlay: Gwaɗa ta gwaɗa kəʼa.Ka Pwal mantsa: «Nda sna yu kazlay:Gitagita a vakwa kagha ta tsa guma taghəŋa mnduha ŋni wu kəʼa. Nda rfudzaʼa waɗa yu ta ghəŋa ɗa ta kəma gha.11 Ka psaŋpsa ka katsi ná, malapə a fi-tik ghwaŋpɗə his manda lafa ɗa da luwaUrsalima da tsəlɓu ta kəma Lazglafta wa.12Haɗ mndu ta sliɗighata ta zlərɗawi ndamndu, ta hwazlaɓa ghəŋamnduha, dərmahəga Lazglafta, dər ma həga tagha skwala Yahuda, dər ma luwa wa. 13 Nana skwimnə hahəŋ ta iʼi ndanana ná, graghaftaa vərɗa hahəŋ wa. 14 Skwi ya graf iʼi ná,ta maganata slna yu ta Lazglafta dzidzíhaŋni nda ta tsa tvi mnə hahəŋ kazlay: Dinaghwaɗaka tvi ya kəʼa ya. Zlghafzlgha yuta inda skwi ya nda vinda ma zlaha Musa,nda ya ma deftera la anabi. 15 Faffa iʼiguli ta ghəŋ ta Lazglafta manda va ŋahahəŋ ta mnay kazlay: Dzaʼa sliʼaganap-sliʼa Lazglafta ta tɗukwa mnduha ndaghwaɗakamnduha tani kəʼa ya. 16Tsaya takəl yu ka ŋavata ka nzakumanda ya ta rakuta kəma Lazglafta nda ya ta kəmamnduha.

17 «Nda kɗa fitika ɗa manda dgata ɗa tavgha nda Ursalima, kəl yu ka vradaghata,ka kladanaghata nda tsedi ŋa kataŋtámnduha ɗa, nda ya ŋa planatá ghəŋ taLazglafta. 18 Tsaya skwi ta magə yu taslaɗighatá sanlaha ma la Yahuda si tahaɗika Asiya. Kɗakwa ɗa ta tsala ghəŋaɗa tsa, ta haɗ tskata mnduha hada wu,

* 24:5 Ngha ta Mata 2:23.

Slna gwal ghunay 24:19 178 Slna gwal ghunay 25:15hwazlaɓanaf a yu ta ghəŋa mnduha guliwa. 19 Ka má mamu sana skwi gana yuta həŋ katsi ná, má vərɗa la Yahuda tahaɗika Asiya ta sagha wlatá iʼi da kaghatama. 20Ka mantsa a tsi wu, ma mnaŋmnanana mnduha na ta dmaku ya ksaf həŋta iʼi nda tsi ma fitika lagha ɗa ta kəmagwal ta tsa guma. 21 Ta kəma gwal ta tsaguma, gwaɗagwaɗa yundambraku kazlay:Grafgra yu, “dzaʼa sliʼaganapsliʼa Lazglaftata gwal nda rwa kəʼa. Ta ghəŋa tsaya ta tsalu ta guma ta ghəŋa ɗa gita,”» kaʼa.

22 Feliks ná, nda sna tsatsi ta skwihakatakata ta ghəŋa tva Kristi kəl tsi kadzanamtá wi ta həŋ. Kaʼa mantsa: «Saghamghama la sludzi ta nzakway ka Lisiyas yaná, nghay ɗa ta na gwaɗa ghuni na tsa,»kaʼa nda həŋ. 23Kamnanata tsi guli tamalita ghəŋa la sludzi kazlay: Hamha ta Pwalma gamak, yaha ka da hbanata nda hba. Kata saghasa grahani da kataŋta katsi, yahada pya həŋ, kaʼa.

Pwal ta kəma i Feliks nda Drusil24 Tsəɓakw fitik tahula tsa, ka sagha

Feliks kawadaga nda markwa taŋ Drusil,ta nzakway ka makwa la Yahuda. Ka hga-gaptá tsi ta Pwal, ka snə tsi ta gwaɗa taghəŋa zlghaftá Yesu Kristi da tsi. 25 Kazlraftá Pwal ta zwa gwaɗa ta ghəŋa nzakuya ta zɗəganatá Lazglafta, nda gwaɗa tanghuta mndu ta ghəŋani, nda gwaɗa taghəŋa ya ka Lazglafta dzaʼa tsa guma taghəŋa mnduha. Ka Feliks ksur tsi ka zləŋmantsa: «La tama, baɗu mutsafər yu tafitik ya guli ná, hgəgəlta ɗa ta kagha tsa,»kaʼa. 26 Dzaʼa mutsay yu kasiʼi ta tsedi daPwal ka ŋumna Filiks sizlay, ta kəl tsi gɗatata hgagaptá Pwal tazlay ka ghwa yiva ndatsi.

27 Səɗ səɗ his ka vaku luta ta ma-gay mantsa. Tahula tsa vaku his ya,ka mbəɗapta Purkiyus Festus ta Filiks.Kambəl zɗəganata tsi ta la Yahuda ka Fe-liks ná, ka zlaŋtá tsi ta Pwal ma gamak.

25Lagha Pwal ta kəma Festus

1 Tahula fitik hkən manda klafta Festusta slna nzanaghatá haɗikani, ka sliʼafta tsima luwa Sezare ka lafi da luwa Ursalima.2Ka sliʼadaghata la mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta, nda la mali ta ghəŋa laYahuda slanaghata hada. Ka wlatá həŋ taPwal da tsi. 3 «Kdəkkdək, kləgaŋnagha klata Pwal da na luwa Ursalima na,» ka həŋ

ndiʼata ka ŋɗaŋɗa nda tsi. Mataba tsayaná, nda dzra wa taŋ ŋa pghata buɗukwaŋa dzata ma tvi ta laf tsi. 4 Ama ka Festusnda həŋmantsa: «Wa a Pwalma gamakmaluwa Sezare. Vərɗa iʼi guli ná, nzɗavataa yu wa, dzaʼa gi vru yu. 5 Ka sliʼafsliʼasanlaha mataba la maliha ghuni mista ɗaka dzaʼa ŋni da slanaghata hada ma luwaKaysariya. Ka mamu skwi maga tsi kulɗinaku katsi, ŋa wlata taŋ,» ka Festus ndahəŋ.

6Ka tghas tsi, ka ghwaŋ a fitik za Festusma luwa Ursalima, ka laha tsi da luwaSezare. Gamahtsimani, ka sliʼaftá tsi, kalagha da vla tsa guma. «Klagapwakla taPwal ya,» kaʼa. 7 Ka lagha Pwal. Kasliʼadaghatá tsa la maliha la Yahuda tasliʼadata ma Ursalima ya dlivis da wamtáPwal. Ka mnə həŋ ta gwaɗaha ta ku-zlaku ta kuzlaku, ka tsatsanavatá Pwal,ama haɗ hya gwaɗa kligiŋ həŋ wa. 8 KaPwal mantsa: «Haɗ sana dmaku maga yuwu, dər tvə zlaha la Yahuda, dər tvə həgaLazglafta, dər tvə mgham Sezar wu,» kaʼawaɗaptá ghəŋani.

9 «Ta ɗvay ka ta dzaʼa da Ursalimaka dzaʼa lu tsatá na guma na ta kəmataŋ ra?» Ka Festus nda Pwal ŋa zɗanaftaŋuɗuf ta la maliha ta ghəŋa la Yahuda.10 Ka Pwal mantsa: «Wana yu ma vla tsaguma mgham Sezar. Hadna guli rakwatsaɗighatá guma. Haɗ dmaku gana yu ta laYahuda wu, nda sna vərɗa kagha ka ghəŋagha. 11Ka mamu dmaku gə yu, magamagayu ta skwi prək ka dzata iʼi katsi, ma dzalu ta iʼi a ka yu wa. Ama ka haɗ hyahyaskwi ma na gwaɗaha ta mnə həŋ ta iʼi nawu katsi, laviŋ a mndu ta vlaŋtá iʼi ta həŋwa. Ta ndəɓa dzvu yu da kagha, ka la naguma na ta kəma mghama Ruma,» kaʼa.12 «Manda tsa zbaŋta gha ta dzaʼa na gumana ta kəma mgham ya, dzaʼa dzaʼa ka takəma mgham Sezar,» ka Festus nda Pwaltahula gwaɗuvustani nda gwal ta vlaŋtáhiɗaku.

Lagha Pwal ta kəma i Agripa nda Bera-nis

13 Tsəɓakw fitik tahula tsa, ka laghamghamAgripa nda Beranis da luwa Sezareda nghanaghata ŋumna Festus. 14 Ka zatahəŋ ta fitik tsəɓakw hada. Ka rusanaftáŋumna Festus ta gwaɗa ta ghəŋa Pwalta tsa mgham ya. Kaʼa mantsa: «Mamusana mndu zliɗiŋ Feliks hadna ma gamak.15 Ma fitika laha ɗa da luwa Ursalima,

Slna gwal ghunay 25:16 179 Slna gwal ghunay 26:11ka sliʼadaghatá maliha ta ghəŋa gwal tadra skwi ŋa Lazglafta, nda la galata mndumataba la Yahuda sliɗighata. Ka wlatahəŋ. Kdəkkdək, tsaŋna tsa ta guma ta namndu na, ka həŋ nda iʼi. 16 Ta snu a aŋnila Ruma ta gi tsanaghata guma ta mndumantsa ya wa. Tiŋəl ta guyanata nda guyalu ta tsa mndu ya nda tsa gwal ta wlata ya,ŋa zlanaŋta tvi ŋa waɗayni ta ghəŋani takəma tsa gwal ta wlata ya karaku, ka yunda həŋ. 17Ka saha həŋ da hadnamista ɗa.Gərɗava a yu guli wu, ka gi nzata ŋni mavla tsa guma gamahtsimani. Hgagaghawahga ta tsa mndu ya ka yu, ka hgaktá lu.18Ba va wana na mnduha ta wlata na dzaʼamna ghwaɗaka skwi maga tsi, ka yu ná,sew haɗ tɗukwa skwi mna həŋ wa. 19 Taghəŋa zlərɗa gwaɗa ta dina taŋ nda gwaɗata sana mndu ta hgə lu ka Yesu ta mtuta,ama ta nda hafu ka Pwal nda ŋani ta mnayyeya. 20 Trapta ɗa ta tsa ghəŋa mndərgaskwimantsa ya, ka yu nda Pwalmantsa: Takumay ka ta dzaʼa da Ursalima ka dzaʼa lutsa na guma gha na hada ra? ka yu nda tsi.21Ama ka ɗawaŋta Pwal ta tsanata mghamSezar ta gumani, kəl yu ka ŋanata magamak ɗasuɗasu ma kɗə yu ka ghunay damgham Sezar,» kaʼa. 22 Ka mgham Agripanda ŋumna Festus mantsa: «Ta kumay iʼika ghəŋa ɗa ta snanatá gwaɗa ma wa tsamndu ya guli,» kaʼa. Ka ŋumna Festusmantsa: «Dzaʼa nda sna ka mahtsim,» kaʼanda tsi.

23 Gamahtsimani tama, ka lagha imgham Agripa nda Beranis nda hbatávgha má mgham mgham ka lamə həŋ dahəga tsa guma kawadaga nda mghamhala sludzi, nda gwal dagaladagala ma tsaluwa ya. «Klagaghawakla ta Pwal,» kaŋumna Festus. Ka kladaghatá lu. 24 Kaŋumna Festus mantsa: «Mgham Agripa,nda inda gwal ta tskavata hadna ma navlə na kawadaga nda aŋni. Wana na mndusliʼadagha inda la Yahuda da wlata da iʼima luwa Ursalima, nduk hadna tani yakay: “Ra a ka zlaŋtá na mndu na nda hafuwu,” ka həŋ hlaftá wi. 25Ama iʼi, ngha a yuta skwi prək ka dzata wa. Ka si klawaklata guma ɗa ta kəma Sezar kaʼa ya, tsayadzaʼa kəl yu ka ghunay. 26 Nziya nza tsiná, mutsaf a yu ta vərɗa gwaɗa ya ŋavindanaftá mghama Ruma ta ghəŋani wa.Tsaya kəl yu ka klagaghata na mndu nata kəma ghuni, katkatatani ta kəma ghamgham Agripa, ŋa ɗawanaptá vli, kadasnaŋta yu ta skwi ŋa vinday. 27 Mndu ya

tsam lu ma gamak, ka klafta lu ka ghunaykul snaŋtá lu ta vərɗa skwi kəl lu ka ksaftaná, tsaɓaku tsaya ta nghadaptá yu,» kaʼa.

26Waɗay Pwal ta ghəŋani ta kəma

Agripa1 «Ŋagha gwaɗa tama Pwal, gwaɗa ta

gwaɗa ŋa waɗaptá gha ta ghəŋa gha,» kamgham Agripa nda tsi. Ka kapaftá Pwal tadzvu, ka zlraftá tsi ta gwaɗa. Kaʼa mantsa:2«Ta rfu yu katakata gita, amghamAgripa,nda mutsafta ɗa ta tvi ŋa mnaŋta gwaɗata kəma gha ŋa waɗaptá ghəŋa ɗa ma indaskwiha ya tsatsaɗiva la Yahuda. 3 Kəl tsika vlihata rfu katakata ná, nda sna kaghatsiɗiɗ ta nzakwa la Yahuda nda ghəŋa skwiya ta zlərɗə həŋ tani. Kdəkkdək, ka ksa kata ŋuɗuf, ŋa fihata gha ta sləməŋ ka sna nagwaɗa ɗa na.

4 «Daga ma ga zwaŋa ɗa, nda sna laYahuda ta nzakwa ɗa. Nda sna həŋ kayu nzakwagapta daga taŋtaŋ mataba la ininda ya ma Ursalima. 5 Nda sna hahəŋta iʼi daga manda ghalya. Ka ta kumayhəŋ katsi, laviŋlava hahəŋ ta mnay kazlay:Tekw iʼi mataba gwal ta fikaghuta si taghəŋa dina ŋni ta nzakway ka ŋa la Farisakəʼa. 6 Ndanana, wana yu ma guma taghəŋa fafta ɗa ta ghəŋa ɗa ta tatá imi tasləməŋ ya tanaf Lazglafta ta dzidzíha mu.7 Tsa mndəra amu ghwaŋpɗə his ya guliná, nda fa ghəŋa taŋ ŋa nghaŋta magatátsa tatá imi ta sləməŋ ya. Tsaya ta kəl həŋka ŋavata nda fitik tani, nda rviɗik tani,ka tsəlɓu ta kəma Lazglafta ya. Ta ghəŋatsa fafta ɗa ta ghəŋa ya tama, ta kəl laYahuda ka tsatsafta gwaɗa ta iʼi, a mghamAgripa. 8 Ari la Yahuda, kabgawu ta kəlkaghuni ka nghay manda skwi laviŋ aLazglafta ta sliʼaganaptá gwal nda rwa wukəʼa na? 9Vərɗa iʼi guli ná, si magaŋmagayu kahwathwata ta kɗavakta inda skwi ŋazaɗanatá na hga Yesu mnda la Nazaret na.10 Tsaya skwi magə yu ma Ursalima guli.Da la mali ta ghəŋa gwal ta gra skwi ŋaLazglafta mutsafta yu ta mbraku, kəl yuka hla ndəghata gwal zlghay nda ŋuɗuf kapghay da gamak. Tsaya ɗina, ka iʼi guli tapslu lu ta həŋ. 11Ma fitika ray ɗa ta həgatagha skwa la Yahuda tazlay, si ta gay yutiri ŋa gwal zlghay nda ŋuɗuf katakata kambəl raza həŋ ta hga Yesu. Tsa gatá sidaɗa ya ná, nda nza ŋa zbiŋta həŋ nduk masana luwaha ta sana haɗik sizlay.»

Slna gwal ghunay 26:12 180 Slna gwal ghunay 27:2Gwaɗata zlghafta Pwal ta YesuSlg 9:1-19, 22:6-16

12 «Tsaya tama, kəl yu ka sliʼafta masana fitik ka dzaʼa da luwa Damas nda tsambraku vliha gwal dra skwi ŋa Lazglaftaŋa dzaʼa kasa gwal zlghay nda ŋuɗuf ya.13 Ta labla yu ta tvi, wər ɗək fitik ma ghəŋtama a mgham Agripa, ka nghaŋta yu tasaha tsuwaɗak daga ta luwa wamtá iʼi, ndagwal ta dzaʼa mista ɗa tani. Malaghumalawuɗakwa tsa tsuwaɗak ya katakata ka ŋafitik. 14Ka zləmbutá ŋni demdem ta haɗik.Ka snaŋtá yu ta sana lwi ta gwaɗgihata ndagwaɗa Hebru: “Sawulu! Sawulu! Kabgawuta kəl ka ka giri ŋa ɗa na? Ghuya ɗaŋwaŋa ghəŋa gha na pgha ghəŋ ta pghə kanda iʼi na,” kaʼa. 15 “Wa kagha ní mghamaɗa,” ka yu nda tsi. Ka Mgham Yesu nda iʼimantsa: “Iʼi tsa Yesu ta gə ka ta iri ŋaniya. 16 Sliʼafsliʼa ka sladata ka. Kəl yu kamaraghaŋta ghəŋa ɗa ná, zbapzba yu takagha ŋamagihata slna ɗa, ŋa nzakwa ghaka masləmtsəka ɗa, ŋa mnay gha kinawuká ka nghaŋtá iʼi gita, ŋa mnay gha ta skwidzaʼa maraghaŋta yu dzaʼazlay guli. 17 Dala ghuni nda ya da gwal kul nzakway ka laYahuda ta ghuna yu ta kagha, dzaʼa katayyu ta kagha guli. 18Ŋa gwananata gha ta irita həŋ, Ŋa sliʼagapta taŋ ma grusl ka laməda tsuwaɗak, ŋa kwala halaway ka gəgəltamgham ta ghəŋa taŋ. Lazglafta ta dzaʼa gamgham ta ghəŋa taŋ. Mantsa ya dzaʼa kəlhəŋ ka mutsafta planata dmakwa taŋ, ŋamutsafta taŋ ta vla nzaku kawadaga ndagwal ta zlghaftá Lazglafta,”» kaʼa.

Mnay Pwal ta slnani19 «Mantsa ya tama a mgham Agripa,

kwalaghu a yu ta sna gwaɗa tsa mndunghaŋ iʼi ta saha daga da Lazglafta yawa. 20 Katək ná, “mbəɗanaf wa mbəɗa tanzakwa ghuni, ka mbəɗakta kuni ta vghada Lazglafta. Magawamaga ta ŋərma slnaŋa maraŋta tsa mbəɗata nzakwa ghuniya,” ka yu zlrafta mnay karaku ma luwaDamas, nda ya ma luwa Ursalima. Tahulatsa, ka mnanata yu ta inda gwal ta haɗikaZudiya, nda ya da gwal kul nzakway kala Yahuda guli. 21 Ta ghəŋa tsaya kəl laYahuda ka ksaftá iʼi ma nzakwa ɗa mahəga Lazglafta má ŋa dzihata. 22 Amaka katagaɗiptá Lazglafta. Ha gita, tatakɗaŋkɗa yu ta nzakw ka masləmtsəkani takəma inda mnduha, nda zwaŋ tani, ndaglata mndu tani. Haɗ skwi dzaʼa mnəglataiʼi ka malaghuta ya mnə la anabi, nda i

Musa ta ghəŋa skwi dzaʼa magaku, mnahəŋ kazlay: 23 Dzaʼa ghuyə ghuya Kristi taɗaŋwa, tsatsi ta nzakway ka taŋtaŋamnduta dzaʼa sliʼagaptamataba gwal nda rwa ŋamnanaŋtani ta tsuwaɗak ta mnduha mu,nda gwal kul nzakway ka la Yahuda tani.»

Zlghafzlgha ta Yesu ka Pwal nda Agripa24 Tata mna tsa gwaɗa ŋa waɗaptá

ghəŋani ya Pwal, ka Festus nda tsi nda lwidagaladagala mantsa: «Pwal! Halaway kara? Tsaghis ka halaway na dzaŋa ta dzaŋagha na ra?» kaʼa nda tsi. 25Ka Pwalmantsa:«Mghama ɗa, halaway a iʼi wa. Vərɗakagwaɗa ŋa ndanay ta gwaɗə yu. 26 Ndaghada snaŋta mgham Agripa ta inda tsaskwiha ya. Tsaya ta kəl yu ka gwaɗa nagwaɗa na kul haɗ dzudzukway ta kəmani.Grafgra yu kazlay: Nda sna tsatsi ta indatsa skwiha ya kəʼa, kabga haɗ ya magə luma ɗifa ma ɗifa wa. 27 Mgham Agripa,grafgra ka kazlay: Mantsa ya tsa gwaɗamana la anabi ya kəʼa ra? Nda sna yukazlay: Na, grafgra ka kəʼa,» ka Pwal 28 Kamgham Agripa nda Pwal mantsa: «Va gindukuɗ dzaʼa niɗista ka, ka krista ka kaghara?» kaʼa. 29 Ka Pwal mantsa: «Dər mandukuɗ fitikani, dər ma diʼiŋ tsi, mandaya kumaŋ Lazglafta, kagha nda ghəŋa ghayeya a wu, ŋa inda na kaghuni demdemhadna na nzakwani, ka nuta kuni mandava iʼi. Ama má ma tsam lu nda tsa takaghuni tani,» ka Pwal.

30Ka sliʼafta imghamAgripa nda ŋumnaFestus, nda Beranis, nda gwal kawadaganda həŋ. 31 Tahula saghwa taŋ ma vlatsa guma, ka həŋ mantsa: «Haɗ sana skwimaga na mndu na prək ka dzata, dər katsamta ma gamak wu,» ka həŋ. 32 Kamgham Agripa nda ŋumna Festus gulimantsa: «Ka má zbaŋ a na mndu na ta klana gumani na ta kəma mgham Sezar wukatsi ná, ma dzaʼa zliŋzla lu ta na mnduna,» kaʼa.

27Klaghatá Pwal da luwa Ruma

1 Ka mnaftá lu kazlay: Dzaʼa sliʼi muŋa dzaʼa ta haɗika Italiya kəʼa. Ka klaftálu ta i Pwal, nda sanlaha ma vuʼaha, kafanamta ma dzvu ta sana mali ta ghəŋala sludzi ta hgə lu ka Zuliyus. «Tekwtsatsi mataba maliha ta ghəŋa la sludzaAgustus.» 2 Ka lamə ŋni da kwambalaluwa Adramit ta sliʼi ka dzaʼa da sanaluwaha nda ma slərpha haɗika Asiya. Ta

Slna gwal ghunay 27:3 181 Slna gwal ghunay 27:28sliʼaftá ŋni, kawadaga Aristarkus, sanamnda la Tesalunik ta nzakway ta haɗikaMekaduniya nda aŋni. 3 Gamahtsimani,ka ɓhadaghata ŋni da luwa Siduŋ. Kamaganatá Zuliyus ta zɗaku ta Pwal. Kasliŋtá tsi ŋa dzaʼa naghanaghatá grahani,ŋa kataŋtá həŋ. 4Tahula tsa, ka sliʼaftá ŋnihada nda kwambalu, ka vru falak ta aŋni.Ka mbəɗaghatá ŋni ta vgha nda tahulaKiprus. 5Manda tsughwaɗapta ŋni ta drəfta nzakway ndusa nda haɗika Silisi, nda yanda haɗika Pamfali, ka ɓhadaghatá ŋni daluwa Mira ta haɗika Likiya. 6 Ka mutsaftátsa mghama sludzi ya ta kwambala luwaAlegzandri ta sliʼi ka dzaʼa nda ta haɗikaItaliya. Ka pghamta tsi ta aŋni mida.7 Tsəɓakw fitika ŋni ta ndəru ɗasuwa.Zlahzlah ka ŋni ɓhadaghata ndusa ndaluwa Snida. Kulam nda tsa, ka pyaftáfalak ta aŋni hada ta dzaʼa nda ta tsa, kambəɗaghata ŋni ta vgha nda ma sana vlita tsavata ma drəf ta hgə lu ka Kret ndusanda luwa Salmune. 8 Zlahzlah ka ŋni labəhada, ka ɓhadaghata ŋni da sana vli ta hgəlu ka Ŋərma vla slada kwambalu ndusa ndaluwa Laziya.

9 Zuza mu ta fitik katakata kay guli, hisnda htsiŋ na mbaɗa na guli, lula fitikasuma guli. Tsaya tama kəl Pwal ka mnayŋa taŋ: 10Kaʼamantsa: «Zwana amu, ta ng-hadaptá yu ná, his nda htsiŋ na mbaɗa muna, dagala skwi dzaʼa zlamaghata. Dzaʼaɓadzaku huzlaha mu nda kwambalu tani.Tsahaya yeya a wu, nda htsiŋa mu tani,»kaʼa. 11 Ka kwalaghutá tsa mali ta ghəŋala sludzi ya ta sna tsa gwaɗa Pwal ya, kalaghwi da sna ŋa dani ma Kwambalu, ndaŋa mndu ta sway. 12 Tsaw hada ya guli ná,ɗina a tsa vli ya ka slada kwambalu gufwakwu, kəl ndəghata gwal ma kwambalu kamnay kazlay: Mbaɗma, ka wayaka skwiɓhadaghaha mu da Finiks ma vla sladakwambalu ma luwa Kret, ka dzaʼa mu zafwak hada, ka həŋ. Tsa Finiks ya ná, zurnda zlaɓa dəɗakwa fitik nzakwani.

Mghama falak ta drəf13 Feɗfeɗfeɗ ka falaka Sud vyavata.

«Zlah dzaʼa mbaɗaku na mbaɗa mu na,ka mnduha ma kwambalu.» Ka tsukwaftáhəŋ ta kufur ta kəl lu ka slada kwambaluya, ka kladapta həŋ vzadata nda tvə Kret,luwa ta tsavata ma drəf ya. 14 Ta nzɗavaa lu kay ná, ka vyagaftá falak nda mbrakunda mbraku nda ga «zeghwa safa fitik,»nda ma tsa luwa Kret ta tsavata ma drəf

ya. 15 Ka zlaguŋta tsi ta tsa kwambalu ya,ka trapta tsi ta ŋafta, ka nzata aŋni tamaka kzla skwi dzaʼa magaku ta tiŋwu tsafalak ya ta aŋni. 16 Ka tiŋwaghata aŋninda tahula sana zwaŋa vli ta tsavata madrəf ta hgə lu ka Kawda. Ka hlaptá ŋni tahafu hada. Zlahzlah ka ŋni katsakta sanazwaŋa kwambalu tavata ŋa ŋni. 17 Tahulatɗakta taŋ ta tsa zwaŋa kwambalu ya kafamta ma tsa dagala ya, ka habafta həŋnda tɓaŋ ta tsa kwambalu dagala ya, ŋakatay yaha hwanzuɓta. Ka zləŋaftá həŋ tatraku dzaʼa trata həŋ ta daɓa wutak ndusanda Libiya. Ka zliŋtá həŋ ta wupay tatiŋwa kwambalu. Ma tsaya tama, ka tiŋwufalak. 18 Gamahtsimani, ka klambarə tsafalak ya ta aŋni katakata. Ka zlraftá ŋnita hlapta huzla ma tsa kwambalu ya kapghay da drəf. 19 Baɗu ma hkəna fitik,ka hlaftá hahəŋ nda dzva taŋ ta huzla ksaslna ma kwambalu ka pghaghata da drəf.20 Kidaghi fitika ŋni, nghava a fitik wu,nghava a tekwatsa wa. Fərtufərta tsa falakya katakata. Ta haɗmnay kazlay: Ta dzaʼambaku ŋni kəʼa ma ghəŋa ŋni wa.

21 Nda kɗa fitika ŋni zaŋ a ŋni ta skwazay wa. Ka sliʼaftá Pwal ma takataka taŋ,kaʼa nda həŋ mantsa: «Zwana amu, ka máta snatá kuni ta gwaɗa ɗa ta mnay kazlay:Ma sliʼaf mu ma Kret kəʼa kay ná, ma gru-mus a na falak na wa. 22 Skwi ta mnaghu-nata yu ndanana ná, drawa ŋuɗuf, haɗya dzaʼa zaɗavaghuta dər turtuk matabaghuni wu, kwambalu yeya dzaʼa zwaɗuta.23 Ta na rviɗik gita ná, ghunigiha ghunaLazglafta ta duhwalhani. Tsa Lazglaftanza yu ka ŋani, nda ya ta maganata yu taslna ya. 24 Kaʼa nda iʼi ná, “ma zləŋ kata zləŋ Pwal, dzaʼa laghala ka sladata takəma mgham Sezar. Wya guli zɗaghaŋzɗaLazglafta ta huɗi, dzaʼa zlaŋzla ta na gwalkawadaga nda kagha na nda hafu,” kaʼa.25Drama ta ŋuɗuf zwanama, nda fa ghəŋaɗa ta Lazglafta. Tsa skwi mniha tsi ya,grafgra yu kazlay: Dzaʼa magaku mandava tsaya kəʼa. 26 Nziya nza tsi ná, dzaʼazləmbatá tavata sana haɗik ta tsavata madrəf mu,» kaʼa.

27 Ta ma ghwaŋpɗə fwaɗa rviɗik, kava klambar tsa falak ya ta aŋni ta ghəŋadrəfa Madeterane. «Zlah ndusa mu ndahaɗik tama,» ka tsa gwal ta swa kwambaluya lamər vli da takala. 28 Ka hbafta həŋta skwi ta ndəgaku ta zuʼi ka vzadata datsa drəf ya ŋa dzəgha latani. Ka graftáhəŋ ka mitir hkənmbsak ndəfáŋ mida.

Slna gwal ghunay 27:29 182 Slna gwal ghunay 28:10Zadapta lu dauʼ guli, ka vzəgladata həŋ,ka grəglaftá həŋ ka mitir hisambsak tghasmida. 29Yaha kwambalu da gruŋtá palahaka həŋ zləŋaftá zləŋ, ka vazadatá həŋ taskwa sladanatá kwambalu fwaɗ nda gamahulhulani ŋa sladanatá tsa kwambaluya. Ka kzlə həŋ ta tsaɗakwa vli nda mndər.30 Ka zbə tsa gwal swa kwambalu ya ta tvahwayaghuta, ka fagata həŋ ta tsa zwaŋakwambalu ya, manda gwal ta zba dzaʼapghadata skwa slada kwambalu nda takəma kwambalu, ka həŋmagay. 31Ka Pwalnda tsa mali ta ghəŋa la sludzi, nda tsala sludzi ya tani mantsa: «Ka nzamə a namnduha na ma na kwambalu na wu katsiná, katafta a kuni ta vgha wu,» kaʼa. 32Natsa snaŋta taŋ mantsa ya ná, ka ratsiŋtáhəŋ ta tsa tɓaŋha tsa zwaŋa kwambalu yaka zlidiŋta ta drəf.

33 Ta ghwaŋ a vli ka tsaɗaku tama wu,ka Pwal mantsa: «Kdəkwakdək, tsuwatsata skwa zay, ma ghwaŋpɗə fwaɗa fitikaghuni na ta fa ghəŋ mazlay, ta ɗaŋ a kunita skwa zay wa. 34 Kdəkwakdək, tsuwatsata skwa zay ŋa ŋaghunatá ta ŋuɗuf. Haɗya ma kaghuni dzaʼa dəɗavaghuta swidanidər ka turtuk wu,» kaʼa. 35 Kɗakwani tatsa gwaɗa ya, ka klafta tsi ta buradi, karfanaghatá Lazglafta ta ghəŋani ta kəmataŋ demdem, ka ɓalanaptá tsi*, ka zay.36 Ka draftá sanlaha ta ŋuɗuf, ka zə hahəŋguli. 37His dərməkndandəfáŋmbsakmkuʼmida ŋni ma tsa kwambalu ya. 38 Mandabaghafta taŋ, ka hlaftá həŋ ta alkama kapghaghata da drəf ŋa htanaghutá ndəgakuma kwambalu.

Ɓadzuta kwambalu39 Tsaɗakwa vli, sew tsatsafa a gwal swa

kwambalu ta vli ka ga həŋ wu, ama kanghaŋta həŋ ta sana maslirŋitsa vli kawutak. Ka ma da magaku tsi ná, ka həŋka kla tsa kwambalu ya nda ta tsa wutakya. 40 Ka ratsidiŋtá həŋ da drəf ta tsaskwiha ta kəl lu ka sladanatá kwambalu ya.Ma va tsaya guli, ka palidiŋtá həŋ ta zuʼaskwa swa kwambalu. Ka sliʼanaftá həŋ tawupay nda ta kəma kwambalu nda ta tviŋa tiŋway falak, ka kla həŋ nda tvə sgamya. 41 Ka lagha həŋ gruŋtá duvruhwa tawutak. Ka laghu ghəŋa tsa kwambalu yates dida, lavgliŋ a ta gigɗavata ŋa sabəwa. Ka lagha gamtsaʼuwakwa drəf ɓlidiŋtátsa kwambalu ya nda tvə mndərani. 42 Kakumə la sludzi ta pslidiŋta la vuʼa, kabga

yaha ya dər turtuk da ndapta mataba taŋndabibiŋa. 43Kapyaftá tsamali ta ghəŋa lasludzi ya ta həŋ ta dzaʼa magay, kabga va ata slanaghata skwi ta Pwal wa. Kaʼa mnatamantsa: «Inda gwal nda sna ta hlimi yaná, ka vala həŋ ta drəf, ka dzaʼa həŋ taɓlu. 44 Sanlaha ya, ka la həŋ ta kataku,ka ta na slɓahwa na kwambalu na a tsi,»kaʼa. Mantsa ya magata həŋ, kəl hahəŋka katagaptá vgha demdem ka labə ta ɓlaghwa.

28Pwal ma Malta

1 Tahula katagapta ŋni ta vgha, Maltahga tsa vli ta tsavata ma drəf ya, ka ŋnizlra snaŋta. 2 Mnduha ma tsa luwa yaná, ŋerma mnduha həŋ, ka tsuʼaftá həŋ taaŋni. Ka vaŋnaghata həŋ ta vu gik, kabgata nzaku imi, káka nda mtasl guli. 3 Kahlafta Pwal ta nivi ka pghay ta ghəŋa tsavu ya, tsaw mamu mupuha mida. Snaynita hurfukwa vu, gi takwatsak lafi ta dzvaPwal. 4 Nghay gwal ma tsa luwa ya tatsa mupuha ya kzəghəla ta dzva Pwal, kahəŋ mataba taŋ mantsa: «Ta psla mnduna mndu na kahwathwata. Zlahzlah kata-gapta tsi ta vgha ma drəf kay guli ná, tazlighisa a yu wu, ba va ta dzaghata ɗaka guma Lazglafta nda tsi,» ka həŋ. 5 Kawuslikidiŋtá Pwal ta tsa mupuha ya davu. Haɗ sana skwi ta ghunaŋta ɗekɗekwa. 6 Kzla ghuyanaftani ta Pwal ka gizləmbatani ka mtutani a tsi, ŋa lamndu sita kzlay. Ka nzakw həŋ ná, haɗ sana skwimagana tsi wa. «Sana Lazglafta na mnduná,» ka həŋ mbəɗglavata.

7 Ndusa nda tsa vli ya, mamu vla sanamali ta ghəŋa tsa haɗik ta tsavata ma drəfya. Publiyus hga tsa mndu ya. Tsatsi tatsuʼaftá aŋni, ka payaŋnatá vli ɗina, kazatá ŋni ta fitik hkən ga taŋ. 8 Tsaw tahani dani ma Publiyus ta ghzləŋ ta ɓasaŋuɗidar nda klu tani. Ka lagha Pwal danghanaghata, ka fanaghatá tsi ta dzvu,ka maga duʼa da Lazglafta ta ghəŋani, kambanaftá tsi. 9 Manda mbanafta Pwalta tsa mndu ya, ka sliʼadaghatá gwal kulɗughwanaku ta tsa haɗik ta tsavata madrəf ya slanaghata, ka mbambanaftá tsi tahəŋ. 10Ka va vləhəŋ ta skwi kavghakavghaŋa ŋni. Ta sliʼi ŋni ka dzaʼa da kwambaluguli, ka tsakaŋnafta həŋ ta inda skwi dzaʼakata aŋni ma mbaɗa ŋni.

* 27:35 Ngha ta Slna gwal ghunay 2:42.

Slna gwal ghunay 28:11 183 Slna gwal ghunay 28:31Ɓhadaghata Pwal da luwa Ruma

11 Tahula tili hkən, ka sliʼaftá ŋni kalami da kwambala luwa Alegzandri, ta hgəlu ka «lazglafta la mbuhwali,» ta zagaptávyani ta tsa haɗik ta tsavata ma drəfya. 12 Ɓhadaghata ŋni da luwa Sirikuz,ka zata ŋni ta fitik hkən hada. 13 Kasliʼaftá ŋni hada ka ɓhadaghata da luwaRegiyu. Gamahtsimani, ka saf falaka Sud,ka ɓhadaghata ŋni da luwa Puzul baɗumahis. 14 Hada, ka slafta ŋni ta zwanamama zlghay nda ŋuɗuf. Ka həŋ mantsa:«Kdəkwakdək, zawaza ta luma kawadaganda aŋni,» ka həŋ nda aŋni. Mantsa yaka ŋni ɓhadaghata da luwa Ruma. 15 Kasnaŋta zwanama ma zlghay nda ŋuɗuf tanzakway ma luwa Ruma kazlay: Waʼa həŋta sabi kəʼa, ka sliʼaftá həŋ ka sagha daguya aŋni ha ta luma Apyus nda ya masana vli ta hgə lu ka vla hani hkən ya.Nghay Pwal ta həŋ, ka rfu tsi ta Lazglafta,ka ufəglavafta vghani. 16 Ɓhadaghata ŋnida luwa Ruma, ka zlanaŋtá lu ta tvi ta Pwalŋa dzaʼani nzaku ma ŋani dzuguvi ndaghəŋani, kawadaga nda sludzi ta nghay.

Mna gwaɗa Pwal ma luwa Ruma17 Baɗu mahkəna fitik, ka hagaftá

Pwal ta gwal dagaladagala mataba laYahuda. Kaʼa nda həŋ tskavar həŋmantsa:«Zwanama ɗa, haɗ sana skwi magana yuta la amu wa. Dmanaf a yu ta tva nzakwadzidzíha mu wu, ama ka ksaftá lu ta iʼika vuʼa ma luwa Ursalima. Daga hada, kalamə yu da dzva la Ruma. 18 Ɗawaɗiptatsahaya ta vli, ka kumə həŋ ta zliɗista,kabga haɗ sana skwi ksiɗif həŋnda tsi prəkka dzatá iʼi wa. 19 Tsaw va a aŋni ta zliŋtawu, ka la Yahuda. Ka si mantsa tsi ná, ndanza tkweʼ tama ka kla na guma ɗa na takəma mgham Sezar, ka yu. Aŋ mndani,ka wla yu ta laʼini a ka yu wa. 20 Tsayatama kəl yu ka zba nghaŋta kaghuni kagwaɗaŋtamu ta tsa gwaɗa ya. Ta ghəŋa tsaskwi faf la Israʼila ta ghəŋ tida ya tsamtalu ta iʼi ma ziɗa,» kaʼa. 21 Ka həŋ nda tsimantsa: «Haɗ sana ɗelewer vindaf lu takagha mutsaf aŋni da la Zudiya wa. Haɗya dər turtuk mataba zwana amu ta saghada mnaftá gwaɗa ta kagha dər ka vzaftárutsak ta kagha wa. 22 Ta kumay aŋni tasnaŋtá skwi ta ndanu kagha ka ghəŋa ghanda ma wa gha. Skwi ya snaŋ aŋni ná,nda ndəgha gwal ta pgha rutsak ta na lfiɗadina ghuni na,» ka həŋ.

23 Ka tsaftá həŋ ta sana fitik tama ŋagwayavata taŋ. Baɗu tsa fitik ya, ka sliʼaftándəghata həŋka lagha slanaghatá Pwalmavla nzakwani. Ka zlraftá Pwal ta paslay,ka mnay ŋa taŋ ta gwaɗa ta ga mghamLazglafta, daga gasərɗək, ha tekulemesfitik, ŋa tɗakta ghunislaka taŋ ta ghəŋagwaɗa ta Yesu. Ka mnə tsi ta gwaɗa madeftera zlaha Musa, nda ya ma deftera laanabi, ŋa taŋ. 24 Ka ksaftá fəlma sanlahata tsa gwaɗa ta mnə tsi ya, ta kwalaghutásanlaha ta tsuʼafta ɗekɗek. 25 Ka traptáhəŋ ta dzraftawi ka skwa turtuk, ka gazləheŋ. Ka Pwal nda həŋ mantsa: «A ta ŋaSulkum nda ghuɓa ta mnay ŋa dzidzíhaghuni nda ma wa anabi Isaya kazlay:26 “La da slanaghatá na mnduha na, ka ka

nda həŋ na:Dzaʼa nda sna kuni nda sləməŋa ghuni,

ama tsatsafta a kuni ɗekɗek wa.Dzaʼa nda ngha kuni nda ira ghuni, ama

tsəmafta a kuni ɗekɗek guli wa.27Nana mnduha na ná,təŋtəŋa ghəŋa taŋ.Dərzliŋdərzla həŋ ta sləməŋa taŋ,hahafhaha həŋ ta ira taŋ,kabga vaʼa həŋ ta nghaŋta nda ira taŋ wu,va ahəŋ ta snaŋtanda sləməŋa taŋguliwu,da lamə tsi da ŋuɗufa taŋ,da mbəɗaktá həŋ ta vgha tvə iʼi,da mbanafta* yu ta həŋ kəʼa ya kay.”28Alawya tsi tama, ghunafghuna Lazglaftata na Lfiɗa Gwaɗa na da gwal kul nzakwayka la Yahuda. Hahəŋ, dzaʼa snay həŋ,»kaʼa.

[ 29 Kɗakwa Pwal ta mnatá tsa gwaɗaya, ka gazlaghutá la Yahuda nda zlərɗaymataba taŋ.]

30 Ka zatá Pwal ta vaku rəŋ rəŋ his matsa həga ta plə tsi nda pla ya. Ta tsuʼay tainda mndu ta lagha slanaghata hada guli.31 Pyaf a lu wu, ka mnə tsi ta gwaɗa taghəŋa ga mghama Lazglafta. Ka taghə tsita skwi ta ghəŋa Mgham Yesu Kristi, haɗsana skwi ta gurtsaŋta wa.

* 28:27 Ngha ta Isaya 6:9-10.

La Ruma 1:1 184 La Ruma 1:21

Tsgha ta lwa Pwal ŋaLa Ruma

Ga zgwa Pwal1 Iʼi Pwal ta nzakway ka kwalva Yesu

Kristi ta vindaftá na ɗelewer na. Lazglaftata hgaftá iʼi ŋa nzakwa ɗa ka mnda ghu-nayni. Tsatsi ta zbaptá iʼi ŋa dzaʼa ɗa mnaLfiɗa Gwaɗani ŋa mnduha.

2 Tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná, nda kɗa fi-tika tamafta Lazglafta ta imi ta sləməŋta ghəŋani tvə la anabi ghalya, ka vin-daftá həŋ ta gwaɗa ta ghəŋani ma defteraLazglafta. 3 Ta ghəŋa zwaŋani ya ka mndasəla yaga lu ma zivra mgham Dawuda tsagwaɗa ya. 4 Ma sliʼagaptani ma mtaku,ka kligiŋtá Lazglafta ta ghəŋa nzakwanika zwaŋani nda mbrakwani ta tsa YesuKristi Mghama mu ya. Ka mutsaftá tsi tainda mbrakwa Sulkum nda ghuɓa. 5 Ndama Yesu Kristi zɗiɗiŋta Lazglafta ta huɗi,ka niɗifta ka mnda ghunay ŋa dzaʼa ɗamna gwaɗani ŋa inda mndəra mnduhakavghakavgha, ŋa zlghafta taŋ ka snatataŋ. Mantsa dzaʼa kəl həŋ ka vlaŋtá glakuta Yesu Kristi. 6Kaghuni guli ná, tekw kunimataba tsa mnduha ya, kabga hagafhagaYesu Kristi ta kaghuni ŋa nzakway ka ŋani.

7 Inda kaghuni ta nzakway ma luwaRuma, ɗvuɗva Lazglafta ta kaghuni, kahgaftá tsi ta kaghuni ŋa nzakway ka ŋani.Ka nza zɗakatahuɗa Da mu Lazglafta ndaMghama mu Yesu Kristi ta ghəŋa ghuni.

MamayPwal ta nghanaghatá gwal zlghaynda ŋuɗuf ma luwa Ruma

8 Karaku ná, ta rfanagharfa yu taLazglafta ɗa nda ma Yesu Kristi ta ghəŋakaghuni demdem, kabga ta kulay lu tazlghay nda ŋuɗufa ghuni ma inda vli taghəŋa haɗik. 9Nda sna Lazglafta ya ta ma-ganata yu ta slna nda ŋuɗufa ɗa turtuk mamnay ɗa ta Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa Zwaŋani,ta skwi dzaʼa yu mnay. Nda sna kazlay:Ma inda fitika ndəɓay ɗa ta dzvu ná, takulay yu ta kaghuni kəʼa. 10 Inda fitik yuta maga duʼa da Lazglafta ŋa gi vlihatanita tvi ka ta kumay tsi ŋa ɓhadaghata ɗada kaghuni sizlay, 11 kabga ta mamay yukatakata ta nghaŋtá kaghuni. Ta kumay yuta dguvustamu ta skwi ya vliha Sulkum ŋasgaghunaghatá mbraku ta tva Lazglafta.12 Skwi ta ndanu yu ná, ta kumay yu ta

vluvusta mu ta mbraku, ta vlaghunatá iʼita mbraku nda ŋa ɗama zlghay nda ŋuɗuf,ta vlihatá kaghuni tambraku nda ŋa ghunima zlghay nda ŋuɗuf.

13 Zwanama ɗa, ta kumay yu ta snaŋtaghuni kazlay: Nda kɗa fitika ɗa ta zbaɓhadaghata da kaghuni kəʼa, ama kulamgita ta mutsaf a yu ta fitik wa. Ta kumayyu ta ɓhadaghata ɗa ŋa maga slna matabaghuni, ya dzaʼa kla kaghuni ta kəma takəma manda ya ta magə yu mataba san-laha ma mnduha ta sana haɗikha ya.14Dguvta ghəŋa ɗa ka mnanata ɗa ta LfiɗaGwaɗa ta indamnduha, ŋa la Grek, ŋa gwalnda hiɗa nda ya ŋa gwal kul hiɗaku tani.Ŋa gwal nda guna sləməŋa taŋ nda ya ŋagwal kul gunaku sləməŋa taŋ tani. 15Tsayatama ta kəl yu ka kuma ɓhadaghata ɗa dakaghuni ta nzakwayma luwa Ruma guli ŋamnaghunatá Lfiɗa Gwaɗa.

Mbrakwa Lfiɗa Gwaɗa16 Ksa a hula ta iʼi ka mna Lfiɗa Gwaɗa

ŋa mnduha wa. Tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná,mamu mbrakwa Lazglafta mida ŋa mbainda mndu ta zlghafta. Ŋa zlrafta nda laYahuda karaku, tahula tsa ŋa kɗay ndala Grek. 17 Tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ta maraykinawu ká Lazglafta ta nanaftá mnduha kagwal tɗukwa tawa irani zlghafər həŋ. Haɗsana tvi wu, ta ghəŋa tsa zlghay nda ŋuɗufya kweŋkweŋ. Nda nza manda ya ndavinda ma deftera kazlay: Mndu ta zlghaftaLazglafta ná, tsaya mndu tɗukwa tawa iraLazglafta, tsamndu ya guli dzaʼa nzata ndahafu* kəʼa.

Gwal dmaku mnduha ta ghəŋa haɗikdemdem

18 Daga ta luwa ta margamata Lazglaftakazlay: Nda ɓasa ŋuɗufani ta ghəŋainda dmakuha ta magə mnduha, ndakwala taŋ kul haɗ ta vla glaku ŋani kəʼa.Dzaʼa tsanaghatsa ta guma ta həŋ, kabgaghwaɗaka skwi ya ta magə həŋ ná, tahawuha ta kahwathwata. 19 Skwi máŋa snaŋta ta ghəŋa Lazglafta ná, ɗifaghua wu, dəɗay ta daɓi nzakwani, kabgamaranaŋmara Lazglafta ta həŋ. 20NzakwaLazglafta kaghəŋani nda mbrakwani ya ŋakɗekedzeŋ ná, skwi ya kul laviŋtá lu tanghaŋta ya. Ama daga ka yawu zlraftaghəŋa haɗik, laviŋlava lu ta nghaŋta ndata tva skwiha ya maga tsi. Ta haɗ mndunda pslaftawi da tsi wa. 21 Aŋ mndani,nda sna mnduha kazlay: Mamu Lazglafta

* 1:17 Ngha ta Habakuk 2:4.

La Ruma 1:22 185 La Ruma 2:12kəʼa kulam nda tsa, haɗ həŋ ta vla glakuŋani wu, haɗ həŋ ta rfanaghata guli wa.Katək ná, zwaɗuta zwaɗu həŋ ma ndanu.Ka nzamtá həŋ ma grusl, sna a həŋ ta skwitɗukwawa. 22Gwal ndahiɗa aŋni ka hahəŋta gray, tsaw ka rgha həŋ. 23Má ŋa tsəlɓaytaŋ ta tsəlɓu ka vla glaku ŋa Lazglafta yata nzaku nda hafu ŋa kɗekedzeŋ ya ná, kalaghu həŋ da tsəlɓu ŋa skwa wuyay tsaf lumanda mndu kul haɗ hafu mida. Sanlahama tsa skwa wuyay ya ná, manda tsatázarak həŋ, manda nimtak fwaɗ səla mistataŋ tsatá sanlaha, manda tsatá nahaɗiksanlaha.

24 Tsaya kəl Lazglafta ka zliŋtá mn-duha ŋa maga skwi ya kumaŋ maya taŋ.Mantsa tama ka magə həŋ ta skwa hulanda vgha taŋ mataba taŋ. 25 Ka zluŋtáhəŋ ta kahwathwata Lazglafta ka laghwisna tsakalawi. Ka laghwi həŋ da tsəlɓu ŋaskwiha ya tsatsaf Lazglafta, ka maga slnaŋa taŋ, ka kwalaghutá tsəlɓu ŋa Lazglaftata tsatsaftá inda skwi. Tsatsi ya raŋzləzlvay ŋa kɗekedzeŋ. Amin.

26 Tsaya kəl Lazglafta ka zliŋtá həŋ ŋamaga skwa hula. Zlaŋzla miʼaha ta guyavgha nda zgwana, ka laghwi da guya vghanda miʼaha manda hahəŋ, skwi ya kulrakumagay kadzeŋkadzeŋ. 27Manda tsayazgwana guli, zlaŋzla həŋ ta guya vghanda miʼaha, ka kakə haraʼuwa sani ndasani ta həŋ, ka laghwi həŋ guya vghazgun nda zgun, skwi ya kul raku magaykadzeŋkadzeŋ. Ka tɗanaktá həŋ ta ghəŋataŋ ta guma ya prək nda ghwaɗaka skwi yamaga həŋ.

28Manda va ya kwalaghu həŋ ta snanatáLazglafta ya, ka zliŋtá Lazglafta guli ta həŋmista tsa ghwaɗaka ndana taŋ ya. Kamagəhəŋ ta skwi kul raku. 29 Ndəghundəghaghwaɗaka skwiha kavghakavgha ta magəhəŋ: Ta ŋaslu həŋ, ta tsagana həŋ, ta sidihəŋ, ta draku həŋ, ta psla mndu həŋ, tazlərɗawi həŋ, ta tsaghutá mndu həŋ, kamatsaŋwaslay həŋ, ta tsa mndəra mnduhəŋ, 30 ta vza rutsak həŋ ta mndu, ghumaLazglafta həŋ, ta ghazeŋzeŋ həŋ, ta glaghəŋ həŋ, ta ghərɓaku həŋ. Meʼ ka həŋ tadzatá vgha ŋa maga ghwaɗaka skwi. Snaa həŋ ta gwaɗa da dadaha taŋ wa. 31 Haɗghəŋ da həŋ wu, maga a həŋ ta skwi tamnata həŋwu, ɗva ahəŋ tamnduwu, tawaa həŋ ta hiɗahiɗa ta mndu wa. 32Matabatsa guli ná, ta nda sna həŋ kazlay: Inda

gwal ta nzakwa mndərga tsa nzakuha yaná, mtaku skwi ta raŋtá həŋ kəʼa. Magay tamagə həŋ ta tsa skwiha ya kweŋkweŋ yeyaa wu, ta ghubay həŋ ta gwal ta maga tsaskwiha ya guli.

2Guma Lazglafta

1 Kagha mndu ya ta nzakway ta thamndu, dər wa ka, haɗ ka nda pslaftawibaɗu guma wu, kabga ma tsa tsay ta tsəkagha ta guma ta sanlaha ya ná, ta tsə taghəŋa gha ka. Tsa kagha ta tsanaghatáguma ta mndu ya ná, ta magay kagha tava tsa skwiha ya. 2 Nda sna amu kazlay:Ta tvani tsanaghata Lazglafta ta guma taghəŋa gwal ta maga skwiha mantsa yakəʼa. 3Kagha mndu ya ta tsanaghatá gumata ghəŋa gwal ta maga skwiha mantsaya,wya tamagaymagay kagha kay guli. Ta grəkaná, dzaʼa ndapnda kamagumaLazglaftarki na? 4 Lazglafta ná, dagala zɗaku datsi, dagala ksa ŋuɗuf da tsi, ghudza a ndaghudza ta skwi wa. Ta gagə nda gagakagha tama rki? Ari sna awa kagha kazlay:Tsa zɗakwa Lazglafta ya ta tiŋwa kaghaŋa mbəɗanafta gha ta nzakwa gha kəʼaka na? 5 Ma tsa təŋatá ghəŋa gha ya, kakwalaghutá ka ta mbəɗanaftá nzakwa ghaya ná, guma ɓasatá ŋuɗufa Lazglafta tatɗanakta ka ta ghəŋa gha. Dzaʼa ksafksaguma ta kagha, baɗu ɓasafta Lazglafta taŋuɗuf ta ghəŋa mnduha, ŋa tsanaghatanita guma nda tvani ta inda mndu. 6 «Ŋavlaŋtani ta nisəla inda mndu taɓta slanimaga* tsi.» 7 Ŋa gwal ta gɗata ta magaskwiha ɗinaɗina ŋa mutsa glaku nda sgit,nda hafu ŋa kɗekedzeŋ ya, dzaʼa vlaŋvlaLazglafta ta nzaku nda hafu ŋa kɗekedzeŋta həŋ. 8Ŋagwal ta ga sidi nda Lazglafta, kakwalaghutá sna kahwathwata ka laghwi damaga ghwaɗaka skwiha ya ná, dzaʼa ghu-zlanaŋghuzla Lazglafta tiri ta həŋ. 9 Indamndu ta maga ghwaɗaka skwi, dzaʼa ghu-zlanaŋghuzla Lazglafta tiri. Ŋa zlrafta tala Yahuda karaku, ka da sagha ta la Grek.10 Ama ŋa gwal ta maga skwiha ɗinaɗinaya, dzaʼa vlaŋvla Lazglafta ta glaku ndasgit nda zɗaku ta həŋ. Ŋa zlrafta ta laYahuda karaku, kada sagha ta la Grek guli.11 Mantsa ya ná, haɗ Lazglafta ta galamndu wa.

12 Inda gwal ta maga dmaku kul haɗzlaha Musa da həŋ, dzaʼa rwaku həŋ dər

* 2:6 Ngha ta Zabura 62:13, nda Mahdihdi 24:12.

La Ruma 2:13 186 La Ruma 3:7má haɗ tsa zlahu ya da həŋ. Inda gwalta maga dmaku, mamu tsa zlahu ya dahəŋ guli, nda tsa zlahu ya dzaʼa tsanaghatalu ta guma ta həŋ. 13 Gwal ta snatá tsazlaha Musa ya a gwal ta nzakway tɗukwada Lazglafta wu, ama gwal ta nzakway taksa slna manda ya kumə tsa zlahu ya gwalta nzakway tɗukwa da Lazglafta. 14 Gwalkul nzakway ka la Yahuda ná, sna a həŋ tazlaha Musa wu, tsaw baɗu sani, ta magayhəŋ ta skwi manda ya ta kumə tsa zlahuya. Haɗ zlahu da həŋ wu, vərɗa hahəŋ tanzakway ka tsa zlahu ya. 15 Tsaya tamaná, slna taŋ ta maraŋta kazlay: Tsa skwi takumə zlahu ta magay lu ya ná, nda vindama ŋuɗufa taŋ guli manda tsaya ŋa taŋ.Ta ndanay həŋ baɗu masani kazlay: Skwiɗina maga yu, skwi ɗina a maga yu wukəʼa. 16 Tsaya tama, mandana Lfiɗa Gwaɗata mnə yu na, manda tsaya dzaʼa nzakwatsi baɗu dzaʼa ghunagata Lazglafta ta YesuKristi ŋa tsanaghatá guma ta ghəŋa indaskwi nda ɗifa ma ŋuɗufa mnduha ya.

Kwalaghuta la Yahuda ta snatá zlahu17 Kagha ta mnay kazlay: La Yahuda

iʼi kəʼa ta dihaftá vgha ta zlaha Musa, taghərɓaku ta Lazglafta, 18nda sna yu ta skwita kumə Lazglafta ka ka, nda sna yu taskwi ɗina ma snaŋta ɗa ta zlaha Musa kaka, 19 nda fa ghəŋa gha kazlay: Prək iʼi kadzugwa gwal nda ghulpa kəʼa. Tsuwaɗakagwal ma grusl yu ka ka ta ndanay, 20mndatagha skwi ŋa gwal kul snaŋtá skwi yuka ka, mnda taghanaftá skwi ta zwaniyu, kabga taghaɗif tagha Zlaha Musa tainda skwi nda kahwathwata tani ka ka.21 Mantsa nzakwani, ta tagha skwi yu ŋasanlaha ka ka, tagha a ka ŋa ghəŋa gharki? Ɗina a ghali wu ka kagha ta mnay,tata ghali kagha kay guli. 22 Ɗina a hliriwu ka kagha ta mnay, tata hliri kaghakay guli. Husihahusa skwa wuyay ka ka,tata ghalay kagha ta skwi ma həga skwawuyay. 23 Ta ghərɓaku kagha ta nzakwazlaha Musa mamu da kagha, ta maga akagha ta tsa skwi ta kumə zlahu ya kayguli wa. Razanaf a ka ta Lazglafta nda tsara? 24 Tsaya kəl lu ka vindafta ma defteraLazglafta kazlay: Ta gwaɗa ta kaghuni takəl gwal kul nzakway ka la Yahuda ka razaLazglafta kəʼa†.

25 Mantsa nzakwani, ka ta magay kunita skwi ta kumə zlahu katsi, ta tvani tsatsatá fafaɗa ghuni ya. Ala ka si nda tsa

fafaɗa gha, ta maga a ka ta skwi ta kuməzlahu wu katsi, nda nza ka manda mndukul tsaku fafaɗani. 26 Lagha mndu kultsaku fafaɗani kamaga skwi ta kumə zlahaLazglafta ní, haɗ Lazglafta dzaʼa ngha tsamndu yamandamndu nda tsa fafaɗani ra?27Yawya tsamnduyaná, haɗ lu ta tsa fafaɗma nzakwa mndəra taŋ wu, ama ta magayta skwi ta kumə zlahu. Haɗ tsa mndu yadzaʼa tsaghaghatá guma ta kagha mndu takwalaghutá maga skwi ta kumə zlahu yara? Ta wya kay guli, mamu vindatá zlahaMusa da kagha, nda tsa fafaɗa gha guli.28Vərɗa mnda la Yahuda ná, tsa ta nghakutsakwam ya a wa. Vərɗa tsatá fafaɗ guliná, tsa tsa lu ta nghaku miviɗani ya a wa.29 Vərɗa mnda la Yahuda ná, ma ŋuɗufnzakwani. Vərɗa tsatá fafaɗ guli ná, maŋuɗuf. Skwi ta vlata Sulkum ná, zlahu yavindaf lu nda vinda a wa. Vərɗa mnda laYahuda ná, da Lazglafta ta mutsa tsatsi taghubaku, da mndu a wa.

3Haɗmndu ta nzakway tɗukwa wa

1 Ndaw malaghuta la Yahuda ka lam-ndu? Nu hayhaya tsatá fafaɗ na? 2Ndaɗa anzakwani ta nghadaptá lu ta nghaynghaywu, kabga tiŋəl ŋa taŋ vlagata Lazglaftata gwaɗani. 3 Ka si kwalaghukwala san-laha ma həŋ ta zlghafta ná, dzaʼa pyafpyatsa slna palamapalama taŋ ya ta nzakwaLazglafta ka ŋərma ra? 4Pyaf a wu! Dərmáta tsakalawi inda mnduha ná, kahwath-wata ŋa Lazglafta ta mnay, manda ya ndavinda ma deftera Lazglafta kazlay:«kagha Lazglafta,ka gwaɗagwaɗa ka ta gwaɗa ná, nda sna lu

kazlay:tɗukwa tsa gwaɗa gha ya kəʼa.Dər má tsafha lu ta rutsak ta kagha,fləwəɗ dzaʼa saba ka ma gumani.»*

5 Ka si tsa ghwaɗaka skwi ta magə amuya dzaʼamaraŋtá nzakwa Lazglafta tɗukwakatsi ná, nu kamu dzaʼamnay tama? Dzaʼamnay mu kazlay: Tuɗukwa a Lazglafta wukəʼa tsamaghar tsi ta guma rki? Ma tsa vliya ná,manda va ya gwaɗə lamndugwaɗatayu ta tsa gwaɗa ya. 6 Mantsa a wu! Katɗukwa a Lazglafta wu katsi ná, wa kaʼadzaʼa tsa guma ta ghəŋa mnduha na?

7Ka si tsa tsakalawa ɗa ya ta malaghutákligiŋta kahwathwata Lazglafta, ka nzakutsi ŋa vlaŋtá glaku katsi, kabgawu dzaʼa

† 2:24 Ngha ta Izekiyel 36:20, Isaya 52:5. * 3:4 Ngha ta Zabura 51:6.

La Ruma 3:8 187 La Ruma 4:2kəl lu ka tsaɗighatá guma kazlay: Mndadmaku ka kəʼa tama? 8 Ka si mantsa ya tsiní, nu kwal lu kul mnay kazlay: Magamadmaku kada saba skwi ɗina kəʼa? Nu kulmagə lu manda ya ta tsaŋnavata sanlahata gwaɗa kazlay: Mantsa ya ta mna həŋkəʼa nda aŋni ya na? Nda ra ka tsanaghataLazglafta ta guma ta tsa mnduha ya.

Gaga inda mnduha ta dmaku9Kinawu nzakwani tama! Malaghumala

amu la Yahuda ka hamata gwal kul nzak-way ka la Yahuda rki? Malaghumala a amuwa. Ka yu mnata kay ná, nda la Yahudatani, nda la Grek tani, hahəŋ demdemnzanaghanza dmaku ta həŋ. 10 Nda nzamanda ya nda vinda ma deftera Lazglaftakazlay:«haɗmndu tɗukwa ta wa ira Lazglafta wu,

dər turtuk haɗ wa.11Haɗmndu nda sna ta skwi wu, haɗ ya ta

psa Lazglafta wa.12 Inda taŋ mbəɗanambəɗa həŋ ta hul ta

Lazglafta,nda zaɗa həŋ demdem. Haɗ ya dər turtuk

ta maga skwi ɗina wu,dər turtuk haɗ wa.13 Wa taŋ ná, manda gunatá kulu nzak-

wani.Nda ghanika taŋ ta nana həŋ ta mnduha.Ghwana mupuhwa ma huta ta wa taŋ.14Dagala ksiʼi nda ŋaslu ma wa taŋ.15Nda tsəra səla taŋ ŋa dzaʼa dzata mndu.16 Inda tvi labə hahəŋ ná, nda hwanzaɓa

inda vli,ta wahu inda mnduha.17 Sna a həŋ ta tva zɗaku wa.18Haɗ zləŋa Lazglafta† da həŋ ɗekɗekwa.»

19 Aŋ mndani, nda sna amu ka kazlay:Inda skwi ta gwaɗə zlahu ná, ŋa gwalvla Lazglafta ta tsa zlahu ya ŋa taŋ tagwaɗa tsi kəʼa. Tsaya tama ná, haɗ mndunda pslaftawi ta kəma Lazglafta wu, kadasnaŋta inda mndu kazlay: Gaga həŋ tadmaku ta kəmani kəʼa. 20 Tsaya tama, haɗmndu dzaʼa nzakway ka mndu tɗukwa takəma Lazglafta ta ghəŋa vəl magatani taskwi ta kumə zlahu wa. Zlahu ná, nda nzaŋa snanamtámnduha kazlay: Gaga kuni tadmaku kəʼa.

Zlghay nda ŋuɗuf ta nanaftá mndu kamndu tɗukwa

21 Ndana tama, maranaŋmara Lazglaftata tvi ta mnduha dzaʼa kəl həŋ ka nzakway

ka tɗukwa mnduha ta kəmani. Tsa nzakutɗukwa ya ná, nda ma zlahu a ta nzakwalu wa. Mnaŋmna zlaha Musa nda la anabiguli ta gwaɗa ta ghəŋani. 22 Tsaya tvidzaʼa kəl Lazglafta ka nanaftá mnduha kagwal tɗukwa ta kəmani ya nda nza ndama zlghafta dər wa ta Yesu Kristi. Haɗya galap Lazglafta, dər la Yahuda dər gwalkul nzakway ka la Yahuda wa. 23 Inda taŋgaga həŋ ta dmaku traptra həŋ ma snaŋtásgita Lazglafta. 24 Ka zɗanaŋta Lazglaftata huɗi ta həŋ ka mbalay, ka nanaftá həŋka gwal tɗukwa ta kəmani nda ma YesuKristi ta pligiŋtá həŋ ma dmaku. 25 TsaYesu Kristi ya vla Lazglafta ŋa mtutani taghəŋa inda mnduha ka planatá dmakwataŋ nda usani nda ma zlghafta taŋ ta YesuKristi ŋa maraŋta kazlay: Tuɗukwa tsatsikəʼa. Tsa dmaku si tamagəmnduha ghalyaya ná, ka nzata Lazglafta manda skwi kulnghaŋta, 26 ksana ksa ta ŋuɗufani. Mandava tsaya ta mara Lazglafta ndana guli ka-zlay: Tuɗukwa tsatsi kəʼa. Tsatsi, tɗukwatsatsi. Ta kumay guli ta nanafta ka gwaltɗukwa ta gwal ta zlghaftá Yesu.

27 Ka si mantsa tsi tama ní, ta mamuskwa ghuba ghəŋ nda tsa tama rki? Haɗwa. Kabgawu? Kabga zlghay nda ŋuɗufŋərma skwi, snanatá skwi ta kumə zlahua wa. 28 Nda sna amu kazlay: Nda mazlghay nda ŋuɗuf mutsafta mnduha tanzata ka gwal tɗukwa ta kəma Lazglaftakəʼa, nda ma snatá skwi ta kumə zlahua wa. 29 Lazglafta ná, ŋa la Yahuda ndaghəŋa taŋ ra? Lazglafta gwal kul nza-kway ka la Yahuda a guli ra? Mantsanzakwani, Lazglafta gwal kul nzakway kala Yahuda ya guli, 30 kabga turtuktukLazglafta. Tsatsi dzaʼa nanafta ka gwaltɗukwa ta gwal nda tsa fafaɗa taŋ ndama zlghay nda ŋuɗufa taŋ. Tsatsi dzaʼananafta ka gwal tɗukwa ta gwal kul nza-kway ka la Yahuda nda ma zlghay ndaŋuɗufa taŋ guli. 31 Ma tsa zlghafta zl-ghaf mu ya tama guli ná, hərɗiŋhərɗa muta zlahu ra? Hərɗiŋ amu wu, katək ná,ŋlanafta ŋlanaf mu ta zlahu.

4Grafta nda nzakwa Abraham

1 Ndana tama, nu dzaʼa mu mnaytaghəŋa Abraham ta nzakway ka dzidzamu? Nahgani mutsaf tsi ma nzakwani?2 Ka si má ma slnani maga tsi mutsafta

† 3:18 Ngha ta Zabura 14:1-3 nda 53:2-4 nda 5:10 nda 140:4 nda 10:7 nda Isaya 59:8 nda Zabura 36 2.

La Ruma 4:3 188 La Ruma 4:21Abraham ta nzakway ka mndu tɗukwata wa ira Lazglafta katsi ná, ma raŋraghubayni ta ghəŋani, ama ta wa iraLazglafta a tama wa. 3 Waka defteraLazglafta ta mnay na? Ka lu ta mnay madeftera Lazglafta na: «Zlghafzlgha Abra-ham ta Lazglafta, tsaya* kəl Lazglafta kaklafta ka mndu tɗukwa ta wa irani» kəʼa.

4 Ka magamaga mndu ta slna ná, taplanapla lu ta nisəlani. Tsa skwi planalu ya ná, mbəhay a mbəha lu wu, skwi taraŋta ya. 5Ama ka lagha mndu ka zlghaftáLazglafta nda ŋuɗufani klaf a ta ghəŋani kamndu tɗukwa ta kəma Lazglafta ta ghəŋatsa slnani ta magə tsi ya wu katsi, dzaʼaklafkla Lazglafta ta tsa mndu ya ka mndutɗukwa ta wa irani. Mndərga tsa mndu yaguli ná, nda sna kazlay: Mamu tvi dzaʼa kəlLazglafta ka nanaftá gwal dmaku ka gwaltɗukwa ta wa irani kəʼa. 6Manda va tsayaka mgham Dawuda guli ta fay ma lahanita ghəŋa gwal ya klaf Lazglafta ka gwaltɗukwa ta wa irani dər má maga a həŋ taskwi ɗina. Tsa mnduha ya ná, mamu rfuda həŋ, kaʼa.7 «Rfu da gwal plana Lazglafta ta dmakuha

taŋ, ga həŋ.Rfu da gwal hərɗiŋ Lazglafta ta dmakuha

taŋ8Rfu da mndu kul haɗMgham Lazglafta ta

mbəɗa dmakwani†.»9 Tsa rfu mnə mgham Dawuda ya ná,

ta ghəŋa gwal nda ɗatsa fafaɗa taŋ re,ari nda gwal kul ɗatsaku fafaɗa taŋ gulia na? Ka mu kay na: «Zlghafzlgha Abra-ham ta Lazglafta kəl Lazglafta ka klafta kamndu tɗukwa ta wa irani, ka mu.» 10Yawumutsafta Abraham ta nzakway ka mndutɗukwa ta wa ira Lazglafta na? Daga takul tsaku fafaɗani re, ari tahula tsanatáfafaɗ a na? Daga ta kul tsaku fafaɗani.11Mafitika nzakwani ta kul tsaku fafaɗani,ka klaftá Lazglafta ka mndu tɗukwa ta wairani, kabga vəl zlghaftani. Tahula tsaka tsatá tsi ta fafaɗ. Ka nzaku tsa tsatáfafaɗani ya, ka ŋizla maraŋtá nzakwanitɗukwa ta wa ira Lazglafta. Abraham ná,dani ma inda gwal kul tsaku fafaɗani ya,ama ka zlghaftá həŋ ta Lazglafta, ka klaftáLazglafta ta həŋ ka gwal tɗukwa ta wairani, manda ŋa Abraham ya. 12 Nda nzaka dani ma gwal nda tsa fafaɗa taŋ guli, kaksafksa həŋ ta saɗa zlghay nda ŋuɗufa da

mu Abraham ta zlghaftá Lazglafta daga takul tsaku fafaɗani ya.

Tanafta Lazglafta ta imi ta sləməŋ tagwal ta zlghafta

13 Tanafta Lazglafta ta imi ta sləməŋ taAbraham nda zivrani tani kazlay: Dzaʼavlaghavla yu ta ghəŋa haɗik‡ kəʼa. Tanafa Lazglafta ta imi ta sləməŋ kabga vəlmagayni ta skwi ta kumə zlahu wu, amakabga vəl klafta Lazglafta kamndu tɗukwama zlghaftani. 14 Ka si gwal ta maga skwita kumə zlahu dzaʼa mutsa tsa skwi tanafLazglafta ta imi ta sləməŋ tamndu ya katsiná, bətbət tsa zlghafta zlghaf lu ya, haɗhayhaya tsa skwi tanaf tsi ta imi ta sləməŋta mndu ya nda tsa tama wa. 15 Zlahu ná,ta klakkla ta ɓasa ŋuɗufa Lazglafta, amaka haɗ zlahu wu katsi, haɗ sana skwi ŋaɓlanapta wa.

16Tsaya tama ná, ma zlghafta nda ŋuɗufkəl Lazglafta ka vlatá tsa skwi tanaf tsita imi ta sləməŋ ta mndu ya. Ka mbalayvlata tsi guli. Nda nza tsa skwi taf tsi taimi ta sləməŋ ya ŋa inda zivra Abraham.Nza a ka ŋa gwal ta sna skwi ta kuməzlahu kweŋkweŋ wu. Nda nza guli ka ŋainda gwal ta zlghafta nda ŋuɗuf manda ŋaAbraham ta nzakway ka Da mu demdemya. 17 Nda vinda ma deftera Lazglaftakazlay: Fafa yu ta kagha ka dani ma indamndəra mndu§ kəʼa. Nda nza Abraham kaDamu da Lazglafta ya zlghaf tsi nda ŋuɗuf.Tsa Lazglafta ya ta vranamtá hafuma gwalnda rwa. Tsatsi nda mbrakwa hgagaptáskwi kul haɗ ŋa nzakwani mamu. 18 Fəglafa lu ta ghəŋ sizlay wu, tsaw mataba tsayaná, nda fa ghəŋa Abraham, zlghafzlghata Lazglafta kəl tsi ka nzata ka dani mainda mndəra mnduha*, manda ya mnanaLazglafta kazlay: Dzaʼa nda ndəgha zivragha kəʼa ya. 19 Ta mnanatá Lazglafta tatsa gwaɗa ya ta Abraham ná, ta ghwaŋ aimani ka hɗa dərmək wa. Nda sna gulikazlay: Nda ghada halata iʼi kəʼa. Guliná, lula fitika yay markwa taŋ ta nzak-way ka Sara ta zwaŋ. 20 Dgaŋ a ta ghəŋɗekɗek ta ghəŋa skwi ya tanaf Lazglafta taimi ta sləməŋ wu. Katək ná, zlghay ndaŋuɗufani ta vlaŋtá mbraku, ka zləzlvu tsita Lazglafta. 21 Grafgra guli kazlay: Tsaskwi tiɗif Lazglafta ta imi ta sləməŋ ya ná,mamu nda mbraku ŋa magata guli kəʼa.

* 4:3 Ngha ta Zlrafta 15:6. † 4:8 Ngha ta Zabura 32:1-2. ‡ 4:13 Ngha ta Zlrafta 12:2-3, 17:4-6, 22:15-18.§ 4:17 Zlrafta 17:5. * 4:18 Zlrafta 15:5. † 4:22 Ngha ta Zlrafta 15:6.

La Ruma 4:22 189 La Ruma 5:1922 Tsaya tama kəl Lazglafta ka klafta kamndu tɗukwa† tawa irani. 23 Ka klafklaLazglafta ka mndu tɗukwa ta wa irani kadeftera Lazglafta mnata ya ná, ta ghəŋaAbraham ndaghəŋani a nzakwa tsa gwaɗaya wu, 24 nda nza guli ta ghəŋa amu, kazlghafzlghamu ta Lazglafta ta sliʼaganaptámghama mu Yesu ma mtaku ya. Dzaʼaklafkla ta amu guli ka gwal tɗukwa ta wairani. 25 Lazglafta ta vlatá tsa Yesu ya madzva mnduha ŋa dzata ta ghəŋa dmakwamu. Ka sliʼaganaptá tsi guli ma mtaku ŋanzakwa mu ka gwal tɗukwa ta wa irani.

5Slərɓaptá ta zughu nda Lazglafta

1 Ndana tama, nda nza mu ka gwaltɗukwa ta wa ira Lazglafta ma zlghaftamu nda ŋuɗuf. Mamu zɗaku mataba munda tsi nda ma Mghama mu Yesu Kristi.2 Nda ma tsa Yesu Kristi ya mutsafta muta zɗakatahuɗa Lazglafta nda ma zlghaftamu nda ŋuɗuf. Ta tsa zɗakatahuɗi yasladafta amu ka rfu, kabga nda fa ghəŋamu ta gwata Lazglafta nda amu ma glak-wani. 3 Ta ghəŋa tsaya guli ná, ta rfu munda ghuya ɗaŋwa ta ghuyəmu, kabga ndasna amu kazlay: Ta taghay ghuya ɗaŋwata ksa ŋuɗuf kəʼa. 4 Ksa ŋuɗuf ta klaktághuɓasaptá ghuya ɗaŋwa. Tsa ghuɓasaptághuya ɗaŋwa ya guli ta klaktá faftá ghəŋ taLazglafta. 5Ka faffamu ta ghəŋ ta Lazglaftaná, nzata a ka bətbət wu, kabga maramaŋ-mara Lazglafta ma ŋuɗufa mu kəʼa ɗvutáamu nda ma Sulkumani ya vlama tsi.

6Mantsa nzakwani, ta ma fitika nzakwamu kul haɗ mbrakwa mu ná, ka saha YesuKristi mtuta ta ghəŋa gwal dmaku ma fitikya kumaŋ Lazglafta. 7 Nda bla ka fatamndu ta ghəŋani ŋa mtuta ta ghəŋamnduta nzakway tɗukwa. Ka waya ka skwi badzaʼa laviŋlava ta fata ghəŋani ŋa mtuta taghəŋa mndu ta maga skwi ya ɗina. 8 KaLazglafta maramaŋtá ɗvutani ta amu na:Ta ma fitika nzakwa mu ta ma dmaku tasaha Yesu Kristi mtuta ta ghəŋa amu. 9Matsamtutamtu Yesu Kristi ta ghəŋa amu ya,ka klaftá Lazglafta ta amu ka gwal tɗukwata wa irani. Mantsa tama ná, nda fa ghəŋaamu kazlay: Dzaʼa mbamafmba Yesu Kristima ɓasa ŋuɗufa Lazglafta kəʼa. 10Ma fitikanzakwa mu ka ghuma Lazglafta ná, kaslərɓaptá tsi ta zughu mataba mu nda tsinda ma mtuta mtu zwaŋani. Mantsa tamaguli ná, ya nda slərɓa zughu mataba munda tsi ya, nda fa ghəŋa mu guli kazlay:

Dzaʼa mbamafmba nda ma hafa zwaŋanikəʼa. 11 Tsaya kweŋkweŋ yeya a wu, taghərɓaku mu ta Lazglafta nda ma YesuKristi ta slərɓaptá zughu ndanana matabamu nda Lazglafta ya.

Gwaɗa ta ghəŋa i Adamu nda Kristi12 Samsa dmaku da ghəŋa haɗik nda

ma mndu turtuk ta nzakway ka Adamu.Ka klaktá dmaku ta mtaku, kəl mtaku kalanaghatá inda mndu, kabga gaga indamndu ta dmaku. 13 Ma kɗaku Lazglaftaka vlaŋtá zlahu ta Musa ná, mamu dmakuma ghəŋa haɗik. Ma fitika nzakwani takul haɗ zlahu ná, haɗ lu ta kulaftá dmakuwa. 14 Kulam nda tsa, daga ta Adamu kasagha ta Musa ná, ta ga mghamani mtakuta ghəŋa mndu, nduk ta ghəŋa gwal kulgatá dmaku manda ŋa Adamu.

Adamu ná, ta grə nda tsa mndu dzaʼasagha nda sa ya lu. 15 Nda dga katakatana nzakwa mbalay vla Lazglafta nda nza-kwa Adamu. Mantsa nzakwani, ta ghəŋadmakwa mndu turtuk ta nzakway kaAdamu ná, dagala mnduha ta rwuta. Amamalaghumala tsa mbalaya Lazglafta tavlata ya. Tsa mbalayani vla tsi nda mamndu turtuk ta nzakway ka Yesu Kristiya ná, klanakkla ta zɗaku ta ndəghatamnduha katakata guli. 16 Tsa mbalay vlaLazglafta ya ná, skwi ɗina ŋani ta magataka ŋa tsa mndu turtuk ta gatá dmakuya. Manda gatá tsa mndu turtuk ya tadmaku ná, ka ksutá guma Lazglafta ta indamnda səla. Ama tahula vlaŋta Lazglafta tazɗakatahuɗani ta mnduha dər má dagaladmaku maga həŋ mndani, ka klaftá tsi tahəŋ ka gwal tɗukwa ta wa irani. 17Nda madmaku ga mndu turtuk lanaghata mtakuta indamndu. Amandamamndu turtuk tanzakway ka Yesu Kristi mutsafta mnduhata zɗakatahuɗi katakata da Lazglafta. Kambalay vlaŋta tsi ta tsa zɗakatahuɗani yata həŋ, ka klaftá tsi ta həŋ ka gwal tɗukwatawa irani ndamaYesu Kristi, ŋamutsaftataŋ ta hafu ŋa kɗekedzeŋ, ŋa zay taŋ tamgham kawadaga nda tsi guli.

18 Mantsa tama, manda va nzakwadmakwa mndu turtuk ta klakta kəl gumaka hbutá inda mndu ya, manda va tsayaguli ná, slna tɗukwa maga mndu turtuk tananaftá indamndu ka gwal tɗukwa guli, kapliŋtá tsi ta inda mndu ma guma, ka mut-saftá həŋ ta hafu ŋa kɗekedzeŋ. 19Mandava nzakwa mndu turtuk ta kwalaghutá

La Ruma 5:20 190 La Ruma 6:22snanatá gwaɗa Lazglafta kəl ndəghatamn-duha ka nuta ka gwal dmaku ya, mandava tsaya guli ná, mndu turtuk ta snanatágwaɗa Lazglafta kəl ndəghata mnduha kanzakway ka tɗukwa mnduha ta wa iraLazglafta.

20 Ma sagha zlaha Musa, ka sgavaghatasaba dmaku ta daɓi. Ma vli sgavaghadmaku ya ná, malaghumala sgəglavaghatazɗakatahuɗa Lazglafta guli. 21 Mandava nzakwa gay dmaku ta mgham ndama mtaku ya ná, manda va tsaya taga zɗakatahuɗa Lazglafta ta mgham ndama nzaku tɗukwa ŋa mutsa hafu ŋakɗekedzeŋ nda ma Yesu Kristi Mghamamu.

6Gwal nda ndiʼa vgha taŋ nda Yesu ná,

mamu hafu da həŋ1 Nu ka mu dzaʼa magay tama ndana?

Ka gɗavatamuma dmaku kada sgavaghatazɗakatahuɗa Lazglafta re, ari ki? 2Mantsaa ɗekɗek wa! Mtuguduŋ mta amu tadmaku, wa ka amu dzaʼa gɗəglamta madmaku na? 3 Sna a kuni kazlay: Mamagamatá batem ná, nda ndiʼa mu ndaYesu Kristi, mtumta mu kawadaga nda tsinda tsa kəʼa ra? 4 Ma magamatá batemná, nda gwa mu nda tsi ma mtakwani,paɗampaɗa lu ta amukawadaganda tsi. Kasliʼaganaptá mbrakwa glakwa Da ta YesuKristi ŋa nzakwa amu guli nda lfiɗa hafu.

5 Aŋi, nda ndiʼa amu kahwathwata ndatsi ma fitika mtuta mtu mu kawadaga ndatsi. Manda va tsaya guli ná, sliʼagapsliʼamu ma mtaku manda va ya sliʼagap tsatsiŋa nzakwa mu nda lfiɗa hafu. 6 Ɗinaka snaŋta mu kazlay: Tsa nzaku si tanzaku mu ghalya ya ná, zləŋaf zləŋa luta udza zləŋay kawadaga nda Kristi kəʼa,kabga ŋa zaɗanatá tsa mbrakwa dmakuma vgha mu ya. Yaha mu kɗaŋtá nzakuka vuʼa dmaku ka lu, kəl lu ka magatamanda tsaya. 7 Mndu ya ta mtuta ná,falauʼ vghani da dmaku. 8 Ka lagha mu kamtuta kawadaga nda Kristi katsi ná, ndafa ghəŋa mu guli kazlay: Dzaʼa nzaku munda hafu kawadaga nda tsi kəʼa. 9Nda snaamu kazlay: Sliʼagapsliʼa Kristi ma mtaku,mtugəlta a guli wu kəʼa. Ta haɗ mtakunda mbraku ta ghəŋani wa. 10 Tsa mtutamtu tsi ya ná, turtuktukmtuta tsi ta ghəŋadmakwa mnduha. Ndanana ná, nda hafutsatsi. Ka ŋa Lazglafta ta nzakwa tsi tanzakwani. 11 Manda tsaya kaghuni guli,

ɗina ka snaŋta ghuni kazlay: Nda mtakuni, nda dga vgha ghuni nda dmaku kəʼa.Ta nzaku kuni nda hafu ŋa Lazglafta, kabganda ndiʼa vgha ghuni nda Yesu Kristi.

12 Mantsa tama, yaha dmaku gəgəltámgham ta ghəŋa na sluʼuvgha ghuni tamtaku na. Yaha kuni snanatá skwi ya takumə tsi. 13 Ma zlanaŋ kuni ta dmakuta fawayha ghuni ŋa maga dmaku. Katəkná, vlaŋwavla ta ghəŋa ghuni ta Lazglafta,kabga nda nza kuni ka gwal nda hafu tasliʼagapta ma mtaku. Zlanaŋwa fawayhaghuni ta Lazglafta, ka maga tsi ta skwihaya tɗukwa nda həŋ. 14Mantsa tama, ta haɗdmaku nda ga mgham ta ghəŋa kaghuniwu, kabga ta mista zlahu a kuni wu, mistazɗakatahuɗa Lazglafta kuni.

Vuʼa dmaku mu re, vuʼa Lazglafta a muna?

15 Kinawu nzakwani tama! Ka magamu ta dmaku kabga kwala mu ta kul haɗmista zlahu, laghulamudista zɗakatahuɗaLazglafta rki? Mantsa a ɗekɗek wa! 16 Snaa kuni kazlay: Ka fafa kuni ta ghəŋa ghunimanda vuʼa mndu ka snanatá gwaɗani ná,nda nza kuni ka vuʼa tsa mndu ta snukuni ta gwaɗani ya kəʼa ra? Laviŋlavaka ta nzakway ka vuʼa dmaku, ŋa klaydmaku ta kagha da mtaku. Laviŋlavaka ta snanatá ŋa Lazglafta, ŋa naghaftaLazglafta ka mndu tɗukwa ta ghəŋa vəlsnanata gha ta gwaɗani. 17 Rfama taLazglafta! Ghalya si nda nza kuni kavuʼa dmaku. Ndanana, snasna kuni ndainda ŋuɗufa ghuni ta dughwaŋa skwi yata taghu lu ŋa inda mnduha demdem, kataghaftá kuni. 18Manda pligighunista madmaku, ka nutá kuni ka vuʼa maga skwitɗukwa. 19 Manda va ya ta gwaɗə mndasəla ta gwaɗaghunata yu ta na gwaɗa na,kabga pərɗaf a kuni ta snaŋta wa. Ghalyaná, si zliŋzla kuni ta fawayha ghuni ka vuʼamaga ŋəɗaka skwiha, nda dmakuha ŋakwal kul sna gwaɗa da Lazglafta. Ndananatama ná, zlaŋwazla ta fawayha ghuni kavuʼa maga skwi tɗukwa ŋa nzakway kagwal ta snanatá ŋa Lazglafta.

20 Ma nzakwa ghuni ka vuʼa dmakuná, Zɗəgaghuna a maga skwi tɗukwa wa.21 Slənawu tsa maga kuni tama? Wyaka skwa hula tsa skwiha ya ndana, kabgamtaku kɗavakta tsa skwiha ya. 22 Ndanatama guli ná, pligighunispla lu ma dmaku

La Ruma 6:23 191 La Ruma 7:25ka nutá kuni ka kwalva Lazglafta ka mut-saftá kuni ta nzata nda ghuɓa ma nza-kwa ghuni, ŋa mutsay ghuni ta hafu ŋakɗekedzeŋ ma kɗavaktani. 23 Manda vatsaya ná, ka ta ga dmakumndu, nisəlani námtaku ya. Ama skwi kambalay tamutsu luda Lazglafta ná, hafu ŋa kɗekedzeŋ ya mandiʼatá vgha mu nda Yesu Kristi Mghamamu.

7Grafta nda nzakwa i marakw nda zəʼal

1Zwanamaɗa, nda sna kaghuni ta zlahu.Ŋa kaghuni nda sna ta zlahu ya, ta mnayu ta na gwaɗa na kazlay: Ta ma nzakwamndu ta ndiri ta ga zlahu ta mgham taghəŋa mndu kəʼa. 2 Ka graghunaf gra yuɓa! Marakw ga mndu ná, hbafhba zlahuta zəʼala taŋ ka ta ndiri zəʼala taŋ. Ala, kamtumta zəʼala taŋ katsi, falauʼ vghani matsa zlahu ta hbafta ta zəʼala taŋ ya. 3 Ka tandiri zəʼala taŋ, ka sliʼafta tsi ka laghwi dasana mndu katsi, hliri ta magə tsa marakwya nda tsa. Ala ka mtumta zəʼala taŋ katsi,falauʼ vghani ma tsa zlahu ya, dər sliʼafhatsi ka laghu wuma ta sana mndu ná, hlaa ta iri nda tsa wa. 4 Manda va tsayanzakwani nda kaghuni guli zwanama. Mamtuta Kristi ta udza zləŋay ná, mtumtakaghuni guli kawadaga nda tsi, nda dgavgha ghuni nda zlahu. Nda nza kuni ka ŋasana mndu, ka ŋa tsa mndu ta sliʼagaptamamtaku ya, ŋamagaymu ta skwi ɗina ŋaLazglafta. 5 Ghalya, ma fitika nzakwa muta maga skwi ta kuməmaya mu ná, dmakutsa skwi ya ka zlahu ta mnay ŋa mu. Natsa snaŋta mu mantsaya, ka mamaftá muta maga tsa skwi lmaf lu ya. Ka ksə tsaghwaɗaka skwiha ya ta slnama amu, ka klaamu da mtaku. 6Ndanana tama ná, falauʼvghamuda zlahu,mtuguduŋmtamu ta tsazlahu ya si ta hbamata ya. Laviŋlava mu tamaganatá slna ta Lazglafta ma lfiɗa nzakuta maramaŋta Sulkum. Manda tsa vindaflu ma zlahu ghalya ya a ta magəgəlta muwa.

Nzakwa zlahu nda dmaku7 Nu ŋa mnay tama? Zlahu ná, dmaku

ya ra? Dmaku a wa. Ama ka má haɗka zlahu wu ná, ma sna a yu ta dmakuwa. Ka má mniha a zlahu kazlay: Maharaʼu ka ta iri ta skwa mndu kəʼa ná,ma sna a yu kazlay: Dmaku* ya kəʼa wa.8 Mantsa ya tama, ka mutsaftá dmaku ta

gaganaftá inda haraʼuwa skwihama iʼi ndama zlahu. Ka má haɗ ka zlahu wu ná,gratá skwi nda mta na dmaku. 9 Ghalya,ma kwala ɗa ta kul snaŋtá zlahu ná, tanzutá nzakwa ɗa yu. Manda snaŋta ɗata zlahu, ka nzatá dmaku nda hafu, 10 tamtutá iʼi. Lazglafta ná, vlavla tsatsi tazlahu ŋa mutsa hafu, ama ka klaghatá tsita iʼi da dmaku. 11Mutsafmutsa dmaku tatvi, ka klaftá tsi ta zlahu ŋa nana iʼi ka gadmaku, ka dzihatá.

12 Tsaw zlahu ná, sagha daga daLazglafta. Inda gwaɗa ya mna tsi ná,nda ghuɓa, tɗukwa nzakwani, ɗina guli.13 Tsaya tama ní, laviŋlava skwi ɗina tadzihata ra? Laviŋ a wu, dmaku katəkta dzihata. Tsa dmaku ya ta klaftá tsaŋərma skwi ya, ka dzihata nda tsi, kabgaŋa snaŋtá kɗavakta nzakwa dmaku. Ndama zlahu saba dmaku dəɗay ta daɓi, ndakɗavakta ɓadzatani tani.

Mnda səla ná, ŋurɗika dmaku ya14 Nda sna amu kazlay: Sagha daga da

Lazglafta na zlahu kəʼa. Tsaw iʼi ná, mndasəla yu habu dmaku. 15 Kahwathwata ná,sna a yu ta skwi ta magə yu wu, haɗ yuta maga skwi ta kumə yu wu, tsa skwi tahusihata ya katək ta magə yu. 16 Tsaw katsa skwi kul kumə yu ya ta magə yu katsi,tsaya kəl yu ka grafta kazlay: Skwi ɗinazlahu kəʼa. 17 Tsa ghwaɗaka skwi ta magəyu ya ná, iʼi a ta gay wa, tsa dmaku ma iʼiya ta gay. 18 Nda sna yu kazlay: Haɗ skwiɗina ma iʼi, ma na sluʼuvgha iʼi na wu kəʼa,na skwi ta kumə yu ta mnay. Ta kumay yumá ta maga skwi ɗina, triɗ laviŋ a yu wa.19Haɗ yu tamaga skwi ɗinamá ta kumə yuwu, skwi kul ɗinaku kul kumə yu, ta magəyu. 20Ka ta magay yu ta skwi kul kumə yukatsi ná, iʼi a ta gay wu, tsa dmakuma iʼi yata gay.

21Wya skwi ta tapafta yu tazlayma vghaɗa: Ka maga yu ta skwi ɗina ka yu ya ná,gi ka ghwaɗaka skwi kəʼa ta nuta. 22 Mahyahya ŋuɗufa ɗa ya ná, zɗigihazɗa zlahaLazglafta. 23Amama vgha ɗa, ta tapaf tapayu ta sana ghwaɗaka skwi ta lmundavərɗaskwi ɗina ya ta ndanu yu. Tsa ghwaɗakaskwi ma iʼi ya, ta na iʼi ka vuʼa dmaku.24 Ɗaŋwa ɗa ŋa ɗa gra! Wa dzaʼa dgihatanda na vgha ta kla iʼi da dmaku na na? 25Tarfay yu katakata ta Lazglafta ta mbiɗiftanda ma Yesu Kristi.

* 7:7 Ngha ta Sabi 20:17 nda Vrafta ta Zlahu 5:21.

La Ruma 8:1 192 La Ruma 8:23Tsaya tama ná, ma ghəŋa ɗa ya ná, ta

kumay yu ta sna zlaha Lazglafta, ama mavgha ɗa ya, zlaha dmaku ta laghu yu dasnay.

8Nzakway nda mbrakwa Sulkum nda

ghuɓa1Ndanana tama, tsanaghata a Lazglafta

ta guma ta gwal nda ndiʼa vgha taŋnda Yesu Kristi wu, 2 kabga mbrakwaSulkum nda ghuɓa ta vlamatá hafu ndama Yesu Kristi ta ga mgham ta ghəŋaiʼi. Mbrakwa tsa Sulkum nda ghuɓa yata klaptá iʼi ma mbrakwa dmaku nda ŋamtaku tani. 3 Traptra zlaha Musa tamaga tsa slna ya, kabga hta ta mbrakwamnda səla ta pyafta ka magata. Amaka magatá Lazglafta ma ghunagatani tazwaŋani turtuktuk ma sluʼuvgha mandaŋa gwal dmaku, ŋa klagamaptama dmaku.Nda tsaya tsanaghata Lazglafta ta gumata dmaku ta magə mnda səla. 4 Kadalaviŋta mu ta nzaku manda ya ta kuməzlahu kəʼa kəl tsi ka magata mantsa ya,ŋa nzay mu ta nzaku manda ya ta kumaySulkum,manda ya ta kumə sluʼuvgha awa.5 Gwal ta nzaku manda ya ta zɗəganatásluʼuvgha ná, tsa ŋa sluʼuvgha ya ta laghuhəŋ da snay. Gwal ta nzaku manda ya tazɗəganatá Sulkum nda ghuɓa ya guli, tsaŋa Sulkumnda ghuɓa ya ta laghu hahəŋ dasnay. 6Ka laghula lu da snanatá ta ŋa skwita zɗəganatá sluʼuvgha katsi ná, kla ghəŋda mtaku tsa. Ka laghula lu da sna skwita zɗəganatá Sulkum nda ghuɓa katsi guliná, kla ghəŋ da hafu nda ya da zɗaku tsaguli. 7Gwal ta laghwi da snanatá ŋa skwi tazɗəganatá sluʼuvgha ná, ghuma Lazglaftahəŋ, kabga haɗ həŋ ta sna zlaha Lazglaftawu, traptra həŋ ta snata. 8 Gwal ta magaskwi ta zɗəganatá sluʼuvghaná, laviŋ a həŋta maga skwi ta zɗəganatá Lazglafta wa.

9 Ama kaghuni, haɗ kuni ta maga skwimanda ya ta zɗəganatá sluʼuvgha wa,manda ya ta zɗəganatá Sulkuma Lazglaftata nzaku ma kaghuni ta nzakwa kuni tanzaku. Ka haɗ Sulkuma Kristi ma mnduwu ná, ŋa Kristi a tsa mndu ya wa. 10 Ka simamu Kristi ma kaghuni katsi, ta vlaghu-navla Sulkumani ta hafu, kabga naghu-nafna Lazglafta ka gwal tɗukwa tawa irani.Aŋmndani dzaʼamtumta kuni ta ghəŋa vəlmagata ghuni ta dmaku. 11 Ka si ta nzaku

Sulkuma tsamndu ta sliʼaganaptá Yesumamtaku ya ma kaghuni katsi, va tsa mnduta sliʼaganaptá Kristi ma mtaku ya, dzaʼavranamtá hafu ma tsa sluʼuvgha ghuni tamtuta nda ma tsa Sulkumani ta nzaku makaghuni ya.

12 Ka si mantsa tsi tama zwanama, kadməŋ tsa nzaku ya ta amu. Dəməŋa nzakumanda ya ta zɗəganatá sluʼuvgha a wa.Haɗ amu ta nzay manda ya ta zɗəganatásluʼuvgha wa. 13Kamanda ya ta zɗəganatásluʼuvgha ka kuni nzaku katsi ná, dzaʼamtaku kuni. Ala, ka zlanaŋzla kuni taghəŋa ghuni ta Sulkum ka dzata tsi taskwiha ta zɗəganatá sluʼuvgha ghuni katsi,dzaʼa nzakway kuni nda hafu. 14 Inda gwalta pghə Sulkuma Lazglafta ná, nda nzahəŋ ka zwana Lazglafta. 15 Tsa Sulkumvlaghuna Lazglafta ya ná, haɗ ta nighu-nista ka vuʼa ŋa zləŋglay ghuni ta zləŋ wa.Tsa Sulkum ya ná, naghunafna ka zwanaLazglafta. Nda ma tsa Sulkum ya ta hgamu ta Lazglafta ka «Aba, Da!» kəʼa. 16 TsaSulkuma Lazglafta ya ta mnay ŋa sulkumavgha mu kazlay: Zwana Lazglafta amukəʼa. 17Ka si nda nza mu ka zwanani, dzaʼamutsay mu ta skwi ya payamaf tsi. Ndaamu tani, nda Yesu Kristi tani, kawadagamu dzaʼa mutsa tsa skwi payamaf tsiya, kabga kawadaga mu ta ghuya ɗaŋwa,kawadaga mu guli nda tsi dzaʼa mutsa tsaglaku ya.

Ŋərma skwi ya faf mu ta ghəŋ tida18 Grafgra yu kazlay: Nana ghuya

ɗaŋwa ta ghuyə mu na ná, haɗ lu dzaʼawalaŋta gray nda tsa glaku dzaʼa mara-maŋta Lazglafta ya wu kəʼa. 19 Inda skwizlagəgiŋ Lazglafta ná, nda mndər ta kzlahəŋ ta tsa fitik dzaʼa maraŋta Lazglafta tazwanani ya. 20 Tsaw tsa skwiha zlagəgiŋLazglafta ya ná, nuna həŋ ka skwa bətbət,nda ɗvay taŋ a nuta həŋmantsaya guli wu,Lazglafta ta ɗvaftá nzata taŋ mantsa* ya.Tsaw ta nda fa ghəŋani ta skwi dzaʼa tsimagay dazlay, 21kabgamamu fitik ya dzaʼapliŋta tsi ta inda skwi ya zlagigiŋ tsi, ma gavuʼa rwaku. Ŋamutsay taŋ ta glakumandaŋa zwana Lazglafta, ŋa nzakwa taŋ flauʼvgha taŋ. 22Nda sna amu kulam gwatna, taŋizi inda skwiha zlagigiŋ Lazglafta, ta ɓasavgha həŋ manda marakw ta ɓasa yaku.23Hahəŋndaghəŋa taŋ yeya awu, nda amutiŋlaghu Lazglafta ta vlamatá Sulkumaniya tani, ta ɓasay ɓasay amu guli ma vgha

* 8:20 Ngha ta Zlrafta 3:17.

La Ruma 8:24 193 La Ruma 9:8mu, ka kzla fitika vərɗa nzakwa mu kazwana Lazglafta, ŋa nzata mu nda vərɗakafalauʼwa ta vgha mu. 24 Ma fatá ghəŋamu mbamafta Lazglafta. Ka nda ghadanghaŋta skwi ya faf lu ta ghəŋ tida ná, fəglaa lu ta ghəŋ tida wa. Tata fay lu ta ghəŋ taskwi ya ghada lu ta nghaŋta ra? 25 Ala, kanda fa ghəŋamu ta skwi ta kul nghaŋtamukatsi ná, nda ksata ŋuɗuf ta kzla mu ta tsaskwi ya.

26Manda tsaya guli ná, ta katay Sulkumnda ghuɓa ta amu guli ma hta ta mbrakwamu. Sna a amu ta maga duʼa mandaya ta raku wu, ama ka ndəɓu Sulkumkaghəŋani ta dzvu da Lazglafta da man-aka amu nda ŋizi, kul laviŋtá lu ta mnaynda wi. 27 Lazglafta ná, nda sna tsatsita kɗavakta skwi ma ŋuɗufa mndu. Ndasna ta skwi ta kumə Sulkum ta ɗaway,kabgamanda ya ta kumə Lazglafta ta ɗawaSulkum da tsi ta skwi ŋa gwal ta nzakwayka ŋani.

28Nda sna amu guli kazlay: Ŋa ɗinakwataŋmida ta maga Lazglafta ta inda skwi ŋagwal ta ɗvuta, tsa gwal ghadu tsi ta zabutadaga taŋtaŋ ya. 29 Tsa gwal ghadu tsita zabuta daga taŋtaŋ ya, ghadughada tananaftá həŋ ŋa gara vgha nda zwaŋani, ŋanzakwa tsa zwaŋani ya ka zumali matabandəghata zwanama. 30 Tsa gwal ghadu tsita zabuta ya, tsa hahəŋ ya hagaf tsi guli.Tsa gwal hagaf tsi ya guli, hahəŋ nanaf tsika gwal tɗukwa ta wa irani. Tsa hahəŋnanaf tsi ka gwal tɗukwa ta wa irani ya, tsahahəŋ ya vlaŋ tsi ta glaku ta həŋ.

Ɗvuɗva Lazglafta ta amu31Ka si mantsa tsi, nu ta ŋa mnay mu ta

ghəŋa tsaya tama? Ka si ŋa mu Lazglaftaya ní, wa dzaʼa dzaŋtá kəma nda amuna? 32 Lazglafta ná, pyaghu a ta zwaŋaniwa. Vlagavla ka mtuta tsi da manaka amudemdem. Wa kəʼa dzaʼa kwal kul vlamatáinda skwi kawadaga nda tsatsi tama? 33Wadzaʼa tsaftá skwi ta gwal zabap Lazglaftana? Haɗ mndu wa. Lazglafta ta hlaftáhəŋ ka gwal tɗukwa ta wa irani. 34 Waya dzaʼa laviŋta ksutá həŋ ma guma na?Yesu Kristi ná, mtumta. Ta nzaku nda gazeghwa Lazglafta, ta maga duʼa da manakaamu.

35 Wa dzaʼa dgamata nda ɗvuta ya ɗvuKristi ta amu na? Ghuya ɗaŋwa re, skwi tamalaghutá mbrakwa mu re, giri re, mayare, pɗa lgut re, nzaku ta wa hɗak re,

budugwa a dzaʼa dgamata na? 36Manda yanda vinda ma deftera Lazglafta na:

«Ta ghəŋa gwaɗa ta kagha ta kəl ŋni kanzakway ta wa hɗak inda fitik.

«Ta kəl lu ka ngha aŋni manda tuwakhata klə lu ta tumbla† kəʼa.»37 Ma inda tsa skwiha ya ná, fərtapfərtaamu ma zatá ghwa, nda ma mndu ya taɗvutá amu. 38 Manda va tsaya nzakwani,nda sna yu kazlay: Dər má mtaku tsi, dərmá nzata nda hafu tsi, dər má duhwalhaLazglafta tsi, dər má sana skwiha ndambra nda mbra ta luwa tsi, dər má nzakundanana tsi, dər má nzaku ta kəma a tsi,39 dər má sana skwiha nda mbra nda mbrata ghəŋa haɗik a tsi, dər má skwi kighkighzaghutani ta ghudzifa luwa tsi, dər maskwi kighkigh zaghutani da ghuvata haɗiktsi, haɗ sana skwi zlaganap Lazglafta ndazlaga dzaʼa dgamata nda tsa ɗvu ya ɗvuLazglafta ta amu, maramaŋ tsi nda maYesu Kristi Mghama mu ya wu kəʼa.

9Lazglafta ta zbaptá la Israʼila

1Kahwathwata na gwaɗa dzaʼa yumnayna, ma hga Yesu Kristi, tsakalawa ɗa awa. Manda tsaya ka nzakwani ka ndanaɗa guli ta mnihata Sulkum nda ghuɓa.2 Ta kuzliha kuzla ta ŋuɗufa ɗa katakata,nda ŋra ŋuɗufa ɗa inda fitik, 3 ta ghəŋazwanama ɗa ta nzakway ka mndəra ini. Tadər ma Ksiʼafta Lazglafta ta iʼi, ka dgihatanda Kristi, ta mbanaftá tsi ta hahəŋ, ka yu.4 La Israʼila həŋ. Hahəŋ nanaf Lazglaftaka zwanani, hahəŋ maranaŋ tsi ta sgitani,nda hahəŋ dzrafta tsi ta wi, hahəŋ vlaŋtsi ta zlahu, hahəŋ maranaŋ tsi ta tvi káhəŋ da tsəlɓu ta kəmani, hahəŋ tanaf luta imi ta sləməŋ, 5 dzidzíha taŋ gwal kulaŋlu, nda tvi sluʼuvgha guli ná, ma mndərataŋ saba Kristi. Tsatsi ta hemanatá indaskwi demdem. Zləzlvama ŋa ɗekɗek taLazglafta. Ka nza tsi mantsa.

6Vraghu nda wani a tsa gwaɗa Lazglaftata mnata ya wu, kabga inda gwal ta nza-kway yagap lu ma la Israʼila a ta nzakwayka vərɗa la Israʼila wa. 7Guli ná, inda gwalta nzakway yagap lu ma mndəra Abrahama ta nzakway ka vərɗa zivirha Abrahamwa. Ka Lazglafta nda Abraham na: «Ndama Izak* dzaʼa yagapta zivra gha,» kaʼa.8 Ghəŋa tsa gwaɗa ya na: Zivir ya yagaplu nda ma sluʼuvgha a gwal ta nzakway

† 8:36 Ngha ta Zabura 44:23. * 9:7 Ngha ta Zlrafta 21:12.

La Ruma 9:9 194 La Ruma 9:31ka zwana Lazglafta wa. Ama zwani yayagap lu nda ta tva dzratawa Lazglafta ndaAbraham, zwana zivir. 9Wya tsa gwaɗa tata ta imi ta sləməŋ mnə Lazglafta ya: «Tavraktá yu kɗaghalam mandana luwa ná,nda zwaŋ† ta ghuva Sara,» kaʼa.

10 Manda va tsaya luta tsi nda Rabikamarkwa dzidza mu Izak, ka yanatá tsita mbuhwali. 11-12 Ma kɗə lu ka yatátsa zwaniha ya, ka Lazglafta nda Rabikamantsa: «Mali dzaʼa ndəɓa dzvuda sagəŋ,»kaʼa. Ta la a tsa zwaniha ya saha ta haɗik,ka snaŋta taŋ ta skwi ɗina nda ya kulɗinaku nda tsa ta luta tsa gwaɗa ya wa.Nzanza tsa skwi ya mantsa kada nzakwaskwi ta kumə Lazglafta manda ya tha tsi.Tsa zbaf lu ya ná, ŋa nzakwanimanda ya takumə Lazglafta hgafta lu, ta vəl magatanita slna a wa. 13 Manda ya nda vinda madeftera Lazglafta na:«Zbuzba yu ta Yakubu ka zlaŋtá Isuwa‡,»

kaʼa14 Kinawu ka mu dzaʼa mnay tama?Tuɗukwa a Lazglafta nda tsa tama wurki na? Mantsa ya a ɗekɗek wa. 15 KaLazglafta nda Musa na: «Ta maganamagayu ta skwi ɗina ta mndu ya ta kumə yuta maganatá skwi ɗina. Ta taway yu tahiɗahiɗa ta mndu ya ta kumə yu ta tawatáhiɗahiɗa tida§ guli,» kaʼa. 16 Tsaya tama,ka zbaf zba Lazglafta ta mndu ná, ta vəlkumafta maya tsa mndu ya a wu, ta vəlmagatani ta slna a guli wa. Lazglaftatani ta ɗvafta maganatá skwi ɗina, kaʼa.17Wya ka Lazglafta mnanatá Firʼawna, kavindaftá lu ma defteri: «Faffa yu ta kaghaka mgham ŋa maravata mbrakwa ɗa takagha, nda ya ŋa tiŋtá hga ɗa ta ghəŋahaɗik* demdem.» 18 Mantsa ya tama ná,ta magay Lazglafta ta skwi ɗina ŋa mnduya kumaŋ tsi, ta təŋay ta ŋuɗufa mndu yakumaŋ tsi guli.

Manda ya kumaŋ tsi ta maga Lazglafta taslnani

19 Ka waya ka skwi dzaʼa mnay ka ŋa ɗakazlay: Ka si mantsa ya tsi, kabgawu takəl Lazglafta ka mnay, magamaga kuni tadmaku kəʼa nda mnduha tama ɓa? Tsawwaya dzaʼa laviŋtá kwalaghutá skwi ya ku-maŋ Lazglafta na? 20Kagha mnda səla, wahga gha ŋa zlərɗa ya kumaŋ Lazglafta na?

Ta mnay skwi tsaf lu nda rɓisl ŋa mndu yata tsafta kazlay: Kabgawu kəl ka ka tsaftáiʼi mandana na kəʼa ra? 21 Tsa mnda tsaftahuzla ya a ta laviŋta maga skwi ya kumaŋtsi nda tsa rɓisl ya ra? Nda va tsa rɓislaturtuk ya, laviŋlava ta tsatsaftá huzla ya ŋamaga slna nda tsi baɗu gwaɗa, nda ya ŋamaga slnaha baɗu walaya fitikha.

22Ka manda tsaya kumaŋta Lazglafta tamaraŋtá ɓasata ŋuɗufani, nda maraŋtanita mbrakwani ma suʼayni nda ksatá ŋuɗufkatakata ta ghəŋa gwal nda fa ŋa zwaɗutama ɓasata ŋuɗufani ya ní, nu ŋa gha midatama na? 23Mantsa ya kumaŋta Lazglaftata snaŋta mnduha ta glakwa sgitani ŋagwal tawa tsi ta hiɗahiɗa ta həŋ, tsa gwalya thanaf tsi ŋa lami da sgitani ya. 24 Amatsa gwal hagaf tsi ya, mataba la Yahudayeya a wu, kulam mataba gwal kul nzak-way ka la Yahuda tani.

25 Tsaya skwi ya mna tsi ma defteraHuseya:«Mnduha ɗa kuni,ka yu dzaʼa hga gwal kul haɗ ka mnduha

ɗa.Gwal ɗvu yu kuni,dzaʼa hga yu ta gwal si kul ɗvuta yu.26Ma vli ya mnana lu ta həŋ,“mnduha ɗa a kuni wu” kəʼa ya, ma tsa

vli ya dzaʼa hga lu ta həŋ ka ZwanaLazglafta nda hafu†.»

27 Ka Isaya nda ŋani klaŋtá lwi nda zwanala Israʼila guli na: «Dər manda wutak ta waghwa yatá zwana la Israʼila ná, mtsel yeyagwal dzaʼa mbaʼata mataba taŋ. 28 Dzaʼasasa Mgham Lazglafta tsanaghatá guma taghəŋa haɗik demdem, haɗ dzaʼa laghwi dagərɗakuwu‡,» kaʼa. 29Manda yamna Isayaghalya guli na:«Ka má pɗama a Lazglafta ta Mbruta ta

zivir wu katsi ná,má nda nza mu manda luwa Suduma, má

nuna mu manda luwa Gwamura§guli,» kaʼa.

La Israʼila nda tva mbaku ma zlghay ndaŋuɗuf

30 Kinawu tsa tama? Gwal kul nzakwayka la Yahuda ná, zbaŋ a hahəŋ ta nzak-way ka gwal tɗukwa ta wa ira Lazglaftawu, ka mutsaftá həŋ ta nzakway ka gwaltɗukwa ta wa ira Lazglafta nda ma zl-ghay nda ŋuɗuf. 31 La Israʼila ya guli ná,

† 9:9 Ngha ta Zlrafta 18:10-14. ‡ 9:13 Ngha ta Zlrafta 25:23, nda Malatsi 1:2-3. § 9:15 Ngha ta Sabi 33:19.* 9:17 Ngha ta Sabi 9:16. † 9:26 Ngha ta Huseya 2:1-3 nda 2:25. ‡ 9:28 Ngha ta Isaya 10:22-23. § 9:29Ngha ta Isaya 1:9 nda 19:23-28.

La Ruma 9:32 195 La Ruma 10:20

zbaŋzba hahəŋ ta magatá skwi ta kuməzlahu, ŋa nzakway ka gwal tɗukwa ta waira Lazglafta, triɗ traptra həŋ tamagatá tsaskwi kumaŋ zlahu ya. 32 Kabgawu kəl laIsraʼila ka trapta na? Kabga zbaŋ a həŋ ndama zlghay nda ŋuɗuf wu, nda ma magatáskwi kumaŋ zlahu dzaʼa mutsakwa tsi kahahəŋ. Ka dzuŋtá tuthun ta həŋ «ta palakatuthun.» 33Manda ya nda vindama defterikazlay:Wana yu ta fatá palaka tuthun ma luwa

Siyuna,pala ya dzaʼa zlambanaptá mnduha.Mndu dzaʼa zlghafta ná,haɗ dzaʼa pghanaghatá hula wu* kəʼa ya.

10Turtuktuk Lazglafta ŋa inda mndu

1 Zwanama ɗa, skwi ta kumə yu maŋuɗufa ɗa ná, ta kumay yu ta mutsafta laIsraʼila ta mbaku. Tsaya skwi ta magə yuta duʼa ta ghəŋa taŋ da Lazglafta. 2 Ndasna yu kazlay: Ta zbay həŋ ta Lazglafta ndaŋuɗufa taŋ kəʼa, ama sna a həŋ ta vərɗatvi wa. 3 Sna a həŋ ta tvi ká Lazglaftata nanaftá mnduha ka gwal tɗukwa ta wairani wa. Ŋa taŋ ŋa taŋ ma zba tva nzakutɗukwa ta wa ira Lazglafta ta magə həŋ,ka kwalaghutá həŋ ta tsuʼaftá tsa tvi takəl Lazglafta ka nanaftá mnduha ka gwaltɗukwa ta wa irani ya. 4 Tsaya tama ná,kɗanakkɗa Kristi ta zlahu. Inda gwal tazlghaftá Yesu Kristi ná, nanaf na Lazglaftata həŋ ka gwal tɗukwa ta wa irani.

Inda mndu ta zlghafta nda mba5 Ka vərɗa Musa vindafta ta ghəŋa tva

nzaku ka mndu tɗukwa nda ma zlahu na:«Inda mndu ta kɗanaktá inda skwi mandaya ta kumə zlahu* ná, dzaʼa mbaku ndamida» kaʼa. 6Ama wya ka gwaɗa Lazglaftata mnay ta ghəŋa tva nzaku tɗukwa ta waira Lazglafta nda ma zlghay nda ŋuɗuf:«Wa dzaʼa lafi ta luwa da klagatá Kristina?» ka ka mndu ná, ghadaghada Kristita saha! 7 Ma mnə ka guli kazlay: «Wadzaʼa laha da ghuvata haɗik da klagaftáKristi na kəʼa guli,» ghadaghada Kristi tasliʼagapta. 8 Tsaw wya ka Musa mnatama deftera Lazglafta ta ghəŋa tva nzakwtɗukwa ta wa ira Lazglafta: Tavata kaghagwaɗa Lazglafta, ma wubisima gha nzak-wani, nda ya ma ŋuɗufa gha† guli. Tsa

gwaɗa ya ná, gwaɗa ta zlghay nda ŋuɗufya ta mnə ŋni ŋa mnduha. 9 Ka mnaŋmnaka nda wa gha kazlay: Yesu ná, Mghamya kəʼa, zlghafzlgha ka guli ma ŋuɗufa ghakazlay: Sliʼaganapsliʼa Lazglafta ma mtakukəʼa, dzaʼa mbaku ka. 10 Ma zlghafta ndaŋuɗuf ta nuta lu ka mndu tɗukwa ta wa iraLazglafta. Ma mnigiŋta nda ma wubisimguli ta mutsafta lu ta mbaku. 11 Ka lu vin-daftama deftera Lazglafta na: «Indamnduta zlghafta ná, ta haɗhula ta ghəŋaniwu‡»kaʼa. 12 Tsaya tama ná, ta haɗ dgəvghamndu kazlay: La Yahuda yeya, la Grek yeyakəʼa wa. Inda taŋ demdem, Mgham turtukMghama taŋ, ta vla zɗaku katakata ŋa indagwal ta hwayanavata. 13 Nda vinda gulima deftera Lazglafta kazlay: Inda mnduta hwayanavatá Mgham ná, dzaʼa mbaku§kəʼa.

14 Ka zlghaf a həŋ wu, kinawu ka həŋdzaʼa hwayanavata tama, kinawu ka həŋdzaʼa zlghaftá mndu kul snaŋta həŋ tagwaɗa ta ghəŋani? Kinawu ka həŋ dzaʼasnaŋtá gwaɗa ta ghəŋani guli ka haɗmnduta mnanaŋtá həŋ? 15 Kinawu ka gwalta mnay dzaʼa mnaŋta ka ghunaf a lu tahəŋ guli? Nda vinda ma deftera Lazglaftakazlay: Ngha ɓa tawaɗahata vghamndu taghəŋa gwal ta klədanaghatá Lfiɗa Gwaɗa*ta həŋ kəʼa. 16 Tsaw inda taŋ a ta snatá tsaLfiɗa Gwaɗa yawa. Ka Isayamnata guli na:Mghama ɗa! Wa ta zlghaftá tsa gwaɗamnaŋni† ya? kaʼa. 17Mantsa ya ná, ma snaŋtágwaɗa ta kəl lu kanuta kamnda zlghayndaŋuɗuf. Tsa gwaɗa snaŋ lu ya guli ná, gwaɗaKristi ya.

18 Tsaw snaŋ a tama rki ɓa? ka yu.Mantsa ya a guli wa. Ka lu vindafta madeftera Lazglafta guli na:«Snavasna hga taŋ ta inda ghəŋa haɗik,

ɓhaɓha lwa taŋ guli ta slrəŋaluwa‡,» kaʼa.

19 Ta sna a la Israʼila rki? ka yu guli. KaMusa ghadata mnata guli na:«Dzaʼa famfa yu ta kaghuni da dra gwal kul

nzakway ka la Yahuda,dzaʼa famfa yu ta kaghuni da ɓasa ŋuɗuf

nda gwal kul nzakway ka la Yahudakul snaŋtá sana skwi§ ya,» kaʼa.

20 Ka Isaya mnatá sana gwaɗa kul raku kamnayni guli na:

* 9:33 Ngha ta Isaya 28:16. * 10:5 Levitik 18:5. † 10:8 Vrafta ta Zlahu 30:12-14. ‡ 10:11 Isaya 28:16.§ 10:13 Yuwel 3:5. * 10:15 Isaya 52:7. † 10:16 Isaya 53:1. ‡ 10:18 Zabura 19:5. § 10:19 Vrafta taZlahu 32:21.

La Ruma 10:21 196 La Ruma 11:22«Slafsla gwal kul psaŋtá iʼi, ta iʼi,maravamara yu da gwal kul ɗawaŋtá iʼi

guli,ka Lazglafta*,» kaʼa.21 Tsaw kaʼa mnata ta ghəŋa la Israʼila gulina:«Pghapgha yu ta dzva ɗa ŋa tsuʼa gwal

kwisa ghəŋa taŋ,sna a həŋ ta gwaɗa damndu ya wu†,» kaʼa.

111 Vziŋvza Lazglafta ta mnduhani tama

rki na? ka yu guli. Mantsa ya a guli wa.Iʼi guli ná, la Israʼila yu, zivra Abraham.Sabə nda ma mndəra la Benzameŋ yu guli.2 Vziŋ a Lazglafta ta mnduhani ya zbu tsidaga ghalya wa. Havakwahava ta skwi yavindaf lu ma deftera Lazglafta ta ghəŋaIliya, ma fitika tawayni ta taw da Lazglaftata ghəŋa la Israʼila, kaʼa na: 3 «Mghamaɗa! Pslapsla həŋ ta la anabi, ka zlazliŋtáhəŋ ta gwirha gha. Iʼi turtukwa ɗa tapɗata, ta psa iʼi həŋ guli ŋa dzata*,» kaʼaya. 4Ama waka Lazglafta zlghanaftawani?«Ta tekeʼa mnduha ɗa dəmbuʼ ndəfáŋpghaghu yu, gwal kul walaŋta tsəlɓatata kəma baʼal†,» kaʼa. 5 Ndanana guliná, tekeʼa pɗakwa mnduha hutsekw zabapLazglafta ma zɗakatahuɗani. 6 Ka si ndama zɗakatahuɗi tsi, nda ma magatá slna atsa tama wa. Ka má mantsa a tsi wu, manza a tsa zɗakatahuɗi ya, ka zɗakatahuɗiwa.

7 Nu klatá ghəŋa tsa gwaɗa ya tama?Tsa ta psə la Israʼila ya ná, mutsaf a həŋwu, ama gwal ɗagap Lazglafta ná, mut-safmutsa hahəŋ. Təŋanaftəŋa sanlahata ghəŋa taŋ. 8 Nda vinda ma defteraLazglafta kazlay: Niŋna Lazglafta ta həŋdlufur, ka razliŋtá ira taŋ, ka dərzliŋtásləməŋa‡ taŋ kulam gitana kəʼa. 9 Kamgham Dawuda guli mantsa:«Ka nza skwa zaya magwalgwalaya taŋ ka

dəɓla taŋ,ka kadəŋ ŋa taŋ,ka tuthun ŋa taŋ nda ya ŋa ghuzla iri ŋa

taŋ.10 Ka ghulpghulpa ira taŋ ŋa kwala taŋ

nghaŋtá vli,ka gɗavata həŋ nda ŋatá hul§!» kaʼa.

11 Ŋa ɗekɗek zlambuta həŋ tama rki?ka yu guli. Mantsa ya a wa. Ma tsa

zlambuta zlambu həŋ ya kəl gwal kul nza-kway ka la Yahuda ka mutsaftá mbaku, ŋagagaftá həŋ da draku. 12Ka si klanakkla tsazlambakwa taŋ ya ta skwi ɗina ta ghəŋahaɗik, klanakkla tsa hta ta həŋ ya gulita skwi ɗina ta gwal kul nzakway ka laYahuda katsi, kighkigh dzaʼa nzakwa tsibaɗu vravakər inda la Israʼila tama?

Tva mbakwa gwal kul haɗ ka la Yahuda13Ndanana, nda kaghuni gwal kul nzak-

way ka la Yahuda ta gwaɗa yu. Lazglafta taghunaftá iʼi da kaghuni gwal kul nzakwayka la Yahuda. Ta ghərɓaku yu ta tsa slnaɗa ya, 14 ŋa sliʼanaftá ŋuɗufa zwanama ɗaŋa draku ka má ta magaku tsi ŋa mbanaftásanlaha mataba taŋ. 15 Ma tsa wuɗiŋtaLazglafta ta həŋ ya, slərɓapta Lazglaftata zughu matabani nda hamata mnduhata ghəŋa haɗik. Ka si mantsa ya tsi, ki-nawu kəʼa dzaʼa magaku baɗu tsuʼuglaftaLazglafta ta həŋ? Sabəma mtaku ka nzatanda hafu a tsa ra?

16 Ka taŋtaŋa tsaʼatá skwa zay, vlaŋtáLazglafta lu ná, pɗakwani guli* ná,ŋani ya. Ka ŋa Lazglafta slrəŋa fu ná,ŋani zligimaha tsa fu ya guli. 17 Kaɗatsanaghutá lu ta zligimaha fwa zaytuŋya ta hvə lu nda hva, ka tsaktá ya ma mtakndiʼafta tida. Kagha mndu kul nzakway kala Yahuda ná, manda fwa zaytuŋ ma mtakka. Kagha tsa ndiʼaf lu ta dughwaŋani tanzakway ka la Yahuda ya. Ndanana tamaná, ima slrəŋa tsa fu ya ta mutsə kagha.18 Ka si mantsa tsi tama, ma ghərɓə kaghata ghərɓaku ta ghəŋa tsa zligimaha ya. Kata ghərɓaku ka katsi, ɗina ka snaŋta gha takagha a slrəŋani wu, ta tsa slrəŋ ya nzaftakagha kəʼa.

19Kawaya ka skwi dzaʼamnay ka kazlay:Ɗatsiŋ nda ɗatsa a lu ta zligimahani, kandiʼafta iʼi ra kəʼa? 20 Aŋ mndani, mandatsaya nzakwani. Ta ghəŋa kwala taŋ kulzlghafta nda ŋuɗuf, ɗatsiŋta lu ta hahəŋ,ama kagha, ma zlghay nda ŋuɗuf ghanzafta kagha nda ndiʼatá vgha tida. Malaghu ka da ghərɓaku, zləŋa ta Lazglafta.21 Ka si zlana a Lazglafta ta zligimahafu ya ta hvə lu nda hva ya wu katsi ní,kagha yeya dzaʼa zlaghata tsi ka zlghaf aka rki? 22 Hada tama ná, grafgra kazlay:Dagala zɗaku da Lazglafta, dagala sidi datsi guli kəʼa. Ta sidi nda gwal ta zlambuta,

* 10:20 Isaya 65:1. † 10:21 Isaya 65:2. * 11:3 1 Mghamha 19:10, 14. † 11:4 Aya 3-4: Ngha ta 1 Mghamha19:10, 18. ‡ 11:8 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 29:3 nda Isaya 6:10. § 11:10 Zabura 69:23-24. * 11:16 Ngha taMbsak 15:19-21.

La Ruma 11:23 197 La Ruma 12:8ama nda kagha ná, mamu zɗakwani kadihavadiha ka ma tsa zɗakwani ya. Kamantsa ya a tsiwu, dzaʼa tsiŋtsa lu ta kaghaguli.

23Manda va tsaya hahəŋ guli, ka gɗavaa həŋ ma tsa kwala taŋ kul zlghafta ndaŋuɗuf ya wu ná, mamu Lazglafta ndambrakwa ndiʼiglanaftá həŋ ta vla taŋ. 24Kasi kagha, nzakwa fwa zaytuŋ ma mtak tatsagaghata lu ka ndiʼanafta ta fwa zaytuŋya ta hvə lu nda hva ka katsi ya ní, hahəŋta nzakway ka fwa zaytuŋ ta hvə lu ndahva nzakwa taŋ yeya, dzaʼa kwal lu kulndiʼiglanafta ta va tsa dughwaŋani ya rki?

Dzaʼa mbaku inda la Israʼila25Zwanama ɗa, va a yu ta nzakwa ghuni

kul snaŋta ɗifatá skwa Lazglafta wu, daklaftá kuni ta ghəŋa ghuni ka gwal ndaɗifilma ghəŋa taŋ. Gɗavagɗa sanlaha ma laIsraʼila nda təŋatá ghəŋ, ha ka sliʼadaghatanekwata gwal kul nzakway ka la Yahudada Lazglafta. 26 Manda va tsaya ná, dzaʼambanafmba lu ta inda la Israʼila. Manda yanda vinda na:«Dzaʼa saghasa mnda mba mndu daga ma

Siyuna,ŋa hliŋtani ta kwal kul sna gwaɗa ma

ŋuɗufa mndəra la Yakubu.27Dzaʼa klaghukla yu ta dmakwa taŋ,tsaya dzaʼa nzakway ka dzratawa ɗa nda

həŋ†,» kaʼa.28 Ta ghəŋa skwi ta nghanata Lfiɗa

Gwaɗa, nda nza həŋ ka ghuma ta gwaɗa takaghuni. Ama ta ghəŋa gwaɗa ta zabatani,ɗvuɗva lu ta həŋ ta gwaɗa ta dzidzíhataŋ. 29 Skwi ya vla Lazglafta, nda hguya hgaf tsi ná, haɗ ta mbəɗglanafta wa.30Ghalya ná, manda va tsaya kaghuni guli.Si kwalaghukwala kuni ta sna gwaɗa daLazglafta. Ndana ná, tawa tawa Lazglaftata hiɗahiɗa ta kaghuni ndama kwalaghutataŋ ta snatá gwaɗa Lazglafta. 31Manda vatsaya ndana ná, kwalaghukwala hahəŋ tasnatá gwaɗa, ka nzaku tsi ka skwi ŋa mut-safta taŋ ta tawa hiɗahiɗa ndama tsa tawahiɗahiɗa Lazglafta ta tawata ta kaghuniya. 32 Hamha Lazglafta ta inda mnduhama kwal kul sna gwaɗa, kada tawata tsi tahiɗahiɗa ta həŋ demdem.

Diʼiŋ gwaɗa ta Lazglafta33Diʼiŋ gwaɗa ta Lazglafta! La ta ɗifilani

nda snaŋtá skwani ná, laviŋ a lu ta sliŋtawa. Wa dzaʼa laviŋtá tsislaptá skwi ya kura

Lazglafta na? Malaghumala skwi ya tamagə tsi ta mbraku. Ka deftera Lazglaftata mnay na:34«Wa ya ta laviŋta snaŋtá ndana Lazglafta

na?Wati ma mndu ya ta vla hiɗaku ŋani na‡?35 Wati ma mndu ya ta vlaŋtá skwi ta

Lazglafta,ŋa faftani ta ghəŋ ta vranamta na§?» kaʼa.36 Sagha da tsatsi inda skwi, nda ma tsatsinzata inda skwi, ka ŋani inda skwi. ŊaLazglafta glaku ŋa kɗekedzeŋ. Amin!

12Lfiɗa hafu ma Kristi

1 Zwanama ɗa, dagala tawa hiɗahiɗaLazglafta ta amu. Tsaya tama ta kəl yuka ndəɓa ghunata dzvu. Vlaŋwavla taghəŋa ghuni tsuhtsuh ta Lazglafta mandaskwa pla ghəŋ nda hafu mida, nda ghuɓata zɗəganata. Tsaya vərɗaka tva tsəlɓayghuni ta tsəlɓu ŋani. 2Ma ksə kuni ta saɗamnduha ma na ghəŋa haɗik na, zlaŋwaLazglafta ka mbəɗaghunafta tsi ta ndanaghuni ka lfiɗ, kada laviŋta kuni ta tsatsaftáskwi ta kumə Lazglafta, skwi ya ta ɗinuta,ta zɗəganata, ta payuta.

3 Nda ma tsa zɗakatahuɗi zɗiɗiŋLazglafta ka fimta ma slnani ya, ka yu tamnay ŋa inda kaghuni ná, ma klaf dərwa ta ghəŋani ka sana skwi. Manda ya taraku, ka dər wa ka klafkla tsi ta ghəŋani,ka gray nda slna zlghay nda ŋuɗuf ya vlaŋLazglafta. 4 Inda mndu ná, tsuhmburavgha turtuk nzakwani, tsa vgha ya guliná, nda ndəgha fawayha tida. Ka skwaturtuk a slna tsa fawayha ya guli wa.5 Manda tsaya guli ná, nana ndəghataamu na ná, tsuhmbura vgha turtuk muma Kristi. Ka faway ka faway nzakwainda na amu na guli. 6 Zɗazɗa Lazglaftata huɗi ka dagamaftá slna ŋa magay mumanda ya kumaŋ tsi. Ka kla lwa gwaɗaLazglafta vlaŋ Lazglafta ta mndu ya, ka klatsi ta tsa lwi ya manda ya vlaŋ Lazglafta tambrakwa magay. 7 Ka hgaf ŋa maganatáslna ta mndu Lazglafta ta mndu ya, kandiʼandiʼa tsi ka magay. Ka tagha skwi ŋamndu vlaŋ Lazglafta ta mbrakwa magayta mndu ya, ka tagha tsi ŋa taŋ. 8 Kavla mbraku ŋa mnduha vlaŋ Lazglaftata mbrakwani ta sani ya, ka vla tsi ta tsambraku ya ŋa taŋ. Kamuvla vlaŋ Lazglaftata mndu ya, ka vla tsi nda kwal kul tha

† 11:27 Isaya 59:20-21. ‡ 11:34 Isaya 40:13. § 11:35 Ngha ta Ayuba 41:3.

La Ruma 12:9 198 La Ruma 13:11madər mistani. Ka nzaku ka mali ta ghəŋasanlaha vlaŋ Lazglafta ta mndu ya, kanza tsi kwatskwats ma slnani. Ka tawahiɗahiɗa ta mndu vlaŋ Lazglafta ta saniya, ka maga tsi nda rfu.

9 Hmətət ka kuni ɗvuvustá vgha ghuni,ma magə kuni ta maɗgwirmaɗgwir. Kahusaghunahusa inda ghwaɗaka skwi.Ŋafwa vgha ta skwi ɗina. 10 Mandazwanama ka kuni ɗvuvustá vgha ghunimataba ghuni. Ŋavawaŋa ta tiŋlaghutavlaŋtá glaku ta sani ta ghəŋa ghuni.11 Kwatskwats ka kuni, ma yaɗi kuni tayaɗi, ufa ka vgha ghuni ka maga slnaMgham Yesu. 12 Nzawanza nda rfu mafata ghəŋa ghuni. Ksawaksa ta ŋuɗuf maghuya ɗaŋwa. Ndiʼawandiʼa ka maga duʼama zlaŋ kuni. 13 Dguvuswa dga ta skwaghuni nda gwal zlghay nda ŋuɗuf ta pɗay.Tsuʼawatsuʼa ta matbay.

14 Ɗawawa tfawi ta ghəŋa gwal ta giriŋa ghuni. Ɗawawa tfawi ta ghəŋa taŋ,ma ksiʼi kuni ta həŋ. 15 Rfawarfa ta rfukawadaga nda gwal ta rfu. Tawawatawata taw kawadaga nda gwal ta taw guli.16 Hmətət ka kuni nzaku mataba ghunisani nda sani. Ma zbə kuni ta gla ghəŋ.Magawamaga ta skwi ya ta nghə lu kul haɗhayhayani. Ma klaf kuni ta ghəŋa ghuni kagwal nda sna ta inda skwi.

17 Ma vranam kuni ta ŋaslu nda ŋasluta mndu. Zbawa maga skwi ɗina ta waira inda mnduha. 18 Ka ta magaku tsiŋa nzata nda zɗaku nda inda mndu ná,magawamaga ta kɗavaktambrakwa ghuni.19 Zwanama ɗa, ma planam kaghuni kaghəŋa ghuni ta ŋasla mndu, zlanaŋwa-zla ta ɓasa ŋuɗufa Lazglafta. Ka lu vin-dafta ma deftera Lazglafta na: «Iʼi dzaʼaplanamtá mndu, iʼi dzaʼa vranamta*,» kaMgham Lazglafta mnata. 20 Katək na, «kata kuzlaŋkuzla maya ta ghuma gha katsi,vlaŋvla ta skwi ŋa zay, vlaŋvla ta imi ŋasay. Ma tsa maganata gha mantsa yaná, nda nza manda skwi ta hanzanaghatálanzəŋa vu ka ta bɗəmani†.» 21 Ma zlanaka ta ghəŋa gha ka gay ŋaslu ta mghamta ghəŋani. Katək ná, maga kagha ta skwiɗina ŋa ŋraptá ŋaslu.

13Sna gwaɗa da ŋumna

1 Ka haniŋhana inda mndu ta ghəŋmista ŋumna, kabga inda mndu ta gamgham ná, Lazglafta ta vlaŋtá həŋ,Lazglafta ta fata ŋumna. 2 Tsaya tama,mndu ta pgha ghəŋ nda ŋumna ná,təŋanaftəŋa ta ghəŋ ta ghəŋa zlahu ya faLazglafta. Mndu ta təŋanaftá ghəŋani guliná, dzaʼa klanakkla ta ɗaŋwa ta ghəŋani.3 Haɗ gwal ta maga skwi ɗina ta zləŋaŋumna wu, gwal ta maga ghwaɗaka skwiyeya ta zləŋay. Ta kumay ka ta kwalkul zləŋa ŋumna kiʼe? Ala maga ta skwiɗina, dzaʼa rfaghagha rfa. 4 Nda nzamnda ŋumna ka mnda maganatá slna taLazglafta ŋa kata kagha. Ala, ka ghwaɗakaskwi ta magə ka katsi, zləŋa, kabga kabətbət a ta kla tsi ta budgwani wa. Matsa nzakwani ka mnda ksanatá slna taLazglafta ya ná, nda nza tsatsi ŋa maraŋtáɓasa ŋuɗufa Lazglafta ŋa planamtá indagwal tamaga ghwaɗaka skwi. 5Tsaya tamaná, nda ra ka hanaganatá ghəŋmistani. Taghəŋa zləŋa ghuya ɗaŋwa yeya a wu, taɗaslay dər amu ma ghəŋa mu.

6 Tsaya ta kəl dər kaghuni ka pladzumna. Tsa gwal ta tskay ya guli ná,Lazglafta ta pghatá həŋ ŋa magay taŋ tatsa slna ya ɗina. 7 Vlaŋwavla ta inda tsamnduha ya ta skwi ta raŋta həŋ: Plawadzumna ŋa gwal ta tska dzumna, plawadzumna huzla ŋa gwal ta tska dzumnahuzla. Zləŋawazləŋa ta gwal ta raku kazləŋay ghuni, vlaŋwavla ta glaku ta gwalta raku ka vlaŋta ghuni ta glaku ta həŋ.

Ɗva mnda səla8 Ma nzaf dməŋa mndu ta kaghuni. Ba

dməŋa ɗvutá sani nda sani yeya katsigɗavata. Mndu ta ɗvutá mnduha ná,snasna ta inda zlahu. 9 Tsa zlahuha yana: Yaha da hliri, yaha ka da dzatá mndu,yaha ka da ghali, yaha ka da haraʼutiri, ndainda pɗakwa sanlaha ya ná, nda gwagwahəŋma tsa gwaɗa tamnay kazlay: Ɗvuɗvata mnda səla manda va ghəŋa gha* kəʼaya. 10Haɗ ɗvu ta maga ghwaɗaka skwi ŋamnduwa. Ɗvu ta dzanaghata ghəŋa zlahu.

Nzata hzleŋa ka kzla sagha Kristi11 Ŋavawaŋa, kabga nda sna kaghuni ta

na fitik mida lu gitana na. Fitika sliʼaftaghuni ta hani nana. Kəl yu ka mnaymantsa ya na: Mal ndanana ndusava-mata mbaku, ka ya ma fitika zlghafta mu.

* 12:19 Vrafta ta Zlahu 32:35. † 12:20 Ngha ta Mahdihdi 25:21-22. * 13:9 Ngha ta Sabi 20:13-17 nda Vraftata Zlahu 5:17-21 nda Zlahu 19:18.

La Ruma 13:12 199 La Ruma 14:23

12 Nda dga rviɗik, ndusa tsaɗakwa vli.Slurtiŋmaslurta ta slna grusl, ka pghavatamu ta huzla vulu ta nghanatá tsuwaɗak.13 Nzamanza ta nzaku ya ta raku mandaskwi gifitik. Zluŋmazla ta mblitá skwinda ghuyaku. Zluŋmazla ta sliʼiŋsliʼiŋ ndahliri. Zluŋmazla ta zlərɗawi nda draku.14 Suɗavawa suɗa ta Mgham Yesu Kristi.Ma laghu kuni hamta ghəŋ ka maga skwita zɗəganata sluʼuvgha.

14Ma laghu kuni tsa guma ta mndu

1 Tsuʼawatsuʼa ta mndu ya nda htambrakwani ma zlghay nda ŋuɗuf, ma vzəkuni ta rutsak ta skwi ya ta ndanu tsi.2 Inda skwi, ta zay yu, ka sani ma ŋani mazlghay nda ŋuɗuf. Ama mndu ya nda htazlghay nda ŋuɗufani ya guli ná, masuʼatayeya ŋani ta zay. 3 Ma thə mndu ta zainda skwi kazlay: Wa kagha na kəʼa ndamndu kul haɗ ta zay. Ma tsə mndu kulzay ta guma ta ghəŋa mndu ta zay guli,kabga tsuʼaftsuʼa Lazglafta. 4 Wa kaghaŋa tsay kagha ta guma ta kwalva sanamndu? Ka nda slada tsa mndu ya, ka ndazləmba a tsi, nghanatá daŋahəgani tsaya.Zləmbuta a wu, kabga mamuMgham Yesunda mbrakwa hinistá dzvu.

5Mal ya fitik ya ka hamata sana fitikha,ka sani ta ndanay. Ka skwa turtuk həŋ,ka sani nda ŋani. Ɗina ka snaŋta dər wata graftá skwi ya ta ndanu tsi. 6 Ma tsamndu ta daganaptá yamá, ŋaMghamYesuta maga tsi. Tsa mndu ta za inda skwiya, ŋa Mgham Yesu ta maga tsi, kabga tarfanagharfa ta Lazglafta ta ghəŋani. Mndukul za inda tsa skwiha ya, ŋa Mgham Yesuta maga tsatsi guli, ta rfay tsatsi guli taLazglafta. 7 Haɗ mndu mataba amu tanzaku nda hafu ka ŋa ghəŋani wa, haɗmndu tamtaku ka ŋa ghəŋani guli wa. 8Kata nzaku mu nda hafu ná, ka ŋa MghamYesu ta nzakwa mu. Ka ta mtaku mu,ka ŋa Mgham Yesu ta mtakwa mu. Dərtata nzaku mu nda hafu, dər mtumta mu,ŋa Mgham Yesu mu. 9 Kristi ná, mtumtaka vragaptá tsi nda hafu ŋa nzanaghatata ghəŋa gwal nda rwa nda gwal ndahafu tani. 10 Kagha tama, kabgawu takəl kagha ka tsa guma ta ghəŋa zwaŋamagha? Kagha guli! Kabgawu ta kəl kaghaka mnay i wa kagha na, kaʼa nda zwaŋama

gha na? Wya dzaʼa laghala inda amu dem-dem ta kəma Lazglafta ŋa tsamaghatani taguma. 11Manda ya nda vinda ma defteraLazglafta na:«Ka iʼi Lazglafta hafu ta mnaghunata,dzaʼa saghasa inda mndu tsəlɓata ta kəma

ɗa.Inda taŋ dzaʼa mnay həŋ nda wa taŋ ka-

zlay: Iʼi Lazglafta* kaʼa.»12Mantsa ya tamaná, inda amudzaʼamnaymu nda wa mu ta skwi ya maga mu ŋaLazglafta.

Ɗina a zləmbiŋtá zwaŋama wa13 Ma tsəglə mu ta guma ta ghəŋa sani

nda sani mataba mu. Katək ná, ɗinaka ndanay dər wa kazlay: Yaha yu danzakway ka skwa tuthun da zləmbiŋtá yuta zwaŋama ɗa kəʼa. 14 Ma ndiʼatá vghaɗa nda Yesu Kristi ná, nda sna yu tsiɗiɗkazlay: Haɗ sana skwi kul ghuɓaku wukəʼa. Ama nda nza tsa skwi ya kul ghuɓakuka ŋa mndu ta klafta ka skwi kul ghuɓaku.15 Ala, ka ma skwa zay ta zə ka dəmanaftaka ta ŋuɗufa zwaŋama gha katsi, ɗvu a kanda tsa wa. Ma zləmbiŋ ka ta zwaŋamagha nda ma skwa zay ya ta zə ka, kabgamtumta Kristi ta ghəŋa tsatsi guli. 16Yahatsa skwi klaf kagha ka skwi ɗina da kaghaya da nzakway ka skwi ŋa raza kagha.17 Tsaya ná, nza a ga mghama Lazglafta kagwaɗa ta skwi ŋa zay nda za, nda gwaɗata skwi ŋa say nda sa wa. Nda nza ŋagwaɗa ta nzaku tɗukwa, nda zɗaku, ndaya nda nzaku nda rfu nda ma Sulkum ndaghuɓa. 18Kamantsa ya kamndumaga slnaYesu Kristi katsi ná, dzaʼa zɗəganazɗa taLazglafta, dzaʼa rfay mnduha guli.

19Mantsa ya tama ná, ŋavamaŋa ka zbaskwi ya dzaʼa klaktá zɗaku nda ya ŋa ŋlaguyatá ghəŋa mu. 20 Ma badziŋ ka tamagatá slna Lazglafta nda gwaɗa ta skwazay. Kahwathwatani ná, haɗ sana skwiŋa zay nda za kul ghuɓaku wa. Ala, kasi dzaʼa zləmbiŋzləmba tsa skwa zay yata zwaŋama gha katsi, Zlaŋzla, ma zə ka.21 Skwi ta raku ná, zlaŋzla ta maga skwiya dzaʼa zləmbiŋtá zwaŋama gha. Dər zasluʼi tsi, dər sa ima inabi tsi, ka dər nahganitsi. 22 Inda skwi ya graf kagha, ŋamŋa ghamaghəŋagha,mataba kaghanda Lazglaftagha tsa. Mndu ya ta kuratámaga skwi ɗinakul dgaŋtá ghəŋ ta ghəŋani ná, rfu da tsamndu ya. 23 Ama mndu ta dga ghəŋ taghəŋa skwi ya ta zə tsi ná, ksuksa guma

* 14:11 Ngha ta Isaya 45:23.

La Ruma 15:1 200 La Ruma 15:21Lazglafta ta tsa mndu ya, kabga sladaf a taskwi ya snaŋ tsi wa. Inda skwi ya ta magəlu nda dga ghəŋ ná, dmaku ta magə lu.

15Ksa saɗa Kristi

1 Na amu nda mbra ma zlghay ndaŋuɗuf na ná, kataŋma kata ta gwal nda htambrakwa taŋ. Ma laghu mu da zba skwita zɗəgamata. 2 Magamamaga ta skwi tazɗəganatá mnda səla ŋa kataŋtá həŋ ŋaŋlakwa taŋ ma zlghay nda ŋuɗuf. 3 Kristiná, zbaŋ a tsatsi ta skwi ya ta zɗəganatawa. Ama manda ya nda vinda ma defteraLazglafta na: «Tsa razu ta razu mnduhata kagha ya ná, ta iʼi dəɗafta tsi*,» kaʼa.4 Tsaw inda skwi ya vindaf lu ma defteraLazglafta manda ghalya ná, vindafvinda luŋa gunamatá sləməŋ, kada nzakwamundafata ghəŋ ta Lazglafta, ma lɓa ŋuɗuf ndaksa ŋuɗuf ya ta mnamata gwaɗa Lazglafta.5 Ka vlaghunavla Lazglafta lɓa ŋuɗuf ŋamndu nda ksa ŋuɗuf ŋa mndu ta nzakunda dzratawi mataba ghuni nda ma ksayghuni ta saɗa Yesu Kristi. 6Mantsa ya, ŋazləzlvay ghuni nda ŋuɗuf turtuk, nda lwiturtuk guli, ta Lazglafta Dani ma Mghamamu Yesu Kristi.

Ŋa inda mndu na Lfiɗa Gwaɗa7 Kasuvuswakasa ta vgha tama sani nda

sani, ŋa vlaŋtá glaku ta Lazglafta, mandaya kasuvə Kristi ta vgha nda kaghuni ya.8Ka yu ta mnaghunata ná, sasa Yesu Kristimaganatá slna ta la Yahuda ŋa maranaŋtáhəŋ kazlay: Tɗukwa Lazglafta kəʼa, ŋadzanaghatá ghəŋa skwi ya tanaf Lazglaftata imi ta sləməŋ ta dzidzíha taŋ. 9Sasa guliŋa zləzlvay gwal kul nzakway ka la Yahudata Lazglafta ta ghəŋa tawa hiɗahiɗanimanda ya nda vinda ma deftera Lazglaftakazlay:tsaya dzaʼa kəl yu ka zləzlva hga gha

mataba gwal kul nzakway ka laYahuda,

ŋa fay ɗa ta laha vla glaku ŋa hga gha† kəʼaya.

10Ka gwaɗa Lazglafta mnata guli na:«Kaghuni gwal kul nzakway ka la Yahuda,gwafwagwa ta rfu kawadaga nda mnduha

Lazglafta‡,» kaʼa.11Kaʼa mnata guli na:

«Inda kaghuni gwal kul nzakway ka laYahuda,

zləzlvawa Mgham Lazglafta.Ka zləzlva inda mndəra mndu ta

Lazglafta§,» kaʼa.12Ka anabi Isaya nda ŋani guli na:«Dzaʼa sabsa zivir ma mndəra Yesay,ŋa gayni ta Mgham ta ghəŋa la Grek,ŋa nzakwa la Grek nda fatá ghəŋ tida*,»

kaʼa.13 Lazglafta ná, Lazglafta ta vla faftá

ghəŋ ya. Ka vlaghunavla tsi ta rfu ndazɗaku ma zlghay ghuni nda ŋuɗuf, kadanzata kuni nda fata ghəŋ ndamambrakwaSulkum nda ghuɓa.

Pwal ná, kwalva Kristi ya14 Zwanama ɗa, grafgra iʼi kaghəŋa ɗa

kazlay: Nda fa vgha ghuni ŋa maga skwiɗina, nda sna kuni ta inda skwi ya ndara ka snaŋta, nda sna kuni ta tva vluvtáhiɗaku kəʼa. 15 Aŋ mndani, ma na defterivindaghunaf yu na ná, dvaghunagha dvayu ma sana vliha taghəŋa sana skwiha ŋahavakta ghuni. Kəl yu ka mnaghunatamantsa ya ná, kabga zɗiɗiŋzɗa Lazglafta tahuɗi, 16 ka faftá iʼi ka kwalva Yesu Kristimataba gwal kul nzakway ka la Yahuda.Ka faghutá tsi ta iʼi ŋa mna Lfiɗa Gwaɗani,ŋa nuta gwal kul nzakway ka la Yahudaka skwi vlaŋ lu ta zɗəganatá Lazglafta.Sulkum nda ghuɓa ta nanaftá tsa skwiya vla lu ya ka skwi ta raŋta Lazglafta.17 Tsaya tama ná, ta ghubay yu ta ghəŋaɗa ma Yesu Kristi, ta ghəŋa slna Lazglaftaya maga yu. 18 Haɗ yu ta walaŋtá mnasana skwi, ka ya maga Kristi nda ma iʼi atsi wa. Nda ma iʼi hlakta tsi ta gwal kulnzakway ka la Yahuda ŋa nzakwa taŋ kagwal snanatá gwaɗa ta Lazglafta. Nda nzanda ma gwaɗa ɗa, nda nza nda ma slnahaɗa. 19 Nda ya nda ma mazəmzəmha ndamandərmimiha, nda mbrakwa SulkumaLazglafta magata tsi. Zlraf ma luwa Ursal-ima yu ta tuza tsa Lfiɗa Gwaɗa ta Kristi yaka laghwi dikw ta haɗika Iliri. 20Ma vli yata kul snaŋtá mnduha ta gwaɗa ta Kristiyeya kumta maya ɗa ta mna Lfiɗa Gwaɗakada kwala yu ta magay ta thatá ŋa sanamndu ta magata. 21Mantsa ya vindafta luma deftera Lazglafta kazlay:«Dzaʼa nghaŋngha gwal ta kul walaŋta lu

ta mnanaŋtá gwaɗa tida ta həŋ.* 15:3 Ngha ta Zabura 69:10. † 15:9 Ngha ta 2 Samuyel 22:50 nda Zabura 18:50. ‡ 15:10 Ngha ta Vrafta taZlahu 32:43. § 15:11 Ngha ta Zabura 117:1. * 15:12 Ngha ta Isaya 11:10. † 15:21 Ngha ta Isaya 52:15.

La Ruma 15:22 201 La Ruma 16:16Dzaʼa snaŋsna gwal ta kul walaŋta lu ta

snanamtᆠhəŋ guli kəʼa.»Gwaɗa Pwal ta ghəŋa sliʼani da Ruma

22 Tsaya skwi ta pyaftá iʼi ka labə dakaghuni. 23Ndanana tama ná, kɗiŋkɗa yuta slna ɗa ma tsa luwaha ya. Nda kɗa fitikaɗvafta ɗa ta lagha da kaghuni. 24 Ta labəyu ka dzaʼa ta haɗika Ispay ya ná, dzaʼalaghala yu da nzɗavata da kaghuni, ŋasliʼafta ɗa hada ka dzaʼa, ŋa katihata ghuni.25Ndanana karaku ná, nda sliʼa yu da luwaUrsalima. Ta klaŋtá katu ya kataŋ lu tamnduha Lazglafta hada yu, 26 kabga gwalzlghay nda ŋuɗuf ta haɗika Mekaduniyanda ya ta haɗikaAkayaná, kurakurahahəŋkaghəŋa taŋ ta tskaftá skwi ŋa kataŋtágwal ka pɗu mataba mnduha Lazglafta maluwa Ursalima. 27 Hahəŋ kaghəŋa taŋ takurata kataŋtá həŋ. Aŋ mndani, ka dməŋnzakwani má ta həŋ kabga kataŋkata laYahuda ta gwal kul nzakway ka la Yahudanda mutsaftá tfawi ma Sulkuma Lazglafta.Mantsa ya guli ná, nda ra ka kataŋta gwalkul nzakway ka la Yahuda ta hahəŋ ndaskwiha ma ghəŋa haɗik ta htaghuta dahəŋ. 28 Dgata ɗa ta vgha nda tsa skwi ya,grafgra yu kazlay: Lamla tsa skwi tsghanaflu ta həŋ ya da dzva taŋ kəʼa ya, sliʼafta ɗatsa ka dzaʼa ta haɗika Ispay, ŋa lagha ɗanda da kaghuni. 29Nda sna yu kazlay: Matsa lagha dzaʼa lagha yu da kaghuni ya ná,dzaʼa lagha nda tfatawa Kristi katakata yuda kaghuni kəʼa.

30Zwanama ɗa, ma nzakwa ndiʼatá vghamu ma Yesu Kristi nda ya ma ɗvu yata vlamata Sulkum ná, ta ndəɓa dzvu yuda kaghuni ŋavawa ŋa kawadaga nda iʼima maga duʼa da Lazglafta ŋa katihata.31 Magawa duʼa da Lazglafta kada ndaptayuma dzva gwal kul snaŋtá Yesu ta haɗikaZudiya, nda ya ŋa tsuʼafta mnduha maUrsalima nda rfu ta na katu ta klə yu ŋataŋ na. 32 Mantsa ya tama, kata kumayLazglafta, dzaʼa ɓhadaghaɓha yu nda rfuda kaghuni, ŋa mbiʼapta ɗa ta vgha dakaghuni. 33 Ka nza Lazglafta ta vla zɗakukawadaga nda kaghuni demdem. Ka nzatsi mantsa ya.

16Ga zgwa Pwal

1 Ta kumay yu ta snaŋta ghuni tamukuma mu Fabe. Slna Lazglafta ta magətsi ma luwa Saŋkre. 2 Ka ɓhadaghaɓhatsi da kaghuni, ka tsuʼafta kuni manda ya

ta raŋta mnduha Lazglafta. Ka kataŋtakuni ma skwi ya zbaŋ tsi ta kataŋta ghuni.Tsatsi guli ná, dagala mnduha katana tsi,katihakata ta vərɗa iʼi kaghəŋa ɗa guli.

3 Ka ganaghata kuni ta zgu ta i Priskilanda Akilas ta nzakway ka gwal ta ksəŋni ta slna Yesu Kristi kawadaga nda həŋya. 4 Kərɗakərɗa htsiŋa taŋ mista ɗa, ŋambaɗiftá iʼi. Iʼi nda ghəŋa ɗa yeya a ta rfahəŋ wu, nduk nda inda gwal kul nzakwayka la Yahuda ta nzakway ka Igliz ta rfa həŋ.5 Ka ganaghata kuni ta zgu ta Igliz ta tskavgha ga taŋ kamaga duʼa ya. Ka ganaghatakuni ta zgu ta Ipayneta gra ɗa tegeɗ tegeɗ.Tsatsi taŋtaŋa mndu ta zlghaftá Kristi tahaɗika Asiya. 6 Ka ganaghata kuni ta zguta Mari ta dzata vghani ka maga slna ŋaghuni ya. 7 Ka ganaghata kuni ta zgu ta iAdranikus nda Zuniyas, ta nzakway ka laini. Si kawadaga ŋni nda həŋ ma gamak.Mal tsa hahəŋ ya snaŋ lu mataba gwalghunay. Tiŋəl hahəŋ ta zlghaftá Kristi kaiʼi.

8Ka ganaghata kuni ta zgu ta Ampliyas,gra ɗa tegeɗtegeɗ ma ndiʼatá vgha ndaMghamamu. 9Ka ganaghata kuni ta zgu taUrbeŋ gratá ksa slnamuma Kristi nda Sta-sis gra ɗa tegeɗtegeɗ guli. 10Ka ganaghatakuni ta zgu ta Apeles ta maraŋtá ndiʼatavghani ta Kristi. Ka ganaghata kuni tazgu ta gwal ma həga ga Aristabul. 11 Kaganaghata kuni ta zgu ta Hirudiyaŋ laini, ganagha kuni guli ta zgu ta mnduhaLazglafta ga Narsis. 12 Ka ganaghata kunita zgu ta i Trifene nda Trifwaz, ta fataghəŋa taŋ tərdehw ka maga slna Lazglaftaya. Ka ganaghata kuni ta zgu ta Persidamagra ɗa tegeɗ tegeɗ, ta ŋavata tərdehwka maga slna Lazglafta guli ya. 13 Kaganaghata kuni ta zgu ta Rufus ta nzakwayka mndu snava hgani ma gwaɗa Lazglaftaya. Ganagha kuni guli ta zgu ta manita klaftá iʼi manda zwaŋani ya. 14 Kaganaghata kuni ta zgu ta i Asiŋkrita ndaFligwana, nda Hermes, nda Patrubas, ndaHermas, nda pɗakwa zwanama kawadaganda həŋ ya. 15 Ka ganaghata kuni ta zguta i Faluluka nda Zuliya, nda i Nere ndamukumani, nda Ulimpa, nda indamnduhaLazglafta kawadaga nda həŋ ya.

16 Ka gaguvta kuni ta zgu vahuɗukhuɗuk ta həŋ. Ta ga zgu inda Iglizma Kristi ŋa ghuni guli.

Ɗasuwa ka kuni, ka Pwal

La Ruma 16:17 202 La Ruma 16:2717 Zwanama ɗa, wyawa dzvu, ɗaswa ka

kuni nda gwal ta kladamtá daga vgha databa ghuni ya, nda nza həŋ ka tuthun, tairna həŋ nda tsa tagha skwi taghaf kuniya, tsaghwa vgha nda həŋ. 18 Mndərgatsa mnduha ya ná, maganatá slna ta KristiMghama mu a ta magə həŋ ɗekɗek wu,ŋa huɗa taŋ ta maga həŋ ta slna. Hle-mem ka həŋ ta magaku. Ta gatutawi,ka nana gwal kul snaŋtá dgata skwi ɗinanda ya kul ɗinaku həŋ. 19 Kaghuni ná,nda sna inda gwal zlghay nda ŋuɗuf yaka kuni snatá gwaɗa Mghama mu. Ta rfuyu katakata ta ghəŋa kaghuni nda tsaya.Ta kumay yu ta nzakwa ghuni nda ɗiflamaga skwi ɗina. Ka nzata kuni suɗekkul maga ghwaɗaka skwi. 20 Lazglafta ná,tsatsi ta vla zɗaku, dzaʼa gi huʼanaphuʼata halaway, ŋa vlaghunatani ta mbraku taghəŋani. Ka nza zɗakatahuɗaMghamamuYesu kawadaga nda kaghuni.

21 Ta ga zgu Timute gra ta ksa slna ɗaguli ŋa ghuni. Ta ga zgu la ini, i Lukiyusnda Yasuŋ nda Susipata guli ŋa ghuni.

22 Ta ga zgu iʼi Tirtiyus ta vindaftá nadefteri na guli ŋa ghuni ma hga Mghamamu.

23Ta ga zgu Gayus ta nzaku yu ga taŋ yaŋa ghuni. Ta tskə ga taŋ inda Igliz guli tavgha. Ta ga zgu Irasta mnda ŋanatá tsedaluwa ŋa ghuni. Ta gay zwaŋamamuKartusguli ta zgu ŋa ghuni.

[ 24 Ka nza zɗakatahuɗa Mghama muYesu Kristi nda inda kaghuni demdem.]

Ŋa Lazglafta turtukwani glaku25 Ŋa Lazglafta glaku! Laviŋlava ta

dihaghunata manda va ya ta mnə LfiɗaGwaɗa, ya ta mnə yu ta ghəŋa Yesu Kristiya. Tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná, skwi si nda ɗifaya daga ghalya, zlagigiŋ lu. 26 Ndanananá, sabsa ta daɓi nda ma vindi ya vindafla anabi, manda va ya mna Lazglafta ŋakɗekedzeŋ guli, ka snanamtá lu ta indamndəra mndu ŋa snata taŋ ta gwaɗani mazlghafta taŋ.

27 Ŋa Lazglafta glaku! Da tsatsi tur-tukwani ɗifil nda ma Yesu Kristi, ŋakɗekedzeŋ! Amin.

1 Kwareŋt 1:1 203 1 Kwareŋt 1:24

Taŋtaŋa tsghatá lwa Pwal ŋa1 La Kwareŋt

Ga zgu1 Iʼi Pwal, hgaf Lazglafta manda ya

kumaf tsi ŋa nzakway ka mnda ghu-nay Yesu Kristi. Kawadaga ŋni ndazwaŋama mu Sustene, 2 ta vindi yu tana ɗelewer na ŋa mnduha Lazglafta maluwa Kwareŋt, kaghuni ta nzakway kaŋa Lazglafta nda zɗakatahuɗa Yesu Kristi,hagafhaga ta kaghuni ŋa nzakwa ghunika ŋani. Hagafhaga guli ta inda gwal tanzakway ma sana vliha kavghakavgha tamaga duʼa da Mghama mu Yesu Kristi.Tsatsi ná, Mghama mu ya demdem. 3 Kanza zɗakatahuɗa i Da mu Lazglafta ndaMghama mu Yesu Kristi kawadaga ndakaghuni. Mista ghuni ka zɗakwa taŋ guli.

Vlamavla Lazglafta ta zɗakwani ndamaYesu Kristi

4 Ta va rfay yu ta Lazglafta ɗa taghəŋa kaghuni ma vəl zɗaŋtani ta huɗima guyaghunaftani ndaYesuKristi, ZwaŋaLazglafta. 5 Manda va tsaya nzakwani.Ma tsa guyatá vgha ghuni nda tsi yaná, vlaghunavla ta inda skwiha. Tsayakəl kuni ka laviŋtá gwaɗa nda snaŋtamnigiŋtá vərɗa skwiha guli. 6Mamnaghu-nata ŋni ta gwaɗa Yesu Kristi ná, ka di-havatá tsa gwaɗa ya ma ŋuɗufa ghuni.7Tsaya kwal kuni pɗatá inda skwiha ta vləLazglafta ŋa mnduhani, na tsa kaghuni takzla fitika nghəglaŋta mu ta Mghama muYesu Kristi ya. 8Lazglafta dzaʼa vlambrakuŋa ghuni ha ka sagha tsa fitik ya, ŋa kwalalu vzaftá rutsak ta kaghuni baɗu tsa saghaMghamamu Yesu Kristi ya. 9Tsa Lazglaftata hagaftá kaghuni ka guyaghunafta ndaYesu Kristi ta nzakway ka Mghama mu yaná, haɗ ta tsakalawi wa.

Daga vgha ma Igliz ma Kwareŋt10Zwanama ɗa! Kdəkwakdək, ta ndəɓay

yu ta dzvu ŋa ghuni nda hga Mghama muYesu Kristi. Dzərawadzəra ta wi, ma dagəkuni ta vgha ghuni, ka skwa turtuk ka kuninzaku. 11Kəl yu kamnaymantsa zwanamaɗa ná, sliʼafsliʼa gwal ga Kluwe ka sagha damnihata kazlay: Ta zlərɗawi kuni ma vghaghuni kəʼa. 12 Dagavapdaga kuni matabaghuni. Wya tsa skwi ta mnə kuni ya: «ŊaPwal aŋni» ka sanlaha, «ŋa Apwalus aŋni»ka sanlaha, «ŋa Kefas aŋni» ka sanlaha,

«ŋa Kristi aŋni,» ka sanlaha guli, na skwita mnə kuni. 13 Kidaghi gamndər daga taKristi na? Pwal ta mtuta ta udza zləŋayta ghəŋa kaghuni ra? Ari nda hga Pwal amagaghunafta lu ta batem na? 14 Ta rfayyu ta Lazglafta ɗa kabga haɗ ya maganafyu ta batem mataba ghuni, ka nza a tsi kai Krispus nda Gayus wa. 15 Mantsa tama,haɗ ya dzaʼa mnay kazlay: Nda hga Pwalmagiɗifta lu ta batem kəʼa wa. 16 Aya! Sizanapta ɗa tsa: Maganafmaga yu ta batemta la ga Stefanas. Ta graftá yu ná, haɗ sanamndu magəglanaf yu ta batem ta ghəŋatsaha ya wa. 17 La ka dzaʼa ka maga batemŋamnduha a kaKristi nda iʼi wu, la ka dzaʼaka da mna Lfiɗa Gwaɗa ŋa mnduha, kaʼanda iʼi. Ka dzaʼa ka klaʼatá ɗifla ghəŋa ghaka mnay a kaʼa nda iʼi guli wa. Ka má siskwi ma ghəŋa ɗa ka yu klaʼata ka mnaykatsi ná, má dzaʼa nzakway mtatá Kristi taudza zləŋay ka skwa bətbət.

Yesu Kristi ná, mbraku nda ɗiflaLazglafta ya

18 Aŋ mndani, gwaɗa ta mtatá Kristi taudza zləŋay ná, nda nza ka tsaɓaku da gwalta zaɗaku. Tsaw da amu gwal ta tvambakuya, nda sna amu kazlay: Mamu mbrakwaLazglafta mida kəʼa.19 Wya skwi nda vinda ma deftera

Lazglafta:«Dzaʼa zaɗanazaɗa yu ta ɗifla ghəŋa mnda

səla, dzaʼa hərɗiŋhərɗa yu tamahi-zla ghəŋa mnda səla,» kaʼa.

20 Ka si mantsa ka Lazglafta mnata ya ní,ga gwaɗa ta ɗifla mnda səla tama? Gagwaɗa ta gwal ta mnay kazlay: Nda snaaŋni ta zlahu kəʼa tama? Ga gwaɗa tagwal ta zlərɗutawi ma na ghəŋa haɗik naguli? Haɗ gwaɗa ta həŋ ɗekɗek wa. NiŋnaLazglafta ta ɗifla mnduha ma na ghəŋahaɗik ná, ka skwi ka bətbət.

21 Nda ŋa taŋ ma ɗifil ná, traptra mn-duha ma ghəŋa haɗik ta tsatsaftá skwimaga Lazglafta nda ŋanima ɗifil. Ka klaftáLazglafta ta tsa gwaɗa ta mnə mu, niŋhahəŋ ka gwaɗa tsaɓaku ya, ŋa mbanaftámnduha ta zlghafta. 22 Má maraŋnamaralu ta skwi ka mazəmzəm, kada grafta ŋnika la Yahuda nda ŋa taŋ. Tsa skwi mnaŋnaɗifla ŋni ya ŋa aŋni ta snay, ka la Greknda ŋa taŋ. 23 Aŋni, gwaɗa ta zləŋatáYesu Kristi ta udza zləŋay ŋa aŋni ta mnay.Ka zaɗiŋtá tsa gwaɗa ya ta la Yahuda.Tsaɓaku tsa gwaɗa ya ka hamata gwal kulnzakway ka la Yahuda guli ta mnay. 24 Ka

1 Kwareŋt 1:25 204 1 Kwareŋt 2:14gwal hagaf Lazglafta ŋa nzakway ka ŋani,dər má la Yahuda tsi, dər má hamata Greka tsi ta mnay na: Kristi mbrakwa Lazglaftanda ɗifla Lazglafta ya, ka hahəŋ. 25 Tsawtsa skwi maga Lazglafta ta nghə mnduhamanda tsaɓaku ya ná, malaghumala taɗifla mnduha. Ka ka mbegi Lazglafta kámnduha ta gray ya guli ná, tsa nzakwani kambegi ta grəmnduha ya guli ná, malaghu-mala ta mbrakwa taŋ.

26 Zwanama ɗa ɗaslawa nzakwa ghunina tsa kaghuni hagaf Lazglafta ya, kamndəra wati ma mnduha kuni? Sira agwal nda sna ta skwimataba ghuni ta nghəmnduha ma ghəŋa haɗik wa. Sira a gwaldagaladagala mataba ghuni wa. Sira agwal ta za mgham mataba ghuni guli wa.27 Lazglafta ka ghəŋani ta zabaftá tsa gwalta nghə mnduha ma ghəŋa haɗik ka rghaya, ŋa pghanaghatá hula ta tsa gwal ndaɗifla ghəŋa haɗik ma ghəŋa taŋ ya. Tsatsita zabaftá gwal ka mbegi ta nghə mnduhama ghəŋa haɗik ya ŋa pghanaghatá hula tagwal nda mbra. 28 Tsatsi ta zabaptá gwalta nghə lu ka mnduha tsa lu, htuhta həŋkatakata ta nghəmnduha ma ghəŋa haɗikya, ŋa ŋwisaganatá deghreʼ ta gwal dagaladagala. 29 Zabapzaba Lazglafta ta mnduhamantsa ya, kada kwala mndu ta ghərɓakuta kəmani. 30 Lazglafta ta ndiʼaghunaftánda Yesu Kristi, ka famatá tsi ta YesuKristi ka mnda vlamatá ɗifil. Nda maYesu namafta Lazglafta ka mndu tɗukwata wa irani, ka fatá amu ka mnduhani, kavaragaptá tsi ta amu ma dmaku. 31 Tsayatama, «ka ta kumay mndu ta ghərɓakukatsi, ka ghərɓa tsi ta ghəŋa skwi kɗiŋMgham* ta magata,» manda ya nda vindama defteri.

2Mnay Pwal ta gwaɗa ta zləŋatá Kristi ta

udza zləŋgay1 Vərɗa iʼi ná, ma fitika lagha ɗa da

kaghuni da mna ɗifatá skwa Lazglaftata zlagamapta ná, haɗ gwaɗa nda lamnaghuna yu wa, nda sna yu ta skwi aka yu guli wa. 2 Ta sliʼaftá yu ka laghada kaghuni ná, haɗ sana skwi ta ndanəyu ma ghəŋa ɗa ŋa mnaghunata ka taghəŋa Yesu Kristi, tsa Yesu zləŋaf lu taudza zləŋay ya tsi wa. 3 Ma tsa nzakwaɗa da kaghuni ya ná, kulembet nzakwaɗa, ta zləŋ yu, ta ghudzaku yu. 4 Ma

tsa fitika mnay ɗa ta gwaɗa Lazglafta katagha skwi ŋa ghuni ya ná, maraghunaŋtahiɗaku ka ghuɓaptá kaghuni a si ta magəyu wa. Sulkuma Lazglafta nda mbrakwanita maraghunata kazlay: Kahwathwata tsagwaɗa mnə yu ya kəʼa. 5 Tsaya tama,ta mbrakwa Lazglafta dihafta kaghuni tazlghay nda ŋuɗufa ghuni ta hiɗakwa mn-duha a wa.

Ɗifila Lazglafta6 Ta mnə ŋni ta gwaɗa ŋa gwal nda

sifa ma zlghay nda ŋuɗuf ná, vərɗa ɗifiltaghə ŋni, hiɗakwa gwal dagaladagala mana ghəŋa haɗik ta dzaʼa zwaɗuta na a wa.7 Tsa ɗifil mnə yu ya ná, ɗifla Lazglafta yata nzakway ka skwi si nda ɗifa kul nghaŋtámnduha si ghalya ya. Ma kɗaku lu kazlagəgiŋtá ghəŋa haɗik ná, fafa Lazglaftaŋa mba amu, ŋa ŋlamafta. 8 Haɗ ya dərturtuk ma gwal dagaladagala ma na ghəŋahaɗik na, nda sna ta tsa ɗifil ya wa. Ka mánda sna həŋ katsi, má zləŋaf a həŋ ka dzatata udza zləŋay taMghamaglakuwa. 9Tsawtsa skwi maga Lazglafta ya ná, nda nzamanda ya nda vinda ma defteri ta mnaykazlay:Skwi ya ta kul nghaŋtá ira mnduha,nda ya ta kul snaŋtá mnduha nda sləməŋa

taŋ,nda ya ta kul ndanaŋtá mnduha ma ghəŋa

taŋ ya,skwi payaf Lazglafta ŋa gwal ta ɗvuta*

kəʼa.10 Ŋa aŋni maraŋnaŋta Lazglafta ta tsaskwi ya nda ma Sulkumani. Sulkum ná,nda sna ta inda skwi, nduk nda kɗavaktaskwi ma ndana Lazglafta. 11 Mnda səlaná, sulkumani yeya nda sna ta kɗavaktaskwi ma tsatsi. Manda tsaya SulkumaLazglafta guli ná, tsatsi yeya nda snata kɗavakta skwi ta nghanatá Lazglafta.12 Amu ná, Sulkuma na ghəŋa haɗik na amutsaf amu wu, Sulkum daga da Lazglaftaŋa amu ta mutsafta. Vlamavla Lazglaftaŋa snaŋta mu ta inda skwiha vlama tsinda zɗakatahuɗani. 13 Ta mnə aŋni tatsa skwiha ya ŋa mnduha ná, nda ɗiflamnduha ma ghəŋa haɗik a wu, nda ɗifilya ta taghə Sulkuma Lazglafta ta taghaaŋni. Mantsa ya kəl ŋni ka tsislanaptá indaskwiha ta sagha da Sulkumŋa gwal nda tsaSulkum ya.

14 Mndu ya kul haɗ Sulkuma Lazglaftama tsatsi ná, tsuʼa a ta skwiha ya ta taghə

* 1:31 Ngha ta Irmiya 9:22-23. * 2:9 Ngha ta Isaya 64:3.

1 Kwareŋt 2:15 205 1 Kwareŋt 4:4tsa Sulkum ya wa. Manda tsaɓaku ta snatsatsi ta tsaha ya, laviŋ a vani ta snaŋta wukabga nda Sulkuma Lazglafta ta laviŋta luta galay. 15 Mndu nda Sulkuma Lazglaftama tsatsi ná, laviŋlava ta gala inda skwi.Tsatsi ya tama, haɗ sana mnduha dzaʼalaviŋta galaptá tsatsi wa. 16 Manda va yanda vinda ma defteri ta mnay kazlay:Waya nda sna ta ndana Mgham na?Waya ta laviŋta vlaŋtá hiɗaku† na kəʼa ya.Ama aŋni, ndanu manda ŋa Kristi ŋa aŋnita ndanay.

3Kwalva Lazglafta aŋni

1 Ka vərɗani ka lu mnay katsi zwanamaɗa ná, ma tsa fitika nzakwa ɗa da kaghuniya ná, manda mna gwaɗa ŋa gwal ndaSulkuma Lazglafta ma həŋ a mna yu tagwaɗa ŋa ghuni wu, manda mna gwaɗa ŋamnduha ma ghəŋa haɗik mna yu, kabgasi ta ka zwani kuni ma zlghafta ghuni taKristi nda ŋuɗuf. 2 Uʼa ya vlaghuna yu,ɗafa a wu, kabga laviŋ a kuni ta ŋafta wa.Dər ndanana na ná, laviŋ a kuni ta ŋaftawu, 3 kabga manda nzakwa mnduha maghəŋa haɗik tata nzakwa kuni ta nzaku.Ka si tata draku kuni, tata zlərɗawi kunimataba ghuni katsi ya ní, nzaku manda ŋamnduha ma ghəŋa haɗik a ta nzaku kuninda tsa ra? Manda ŋa taŋ tata nzakwakuni. 4 Ka si «ŋa Pwal aŋni,» ka sanlaha,«ŋa Apwalus aŋni,» ka sanlaha ka kunita mnay mataba ghuni ya ní, ta mandanzakwa hamatamnduha a kuni nda tsa ra?

5WaApwalus, wa Pwal na? gwal ksanatáslna ta Lazglafta ŋni his his, ghunaf tsiŋa mnaghunatá gwaɗa ŋa zlghafta ghunita Kristi. Ta magay dər wati ma aŋni taslna Mgham Yesu manda ya vlaŋna tsi.6 Sləgafsləga iʼi, ka tiŋtá Apwalus ta imidistani. Lazglafta ta ɗyay ka gəlay. 7 Dagamndu ta sləgay tani, daga mndu ta taimi distani tani, sana skwi a hahəŋ wa.Lazglafta turtukwani ta ɗyay ka gəlay. 8Kaskwa turtuk mndu ta sləgafta nda mnduta tatiŋtá imi. Dər wa dzaʼa mutsay tanisəlani taɓta slna yamaga tsi da Lazglafta.9Nda gwa aŋni ma slna Lazglafta. Nda nzakaghuni manda vwaha Lazglafta.

Manda həga Lazglafta nzakwa ghuniguli. 10 Zɗiɗiŋzɗa Lazglafta ta huɗi kathatá yu ta tughwani manda vərɗa mndaba həga, ka lagha sani bay ta ghəŋani.

Ɗaswa kamndudzaʼa bay ta ghəŋani tama.11 Ya nda ghada thatá tughwani ya. Tsadughwaŋani ya ná, Yesu Kristi ya, haɗ sanatughwa həga dzaʼa thəglafta lu wa. 12 Tatsa tughwa həga ya ná, ta bə nda dzindarsanlaha, nda kufur ŋa sanlaha, nda pala ŋasanlaha, nda udzu ŋa sanlaha, nda sləka ŋasanlaha, nda dzuma ŋa sanlaha. 13 Baɗutsay Lazglafta ta guma dzaʼa saba dər wa tadaɓi kabga vu dzaʼa galay. 14 Ka driŋ a vuta slna tsa mndu ta tughwani ya wu katsi,dzaʼa mutsay ta nisəlani. 15 Ka driŋdra vuta slna tsa mndu ya, mutsafta a ta nisəlawa. Tsatsi, dzaʼa mbafmba ŋa nzakwanimanda sumbun.

16 Sna a kuni ka mnay kazlay: HəgaLazglafta ta nzaku Sulkuma Lazglaftamidakuni kəʼa ra? 17 Ka ɓadziŋɓadza mnduta həga Lazglafta ná, dzaʼa ɓadziŋ ɓadzaLazglafta ta tsatsi guli, kabga nda ghuɓahəga Lazglafta. Tsa həga yaná, kaghuni ya.

18Ma nanə mndu ta ghəŋani. Ka mamuɗifil ma ghəŋa ɗa manda ɗaslakwa ŋaghəŋa haɗik ka mndu, ka niŋna tsi taghəŋani ka rgha kada nzata tsi ka vərɗamndu nda ɗifla daga da Lazglafta. 19 Kəlyu ka mna tsaya ná, na ɗifla mnduha maghəŋa haɗik na ná, ga rgha ya ta kəmaLazglafta. Nda vinda ma deftera Lazglaftakazlay: Nda tsa ŋa taŋ ma hiɗaku* ya taksa Lazglafta ta həŋ, 20 Kaʼa guli na: «Ndasna Mgham Lazglafta ta ndana gwal ndahiɗa, nda sna kazlay: Haɗ hayhayani wu»kəʼa†. 21 Mantsa ya, ma ghubu kuni tamnduha. Indani demdem ka ŋa ghuninzakwani. 22 Dər Pwal, dər Apwalus, dərKefas, dər ghəŋa haɗik, dər hafu, dərmtaku, dər skwiha ndanana, dər skwihadzaʼa sagha nda sa, ka ŋa ghuni nzakwani.23Kaghuni ya, ka ŋa Kristi kuni, Kristi guli,ŋa Lazglafta ya.

4Ghunata mnduha Kristi aŋni

1 Mantsa tama, nghawa aŋni ka gwalksanatá slna ta Kristi. Nghawa aŋni gulika gwal fanam Lazglafta ta ɗifatá skwanima dzvu. 2 Vərɗa skwi ya ta psə lu damndu ya fanam lu ta skwi ma dzvu ná,nzakwani ka ŋərma mndu. 3 Da iʼi taɗa,dər má ta tsa mndəra ɗa kuni, dər mátsaɗighaha mnda səla ta guma, haɗ gwaɗaɗa wa. Iʼi ná, tsa a yu ta guma ta ghəŋaɗa wa. 4 Haɗ sana skwi maga yu ta grə

† 2:16 Ngha ta Isaya 40:13. * 3:19 Ayuba 5:23, 13. † 3:20 Zabura 94:11.

1 Kwareŋt 4:5 206 1 Kwareŋt 5:5yu wa. Ŋərma mndu yu a ka yu guli wu,Mgham Lazglafta dzaʼa tsaɗighatá guma,mndu awa. 5Tsa tama ná, ma gi tsə kuni taguma ta ghəŋa mndu ta kul sagha fitikani.Kzlawa, ta hwaydawakuni na! Baɗu saghaMgham ná, dzaʼa kligiŋkla ta daɓi ta skwinda ɗifa. Ŋa kligiŋtani duway ta daɓi taskwi ta ndanəmnduha. Baɗu tsa tama, dərwa dzaʼa mutsa rfani da Lazglafta mandaya ta raŋta.

6 Zwanama ɗa, tsa skwiha garaghunafyu ta ghəŋa aŋni nda Apwalus ya ná, katagha kuni ta skwi mida nzakwani: «Dazwaɗutá kuni ma tvi ka zluŋtá skwi ndavinda.» Da laghu kuni da ghərɓaku kazlay:Mal tsa ŋa ɗa mndu ya ka ŋa sani kəʼa.7Wa ta mnay ŋa gha kazlay: Mal kagha kasanlaha kəʼa na? Lazglafta a ta vlaghatáinda skwi ra? Ka si Lazglafta ta vlaghata yaní, kabgawu ta kəl ka ka ghərɓaku mandaskwi vlagha nda vla a lu wu ɓa?

8 Mantsa a nzakwani wu ki! Nya pɗakuni na? Wya nda na kuni ka gadghəlkatək, ta za mghama ghuni kaghuni, taghuya ɗaŋwa ŋni aŋni. Ta kumay yu máta zay ghuni ta tsa mgham ya katək, máka gwa mu ta vgha ka skwa turtuk ndakaghuni. 9 Ta grə yu ná, nana aŋni gwalghunay na ná, nda hul faghuta Lazglaftata aŋni. Manda gwal tsanagha lu ta guma,pgha lu ŋa pslatá həŋ ya aŋni. Nda nzaŋni ka skwa katskatsu, ŋa nghay mnduhama ghəŋa haɗik nda duhwalha Lazglaftatani. 10 Nda nza aŋni ka rgha, ta ghəŋagwaɗa ta Kristi. Kaghuni ya, nda hiɗa aŋnika kaghuni, kabga nzugwatá kaghuni ndaKristi. Kaghuni yeya nda mbra, mbra aaŋni wa. Kaghuni yeya gwal ka mndu, haɗmndu ta kulaftá aŋni ka mndu wa. 11 Dərnda va nana ná, ta dzay dzay maya ndandala tani ta aŋni. Lgut tɗukwa a ta vghaŋni wu, ta gɗata ta ɗga aŋni lu. Ta tvi ta tvisəla ŋni. 12Aŋni ta hərfaku ka maga* skwiŋa fadamta ŋni da wa ŋni. Razaŋnafhamndu, má tahula gha ka Lazglafta, ka ŋni.Dər ki lu ta dula aŋni ya ná, mərsuʼ ká ŋnita suʼay guli. 13 Dər kinawu ká mnduha tararaza aŋni ya ná, sleɗeɗa ka aŋni ta gwaɗanda həŋ. Ka maghdzəka taŋ ká mnduhama na ghəŋa haɗik na fatá aŋni. Mandaŋəɗak ká həŋ ta ngha aŋni.

Zwana ɗa ta ɗvu yu katakata kaghuni

14 Ŋa pghaghunaghatá hula a ta vin-daghunafta yu ta na skwi na wu, ŋa hur-zlaghunaptá sləməŋ ta vindaghunafta yu,kabga zwana ta ɗvu yu kuni. 15 Dər mádəmbuʼ kidaghi mnduha ta tagha skwi taghəŋa Yesu Kristi ŋa ghuni, turtuktuk daghuni. Iʼi tsa da ghuni ya kabga tiŋəl iʼi tamnaghunatá Lfiɗa Gwaɗa, ka zlghaftá kunitaYesuKristi. 16Kdəkwakdək! Ksawaksa taghəzama ɗa. 17 Tsaya tama, ghunafghunayu ta Timute ta nzakway ka zwaŋa ɗa yaɗvu yu. Ŋərma mndu ya ta tva MghamYesu. Ta tvi səlani ŋa lagha havglaghu-naktá tva nzakwa ɗa ma Yesu Kristi, ndaya ka yu ta taghay ŋa Iglizha ma inda vli.

18 Səglaghata a Pwal wu ka sanlaha tagray mataba ghuni, ka ghərɓaku. 19 Kata ɗvay Lazglafta katsi ná, ndusa yu kalabə da kaghuni. Ka mamu sana skwilaviŋ tsa gwal ta ghərɓaku ya ta magatátsi, ka gwaɗiŋta nda wi a tsi ya, dzaʼasnay yu baɗu tsa. 20 Gwaɗa ta ga mghamaLazglafta ná, gwaɗiŋta nda wi yeya a wu,ta maravamara mbrakwani. 21Ka lagha yuslaghunaghata nda sarak re, ari ka laghayu slaghunaghata nda zɗakwa ghəŋa ɗa,nda ya nda ɗva kaghuni a na? Zba a wa zbata ya ta kumə kuni mida.

5Dər nu tsi ka gwal zlghay nda ŋuɗuf ta

magay nda vgha taŋ1 Ka lu ta mnay ta snə yu ma luwa

ná, mamu hliri mataba ghuni. Dər gwalkul snaŋtá Lazglafta ná, haɗ həŋ ta nzakumanda tsaya wa. Ta hani sana mndunda markwa dani, ka lu. 2 Ma ŋa dzataghuni ta ghəŋ ka taw, ka ghzliŋtá tsamndu ya mataba ghuni ná, ghərɓaku ŋaghuni ta ghərɓay ta ghəŋa tsa. 3 Dərmá diʼiŋ nzatanzakwa ɗa nda kaghuni ná,kawadaga yu nda kaghuni ma sulkumavgha ɗa. Nda ghada tsanaghata ɗa ta gumata mndərga mndu ta magatá skwi mandatsaya, manda skwi hada yu kawadaga ndakaghuni. 4 Tsatsa yu ta tsa guma ya ndahga Mghama mu Yesu. Skwi ta mnaghu-nata yu ná, tskavawatska. Ka tskavatskakuni katsi, ya kawadaga sulkuma vghaɗa nda kaghuni. Kawadaga mbrakwaMghama mu Yesu guli nda kaghuni. 5 Kavlaŋta kuni ta tsa mndu ya ta halaway,ŋa ɓadziŋtá sluʼuvghani, kada mbanafta

* 4:12 Ngha ta Slna gwal ghunay 18:3.

1 Kwareŋt 5:6 207 1 Kwareŋt 6:13

Lazglafta ta hafani baɗu vragata Mghamamu Yesu.

6 Ngha a iʼi ta skwi ŋa ghərɓay kaghunita ghərɓaku wa. Sna a kuni kazlay: Kusetata is ná, ta ŋlanafŋla ta inda hwaɗatá hupaburadi kəʼa ra? 7Kliŋwa kla ta tsa dmaku tanzakway manda is ya mataba ghuni, dzaʼakəl kuni ka nzata hezleʼ manda hwaɗatáhupa buradi kul haɗ is mida. Aŋ mndani,nda sna yu kazlay: Ghuɓighunis ghuɓaLazglafta hezleʼ nda ma mta ta Yesu Kristikəʼa. Tsatsi ná, nda nza manda ZwaŋaTuwak ta hnə lu ŋa za skala Pak* ya. 8Mazə mu ta tsa skala Pak nda buradi nda isŋa ghalya mida ya. Tsa is ya ná, magaghwaɗaka skwi ya. Zama za nda buradi kulhaɗ ismida ta nzakway ka vərɗani dzeʼdzeʼya. Nda ŋuɗuf ya nda ghuɓa, tɗukwa†.

9 Ma tsa ɗelewera ɗa vindaghunaf yughalya ya ná, mnaghunamna yu kazlay:Yaha kuni da ksa nzaku nda gwal ta hlirikəʼa. 10 Tsa mnay mnə yu ya ná, ta mnəta ghəŋa gwal ma ghəŋa haɗik, ta hliri, tatsagana, ta ghali, ta wuya skwi a yu wa.Ka má mantsa tsi katsi ná, má sliʼagapsliʼakuni tkweʼ ma ghəŋa haɗik. 11 Skwi mnəyu ŋa ghuni ná, ma ksə kuni ta nzakunda mndu ta mnay kazlay: Krista iʼi kəʼata mataba tsa ná, ta hliri, ta tsagana, tawuya skwi, ta kuslemberaku, ta ghuyaku,ta ghali. Yaha kuni walaŋtá tsghə da hlibaturtuk kawadaga nda mndərga tsa mnduya.

12-13Nu gwaɗa iʼi nda gwal kul sagha zl-ghaftá Kristi ná, Lazglafta a dzaʼa tsa gumata ghəŋa tsaha ya ra. Gwalmataba kaghuniŋa ghuni dzaʼa tsa guma ta ghəŋa taŋ.Ka defteri na: «Ghzlapwaghzlap ta mnduta maga ghwaɗaka skwi mataba ghuni‡,»kaʼa.

6Tsaptá guma mataba gwal zlghay nda

ŋuɗuf1 Ka sliʼafsliʼa skwi mataba sani nda

sani mataba ghuni katsi, waka sani dzaʼawalaŋtá dzaʼa kla tsa gwaɗa ya da gwalguma kul snaŋtá Lazglafta, ka zluŋtá mn-duha Lazglafta na? 2 Sna a kaghuni ka-zlay: Mnduha Lazglafta dzaʼa tsa guma taghəŋa mnduha ghəŋa haɗik kəʼa ra? Ka sikaghuni dzaʼa tsa guma ta ghəŋa mnduhaghəŋa haɗik ya ní, slaghu a kaghuni ka

tsatá guma zwana skwiha kiʼa kiʼa ra? 3Snaa kaghuni kazlay: Amu dzaʼa tsa guma taghəŋa duhwalha Lazglafta kəʼa ra? Skwimataba nzakwa mu yeya dzaʼa trapta mutama rki! 4 Ka mamu skwiha mantsa yata slata mataba ghuni katsi, ka klafta kunika klaghata da gwal guma kul haɗ ghzliwataŋ da Igliza Lazglafta ná, 5 aya hula! Ka iʼinda kaghuni. Ŋwaya ki mndu dər turtuknda ɗifil ma ghəŋani prək ka dzraghunaftáskwimataba ghuni na? 6Ra a ka klay ghunita gwaɗa mataba kaghuni gwal zlghay ndaŋuɗuf ha ka klay ghuni da gwal guma kulsnaŋtá Lazglafta wa.

7Nda nza tsa wluvusta ta wluvusta kunita vgha mataba ghuni ya ka ɓadzaku. Kagagha ga mndu ta gwaɗa, ksay gha taŋuɗuf. Ka ghala ghala mndu ta kagha,zlanata gha. 8 Nda va tsaya ya ná, tsakaghuni ya ta ganatá sani. Va tsa kaghuniya ta ghwalguduŋtá skwa sani, kulam ndava tsa nzakwa ghuni ka zwanama ya. 9 Snaa kaghuni kazlay: Haɗ vla gwal ta gadmaku ma ga mghama Lazglafta wu kəʼara? Ma nanə kuni ta ghəŋa ghuni. Ɗina kasnaŋta ghuni kazlay: Gwal ta ga sliʼiŋsliʼiŋ,nda gwal ta wuya skwi, nda gwal ta hliri,nda gwal ta hani zgun nda zgun, marakwnda marakw, 10 Nda gwal ta ghali, ndagwal ta haraʼu ta iri nda gwal ghuyaku,nda gwal ta kuslemberaku, nda gwal tazlaʼuwamndu ná, haɗ həŋ dzaʼa lami da gamghama Lazglafta wu kəʼa ra? 11 Mandatsaya si nzatá nzakwa sanlaha matabaghuni ghalya. Ndana tama, SulkumaLazglafta mu ta ghuɓaghunata, ka nzatákuni hezleʼ, ka naghunafta ka ŋərmamndukabga zlghafta ghuni ta Mghama mu YesuKristi.

Vlaŋwa glaku ta Lazglafta nda vghaghuni

12 «Haɗ skwi piyɗif lu ta ghəŋani wu,»ka sanlaha mataba ghuni ta ndanay. Tsawinda skwi a nda ra wu. «Laviŋlava yu tamaga inda skwi guli,» ka sanlaha. Tsawhaɗ iʼi dzaʼa ga vuʼa sana skwi wa. 13«Skwazay ná, ŋa huɗi a ra? Huɗi guli ná, ŋaskwa zay a ra?» ka kuni ta mnay guli.Tsaw nda skwa zay tani, nda huɗi tani,dzaʼa ɓadziŋɓadza Lazglafta ta həŋ his his.Sluʼuvgha ná, magaf a Lazglafta ŋa magasliʼiŋsliʼiŋ nda tsi wa. Nda nza sluʼuvgha ŋaMgham Yesu, ta nzata Mgham Yesu ka ŋa

* 5:7 Ngha ta Sabi 13:7, 12:21. † 5:8 Ngha ta Sabi 12:15-20, Vrafta ta zlahu 16:3. ‡ 5:12-13 Vrafta ta zlahu17:7.

1 Kwareŋt 6:14 208 1 Kwareŋt 7:18sluʼuvgha. 14Ma mtuta Mghama mu Yesuná, Lazglafta ta sliʼaganapta ma mtaku.Tsatsi dzaʼa sliʼagamapta ma mtaku ndambrakwani guli.

15 Sna a kuni kazlay: Sluʼuvgha ghuniná, fawaya vgha Kristi ya kəʼa ra? Dzaʼanda ra ka klafta ɗa ta fawaya vgha Kristika ndiʼanafta nda sluʼuvgha karwa rki?Magava a wu! 16 Sna a kuni kazlay: Mnduta ndiʼaftá vghani nda karwa ná, ka skwaturtuk vgha taŋ nda tsi kəʼa ra? Tsamnduha his ya dzaʼa nzata ka sluʼuvghaturtuk*, ka defteri ta ghəŋani. 17Mndu tazlanaŋtá ghəŋani ta Mgham Yesu ná, kaskwa turtuk ndana taŋ nda Mgham Yesu.

18 Tsaya tama, zlaŋwa sliʼiŋsliʼiŋ.Hamata dmakuha ta magə lu ná, taɓla vgha ta magaʼata lu. Mndu ta fatásliʼiŋsliʼiŋ ka slnani, ŋa vərɗa sluʼuvghanita ga tsi ta dmaku. 19 Sna a kuni kazlay:Sluʼuvgha ghuni ná, həga Sulkum ndaghuɓa ya kəʼa ra? Lazglafta ta vlaghunataŋa nzaku ma kaghuni, ta ka ŋa ghuni avgha ghuni tamawa. 20Vara vara Lazglaftata kaghuni nda skwi nda bla. Tsaya tama,vlaŋwa glaku ta Lazglafta ma skwi ta magəkuni nda sluʼuvgha ghuni.

7Zlgha wa Pwal ta ghəŋa gwaɗa ta klu-

vustá vgha1 Ndanana tama, wana yu ta zlghaghu-

naftá wa skwiha ya vindiɗif kuni: Ɗina kanzata mndu kul kla marakw. 2 Tsaw tamaná, ŋa wara hliri ná, ɗina ka klafta mnduta marakw, ta dzaʼa marakw guli da zəʼal.3 Ka vla zəʼal ta vghani ŋa markwa taŋ. Kavla marakw guli ta vghani ŋa zəʼala taŋ.4 Vgha marakw ná, ŋani a wu ŋa zəʼalataŋ ya. Vgha zəʼal guli ná, ŋani a wu ŋamarkwa taŋ ya. 5 Ka dzraf nda dzra a kuniŋa fitik rets kabga ŋa maga duʼa wu katsiná, yaha sani da kwalaghutá vla vghani ŋasani. Tahula tsaya, ka vrəglanafta kuni taguya vgha ghuni manda va ya snu kuni,da traptá kuni ta ŋafta ghudzaku ma vghaghuni, da mutsaftá halaway ta ghurum ŋaŋraptá kaghuni.

6 Hiɗaku ŋa iʼi ta vlaghunata, ka nzatatsi ka tkweʼa ka yu nda kaghuni wa. 7 Kamámanda ndana iʼi tsi ná, mámanda ŋa ɗaka mnduha nzata, ka iʼi. Tsaw dər wa ndaŋani ma zɗakatahuɗi vlaŋ Lazglafta. Yeya

ŋa gha, kaʼa nda ya, yeya ŋa gha kaʼa ndasani.

8 Skwi mnə iʼi ná, ta mnay yu ŋa gwalkul haɗ markwa taŋ nda miʼa wadguhaná, ɗina ka kɗay ghuni ta nzakwa ghuniturtukwa ghuni manda iʼi na. 9 Ala ka silaviŋ a kuni ta ŋafta wu katsi, kluvwakla tavgha. Dər kluvtá vgha ka nzata ka suʼay.

10 Wya zlahu ta mnanata yu ta gwal takluvtá vgha taŋ, iʼi a ta mnay guli wu,mgham ta mnata kazlay: Yaha marakwda dgata vgha nda zəʼala taŋ kəʼa. 11 Alaka dgadga tsi ta vgha nda zəʼala taŋ ya,nzatani mantsa, yaha tsi kləgəltá sanazəʼal. Ka mantsa a tsi wu dzrəglaftani ndazəʼala taŋ. Yaha zəʼal da ghzliŋtá markwataŋ guli.

12 Wya skwi ta mnə iʼi ka ghəŋa ɗaŋa sanlaha, Mgham a ta mnay wa. Kamamumnda zlghayndaŋuɗuf kul zlghaftámarkwa taŋ ta Yesu Kristi katsi, tsaw takumay tsamarakw ya ta kɗa nzakwani ndatsa zəʼala taŋ ya katsi, yaha tsa mndu yada ghzliŋtá tsa markwa ya. 13 Manda vatsaya guli, ka mamu marakw ta zlghaftáYesu Kristi nda zəʼala taŋ kul zlghaftá Yesukatsi, tsaw ta kumay tsa mndu ya ta kɗanzakwani nda tsa marakw ya katsi, yahatsa marakw ya laghu ga taŋ. 14 Kəl yu kamnay manda tsaya ná, kabga nda ghuɓatsa guyatá vgha tsa mndu kul zlghaftáKristi ya nda markwa taŋ ta zlghafta ya.Mantsa ya guli, nda ghuɓa tsa guyata vghamarakw kul zlghaftá Kristi nda zəʼala taŋta zlghafta ya. Ka má nza a tsi mantsa ná,má dzaʼa nzaku zwana taŋ manda zwanagwal kul snaŋtá Lazglafta. Wya kahwath-wata guli ná, nda ghuɓa nzakwa taŋ daLazglafta. 15 Ka ta haɗ yu nda kagha wu,ka tsa kul zlghafta Kristi ya ná, dgaghutanita vghani. Ma tsaya tama, dər zəʼal tsi,ka dər marakw a tsi ma zlghay nda ŋuɗuf,flauʼ nzakwani kabga hgaŋ hga Lazglaftata kaghuni ŋa nzaku nda zɗaku. 16 Kaghamarakw ta zlghaftá Yesu, nda sna kaghakazlay: Dzaʼa mbanafmba yu ta zəʼala inikəʼa ra? Kagha zəʼal ta zlghaftá Yesu, ndasna kagha kazlay: Dzaʼa mbanafmba yu tamarkwa ini kəʼa guli ra?

Mndərga nzaku ta zɗəganatá Lazglafta17Kamantsa a tsi wuná, ka nza dərwa ta

nzakumanda ya vlaŋ Lazglafta. Ka nza dərwa ta nzaku manda ya hgaŋ Lazglafta guli.Tsaya ta mnə yu ŋa inda Igliz. 18 Ka nda

* 6:16 Ngha ta Zlrafta 2:24.

1 Kwareŋt 7:19 209 1 Kwareŋt 8:3tsa fafaɗa mndu ta hgafta Lazglafta katsi,ma thəgəl tsi kazlay: Madər tekeʼa fafaɗaɗa kəʼa. Ka ta nda fafaɗani mndu ta hgaftaLazglafta guli, ma thə tsi guli kazlay: Katsiŋtsa yu kəʼa. 19 Dər tsanaghuha lu, haɗskwi tsanagha tsi wu, dər tsanaghu a luwu, haɗ skwi tsanagha tsi wu, snata zlahaLazglafta malani. 20 Ka kinawu nzakwamndu ta hgafta Lazglafta ya ná, nzakwanimanda va tsaya. 21Ka si ka vuʼa ka ta hgaftaLazglafta ta kagha, ma ndanu ka. Ala kamamu tva mutsafta gha ta nzaku falauʼvgha katsi ya, mutsumutsa katək. 22Ka dərka vuʼa mndu ta hgafta mgham Lazglaftakatsi, nda pla vgha tsa mndu ya daMghamLazglafta. Manda tsaya, mndu kul haɗ kavuʼa ta hgafta Lazglafta ná, ka vuʼa Kristitsatsi guli. 23Nda bla varata lu ta kaghuni,ma niŋ kuni ta ghəŋa ghuni ka vuʼa mndasəla. 24 Ka kinawu nzakwa mndu ta hgaftalu ya zwanama, nzakwani mantsa ta kəmaLazglafta.

Gwaɗa ta ghəŋa gwal ta kul klaftámarakw

25Ta ghəŋa gwal kul kluvtá vgha taŋ ya,skwi ta ndanu yu dzaʼa yu mnay, ya snaŋyu da Mgham Yesu a wa. Dzaʼa snay kunita gwaɗa ɗa kabga mndu ta fə lu ta ghəŋtida yu.

26Ta ghəŋa na blakwa nzaku na ná, wyaskwi ta ndanu yu: Ɗina ka nzakwa mndumantsa. 27 Ka klafkla ka ta marakw katsi,ma zbəgəl ka ta dgatá vgha nda tsi. Kaklaf a ka ta marakw wu, ma zbə ka tamarakw. 28 Ka klafkla ka ta marakw, gaa ka ta dmaku wa. Ka laghula makwa damndu guli, ga a ta dmaku wa. Nziya nza tsiná, dzaʼa ghuyay ta ɗaŋwa ma sluʼuvgha.Ta kumay yu ta klaghunapta ma tsa ghuyaɗaŋwa ya.

29 Wya skwi ta kumə yu ta mnayzwanama: Ta sira a fitikwu, daga ndanana,ka nza gwal ndamarakwmista taŋ, mandagwal kul haɗ nda marakw. 30 Ka nza gwalta taw, manda gwal kul haɗ ta taw. Gwal tarfu guli, manda gwal kul haɗ ta rfu. Gwal tadzawatá skwiha guli, manda gwal kul haɗskwi da həŋ. 31 Ka nza gwal ta za mghamma ghəŋa haɗik, manda gwal kul haɗ ta zamgham, kabga ndusa na ghəŋa haɗik na kakɗaku.

32Ta kumay yu ta nzakwa ghuni kul haɗma ndanu. Mndu kul klafta marakw ná, taghəŋa tva skwiha ta zɗəganata Lazglaftayeya ta ndanə tsi. 33 Ama mndu ta klaftá

marakw, ta ndanay ta skwiha ma ghəŋahaɗik ŋa zba tva zɗəganatani ta markwataŋ. 34 Tsaya tama, his skwi ta ndanətsi. Mantsa marakw kul haɗ zəʼalani ndamakwa ta həga guli. Ta ghəŋa tva skwihata zɗəganata Mgham Yesu yeya ta ndanəhəŋ. Tva skwiha ta zɗəganatá MghamYesu yeya ta ndanə həŋ, kabga fafa həŋta ŋuɗufa taŋ, nda ghəŋa taŋ tani, ŋaLazglafta. Marakw ga zəʼal ná, ta ndanayta skwiha ma ghəŋa haɗik ŋa zba tvazɗəganatani ta zəʼala taŋ.

35 Ŋa kata kaghuni tsa skwi ta mnə yuya, ŋa tsaghunamtá matsavaɗa a wa. Takumay yu ta magay ghuni ta skwiha taraku, ka ndiʼafta kuni ta vgha nda MghamYesu kul haɗ sana ndanu.

36 Ka lagha duhwal nda makumidzanimantsa: Kla a yu ta kagha wu kaʼa, tahulatsa, ka ndanuglaptá tsi kazlay: Dmaku tsaskwi ya magana yu kəʼa, tsaw tata tɗuŋuɗufani tida ta kumay ta klay katsi, ka klatsi. Maga a ta dmaku wa. 37 Ka lagha duh-wal ka kurata kazlay: Kla a yu ta marakwwu kəʼa, grafgra guli kazlay: Mantsa yanzakwani kəʼa ma ŋuɗufani mndu a tapyafta wu kəʼa katsi, ɗina tsaya. 38 Tsayatama, ka klafkla mndu ta marakw ná, ɗinatsaya. Ka kla a yu ta marakw wu, ka mnduguli ná, mal tsaya ɗinakwani.

39 Ka ta ndiri zəʼala marakw katsi ná,yaha walaŋta dzaʼa mista sana zəʼal. Ala kanda mta zəʼala taŋ katsi, laviŋlava ta dzaʼamista sana zəʼal ta kumə tsi. Nziya nza tsi,mista mnda zlghay nda ŋuɗuf katsi. 40 Kamá manda ndana iʼi tsi, mal ma nzatanimantsa ya dzaʼa mutsafta tsi ta rfu, ka yadzaʼa laghu tsi mista sana zəʼal. Nda sna yuguli kazlay: Mamu Sulkuma Lazglafta da iʼikəʼa.

8Za sluʼa skwa wuyay

1 Skwi ya dzaʼa yu gwaɗay ndana, dzaʼagwaɗay yu ta ghəŋa sluʼa skwa wuyay.Manda va yamnə kuni kazlay: Nda snamuta inda skwi kəʼa ya ná, manda va tsayanzakwani. Ama tsa snaŋta skwa mu ya ná,ta vlamata gla ghəŋ. Ɗvuvusta vgha skwidzaʼa kla amu ta kəma ta kəma. 2 Ka ndasna iʼi ta skwi ka mndu ta ndanay katsi ná,ta sna a tsa mndu ya ta skwi manda ya taraku ka snaŋtani wa. 3 Ka ɗvuɗva mnduta Lazglafta katsi, tsa mndu ya ná, nda snaLazglafta ta tsatsi.

1 Kwareŋt 8:4 210 1 Kwareŋt 9:164 Taghəŋa skwi ta nghanatá za sluʼa

skwa wuyay, wya tsi: nda sna amu skwika bətbət na skwa wuyay ma ghəŋa haɗikkəʼa. Turtuktuk Lazglafta guli. 5 Aŋ mn-dani, mamu skwiha ta garə mnduha ndaLazglafta. Manda va tsaya ná, nda ndəgha«lazglaftaha» nda ndəgha «mghamha»guli. 6 Dər ma mantsa tsi, ŋa amu ná,turtuktuk Lazglafta ta nzakway ka Da mu,ta zlaganapta inda skwi ma ghəŋa haɗik.Ŋani amu guli. Turtuktuk mghama muguli, tsaya Yesu Kristi zlaganap Lazglaftata inda skwiha nda ma tsatsi ya, ma tsatsinzata amu nda hafu guli.

7 Dər nda sna amu kazlay: Haɗ hafuma skwa wuyay wu kəʼa ná, sna a sanlahamantsa ya wa. Ta zə həŋ ta sluʼa skwawuyay ná, manda va skwi mamu hafu matsa skwawuyay ya ka həŋ ta ndanay, kabgasnusna həŋ nda skwa wuyay. Ta mutsaa mbrakwa taŋ ma zlghay nda ŋuɗuf wu,ŋriŋnisŋra na sluʼi zu ŋni na ka həŋ tandanay. 8 Skwa zay a dzaʼa kladamaghatada Lazglafta wa. Dər má ta zay mu, dər máza amuwu, haɗ skwi tsamagha tsi wu, haɗskwi htamaghu tsi guli wa.

9 Aŋ mndani, laviŋlava kuni ta za indaskwi ta kumə kuni, ama ɗasuwa ka kuni danzaku kuni ka skwa tuthunda gwal ndahtambrakwa taŋ ma zlghay nda ŋuɗuf nghərhəŋ ta kaghuni. 10 Tsa lagha mndu kulmbraku ma zlghay nda ŋuɗuf ka nghaŋtákagha nda «sna ta skwi» ya kay, ta nzakuma həga skwa wuyay ta za sluʼa skwawuyay katsi ní, haɗ tsatsi dzaʼa mnay: Kaza iʼi guli kəʼa ra? 11 Tsaya tama, tsa skwimaga kagha ta mnay kazlay: Nda «sna iʼita skwi» kəʼa ya ta zaɗiŋtá tsa zwaŋamakulhaɗ mbrakwani mtu Kristi ta ghəŋa tsatsiya guli. 12 Ma tsa magay ghuni ta dmakuka zlabiŋtá zwanama ma ndanu kul haɗmbrakwa taŋ ya, maganatá vərɗa Kristikaghuni ta tsa dmaku ya. 13 Tsaya tama,ka si skwa zay dzaʼa zləmbiŋta zwaŋamaɗa katsi ná, haɗ yu dzaʼa walglaŋta zasluʼi ɗekɗek wu, kada kwala yu zləmbiŋtázwaŋama ɗa.

9Mnay Pwal ta Lfiɗa Gwaɗa

1 Laviŋ a yu ta maga inda skwi wu ra?Ghunata mnda Yesu Kristi a yu wu ra?Ngha a yu ta Mgham Yesu nda ira ɗa wura? Pəghatá ghəŋa slna ɗa ma Mgham

Yesu a kaghuni ra? 2 Dər má fa a sanlahata iʼi ka ghunatá mnda Mgham Yesu wuná, ka ŋa kaghuni ná, nda nza yu kabgaiʼi ta mnaghunata Lfiɗa Gwaɗa kəl kuni kanzakway ka gwal zlghay nda ŋuɗuf.

3Wya skwi ta kəl yu ka huzla gwaɗa dagwal ta mana iʼi: 4Má ra a ka mutsay ŋnita skwi ŋa zay, nda ya ŋa say ŋni ma slnata magə ŋni ra? 5 Laviŋ a aŋni guli máta kliŋtá mukuma ma zlghay nda ŋuɗuf tanzakway kamarkwa ŋnimanda ŋa sanlahama gwal ghunay, nda i zwanamani maMgham Yesu, nda Kefas wu ra? 6 Ariaŋni nda Barnabas yeya a ŋa maga slnaka mbalay na? 7 Ta kɗə snaŋta kaghunita sludzi ta maga slna, tsatsi guli ta zuŋtághəŋani ra? Mamu mndu ta ŋəɓata fu ná,kul za yakwani ra? Ari mamu a mndu tangha rini ná, kul sa uʼa tsa rini ya na?

8 Mnda səla yeya ta ndana tsa skwihamnə yu ya ra? Dər zlaha Lazglafta guliná, ta mnay mantsa. 9 Wya ka Musavindafta ma zlaha Lazglafta: «Ma fanamka ta budzaŋ ma wi ta sla. Ta ɗgə tsi tahya*,» kaʼa. Ta ghəŋa sla yeya ta ndanaLazglafta ta tsaya ra? 10 Ari ta ghəŋa amua ta gwaɗa Lazglafta kahwathwata katəkna? Mantsa ya nzakwani, ta ghəŋa amuvindafta tsi ta tsa mnay kazlay: Ta hvəmndu tahvaná, nda fata ghəŋani ŋamutsanisəlani katsi, ta ɗgə mndu ta hya guli ná,nda fa ta ghəŋani ŋa mutsa nisəlani katsikəʼa ya. 11 Ka si aŋni ta sləgamtá hulfaSulkum ma kaghuni ya ní, ra a ka tsuʼayŋni ta skwa wa dzvu da kaghuni guli ra?12 Ka ta zayzay sanlaha ta kaghuni ya ní,mal aŋni a má dzaʼa zay katək wu ra?

Ta ɗawaŋ a aŋni ta skwi da kaghuniwa. Ta suʼay aŋni ta inda ghuya ɗaŋwata slaŋnaghata, kabga yaha ŋni nzata kagwal ta pyaftá sliʼa gwaɗa ta ghəŋaKristi takəma ta kəma. 13 Sna a kuni kazlay: Gwalta ksa slnamahəga Lazglafta ná, hada ta zahəŋ ta skwa zaya taŋ kəʼa ra? Gwal ta vlaskwi ta gwir guli ná, mida ta mutsa hahəŋta ŋa taŋ guli kəʼa ra? 14 Ta ghəŋa gwal tamna Lfiɗa Gwaɗa guli ná, mnamnaMghamYesu kazlay: Ma tsa mna Lfiɗa Gwaɗa yadzaʼa za hahəŋ ta ŋa taŋ guli† kəʼa.

15 Iʼi ná, ɗawaŋ a yu ta skwi da kaghuniwa. Ka vlihata kuni a ka yu kəl yu kavindaghunafta guli wa. Ta dər mtakwaɗa, ka ya dzaʼa kləgədəɗusta lu ta skwaghərɓakwa ɗa. 16 Tsa mna Lfiɗa Gwaɗa ta

* 9:9 Vrafta ta zlahu. 25:4. † 9:14 Ngha ta Mata 10:10, Lukwa 10:7.

1 Kwareŋt 9:17 211 1 Kwareŋt 10:15mnə yu ya guli ná, nza a ka skwa ghərɓayɗa ta ghərɓaku nda tsi wu, kabga tkweʼfiɗaghata lu ta mnay. Ka mnaŋ a yu wuná, ɗaŋwa ŋa ɗa. 17 Ka má iʼi ta kuratámagay katsi ná, ma dzaʼa play lu ŋa ɗa.Tsaw iʼi a ta kurata wu, ta magay yu kabgatkweʼ fiɗaghata lu tamagay. 18Nu tamutsəyu mida tama? Skwi ta mutsə yu midaná, mnay ɗa ka mbalay ta Lfiɗa Gwaɗa kulɗawa nisəla vəl mnay ɗa ta tsa Lfiɗa Gwaɗayeya.

19 Iʼi ta kwara ghəŋa ɗa, tsaw ka niŋtáyu ta ghəŋa ɗa ka vuʼa inda mnduha ŋakataŋtá inda mnduha kada mutsanakta yutaMghamYesu ta ndəghatamnduha. 20Kamataba la Yahuda yu, manda hahəŋ kayu ta nzaku, kada mutsakta yu ta həŋ.Ka mataba gwal ta ksa zlaha Musa yuya, manda hahəŋ ka yu ta nzaku, kadamutsakta yu ta həŋ, dər má nghaɗigha agwaɗa ta zlahu. 21 Ka mataba gwal kulsnaŋtá zlaha Musa yu ya, manda hahəŋ kayu ta nzaku kada mutsanakta yu ta həŋ.Va a tsaya ta mnay kazlay: Sna a yu tazlaha Lazglafta wu kəʼa wu, ta snay yuta zlaha Kristi. 22 Ka mataba gwal ndahta mbrakwa taŋ ma zlghay nda ŋuɗuf yuya, manda hahəŋ ka yu ta nzaku, kadambranafta yu ta həŋ. Mantsa ya fata iʼita ghəŋa ɗa, ka nzaku tavata dər wati mamndu tsi ka maga inda kɗavakta hiɗakwaɗa ŋa mbaʼatá sanlaha. 23Kada dzaʼa LfiɗaGwaɗa ta kəma ta kəma, nda ya ŋa nzakwaiʼi tekw mida guli, ka yu ta kəl yu ka magatsa skwiha ya.

Dzəgha vgha nda hwaya24 Sna a kuni kazlay: pɗaʼ pghatá vgha

mnduha ta hwaya ta daɓi ná, turtuk yadzaʼa zata kəʼa ra? Hwayawahwaya tavərɗa hwaya kada zata kuni. 25 Inda mnduta tsa hwaya yaná, ta zlahafzlaha ta vghanima taghayni, ŋa zatani. Tsa skwi dzaʼazata tsi ya ná, dzaʼa ɓwadzuɓwadzamisim-misim. Ŋa amu ya, haɗ ta ɓadzaku ɗekɗekwa. 26Hwayiŋtahwaya ka bətbət a ta hwayyu wa. Dzidiŋtá dembi ka dakwal a ta dzəyu guli wa. 27 Ta zlahay yu ta ghəŋa ɗa kaghuya ɗaŋwa ŋani, kada kwala vərɗa iʼi tadəɗaghuta nda hul tahula mnanata iʼi taLfiɗa Gwaɗa ta sanlaha.

10Yaha kuni nda skwa wuyay

1Zwanama ɗa, ta kumay yu ta havaghu-naktá skwi ta slanaghata dzidzíha mu tafitika Musa. Demdem həŋ nda bukwa maghwayak. Demdem həŋ ta tsughwaɗaptádrəfa dva*. 2 Demdem həŋ ta magaftábatem ma drəf ma nzakwa taŋ ma gh-wayak ma guyatá vgha taŋ nda Musa.3 Demdem həŋ ta zutá skwa zay ta sahadaga ta luwa. 4 Demdem həŋ ta sutá imita sabi ma kutumba. Lazglafta ta vlaŋtátsa kutumba ya ta həŋ. Tsa kutumbaya ná, Kristi ya ta mbaɗa† kawadaga ndahəŋ. 5 Tsaw tama ná, mal gwal ta magaskwi kul zɗəganatá Lazglafta ndəghatanimataba taŋ kəl həŋ ka rwuta ma mtak‡.

6 Tsa skwiha ta luta ya ná, nda nzaŋa snamamta ŋa kwala amu kul magaghwaɗaka skwihamanda tsamaga hahəŋ§ya. 7 Ma nza kuni ka gwal ta wuya skwimanda sanlaha mataba taŋ, vindaf lu taghəŋa taŋ kazlay: Ka nzatá mnduha kaza skwi ka sa skwi, ka sliʼafta həŋ ka gat-suwa* kəʼa ya. 8 Ma hlə kuni tiri mandaya magə sanlaha mataba taŋ, kəl həŋ karwuta dəmbuʼ hisambsak hkən mida tafitika turtuk† ya. 9Ma dzəghəmu ta Kristimanda ya dzəghaŋ sanlaha mataba taŋ,kəl nahaɗikha ka zaɗanatá həŋ ya. 10 Maruruŋwaku kuni ta ruruŋwaku manda yamagə sanlaha mataba taŋ, kəl duhwalhaLazglafta ya ta rwa mndu ka zaɗanatá həŋya.

11 Magumaga tsa skwiha ya nda həŋŋa snanamtá sanlaha. Ka vindaftá lu madefteri ŋa gunamaŋtá sləməŋ ta amu gwalta ndusakta nda kɗakwa na ghəŋa haɗikna. 12 Tsaya tama, ka nda sladaslada ɗa,kamndu ná, ɗaswa katsi tama da zləmbutátsi. 13 Inda tsa dzəghuha ta grughunustaya ná, dzəghuha ta raŋtá mnda səla ya.Lazglafta ná, ŋərma mndu ya. Haɗdzaʼa zlaŋtá dzəghə ŋa dzəghaghunata kamalaghutá mbrakwa ghuni, da traptá kunita spafta wa.

Ma lə kuni da vla skala vla glaku ŋaskwa wuyay

14 Zwanama ɗa gwal ta ɗvu yu, kasi mantsa tsi, dgaghwa vgha nda skwawuyay. 15 Nda sna yu kazlay: Ta mnə

* 10:1 Ngha ta Sabi 13:21-22, 14:22-29. † 10:4 Ngha ta Sabi 16:4-35, Vrafta ta Zlahu 8:3, Mbsak 20:8-11. ‡ 10:5Mbsak 14:16, 23, 29-30. § 10:6 Mbsak 11:4, 34. * 10:7 Sabi 32:6. † 10:8 Mbsak 25:1-9.

1 Kwareŋt 10:16 212 1 Kwareŋt 11:9ŋa kaghuni nda guna ghəŋa ghuni ya yukəʼa. Ka gala kaghuni ka ghəŋa ghuni tana skwi ta mnə yu na. 16 Tsa leghwa tfawita sə mu, ka rfa Lazglafta ta ghəŋani yaní, nza a ka guyatá amu nda Kristi ndama usani ra? Tsa buradi ta dguvusta‡ muya guli ní, nzaʼa ka guyatá amu nda Kristinda ma sluʼuvghani guli ra? 17 Turtuktukburadi mndani, ama nda ndəgha amu tazay. Tsaya a ta maraŋta kazlay: Nda guyamu ma sluʼuvgha turtuk nda ma dguvustamu ta tsa buradi turtuk ya kəʼa ra?

18Ngha wa zwana la Israʼila ɓa. Tsa gwalta za skwi vla lu ŋa pla ghəŋ ta gwir ya ní,guya a həŋ nda Lazglafta mida ra? 19 Nuta kumə yu ta mnay? Ta kumay yu tamnay sana skwi tsa sluʼi plana lu ta ghəŋta skwa wuyay ya kəʼa ra? Ari sana skwia na tsa skwa wuyay ya na? Sana skwi aɗekɗek wa. 20 Skwi kumə yu ta mnay ná,pla ghəŋ ta plə gwal kul snaŋta Lazglaftaná, ŋa duhwalha halaway ta planata həŋta ghəŋ, ŋa Lazglafta a wa. Va a yu taguyatá vgha ghuni nda duhwalha halawaywa. 21 Laviŋ a kuni ta sa skwi ta leghwaMgham Yesu, ta saysay kuni ta leghwaduhwalha halaway wa. Laviŋ a kuni ta zaskwa Mgham Yesu, ta zayzay kuni guli taŋa duhwalha halaway wa. 22Ta kumay muta ganaftá sidi ta Mgham Yesu ra? Ari malamu a mbratani ka tsatsi na?

Magawa inda skwi ŋa vla glaku ŋaLazglafta

23 Laviŋlava mndu ta «maga inda skwi,»ka kuni. Manda tsaya nzakwani, tsaw indaskwi a ɗina wa. Laviŋlava mndu ta «magainda skwi,» tsaw inda skwi a ta ŋla mnduguli wa. 24 Ma laghu kuni ngha skwi tadzaʼa kata kaghuni, nghawa skwi ta dzaʼakataŋtá sana mndu.

25 Zawaza ta inda skwi ta skwapta luta luma, ma ɗawu kuni ta vli ta ghəŋani,ma lagha sana ndanu ta wa ghəŋa ghuni,26 kabga ka gwaɗa Lazglafta na: «ŊaMgham Lazglafta haɗik nda inda skwimida§ demdem,» kaʼa.

27 Ka hgaghunahga mndu kul snaŋtáLazglafta ŋa za skwi, ka snata kuni katsi,zawaza ta inda skwi dzaʼa vlaghunata tsi,ma walaŋ kuni ta ɗawutá vli ta ghəŋani,ma ndananagha kuni ta sana ndanu taghəŋani. 28 Ka «sluʼa pla ghəŋ ŋa skwawuyay ya,» ka ka mndu nda kaghuni katsi,

yaha kuni da zay da famta kuni ta tsamnduta mnaghunata ya ma ndanu. 29 Ndanakaghuni a mnə yu wu, ndana tsa sanamndu ya.

Iʼi ná, laviŋlava yu ta za inda skwiha.«Kabgawu tama ŋa mnay kazlay: Ma zəka, yaha ka famtá sana mndu ma ndanukəʼa?» 30 Ka si rfanagharfa yu ta Lazglaftata ghəŋa skwi zu yu ya ní, nu dzaʼa kəl luka mana iʼi ta ghəŋa skwa zay rfanagha yuta Lazglafta ta ghəŋani na?

31 Dər nu ta zə kuni, dər nu ta sə kuni,dər nu sana skwi ta magə kuni, magawaindani ŋa vlaŋtá glaku ta Lazglafta. 32Manza kuni ka tuthun dər ka ŋa la Yahuda,dər ka ŋa la Grek, dər ka ŋa Igliza Lazglafta.33Magawamagamanda ŋa ɗa tamaga indaskwi ŋa zɗəganatá inda mndu ya. Zba a iʼita maga skwiha dzaʼa katihatá wu, skwihaya dzaʼa kataŋtá ndəghata sanlaha tamagəyu, ŋa mutsafta taŋ ta mbaku.

111 Ksawaksa ta saɗa ɗa, manda ya ta ksə

iʼi ta saɗa Kristi ya.Nzakwa zgwana nda miʼaha, ma həga

Lazglafta2 Ta rfay yu ta kaghuni nda havapta ta

havapta kuni ka iʼi ma inda skwi, nda yaka kuni ta ŋanatá skwiha ta taghaghunaftayu ya. 3 Ndana tama, ta kumay yu tasnaŋta ghuni kazlay: Ghəŋ ta ghəŋa indazgun ná, Kristi ya. Ghəŋ ta ghəŋa indamarakw ná, zgun ya. Ghəŋ ta ghəŋa Kristiguli ná, Lazglafta ya kəʼa. 4 Ka ta magaduʼa inda zgun da Lazglafta nda ya kata mna gwaɗa snaŋ tsi da Lazglafta a tsikatsi nda bukwatá ghəŋ ná, tsatsa ta ghəŋaMghamani. 5Ka tamaga duʼa indamarakwda Lazglafta nda ya ka ta mna gwaɗa snaŋtsi da Lazglafta a tsi katsi kul bukwaftághəŋ ná, tsatsa ta ghəŋa mghamani. Ndanza manda skwi nda htsa ghəŋani nda tsa.6 Ka si bukwa a yu ta ghəŋ wu ka marakwya ná, htsiŋtani guli ɓa! Ala ka si nda nzatsi ka skwa hula damarakw na gatsatani taghəŋani, ka htsiŋtani a tsi ya, bukwaftanitama!

7 Ma bukw zgun ta ghəŋ, kabga tsatsita gara vgha nda Lazglafta nda glakwanitani. Marakw ya ná, maravata glakwazgun tsatsi, 8 kabga zgun ná, tsagap mamarakw a lu wu, marakw ya tsagap luma zgun. 9 Zlaganap a lu ta zgun ŋa

‡ 10:16 Ngha ta Lukwa 22:19, nda 1 La Kwareŋt 11:23-26. § 10:26 Ngha ta Zabura 24:1.

1 Kwareŋt 11:10 213 1 Kwareŋt 12:3marakw wu, marakw yeya zlaganap lu ŋazgun. 10 Tsaya dzaʼa kəl marakw ka klaŋizla mghamani ta ghəŋani, kabga gwaɗata duhwalha Lazglafta. 11 Dər má mantsanzakwani ma guyatá vgha nda MghamYesu ná, lava a ma marakw ka haɗ zgunwu, lava a ma zgun guli ka haɗ marakwwa. 12 Manda va ya tsagap lu ta marakwma zgun ya, marakw ta ya zgun guli. DaLazglafta sagha indani*.

13Galawa kaghuni ɓa! Nda ra ka ndəɓaymarakw ta dzvu da Lazglafta kul buk-wanatá tsi ta ghəŋani ra? 14 Daga nzak-wagapta ná, nda snamnduha kazlay: Skwahula zlaŋta zgun ta swida ghəŋani zəmbəkkəʼa. 15 Marakw ya ná, ka skwa rka nza-kwani da tsatsi, kabga vlaŋvla lu ta swidizəmbək manda skwi ŋa bukwa ghəŋani tatsatsi. 16 Ka mamu mndu dzaʼa zlərɗaykatsi, ɗina ka snaŋtani kazlay: Snəgla aaŋni, nda Iglizha Lazglafta ta sana tvanzaku ta ghəŋa tsaya wa kəʼa.

Guya vgha ŋa zay nda sa usaMghamYesuMat 26:26-29, Mak 14:22-25, Luk 22:15-20

17Wya sana skwi ta magaku da kaghunikul haɗ yu ta rfa kaghuni. Ta tskavatákuni má ŋa magay ghuni ta skwi ŋa dzaʼata kəma ta kəma ya ná, vər nda hul ŋakaghuni. 18 Karaku ná, ta tskavata kuni,kaghuni gwal zlghay nda ŋuɗuf tazlay ná,mamudaga vghamataba ghuni ka lu ta snəyu. Zlahmantsa ya nzakwani ka yu ta gray.19Ɗina va tsa daga vgha yamantsamatabaghuni katək, kada grafta lu ta vərɗa ŋərmamnduha mataba ghuni. 20 Tsa tskavatata tskavata kuni ya ná, ŋa za skwa zayaMgham† Yesu a ta tskavata kuni wa. 21 Tatskavata kuni ka za skwa zay ná, dər wa taŋavata ka za ŋani, ka kuni tamagay. Ta dzəmaya ta sanlaha, nda ghwaya nda ghwayasanlaha. 22 Ari haɗ wa a həga ghuni, ŋazay ghuni nda ya ŋa say ghuni ta skwaghuni na? Ta kumay kuni ta ghuɓasa IglizaLazglafta ra? Ari hula a ta pghə kuni ŋagwal kul haɗ skwa taŋ na? Nu dzaʼa yumnay ŋa ghuni? Dzaʼa rfay yu ta kaghunika kaghuni ra? Ta ghəŋa tsaya ná, rfa a yuta kaghuni wa.

23 Wya skwi tsuʼaf yu da Mgham Yesu,ka taghaghunafta yu: Ta tsa rviɗik kəl luka vlatá Mgham Yesu ya ná, ka klaftá tsita buradi, 24 ka rfanaghatá tsi ta Lazglaftata ghəŋani, ka ɓlanaptá tsi, kaʼa mantsa:

«Nanana ná, sluʼuvgha ɗa ya ŋa ghuni, kamaga kuni ta na skwi na ŋa havay ghunita iʼi,» kaʼa. 25 Mantsa guli kɗakwa taŋta zutá skwa zay, ka klaftá tsi ta leghwa,kaʼa mantsa: «Nana leghwa na ná, lfiɗaslərɓa ta zughu ya zlərɓap Lazglafta ndausa ɗa. Inda say dzaʼa sə kuni dazlay ya ná,ka maga kuni ŋa havay ghuni ta iʼi,» kaʼa.26 Tsaya tama, inda nzata ghuni ka za naburadi na, ka sa skwi ma na leghwa na ná,mna nzakwaMghamYesu ha ka saghani tamnə kuni nda tsa.

27Mantsa ya, ta zəmndu ta na buradi ná,ta səmndu ta skwi ma na leghwa ná, nghaa ka sana skwi wu katsi, gaga ta dmaku,kabga ngha a ta sluʼuvgha Mgham Yesu kasana skwi wa. 28Ka gala mnduma ghəŋanita nzakwani karaku ma kɗə tsi ka za naburadi na, nda ya ma kɗə tsi ka sa skwima na laghwa na. 29 Mndu ta zay, ta saykul snaŋtá guyata vgha taŋ nda MghamYesu ná, tɗanaktɗa ta ghəŋani ta gumaLazglafta, ma tsa zay ta zə tsi nda tsa say tasə tsi ya. 30 Tsaya kəl ndəghata sanlaha kanzata kul ɗughwanaku mataba ghuni, ndaraghwa sanlaha, ta rwutá sanlaha. 31 Kasi amu kaghəŋa mu ta galaptá nzakwa mukatsi ná, haɗ Lazglafta dzaʼa tsa guma taghəŋa amu wa. 32 Ala ka tsamagha tsaLazglafta ta guma ka zlaha amu nda tsi ya,nda nza ŋa kwalani kul tsamaghatá gumakawadaga nda gwal ma ghəŋa haɗik.

33Tsaya tama zwanama, ka tsakavatsakakuni ka za skwi katsi, kazlafwa vgha ghunikaraku. 34 Ka si maya ta kuzlaŋtá mndukatsi, zutani ta skwa zayni mintghani, danzaku tsa tska vgha ghuni ya ka kla ghəŋaghuni da guma Lazglafta. Pɗakwa hamataskwiha ya ná, dzaʼa payafta baɗu laba ɗada kaghuni yu.

12Skwi ta vlə Sulkum nda ghuɓa

1 Zwanama ɗa, ta ghəŋa mbraku ta vləSulkum nda ghuɓa ná, va a yu ta nzakwaghuni kul tsalaku mida wa.

2 Nda sna kuni kazlay: Ma fitika nza-kwa ghuni ta kul snaŋta kuni ta gwaɗaLazglafta ná, ta tsəlɓu ta kəma skwawuyayha ta nzaku duduguma kuni tatsəlɓu, hahəŋ ta tiŋwa kaghuni guli.3 Tsaya ta kəl yu ka mnaghunata kazlay:Haɗ mndu ta mna gwaɗa nda mbrakwaSulkuma Lazglafta kazlay: Nda ksiʼa Yesu

* 11:12 Ngha ta Zlrafta 1:26-27 nda 2:18-23. † 11:20 Skwa zaya Mgham: Ngha ta aya 23-26 nda 1 La Kwareŋt10:16.

1 Kwareŋt 12:4 214 1 Kwareŋt 13:2kəʼa wa. Ka nda mbrakwa Sulkum ndaghuɓa a tsi wu katsi, haɗ mndu dzaʼalaviŋtá mnay kazlay: Yesu ná, Mgham yakəʼa guli wa.

4 Ta traku mbaku kavghakavgha ta dgəSulkum, ama va tsa Sulkum turtuk ya tadgay. 5 Ta traku slnaha kavghakavgha tamagə lu, ama ŋa va tsamgham turtuk ya tamaga lu. 6 Ta traku tva magay mnduha taslnaha kavghakavgha, ama va tsa Lazglaftaturtuk ta maga indani ma inda mndu.7 Nda tvi kavghakavgha ta mara Lazglaftata mbrakwa Sulkumani nda ghuɓa mainda mndani, ŋa katuvtá vgha nda tsi.8Mbrakwa gwaɗa nda ɗifil vlaŋ Sulkum tasani. Midala gwaɗa vlaŋ va tsa Sulkum yata sani. 9Mbrakwa zlghay nda ŋuɗuf vlaŋtsa Sulkum ya ta sani. Mbrakwa mbambamnduha vlaŋ va tsa Sulkum ya ta sani.10Mbrakwa maga mazəmzəmha vlaŋ tsi tasani. Mbrakwa kla lwa Lazglafta vlaŋ tsi tasani. Mbrakwa galaptá sulkumha vlaŋ tsita sani. Mbrakwa laviŋtá gwaɗa nda sanagwaɗaha vlaŋ tsi ta sani. Mbrakwa snaŋtátva mbəɗigiŋtá tsa gwaɗaha ya vlaŋ tsi tasani. 11 Indani ná, tsa Sulkum turtuk ya tamagay. Tsatsi turtukwani ta dgay ŋa indamndu manda ya ta kumə tsi.

Gwata kaghuni demdem, vgha Kristi kuni12Nghama tsatá vgha mu ya ɓa: Manda

nzakwa tsuhmbura vgha mndu ndandəgha fawayha tida dər ma kinawundəghatani ya, vgha turtuk ya, mantsa yanzakwa Kristi guli. 13 Amu demdem, dərla Yahuda tsi, dər la Grek a tsi, dər mnduka vuʼa tsi, dər mndu kul haɗ ka vuʼa a tsi,magamafmaga lu ta batem ŋa nzaku kasluʼuvgha turtuk ma Sulkum turtuk. Kamutsaftá mu demdem ta va tsa Sulkumturtuk ya, manda skwi sava mu nda sa.

14Tsaya tama ná, nza a tsuhmbura vghaka faway turtuk wu, gwagwatá fawayhaya. 15 Ka «dzvu a iʼi wu, nza a yu kafawaya vgha wu,» ka ka səla katsi ná, dzaʼapyafpya ta nzatani ka fawaya vgha ra?16 «Iri a iʼi wu, nza a yu ka vgha wu,» ka kasləməŋ katsi ná, dzaʼa pyafpya ta nzatanika fawaya vgha ra? 17 Ka má iri vghademdem katsi, ma ndaw dzaʼa snaŋta lu tasləməŋ? Ka má sləməŋ tsi demdem, mandaw dzaʼa ziʼa lu ta skwi? 18Tsatsaf tsatsaLazglafta ta inda fawayha ta vgha, ka fafatama vlani ma vlani manda ya ta kumə tsi.19 Ka má faway turtuk yeya vgha katsi ná,ma mamu vgha ra? 20 Tsaw nda ndəgha

fawayha ta vgha ta gwaftá vgha ka vghaturtuk.

21 Laviŋ a iri ta mnay ŋa dzvu kazlay:Haɗ gwaɗa ɗa nda kagha wu kəʼa wa. Mnaa ghəŋ guli ŋa səlaha kazlay: Haɗ gwaɗa ɗanda kaghuni wu kəʼa wa. 22 Katək na: Tsafawayha má ta nghə lu kul haɗ rga taŋ yaná, tsahaya ŋərmani. 23Tsahamá ta ndanuamu kazlay: Haɗ ghzliwa taŋ wu kəʼa yaná, tsahaya ta vlə mu ta glaku ŋa taŋ. Tsafawayha kul ɗinaku nghay ya, mal tsaha yata laghu mu da payay. 24 Tsaha ɗinaɗinangha ya katək na, haɗ lu ta payay wa.Magafmaga Lazglafta ta vgha ka nanaftátsa fawayha kul haɗ ghzliwa taŋ ya, kaŋərmani, 25 kada kwala daga vgha kul haɗma vgha, ŋa nghapta fawayha ka skwaturtuk ka sani nda sani. 26 Ka ta ghuyaɗaŋwa faway turtuk ná, inda fawayha taghuyay kawadaga nda tsi. Ka ta rfu fawayturtuk ná, inda fawayha ta rfu kawadaganda tsi.

27 Kaghuni ná, vgha Kristi kuni, kafawayhani nzakwa ghuni turtuk turtuk.28 Mataba guyatá ghəŋa gwal zlghay ndaŋuɗuf ná, taŋ gwal ghunay pgha Lazglafta,ka fiŋtá la anabi kamahis, ka fiŋtá gwaltagha gwaɗani ka mahkən. Tahula tsa kapghatá tsi ta gwal valaŋ lu ta mbrakwamaga mazəmzəm, nda gwal nda mbrakwambamba mnduha, nda gwal katá mnduha,nda gwal ta nghapta ka slna mnduha, ndagwal ta gwaɗa sanlaha ma gwaɗa. 29 Kagwal ghunay həŋ demdem ra? Ka la anabihəŋdemdemra? Ka gwal ta tagha gwaɗanihəŋ demdem ra? Inda taŋ demdem tamaga mazəmzəm ra? 30 Inda taŋ demdemta mbamba mnduha ra? Inda taŋ dem-dem ta gwaɗa sanlaha ma gwaɗaha ra?Inda taŋ demdem tambəɗigiŋtá gwaɗa ra?31 Hmətət ka kuni ɗvuta mbrakuha ya tavlata lu ta malaghuta.

Wana yu dzaʼa maraghunata guli ta tviya ta hemanata.

13Ɗvu ta hemanatá inda skwi

1 Dər má nda sna yu ta gwaɗa indagwaɗa sanlaha ma gwaɗa ta gwaɗə mn-duha nda duhwalha Lazglafta tani, ka haɗyu ta ɗvutá mndu wu katsi, nda nza yumanda ghudzaga gwaŋgwaŋ, ka mandaghudzaga hutsaŋ a tsi. 2 Dər má mutsaf-mutsa yu ta mbrakwa kla lwa Lazglafta,dər má nda sna yu ta inda skwi nda ɗifatáskwa Lazglafta tani, dər má mamu zlghay

1 Kwareŋt 13:3 215 1 Kwareŋt 14:16nda ŋuɗuf da iʼi ŋa sliʼanaftá ghwáha, kahaɗ yu ta ɗvutá mndu wu katsi, skwibətbət yu. 3Dər má hlafha yu ta inda skwaɗa ka daganaftá gwal ka pɗu, dər má vlahayu ta ghəŋa ɗa ŋa pla ghəŋ, ka haɗ yu taɗvutá mndu wu katsi, haɗ sana skwi dzaʼakataɗifta tsaya wa.

4 Mamu ksa ŋuɗuf da mndu ta ɗvutámndu, dagala zɗaku da tsi. Haɗ mndu taɗvutá mndu ta draku wu, haɗ mndu taɗvutá mndu ta ghərɓaku wu, haɗ ta glaghəŋ wa. 5Haɗ ta maga skwa hula wu, haɗta tsagana wa. Haɗ ta ɓasa ŋuɗuf wu, haɗta zlaŋtá dugun ma ŋuɗufani wa. 6Haɗ tarfu ta ghəŋa magatá ghwaɗaka skwi wu,ta ghəŋa magatá vərɗa skwi ta rfa tsi tarfu. 7 Ŋaw lu, kaʼa nda inda skwi. TaLazglafta fatá ghəŋani ma inda skwi. Ndafa ŋuɗufani ta payakwa inda skwi. Ta suʼayta inda skwi.

8 Haɗ ɗvutá mndu ta kɗaghuta ɗekɗekwa. Dzaʼa kɗaghukɗa kla lwa Lazglafta,dzaʼa kɗaghukɗa gwaɗa sanlaha magwaɗa, dzaʼa kɗaghukɗa snaŋtá skwi guli.9 Kiʼa nda kiʼa skwi snaŋ mu, kiʼa ndakiʼa lwa Lazglafta mna a mu. 10 Amabaɗu zlagapta tsa vərɗani ya ná, dzaʼakɗaghukɗa tsaha kul kɗaku ya.

11 Ma ga zwaŋa ɗa ná, ka zwanzwanika yu ta gwaɗa, ka zwanzwani ka yu tandanu, ka zwanzwani ka yu tamagaku. Maglata iʼi, ka pghiŋtá yu ta má zwanzwani.12Ndanana ná, manda ngha vli ma dalagarzwətzwət ya ta ngha mu, ta kəma da-zlay, mbəŋ ya mbəŋ ya dzaʼa nghaŋta mu.Ndanana ná, kiʼakiʼa snaŋta yu ta skwi, takəma dazlay, dzaʼa nda sna yu ta inda skwinekwnekw manda snaŋta Lazglafta ta iʼiya.

13 Ndanana ná, mamu skwiha hkən tagɗavata: Mamu zlghay nda ŋuɗuf, ndafaftá ghəŋ, nda ɗvu, ama ya ta hemanatátsa skwiha ya ná, ɗvu ya.

14Ŋa dgay nda inda mndu, skwi ta vlə

Sulkum1 Ŋavawaŋa ka zba ɗvutá mndu, ma-

mawa mbraku ya ta vlə Sulkum guli.Katkatani ta ghəŋa kla lwa Lazglafta.2 Mndu ta mna gwaɗa nda sanlaha magwaɗaha ná, ŋa mnduha a ta mna tsi wu,ŋa Lazglafta. Haɗmndu nda snawu, kabganda mbrakwa Sulkum ta mna tsi ta tsaɗifatá skwiha Lazglafta ya. 3 Mndu yata kla lwa Lazglafta ná, nda mnduha ta

gwaɗa tsatsi, ka vla mbraku ŋa taŋ, ka ksaŋuɗuf ŋa taŋ, ka ŋla həŋ. 4Mndu ta mnagwaɗa nda sanlaha ma gwaɗaha ná, ŋlaghəŋani ta ŋlə tsatsi, ama mndu ta kla lwaLazglafta, Igliz ŋani ta ŋlay.

5 Ta kumay iʼi ta gwaɗay kaghunidemdem ta sanlaha ma gwaɗaha, amamalaghumala kumay ɗa ta klay ghuni talwa Lazglafta. Malaghumala mndu ta klalwa Lazglafta ka mndu ta mna gwaɗa ndasanlaha ma gwaɗaha, ka mantsa a tsi wu,ba mamu ka mndu ta mbəɗay dzaʼa kəlIgliz ka mutsaftá ŋlaku. 6 Zwanama ɗa,ka sna a kuni ta skwi snaghunam yu, kasna a kuni ka lwa Lazglafta klədaghunaghayu, ka sna a kuni ta skwi taghaghunafyu wu, nu dzaʼa kataghunafta lagha ɗada kaghuni, ka mnay ɗa ta gwaɗa ndakaghuni nda sanlahama gwaɗaha, ka sna akuni ta kligiŋta ɗa ta ɗifatá skwa Lazglaftana?

7 Ka gragra nzakwani nda hamataskwiha ta kəl lu ka skalu: Manda siŋlaknda htimbil. Ka sabə a lwani nda tvaniná, waka lu dzaʼa snaŋta kazlay: Mndərgaya skwi ya tsa vyagap lu, ka dzagap lu a tsikəʼa na? 8Ka vya amndu ta duli ŋa dzaʼa davla vulu nda tvani ná, wa dzaʼa sliʼafta na?9 Manda tsaya kaghuni guli, ka nda sanagwaɗa kul snaŋtá lu ka kuni gwaɗa katsi,waka lu dzaʼa snaŋtá skwi ta mnə kunina? Walaya gwaɗa tsa gwaɗiŋ kuni. 10 Tatraku gwaɗaha kavghakavgha ma ghəŋahaɗik, inda taŋ ná, mamu klatá ghəŋani.11 Ama, ka sna a yu ta tsa gwaɗa ta gwaɗəlu ya wu katsi, ka matbay yu ma tsa mnduta gwaɗa tsa gwaɗa ya, ka matbay tsamndu ta gwaɗa tsa gwaɗa ya ma iʼi guli.12 Kaghuni, ya ta mama mutsaftá mbrakuta vlə Sulkum kuni ya, ŋavawaŋa ka zbamutsaftá ya dzaʼa malaghuta ŋlanaftáIgliz.

13 Tsaya tama, mndu ya ta gwaɗanda sana gwaɗa ná, ka maga tsi taduʼa da Lazglafta ŋa mutsanaftá mbrakwambəɗigiŋta. 14 Ka ta magay yu ta duʼanda sanlaha ma gwaɗaha kul snaŋtá lukatsi, ta magə ma sulkuma vgha ɗa yu maghunislaka ɗa a wa. 15 Kinawu ka yu dzaʼamagay tama? Dzaʼa magay yu ta duʼa masulkuma vgha ɗa, dzaʼa ndəɓay yu ndukma ghunislaka ɗa guli. Dzaʼa fay yu talaha ma sulkuma ɗa, dzaʼa fay yu nduk masulkuma ɗa guli. 16 Ka mantsa a tsi wu,ka ta rfay ka ta Lazglafta ma sulkuma ghakweŋkweŋ, waka hamatamndu ta snay kul

1 Kwareŋt 14:17 216 1 Kwareŋt 15:2

snaŋtá tsa gwaɗa ya, dzaʼa mna «amin»ta ghəŋa tsa rfu rfa ka ya, ka sna a tsita tsa skwi mna ka ya na? 17 Aŋ mndanirfanagharfa kagha ta Lazglafta kahwath-wata, ama ŋlanaf a ta tsa mndu ta snay yawa.

18 Ta rfay yu ta Lazglafta, kabga mal iʼita mna gwaɗa nda sanlaha ma gwaɗahaka kaghuni demdem. 19 Ama malaghu-mala ɗvafta ɗa ta mnatá gwaɗa hutaf maghunislaka ɗa mataba Igliz ŋa ŋlanaftásanlaha, ka ya da mnata yu ta gwaɗadəmbuʼ ghwaŋ nda sanlaha ma gwaɗahakul snaŋtá lu.

20 Zwanama ɗa, ma nza ndana ghunimanda ŋa zwani. Ka tvə ghwaɗaka skwitsi katsi, manda zwani kwitikwkwitikw kakuni nzata, ama ndana mndərha ka kunindanay. 21Wya skwi nda vinda ma defteraLazglafta:«Nda ma mndəra sana mnduha ta gwaɗa

sana gwaɗa, nda ya ndamahutawala mayəm dzaʼa gwaɗganata yu tana mnduha na,

tsaw kulamnda tsa snaŋta a həŋ ta gwaɗa*ɗa wu,» ka Mgham Lazglafta.

22Mna gwaɗa nda sanlahama gwaɗaha ná,ŋizla guma ya ŋa gwal kul zlghafta, mantsaya a da gwal zlghay nda ŋuɗuf wa. Klalwa Lazglafta ná, ŋizla zɗaku ya ŋa gwalzlghay nda ŋuɗuf, mantsa ya a da gwal kulzlghafta wa.

23 Ka lagha Iglizha ka tskavata demdemka mna gwaɗaha, ta gwaɗə ya ta ŋani, tagwaɗə ya ta ŋani, ka həŋ nda sanlaha magwaɗa katsi, ka sliʼafta hamata mnduha,ka gwal kul zlghafta a tsi, ka lami databa taŋ, haɗ həŋ dzaʼa mnay kazlay: Ndaksa kuni da halaway kəʼa ra? 24 Ala kalagha taŋ demdem ka kla lwa Lazglaftakatsi, ka sliʼafta mndu kul zlghafta, kahamata mndu a tsi ka lami da taba taŋ,haɗ tsa gwaɗa ya dzaʼa ksaŋta ŋa zbaynita pla dmaku ra? 25 Dzaʼa sabsa skwi maŋuɗufani ta daɓi ŋa zləmbatani zlumbruhka tsəlɓu ta kəma Lazglafta ŋa mnaynikazlay: Mataba ghuni Lazglafta kahwath-wata kəʼa.

Gwaɗa ta ghəŋa tska vgha ma guyataghəŋ

26 Zwanama ɗa, nu ta raku ŋa magaytama? Ka ta tska vgha kuni, ta falahasanlaha, ta tagha skwi ŋa mndu sanlaha,kligiŋtá ɗifata skwa Lazglafta ŋa sanlaha,

mna gwaɗa nda sanlaha ma gwaɗaha ŋasanlaha, mbəɗigiŋtá ŋa sanlaha, ŋa ŋlakuká indani demdem. 27 Ka mamu mndu tamna gwaɗaha nda sanlaha ma gwaɗahakatsi, ma malaghumala həŋ ta mndu hiska hkən a tsi ta gwaɗa, mnaha ya ta ŋani,mnaha ya ta ŋani ka həŋ da gwaɗay, mamuka mndu ŋa mbəɗay katsi guli. 28 Kahaɗ mndu ŋa mbəɗay wu katsi, haftatsa ya ta wani mataba Igliz, ka gwaɗaynimaghəŋmaghəŋ nda ya ŋa Lazglafta. 29Ŋagwal ta kla lwa Lazglafta ya ná, his ndahkən kamndu ŋa gwaɗa. Psaptá tsa gwaɗaya ŋa sanlaha. 30 Ka vlaŋvla Lazglafta tasanamndu ta nzaku ta kligiŋtá ɗifatá skwaLazglafta katsi, nzaghuta tsa mndu taŋtaŋya tsəriɗ. 31 Inda kaghuni, turtukturtukná, laviŋlava kuni ta kla lwa Lazglafta, ŋataghafta inda kaghuni ta skwi, ŋamutsaftainda kaghuni ta mbraku. 32 Tsa gwal takla lwa Lazglafta ya ná, ma dzva taŋ tsambraku vlaŋ Lazglafta ta həŋ ya. 33 Nzaa Lazglafta ka Lazglafta hwazlaɓaku wa,Lazglafta zɗaku ya.

Manda va ya ta magə miʼaha ma Igliznda ghuɓa ya, 34 Seftekw ka miʼa ghuninzata ma tskatá vgha, kabga vlaŋ a lu tatvi ta həŋ ŋa gwaɗa wa. Nda hanatá ghəŋka həŋ nzata manda ya ta mnə defteraLazglafta guli. 35 Ka mamu sana skwi takumə həŋ ta snaŋta katsi, ɗaway taŋ dazəʼalha taŋ mintgha taŋ. Ka skwa hulagwaɗay marakw ta gwaɗa mataba Igliz†.

36 Da kaghuni saba gwaɗa Lazglafta re,ari ŋa ghuni ndaghəŋa ghuni a vlaghunatalu katək na? 37 Iʼi ná, anabi yu, mamuSulkuma Lazglafta ma iʼi ka ka mndu katsi,ɗina ka snaŋtani kazlay: Nana skwi vin-daghunaf yu na ná, Mgham Lazglafta tamnata kəʼa. 38 Ka sna a yu ta tsa skwi yawu, ka mndu katsi, sna a Lazglafta ta tsatsiguli wa.

39Mantsa ya tama zwanama, ŋavawa ŋaka zba mbrakwa kla lwa Lazglafta. Mndutamna gwaɗa nda sanlahamagwaɗahaná,ma pyu kuni. 40Manda ya ta raku ka kunimaga inda skwi, nda tvani katsi guli.

15Sliʼagapta Kristi ma mtaku

1 Zwanama ɗa, ka havaghunak havayu ta tsa Lfiɗa Gwaɗa mnaghuna yu, katsuʼaftá kuni, ka ŋavatá kuni mida ya.2 Tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ta mbaghunafta, ka

* 14:21 Ngha ta Isaya 28:11-12. † 14:35 Ngha ta 1 La Kwareŋt 11:5.

1 Kwareŋt 15:3 217 1 Kwareŋt 15:31ŋanaŋa kuni manda va ya mnaghuna yu.Ka mantsa a tsi wu, ka bətbət tsa zlghaftazlghaf kuni ya.

3 Tsa ŋərma skwi tiŋlaghu yu tataghaghunafta ya, tsaya zlghaf iʼi kazlay:Mtumta Kristi ta ghəŋa dmakwa mu kəʼa,manda ya mnə deftera Lazglafta. 4 Kapaɗamtá lu, ka sliʼagaptá tsi nda hafu baɗumahkən, manda ya mnə deftera Lazglafta.5 Ka maranaŋtá tsi ta ghəŋani ta Kefas,tahula tsa ka maranaŋtá tsi ta ghəŋani tagwal ghwaŋpɗə his. 6 Tahula tsa guli, kamaranaŋtá tsi ta ghəŋani ta zwanama tamalaghutá hutaf dərmək ta fitik turtuk.Ta mal gwal ta ndiri ndanana mataba taŋ,rwavaghu rwa sanlaha. 7 Maranaŋmaraguli ta ghəŋani ta Yakubu, maranaŋha tainda gwal ghunay.

8 Tahula maranaŋtani ta ghəŋani tatsaha ya demdem, ka mariɗiŋtá tsi taghəŋani ta iʼi guli, iʼi ta nzakway mandaɓazaku ma tsa fitik ya. 9 Manda va tsayaná, iʼi sagəŋ gudzekwmataba gwal ghunay.Ra a yu má ka hgay ka mnda ghunaywu, kabga ganapga yu tiri ta mnduha tazlghaftá Lazglafta. 10 Nda zɗakatahuɗaLazglafta ná, nda nza yu manda va nanzakwa ɗa na. Nza a tsa zɗakatahuɗani ŋaɗa ya ka skwi bətbət wa. Katək ná, mal iʼita magatá slna ka hahəŋ demdem. Nziyanza tsi, iʼi a ta magata wu, tsa zɗakatahuɗaLazglafta ma iʼi ya ta magata. 11 Tsayatama, dər má iʼi tsi, dər má hahəŋ a tsi ná,tsaya skwi ta mnə ŋni, tsaya skwi zlghafkaghuni guli.

Dzaʼa sliʼagamap sliʼa Kristi ma mtaku12 Ka si ta mnay lu kazlay: Sliʼagapsliʼa

Kristi kəʼa ya ní, kabgawu ta kəl sanlahamataba ghuni ka mnay kazlay: Haɗ sliʼa-gapta ma mtaku wu kəʼa na? 13 Ka sihaɗ sliʼagapta ma mtaku ya ná, ba vasliʼagap a Kristi guli wa. 14 Ka si sliʼagapa Kristi ya guli wu, ka bətbət na gwaɗata mnə ŋni na nda tsa tama, ba ka bətbətzlghay nda ŋuɗufa kaghuni guli. 15 Tatsakalawi kuni ta Lazglafta ka lu nda aŋninda tsa mnay ŋni kazlay: SliʼaganapsliʼaLazglafta ta Kristi ma mtaku kəʼa ya. Ka sihaɗ sliʼagapta mnduha ma mtaku ya wu,walaŋ a ta sliʼagapta nda tsaya wa. 16 Kasi walaŋta a gwal nda rwa ta sliʼagaptawu katsi, ba sliʼagap a Kristi nda tsa guliwa. 17 Ka si sliʼagap a Kristi ya wu, kabətbət tsa sləghafta zlghaf kuni ya. Ta

ma dmakwa ghuni kaghuni ha gita. 18 Kamantsa ya tsi guli, gwal ta rwuta ma Kristiná, nda zaɗa həŋ. 19 Ka ŋa na nzakwaamu ndanana kweŋkweŋ fata mu ta ghəŋma Kristi katsi ná, nda nza mu ka gwal taksaku ka hiɗahiɗa katakata mataba indamnduha.

20 Na ŋa kahwathwata ná, sliʼagapsliʼaKristi mataba gwal nda rwa, tsatsi taŋtaŋamndu ta sliʼagapta. Tsaya ta maraŋtakazlay: Dzaʼa sliʼagapsliʼa gwal nda rwaguli kəʼa. 21 Manda ya sagha mtaku ndama mndu turtuk ya, manda tsaya guli ná,nda ma mndu turtuk sagha sliʼagapta mamtaku. 22 Ta mtay inda mndu ta mtaku,kabga sabə ma zivra Adamu həŋ. Mandatsaya guli ná, dzaʼa vramvra hafu da indagwal ta ndiʼaftá vgha nda Kristi. 23 Ndafitikani nda fitikani ta magakwa tsa fitikasliʼagapta ya. Kristi taŋtaŋani, ŋa saghafitika ŋa gwal ta nzakway ka ŋa Kristi baɗusagha dzaʼa sagha tsi. 24Ŋa zaɗanata Kristita mbrakwa inda ghwaɗaka sulkumha ndamghamha taŋ tani, nda ŋa inda gwaldagaladagala ma ghəŋa haɗik. Tahulakɗiŋtani ta zaɗanata, ŋa vranavatani taga mgham ta Lazglafta ta nzakway ka Da.25 Nda nza tkweʼ ka gay Kristi ta mghamha ka sagha fitik dzaʼa kəl Lazglafta kananaftá ghumahani ka skwa ta diŋlaysəlani. 26 Ghuma dzaʼa lu zaɗanata ŋadza ghəŋani ná, mtaku ya. 27 Wya kalu vindafta ma deftera Lazglafta: «Dzaʼaniŋna Lazglafta ta inda skwi ka skwa tadiŋlay səlani*.» Tsa mnay mnə lu kazlay:Dzaʼa niŋna ta «inda skwi» ka skwa tadiŋlay səlani kəʼa ya ná, nda tsala. Haɗtsa mndu ta vlaŋtá mbraku ta ghəŋa indaskwi ya mida wa. 28Tahula niŋta LazglaftaDa ta inda skwi ka skwa ta diŋlay səlani,hanaganata zwaŋ ta ghəŋ mista tsa mnduta vlaŋtá tsa mbraku ta ghəŋa inda skwiya, kadanzakwa Lazglafta Da ta ghəŋa indaskwi nekwnekw, nda mndu tani.

29 Ka mantsa a tsi wu, nu ta psə gwalta magaftá batem da mnaka gwal ndarwa na? Ka si walaŋta a gwal nda rwata sliʼagapta ya wu katsi, ŋaw ta magahəŋ ta batem da mnaka taŋ na? 30 Kasliʼagapta a mnduha ma mtaku wu katsiní, ŋaw ta dzaʼa aŋni tawa hɗak inda fi-tik? 31 Gita re mahtsim a na, mtaku takzla iʼi. Kahwathwata ta mnaghunata yuzwanama, ta ghərɓaku yu ta kaghuni ta

* 15:27 Ngha ta Zabura 110:1.

1 Kwareŋt 15:32 218 1 Kwareŋt 15:58ghəŋa slna maga mghama mu Yesu Kristi.32 Ka tsa wudawudə yu nda nimtakha maluwa Afisus ya, ka nghanatá mnda səlatsi kweŋkweŋ katsi ní, nahgani kataf tsita iʼi na? Ka si haɗ sliʼagapta ma mtakuwu katsi, manda va ya ta mnə sanlaha ná,«zamaza, samasa, ya wya dzaʼa rwurwa†mu mahtsim ya,» ka həŋ. 33 Ɗasuwa kakuni, ma nanə kuni ta ghəŋa ghuni, ya«ksa nzaku nda ghwaɗaka mnduha ná, taɓadzay ta mndu.» 34Vraganaghawa vra taghəŋa ghuni manda ya ta raku. Ma walaŋkuni ta maga dmaku, ya sna a sanlahamataba ghuni ta Lazglafta wa. Aya hula kaiʼi taɗa!

Kinawu ka gwal nda rwa dzaʼa sliʼagapta?35«Kawaya ka skwi dzaʼa ɗaway sanima

mndu kazlay: Waka gwal ta rwuta dzaʼasliʼagapta na? Nda wani ma sluʼuvghadzaʼa sliʼagapta həŋ na kəʼa?» 36 Rgharghavgha na! Sna a ka kazlay: Haɗ skwi tasləgadata ka ta ɗyafta ka ta rwa a tsi wukəʼa ra? 37Skwi ta slgadata ka ná, kuzuŋania wa, hyani ya, dər má hya tsi dər má sanahulfa a tsi. 38 Ŋa vlaŋta Lazglafta mandaya ta kumay tsi ta kuzuŋ ŋa dər wati maskwi sləgada ka. Kuzuŋ ya ta ksanavata tavlaŋta tsi.

39 Inda skwi ta hafu ná, ndaghəŋanindaghəŋani sluʼu vgha taŋ: Ndaghəŋanisluʼu vgha mndu, ndaghəŋani sluʼuvgha skwiha fwaɗ fwaɗ səla mista taŋ.Ndaghəŋani ŋa zarakha, ndaghəŋani ŋaklipiha.

40 Ndaghəŋani tsatsatá skwiha taluwa, ndaghəŋani tsatsatá skwiha tahaɗik. Ndaghəŋani wɗakwa skwiha taluwa, ndaghəŋani wɗakwa skwiha tahaɗik. 41 Ndaghəŋani wɗakwa fitik,ndaghəŋani wɗakwa tili. Ndaghəŋaniwɗakwa tekwatsa. Ta dgavadga wɗakwasana tekwatsa nda sani guli.

42Manda va tsaya dzaʼa nzakwa tsi ndagwal dzaʼa sliʼagaptamamtaku guli. Sluʼu-vgha lamə lu da haɗik ná, ŋa rwutani.Sluʼuvgha dzaʼa sliʼagapta ná rwavata awa. 43 Ka ghwaɗaka skwi vzadata lu dahaɗik, sliʼagaptani ya ná, nda glaku tida.Nda raghwa ta vzadatá lu, ta sliʼagaptátsi ná, mbrumbra katakata. 44 Ka sluʼu-vgha mnda səla nzakwani ta lamtá lu,ma sliʼagaptani mbəɗanafmbəɗa Sulkumta vghani. Ka si mamu sluʼuvgha mnda

səla ya ná, mamu sluʼuvgha ta vlə Sulkumya guli. 45Manda ya nda vinda ma defteraLazglafta na: «Adamu taŋtaŋa mnda səlavuslanam Lazglafta ta hafu». MahisaAdamu ta nzakway ka Kristi ya ná, ta luwasaha tsatsi, tsatsi ta vla hafu‡ ŋa mnduha.46 Tsa ka Sulkum ya a taŋtaŋani wu, tsa kamnda səla yeya, kada saha tsa ka Sulkumya. 47 Tsa taŋtaŋa mndu tsagap lu mahaɗik ya ná, ŋa haɗik tsa, sa ta luwa tsaka mahis ya. 48 Manda nzakwa tsaya kahaɗik ya ná, ŋa haɗik tsaha ya guli. Mandanzakwa tsaya ka ŋa luwa ya ná, ŋa luwatsaha ya guli. 49 Manda tsa klafta mu tayakwa tsa ŋa haɗik ya ná, manda va tsayadzaʼa klafta mu ta yakwa tsa ta luwa yaguli.

50 Zwanama ɗa, nana skwi ta mnə yuna ná, haɗ sluʼuvgha nda us dzaʼa laviŋtálami da ga Mgham Lazglafta wa. Haɗ ya tarwuta dzaʼa za həga ya kul rwuta guli wa.

51 Wana yu dzaʼa maraghunatá ɗifatáskwi mariɗiŋ Lazglafta. Demdem amu dzaʼa rwuta wu, ama demdem mudzaʼa mbəɗavafta. 52 Gi hadahada dzaʼambəɗavafta mu manda kulitsa iri vyarlu ta kɗavakta vyatá duli. Vyata lu tatsa duli ya ná, gi sliʼagapta gwal ndarwa tsa nda sluʼuvgha ya kul rwavata,ta mbəɗavaftá amu guli. 53 Manda vatsaya ná, nda nza tkweʼ ka mbəɗapta nasluʼuvgha mu ta rwaku na, nda ya kulrwavata, ŋa mbəɗaptá na ta mtaku na,nda ya kul mtavata. 54Tahula mbəɗapta luta na vgha ta rwaku na nda ya kul rwavata,mbəɗapha lu ta na ta mtaku na nda ya kulmtavata ya, tsaya dzatá ghəŋa skwi ndavinda ma gwaɗa Lazglafta ta mnay kazlay:Ndunda lu ta mtaku, zaza lu ta ghwa tidakəʼa ya.55 «Wura! Ga zatá ghwa gha kay tama

mtaku? Wura!Ga gurma gha kay tama mtaku§?»56 Dmaku ná, gurma mtaku ya. Fatá zlahuta vlaŋtá mbraku ta dmaku. 57 Rfamarfata Lazglafta ta vlamatá za ghwa nda maMghama mu Yesu Kristi!

58 Mantsa tama zwanama ɗa gwal taɗvu yu, dihavawa diha, ma gigɗava kuni,lawala ta kəma ta kəma nda slna MghamLazglafta, ya haɗ visa ghuni dzaʼa nzata kambalay da Mgham Lazglafta wa.

† 15:32 Ngha ta Isaya 22:13. ‡ 15:45 Ngha ta Zlrafta 2:7. § 15:55 Ngha ta Isaya 25:8, Huseya 13:14.

1 Kwareŋt 16:1 219 1 Kwareŋt 16:2416

Tskaftá tsedi ŋa zwanama ma Ursalima1 Taghəŋa skwi ta nghaghanaghatá tska

skwi ŋa vlay ŋa mnduha Lazglafta maluwa Ursalima ya, magawamaga kaghuniguli manda va ya mnanaf yu ta Igliz tahaɗika Galat. 2 Inda dəmas, ka faghutainda kaghuni ta tsedi mintgha ghuni taɓtaskwi ya ta mutsafta kuni, da laghu lu kzlaiʼi kada tskay. 3 Lagha ɗa dazlay ya, ŋavivindafta ɗa ta ɗelewer ŋa ghunafta ɗata mnduha dzaʼa zabapta kaghuni ŋa klatsa skwi dzaʼa tskafta kuni ya da luwaUrsalima. 4 Ala ka nda nza tsi ŋa dzaʼavərɗa iʼi katək má, gway taŋ ta vgha tsakawadaga nda iʼi.

Skwi ta kumə Pwal ta magay5 Dzaʼa labla yu ta haɗika Mekaduniya,

hada dzaʼa sliʼafta yu ka labə da nghaghu-naghata. 6 Kawaka skwi ná, dzaʼa hanava-hana yu da kaghuni, ka dzaʼa zə hada ayu ta fwak, ŋa pghay ghuni ta iʼi da indavli ta dzaʼa yu. 7 Va a yu ta nghadaghatazekw da kaghuni dazlay wa. Ta kumay yuta hanavata tsəɓakw da kaghuni ta graftáyu, ka nda ɗvay Mgham Lazglafta tsi.

8 Ama dzaʼa nzata hadna yu ma luwaAfisus har ka sagha fitika Pentekwat*,9 kabga gunihaguna Lazglafta ta watghabuwaŋ ŋa magatá ŋərma slna, aŋ mndaninda ndəgha ghumaha ta lmu nda iʼi.

10 Ka ɓhadaghaɓha Timute da kaghunikatsi, ka tsafaranafta kuni ta vgha yahanzata nda zləŋ mataba ghuni, kabga tamagay ta slna Mgham Lazglafta manda ŋaɗa. 11Yaha dər wa da hərtətata, ka pghaftakuni nda zɗaku ka sagha tsi da iʼi, kabga takzlaykzlay ŋni hadna nda zwanama.

12 Ya manda zwaŋama mu Apwalus yaná, ndəɓanandəɓa yu ta dzvu katakata máŋa laba taŋ nda zwanama da nghaghu-naghata, ama ndanana a kumafta mayatsatsi ta labə wu, dzaʼa labla ma fitik ya damutsafta tsi.

Vlatá hiɗaku nda ga zgu13 Nzawanza hzleŋa, ka dihavata kuni

ma zlghay nda ŋuɗuf, yaha kuni da zləŋ,ka mbra kuni ta vgha. 14Ma inda skwi tamagə kuni, ka maga kuni nda ɗvutá mndu.

15 Zwanama ɗa, nda sna kaghuni ta Ste-fanas nda gwal ga taŋ tani, hahəŋ taŋ-taŋa gwal ta zlghaftá Yesu Kristi ta haɗika

Akaya, ka fata həŋ ta ghəŋa taŋ ŋa mag-anatá slna ta mnduha Lazglafta. Tsaya takəl yu kamnaghunata kazlay: 16Snawasnata gwaɗa da mndərga tsa mnduha ya, ndaya da inda gwal ta maga mndərga tsa ŋanislna ya kəʼa.

17 Ta rfu yu katakata nda sagha i Ste-fanas nda Fwartunatus nda Akaykus danghaɗighata. Nghay ɗa ta həŋ ná, mandaskwi kaghuni demdem ya ka yu ta nghay,18 kabga lɓihalɓa həŋ ta ŋuɗufa ɗa nda ŋaghuni tani. Mndərga tsahaya ma mnduhaná, ɗina vla glaku ŋa taŋ.

19 Ta ga zgu Igliz ta haɗika Asiya ŋaghuni. Ta ga zgu i Akilas nda Priskilanda Igliz ma həga ga taŋ tani ŋa ghunikatakata,mahgaMghamYesu. 20Ta ga zguinda zwanama ŋa ghuni.

Ka gaguvta kuni ta zgu hmətət matabaghuni sani nda sani.

21 Iʼi Pwal ta vindaghunaftá na ga zgu nanda dzva ɗa.

22 IndamndukulɗvaMghamYesuná, kanza tsi ka mndu nda ksiʼa.

Maranata!† (Mghama ŋni ta sagha!)23Ka nza zɗakatahuɗa Mgham Yesu nda

kaghuni.24 Ɗvuɗva yu ta kaghuni demdem nda

ŋuɗufa ɗa ma ndiʼatá vgha mu nda YesuKristi.

* 16:8 Ngha ta Slna gwal ghunay 2:1. † 16:22 Maranata: Manda mnay kazlay: Mghama ŋni ta sagha kəʼa ya,nda gwaɗa Grek.

2 Kwareŋt 1:1 220 2 Kwareŋt 1:21

Mahisa tsghatá lwa Pwal ŋa2 La Kwareŋt

Ga zgu1 Iʼi Pwal zbap Lazglafta ŋa nzaku ka

mnda ghunay Yesu Kristi ta vindaghu-naftá na ɗelewer na. Kawadaga ŋni ndazwaŋama Timute. Ta ga zgu ŋni ŋakaghuni Igliza Lazglafta ma luwa Kwareŋt,nda ya ŋa inda gwal zlghay nda ŋuɗuf takuraghuta kwakwara haɗika Akaya tani.

2Ka vlaghunavla Lazglafta ndaMghamamu Yesu Kristi ta zɗakatahuɗani ndazɗakwani.

Rfay Pwal ta Lazglafta3 Rfamarfa ta Lazglafta Dani ma

Mghama mu Yesu Kristi. Dagala tawahiɗahiɗa da tsa Lazglafta ya. Tsa Lazglaftata gɗata* ta lɓa ŋuɗuf ŋa mu ya. 4 Tsatsita lɓa ŋuɗuf ŋaŋni ma inda ghuya ɗaŋwaŋni. Nda tsa lɓa ŋuɗuf ta vlaŋnata tsi ya,ta laviŋta aŋni ta lɓanatá ŋuɗuf ta sanlahata ghuya ɗaŋwa guli.

5 Manda va tsa ghuyta Kristi ta ɗaŋwakatakata ya ta ghuya aŋni guli. Lazglaftaguli ná, ta lɓaŋna lɓa ta ŋuɗuf katakatanda ma Kristi. 6 Ka ta ghuyay aŋni taɗaŋwa katsi ná, ŋa lɓaghunatá ŋuɗuf, ndaya ŋa mbakwa ghuni nzakwani. Ka sivlaŋnavla Lazglafta ta lɓa ŋuɗuf ta aŋni ná,nda nza ŋa lɓaghunatá ŋuɗuf ta kaghuniguli, dzaʼa kəl kuni ka mutsaftá mbrakwasuʼa ghuya ɗaŋwa mndərga va tsa ŋa aŋnita ghuyay ya 7 Grafgra aŋni kazlay: Ndadiha kuni ta tva Lazglafta kəʼa. Nda gwamu ma ghuya ɗaŋwaha. Ka lɓaghuna lɓaLazglafta ta ŋuɗufmandaya ta lɓaŋnata tsita ŋa aŋni ya guli.

8Aŋi zwanama, va a aŋni ta kwalaghunikul snaŋtá ghuya ɗaŋwa ghuyə ŋnikatakata ta haɗika Asiyawa. Fərtufərta tsaghuya ɗaŋwa ya ka malaghuta mbrakwaŋni. Graf a aŋni kazlay: Si ta dzaʼanzanza ŋni da hafu kəʼa wa.† 9 Mandava tsaya ná, nda fa aŋni ŋa rwiŋta ka aŋnisizlay. Tsaw Lazglafta ta fata mantsa ŋamaraŋta kazlay: Ta mbrakwa ŋni a faftaŋni ta ghəŋa ŋni wu kəʼa. Ta Lazglafta tasliʼaganaptá mndu ma mtaku fafta ŋni taghəŋ. 10 Tsatsi ta klaptá aŋni ma mndərgatsa ghwaɗaka mtaku ya. Tsatsi dzaʼa

klaŋnapta mida guli. Ta tsatsi fatá ghəŋaŋni ŋa klaptá aŋni dazlay guli. 11 Ka katakuni ta aŋni ndamaga duʼa. Ka ndandəghagwal ta maga duʼa da Lazglafta ta ghəŋaaŋni katsi ná, dzaʼa nda ndəgha gwal dzaʼarfu ta ghəŋani guli tsuʼafər Lazglafta ta tsaduʼa taŋ ya.

Mbəɗapta Pwal ta vli si dzaʼa sliʼi tsi12 Skwi ya ta vlaŋnatá tsafara vgha ná,

nzuvusnza ŋni ta nzaku ɗina nda indamnduha ka ŋni ta ɗaslay ma ghəŋa ŋni.Katkatani mataba nzaku ya nzuvus munda kaghuni. Nzunza ŋni ta tsa nzaku yandəʼets nda hanatá ghəŋ manda ya vlaŋnaLazglafta. Manda ya ta kumə ɗifla sluʼu-vgha a nza ŋni ta tsa nzaku ya wu, amaLazglafta ta kataŋnata nda zɗakatahuɗani.13-14 Skwi ta vindaghunafta aŋni ná, skwiya ŋa dzaŋafta ghuni ŋa snaŋta ghuniya. Kiʼa nda kiʼa yeya skwi snaŋ kunindanana mndani, ta graftá ŋni ná, dzaʼanda sna kuni ta inda skwi dazlay. Skwatsafarakwa ghuni aŋni, manda ya dzaʼanzaku kaghuni ka skwa tsafarakwa aŋnibaɗu vragata dzaʼa vragata Mgham Yesu.

15 Grafgra yu mantsa ya nzakwani kəʼa,kəl yu ka kuma si lagha da kaghuni karaku,ŋamutsaghunaftá zɗakuhis səla. 16Ndadakaghunimádzaʼa laba yu ta sliʼi yu ka dzaʼata haɗika Mekaduniya, má ŋa vragapta ɗanda da kaghuni guli ta sabə yu‡. Má ŋakatihata nda dzaʼa ta haɗika Zudiya, sewlabə a yu wa. 17Mataba tsaya ná, sna a yuta skwi ta ndanu yu wu ka kaghuni ra? Aritsa ndanəndana yu ya ná, ndana sluʼuvghaya a ka kaghuni ta gray, ŋamnay ɗa kazlay:Aŋi, aʼ mantsa a kay guli wu kəʼa nda va tsaskwa turtuk ya na? 18Manda va tsa nzakwaLazglafta kamndu tɗukwa ya ná,manda vatsaya tsa gwaɗa mnaghuna aŋni ya. Nza atsa gwaɗa mna ghuna aŋni ya ka «aŋi,» aʼ«mantsa a kay guli wu» kəʼa ta va tsa skwaturtuk ya wu, 19 kabga ma mnaghunataŋni, i Silas nda Timute nda vərɗa iʼi tagwaɗa ta Yesu Kristi Zwaŋa Lazglafta ná,mnay kazlay: Aŋi, aʼ mantsa a kay guli wukəʼa ta va tsa skwa turtuk ya amnə aŋniwa.Aŋi, ŋa tsatsi ta mnay inda fitik. 20Nda matsatsi ta mna Lazglafta ta «aŋi» nda indaskwi tamaf tsi ta imi ta sləməŋ. Tsaya takəl amu ka mnay nda ma Yesu Kristi ka-zlay: Mantsa ya nzakwani kəʼa, ŋa vlaŋtáglaku ta Lazglafta. 21 Tsatsi ta dihaŋnata

* 1:3 Isaya 40:1 nda Zabura 94:19. † 1:8 Gray nda 1 La Kwareŋt 15:32. ‡ 1:16 Ngha ta Slna gwal ghunay19:21.

2 Kwareŋt 1:22 221 2 Kwareŋt 3:3nda kaghuni tani ma Yesu Kristi, tsatsi tazabaptá amu, 22 ka tahamaftá tsi ta ŋizlaŋa maraŋtá kazlay: Ŋani amu kəʼa. Tsayata nzakway ka Sulkum nda ghuɓa famamtsi ma ŋuɗufa mu ŋa gramaftá skwihaɗinaɗina dzaʼa tsi magay ŋa mu dazlay.

23 Takma Lazglafta ta mnaghunata yu.Yaha yu da gurɗaghunaftá ŋuɗufa ghunika yu kwal yu kul vrəgladapta da luwaKwareŋt. 24 Kumay ŋni ta faghunaghatázlambak ta ghəŋa zlghay nda ŋuɗufaghuni a wu, ta maga slna mu ka skwaturtuk, ŋa zɗavafta ŋuɗufa ghuni, kabganda diha kuni ma zlghay nda ŋuɗuf.

21 Skwi kura yu ná, haɗ yu

dzaʼa vrəgladapta da kaghuni, dagurɗəglaghunaftá yu ta ŋuɗufa ghuniwa. 2 Ka gurɗaghunafgurɗa yu ta ŋuɗufaghuni ya ní, wa dzaʼa zɗiɗiftá ŋuɗuf ta iʼitama, tsa kaghuni má dzaʼa ŋraghunaftayu ta ŋuɗuf ya a wu ra? 3 Skwi kəlyu ka vindaghunaftá tsa ɗelewer ya ná,va a yu ta laba ɗa slanaghatá mnduhamá dzaʼa zɗiɗiftá ŋuɗuf mazlay ná, ŋaŋəriɗiftá ŋuɗuf wa. Grafgra yu kazlay:Ka ta rfu yu ná, dzaʼa rfu inda kaghuniguli kəʼa. 4 Ta vində yu ta tsa ɗelewerya ŋa ghuni ná, nda ghuya ghəŋa ɗa,gurɗə gurɗa ŋuɗufa ɗa katakata, imataw ta ira ɗa. Ŋa ŋraghunaftá ŋuɗufaghuni a vindaghunafta yu wa. Ɗina kasnaŋta ghuni ta ɗva kaghuni ya ɗvaf yukahwathwata.

Plinista Pwal ta dmakwa mndu ya tarazanafta

5 Ŋranafta mndu ta ŋuɗuf ta mnduhaná, iʼi a ŋriɗif tsi wu, kaghuni demdem ya,dər má kaghuni demdem a tsi. Tsaw va ayu ta fərtiŋtá gwaɗa ta ghəŋani wa. 6 Tsadvanaghata dvanagha ndəghata sanlahamataba ghuni ta tsa mndu ya ná, prəktsaya. 7 Ndanana, pliniswapla ta dmak-wani, ka vla kuni ta mbraku ŋani, yahaŋuɗufani da ŋruta ka malaghutá mbrak-wani. 8 Wyawa dzvu maranaŋwamara taɗvu kahwathwata. 9 Ŋa dzəgha kaghunivindaghunafta yu ta na ɗelewer na guli,kabga ta kumay yu ta snaŋta, ka ta snərsnaa kuni ta inda skwi ta mnaghunata yu.10 Ka plinispla kuni ta dmakwa mndu ná,iʼi guli ná, plinispla yu. Dəmakwa mnduya plinis yu, ka si mamu dmaku ŋa play

ná, plinispla yu kabga kaghuni, nda nghaKristi guli, 11 kada kwala halaway zataghwa ta amu, kabga nda sna amu ɗinaɗinata hiɗakwani.

Nzakwa Pwal ma luwa Truwas12Sliʼafsliʼa yu ka laghwi da luwa Truwas

da mna Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa Yesu Kristi.Manda ɓhadaghata ɗa, kəʼa ka yu ná,məɗ taɗipta Mgham Yesu ta tvi ɗinaɗinaŋa mna gwaɗa hada. 13 Nziya nza tsi,tsəʼamma ghəŋa ɗa, kabga slanagha a yu tazwaŋamaɗa Titus hadawu, kəl yu kamnayka nzata kuni ɗughwana kəʼa nda həŋ, kasliʼafta ka zlaŋtá gwal ma luwa Truwas kalaghu yu ta haɗika Mekaduniya.

Zatá ghwa Yesu Kristi14 Rfu da Lazglafta! Tsatsi ta vlaŋnatá

za ghwa inda fitik ma Kristi. Klafkla taaŋni ŋa mnaŋtá Kristi ma inda vli. Ndanza aŋni manda urdi zɗa vərtiktika tapusata lu. 15Manda va tsaya, nda nza aŋnimanda urdi zɗa vərtikatani klaf Kristi kavlaŋtá Lazglafta. Tsa urdi ya ná, nda nzaka ŋa gwal ta mutsa mbaku, nda gwal tazaɗiŋtá ghəŋa taŋ tani. 16 Ka ŋa gwal tamutsa mbaku ná, zɗa tsa vərtikatani ya,ta vlaŋvla Lazglafta ta hafu ta həŋ. Kaŋa gwal ta zaɗiŋtá ghəŋa taŋ guli ná, zɗaa tsa vərtikatani ya wu, ta klanakkla tamtaku ta həŋ. Wa ya prək ka magaftátsa slna ya tama? 17 Aŋni ná, nza a aŋnimanda hamata sanlaha ta za huɗa taŋ tagwaɗa Lazglafta wa. Lazglafta ta ghunaftáaŋni, kahwathwata ta mnə aŋni ma Kristita kəma Lazglafta.

3Gwal maga slna ma lfiɗa dzratawi

1 Ta dzaʼa zlrə nda zlra ŋni ta ghubaghəŋa ŋni ra? Ɗelewera lagha maraŋtaghəŋa ŋni da kaghuni ta zbə ŋni re, arimamu a ɗelewer ta zbə ŋni da kaghuni ŋamara ghəŋa ŋnimanda ya tamagə sanlahana? 2Vərɗa kaghuni tsa ɗelewer maraŋtághəŋa ŋni ya vindamKristi ma ŋuɗufa ŋni,snaŋ lu, ta dzaŋə inda mnduha. 3 Mandava tsaya nzakwani, kaghuni tsa ɗelewervindam Kristi ka tsghafta nda ma dzva ŋniya. Nda ima vindi a vindafta tsi wu, ndaSulkuma Lazglafta nda hafu mida vindaftatsi. Ta klam* a vindafta tsi guli wu, maŋuɗufa mnda səla vindamta tsi.

* 3:3 Ngha ta Sabi 24:12. Ngha ta Irmiya 31:33, nda Izekiyel 11:19, 36:26-27.

2 Kwareŋt 3:4 222 2 Kwareŋt 4:11

4 Kəl ŋni ka mnay kazlay: Vindataɗelewera Kristi kuni kəʼa ná, kabga YesuKristi ta gramafta mantsa ya nzakwanikəʼa ta kəma Lazglafta. 5 Nda sna aŋnikazlay: Slaghu a aŋni ka ghəŋa ŋni kamaga tsa slna yawu kəʼa. Lazglafta ta vlaŋ-natá mbrakwa magay. 6 Tsatsi ta vlaŋnatámbrakwa nzaku ka gwal maganatá slna ŋamnay ŋa mnduha ta Lfiɗa dzratawi dzraftsi. Tsa lfiɗa dzratawi ya ná, sladaf a tazlahu vindaf lu ghalya ya wa. Ta Sulkumnda ghuɓa sladafta tsi. Tsa vindata zlahughalya ya ná, ta hla mnduha da mtaku.Sulkum nda ghuɓa ya ná, ta hla mnduhada hafu.

7Ghalya, ta klam vindafta lu ta tsa zlahuya, ka magə Musa ta slna tsa zlahu ta klamndu da mtaku ya. Kulam nda tsaya ná,ta vlaŋvla tsa slna ya ta glaku. Laviŋ ala Israʼila ta nghu† da kumani wu, kabgata wuɗaku kumani katakata. Tsaw, ŋanzɗavata a tsa wuɗakwani ya wa. 8 Haɗslna Sulkum nda ghuɓa dzaʼa malaghutáglaku ka tsaya tama rki? 9 Ka si tsa slnazlahu ta hla mnduha da mtaku ya, mamuglakwani ya ní, tsa slna Sulkum ta nanaftámndu tɗukwa ya guli, malaghumala ŋaniglaku piyw! 10 Tsaya tama ná, da na glakuta malaghuta piyw ndanana ná, haɗ tsaglaku ghalya ya ta mnaku wa. 11 Ka si tsadzaʼa kwal kul nzɗavata yamamuglakwaniya, malaghumala ŋa na dzaʼa nzaku ŋakɗekedzeŋ na tama.

12 Haɗ sana skwi dzaʼa ŋni ɗifay matsa gwaɗaha ya wu, kabga nda sna aŋnikazlay: Manda tsaya nzakwa tsa skwihaya kəʼa. 13Manda Musa ta bukwanaghutákuma nda lgut yaha la Israʼila nghaŋtáhtakwa tsa glaku ya ma kumani ya a aŋniwa. 14 Tuŋtuŋwa ghəŋa la Israʼila. Ha gita,laviŋ a həŋ ta snaŋta tsa kahwathwata yata dzaŋə həŋ ta tsa dzratawi ŋa ghalyaya wa. Ta kliŋ a lu ta tsa lgut ya wukabga laviŋ a lu wu, ba mndu nda ndiʼatávghani nda Kristi kweŋkweŋ. 15 Kulamgita, ta dzaŋə həŋ ta tsa zlaha Musa yaná, manda skwi bukwanaf tsa lgut ya taŋuɗuf ta həŋ ya həŋ. 16 Ama manda skwiya nda vinda: «Inda mbəɗaghuta mndu tavgha tvəMghamYesu ya ná, dəɗaghuta tsalgut‡ ya.»

17 Mgham Yesu ná, Sulkum ya. Mavəl hada Sulkuma Mgham Yesu guli ná,nda pla vgha mnduha. 18 Amu demdem,

bukwa a kuma mu wa. Manda dalagar yata wuɗakwa glakwa Mgham Yesu ta amu.Mgham Yesu ta nzakway ka Sulkum ya tambəɗanafta ka nanaftamanda va tsatsi, kakla amu ta kəma ta kəma ma tsa glakwanita malaghuta ya.

4Ghuyama ɗaŋwa kawadaga nda Kristi

1 Lazglafta ta faŋnamtá tsa slna ya mazɗakwani, tsaya ta kwal ŋni kul rwamalan-dugu. 2 Haɗ ta ŋana vgha nda ghwaɗakaskwiha ta magə lu ma ɗifa ma ɗifa, tapgha hula ŋa mndu wa. Nana a aŋni tamndu wu, haɗ aŋni ta mbaɗanaftá gwaɗaLazglafta wa. Katək ná, kahwathwataniŋa aŋni ta mnigiŋta baŋluwa. Mantsa yadzaʼa kəl indamndu ka ɗasla kahwathwataŋni ma ŋuɗufani ta kəma Lazglafta. 3 Kanda ɗifa na Lfiɗa Gwaɗa ta mnə ŋni nakatsi ná, da gwal ta zaɗiŋtá ghəŋa taŋnzakwa tsi nda ɗifa. 4 Sna a həŋ ta na LfiɗaGwaɗa ta mnə aŋni na wu, kabga hanafhaLazglafta na ghəŋa haɗik na ta ŋuɗufa taŋ,ŋa kwala taŋ kul nghaŋtá tsa tsuwaɗak tatsuwaɗaka həŋ, ta sabi ma Lfiɗa Gwaɗata ghəŋa glakwa Yesu Kristi ya. Tsa YesuKristi ya ná, ka guram nda Lazglafta. 5 Tamnə aŋni ta tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná, gwaɗata ghəŋa aŋni a ta mnə ŋni wa. Gwaɗata Kristi ta nzakway ka Mgham ŋa aŋnita mnay. Aŋni, gwal ksaghunatá slnaaŋni, kabga nzakwa ŋni mista Yesu. 6 KaLazglafta mnata ma fitika zlaganaptani taghəŋa haɗik na: «Ka tsuwaɗaka tsuwaɗakta vli ma grusl*,» kaʼa. Va tsa Lazglaftaya ta tsuwaɗakanaftá vli ma ŋuɗufa ŋniŋa tsuwaɗaka mnduha, ŋa snaŋta taŋ taglakwa Lazglafta ndama kuma Yesu Kristi.

7 Bəzleghwa tsaf lu nda rɓisl aŋni, takla tsa ŋərma skwa gadghəl ya. Kəl tsika nzakway mantsa ya ná, Lazglafta tambranaghatá maga inda skwi, aŋni a wa.8 Dagala ɗaŋwa ta ghuyaŋnapta lu, kulamnda tsaya, kɗaŋna a wa. Dəgaŋha ŋnita ghəŋ baɗu masani, ta hla a ghəŋa ŋnitida wa. 9 Gaŋnapha lu ta iri, ta zlaŋna aLazglafta wa. Ŋuŋnusha lu ta ima zgi, taklap a lu ta hafu ma aŋni wa. 10 Ta wahɗak ŋni inda fitikmanda va tsamaganatáYesu ya, kada maravata nzakwa Yesu gulima vgha ŋni. 11Ma inda ŋa aŋni ma nzakuná, ta wa hɗak ŋni ta ghəŋa gwaɗa ta Yesu,kada maravata nzakwa Yesu ma na ŋaŋni

† 3:7 Ngha ta Sabi 34:29-35. ‡ 3:16 Ngha ta Sabi 34:34. * 4:6 Zlrafta 1:3.

2 Kwareŋt 4:12 223 2 Kwareŋt 5:16ma sluʼuvgha tamtaku na. 12Mantsa ya ná,nzaku ta wa hɗak ŋa aŋni, nzakwa ghuninda hafu ŋa kaghuni.

13 Ka lu vindafta ma deftera Lazglaftana: «Zlghafzlgha yu ta gwaɗa ta ghəŋaLazglafta kəl yu ka gwaɗay†.» Aŋni gulina, zlghafzlgha aŋni ta Lazglafta mandava tsaya, ta kəl aŋni guli ka mna gwaɗani.14 Nda sna aŋni kazlay: SliʼaganapsliʼaLazglafta ta Mgham Yesu ma mtaku kəʼa.Tsatsi guli dzaʼa sliʼagaŋnapta ma mtaku,kabga nda ndiʼa vgha ŋni nda Yesu.Ŋa hladamaghatani demdem ta kəmani.15 Inda tsa skwiha ta magaku ya ná, ŋakata kaghuni nzakwani, ŋa sga sliʼadamtamnduha mutsaftá zɗakatahuɗa Lazglafta.Mantsa tama, dzaʼa nda ndəgha mnduhaŋa rfa Lazglafta nda ya ŋa zləzlvay guli.

Faftá ghəŋ yeya skwi ma ghəŋa mu16 Tsaya ta kwal malandugwa ŋni rwa-

vata. Dər má ta htaku nda hta vgha muma kiʼa ma kiʼa mndani ná, ta lfiɗakunda lfiɗa vgha mu inda fitik ma Sulkum.17Skwi ta kumə yu tamnay ná, kiʼa yeya naghuya ɗaŋwa ta ghuyəmu ndanana ka tsaglaku dagala ŋa kɗekedzeŋ ta payamatatsa ghuya ɗaŋwa ya ta tvi ŋa mutsay ya.18 Fafta skwi kul nghaŋtá iri amu ta ghəŋ,ta skwi ya nghaŋ iri a wu. Skwi ya ta nghəiri ná, haɗ ta gɗavata wu, skwi kul nghaŋtáiri yeya ta gɗavata ŋa kɗekedzeŋ.

51 Nda sna mu kazlay: Ka zliŋzla lu ta

na dumbi ta nzaku mu mida na katsi ná,dzaʼa bamaf ba Lazglafta ta sana həgata luwa kəʼa. Ta ghəŋa vgha mu dzaʼavlamata Lazglafta ŋa kɗekedzeŋ ta luwaya ta gwaɗa yu ta tsa gwaɗa ya. 2 Tana ghəŋa haɗik ná, ta ksamata ka ma-may katakata na tsa həga mu ta luwa, kavgha mu dzaʼa nzakway ka lfiɗ ya. Tagama ta ŋaɗa ghəŋ nda taw nda taw. Tadər má suɗiɗiva Lazglafta ɓa, ka mu tamnay. 3 Ka suɗavamasuɗa lu katsi ná,haɗ sulkuma vgha mu dzaʼa nzaku mandaskwi ka fərdiʼu wa. 4 Ka tata nzaku muma na dumbi mida mu ta na ghəŋa haɗikna katsi ná, tata ŋaɗa ghəŋ mu mandaskwi famagha lu ta skwa ndəgaku. Ku-may mu ta dgamata nda na vgha mu taghəŋa haɗik na a wu, ama ka suɗavamatalu nda tsa ta luwa ya, ka bukwamta tsanda hafu ŋa kɗekedzeŋ ya ta tsa ta mtaku

ya. 5 Lazglafta kaghəŋani ta payaftá amuŋa mbəɗamafta mantsa ya. Vlamavla taSulkumani guli ŋa gramaftá skwiha dzaʼatsi magay ta kəma.

6Tsaya tama, ta kəl mu ka nzata nda fataghəŋ inda fitik. Aŋ mndani nda sna mukazlay: Ka ta ma na vgha mu ta na ghəŋahaɗik na mu katsi ná, ta diʼiŋ mu nda həgamu ya da Mgham Yesu kəʼa. 7 Ta nghaa mu nda iri karaku wa, nzakwa zlghaynda ŋuɗuf ta nzə mu. 8 Manda va tsayaná, nda fa ghəŋa mu dar. Ta kumay muta sliʼapta ma na sluʼuvgha na ka nzatakawadaga nda Mgham Yesu. 9Dər má tataghəŋa haɗik mu, dər má ta luwa a muná, zɗəganata mu skwi kumaf maya amu.10 Inda amu demdem ná, dzaʼa laghala muta kəma Kristi ŋa tsamaghatá guma, ŋazlghay inda mndu ta nisəla slnani ya magatsi ma nzakwani ta ghəŋa haɗik. Ka ɗinaslnanimaga tsi, dzaʼa zlghay ta nisəlani, kaɗina a slnani maga tsi wu dzaʼa zlghay tanisəlani guli.

Nda ma Kristi slərɓapta Lazglafta tazughu nda amu

11 Ya wya nda sna amu ta skwi ta hgəlu ka zləŋa Mgham Yesu ya, tsaya ta kəlaŋni ka ŋavata ka kasaktá ghəŋa mnduha.Nda sna Lazglafta ta aŋni dar, ta graftaaŋni guli ná, nda sna kaghuni ma ŋuɗufaghuni ta aŋni. 12 Ghubargəltá ghəŋa ŋnia ŋa aŋni ta ghubargəlta da kaghuni wa.Maraghunatá tvi dzaʼa kəl kuni ka ghubaaŋni ŋa aŋni ta maraghunata, ŋa snaŋtaghuni ta hanaftawi ta gwal ghubaku ndaskwawa iri, ka zlaŋta yama ŋuɗuf. 13Rghahəŋ ka kaghuni mantsa ta mnə sanlaha yara? Dər má mantsa tsi, ŋa vla glaku ŋaLazglafta nzakwani. Ka mantsa a tsi katəkwu má, ŋa kata kaghuni nzakwani. 14 Indaskwi tamagə aŋni ná, tamagay aŋni kabganda sna aŋni ta ɗvu ya ɗvu Kristi ta aŋni.Tsaya ta tiŋwa aŋni guli ta kəma ta kəma.Grafgra aŋni guli kazlay: Mtumta Kristi taghəŋa inda mndu kəʼa. Inda mndu gulimtumta kawadaga nda tsatsi. 15 Mtumtata ghəŋa inda mndu, kabga yaha gwal tanda hafu da nzaku gaghəŋgaghəŋa taŋ, ŋanzay taŋ ta nzaku ya ta zɗəganata. Ka ŋataŋ mtuta tsi, ka sliʼaganaptá Lazglafta.

16 Ndanana tama ná, nghəgla a amuta mndu manda hamata mnda səla wa.Dər má manda hamata mnda səla si tangha mu ta Kristi mndani ná, ndanana

† 4:13 Ngha ta Zabura 116:10.

2 Kwareŋt 5:17 224 2 Kwareŋt 6:17tama, nghəgla a amu manda tsaya wa.17 Tsaya tama, ka si nda ndiʼa vgha mndunda Kristi katsi, nda nza ka lfiɗa mndu.Lula tva nzaku ya si ta nzaku tsi ghalya,mbəɗavafmbəɗa ka lfiɗani. 18 Inda tsahayaná, Lazglafta ta magata. Ka ghunagatá tsita Kristi mtuta ŋa slərɓaptá zughumatabamu nda tsatsi. Ka vlaŋnatá tsi ta slna dzaʼamnanatá mnduha ŋa sagha taŋ slərɓaptázughu mataba taŋ nda tsatsi. 19 Skwi tamnə aŋni ná, Lazglafta ta magatá slnaninda ma Kristi ŋa slərɓaptá zughu mata-bani nda inda mndu. Ŋəvgla a ta dmakwamnduha wa. Kəl tsi ka ghunaftá aŋni ŋadzaʼa mnay ŋa mnduha kazlay: Ta kumayyu ta slərɓapta ɗa ta zughu nda həŋ kəʼa.

20 Kristi ta ghunaftá aŋni ŋa kla lwagwaɗani. Lazglafta kaghəŋani ta hagamnduha nda ma wa ŋni. Ma hga Kristi,ta ndəɓa dzvu yu ŋni ŋa ghuni, slərɓapwaslərɓa ta zughu nda Lazglafta. 21Walaŋ aYesu Kristi ta gatá dmaku wu, ka nanaftáLazglafta ka dmaku ta ghəŋa gwaɗata amu,ŋa nzakwamuma ndiʼatá vghamu nda tsi,ka gwal tɗukwa ta wa irani.

61 Ndanana ná, ta ksa slna aŋni nda

Lazglafta. Kdəkwakdək ta ndəɓa dzvu ŋniŋa ghuni, ma ganava kuni ta masfa tazɗakatahuɗa Lazglafta ya zlghaf kuni. 2KaLazglafta nda mnduhani na:«Ma fitikani snaghata yu ta tawa gha.Ma fitik ŋa mbaghafta, kataghakata yu*,»

kaʼa.Wana tsa fitik ya tama ndanana, wana tsafitika mbaku ya tama guli ndanana.

3 Va a ŋni ta ksafta mndu ta aŋni ndadmaku ma slna ta magə ŋni wu, tsaya takəl ŋni ka ŋavata kamaga skwi ŋa kwal kulzləmbiŋtá mndu. 4 Katək ná, ta maray ŋnita nzakwa ŋni ka gwal maganatá slna taLazglafta ma inda skwi ta magə ŋni. Dərta gay lu ta iri ŋaŋni, dər ta ghuyay luta ɗaŋwa ŋaŋni, dər ta gigray lu ta aŋni,ta ksay ŋni ta ŋuɗuf mida. 5 Ta ɗgay luta aŋni, ta pghay lu ta aŋni da gamak, tasliʼanafsliʼa lu ta zlərɗawi ka gi dza aŋni, taghuyay ŋni ta ɗaŋwa tamaga slna, haɗ ŋnita faftá hani ta iri baɗu ma sani wu, haɗŋni ta ɗaŋtá skwa zay guli wa. 6 Ta marayŋni ta nzakwa ŋni ka gwal kul haɗ sanaskwi ŋa tsanavata, ka gwal nda sna ta skwa

Lazglafta, ka gwal ksa ŋuɗuf, ka gwalmagazɗaku, ka gwal nda Sulkum nda ghuɓa mahəŋ, ka gwal ta ɗvutámndu nda ŋuɗuf tur-tuk. 7Ka gwal tamna vərɗa gwaɗa, ka gwalnda mbakwa Lazglafta ma həŋ. Huzla vulaŋni ma zlaɓa nda zeghwi ná, tsaya kah-wathwata. 8 Vlaŋnatá glaku ŋa sanlaha,hərtətatá aŋni ŋa sanlaha. Zləzləva aŋniŋa sanlaha, raza aŋni ŋa sanlaha. Ka gwaltsakalawi ta fata mnduha ta aŋni, tsawkahwathwata ŋa aŋni ta mnay. 9 Mandagwal kul snaŋtá lu ta həŋ ka lu ta nghaaŋni, tsaw va nda sna lu ta aŋni ɗinaɗina.Mbli a yaha ya ra, ka lu ta ngha aŋni, tsawta ndiri aŋni ɗinaɗina. Gaŋnapha lu tiri,klap a lu nda kla ta hafu ma aŋni wa. 10Maskwi má ŋa ɓasay ŋni ta ŋuɗuf ya ná, rfuŋa aŋni ta rfay. Ka pɗu həŋ, ka lu nda aŋni,tsaw nda ndəgha mnduha ta nanaftá aŋnika gadghəl. Mamu skwa taŋ ra, ka lu ndaaŋni, tsaw ŋa ŋni inda skwi demdem.

11 Kaghuni gwal ma Kwareŋt, haɗ sanaskwi ɗifaghuna aŋni wa, ɗvuɗva aŋni takaghuni katakata. 12 Aŋni a ta kwalkul ɗvaftá kaghuni wu, kaghuni ta tsuk-waghutá vgha ghuni tavata aŋni. 13Mandagwaɗa da ŋa zwaŋani ya gwaɗa yu ta nagwaɗa na ŋa ghuni, maraŋnawamara taɗvafta kaghuni ta aŋni ma ŋuɗufa ghuniguli.

Haɗ skwi ta guyanaftá tsuwaɗak ndagurusl wa

14 Ma guyə kuni ta ghəŋ kawadaganda gwal kul zlghaftá Lazglafta. Nu taguyanafta mndu tɗukwa nda mndu tamaga ghwaɗaka skwi na? Nu ta guyanaftátsuwaɗak nda grusl na? 15 Ta ghəŋa wudzaʼa dzrafta i Kristi nda Halaway na? Nuta guyanaftá mnda zlghay nda ŋuɗuf ndamndu kul zlghafta na? 16Nu ta guyanaftáhəga Lazglafta nda həga skwa wuyay na?Amu ná, həga Lazglafta nda hafu amu,manda ya mna tsi kazlay:Mataba taŋ dzaʼa nzamta yu ka wawaku

kawadaga nda həŋ.Ka Lazglafta taŋ ta dzaʼa nzata yu, ka

mnduha ɗa hahəŋ guli kəʼa.17 Tsaya kəl Lazglafta ka mnay ŋa mn-duhani kazlay:Sliʼapwa sliʼa mataba taŋ, ka dgaghuta

kuni ta vgha nda həŋ,ma ksaŋ kuni ta skwi kul raku,tsaya dzaʼa kəl yu ka dzrafta nda kaghuni.

* 6:2 Isaya 49:8. † 6:18 Ngha ta Zlahu 26:12, nda Izekiyel 37:27, Isaya 52:11, Irmiya 31:9 nda Izekiyel 20:34, 2Samuyel 7:14, Isaya 43:6 nda Huseya 2:1.

2 Kwareŋt 6:18 225 2 Kwareŋt 8:418 Dzaʼa nzakway yu ka Da ghuni, ŋa

nzakwa kaghuni ka zwana ɗa ndakwagha ɗa† guli,

ka Mgham Lazglafta nda mbra kəʼa ya.7

1 Zwanama ɗa, ya mantsa ya ka lutamaftá imi ta sləməŋ ya ná, suɗapmaghəŋa mu ma skwi dzaʼa ŋriŋtá vgha munda ŋuɗufa mu. Ka kɗanakta mu ta nza-kwa mu hezleʼ ma zləŋa Lazglafta.

Rfay Pwal ta rfu2 Gunaŋnawa guna ta ŋuɗufa ghuni.

Haɗ ya mataba ghuni magana ŋni taghwaɗaka skwi wu, haɗ ya hlaghu ŋnita səlani wu, haɗ ya tsaghu ŋni guli wa.3Tsaghunaghatá guma a ta tsaghunaghataŋni wa. Manda va tsa mnə ŋni ya ná,ɗvuɗva aŋni ta kaghuni. Dər má ŋa mtutatsi, dər má ŋa nzaku nda hafu a tsi ná,haɗ skwi dzaʼa dgamata wa. 4 Haɗ yunda mahulhula ndanu ta ghəŋa kaghuniwa. Ta ghərɓaku yu ta kaghuni. Dər mághuyghuya yu ta ɗaŋwaná, nda lɓa ŋuɗufaɗa, ta rfu yu.

5 Dər ma fitika ɓhadaghata ŋni da luwaMekaduniya ná, haɗ vgha mbiʼaŋni wa.Ghuya ɗaŋwa dər ndiga ndiga yeya taslaŋnaghata. Gruŋnus gra mnduha, tazləŋ ŋni ma ŋuɗuf. 6 Mbaɗa Lazglafta yata lɓa ŋuɗufa gwal nda kɓa ka lɓaŋnatáŋuɗufa ŋni ma ɓhadaghata Titus. 7 Tsaɓhakta Titus yeya a ta lɓaŋnatá ŋuɗufaŋni wu, mnaŋnamna guli ká kuni lɓanatáŋuɗufani. Rusaŋnaf rusa ká kuni ta kumanghəglaŋtá iʼi, ká kuni ta haga madər, kákuni ta lmiha ta lmu kəl yu ka va rfukatakata.

8 Nda sna yu kazlay: Nda gurɗa ŋuɗufaghuni ta ghəŋa tsa ɗelewer vindaghu-naf yu ya kəʼa mndani, haga a yu tamadər ta ghəŋani wa*. Aŋ mndani, ha-gaŋhaga yu ta madər ma fitik rets, ng-hadapər yu ta gurɗatá ŋuɗufa ghuni taghəŋa tsa ɗelewer ya. 9 Ndanana ná, tarfu yu ta ghəŋa tsa ɗelewer vindaghu-naf yu ya. Taghəŋa vəl gurɗaghunaftáŋuɗuf a ta rfa yu ta rfu wa. Ta rfuyu, kabga tsa gurɗatá ŋuɗufa ghuni ya taklaghunaktá mbəɗanaftá ŋuɗufa ghuni kapaya tva ghuni. Har tsa gurɗatá ŋuɗufaghuni ya ma ghəŋa Lazglafta. Tsayatama, haɗ sana dmaku magaghuna ŋniɗekɗek wa. 10 Gurɗatá ŋuɗuf manda ya

ta kumə Lazglafta ná, ta mbəɗanafmbəɗata ŋuɗuf ŋa mbafta, ŋa kwala lu kulhaga madər. Gurɗatá ŋuɗuf manda ŋagwal ma ghəŋa haɗik ná, mtaku ta klaktatsi. 11 Nghawangha ta skwi klaghunaktsa gurɗatá ŋuɗuf manda ya ta zɗəganatáLazglafta ya ɓa, nghawangha ká kuni ta ŋa-vata ka payanatá nzaku, ka tsalaptá ghəŋaghuni mida kəʼa ta husaghunata, ká kunita zləŋay, ká kuni ta mama nghaŋtá iʼi,ká kuni ta kuma maga skwi ta zɗəganatáLazglafta, ká kuni ta fata ghəŋa ghuni kazlaha mnda dmaku. Ma maga inda tsaskwiha ya maraŋta kuni kazlay: Ta haɗkuni ma tsa skwiha ya wu kəʼa.

12 Tsa ɗelewer vindaghunaf yu ya ná,vindaghunaf a yu ta ghəŋa mndu tagatá dmaku dər ta ghəŋa ya gana lu tadmaku wa. Kəl yu ka vindaghunafta ná,vindaghunafvinda yu, kabga ŋa maraŋtaghuni kahwathwata ta kəma Lazglafta ka-zlay: Nda fa vgha ghuni ka ŋaŋni kəʼa.Tsaya skwi ta ksaŋnamtá ŋuɗuf. 13 Taghəŋa tsa skwi ta lɓaŋnatá ŋuɗuf ya guliná, ta rfu ŋni katakata nghər ŋni ta rfaTitus, kabga zɗanafta kaghuni demdem taŋuɗuf. 14 Ghubaŋghuba yu ta ghubakwaɗa ta kaghuni ta kəmani. Ndanana tamaná, sabsa yu ma hula má dzaʼa ksutá iʼi.Gwaɗa ta gɗata aŋni ta mnaghunata ná,kahwathwata nzakwani. Manda va tsayaguli ná, tsa ghubay ghubu ŋni ta kaghunita kəma Titus ya guli ná, kahwathwatanzakwani. 15 Havaptani ka tsa zləŋatazləŋa kuni, ka slavaptá kuni ka tsuʼafta ndaya ka kuni fata ghəŋa ghuni ka snanatágwaɗani ya ná, ta sganaghasga ta yifatákaghuni ma ŋuɗufani. 16 Ta rfu yu, nda faghəŋa ɗa ta kaghuni ma inda skwi.

8Kataŋtá gwal zlghay nda ŋuɗuf ma Ur-

salima1Zwanama ɗa, ta kumay ŋni tamnaghu-

natá skwi maga zɗakatahuɗa Lazglaftamataba Igliz ta haɗika Mekaduniya. 2 Maghuya ɗaŋwa ya ta ghuyə həŋ katakata,ka rfu həŋ ta rfu katakata, kulam ndanzakwa taŋ dgər ka pɗu, ka vlatá həŋ taskwi dagala ŋa kataŋtá sanlaha. 3 Ka iʼi tamnaghunata ná, vlavla həŋ ka ghəŋa taŋta skwi manda ya klaf mbrakwa taŋ. Kavlatá həŋ ha ka malaghuta. Ka ghəŋa taŋsagha həŋ 4 da ɗaway da aŋni ka ŋɗaŋɗa

* 7:8 Ngha ta 2 La Kwareŋt 2:3.

2 Kwareŋt 8:5 226 2 Kwareŋt 9:3kazlay: Ta kumay aŋni ta nzakway tekwmataba gwal ta kataŋtá gwal zlghay ndaŋuɗuf ta haɗika Yahuda kəʼa. 5Tsa skwi vlahəŋ ya ná, vlavla həŋ ka malaghutá skwiya má si ta ndanu aŋni. Tiŋəl ghəŋa taŋvlaŋ həŋ ta Mgham Yesu karaku, tahulatsa guli ka tsuʼaftá həŋ ta maga skwi yata mnanata ŋni ta həŋ, manda ya ta kuməLazglafta. 6 Tsaya kəl ŋni ka ndəɓanatádzvu ta Titus ŋa labə da kɗiŋtá tska tsaskwi ya da kaghuni kabga tsatsi ta zlrafta.7 Ma inda skwi ná, galipi kaghuni ka san-laha. Galipi kuni ma zlghay nda ŋuɗuf, mamna gwaɗa Lazglafta nda tvani, ma snaŋtákahwathwata, ma ŋavata ghuni ka magaslna Lazglafta, ma ɗvutá ya ɗvu kuni taaŋni. Ya mantsa ya tsi ya tama, maga-wamaga ta tsa ŋərma slna ya nda ŋuɗufturtuk.

8 Mbla kaghuni a ta mbli yu wu,snaghunamta snaghunam yu ya kasanlaha ta ŋavata ka vlay. Ma tsaya gulidzaʼa kəl kaghuni ka maraŋta kazlay:Ɗvuɗva kaghuni kahwathwata guli takataŋtá sanlaha kəʼa. 9 Nda sna kaghunita zɗakatahuɗa Mgham Yesu Kristi. Tsatsiná, galipi ya, ka niŋtá tsi ta ghəŋani ka pɗuŋa naghunaftá kaghuni ka gadghəl ndamatsa pɗani ya.

10 Wya skwi ta raghunata ta ndanuyu: Kɗa ná, tiŋəl kaghuni ta kuratákataŋtá gwal zlghay nda ŋuɗuf ta haɗikaYahuda, gi ka vlatá kuni. 11 Ndanana guliná, ɗina ka kɗiŋta ghuni ta tsa zɗakwaghuni ya kura kuni ta vlay daga taŋtaŋya. Ka vla kuni manda ya klaf mbrakwaghuni. 12 Ka nda ŋuɗuf turtuk klafta ka taskwi klaf mbrakwa gha ka vlata katsi ná,zɗəganazɗa ta Lazglafta. Ɗawa a ta skwikul haɗ da kagha wa.

13 Nza a kazlay: Ka klaghuta kaghunita ndəgaku ta ghəŋa sanlaha, ta ghuyəkaghuni ta ɗaŋwa kəʼa wa. Ka guram kalu, ka iʼi. 14 Ndanana ná, ta mamu skwimadzvuda kaghuni, ɗina ka kataŋta ghunita gwal kul haɗ skwi ma dzvu da həŋ.Baɗu pɗay kaghuni ya guli, ka mamu tsida hahəŋ ya, ŋa katay taŋ ta kaghuni.Mantsa tama, ka guram kuni. 15 Ka gwaɗaLazglafta na:«Fərtu a ŋa mndu ta tskanata dagala wu,htu a ŋa mndu ta tskanata kwitikw guli

wu*,» kaʼa.I Titus nda grahani

16 Ta rfay ŋni ta Lazglafta ta vlaŋtándanu ta Titus, ka fatá tsi ta ghəŋaniŋa kataghunata manda va ŋaŋni.17 Tsuʼaftsuʼa Titus ta ndəɓa dzva ŋni yandəɓana ŋni ŋa labə da kaghuni. Makɗakuaŋni ka gwaɗganata ná, fufa tsatsi taghəŋani, yifuyifa ma ŋuɗufani, kabgaɗvuɗva ta kataghunata. 18 Wya ŋni taghunadaptá sana zwaŋama kawadaga ndatsi. Tsa mndu ya ná, ta ghubay indaIgliz, kabga snaŋtani ta mnay nda tvanita Lfiɗa Gwaɗa. 19 Tsaya yeya a ta kəlŋni ka ghunay wu, ghunafghuna Iglizguli mista ŋni, ŋa magəgaŋnatá na slnaŋa kata mnduha Lazglafta na. Tsəna slnaná, ta vlay ta glaku ŋa Mghama mu Yesu.Ta maray guli kazlay: Ta kumay ŋni takataŋtá mnduha kəʼa.

20 Nana katu dagala ta vlata mnduhana ná, ta kumay ŋni ta ŋanata ɗina ŋawara hlawa mnduha ta ghəŋa aŋni ta ksaslna nda tsi. 21 Skwi ɗina ta kumə aŋni tamagay. Ta wa ira Mgham Yesu yeya a wu,nduk nda ya ta wa ira mnduha tani.

22Wana ŋni ta ghunaftá sana zwaŋamaguli kawadaga nda həŋ. Nda kɗa fitika ŋnita dzəghaŋtama slnaha kavghakavgha. Kanghadaptá ŋni ná nda fa ghəŋani ŋa magaslna. Ndanana manda snaŋtani ta ghubakaghuni ta ghubu lu ná, ka fəglatá tsi taghəŋani. 23 Titus ná, gratá ksa slna ɗa ya.Kawadaga nda tsi ta maga ŋni ta slna katakaghuni. Yeya zwanamaha his kawadaganda Titus ya guli, Igliz ta zabaptá həŋ, kaghunaftá həŋ da kaghuni. Ta vlay slna taŋta glaku ŋa Kristi. 24Maranaŋwa mara tahəŋ ká kuni ɗvutá həŋ kahwathwata, ŋasnanaghatani ta inda Igliz, dzaʼa kəl həŋ kasnaŋta kazlay: Kahwathwata tsa ghubay taghubu ŋni ta kaghuni ya kəʼa.

9Ta ɗvay Lazglafta ta mndu ta vla skwi

nda rfu1Ta ghəŋa gwaɗa ta katu ŋa gwal zlghay

nda ŋuɗuf ná, 2 Dər má vindaghunaf a yuwu ná, nda sna yu nda fa ghəŋa ghuni kəʼa.«Daga kɗa ta fata gwal zlghay nda ŋuɗufta haɗika Akaya* ta vgha taŋ ka vla tsakatu ya,» ka iʼi ghubutá ghubakwa ɗa takaghuni da gwal ta haɗika Mekaduniya.Na tsa kulaŋta ɗa mantsa ta gwaɗa takaghuni ya ná, ka sliʼanaftá tsi ta wər indataŋ, ka vlay. 3 Dər má mantsa tsi, wya

* 8:15 Ngha ta: Sabi 16:18. * 9:2 Ngha ta 2 La Kwareŋt 1:1.

2 Kwareŋt 9:4 227 2 Kwareŋt 10:10

yu ta ghunadaptá tsa zwanamaha ya ŋakataghunata. Ka tskanata kuni ta tsa ŋaghuni katu ya manda ya mna yu, yaha tsaghubughuba ŋni ta kaghuni ta ghəŋani yada nzata ka bətbət. 4 Ka waya ka skwika ɓhadaghata ŋni da kaghuni kawadaganda la Mekaduniya, ta tska a ŋa ghuniwu katsi, dzaʼa ksuksa ta aŋni ka hula,kabga nda ghada mnanata ŋni ta həŋ ka-zlay: Nda fa vgha kaghuni kəʼa. Malkaghuni dzaʼa ɓasa hulani guli. 5 Tsayakəl yu ka ndanapta kazlay: ɗina ka ghu-nadapta ɗa ta tsa zwanamaha ya ta kəmata kəma da kaghuni makɗaku yu labə kəʼa,ŋa kataghunata ka tsakanatá tsa ŋa ghunikatu ghada kuni ta taftá imi ta sləməŋ ya,ŋa slanaghata ɗa ta tskatani. Tsaya dzaʼamaraŋta kazlay: Nda ŋuɗuf turtuk vlatakuni, mblaf nda mbla a lu ta kaghuni wukəʼa.

6Wya skwi ŋa havapta ghuni: Ka sira apghamta mndu ta hulfa ma vwah wu ná,sira a dzaʼa tskata tsi ta skwi ma tsa vwahya guli wa. Ka dagala pghamta mndu tahulfa ma vwah ná, dagala dzaʼa tskata tsita skwi ma tsa vwah ya guli. 7 Tsa katuya ná, ka vla mndu manda ya ndanap tsima ŋuɗufani. Nda mtsiriuʼ a wu, tkweʼ aguli wa. Lazglafta ná, ta ɗvay ta mnduta vlay nda rfu. 8 Mamu Lazglafta ndambrakwa faghunaghatá gasifa ŋa gɗataghuni ta mutsa inda skwiha ŋa maga ŋaghuni ma slna, ŋa pɗakwani ŋa maga indaŋərma slnaha guli nda tsi. 9Nda vinda magwaɗa Lazglafta kazlay:«Ta vlidiŋ vla ta skwiha ŋa gwal ka pɗu,ta gɗavagɗa zɗakwani† kəʼa.»10 Lazglafta ta vlaŋtá hulfa ta mndu ŋasləgay, tsatsi guli ta vlaŋtá skwi ŋa zay.Tsatsi guli dzaʼa vlaghunatá inda hulfa takumə kuni, ŋa tfaghunaghatani ta wi taghəŋani ŋa sgakwa dzaʼa ghuni ta kəmata kəma ma maga zɗaku. 11 Ŋa gɗatanita tfaghunaghatawi ma inda skwi, ŋa nza-kwa ghuni ka gwal ta muvla inda fitik.Ŋa rfay ndəghata mnduha ta Lazglafta taghəŋa katuha ya ta vlata həŋ nda ma dzvaŋni. 12 Tsəna katu ta vlata kuni na ná,kataŋtá gwal zlghay nda ŋuɗuf yeya a tamagu tsi wu, ta sliʼanafsliʼa ta mnduhaŋa va rfay taŋ ta Lazglafta. 13 Tsa slnadzaʼa kuni magata ya dzaʼa maraŋtá nza-kwa ghuni, ŋa zləzlvay taŋ ta Lazglafta taghəŋa snata ghuni ta Lfiɗa Gwaɗa Kristi.

Dzaʼa zləzlvay həŋ guli kabga vəl dgayghuni ta skwa ghuni nda həŋ, ta vlay kuniguli ŋa sanlaha. 14 Dzaʼa magay həŋ taduʼa da Lazglafta ta ghəŋa kaghuni, ŋamamay taŋ ta kaghuni kabga tsa zɗaku tamalaghutá mbraku magaghuna Lazglaftaya. 15 Rfamarfa ta Lazglafta ta ghəŋambəhu ya mbəhama tsi kul mnavata ndawi ya.

10Katay Pwal ta ghəŋani da gwal ta tsaftá

gwaɗa tida1 Iʼi Pwal kaghəŋa ɗa, ta ndəɓa dzvu yu

da kaghuni, nda hanatá ghəŋ nda zɗakumanda ŋa Kristi. Ka lu ta mnay ta iʼi ná,ka mataba ghuni yu ya ná, leɓtekwa yu, kahaɗ yu mataba ghuni ya guli ná, ta sidi yu,ka lu. 2 Ta ndəɓaghunandəɓa yu ta dzvu,yaha kuni giɗiftá sidi ɓhadaghar yu dakaghuni, kabga dzaʼa gay yu kahwathwatata sidi nda tsa gwal ta ngha aŋni kazlay:Slna sluʼuvgha ta magə həŋ kəʼa ya.

3 Aŋ mndani, mnda səla aŋni, tsawvulu manda ŋa mnda səla a ta vulu aŋniwa. 4 Huzla ta kəl aŋni ka vula tsavulu ya ná, huzla ta kəl mnda səla kavulu a wa. Lazglafta ta vlaŋnatá tsaŋaŋni huzla nda mbra ta zaɗanatá vla ɗifaghumaha Lazglafta ya. Ta zaɗanazaɗa ŋnita ghwaɗaka ndanu ta ndanumnduha. 5Taŋarapŋara ŋni ta inda ghwaɗaka ndanuhata ndanata gwal ta gla ghəŋ ta pya snaŋtáLazglafta. Ta gwaɗay aŋni ta gwaɗa ŋaksanaktá ndana mnduha ŋa sna gwaɗaKristi. 6 Ka snasna kaghuni katsi ná, ndafa vgha aŋni ŋa dvanaghatá gwal kul snaymataba ghuni.

7Nghawangha ta skwi ta magaku ɓa! Iʼiná, ŋa Kristi yu, ka ká mndu, ka vriŋvratsi ta ndanu katsi ná, dzaʼa nda ngha ka-zlay: Ŋa Kristi aŋni guli kəʼa. 8 VlihavlaMgham Yesu ta glaku ŋa sladaghunafta,ŋa zlambighunista a wa. Ghubaŋ ghubayu ta ghubakwa ɗa nda tsaya, haɗ tsayadzaʼa ksa iʼi ka hula wa. 9 Ma ndana ɗaná, zba gagaghunaftá zləŋ a ta zbu yu ndatsa ɗelewera ɗa ya wa. 10 Aŋ mndani,ka sanlaha ta mnay na: «Vinday Pwal taɗelewer ŋa mu ya ná, tsəna skwi nda blamagay na kəʼa ta vinday, nda sidi nda sidikay guli. Saghani da taba mu kay guliná, haɗ ta gwaɗa nda mbraku wu, haɗhayhaya gwaɗa ta gwaɗata tsi kay guli

† 9:9 Ngha ta Zabura 112:9.

2 Kwareŋt 10:11 228 2 Kwareŋt 11:15wu,» ka həŋ. 11Ɗina ka snaŋta tsamndu tamnaymantsa ya kazlay: Ka nu vindam ŋnima ɗelewer ŋni ma nzakwa ŋni diʼiŋ ndakaghuni ya ná, manda va tsaya dzaʼa magaŋni ta slna ŋni laghar ŋni da kaghuni kəʼa.

12 Blubla aŋni ka hahəŋ! Si wa aŋni ŋagara vgha nda həŋ na! Hahəŋ ka ghəŋataŋ ta klaftá ghəŋa taŋ ka gara ghəŋataŋ. La rghaha! 13 Ghuba a aŋni ta ghəŋaŋni ka malaghutá ya ta raku wa. Makuraghuta vli graŋnaf Lazglafta ta magaaŋni ta slna ŋni. Kuraghwa tsa vli graŋ-naf Lazglafta ya tsa kəl aŋni ka labə dakaghuni ya. 14 Ma laba ŋni da kaghuniná, tsughwaɗaghu a ŋni ta kuraghuta tsavliha kuraŋna tsi ya wa. Tiŋəl aŋni taklədaghunaghatá gwaɗa Kristi. 15 Haɗaŋni ta Pak kuraghuta vli vlaŋna lu, kaghərɓaku ta ghəŋa magatá slna sanlahawa. Skwi faf aŋni ta ghəŋ tida ná, má kasgavaghasga zlghay nda ŋuɗufa ghuni, kasgavaghata slna ŋni mataba ghuni mandaya kuraŋna* Lazglafta, 16ŋa dzaʼa ŋni mnaLfiɗa Gwaɗa ma sana haɗikha diʼiŋ ndakaghuni. Va a ŋni ta dzaʼa maga slna mavla ksa slna sanlaha, ŋa ghərɓay ŋni taghərɓaku ta ghəŋa slnaha ghada hahəŋ tamagata wa.

17 «Ka ta kumay mndu ta ghərɓakukatsi ná, ka ghərɓa tsi ta ghərɓakwani taMgham Yesu†» ka lu ta mnay. 18 Mnduta ghuba ghəŋani a ta rfu lu wa, mndu taghubu Lazglafta ya.

11I Pwal nda ghwaɗaka gwal ghunay

1 Ka ksa kuni ta ŋuɗuf nda iʼi, wana yudzaʼa gwaɗa ka rghargha. Manda va tsayaná, ka ksa kuni ta ŋuɗuf. 2 Ta draku yu taghəŋa kaghuni manda ŋa Lazglafta. Kristizəʼala dzugwa ghuni, ka yu ka vlaghunata.Ta kumay yu tama ta nzata ghuni ndaghuɓa, ŋa vlata ɗa ta kaghuni manda yata vlə lu ta makwata patsapatsa ŋa zəʼaldzugwani ya. 3 Skwi ta zləŋ yu kweŋkweŋná, duŋwa lu da baraghatá kaghuni, datsaghutá kuni ta tsa vərɗa ndiʼatá vghaghuni nda Kristi ya, da nzaku tsi mandaŋa Hawa lagha nahaɗik da barafta ndahiɗakwani ya na, ka yu. 4 Zləŋa ɗa guli ná,kabga dər wati ma mndu ta lagha taghaskwi ta ghəŋa Yesu tskəm nda tsa ŋaŋnitaghaghunaf ŋni ya ná, gi ta tsuʼay kuni.

Mnaghunaha ta gwaɗa ta ghəŋa Sulkumtskəm nda ya zlghaf kuni, ta tsuʼay kuni.Mnaghunaha ta gwaɗa tskəm nda LfiɗaGwaɗa ya zlghaf kuni guli, ta tsuʼay kuni.

5 Ka mghama gwal ghunay ta nghakaghuni ta tsa mnduha ya, ama grafgraiʼi kazlay: Walaŋ a həŋ ta malaghutá iʼiwu kəʼa. 6 Aŋ mndani, pərɗaf a yu tasnaŋtá gwaɗa wu, ama nda sna yu ta skwita gwaɗə yu. Ma inda skwi magə ŋni ná,maraghunamara ŋni dər nda ta tva watima skwi tsi.

7 Ma fitika mnay ɗa ta Lfiɗa GwaɗaLazglafta ŋa ghuni ná, ka mbalay si tamnaghunata yu. Ka vraganata yu ta ghəŋ,kabga ŋa ŋlaghunafta. Nda nza tsa kadmaku ra? 8Ma tsa fitika magay ɗa ta slnaŋa ghuni ya ná, sanlaha ma Igliz si ta ng-hapta ka iʼi. Ŋa taŋ ma skwi tskəgudunusyu ta həŋ ka maga slna ŋa ghuni. 9Ma tsanzakwa ɗa da kaghuni ya, ta pɗatá yu taskwi ná, haɗ yu ta ɗaway da kaghuni wa.Zwanama ta sabi ta haɗika Mekaduniya takliɗikta skwi ta pɗata yu. Ma tsa fitik ya,faghunagha a yu ta ndəgaku wa. Mandava tsaya guli dzaʼa kɗaŋta yu ta kwal kulɗawutá vli da kaghuni. 10 Ta ghubakwaɗa yu nda tsaya, haɗ mndu ta inda haɗikaAkaya* dzaʼa pyaftá iʼi wa. Na skwi ta mnəyu na ná, kahwathwata ɗa ta mna yu mahga Kristi ta nzakway ma iʼi. 11 Kabgawukəl yu ka mnay mantsa na? Kwala ɗakul ɗvutá kaghuni ra? Nda sna Lazglaftakazlay: Ɗvuɗva yu ta kaghuni kəʼa.

12 Manda va na kwala ɗa kul tsuʼaftáskwi da kaghuni na ná, manda va tsayadzaʼa kɗaŋta yu, kabga yaha tsa ghwaɗakagwal ghunay ya da mutsaftá ghurum ŋaghərɓaku kazlay: Manda va ŋaŋni ta magatsi ta slna kəʼa. 13Vərɗa gwal ghunay a tsamnduha ya wa. Slna nana mndu ta magəhəŋ. Manda gwal ghunay Kristi ka həŋta klaftá ghəŋa taŋ. 14 Skwa ndərmimaya tsaya wa! Halaway ka ghəŋani guliná, ta klafkla ta ghəŋani ka niŋta mandaduhwala Lazglafta ta wuɗaku. 15 Skwandərmimay a klafta tsa gwal ta maganatáslna ya ta ghəŋa taŋ ka niŋta manda gwalta tagha vərɗa skwi ŋa mnduha wa. Makɗavaktani ná, dzaʼa mutsay həŋ ta nisəlataŋ ka gragra nda slna taŋ ya maga həŋ.

Ghuya ɗaŋwa Pwal* 10:15 Ngha ta Ruma 15:17-21. † 10:17 Ngha ta Irmiya 9:23, 1 La Kwareŋt. 1:31. * 11:10 Akaya: Ngha ta 2La Kwareŋt 1:1.

2 Kwareŋt 11:16 229 2 Kwareŋt 12:716 Ka yu ta vrəgliŋtá mnay ná, ma fa

kuni ta iʼi manda rgha. Ka si fafa kunita iʼi manda tsaya, ka nza yu ka tsa rghaya, ŋa laviŋta iʼi ta ghərɓaŋta ghərɓakwaɗa guli. 17 Na gwaɗa dzaʼa yu mnay naná, dzaʼa gwaɗə manda ya ta zɗəganatáMgham Yesu a yu wu, manda va ŋa mnduka rgha dzaʼa gwaɗa yu. Grafgra yu taskwi dzaʼa ghərɓə yu ta ghərɓaku tidaguli. 18 Tsəhala nda ndəgha mnduha taghərɓakumanda ŋa sluʼuvgha ya ní, iʼi guliná, dzaʼa ghərɓay yu mantsa ya. 19 Ndahiɗa kaghuni kahwata, ta ksanatá ŋuɗuf katsuʼaftá la ka rgha nda rfu. 20 Ta rfu kuninda fata mndu ta kaghuni ka vuʼa taŋ. Tarfu kuni nda zata mndu ta kaghuni. Ta rfukuni nda ksamta taŋ ta kaghuni ma dzvataŋ. Ta rfu kuni nda nzaghunaghata taŋ.Ta rfu kuni nda dzuɓaghunata taŋ. Ta ksaykuni ta ŋuɗuf ta ghəŋa indani. 21Ta ksə kahula mnay ta aŋni, traptra aŋni ta magaymanda tsaya. Ndanana ná, dzaʼa gwaɗayyu ta gwaɗa manda ŋa rgha.

Ka si ta ghərɓaku sanlaha ya ná, dzaʼaghərɓay iʼi guli ta ghərɓaku. 22Ka la Hebruhahəŋ, mantsa ya iʼi guli. Ka la Israʼilahahəŋ, mantsa ya iʼi guli. Ka zivra Abra-ham hahəŋ, mantsa ya iʼi guli. 23 Ka gwalksanatá slna ta Kristi hahəŋ, wana yu dzaʼagwaɗa manda mndu nda ksa da halaway:Malaghumala yu ta hahəŋ ɗekɗek. Ma vəlhərfaku tsi, ndaɗa a hərfuta yu wa. Malamə da gamak tsi, ndaɗa a lama yuwa. Mamutsaftá dzu tsi, malghumala ŋa ɗa ka ŋataŋ. Lagha ta wa hɗak tsi, mbəɗava a ŋaɗa wa. 24Hutaf səla ɗa ta mutsaftá sləvu†fwaɗmbsak haɗ turtuk wu, da la Yahuda.25Hkən səla lu taɗgaptá iʼi, turtuk səla lu tazləzlərtsatá iʼi, hkəndəɗaghata da drəf ndakwambalu. Vagha vagha yu turtuk ndahani tani ta mghama drəf. 26Ma wawakwaɗa nda səla tazlay ná, dagala ghuya ɗaŋwasuʼu yu ma zalaha, dagala ghuya ɗaŋwasuʼu yu da la gənda, dagala ghuya ɗaŋwasuʼu yu da la ini, dagala ghuya ɗaŋwa suʼuyu da gwal kul snaŋtá Lazglafta. Dagalaghuya ɗaŋwa suʼu yu ma luwaha nda yatahula luwaha. Dagala ghuya ɗaŋwa suʼuyu, ta drəf. Dagala ghuya ɗaŋwa suʼuyu da zwanamaha ka ghwaɗak. 27 Tazlayná, ta hərfuhərfa yu, ta duda vgha ɗa tamaga slna, haɗ yu ta faftá hani ta iri baɗuma sani wu, baɗu ma sani ta dzay mayanda ndala ta iʼi, haɗ yu ta mutsaftá skwa

zay baɗu ma sani wu, ta dzay mtasl taiʼi, ta pɗapɗa yu ta lgut ŋa fafta ta vgha.28 Zlaŋha lu ta hamatani, mala skwi maghəŋa ɗa ná, ta ndanay yu ta inda Iglizinda fitik. 29 Htuta mbrakwa mndu ya ná,manda skwi iʼi ya kaghəŋa ɗa. Zləmbamtámndu ma dmaku, ndaɗa a kəʼa ta dra iʼi tawa ŋuɗuf wa.

30Ka skwi ŋa ghərɓay ɗa tsi katsi ná, htata mbrakwa ɗa skwi ŋa ghərɓay ɗa. 31Ndasna Lazglafta DanimaMghamamuYesu tazləzlvu lu ŋa kɗekedzeŋ ya kazlay: Tsakalaa yu ta wi wu kəʼa. 32Ma fitika nzakwa ɗama luwa Damas ná, mbaɗaka ŋumna ya taksa slna mista mgham dagala ta hgu lu kaAritas, ka pghatá mnduha ta watgha luwaDamas ŋa ɗakwatsa iʼi. 33 Ama, ka habaftálu ta tɓaŋ ta tughuba ka famta iʼi mida,ka fagihata nda ta sana ghurum ta muhulaluwa. Mantsa ya ndapta‡ yu ma dzvani.

12Ta rfu Pwal nda ghuyayni ta ɗaŋwa ta

ghəŋa Kristi1 Nda nza tkweʼ ka ghərɓay ɗa ta

ghərɓaku dər ra a tsi. Ndanana tama, dzaʼagwaɗa yu ta ghəŋa skwi mariɗiŋ Mghamka snaɗimta. 2 Mamu sana mnda zlghaynda ŋuɗuf klagha Lazglafta ta mahkənaluwa. Ta magay na ta ghwaŋpɗə fwaɗavakwani. Ka va klagha tsakwam tsi tama,sna a yu wa. Ka va maranaŋ nda maratsi, sna a yu wu, Lazglafta yeya nda sna.3Manda va tsaya ná, klaghakla Lazglafta tatsa mndu ya da luwani. Ka va klagha tsak-wam tsi tama sna a yu wu, ka va maranaŋnda mara tsi, sna a yu wu, Lazglafta yeyanda sna. 4 Ma tsa lafani da hada ya, kasnaŋtá tsi ta gwaɗaha ya kul laviŋtá lu tarusay. Vlaŋ a lu ta tvi ta mnda səla ŋavriŋta mnay guli wa. 5 Tsa mndu ya ŋa ɗamá dzaʼa ghubay. Iʼi taɗa, htatá iʼi ŋa ɗa tadzaʼa ghubay kweŋkweŋ. 6Kamá ta kumayyu ta ghuba ghəŋa ɗa ná, ma nza a yu kargha wu, kahwathwata má dzaʼa yu mnay.Ta warə nda wara yu ta ghuba ghəŋa ɗakabga yaha lu da klaftá iʼi ka malaghuta kaskwi ya ta nghaŋta lu ta iʼi ta magay, kaskwi ta snaŋta lu ta sabi ma wa ɗa a tsi.

7 Kada kwala yu ta ghərɓaku ta ghəŋatsa skwa ndərmimay katakata marihaLazglafta ya ná, ka faɗimtá lu ta mbraz mavgha ta nzakway manda duhwala halawayghunaf lu ŋa dzadzuɗusta, ŋa pyaftá iʼi

† 11:24 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 25:3. ‡ 11:33 Ngha ta Slna gwal ghunay 9:23-25.

2 Kwareŋt 12:8 230 2 Kwareŋt 13:4ka ghərɓaku. 8 Hkən səla ɗa ta magaduʼa má ŋa kliŋta Lazglafta ta tsa ɗaŋwaya. 9 «Vlaghavla yu ta zɗakatahuɗa ɗa,prək ka nda tsa, ma hta ta ŋa gha mambraku ta maravata ŋa ɗa ma mbraku,»kaʼa nda iʼi. Mantsa tama, mal ghərɓayɗa ta ghərɓaku ta ghəŋa hta ta mbrakwaɗa kada bukwamta mbrakwa Kristi ta iʼi.10 Tsaya tama ta kəl yu ka rfu nda hta tambrakwa ɗa, nda raraza iʼi ta rarazə lu, ndagiri ta gə lu ŋa ɗa, nda ghuya ɗaŋwa taghuyə lu ŋa ɗa, nda skwiha ya ta dza iʼi mavgha ta gwaɗa ta Kristi. Ma tsa hta ta iʼi yata mutsafta yu ta mbraku.

Ndana Pwal ta ghəŋa gwal zlghay ndaŋuɗuf ma Kwareŋt

11 Manda mndu nda ksa da halawaygwaɗata yu ta tsa gwaɗa ya. Kaghunita mblaftá iʼi guli. Kaghuni a ma dzaʼaghuba iʼi ra? Haɗ skwi htap iʼi ka tsa gwalghunay ghuni dagaladagala ma kaghuniya, dər má haɗ hayhaya ɗa wa. 12 Ŋizla tamaraŋtá nzakwa ɗa ka mnda ghunay ná,nda ngha kuni ta ksa ŋuɗuf ksə yu, ndangha kuni tamandərmimi ndamazəmzəmnda ndəghata sanlaha ma skwi ma fitikanzakwa ɗa da kaghuni. 13 Nahgani laghuyu maganatá sanlaha ma Igliz, kul maga-ghunata yu ta kaghuni na? Aya! Mamuskwi kul magaghunatá yu, ɗawaŋ a yu takatihata ghuni wa. Plihawapla ta dmakwaɗa ta ghəŋa tsaya.

14Nda fa vgha ɗa ŋa labə da kaghuni ŋamahkəna səla. Ka labla yu, skwa ghuni a tapsə yu wa, vərɗa kaghuni ta psə yu. Tazlayná, zwani a ta tskanatá skwi ta dadaha wu,dadaha ta tskanatá zwani. 15 Iʼi ná, ndarfu dzaʼa vlaghunata yu ta inda skwa ɗanda ghəŋa ɗa tani ŋa kata kaghuni. Dzaʼahtanaghuta nda hta kaghuni ta ɗvutá iʼikabga ɗvuta ɗa ta kaghuni ra?

16 Nda sna kaghuni kazlay: Ɗawa a yuta katihata ghuni wu kəʼa. Ama ka sanlahamataba ghuni ta mnay ná, hiɗuhiɗa Pwal,nənɓapnənɓa ta amu, ka həŋ. 17 Kinawunənɓapta yu ta kaghuni tama? Ari mamuya mataba tsa mnduha ghunadap yu dakaghuni ya, ta gataftá skwa ghuni kaklaɗikta na? 18Ndəɓana ndəɓa yu ta dzvuta Titus ka labə da kaghuni, ka ghunaftáyu ta sana zwaŋama guli mistani*. Matsa laba Titus da kaghuni ya ná, mamu

skwa ghuni gatugadughunus tsi ra? Ta tvaturtuk ambaɗa ŋni tambaɗa nda Titus ra?

19 Ka waya ka skwi nda kɗa fitika ghunita ndanay kazlay: Ta zba waɗaptá ghəŋaŋni da kaghuni ŋni kəʼa. Mantsa a wu!Ta kəma Lazglafta ta gwaɗa ŋni ta gwaɗamanda ya ta kumə Kristi. Graha ɗa ya taɗvu yu, inda tsa skwiha ta magə ŋni yaná, ŋa ŋla kaghuni ta kəma ta kəma, tamaga ŋni. 20 Skwi ta zləŋ yu ma tsa labədzaʼa labə yu da kaghuni ná, duŋwa yu dakwal kul slafta ta kaghuni mantsa ta kuməyu ya, ta slaftá kaghuni ta iʼi mantsa kulkumə kaghuni ya ná, ka yu. Ta zləŋay yuta slanaghata ɗa mataba ghuni ta zlərɗawi, nda draku, nda gufwatá ŋuɗuf, ndaɗvutá ghəŋ, nda tsanavatá gwaɗa tamndu,nda tsa mndəra mndu, nda gla ghəŋ, ndahwazlaɓaku. 21 Sana skwi ta zləŋə yu matsa labədzaʼa labə yuda kaghuni ya guli ná,duŋwa yu da nzata ma hula ta kaghuni, takəma Lazglafta ɗa ná, ka yu. Zləŋa ɗa ná,da slanaghatá yu ta gwal ta maga dmakumanda va ya snu həŋ ta kwalaghutá payatva taŋ ta ghəŋa hliri ta hlə həŋ, nda magasliʼiŋsliʼiŋ ta magə həŋ, nda sanlaha mamndərga tsa ghwaɗaka skwiha ya.

13Kɗavakta vlata Pwal ta hiɗaku

1Mahkəna səla ɗa na ta dzaʼa labə yu dakaghuni na. Ka labla yu, dzaʼa tsanaghatsamu ta guma ta gwal ta magata ghwaɗakaskwi. «Kada laba skwi nda tvani, mamu kamasləmtsəkha his ka hkən* a tsi,» mandaya nda vinda. 2Ma mahisa səla ɗa ta labəda kaghuni, zlahanaghazlaha yu ta gwal tamagatá dmaku nda pɗakwa inda sanlaha.Ndanana, dər má diʼiŋ yu nda kaghuni ná,ta vrafvra yu ta va tsa gwaɗa ɗa mnə yuma tsa fitik ya kazlay: Ka vradapvra yu dakaghuni, haɗ ya dzaʼa zlaŋta yu dər turtukwa. 3 Tsəhala ta kuma graftá skwi kunikazlay: Ta gwaɗa Kristi nda ma wa ɗa kuniya, dzaʼa nda sna kuni. Hətu a mbrakwaKristi mataba ghuni wa, ta maraŋmara tambrakwani mataba ghuni. 4 Aŋ mndani,ma fitika zləŋaftá Kristi ta udza zləŋay, htuhta mbrakwani, ama ka nzatá tsi nda hafunda mbrakwa Lazglafta. Aŋni guli, ndahtambrakwa aŋnima guyata vgha ŋni ndatsatsi. Ama dzaʼa maraghunaŋ mara ŋni

* 12:18 Ngha ta 2 La Kwareŋt 8:22. * 13:1 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 19:15, Mata 18:16, 1 Timute 5:19, Hebru 10:28.

2 Kwareŋt 13:5 231 2 Kwareŋt 13:13kazlay: Nda hafu ŋni kawadaga nda tsatsima mbrakwa Lazglafta kəʼa.

5 Ndanawandana kaghuni ka ghəŋaghuni ta ghəŋa ghuni, ŋa grafta ghunika ma zlghay nda ŋuɗuf kuni tsi, kakitsi. Ndanawandana kaghuni ɓa ka ghəŋaghuni, tsatsaf a kuni kazlay: Mamu YesuKristi ma kaghuni kəʼa ra? Ba tsatsafa kuni tɗukwa kasiʼi wa. 6 Aŋni tani,tsatsaftsatsa aŋni, ta graftá ŋni guli ná,dzaʼa nda sna kaghuni. 7 Ta maga duʼaŋni da Lazglafta yaha kuni magəgəltághwaɗaka skwi. Va a ŋni ta mnay kazlay,kɗanakkɗa aŋni ta inda skwi kəʼa wa. Skwiɗina kweŋkweŋ maga kuni, ka aŋni ndakaghuni dər má nda hta aŋni ká mnduhata nghay. 8 Haɗ sana skwi laviŋ aŋni tamaganavatá kahwathwata wu, slna tsakahwathwata ya ŋa aŋni ta magay. 9 Kanda mbra kaghuni ta tva Lazglafta dər ndahta mbrakwa aŋni, ta rfu aŋni. Duʼa aŋnida Lazglafta ná, má tsiɗiɗ ká kuni nzatá, ŋaaŋni. 10 Skwi kəl yu ka vindaghunaftá naɗelewer na, ta diʼiŋ yu nda kaghuni na na,kabga va a yu ta dava kaghuni ɓhadagharyu da kaghuni wa. Vlihavla Mgham tambraku ŋa ŋla kaghuni ta kəma ta kəma,ŋa ɓadzighunista a wa.

11 Zwanama ɗa, ɗughwana ka kuninzata, ka nzata kuni nda rfu, zbawazbata nzata tsiɗiɗ, brusuvuswa vgha ghuni,nda dzratawi ka kuni nzata, nzawanza ndazɗaku mataba ghuni. Mantsa ya ná, dzaʼanzanza Lazglafta ya ta ɗvutá mnduha, tavla zɗaku ŋa mnduha nda kaghuni.

12Gaguvuswa zgu nda brusa vgha.Ta ga zgu inda gwal zlghay nda ŋuɗuf ŋa

ghuni.13 Ka nza zɗakatahuɗa Mgham Yesu

Kristi, nda ɗvutá mnda Lazglafta, ndaguyata vgha ma Sulkum nda ghuɓa ndakaghuni demdem.

Galat 1:1 232 Galat 1:24

Tsgha ta lwa Pwal ŋaLa Galat

Ga zgu1 Nana ɗelewer na ná, iʼi Pwal ta nza-

kway ka mnda ghunay ta vindaghunafta.Daga da mnduha a sagha tsa nzakwa ɗaka mnda ghunay ya wu, sana mndu aguli ta klaɗiktá lwani wa. I Yesu Kristinda Lazglafta Da ta sliʼaganaptá Yesu mamtaku ya, ta ghunaftá iʼi. 2 Ta ga zgu indazwanama ta nzaku kawadaganda iʼi hadna,ŋa inda kaghuni gwal zlghay nda ŋuɗufta haɗika Galat*. 3 Ka nza zɗakatahuɗinda zɗakwa i Da mu Lazglafta nda YesuKristi kawadaganda kaghuni. 4VərɗaYesukaghəŋani ta vlatá ghəŋani ŋa mbamaftama dmakwa mu. Ka hlagamaptá ma naghwaɗaka nzaku ta na zamana ná, mandaya kumaŋ Da mu Lazglafta. 5 Ŋa Lazglaftaglaku ŋa kɗekedzeŋ. Amin.

Turtuktuk Lfiɗa Gwaɗa6 Ta ndərmim nda ndərmima yu, ka

kuni gi mbəɗanatá hul ta Lazglafta yata hgaŋtá kaghuni ma zɗakatahuɗa YesuKristi, ka laghwi da sna sana gwaɗa. 7 Kakahwathwatani ka lu gwaɗay na, haɗ sanaLfiɗa Gwaɗa wa. Kəl yu ka mna tsayaná, mamu sanlaha ma mnduha ta mbaɗaghəŋ ghuni, ta kuma mbəɗanaftá LfiɗaGwaɗa† Kristi. 8 Ka iʼi nda kaghuni wa!Ka lagha sana mndu, dər va na aŋni natsi, dər duhwala Lazglafta ta luwa tsi, kamna sana gwaɗa tskəm nda ya mnaghunaaŋni katsi ná, ka nza tsa mndu ya ndaksiʼa. 9Mnumna yu má mndani, wana yuta vrəgliŋtá mnəglaghunata ndanana. Kamnaghunamna sana mndu ta sana gwaɗatskəm nda ya snaŋ kuni da aŋni katsi ná,ka nza tsa mndu ya nda ksiʼa.

10 Vani tama ná, ka zɗəganata yu tamnduha ka yu ta kəl yu ka mnay mandanana re, ari ka zɗəganata yu ta Lazglafta ana? Zɗəganata ɗa ta mnduha ta psə yu ra?Ka zɗəganata ɗa ta mnduha ta psə yu katsiná, nza a yu ka mnda ksanatá slna ta Kristinda tsa wa.

Zbapzba Lazglafta ta Pwal ka mnda ghu-nay

11 Zwanama ɗa, ta snaghunamsna yukazlay: Nana Lfiɗa Gwaɗa ta mnaghunatayu na ná, sabi da mnda səla a wu kəʼa.12Manda va tsaya ná, snaŋ da mndu a yuwu, mndu a guli ta taghaɗifta wa. YesuKristi ka ghəŋani ta guniɗiŋta.

13Nda sna kaghuni ta nzakwa ɗa ghalyama nzakwa ɗa ma dina la Yahuda. Matsa fitik ya ná, si ta gay yu tiri ŋa IglizaLazglafta, si ta kumay yu ta zaɗanatá həŋ.14Mataba kamtaghuha ɗa ná, mal iʼi si taŋavata ka ksa dina la Yahuda. Hamha yuta ghəŋa ɗa ka ksa dina dzidzíha‡ ɗa.

15 Kulam nda tsa, zbuzba Lazglafta taiʼi daga ma nzakwa ɗa ma huɗa ma ɗa.Ka zɗiɗiŋtá tsi ta huɗi ka hgaftá iʼi, ŋaksa slnani. 16 Ka sniɗimtá tsi ta zwaŋaniŋa dzaʼa ɗa mna gwaɗa ta ghəŋani ŋagwal kul nzakway ka la Yahuda. Ma tsafitika sniɗimtani ya, gi sliʼaf a yu ka laghwiɗawaŋtá hiɗaku da mndu§ wa. 17 Sliʼaf ayu guli ka lafi da luwa Ursalima da guyaftávgha nda gwal ta tiŋlaghutá nzakway kagwal ghunay, ka iʼi wa. Ka sliʼafta yuka laghwi ta haɗika Arabiya. Tahula tsa,ka vragaptá yu ka laghwi da luwa Damas.18 Tahula vaku hkən tama, ka sliʼaftá yuka lafi da Ursalima ŋa snaŋtá Kefas, kamagatá yu ta fitik ghwaŋpɗə hutaf* gataŋ. 19Haɗ sanlaha ma gwal ghunay guyafyu ta vgha nda həŋ wu, ta ghəŋa Yakubuzwaŋamani ma Mgham† Yesu yeya guyafŋni ta vghanda tsi. 20Nana skwi ta vindi yuŋa ghuni ná, tsakalawi a wu, kahwathwataya, ta kəma Lazglafta ta gwaɗa yu.

21 Manda sliʼafta ɗa ma luwa Ursalima,ka laghu yu ta haɗika Siri nda ya ta haɗikaSilisi. 22 Ma tsa fitik ya, haɗ ya nda snata iʼi mataba Igliz ta haɗika Zudiya wa.23 Gwaɗa ta mnə lu ta ghəŋa ɗa yeya snaŋhəŋ kazlay: Tsa mndu si ta giri ŋa amughalya ya kay ta mbəɗavafta ndana, kamna gwaɗa ta ghəŋa tsa Lfiɗa Gwaɗa si takumə tsi ta zaɗanata ya, ka həŋ. 24Mandasnaŋta taŋ kazlay: Nda mbəɗa nzakwa ɗakəʼa, ka zləzlvu həŋ ta Lazglafta ta ghəŋaɗa.

* 1:2 Ngha ta Slna gwal ghunay 16:6. † 1:7 Ngha ta 2:3-5, aya 12-14. ‡ 1:14 Slna gwal ghunay 8:3, 22:3-5,26:9-11. § 1:16 Ngha ta Slna gwal ghunay 9:3-6, 22:6-10, 26:13-18. Aya 15: gray nda Isaya 49:1, Irmiya 1:5. * 1:18Ngha ta Slna gwal ghunay 9:26-30, nda Yuhwana 1:42. † 1:19 Ngha ta Slna gwal ghunay 2:9, nda 15:13.

Galat 2:1 233 Galat 2:202

Pwal ma Ursalima1 Vaku ghwaŋpɗə fwaɗ tahula tsa, ka

vrəgladaftá yu da luwaUrsalima kawadaganda Barnabas, ka kladanaftá Titus ta səlaɗa*. 2 Kəl yu ka vrəgladafta ná, Lazglaftata guniɗiŋtá tvi kazlay: La kəʼa. Mandalafa ɗa, ka nzata yu kawadaga nda gwal tanghə lu ka la mali ta ghəŋa gwal zlghaynda ŋuɗuf. Ka mnanaŋtá yu ta həŋ tagwaɗa ta ghəŋa Lfiɗa Gwaɗa ya ta mnəyu ŋa gwal kul nzakway ka la Yahuda,kada kwala tsafaratá vgha ɗa, nda ŋavataya ta ŋavata yu ma tsa slna ya nzata kabətbət. 3 Titus gratá wawakwa ɗa ná,mnda la Grek ya. Haɗ mndu ta walaŋtámnanata kazlay: Ba tsaghatá fafaɗ kəʼanda tsi wa. 4 Sabsa gwaɗa ta tsa fafaɗkabga mamu sanlaha ma zwanama† kaghwaɗak ta kɗikadamta nzamta matabaŋni, ŋa ɓadza tsa falaʼuwata vgha ŋni maYesuKristi ya. Ta kumayhəŋ ta niŋnista kavuʼa zlaha Musa. 5Walaŋ a ŋni ta zlanaŋtátvi dər ka kiʼa ta həŋ wu, kada ŋaghunataŋni ta kahwathwata Lfiɗa Gwaɗa.

6 Ama tsa gwal ta nghə lu ka la mali taghəŋa gwal zlghay nda ŋuɗuf ya ná, haɗsana skwi sganagha həŋ ta ghəŋa tsa skwita taghu yu ya wa. Da iʼi taɗa, dər máwa həŋ, kaskwa turtuk həŋ da iʼi, kabgahaɗ Lazglafta ta gala mndu‡ wa. 7 Nziyanza tsi ná, grafgra hahəŋ kazlay: VlihavlaLazglafta ta slna dzaʼa mna Lfiɗa Gwaɗa ŋagwal kul nzakway ka la Yahuda, manda vaya mnana tsi ta Piyer ŋa dzaʼa da mnay ŋala Yahuda ya kəʼa. 8 Tsa Lazglafta ta ksaslna ma Piyer ta ghunafta da la Yahuda yaná, va tsa Lazglafta ya ta ksa slna ma iʼi, taghunaftá iʼi guli da gwal kul nzakway ka laYahuda. 9 Grafta i Yakubu nda Kefas ndaYuhwana ta nzakway ka guguɗi matabaIgliz ta tsa zɗakatahuɗi zɗiɗiŋ Lazglaftaya, ka zgwaŋnatá həŋ nda Barnabas ŋamaraŋtá guyatá wa taŋ nda aŋni. Ŋa dzaʼaaŋni tvə la Grek, ta dzaʼa hahəŋ tvə laYahuda. 10Ka havapta kuni ka gwal ka pɗu,ka həŋ yeya skwi mnaŋna həŋ. Ka magə§yu guli ta tsa slna ya.

Dvanaghata Pwal ta Kefas11Manda lagha Kefas da luwaAŋtakiya*,

ka dvanaghatá yu ta kəma mnduha ta

ghəŋa ɓədzaku ya maga tsi. 12 Skwi tamagay ná, ta taŋtaŋ, ta zay Piyer ta skwikawadaga nda gwal zlghay nda ŋuɗuf kagwal kul nzakway ka la Yahuda. Ma sanafitik tama, ka ghunadaptá Yakubu ta sanamnduha da aŋni. Manda ɓhadaghata tsamnduha ya, ka tsaghutá Piyer ta vgha,kabga zləŋa gwaɗa da la Yahuda. 13 Katsaghutá sanlaha ma la Yahuda ta nzak-way ka gwal zlghay nda ŋuɗuf ta vghaguli manda tsa ŋa Piyer ya. Ka dəɗamtáBarnabas guli da tsa ghwaɗaka ndana taŋya. 14Nghay ɗa ná, haɗ tsamagakwa taŋ yata gra vgha nda Lfiɗa Gwaɗa wu, kəl yu kadvanaghatá Kefas ta kəmamnduha kazlay:Ka si kagha ta nzakway ka la Yahuda,manda ŋa gwal kul nzakway ka la Yahudaka ka ta nzaku, nzakwa a ka manda ŋa laYahuda wu, kabgawu ta kəl ka ka mblagwal kul nzakway ka la Yahuda ŋa nzakumanda ŋa la Yahuda na? ka yu.

Nda mba dər wa ta zlghafta15 Aŋni ná, la Yahuda ɓuzul ŋni. Nza a

aŋni ka gwal kul nzakway ka la Yahuda kulsnaŋtá Lazglafta wa. 16Dər má mantsa tsi,nda sna amu kazlay: Mndu ya ta nzakwaytɗukwa ta wa ira Lazglafta ná, tsaya mnduta zlghaftá Yesu Kristi, mndu ta maga skwita kumə zlaha Musa a wu kəʼa. Tsaya tamakəl aŋni ka zlghaftá Yesu Kristi ŋa nzakwaŋni ka gwal tɗukwa ta wa ira Lazglafta†.Taghəŋa vəl magay ŋni ta skwi ta kuməzlaha Musa a wu, kabga haɗ mndu dzaʼanzata ka mndu tɗukwa ta wa ira Lazglaftama magayni ta skwi ta kumə zlaha Musawa. 17 Aŋni ta nzakway ka la Yahuda,ta zbay ŋni ta nzakway ka gwal tɗukwata ira Lazglafta nda ma zlghafta ŋni taKristi. Tsa slaŋnagha lu ka gwal dmaku ní,nu ká lu dzaʼa mnay? Dzaʼa maray tsayakazlay: Ta vlambraku ŋa dmaku Kristi ndatsa kəʼa ra? Dər nekw, haɗ tsaya mantsawa. 18Wya tsi, ka mbəɗglavambəɗa yu kavrafta ta zlahuha ya si zlanava yu ghalyakatsi ná, ksuksa yu ta ghəŋa ɗa nda tsa.19 Zlahu ta dzatá iʼi, kəl yu ka zlaŋtá zlahuŋa nzakwa ɗa nda hafu da Lazglafta. Mazləŋaftá Kristi ta udza zləŋayná, kawadagamtuta yu nda tsi. 20 Iʼi, kata hafay yu tahafu katsi, iʼi a ta hafay wa. Tsa Kristi tanzakway ma iʼi yeya. Ka ta nzaku yu ndahafu ma sluʼuvgha ɗa ndanana guli katsi,

* 2:1 Slna gwal ghunay 11:30, 15:2. † 2:4 Ngha ta Slna gwal ghunay 1:7. Gray nda 1:6. ‡ 2:6 Gray nda Vraftata Zlahu 10:17. § 2:10 Slna gwal ghunay 11:29-30. * 2:11 Ngha ta Slna gwal ghunay 11:19-26. † 2:16 Nghata Ruma 1:17, Zabura 143:2, Ruma 3:20, 22.

Galat 2:21 234 Galat 3:18ta nzaku yu nda hafuma zlghay nda ŋuɗufma Zwaŋa Lazglafta ta ɗvutá iʼi ka vlatá tsita ghəŋani ta gwaɗa ta iʼi. 21 Va a yu tavziŋtá zɗakatahuɗa Lazglafta wa. Ala kalaviŋlava lu ta nzakway ka mndu tɗukwatawa ira Lazglafta nda ma maga skwi takumə zlaha Musa ya katsi, haɗ hayhayamtuta mtu Kristi nda tsa tama wa.

3Ka maga skwi ta kumə zlahu tsi, ka

zlghafta nda ŋuɗuf a tsi1 Aya la Galat ksu skwi! Nya sughunus

lu na? Ya wya maraghunamara yu tsiɗiɗta Yesu Kristi ta mtuta ta udza zləŋay.2 Ndanana ná, turtuk skwi ta ɗawaŋta yuda kaghuni: Nda ma magata ghuni taskwi ta kumə zlaha Musa mutsafta kunita Sulkum nda ghuɓa re, ari ma snaŋtaghuni, ka zlghaftá kuni ta Lfiɗa Gwaɗata mnə lu a na? 3 Nu ta ksutá kaghuni!Wya tiŋəl nda Sulkum nda ghuɓa zlraftakuni, ndanana tama ná, ta kumay kunita kɗiŋta nda slna sluʼuvgha rki? 4 Tsawinda tsa skwiha ta slaghunaghata ya ná, kabətbət nzakwa tsi ra? Graf a yu kazlay: Kabətbət nzakwani kəʼa wa. 5Tsa Lazglafta tavlaghunatá Sulkum tamagamazəmzəmhamataba ghuni ya ná, vəl magata ghunita skwi ta kumə zlaha Musa kəl tsi kamagaghunata re, ari vəl snaŋta ghuni kazlghaftá kuni ta Lfiɗa Gwaɗa a na?

Abrahamná,mndu ta zlghafta nda ŋuɗufya

6 Havakwahava ta nzakwa Abrahamɓa! Nda vinda ma gwaɗa Lazglafta ka-zlay: Ta Lazglafta fafta Abraham ta ghəŋkəl tsi ka nzakw ka mndu tɗukwa takəma Lazglafta kəʼa. 7 Nda tsaya tamana, ɗina ka snaŋta ghuni kazlay: Tsagwal ta zlghaftá Lazglafta kahwathwataya ta nzakway ka zwana Abraham kəʼa.8 Ka gwaɗa Lazglafta ghada ta mnata ná,Lazglafta dzaʼa nanaftá gwal kul nzak-way ka la Yahuda ka gwal tɗukwa ta wairani ma zlghafta taŋ nda ŋuɗuf, kaʼa.Ka Lazglafta ghada ta mnanatá Abrahamguli na: «Dzaʼa tfanaghatfa yu ta wi tainda mndəra mndu nda ma kagha*,» kaʼa.9 Mantsa tama, tfanaghatfa Lazglafta tawi ta gwal ta zlghaftá Lazglafta mandaAbraham ta zlghafta ya.

10 Inda gwal ta faftá ghəŋa taŋ ta magaskwi mna zlahu ná, nda ksiʼa həŋ. Mantsaya ná, nda vinda ma deftera Lazglaftakazlay: Nda ksiʼa inda mndu kul kɗanaftáinda skwiha ya nda vindama deftera zlahukəʼa. 11 Nda tsala kazlay: Haɗ mndu dzaʼanzata ka mndu tɗukwa ta wa ira Lazglaftakabga vəl magayni ta skwi ta kumə zlahawu kəʼa. Mantsa ya guli ná, nda vinda madeftera Lazglafta kazlay: Mndu ta nzakwayka mndu tɗukwa ma zlghay nda ŋuɗufani,dzaʼa nzata nda hafu kəʼa. 12 Haɗ skwi taguyanaftá zlahu nda zlghay nda ŋuɗuf wa.Ka zlahu katək na: «Inda mndu ta ksatáinda tsa zlahuha ya ná, nda tsi dzaʼa nzatatsi nda hafu†» kaʼa.

13 Kristi ta varagamapta ma tsa ksiʼazlahu ya, kabga niŋna lu ka ksiʼatá mnduŋa da manaka amu. Ka lu vindafta magwaɗa Lazglafta na: «Inda mndu zləŋaf luta udzu‡ ná, nda ksiʼa,» kaʼa. 14Mantsa yamaguta tsi, kada mutsafta gwal kul nzak-way ka la Yahuda ta tsa tfawi tfanava luta Abraham ya nda ma Yesu Kristi. Tsayatama dzaʼa kəl amu kamutsafta ndama zl-ghay nda ŋuɗuf ta Sulkum tanaf Lazglaftata imi ta sləməŋ ya.

Ta ta imi ta sləməŋ nda zlahu15 Zwanama ɗa, ka graghunaf gra yu

nda va skwi ta magaku da mnduha ɓa: Kalagha mnduha his ka dzraftawi ka thaftádzvu taŋ tida katsi ná, haɗ wa sana mnduka ɓadziŋta dər ka sganaghata ta ghəŋatsa dzratawa taŋ ya guli wa. 16 Mandava tsaya nzakwani da Lazglafta guli. ŊaAbraham nda zivrani tanafta Lazglafta taimi ta sləməŋ. Vindaf a lu kazlay: ŊaAbraham nda zivirhani§ kəʼa manda skwinda ndəgha həŋ wa. «Nda zivrani ka lu,»tsaya ta nzakway turtuk, ka Kristi. 17 Skwita kumə yu tamnayná, dzrafdzra Lazglaftatawi ndaAbraham. Ka zatá lu ta vaku fwaɗdərmək nda hkənmbsak. Tahula* tsa kadasabi gwaɗa ta zlahu. Tsaya tama na, laviŋ atsa zlahu ya ta ɓadziŋtá tsa dzratawi dzrafLazglafta nda Abraham ya wa. Laviŋ a taɓadziŋtá tsa imi tanaf Lazglafta ta sləməŋya guli wa. 18Ka si dzaʼa vlay Lazglafta ta zahəga ŋa mndu, kabga vəl magatani ta skwita kumə zlahu katsi ná, mutsuglavata a mata ta imi ta sləməŋŋamnduwa. Tsaw tama

* 3:8 Ngha ta Zlrafta 15:6, Ruma 4:3, aya 7: Ruma 4:16, aya 8: Zlrafta 12:3. † 3:12 Ngha ta Vrafta ta zlahu 27:26,Habakuk 2:4, gray nda Ruma 1:17, aya 12: ngha ta Zlahu 18:5, Ruma 10:5. ‡ 3:13 Ngha ta vrafta ta Zlahu 21:23.§ 3:16 Ngha ta Zlrafta 12:7. * 3:17 Ngha ta Sabi 12:40.

Galat 3:19 235 Galat 4:11ná, ma tsa tanafta tanaf Lazglafta ta imi tasləməŋ ta Abraham ya mutsafta tsi ta tfawi.

19 Ka si mantsa tsi tama, kabgawu kəlLazglafta ka vlatá zlahu? Vlaŋnavla, kabgaŋa snaŋta ŋni ta skwiha ya kul zɗəganata.Ŋa fitik kwitikw vlaŋnata tsi ha ka saghatsa fitik dzaʼa kəl tsa zivir dzaʼa sabi maAbraham, tanaf tsi ta imi ta sləməŋ yaka sagha. Duhwalha Lazglafta ta klaktátsa zlahuha ya nda ma sana mndu tanzakway mataba† mnduha nda Lazglafta.20 Mataba mnduha his ta nzakwa mndumatabu tazlay, ama haɗmndu ta nzakwaymatabu ma fitika tanafta Lazglafta ta imita sləməŋ‡ ta Abraham wa.

Nu ta magə lu nda zlahu21Tsa ta ta imi tanaf Lazglafta ta sləməŋ

ya ná, zɗəgana a ta zlahu nda tsa tamarki na? Mantsa ya a ɗekɗek wa! Ka simá mamu zlahu ta laviŋta vlaŋtá hafu tamnduha katsi ná, ma laviŋlava ta nanaftámnduhaka gwal tɗukwa tawa ira Lazglaftaguli. 22 Má ŋa nzakwani mantsaya na:«ksamksa dmaku ta inda mnduha ma dz-vani,» ka lu vindafta ma gwaɗa Lazglafta.Nda nza mantsa ya, kada vlata Lazglafta tatsa ta ta imi ta sləməŋ taf tsi ta sləməŋ yaŋa gwal ta zlghaftá Yesu Kristi. Ta ghəŋavəl zlghafta taŋ kweŋkweŋ dzaʼa kəl tsi kavlaŋtá həŋ.

23 Ta kul sagha gwaɗa ta zlghay ndaŋuɗuf ná, nda nza zlahuha manda gwal tangha aŋni tsam tsi. Zlahu ta ngha aŋniha ka sagha fitika gunaŋnaŋta Lazglafta tatva gwaɗata zlghay nda ŋuɗuf. 24Mantsaya ná, zlahu ta nzakway ta ngha aŋniha ka sagha Kristi, kada nzakwa ŋni kagwal tɗukwa ta wa ira Lazglafta nda mazlghay nda ŋuɗuf. 25 Ndanana mandasagha gwaɗa ta zlghay nda ŋuɗuf, ta haɗwalglaŋta ŋni ta nzata mista zlahu wa.

26 Kaghuni demdem, nda nza kuni kazwana Lazglafta ma zlghafta ghuni ta YesuKristi. 27 Kaghuni demdem, magaghunaf-maga lu ta batem ma ndiʼatá vgha ghuninda Kristi, kada klaftá kuni ta saɗani.28 Ma tsaya tama, ta haɗ skwi ta dganatála Yahuda nda la Grek wu, haɗ skwi tadganatá vuʼa nda mndu kul nzakway kavuʼa wu, haɗ skwi ta dganatá zgun nda

marakw wa. Kaghuni demdem, kaskwaturtuk kuni ma ndiʼatá vgha ghuni ndaYesu Kristi. 29 Kaghuni, ka si nda ndiʼavgha ghuni nda Kristi, nda nza kuni kazivra Abraham nda tsa, mutsafmutsa kunita za həga ya tanaf Lazglafta ta imi tasləməŋ§.

4Vuʼa a wu, Zwaŋa Lazglafta ya

1 Wya skwi ta kumə yu ta mnay: Ka taka zwaŋ mndu dzaʼa za tsa həga ya, haɗskwi ta dganata nda vuʼa dər má ŋani indaskwi wa. 2 Ma tsa nzakwani ta ka zwaŋya ná, ta snanasna ta ŋa gwal ta nghaptaka tsatsi, nda ŋa gwal ta nghapta ka tsahuzlahani ya tani, ha ka lagha ta tsa fitiktsaf dani ya. 3Manda va tsaya nzakwani daamu guli. Ma fitika nzakwa amu ka zwanita kul sagha gwaɗa ta Kristi ná, ta ga vuʼaskwiha ta ga mgham ma na ghəŋa haɗik*na amu. 4 Ama magatá tsa fitik ya, kaghunagata Lazglafta ta zwaŋani. Marakwta yagata ma saghani, ka nziŋtá tsi mistazlaha Musa, 5 kada varagapta tsi ta gwal taga vuʼa mista tsa zlahu ya, kada nuta ŋnika zwana Lazglafta.

6 Ŋa maraŋta kazlay: Zwanani kunikəʼa, ka ghunagatá Lazglafta ta Sulkumazwaŋani da ŋuɗufa mu. Tsa Sulkum ya tamnay kazlay: Aba! Da†! kəʼa. 7Tsaya tamaná, nza a ka ka vuʼawu, zwaŋani ka. Ka ndanza ka ka zwaŋani, nda nza ka ka mnda zahəga ma zɗakatahuɗa Lazglafta.

Ɗasuwa ka la Galat da nzəglaku həŋ kavuʼa

8 Ghalya ma fitika kwala ghuni kulsnaŋtá Lazglafta, vuʼa skwawuyay kul nza-kway ka vərɗa‡ Lazglafta si ta gə kuni.9 Ndanana tama, manda snaŋta ghuni taLazglafta, ta snaŋtá Lazglafta ta kaghuniná, waka kuni ta vrəglaghuta mista sanaskwiha kul haɗ mbrakwa§ taŋ, kul haɗrəga taŋ, kul haɗ hayhaya ta na? 10 Tafafa kuni ta ghəŋa ghuni ka wara sanavaghuha, nda sana tiliha, nda sana fitikha,nda sana vakuha*! 11 Ta vlihatá zləŋ skwita magə kuni. Manda skwi ka bətbət tsaslna ɗa magaghuna yu ya, ka yu.

† 3:19 Ngha ta Slna gwal ghunay 7:53. ‡ 3:20 Gray nda Vrafta ta Zlahu 6:4. § 3:29 Gray nda Ruma 4:13.* 4:3 Ngha ta 4:9, Kwalasuha 2:8, 20. † 4:6 Ngha ta Markus 14:36, Ruma 8:15, gray nda aya 5-7 Ruma 8:15-17.‡ 4:8 Ngha ta 1 La Kwareŋt 8:4-6. § 4:9 Ngha ta 4:3. * 4:10 Ruma 14:5, Kwalasuha 2:16-23.

Galat 4:12 236 Galat 5:812 Zwanama ɗa, wyawa dzvu, nzawanza

manda iʼi, manda ya nza iʼi manda kaghuniya. Haɗ dmaku giha kuni wa. 13 Ndasna kaghuni, ma zlrafta ɗa ta mnaghunatáLfiɗa Gwaɗa ná, ma ɗaŋwa yu. 14 Aŋmndani, tsa ɗaŋwa ɗa ya ná, ghwaɗakaɗaŋwa ya. Nduk nda tsa, mbiɗa a kuni taiʼi wu, vziɗ a kuni wa. Katək ná, mandatsuʼa duhwala Lazglafta tsuʼafta kuni ta iʼi,manda tsuʼa Yesu Kristi ka kuni tsuʼaftá iʼi.15Ga tsa rfu si ta rfu kuni ghalya ya? Nu tamagay ndanana kul haɗ kuni ta rfu? Graf-gra yu kazlay: Ma tsa fitik ya, ka má si tamagaku tsi ná,má tsatsakwaslap tsakwaslakuni ta ira ghuni ka vlihata kəʼa. 16 Ndanza yu ka ghuma ghuni ndana, kabga vəlmnaghunata ɗa ta kahwathwata rki?

17 Tsa mnduha ya ná, ta ŋavaŋa həŋ kaŋaghunata, ama nda tvani a wa. Ta kumayhəŋ ta dgaghunata nda iʼi, kabga ŋa ŋavataghuni mista taŋ. 18 Ɗina ŋavata, ka ndatvani tsi. Inda fitik katsi tama guli, ma kzləlu ta nzakwa ɗamataba ghuni kadamagay.

19 Zwana ɗa, ta ɓasəgəltá vgha yu taghəŋa kaghuni manda marakw ta ɓasayaku, ha ka nghavata Kristi dar makaghuni. 20 Ndanana ná, ta kumay yuta nzavaghunata kada snaŋta yu ta skwiŋa mnaghunata, kabga kɓiɗifkɓa kunikatakata.

Nzakwa i Hadzara nda Sara21 Na kaghuni ta kuma nzaku mista

zlahu ná, mnihawa mna, sna a kuni taskwi ta mnə tsa deftera zlahu ya rki na?22 Ká lu vindafta ta ghəŋa Abraham na:Mutsafmutsa ta zwani his, pal ndamarakwka vuʼa, pal nda marakw kul haɗ ka vuʼa.23 Tsa zwaŋa tsa marakw ka vuʼa ya ná,nda ndana sluʼuvgha tsaya. Tsa zwaŋ yatsa marakw kul haɗ ka vuʼa ya guli ná,manda ya tanaf Lazglafta† ta imi ta sləməŋtsaya. 24Ma tsa skwi ta luta ya ná, mamuklatá ghəŋa skwiha his mida, kabga tsamiʼaha his ya ná, dzratawi his ya. Taŋtaŋadzratawi ná, ta ghwá Sinay. Ka vuʼa taya tsatsi ta zwani. Tsaya ta nzakway kaHadzara. 25 Tsa Hadzara ya ta nzakway kaghwá Sinay ta haɗika Arabiya. Nda luwaUrsalima‡ gitana ta gra lu, kabga tsatsi ndazwanani tani vuʼa həŋ. 26 Ursalima ya taluwaná, nza a ka vuʼawu, tsaya ta nzakway

ka mamu ta amu. 27Nda vinda ma defteraLazglafta kazlay:Rfa ta rfu, kagha dzəghəŋ ta kul yanaghutá

zwaŋ!Rfa ta rfu, ka hayaya ka ta hayayə, kagha

ta kul walaŋta ɓasa yaku ya,kabga mal ndəghata zwana marakw vziŋ

zəʼala§ taŋ,ka ŋa marakw ya ta nzaku nda zəʼala taŋ

kəʼa ya.28Zwanama ɗa, kaghuni zwana ta ta imi

ta sləməŋmanda nzakwa Izak ya. 29Ma tsafitik ya, tsa zwaŋ ya luma ndana sluʼuvghaya si ta giri ŋa tsa zwaŋ ya lu manda yakumaf Sulkum ya. Ta manda tsaya nzak-wani kulam gita. 30 Tsaw ká lu vindaftama deftera Lazglafta na: Ghzliŋghzla tatsa marakw ka vuʼa ya nda zwaŋani tani,kabga haɗ zwaŋa marakw ka vuʼa dzaʼa zahəga nda zwaŋa marakw kul nzakway kavuʼa* wu kəʼa. 31 Mantsa tama zwanama,nza a amu ka zwana marakw ka vuʼa wu,zwana marakw kul nzakway ka vuʼa amu.

5Plimispla Kristi

1Plimispla Kristi, ŋa kwala mu nzəglakuka vuʼamista zlahaMusa. Mantsa tama, di-havawadiha, yaha lu nglighunista ka vuʼa.2 Ka iʼi Pwal ta mnaghunata ná, ka tsaŋ-natá fafaɗ ta kumə ŋni ka kuni katsi ná,haɗ sana skwi ghzlaghuna Kristi nda tsayatama wa. 3 Ka yu tata mnəgəlta ŋa indamndu ta kuma tsanata lu ná, nda fa vghaniŋa maga inda skwi ta kumə zlahu guli ndatsa. 4 Inda tsa kaghuni ta zbanzaku tɗukwatawa ira Lazglafta ndama zlahu ya, tsaghutsa kuni ta vgha nda Kristi, bəghapbəghakuni ma zɗakatahuɗa Lazglafta. 5 Aŋniná, nda fa ghəŋa aŋni kazlay: NamafnaLazglafta ka mndu tɗukwa ta wa irani,kabga vəl zlghafta mu ta Kristi nda ŋuɗufkəʼa. Tsaya skwi ta kzlə amu nda mambrakwa Sulkum. 6 Ka nda ndiʼa mndunda Yesu Kristi katsi, dər nda tsa fafaɗani,dər tsa a tsiwu, haɗ ghzliwaniwa. Zlghaftanda ŋuɗuf, ka mara tsa zlghay ya nda maɗvutá sanlaha vərɗa skwi.

7Ya si ta dzaʼa ta kəma ta kəma kuni ní,wa ta pyaftá kaghuni ka snatá ŋa kahwath-wata na? 8 Tsa nana kaghuni nanaf lu yaná, da Lazglafta ta hgaftá kaghuni a sagha

† 4:23 Zlrafta 16:15, 21:2. Aya 23: Zlrafta 17:16, Ruma 9:7-9. ‡ 4:25 Gray nda Mata 23:37, Lukwa 13:34. § 4:27Isaya 54:1. * 4:30 Aya 29: gray nda Zlrafta 21:9, aya 30: Ngha ta Zlrafta 21:10. * 5:9 Gray nda 1 La Kwareŋt5:6.

Galat 5:9 237 Galat 6:10tsi wa. 9 «Ksita ta is ta ŋlanaftá hupu*demdem.» 10 Nda sna yu kazlay: Haɗ fitikdzaʼa dganata kaghuni ta ŋa ghuni ndanunda ŋa ɗa wu kəʼa, kabga nda guya mu maKristi. Nda sna yu guli kazlay: Tsa mnduta kladamtá hwazlaɓaku da taba ghuni ya,dər má kinawu nzakwa tsa mndu ya, dzaʼatsanaghatsa Lazglafta ta guma kəʼa.

11 Zwanama ɗa, iʼi, ka si tata gɗata tamnay kazlay: ɗina tsatá fafaɗ kəʼa yu katsiya ní, kabgawu ta kəl mnduha ka giri ŋaɗa tama? Haɗ tsa mtuta mtu Kristi taudza zləŋay ya dzaʼa nzakway ka tuthunwa. 12 Inda tsa gwal ta hwazlaɓa kaghuniya ná, ka hərɗiŋhərɗa həŋ ta vgha taŋ, kanzakwa həŋ daghəraʼ!

13 Zwanama ɗa, hgaghunahga Lazglaftaŋa kwala ghuni nzakway ka vuʼa zlahu.Ala ka si mantsa tsi, ma klaf kuni ta tsaplata vgha ghuni ya ka skwi ŋa dzaʼa ghunimaga skwi ta kumə sluʼuvgha. Katək ná,ɗvuvuswaɗva ta vgha ghuni, ka katuvustakuni ta vgha ghuni mataba ghuni. 14 Indazlahu ná, ma gwaɗa turtuk gwamta tsi tavgha, ta mnə lu kazlay: Ɗvuɗva ta mndasəla manda va ya ta ɗvuta ka ta ghəŋagha†kəʼa ya. 15 Ama ka si ta hihiʼiduvtávgha, ka kwahuvustá vgha kuni matabaghuni manda ŋa nimtak katsi ná, ɗaswa kákuni da zaɗanata kuni ta ghəŋa ghuni.

Zlanawa Sulkum ka pgha tsi ta kaghunima nzakwa ghuni

16 Skwi ta mnaghunata yu ná, nzawanzata nzaku manda ya ta kumə Sulkum. Kamantsa ka kuni nzaku, haɗ kuni dzaʼa wal-glaŋta laghumaga skwi ta kumə sluʼuvghawu, 17kagba va a sluʼuvgha ta skwi ta kuməSulkum ta magay wu, va a Sulkum ta skwita kumə sluʼuvgha ta magay guli wa. Tazlərɗawi həŋ ma vgha taŋ. Tsaya kwalkuni kul laviŋtá maga skwi ya ta kumə‡kuni ta magay. 18 Ka Sulkum ta pghakaghuni katsi, ta haɗ kuni mista zlahaMusa wa.

19 Ma ɗifa a skwiha zɗəgana magayta sluʼuvgha wu, wya həŋ: Maga sliʼiŋs-liʼiŋ, hliri, maga skwa hula, 20 wuyaskwi, maga mndu nda ghwani, nzakuka ghuma, zlərɗawi, draku, ɓasa ŋuɗuf,ɗva ghəŋ, daga vgha, kwal kul guyaghəŋ, 21 haraʼutiri, ghuyaku, nda hambalavgha ŋa ghuyaku ka maga sliʼiŋsliʼiŋ, ndapɗakwa sanlaha ma skwiha manda tsaha

ya. Ka yu ta mnəglaghunata manda va yaghada yu ta mnuta ná, haɗ mndərga gwalta maga tsa skwiha ya dzaʼa lami da gamghama Lazglafta wa.

22 Ama, wya skwiha ta yaganaptaSulkum nda ghuɓa: Ɗvutá mndu, nzatanda rfu, nzata nda zɗaku, nzata nda ksaŋuɗuf, nzaku ka ŋərma mndu, maga skwiɗina, nzaku tɗukwa, 23 nzaku leɓtekwa,wara ghəŋ. Haɗ zlahu nda gwaɗa ta ghəŋatsaha yawa. 24Gwal ta nzakway ka ŋa YesuKristi ná, dzadza hahəŋ ta udza zləŋay taskwiha ta kumə sluʼuvgha, nda ghwaɗakaskwiha kavghakavgha ta mamə həŋ. 25 Kasi Sulkum ta vlamata hafu katsi, zlanamaSulkum ka pgha tsi ta amu guli. 26Ma gləmu ta ghəŋ! Ma zbəmu ta gwaɗa damndu,ma drəmu ta draku guli.

6Skwi sləgaf mndu, tsaya dzaʼa tsi tskay

ta vwah1 Zwanama ɗa, ka nda ngha kuni ta

mndu ta maga skwi kul ɗinaku katsi,kaghuni ta pghu Sulkum ya, vranakwavrata vərɗa tvi, ama ɗasuwa ka kuni magay.Ɗasuwa ka vərɗa kagha guli da ksutá tsita kagha. 2 Katuvuswa vgha ma kərtandəgaku sani nda sani. Ma magay ghunimantsa ya, dzaʼa nzakwa kuni ka gwalsnatá zlaha Kristi. 3 Ka haɗ mndu taɓta iʼiwu, ka mndu tsaw ta slaf a ka sana skwikay guli wu ná, nana ghəŋani ta nanə tsi.4 Kinawu nzakwa ŋa ɗa ma slna ná, káinda mndu ngha slnani. Tsaya dzaʼa kəltsa mndu ya ka rfa ghəŋani, nda sanlahaa dzaʼa laghwa tsi gray wa. 5Ŋa ghəŋani tamaga mndu ta inda skwi.

6 Ka kla a kla mndu ta taghanata luta gwaɗa Lazglafta, ta skwi mataba indaskwihani, ka vlay ŋa mndu ta taghanata.

7 Yaha kuni nanətá ghəŋa ghuni. HaɗLazglafta ta zlaŋtá mndu ta nənɓay wa. Kanu sləga* mndu ya ná, tsaya dzaʼa tsi tskayguli. 8 Ka ŋa sluʼuvgha sləga mndu katsi,ŋa sluʼuvgha dzaʼa tskə tsi, ŋa zaɗamtanimida. Ala ka ŋa Sulkum sləga mndu, ŋaSulkum dzaʼa tsi tskay, ta nzakway ka hafuŋa kɗekedzeŋ. 9Ma zlaŋ mu ta maga skwiɗina, ma rwu mu ta vgha, kabga dzaʼatskay mu saghar fitikani. 10Mantsa tama,ta tsekeʼluwa ná, magama maga ta skwi

† 5:14 Zlahu 19:18. ‡ 5:17 Gray nda Ruma 7:14-23. * 6:7 Ngha ta Ayuba 4:8, Mahdihdi 22:8, Huseya 8:7.

Galat 6:11 238 Galat 6:18ɗinaɗina ŋa inda mndu. Katkatatani ŋazwanama mu ma zlghay nda ŋuɗuf.

Ga zgu11Nghawa ndandaghulaʼatá na vindi na

ɓa! Nda dzva ɗa vindafta yu. 12 Tsa mn-duha ta kumamblaftá kaghuni ka tsa fafaɗya ná, ta kumay həŋ ta ghubay mnduhata həŋ. Skwi kəl həŋ ka magay mantsa yaná, wara ghuyay taŋ ta ɗaŋwa ta gwaɗa taudza zləŋayKristi ya. 13Vərɗa tsa gwal ndaɗatsa fafaɗa taŋ ya ná, haɗ həŋ ta magaskwi ta kumə zlahu wa. Ta kumay həŋta ɗatsata ghuni ta fafaɗ, ŋa ghubay taŋta ghubakwa taŋ ta ghəŋa ɗatsatá fafaɗaghuni. 14 Iʼi taɗa, ta ghəŋa mtuta mtuMgham Yesu Kristi ta udza zləŋay yeya taghubə yu ta ghubakwa ɗa. Ma tsa mtutanita udza zləŋay ya, mtuta skwi ta kuməsluʼuvgha ma iʼi, ta mtuguduŋta iʼi guli taskwi ta kumə sluʼuvgha. 15 Tsatá fafaɗ ná,sana skwi a wu, kwal kul tsatá guli ná,sana skwi a wa. Nzata mndu nda hafuvlama Lazglafta, namalima skwi. 16Kanzazɗakwa Lazglafta nda tawa hiɗahiɗani taghəŋa inda gwal ta snatá na skwi ta taghəyu na. Mantsa ya guli ta ghəŋa gwal tanzakway ka vərɗa Israʼila Lazglafta.

17 Ta hula tsa tama, yaha mndu wal-glaŋta diɗiptá vgha, kabga miviɗ ya tavgha ɗa ta maray kazlay: Ŋa Yesu Kristi yukəʼa.

18 Zwanama ɗa, ka nza zɗakatahuɗaMghama mu Yesu Kristi kawadaga ndakaghuni! Amin.

Afisus 1:1 239 Afisus 1:21

Tsgha ta lwa Pwal ŋaLa Afisus

Ga zgu1 Iʼi Pwal, zbap Lazglafta ŋa nzaku ka

mnda ghunay Yesu Kristi, ta vinda naɗelewer na ŋa kaghuni gwal ma luwaAfisus ta nzakway ka ŋa Lazglafta, ŋakaghuni ta zlghaftá Yesu Kristi ka nzakukuni ka ŋani ya, ta vindaghunafta yu.

2 Ka vlaghunavla Da mu Lazglafta ndaMghama mu Yesu Kristi ta zɗakatahuɗaninda zɗakwani tani.

Vlamavla Lazglafta ta zɗakwani maYesu Kristi

3 Zləzlvama Lazglafta ta nzakway kaDani ma Mgham Yesu Kristi. Tsatsi tatfamaghatawi ma vlamatani ta inda skwiɗinaɗina daga ta luwa ŋa kataŋtá sulkumamu. Nda ma ndiʼatá vgha mu nda YesuKristi magamata tsi. 4Ma kɗaku Lazglaftazlaganaptá ghəŋa haɗik, zabapzaba ta amuŋa nzaku ka mnduhani, ka guyamafta ndaYesu, kada nzakwa mu hezleʼ ŋa nza-kwa mu kul haɗ ghwaɗaka skwi ta amu.5 Ɗvuɗva ta amu daga manda ghalya, kapsaptá tsi ta amu ka nimista ka zwananinda ma Yesu Kristi. Manda tsaya ɗvuta tsima zɗakwani. 6 Manda tsaya magata tsiŋa zləzlvay mu ta glakwa zɗakatahuɗani.Katakata vlamata tsi ta zɗakatahuɗani yanda ma slna Zwaŋani ɗvu tsi.

7 Nda usani varata tsi ta amu, amugwal nda ndiʼa nda tsi, ka plimistá* tsita dmakuha mu. Mantsa ya maramaŋtaLazglafta ta glakwa zɗakatahuɗani. 8 Kandəghamaftá tsi nda tsa zɗakatahuɗaniya, ka vlamatá inda ɗifil nda mahizl yata ramata. 9 Ka maramaŋtá tsi ta skwiŋa magay ya nda ɗifa daga manda ghalyasi kul snaŋtá mnduha. Tsa skwi kumaftsi ta magay ya ná, nda nza nda ma slnaYesu Kristi. 10 Wya tsa skwi ya: Ka ndamaga fitik, dzaʼa tskanatska ta inda skwihanda ya ta luwa tani, nda ya ta haɗik tani,ŋa nzanaghata Yesu Kristi ka mgham taghəŋa taŋ demdem.

11 Zabapzaba Lazglafta ta amu ŋa nza-kway ka mnduhani ma guyamaftani ndaKristi. Magamaga manda tsaya, kabga

tamafta ta imi ta sləməŋ† daga mandaghalya. Ka mnaftá tsi ta magakwa indaskwi manda ya kumaŋ tsi, 12 kada zləzlvamnduha ta glakwani ma aŋni ta faftághəŋa ŋni ta Yesu Kristi daga taŋtaŋ ya.

13 Mantsa ya kaghuni guli nda ndiʼakuni nda tsi ma snaŋta ghuni ta vərɗagwaɗa ya kəl Lazglafta ka mbaghunafta,ma vlata ghuni ta ghəŋa ghuni ŋa YesuKristi. Ma tsa ndiʼatá kaghuni nda Kristiya, ka vlaghunatá Lazglafta ta Sulkum ndaghuɓa ya tamaf tsi ta imi ta sləməŋ ya.Tsa Sulkum ya ná, ŋizla nzakwa mu kamnduha Lazglafta ya. 14 Ŋa ɗasuɗasu vla-mata tsi ta tsa Sulkum ya, ŋa maraŋtaká Lazglafta dzaʼa vlamatá inda pɗakwaskwiha ɗinaɗina dazlay, manda ya mnatsi. Ma tsa fitik dzaʼa mbamafta Lazglaftaŋa ɗekɗek ya dzaʼa tsuʼa mu. Zləzlvamaglakwa Lazglafta.

Ndəɓa dzva Pwal ta ghəŋa gwal zlghaynda ŋuɗuf ma Afisus

15 Tsaya ta kəl yu ka rfa Lazglafta taghəŋa kaghuni. Manda snaŋta ɗa kazlay:Zlghafzlgha kuni ta Yesu Kristi, ɗvuɗvakuni ta mnduha Lazglafta guli kəʼa, 16 haɗyu ta zlanatá maga duʼa ta ghəŋa kaghuniwu, ta rfanagharfa yu ta Lazglafta. 17Tsatsiná, Da dagala ya. Ŋani ta maganataMghama mu Yesu Kristi ta slna. Da tsita ndəɓa yu ta dzvu ka vlaghunata tsita ɗifil dzaʼa kəl kuni ka laviŋtá snaŋtávərɗa tsatsi. 18 Ta ndəɓay yu ta dzvuda tsi guli ka tsalaghunapta tsi ta ndanaghuni ɗina, kada snaŋta kuni ta tsa ŋərmaskwi kəl tsi ka hgaghunata kazlay: Dzaʼamutsay kuni kəʼa ya. Ta ndəɓay yu ta dzvuguli dzaʼa kəl kuni ka snaŋtá glakwa tsaskwa za həga faghuna tsi nda inda gwalta nzakway ka ŋani ya tani. 19 Ta kumayyu ta snaŋta ghuni kazlay: Malaghumalambrakwani ta inda skwi, nda ya kəʼa takata amu gwal ta zlghafta kəʼa. Katakatatsa mbrakwani ya. 20 Nda tsa mbrakwaniya sliʼaganapta tsi ta Kristi ma mtaku kanzanata nda ga zeghwani ta luwa‡ ŋavlaŋtá glaku. 21 Hada ta ga Kristi tamgham ta ghəŋa inda sulkumha dagalada-gala, kabga malaghumala ta mbrakwa taŋ.Malaghumala mbrakwani ta inda mbrakuya vlaŋ lu ta mndu ŋa ga mgham§. Taghəŋa gwal vlaŋ lu ta ga mgham ndanana

* 1:7 Gra nda vli ma Kwalasuha 1:14. † 1:11 Ngha ta Yesuwa 13:19. ‡ 1:20 Ngha ta Zabura 110:1. § 1:21Ngha ta Kwalasuha 1:16 nda skwi ya vindiŋ lu mistani ŋa ŋanata. * 1:22 Ngha ta Zabura 8:7.

Afisus 1:22 240 Afisus 2:19yeya awu, nda gwal dzaʼa gay ta kəma tani.22 Ka vlaŋtá* Lazglafta ta ga mgham taghəŋa inda skwi. Ma tsa nzakwani ka malita ghəŋa inda skwiha ya, ka fata tsi guliŋa nzaku ka ghəŋ ta ghəŋa Igliz. 23 Kristiná, ghəŋ ta ghəŋa Igliz ya, ta nzakway kavghani. Ma tsa guyatá vgha mnduhaniya nzamta Kristi. Ma tsatsi nzatá nzakwaLazglafta ka mara vgha nda ma tsatsi guli.

2Sliʼagamapsliʼa Lazglafta ma mtaku

kawadaga nda Yesu Kristi1 Ghalya si nda rwa kaghuni ta wa ira

Lazglafta, kabga ghwaɗaka skwiha si tamagə kuni. 2 Si ta gɗata ta ksa saɗamnduha ma na ghəŋa haɗik na kuni.Gwaɗa halaway ta ga mgham ta ghəŋaghwaɗaka sulkumha, ta nzaku ma ghu-vaŋata luwa si sna kuni. Kulam ndanatsa ghwaɗaka sulkum ya ta gɗata ta ksaslna ma ŋuɗufa mnduha ta kwalaghutasna gwaɗa Lazglafta. 3 Amu demdem guli,manda tsa nzakwa hahəŋ ya si amu ghalya.Ghwaɗaka skwiha ta kuməŋuɗufamu, ndaghwaɗaka ndanuha ta ndanu mu, si tamagəmu. Ma tsa nzatá nzakwamumandatsaya ná, ma dzaʼa dəɗamdəɗa amu guli daɓasa ŋuɗufa Lazglafta, ka guram nda va ŋatsa mnduha ta maga ghwaɗaka skwiha ya.

4 Tsaw Lazglafta ná, dagala tawahiɗahiɗani, ɗvuɗva ta amu. 5 Kulam ndava tsa rwatá amu, kabga vəl magata mu taghwaɗaka skwiha ya ná, ka ɗvaftá tsi taamu ka vramamta nda hafu kawadaga ndaKristi. Zɗakatahuɗa Lazglafta kəl kuni kambafta. 6Ma tsa ndiʼatá amu nda Kristi ya,ka sliʼagamaptá Lazglaftamataba gwal ndarwa kawadaga nda Yesu Kristi ka pghatáamu ta luwa, ka nzamata ka ga mghamkawadaga nda Yesu Kristi. 7 Mantsa yamaramaŋta tsi ta zɗakatahuɗani nda maYesu Kristi, ŋa nghaŋta mnduha dzaʼayayə lu ta kəma ta nzakwa glakwa tsazɗakatahuɗani ta malaghutá inda skwiya. 8 Zɗakatahuɗani tani kəl Lazglafta kambaghunafta nda ma zlghafta ghuni taKristi. Mbaghunaf a ta ghəŋa vəl magataghuni ta skwiha ɗinaɗina wu, ka mbalaymbaghunafta tsi. 9Mbaghunaf a Lazglaftata ghəŋa vəl magata ghuni ta sana slnawu,da ghərɓə mndu ta ghərɓaku. 10 Magatáslna Lazglafta na amuna. Vlamavla ta hafuka lfiɗ ma ndiʼatá amu nda Yesu Kristi ŋa

gɗata mu ta maga slnaha ɗinaɗina. Ndaghada payafta Lazglafta manda tsaya, ŋamagay mu.

Ka mndu turtuk lu ma Kristi11 Ka yu ta mnaghunata wa, mndəra la

Yahuda a kaghuni wa. Havakwahava ɓa tanzakwa ghuni ghalya ta kul zlghaftá kunita Kristi. Gwal kul tsaku fafaɗa taŋ ka həŋta hga kaghuni. Kəl həŋ ka hga kaghunimanda tsaya na: Mnduha Lazglafta aŋni kahahəŋ, kabga ɗatsatá fafaɗa taŋ. Tsaw tsatsatá fafaɗa taŋ ya ná, skwi ta nghanaŋtásluʼuvgha ya ɗatsa mnduha nda dzva taŋ.12Havakwahava kazlay: Ma tsa fitik ya ná,sna a kuni ta Kristi wu kəʼa. Nza a kunitekw mataba mnduha ta haɗika Israʼilawa. Tekw a kaghuni mataba gwal dzrafLazglafta ta wi nda həŋ ka tanaftá imi tasləməŋ ta həŋ yawa. Ma nzakwa ghunimana ghəŋa haɗik na ná, haɗ skwi faf kuni taghəŋ tida wu, sna a kuni ta Lazglafta guliwa. 13 Ghalya, si diʼiŋ kuni nda Lazglafta.Ndana tama, nda ndiʼa kuni nda YesuKristi ma pghiŋtani ta usani ta gwaɗa takaghuni ma mtutani. Tsaya ta ndusaghu-nakta nda Lazglafta. 14Manda bata dzugursi nzatá nzakwa ghuma mataba mu, kasagha tsi psliŋta, ka namafta ka mndəramndu turtuk. Əŋkaʼa ka tsatsi ta famtazɗaku mataba mu. 15 Ka hliŋtá tsi ta indatsa zlahuha ta mnə la Yahuda ya nda mamtutani, kabga ŋa guyanaftá mndəra laYahuda nda sanlaha ma mndəra mndu ŋanzakwa taŋ ka sana lfiɗa mndəra mnduturtuk. Ma tsa magatani mantsa ya famtatsi ta zɗaku mataba taŋ. 16 Ma tsa mtu-tani ta udza zləŋay ya guyanafta tsi ta tsamndəra mnduha his ya ka mndəra mnduturtuk, ka slərɓaptá zughumataba taŋ ndaLazglafta. Ma tsamtutani ya kwala sani kulhusaŋtá sani nda sani mataba taŋ. 17 SasaKristi ta ghəŋa haɗik da mna Lfiɗa Gwaɗata ghəŋa zɗaku ŋa kaghuni gwal si diʼiŋnda Lazglafta, nda ya ŋa aŋni gwal si tandusanavatá* Lazglafta ya. 18 Əŋkaʼa kaKristi kəl amu demdem, kaghuni nda aŋnitani, ka laviŋta ndusanavatá Lazglafta tanzakway ka Da, nda ma tsa Sulkum ndaghuɓa turtuk ya.

19 Tsaya tama ná, nza a kuni ka mayəmwu, nza a kuni ka matbay guli tama wa.Nda nza kuni ndanana tama ka mndaluwa kawadaga nda sanlaha ma mnduhaLazglafta. Nda nza kuni ka mnda huɗa

* 2:17 Gray nda Isaya 57:19.

Afisus 2:20 241 Afisus 3:20həga. 20 Nda nza kuni manda palaha tabə lu ta həga nda tsi. Gwal ghunay ndala anabi na tughwa tsa həga ya. YesuKristi tsa pala dihaf tsa həga ya ta vghatida ya. 21 Əŋkaʼa ka tsatsi kəl tsa həga yaka sladata, ka ŋlaku, ka nuta ka həga ndaghuɓa ka ŋa Lazglafta ya. 22Ma tsa ndiʼatákaghuni nda Kristi ya, guyaghunafguyanda sanlaha ma gwal zlghay nda ŋuɗufguli, kada nuta mu ka tsa həga ta nzakuLazglafta nda ma Sulkum ya.

3Mnay Pwal ta ɗifatá skwa Lazglafta

1 Tsaya kəl iʼi Pwal hbam lu ma gamakka maga duʼa ta ghəŋa kaghuni. Hbamhbalu ta iʼi ta ghəŋa vəl maganata ɗa ta slna taYesu Kristi ŋa kata kaghuni gwal kul nza-kway ka la Yahuda ya. 2Nda sna kuni kah-wathwata kazlay: Zɗazɗa Lazglafta ta huɗika vlihatá slna ŋa magay ɗa ŋa ghuni kəʼa.3 Tsatsi ta guniɗiŋtá ghunislaka ɗa, kəlyu ka snaŋtá ɗifata skwani manda ya vin-daghunaf yu neɗ ya kay. 4Ka dzaŋafdzaŋakuni katsi ná, dzaʼa nda sna kuni kazlay:Nda sna yu ta ɗifatá skwa Lazglafta tanzakway ka Kristi kəʼa. 5Tsa ɗifatá skwaniya ná, maranaŋ a Lazglafta ta mnduhaghalyawa. Ndanana tama, kamarigiŋtá tsinda ma Sulkum nda ghuɓa, ka maranaŋtátsi ta mnduhani zabap tsi ŋa nzakway kagwal ghunay nda la anabi. 6Wya tsa skwaLazglafta ta ɗifanata ya: Dzaʼa zay gwal kulhaɗ ka mndəra la Yahuda ta zlghafta taza mgham ta vəl Lazglafta kawadaga ndamndəra la Yahuda gwal ta zlghafta. Ndakaghuni tani, nda vərɗa la Yahuda tani,nda na kuni ka mndəra mndu turtuk. Tsaimi tanaf Lazglafta ta sləməŋ ta gwal tandiʼaftá vgha nda Yesu Kristi ya ná, dzaʼavlamavla, ka Lfiɗa Gwaɗa ta mnay.

7 Zɗiɗiŋzɗa Lazglafta ta huɗi ka niɗiftaka Kwalvani ŋa mna tsa Lfiɗa Gwaɗa yaŋa mnduha nda ma mbrakwani ya vlihatsi. 8 Mal iʼi hta tani mataba mnduha*Lazglafta mndani, kulam nda va tsa, kazɗaŋtá tsi ta huɗi ka vlihatá tsa slnamnanaŋtá gwal kul nzakway ka la Yahudaya, ta tsa zɗaku ta mutsu lu da Kristi ya.Tsa zɗaku ya ná, dagala katakata, laviŋa mnduha ta kɗanaktá snaŋta wa. 9 Kazɗiɗiŋtá Lazglafta ta huɗi guli ŋa tsis-lanapta ɗa ta inda mndu, ká Lazglafta fata

daga manda ghalya ta tsa ɗifatá skwi dzaʼatsi magay ya. Zlaganapzlaga Lazglafta tainda skwiha. Si nda ɗifa da Lazglafta tawa iramnduha daga ghalya†. Ndana tama,ka kligiŋtá tsi ta daɓi. 10 Ndanana kazlaganaptá Lazglafta ndamamnduhani ŋanghaŋta gwal dagaladagala nda gwal ndambra nda mbra‡ ta luwa ta guyatá vghamnduhani, ŋa snaŋta taŋ ta nzakwa ɗiflaLazglafta kavghakavgha. 11 Nda kɗa fitikafata Lazglafta daga ta kul magaftá tsi taghəŋa haɗik. Ndanana ka magatá tsi ndama Yesu Kristi Mghama mu. 12 Nda mazlghafta mu ta Yesu Kristi ka ndiʼaftá vghanda tsi, kəl mu ka ndusanavata Lazglaftakul haɗ zləŋ. 13 Tsaya tama ta kəl yu kandəɓa dzvu ŋa ghuni, ma rwaghuna tsi tavgha, kabga snaŋta ghuni ta ghuya ɗaŋwaɗa ta ghəŋa vəl mnaghunata ɗa ta LfiɗaGwaɗa. Ka ufa tsa ghuya ɗaŋwa ɗa taghəŋa ghuni ya, ta vgha ŋa ghuni.

Ɗva mnda Kristi14Ta ghəŋa tsaya ta kəl yu ka tsəlɓata ka

maga duʼa ta ghəŋa kaghuni da Lazglaftata nzakway ka Da. 15 Tsatsi vərɗa ka Data tsaftá hgu ta mndəra gwal ta haɗiknda gwal ta luwa tani. 16 Tsaya ta kəlyu ka ndəɓa dzvu da tsi ka ksa tsi taslna nda tsa mbrakwani dagala ya maŋuɗufa ghuni, ka vlaghunata tsi tambrakukahwathwata nda ma Sulkumani. 17 Taɗaway yu da tsi guli ta gɗavata Kristima ŋuɗufa ghuni ma zlghafta ya zlghafkuni. Ta ndəɓay yu ta dzvu da tsi guli, kaŋavata kuni ka ɗvuvustá vgha ghuni saninda sani. Ka ta ɗvuvusɗva kuni ta vghaghuni kahwathwata katsi ná, dzaʼa nzak-way kuni manda dihatá fu laghu slrəŋhanida ghuvata haɗik. Dzaʼa nzakway kuni gulimanda dihata həga thaf lu ta mndərani tavəl təŋtəŋa. 18Ma tsaya dzaʼa kəl kaghuninda inda sanlaha ma mnduha Lazglafta kasnaŋtá kɗavakta ɗvu ya ɗvu Kristi ta amu.Haɗ vərvra kɗavakta ɗvuta ta ɗvuta tsita amu wa. 19 Aŋ mndani, haɗ mndu talaviŋtá snaŋtá vərvəra ɗvuta ɗvu Kristi taamu mndani wu, dər má mantsa tsi, taɗaway yu da Lazglafta ŋa laviŋta ghuni tasnaŋta, kada ksafta nzakwa ghuni ta saɗaLazglafta.

20 Lazglafta ta laviŋtá maga inda skwidemdem. Nda tsa mbrakwani ta magaslna ma amu ya, ta laviŋta tsi ta maga

* 3:8 Gray nda 1 La Kwareŋt 15:9. † 3:9 Gray nda Ruma 16:25. 26. ‡ 3:10 Ngha ta Kwalasuha 1:16 nda skwiya vindiŋ lu mistani ŋa ŋanata.

Afisus 3:21 242 Afisus 4:21inda skwiha ka malaghutá skwiha yata ɗawu mu nda skwiha ta ndanu mutani. 21 Zləzlvama Lazglafta ta ghəŋaŋərma skwiha maga tsi nda ma mnduhata zlghafta, nda ya nda ma Yesu Kristi.Zləzlvama zləzlva ŋa kɗekedzeŋ! Mantsaya katsi.

4Nzaku turtuk ma Kristi

1 Ta ghəŋa tsaya tama ta kəl iʼi tsamlu ma gamak ta ghəŋa vəl maganata ɗata slna ta Mgham Yesu Kristi, ka ndəɓadzvu da kaghuni kazlay: Nzawanza tanzaku tɗukwa manda ya ta raŋtá mnduhaLazglafta, kabga hgaghunahga Lazglaftaŋa nzaku ka ŋani kəʼa ya. 2 Ma indaskwi ta magə kuni, nda hana ka ghəŋaghuni, leɓtekwa ka nzakwa ghuni, ta ksayka kuni ta ŋuɗuf. Suʼuwawa ta skwi tamagaghunata sanlaha, ka ɗvuta kuni tahəŋ. 3 Sulkum nda ghuɓa ta guyaghunata,ŋavawaŋa ka nzakwa kuni ta nzaku ndazɗaku, kada nzakwa kuni ka gwal nda guyaghəŋa taŋ. 4 Gwal zlghay nda ŋuɗuf ná,manda sluʼuvgha* Kristi turtuktuk ya nza-kwani. Turtuktuk Sulkum nda ghuɓa guli,turtuktuk skwi ya faf kuni ta ghəŋ tida hgaghuna Lazglafta ŋa zlghay. 5 TurtuktukMghama mu, turtuktuk tva zlghay ndaŋuɗufamu, nda hgamndu turtuktukmag-amafta lu ta batem. 6 Turtuktuk Lazglaftata nzakway ka dani ma inda mndu, ta gamgham ta ghəŋa inda mndu, ta ksa slnanda inda mndu, ta nzaku ma inda mndu.

7 Inda amu dagamaf daga Kristi tazɗakatahuɗani prək nda amu ŋa magaslnani, kabga mantsa ya kumafta tsi tadagamafta. 8 Wya ka deftera Lazglaftamnata:«Tahula ghuɓasaptani ta ghumahani, ka

ŋlaghatá tsi ta luwa,ka hliŋtá tsi ta kasatá vuʼahani,» kaʼa.Ka daganaftá tsi ta slna kavghakavgha† ta

mnduha ta ghəŋa haɗik.9 «Ka ŋlaghatá tsi ta luwa,» ka defteri yaní, nu klatá ghəŋa tsa gwaɗa ya na? Kəltsi ka mna tsaya ná, kabga tiŋəl ta naghəŋa haɗik na saha tsi karaku. 10 Tsamndu ta saha ta ghəŋa haɗik ya ná, vatsa mndu ya tsa ta ŋlaghatá ta luwa kazaghuta trezekw, ŋa gayni ta mgham taghəŋa inda skwi nda Sulkumani. 11 Tsatsi

ta daganaftá slnaha kavghakavgha ta mn-duha. Ka gwal ghunay sanlaha, ka laanabi sanlaha, Ka gwal mna Lfiɗa Gwaɗasanlaha, Ka gwal ngha gwal zlghay ndaŋuɗuf ka tagha skwiha‡ ŋa taŋ sanlaha.12Manda tsaya kəʼa daganata ŋa katay taŋta mnduha Lazglafta ŋa maganatá slnani,kada mutsafta mnduha Lazglafta ta nzak-way ka sluʼuvgha Kristi ta ŋlaku ta kəmata kəma. 13 Manda tsaya dzaʼa nzagwaftamu demdem ta vgha ŋa nzaku ka mnduturtuk nda ma fafta mu ta ghəŋ ta ZwaŋaLazglafta, ŋa snaŋta mu, ŋa nzakwa muka gwal nda ndəha manda Kristi kul haɗsana skwi tida ya. 14 Nda tsaya tama ná,nzata a mu manda zwani wa. Nanglafta agwal tsakalawi ta amu nda tsa ghwaɗakaskwa taŋ ta taghə həŋ ya ŋa zaɗimista matvi, manda kwambalu ta klambaraku taghəŋa drəf wa. 15 Nzata a mantsa ya wu,kahwathwata skwi ta nghanatá Lazglaftadzaʼa mnuvusta mu ma ɗvuvusta mu tavgha mu, ŋa glakwa mu ma inda skwima ndiʼatá amu nda Kristi ta nzakway kaghəŋ ta ghəŋa gwal zlghay nda ŋuɗuf ya.16Manda mala ta nzagwanatá vgha mnduya ná, manda tsaya nzagwanata Kristi tamnduhani. Ka ta ksa slna inda fawayha tavgha mndu manda ya ta raku katsi, ɗinata glakwa tsa mndu ya ta glaku. Mandatsaya nzakwa gwal zlghay nda ŋuɗuf guli.Ka ta ɗvuvusɗvamnduha Lazglafta ta vghataŋ, ta magay dər wa ta slnani ya vlaŋ lukatsi, dzaʼa glaku həŋ ta kəma ta kəma ndambrakwa Kristi.

Nzawanza ta nzaku ka lfiɗma Kristi17 Wya skwi ta mnaghunata yu. Ka

ŋɗaŋɗa ta mnaghunata yu guli ma hgaMgham. Yaha kuni nzakugəltá nzakumanda gwal kul snaŋtá Lazglafta, ta ndanaskwi dzaʼa kwal kul kataŋtá həŋ ya. 18Ndadərzla sləməŋa taŋ, haɗ lfiɗa hafu ta vləLazglafta ya da həŋ wu, kabga təŋtəŋaghəŋa taŋ, sna a həŋ ta Lazglafta wa. 19Ksaa hula ta həŋ dər kinawu magata həŋ taghwaɗaka skwi wa. Skwi ta kumə sluʼu-vgha ta magay fa hahəŋ ta ghəŋa taŋ ŋamagay. Sliʼiŋsliʼiŋ yeya ŋa taŋ ta magay,zla a həŋ guli wa.

20 Kaghuni, manda zlghafta ghuni taKristi ná, manda tsaya a taghaghunaf luta tva nzaku wa. 21 Grafgra yu kazlay:Nda sna kuni ta gwaɗani ka zlghaftá kuni

* 4:4 Sluʼuvgha turtuk: Gray nda sura 2:16, Ruma 12:5, 1 La Kwareŋt 12:12. † 4:8 Ngha ta Zabura 68:19. ‡ 4:11Gray nda 1 La Kwareŋt 12:28.

Afisus 4:22 243 Afisus 5:12kəʼa. Ma ndiʼafta ghuni ta vgha nda tsi,taghaghunaf tagha lu ta kahwathwata maYesu. 22 Skwi taghaghunaf lu ná, zlaŋtaghuni ta tsa tva nzaku si ta nzakw kunighalya ya. Tsa tva nzaku si ta nzakukuni ghalya ya si ta ɓadza kaghuni, kabgasi ta haraʼuway kuni ta inda ghwaɗakaskwi ta nana kaghuni. 23 Zlanaŋwa tvita Lazglafta ka mbəɗanaftá tsi ta ŋuɗufaghuni, ka ndana kuni ta vərɗa ndanu.24 Vlaghunavla Lazglafta ta lfiɗa nzaku tagara vgha nda ŋani§. Favawa fa tama tatsa lfiɗa nzaku ta zɗəganata ya. Tuɗukwatsa tva nzaku ta zɗəganata ya, nda ghuɓanzakwani gulimanda ya ta taghə kahwath-wata Lazglafta.

25 Mantsa tama, yaha kunitsakalgəltawi, mnuvuswa kahwathwatamataba ghuni*, kabga nda guya mudemdem ma sluʼuvgha turtuk. 26 Kagafga kuni ta sidi, ɗasuwa ká kuni damagata kuni ta ghwaɗaka skwi†. Madəɗaghunaghafitik ndaɓasatá ŋuɗuf, 27damutsaftá halaway ta tvi ŋa klamtá kaghunida ga dmaku. 28 Ka si ta ghali mndu katsi,yaha tsi da ghalgəltá ghali, ka maga tsita slna nda dzvani ŋa kata ghəŋani, ndaya ŋa mutsaftani ta skwi ŋa kataŋtá la kapɗu. 29 Yaha ŋaslu da sabi ma wa ghuni.Gwaɗa vla mbraku ma zlghay nda ŋuɗufŋa sanlaha katsi sabi ma wa ghuni. Gwaɗaksay sləməŋ ka kuni gwaɗay, ŋa kataŋtásanlaha. 30 Yaha kuni ŋranaftá ŋuɗuf taSulkum‡nda ghuɓa ya vlaghuna Lazglafta.Tsa Sulkum nda ghuɓa ya ná, ŋizla nzakwaghuni ka ŋa Lazglafta ya. Ta nzata tavatakaghuni tsa Sulkum ya ha ka sagha tsafitik dzaʼa kəl Lazglafta ka varatá kaghuniɗekɗek ya. 31 Hliŋwa dgun ma ŋuɗufaghuni, zlaŋwa ɓasa ŋuɗuf, zlaŋwa sidi, mazlərɗə kuni ta wi nda mndu, ma razə kunita mndu, yaha kuni da maga dər mndərawati ma ghwaɗaka skwi. 32 Ŋərma skwiká kuni magay mataba ghuni, nzawanzanda tawa hiɗahiɗa, pluvuswa dmakuhaghuni, manda va ya plaghuna Lazglafta tadmakuha ghuni nda ma Kristi§ ya.

5Nzaku ma tsuwaɗak

1 Ndana tama, zwana Lazglafta ya ɗvutsi katakata kuni, ksawaksa ta saɗani*.2Ma slnaha ghuni ta magə kuni inda fitik,maraŋwamara ta ɗvu ŋa sanlaha. Mantsaya ɗvuta Kristi ta amu ma mtutani ŋambamafta. Tsa skwi maga tsi ya ná,zɗəganazɗa ta Lazglafta† manda skwa plaghəŋ ta vlaŋta lu.

3 Ya nda nza kuni ka ŋa Lazglafta ya,yaha kuni walaŋtá hliri, yaha kuni magaskwa hula, yaha kuni tsagana, yaha mnduda razaghunafta ta ghəŋa tsa skwiha ya.4Ra a guli ka saba skwa hula, nda tsaɓaku,nda ɓla vgha ma wa ghuni wa. Skwi taraku ka sabi ma wa ghuni ná, rfay ghunita Lazglafta ta ghəŋa inda skwiha maga-ghuna tsi. 5 Wya skwi ŋa snaŋta ghuni:Haɗ gwal ta hliri, nda gwal ta maga skwahula, nda gwal ta tsagana, dzaʼa mutsaftáskwa za mgham ma luwa ga mghama iLazglafta ndaKristi wa. Tsa gwalmalaghu-mala ɗvafta taŋ ta tsagana ka Lazglafta yaná, ka guram nda wuya skwi tsaya.

6 Yaha mnduha da nanaghatá kaghuninda tsakalawa taŋ. Ta ghəŋa tsa ghwaɗakaskwiha ya ta ɓasa Lazglafta ta ŋuɗuf dzaʼakəl tsi ka tsanaghatá guma ta gwal tamaga tsa ghwaɗaka skwiha ya. 7 Maguyə kuni ta vgha nda tsa gwal ta magamndərga tsa ghwaɗaka skwiha ya. 8 Sima grusl nzatá nzakwa ghuni ghalya.Ndana tama, nda ndiʼa kuni nda MghamYesu, ma tsuwaɗak‡ nzatá nzakwa ghuni,nzawanza tama ta nzakwa ghuni mandagwal ta nzaku ma tsuwaɗak. 9 Kəlyu ka mnay mantsa ya ná, ta sliʼa-gapta ma tsuwaɗak§ na skwiha ɗinaɗina,nda skwiha tɗukwatɗukwa, nda kahwath-wata. 10 Ŋavawaŋa ka tsəmaptá skwi tazɗəganatá Mgham, ka maga kuni. 11 Mafam kuni ta ghəŋa ghuni da ghwaɗakaskwiha ta magə gwal ma grusl*, haɗ hay-hayani wa. «Na skwi ta magə kuni na ná,»ɗina a wu, ka kuni mnanaŋtá həŋ baŋluwakatək. 12 Ta ksaku ka hula dər gwaɗay mawi ta tsa skwi ta magə həŋ ma ɗifa maɗifa

§ 4:24 Gray nda Zlrafta 1:26. 27. * 4:25 Ngha ta Zakari 8:16. † 4:26 Ta gra vgha nda Zabura 4:5 ka ta nghaylu ta gwaɗa Grek ŋa ghalya. ‡ 4:30 Gray nda Isaya 63:10. § 4:32 Gray nda Mata 6:12, 14. Ka plaghunatátsi, ma sanlaha ná, ka plamatá həŋ. * 5:1 Gray nda Levitik 19:2, Mata 5:48. † 5:2 Gray nda Sabi 29:18. Taɗvaftá amu: Ta ɗvaftá kaghuni, ka sanlaha. ‡ 5:8 Gray nda Isaya 60:1. 3. § 5:9 Tsuwaɗak:Sulkum, ka sanlaha (gray nda Galat. 5:22). * 5:11 Gray nda Ruma. 13:12.

Afisus 5:13 244 Afisus 6:7

ya. 13Ka kligiŋkla lu ta ghəŋa tsa skwiha yata daɓi katsi ná, dzaʼa nzakway tsuwaɗaka.14Ka nda ghada saba skwi ta daɓi katsi ná,gi tsuwaɗak nzakwani. Tsaya ta kəl lu kamnay kazlay:«Kagha mndu ta hani, sliʼafsliʼa ta hani.Sliʼafsliʼa mataba gwal nda rwa,ka tsuwaɗakaghafta Kristi» kəʼa ya.

15 Mantsa tama, ɗasuwa ka kuni ndanzaku ta nzaku kuni. Ma nzaku kunimanda la rgha, nzawanza manda gwal ndamahizl ma ghəŋa taŋ. 16 Inda fitika mut-safta ghuni ta maga skwi ɗina ya ná, gimagawamaga, kabga ndaɗa a ghwaɗakaskwiha ta magə mnduha ta na fitik na wa.17 Tsaya tama ná, ma nza kuni manda largha, ŋavawaŋa ka sna skwi ta mnaghu-nata Mgham ŋa magay ghuni.

18 Ma ghuyaf kuni nda ima inabi, yata ɓadzay ta nzakwa mndu, Sulkumnda ghuɓa katsi mbutá kaghuni.19 Waɗahanafwa vgha sani nda sanimataba ghuni, nda inda mndəra lahahaya ta vlaghunata Sulkum. ZləzlvawaLazglafta ma hyahya ŋuɗufa† ghuninda lahaha. 20 Rfawarfa ta Lazglafta tanzakway ka Da inda fitik ta ghəŋa indaskwi ta maga ghunata tsi nda ma YesuKristi.

Nzakwa i zəʼal nda marakw21 Hanaganawa hana ta ghəŋa ghuni

mista sani nda sani, kabga ta zləŋaykaghuni ta Kristi.

22 Kaghuni miʼaha, ka hanaganahanadər wati ma marakw ta ghəŋ mista zəʼalataŋ. Manda tsaya dzaʼa maraŋta kuni tahanatá ghəŋa ghuni mista Mgham Yesu.23 Zəʼal ná, ghəŋa markwa taŋ ya, mandanzakwa Kristi ka ghəŋ ta ghəŋa Igliz ya.Kristi ta mba tsa gwal zlghay nda ŋuɗuf tanzakway ka sluʼuvghani ya guli. 24Mantsaya guli, inda miʼaha, ka hanaganahana dərwati ta ghəŋani mista zəʼala taŋ ma indaskwi,manda ya ta hanaganata Igliz ta ghəŋmista Kristi ya.

25Kaghuni zəʼalha, ka ɗvuta dər wati mazgun tamarkwa taŋmanda ya ta ɗvu Kristita Igliz, kamtutá tsi kabgani ya. 26Mtumtata ghəŋani, ka ghuɓiŋtá tsi nda imi‡ ndama gwaɗani kada nzakwa tsi hezleʼ. 27 Takumay ta fatá Igliz ka makwatarka ta wairani. Va a ta nzatani nda rɗak wu, vaa ta razu tida wu, va a ta dər wati ma

bədzaku tida wa. Ta kumay ta nzakwaniɗina kul haɗ sana skwi tida. 28Manda tsayaguli, ka ɗvuta zəʼal ta markwa taŋ, mandava ya ta ɗvuta tsi ta sluʼuvghani. Mnduta ɗva markwa taŋ ná, ghəŋani ta ɗvutsi. 29 Haɗ mndu ta husaŋta sluʼuvghaniwu, ta zuŋ za ta skwa zay, kelkelkel kəʼata nghay, manda ya ta zə Kristi ta skwiŋa Igliz, ka nghay kelkelkel ya, 30 kabgainda amu sluʼuvghani mu. 31 «Tsaya ta kəlzgun ka zlaŋtá dani nda mani, ka laghwindiʼaftá vgha nda markwa taŋ, ka nzakwataŋ ka sluʼuvgha turtuktuk§,» ka defterimnata. 32 Tsa gwaɗa ya ná, nda la skwimida. Ka iʼi ta mnaghunata ná, ta ghəŋai Kristi nda Igliz ta mna tsi ta tsa gwaɗaya. 33Tsaw nghaghunagha ngha tsa gwaɗaya ta kaghuni guli. Inda mndu ka ɗvutatsi ta markwa taŋ manda ya ta ɗvuta tsi taghəŋani. Inda marakw guli, ka sna tsi tagwaɗa da zəʼala taŋ.

6Nzakwa zwani nda dadaha taŋ

1 Kaghuni zwani, snawasna ta gwaɗada dadaha ghuni, kabga tsaya skwi tazɗəganatáMghamamu, tsaya skwi tɗukwaguli. 2 «Sna ta gwaɗa da i da gha nda magha,» ka lu vindafta ma deftera Lazglafta.Tsaya taŋtaŋa zlahu fanava Lazglafta ndatatá imi ta sləməŋ tavatani. 3Wya tsa tatáimi ta sləməŋ ya: Ka ta snay ka ta gwaɗa dadadaha gha, «dzaʼa zɗa nzakwa gha, dzaʼaslraku hafa gha ta ghəŋa haɗik*,» kaʼa.

4 Kaghuni dadaha, ma ganaf kuni taɓasa ŋuɗuf ta zwana ghuni. Galawagalata həŋ, taghawatagha ta skwiha ŋa taŋ,zlahawazlaha ta həŋ manda ya ta kuməMghama mu.

Nzakwa kwalvaha nda daŋahəga taŋ5Kaghuni la kwalva, snawasna ta gwaɗa

da daŋahəga ghuni ma na ghəŋa haɗik na.Zləŋawa zləŋa ta həŋ, ka vla kuni ta glakuŋa taŋ nda ŋuɗufa ghuni turtuk, mandaskwi ŋa Kristi ta maga kuni. 6Ta wa ira taŋkweŋkweŋ yeya a dzaʼa maga kuni mandagwal ta zba rfanaghata mnduha ta həŋ wa.Magawamaga ta inda slna ghuni ndaŋuɗufturtuk manda ya ta kumə Lazglafta, kabgakwalva Kristi kaghuni. 7 Maganawamagata slna ta həŋ nda zɗakwa ŋuɗufa ghunimanda skwi ta magə kuni ŋa Kristi, ŋa

† 5:19 Gray nda Zabura 33:1. 3. ‡ 5:26 Nda imi: Tsaya ima batem (Gray nda Titus 3:5.). § 5:31 Zlrafta 2:24.* 6:3 Aya 2:3. Sabi 20:12, Vrafta ta zlahu 5:16.

Afisus 6:8 245 Afisus 6:24mnduha yeya a wa. 8Dər má ka Kwalva ka,dərmá ka kwalva a kawu, kamagamaga kata slna ɗina, dzaʼa mutsay ka ta nisəla ghada Mgham.

9 Kaghuni daŋahəgaha guli, mandatsaya ka kaghuni magay ŋa kwalvahaghuni. Ma ŋruhə kuni ta həŋ. Ɗina kasnaŋta ghuni kazlay: Nda kaghuni tani ndahahəŋ tani, daŋahəga turtuk ta nzakwayta luwa daŋahəga ghuni kəʼa. Haɗ tsatsi tagala mndu† wa.

Huzla vulu ya ta vlə Lazglafta10 Wya kɗavakta gwaɗa ɗa ta mnaghu-

nata yu: Mbrawa vgha ma guyatá vghaghuni nda Kristi, nda tsa mbrakwani da-gala ya. 11 Vlaghunavla Lazglafta ta indahuzla vulu ŋa vulu nda halaway. Hlawahlademdem, ŋa dihavata ghuni ta lagha ha-laway da dzəgha kaghuni. 12 Ta vulu ndamnda səla a amu ta vulu wa. Ta vulunda ghwaɗaka sulkumha nda mghamhataŋ ta ga mgham ta maga ghwaɗaka skwita na ghəŋa haɗik na amu, nda ya ndaghwaɗaka sulkumha nda mbra nda mbrama ghuvaŋata luwa mu guli. 13 Tsayatama, hlawahla ta inda tsa huzla vulu tavlaghunata Lazglafta ya, da hwayaftá kunisaghar ghuya ɗaŋwa, ŋa dihavata ghuni kaŋɗaŋɗa ka ghzlafta, ta darra kaghuni.

14 Hbafwa vgha! Ka nza kahwathwatada kaghuni manda hbatá huɗi nda ɓanava.Magawa tɗukwa skwi, kabga maga skwitɗukwa ná, manda suɗa ta gudum ŋa katavgha ya nzakwani. 15 Dzaʼa da mna LfiɗaGwaɗa ta vla zɗaku ná, nda nza mandasuɗatá ɓaɓah ma səla ŋa dzaʼa da vulu.16Ma inda skwi demdem ta magə kuni ná,fafwa ghəŋa ghuni ta Yesu Kristi. Zlghaynda ŋuɗufa ghuni ná, nda nza manda za-lam ŋa huzla hava ka vu ghandand ta pghuhalaway ta kaghuni. 17 Grafwa gra kazlay:Mbaghunafmba Lazglafta kəʼa, tsaya dzaʼanzakway manda takazak ta famta kuni maghəŋŋa kata ghəŋa ghuni ya. Ŋanawaŋa tagwaɗa Lazglafta, tsaya ta nzakway mandabudugwa faghunam Sulkum nda ghuɓa‡ma dzvu. 18 Ma inda tsa skwiha ta magəkuni ya, magawamaga ta duʼa da Lazglafta,ɗawawaɗawa ta kataghunatani inda fitikmanda ya dzaʼa pghə Sulkum nda ghuɓata kaghuni. Nzawanza ndiri, yaha kuni

walaŋta zlaŋtá maga duʼa. Magawa duʼainda fitik ta ghəŋa mnduha Lazglafta.19 Magawa duʼa ta ghəŋa iʼi guli, ka sabagwaɗa tɗukwa ma wa ɗa ta gunaftá yuta wi ka mna gwaɗa Kristi, kada nzatayu waɗah ŋa tsislanaptá mnduha ta skwinda ɗifa ma Lfiɗa Gwaɗa. 20 Yesu Kristita zbaptá iʼi ŋa ghunayni da mna LfiɗaGwaɗa. Ta ghəŋa tsaya kəl lu ka tsamtáiʼi ma gamak ndanana. Magawa duʼa daLazglafta ta ghəŋa iʼi ka nzata yu wahwahka mna gwaɗani manda ya ta raku.

Ga zgu21 Ta kumay yu guli ta snaŋta kaghuni

ta nzakwa ɗa nda skwi ta magə yu tani.Dzaʼa mnaghunamna Tisik§ ta inda skwita ghəŋa ɗa. Tsatsi ná, zwaŋama mu mazlghay nda ŋuɗuf ya ta ɗvu mu ta maga-natani ta slna ta Mghama mu ya. 22 Wyayu ta ghunadapta da kaghuni ŋa mnaghu-naŋtá nzakwa ŋni, ŋa ksaghunamtá ŋuɗuf.

23 Inda kaghuni zwanama, ka vlaghu-navla Lazglafta ta nzakway ka Da, ndaMghama mu Yesu Kristi ta zɗaku, nda tvaɗvuvustá vgha sani nda sani, ka dzaʼa kunita kəma ta kəma nda zlghay ya zlghafkuni ta Kristi. 24 Ka vlaŋvla Lazglaftata zɗakatahuɗani ta inda gwal ta ɗvutáMghamamuYesuKristi ndaɗvuya kul haɗta kɗaku.

† 6:9 Gray nda Vrafta ta zlahu 10:17. ‡ 6:17 Vliha ŋa gra aya 14 ka labə ta 17: Aya 14: ŋa gray nda Isaya11:5, 59:17. Aya 15: Ŋa gray nda Isaya 52:7. Aya 16: Ghwaɗak tsaya nzakw ka mnda magaghwaɗaka skwi, (Mata 6:13, Yuhwana 17:15). Aya 17: Gray nda Isaya 59:17, 49:2. § 6:21Tisik: gha ta Slna gwal ghunay 20:4.

Filip 1:1 246 Filip 1:23

Tsgha ta lwa Pwal ŋaLa Filipiya

Ga zgu1 Iʼi Pwal kawadaga nda Timute, kwalva

Yesu Kristi ŋni. Ta ga zgu ŋni ŋa ghuniinda mnduha Lazglafta ma Yesu Kristi, maluwa Filipiya. Nda gwal ta ngha kaghuni,nda gwal ta ksaghunatá slna tani.

2 Ka vlaghunavla Da mu Lazglafta ndaMghama mu Yesu Kristi ta zɗakatahuɗaninda zɗakwani.

Rfay Pwal ta Lazglafta3 Inda fitika ndanaŋta ɗa ta kaghuni ya

ná, ta rfanagharfa yu ta Da ɗa Lazglafta.4 Inda fitika magay ɗa ta duʼa da Lazglaftata ghəŋa kaghuni ya ná, waɗah ŋuɗufa ɗa.5 Ta rfay yu ta Lazglafta, kabga daga mafitika zlrafta* ghuni ta nzaku ka gwal tazlghaftá Yesu Kristi nda ŋuɗuf, ha ka saghata gita, nda guya kuni kawadaga nda iʼima slna mna gwaɗa Lazglafta. 6 Grafgrayu kazlay: Zlrafzlra Lazglafta ta magaŋərma slna ma ŋuɗufa ghuni kəʼa. Dzaʼakɗaŋkɗa ta magay ŋa kɗiŋtani baɗu vra-gata Yesu Kristi†. 7 Tsa ndanu ta ndanuyu ta ghəŋa ghuni ya ná, tɗukwa nzak-wani, grafgra yu, kabga laghula kuni daŋuɗufa ɗa. Kaghuni demdem kawadagakuni nda iʼi. Nda guyamuma zɗakatahuɗaLazglafta, ma na nzakwa ɗa ma gamak ná,nda yama ŋavata ta ŋavata yu kamnigiŋtágwaɗa Lazglafta kahwathwata ka diha-vata ka zlərɗatá Lfiɗa Gwaɗa. 8 Nda snaLazglafta kazlay: Ta ɗvuɗva yu ta kaghunikatakata kəʼa. Ɗvuɗva yu ta kaghuni makɗavakta hyahyaŋuɗufaɗamaYesuKristi.

9 Wya skwi ta magə yu ta duʼa daLazglafta ta ghəŋa ghuni: Ka dzaʼa kunita kəma ta kəma nda ɗvutá sani nda sani.Tsaya dzaʼa kəl kuni ka snaŋtá skwi ɗina,ŋa snaŋta ghuni ta dganatá ŋərma skwinda skwi kul ɗinaku, 10 ŋa snaŋta ghuni tazbaptá skwi ɗina ŋa magay ghuni ta slnanda tsi. Kada nzakwa kuni ka gwal tɗukwakul haɗ rutsak ta kaghuni ha baɗu vragataKristi. 11 Ŋa nzakwa ghuni ka gwal magaskwi tɗukwa nda mbrakwa Yesu Kristi. Nanghaŋta mnduha ta tsa ŋərma skwi ta

magə kuni ya, ŋa zləzlvay taŋ ta Lazglafta,ŋa vlay taŋ ta glaku ŋani guli.

Takwa Lfiɗa gwaɗa ma luwaha12 Zwanama ɗa, wya skwi ta kumə yu

ta snaŋta ghuni: Nana ghuya ɗaŋwa tasliɗighata hadna na ná, hlana a ta mnagwaɗa Lazglafta wa. Katək ná, ta kəma takəma ta kla tsi. 13 Skwi kəl yu ka mnaymantsa na: Inda gwal ta ngha həga ŋumnala Ruma, nda inda hamata sanlaha mamnduha ná, nda sna həŋ kazlay: Nda tsayu ma gamak kəʼa ta ghəŋa magay ɗa taslna ŋa Kristi‡. 14 Sana skwi guli ná, nananzakwa tsatá iʼi ma gamak na ná, zəghərgwal sganagha tsi ta mbrakwa faftá ghəŋtaMghamYesunahəŋmataba gwal zlghaynda ŋuɗuf. Nda ta us tira taŋ ka dzaʼa takəma ta kəmama mna gwaɗa Lazglafta ŋamnduha.

15Aŋ mndani! Ka draku ta mna sanlahata gwaɗa ta Kristi. Sanlaha ya, nda ŋuɗufturtuk ta mna hahəŋ. 16 Tsa hahəŋ ya, tamnay həŋ kabga ɗvuɗva həŋ ta iʼi. Ndasna hahəŋ kazlay: Lazglafta ta ghunaktá iʼida hadna ŋa dihavata ɗa ka zlərɗatá LfiɗaGwaɗa ŋa mnduha kəʼa. 17 Tsa gwal drakuya ná, ta mnay hahəŋ ta gwaɗa ta Kristi,kabga ta kumay hahəŋ ta malaghuta ka iʼi.Nda ŋuɗufa taŋ a ta mna həŋ ta tsa gwaɗaya wa. Ta kumay həŋ ta sgiɗighatá ghuyaɗaŋwa ma na gamak na.

18 Kuzliha a tsaya ta iʼi wa! Dərmakləwmakləw ta mna həŋ, mnamna həŋta gwaɗa Kristi, ta rfu yu ta ghəŋani taɗa.Manda va tsaya, ta kəma ta kəma ta dzaʼaiʼi nda rfay. 19 Nda sna iʼi kazlay: Dzaʼambakuyuma tsa ghuyaɗaŋwaha ya, kabgaduʼa ghuni. Ta katay Sulkum nda ghuɓama Yesu Kristi ya ta iʼi guli kəʼa. 20 Skwiya ma ŋuɗufa ɗa faf iʼi ta ghəŋa ɗa tida ná,haɗ yu dzaʼa walaŋta magatá skwi dzaʼapghiɗaghatá hula wa. Má vlihata skwi tambrakwa suʼay yeya katsi. Skwi kumafmaya ɗa ndanana, dər má yawu tsi, ka dərta ndiri yu, ka dər mtaku a ta sliɗighata,ka zləzlva mnduha ta Yesu Kristi nda manzakwa ɗa, ŋa ɗa. 21 Ŋa iʼi taɗa, ka tatahafu yu ná, Yesu Kristi na ŋərma skwa ɗa.Ala ka nda mta yu ya guli, ndela ɗa tsa.22 Ka tata nzaku yu nda hafu katsi, dzaʼamagay yu ta slna ŋa kataŋtá mnduha. Kamantsa tsi katsi tama ná, sna a yu ta skwiŋa psaʼata ɗa wa. 23 Ta taɗa iʼi tsa skwiha

* 1:5 Ngha ta Slna gwal ghunay 16:13-15. † 1:6 Gray nda 1:10, 1 La Kwareŋt 1:8. ‡ 1:13 Gray nda Slna gwalghunay 28:30, Afisus 3:1, 4:1.

Filip 1:24 247 Filip 2:15ya his his. Mtuta ɗa má si ta zɗigihataŋa dzaʼa ɗa nghaŋtá Yesu Kristi, si má maltsaya yu. 24 Ŋa kataghunata guli ya, ɗinanzata ɗa nda hafu. 25Mantsa ya nzakwanigrafgra yu. Ta dzaʼa nzanza yu nda hafu,ŋa nzata ɗa kawadaga nda inda kaghuni,ŋa kataghunata ma dzaʼa ta kəma ta kəmanda rfu ta tva Lazglafta ma zlghay ghuninda ŋuɗuf. 26 Mantsa, dzaʼa sgavaghasgaghubaray ghuni ta Yesu Kristi, kabga ng-haŋta ghuni ta iʼi, vrəgladaghar yu dakaghuni dzaʼazlay.

Ŋavata ka ŋa Lfiɗa gwaɗa27 Skwi ná, nzawanza ta nzaku ya ta

raku ŋa nghaŋta mnduha kazlay: Gwalta maga skwi manda ya ta mnə gwaɗaKristi kuni kəʼa. Skwi ta kumə yu tasnaŋta ná, ta nzaku ka kuni manda yata raku. Dər má labla yu da kaghuni,dər má labə a yu da kaghuni wu, ndaguya ka ghəŋa ghuni. Ta ŋavaŋa ka kuninda ŋuɗuf turtuk ka dzaʼa ta kəma takəma nda mna gwaɗa Lazglafta. 28 Yahakuni zləŋa ghumaha ghuni. Ka zləŋafa kuni ta həŋ wu katsi, tsaya dzaʼa kəlhəŋ ka snaŋta kazlay: Dzaʼa tsanaghatsaLazglafta ta guma ta həŋ kəʼa, ta mbaghu-naftá tsi ta kaghuni. Da Lazglafta tsaya.29Zɗaghunaŋzɗa Lazglafta ta huɗi nda maYesu Kristi kəl kuni ka zlghafta. Zlghaftaghuni kweŋkweŋ yeya a wu, ta ghuyaykuni ta ɗaŋwa ka ŋani guli. 30 Nda nghakuni ta wdawdə§ yu. Ndanana, nda snakuni kazlay: Tata wdaywday yu kəʼa, kalamə kaghuni guli dida.

2Nzaku nda dzratawi

1 Tsa ndiʼatá vgha ghuni nda Kristi ya ata vlaghunatá dra ŋuɗuf ra? Tsa ɗvuɗvaftsi ta kaghuni ya a ta mbra kaghuni ra?Nda sulkum nda ghuɓa a guyatá vghaghuni ra? Ta ɗvuvustá vgha a kuni saninda sani mataba ghuni ra? Ta tawahiɗahiɗa a kuni sani nda sani matabaghuni guli ra? 2 Ka si mantsa tsi, kadazɗiɗifta kuni ta ŋuɗufa ɗa ná, nzawanzanda dzratawi. Ka ɗva kuni ta sani nda sani.Ka skwa turtuk ka ŋuɗufa ghuni, ka ndanaturtuk ka ndana ghuni guli. 3 Ma dagəkuni ta vgha ka gla ghəŋ, leɓtekwa ka kuninzata. Ka mali ta ghəŋa kaghuni ka kuni

ngha mnduha. 4 Inda kaghuni, ma laghukuni nghutá ghəŋa ghuni, nghapwa nghaka sanlaha. Mantsa ya dzaʼa kəl kuni kazɗiɗiftá ŋuɗufa ɗa.

Nzakwa Yesu ka kwalva5 Magawamaga ta skwi ya nda ra, ma

ndiʼatá vgha ghuni nda Yesu Kristi.6Kulam nda nzakwa tsatsi ka mnda turtuk

nda Lazglafta, zbaŋ a ta nzaku kaguram nda Lazglafta* wa.

7Ka zlaŋtá tsi ta tsa vli ya ka niŋtá ghəŋanika kwalva†, ka nzaku tsi mandamndu. Ma tsa nzakwani mandamndu ya,

8 ka hanaganatá tsi ta ghəŋani, ka snatátsi ta ŋa Lazglafta, ka mtutá tsi.Tsamtakwani ya ná, ta udza zləŋaymtakwa tsi.

9 Tsaya kəl Lazglafta ka kapanafta kavlaŋtá glaku, ka vlaŋtá hgu ya tamalaghutá hga inda skwi demdem.10Na hgaŋtá hga Yesu ya, inda gwalta luwa, nda gwal ta haɗik, ndagwalma haɗik, ta tsəlɓu ta kəmani.

11 Inda mndu dzaʼa mnay nda wani ka-zlay: Yesu Kristi Mgham‡ kəʼa, ŋazləzlvay taŋ ta Lazglafta ta nzak-way ka Da.

Nzakway ka tsuwaɗak ma ghəŋa haɗik12 Zwanama ɗa gwal ta ɗvu yu nda

ŋuɗufa ɗa, ya wya nda sna kuni kaYesu hanaganatá ghəŋani mista Lazglaftaya, hanaganawahana kaghuni guli taghəŋa ghuni mistani. Ma fitika nzakwamu kawadaga ná, si ta snay kuni tagwaɗani. Magawamaga manda va tsayadaga ndanana dər haɗ yu kawadaga ndakaghuni. Kawadaga nda zləŋa Lazglafta,magawamaga kaghuni guli ta slna ndatsa mbaku vlaghuna lu ya. 13 Lazglaftakaghəŋani ta maga slnani ma kaghuni,dzaʼa kəl kuni ka ɗvaftá skwi ya tazɗəganata ŋa magay ghuni ta slna ndatsi guli.

14 Ma inda skwi ta magə kuni ya, maruruŋwaku kuni ta ruruŋwaku, ma zlərɗəkuni ta wi. 15 Kada nzakwa kuni kul haɗrutsak ta kaghuni, nda ghuɓa. Kada nza-kwa kuni ka vərɗa zwana Lazglafta kul haɗmaslivinza ta kaghuni mataba mnduhanda ɓadza ta maga ɓədzaku ta na ghəŋa

§ 1:30 Ngha ta Slna gwal ghunay 16:19-40. * 2:6 Gray nda Zlrafta 3:5. † 2:7 Gray nda Isaya 52:13-53, Mata20:28. ‡ 2:11 Aya 10-11: Ta gray ta vgha nda Isaya 45:23. § 2:15 Ta gra vgha nda Vrafta ta zlahu 32:5, ka tanghay lu ta gwaɗa Grek ŋa ghalya.

Filip 2:16 248 Filip 3:9haɗik§ na. Nzawanza ta wɗaku matabataŋ manda gumbəzla, 16 ka vlaŋta kuni tagwaɗa hafu ta həŋ. Ka magamaga kunimantsa, dzaʼa rfu yu baɗu vragata YesuKristi, kabga nzata a tsa slna ŋava yu tamagata ya ka bətbət wa.

17 Tsa zlghay zlghaf kuni ta Yesu ya ná,nda nzamanda planatá ghəŋ ta Lazglafta*.Ka waya ka skwi dzaʼa dzadza həŋ taiʼi, dzaʼa nzakway usa ɗa ka skwi dzaʼatɗanaghata yu ta ghəŋa ŋa ghuni. Kamantsa tsi katsi, dzaʼa mamu yu nda rfu,dzaʼa rfay yu ta rfu kawadaga nda kaghuni.18 Kaghuni guli ka nzata kuni nda rfu. Karfa kuni ta rfu kawadaga nda iʼi.

I Timute nda Ipafrudita19Nda mbrakwa Mghama mu Yesu, nda

fa ghəŋa ɗa ta ghunadaptá Timute dakaghuni dazlay ŋa vlaghunatá mbraku, ŋavragaptani da rusiɗiftá tva nzakwa ghuni,ŋa vlihatá mbraku ta iʼi guli. 20 Tsatsiyeya nda ndanumanda ŋa ɗa mana vəl na,Ndaɗa a ta ndana tsi ta kaghuni wa. 21 Indahamata sanlaha ná, skwi ta zɗəganatághəŋa taŋ yeya ta ndanu həŋ, haɗ həŋ tandana skwi ta zɗəganatá Yesu Kristi wa.22 Kaghuni, nda sna kuni kazlay: Ŋərmamndu Timute kəʼa, ksagapksa ŋni ta slnamna gwaɗa Lazglafta kawadaga nda tsi.Katihakata ma slna manda zwaŋ ta katadani ma slna. 23 Tama ná, kɗiŋta taŋta dgiŋtá gwaɗa ta iʼi ya, dzaʼa gi ghu-nadapghuna yu da kaghuni. 24 Iʼi guli ndafa ghəŋa ɗa ta Mghama mu, dzaʼa gi lablayu da kaghuni dazlay.

25 Ɗina ka ghunadaghunapta ɗa tazwaŋama ɗa Ipafrudita†, gra ta ksa slnaɗa ta wudə ŋni ta slna kawadaga ndatsi. Tsatsi mndu ya si ghunagap kuninda skwi ŋa katihata. 26 Si ta ndanayta labə da nghaghunaghata manda snaŋ-tani kazlay: Snaghunaghasna si kwalanikul ɗughwanaku kəʼa. Nda sliʼa ghəŋaniŋa labə. 27 Kahwathwata, si nda ksa datsa ɗaŋwa ya, wər ghatalakw ta psaghutáhaɗik ta ghəŋani, əŋkaʼa ka Lazglafta tatawatá hiɗahiɗa tida. Tsatsi nda ghəŋaniyeya a tawa tsi ta hiɗahiɗa tida wu, ndaiʼi tani. Yaha ŋuɗuf dzaghata kəʼa ndaiʼi kəl tsi ka mbanafta. 28 Zɗigihazɗatsa ghunədaghunapta ɗa ya, ŋa nghaŋtakaghuni nda ira ghuni, ŋa rfay ghuni tarfu, wutsaŋ ndana iʼi dzaʼazlay guli. 29 Ka

ɓhadapɓha tsi ya, ka zlghafta kuni ɗina,ka rfa kuni ta rfu, kabga zwanama kuni tatva Mghama mu Yesu. Vlaŋwa glaku tamndərga tsaha ya ma mndu. 30 Pərɗa kamtuta ta ghəŋa slna Kristi, fafa ta ghəŋaniŋa kata iʼi da manaka kaghuni.

3Fafta Pwal ta ghəŋani ta Yesu

1 Kɗavakta gwaɗa ɗa zwanama ná,rfawarfa ta rfu kabga ndiʼatá vgha ghuninda Mgham Yesu. Va tsa gwaɗa si vin-daghunaf yu ya tata vrafta yu tida, hərfavaa yu ma vəl vindgəlta wu, ɗina tsaya ŋahaghunamta ma ghəŋ ŋa kata kaghuni.2 Mantsa tama, ɗasuwa ka kuni nda gwalta maga ghwaɗaka slna, tsa la kriha* tandana ɗatsiŋtá fafaɗ ya. 3 Katək ná, amuvərɗa gwal ta tsa fafaɗ, ta maga duʼada Lazglafta nda mbrakwa Sulkum ndaghuɓa, ta ghərɓaku ta Yesu Kristi. Haɗamu ta walaŋta faftá ghəŋa mu ta skwi tamagaʼata mnda səla wa.

4 Ka si ŋərma skwi, skwi ta magaʼatamnda səla katsi ná, ma dihafdiha iʼi gulita vgha ɗa tida. Ka si mamu mndu tamnay kazlay: Ta skwi ta magaʼata mndasəla ta fafta yu ta ghəŋa ɗa kəʼa katsi ná,má mal iʼi tama. 5 Kəl yu ka mnay mantsana: Ɓuzula la Hebru iʼi, zivra la Israʼila,mndəra la Benzameŋ. Ta má tghasa fitikmanda yata lu ta iʼi tsihata lu ta fafaɗaɗa. Tvə zlaha la Yahuda guli ná, tekw iʼimataba la Farisa. 6His his dzvu ŋanata yuta tva nzakwa la Yahuda ha ka ghuyay ɗata ɗaŋwa ŋa gwal zlghay nda ŋuɗuf†. Haɗzlaha la Yahuda zlanaghu yu dər turtukwa. Haɗ sana skwi dzaʼa tsaɗivata lu wa.7 Mamu ndela ɗa mida ka yu sizlay, tsawnda nza tsa skwiha ya ka skwi bətbət, kadaŋatsafta yu ta Kristi katək. 8 Mantsa yanzakwani, ka skwi bətbət inda tsa skwihaya da iʼi, kabga nda sna yu ta Yesu KristiMghama ɗa. Malaghumala tsatsi ta ghəŋainda skwi, kəl yu ka pghiŋtá inda hamataskwi. Manda ŋəɗak ta ngha yu ta tsaskwiha ya, kada ndiʼafta yu ta vgha ndaYesu Kristi, 9ŋa nzakwa ɗa ɗekɗek ka ŋani.Walglaŋta a iʼi ta mnay kazlay: Tuɗukwamndu yu kəʼa ta kəma Lazglafta, kabgasnata ɗa ta zlaha la Yahuda wa. Skwi taniɗifta ka mndu tɗukwa ta kəmani ná, vəlzlghafta ɗa ta Yesu Kristi ya. Lazglafta ta

* 2:17 Gray nda Timute 4:6. † 2:25 Ngha ta 4:18. * 3:2 Ngha taMata 7:6. † 3:6 Ngha ta Slna gwal ghunay8:3, 22:4, 26:9-11.

Filip 3:10 249 Filip 4:9niɗifta ka mndu tɗukwa, kabga zlghaftaɗa. 10 Skwi turtuk ta kumə iʼi ná, snaŋtaɗa ta Kristi nda mbrakwani ya kəl tsi kasliʼagapta ma mtaku. Ta kumay iʼi guli taghuzlaŋta ɗa ta iri manda ŋani, ŋa nutaɗa manda tsatsi ma fitika mtakwani ya,11ŋa laviŋta iʼi guli ta sliʼagapta ma mtakumanda ŋani.

Hwaya ŋa kɗanakta12Mna a iʼi kazlay: Nda ghada kɗanakta

ɗa kəʼa wa. Mna a iʼi kazlay: Slafsla iʼikəʼa guli wa. Ta ghəŋa ŋavata ka dzaʼa takəma ta kəma kada kɗanakta yu ta ksamtada dzva ɗa yeya ŋa ɗa ta magay, kabganda na yu ka ŋa Yesu Kristi. 13 Mantsaya nzakwani zwanama, mna a iʼi kazlay:Ksamksa yu ta tsa skwiha ya ma dzva ɗakəʼa wa. Kɗavakta skwi ta magə iʼi ná,zanaptá skwiha ta luta, ka ŋavata ka dzaʼata kəma ta kəma ŋa ksaktá tsa skwi takəma ya ŋa ɗa. 14Ŋavata ka dzaʼa ta kəmata kəma ŋa kɗanakta, ŋa mutsa nisəla vəlhgafta hgaf Lazglafta ta amu, ŋa ɗa. Tsanisəla ya ná, nzata ɗa ta luwa kawadaganda tsi nda ma Yesu Kristi ya.

15Mantsa ya skwi ŋa ndanay amu gwalnda ndəha ta tva Lazglafta. Ka haɗ kunita nzaku manda tsaya wu, dzaʼa tsalaghu-naptsala Lazglafta. 16 Mali ma skwi nakɗaŋta mu ta ksa na tvi ksaf mu na nza-kwani.

17 Kaghuni demdem zwanama ɗa,ksawaksa ta saɗa ɗa, fafwa ira ghuni tagwal ɗina mbaɗa taŋ manda ya ta nghəkuni ta mbaɗa aŋni ya. 18 Nda ndəghagwal ta nzakway ka ghuma mtatá Kristita udza zləŋay, ka yu si ta gɗata ta mnayŋa ghuni. Tata kɗaŋkɗa yu ta mnay guliŋa ghuni ta nda va nana nda taw nda taw.19 Kɗavaktani ná, dzaʼa zwaɗu zwaɗa həŋ,kabga fafa həŋ ta huɗa taŋ ka Lazglaftataŋ. Dər skwa hula‡ ta magə həŋ ná, rfataŋ ŋa taŋ. Ta ghəŋa skwa ghəŋa haɗikyeya ŋa taŋ ta ndanay. 20 Amu ná, taluwa vla nzakwa mu. Mghama mu YesuKristi mnda mba amu dzaʼa saha ta luwada slamaghatá ŋa amu ŋa kzlay. 21 Sahanidzaʼazlay ná, ŋa mbəɗanaftani ta na vghamu kul haɗ hayhayani na, ka ŋlanaftamanda ŋani, nda mbraku ya kəl tsi kanzanaghatá inda skwi, dzaʼa maga tsi.

4Vla hiɗaku

1 Zwanama ɗa gwal ɗvu yu nda ŋuɗufaɗa, mamaya ghuni ta ksihata, ta kumayyu ta nghəglaŋtá kaghuni. Ta kaghunita ghərɓa yu ta ghərɓaku, ta kaghuni tarka yu ta rka. Ka si mantsa tsi tamazwanama, nzafwanza ta Mghammanda vaya taghaghunaf yu.

2 I Ivudi nda Siŋtika, wyawa dzvu,nzawanza nda dzratá ghəŋ, kabga ndaguya kuni ta Mgham turtuk. 3 Ka yu tamnaghatá kagha guli gra ta ksa slna ɗaná, wya dzvu, kataŋkata ta tsa miʼahaya. Nda tsa miʼaha ya, nda Klimaŋ, ndahamata gwal ta ksa slna kawadaga ndaiʼi, dagala slna maga həŋ kawadaga ndaiʼi, ghuyghuya ŋni ta ɗaŋwa nda həŋ tamna gwaɗa Lazglafta ŋa mnduha. Hahəŋná, vindafvinda Lazglafta ta hga taŋ madefteri ta vindi tsi ta hga gwal ta mutsahafu*.

4 Rfawa ta rfu ma nzatá nzakwa ghunima Mgham Yesu. Rfawa ta rfu ka yu tavrəgliŋtá mnaghunata.

5 Nda zɗaku ka kuni nzata nda indamnda səla, ndusa Mgham Yesu ka saha.6 Yaha kuni ndana sana skwi†. Ka mamuskwi ta ndanə kuni ya, ɗawawaɗawa daLazglafta nda maga duʼa, nda rfanaghataguli. 7 Ka mantsa ya ka kuni ma-gay katsi, dzaʼa vlaghunavla Lazglafta tazɗaku, zɗaku ya ta malaghutá mbrakwamnda səla, ŋa ksaghunamtani ta ŋuɗufaghuni ndandanaghuni gulimaYesuKristi.

8 Zwanama ɗa, wya kɗavakta gwaɗa ɗa:Skwi ŋa ŋanata ghuni ná, ŋanawa ŋa tainda kahwathwata, nda inda skwi ɗina taghubu lu, nda inda skwi tɗukwa, nda indaskwi nda tsala, nda inda skwi ta raku kamamay, nda inda skwi ta raku, nda indaskwi ta ɗinuta, nda inda skwi ta raku kazləzlvay. Tsaha ya skwiha ŋa ŋanata ghunima ghəŋa ghuni. 9Magawamaga ta skwihataghaghunaf yu, nda skwiha mutsaf kunita snaŋta da iʼi, nda skwiha ya nghaŋ kunita iʼi ta magay guli. Tsaha ya skwi ŋamagay ghuni, dzaʼa nzanza Lazglafta ta vlazɗaku kawadaga nda kaghuni.

Rfanaghatá la Filip ta ghəŋa skwi vlahəŋ

‡ 3:19 Huɗa taŋ: (gray ndaRuma 16:18, Kwalasuha 2:16, 20-21.) Pəghanaghatá hula ta həŋ:Nghanaghatá tsa fafaɗ (gray nda Galat 6:13, 15). * 4:3 Gray nda Suna Yuhwana 3:5. † 4:6 Graynda Mata 6:25-34.

Filip 4:10 250 Filip 4:2310 Yaw, ta rfu yu katakata da Mgham

Yesu kabga ta nghapngha kuni ka iʼi. Kah-wathwata ta ndanay kuni ta iʼi, fitikaghuni kul haɗ ya kəl tsi ka zagaptá fitik.11 Htaghuta skwi da iʼi a kəl yu ka mnaymantsa guli wa. Dər má kinawu nzakwaɗa, mamu skwi da iʼi, haɗ skwi da iʼi katəkwu, taghaftagha yu ta tva nzaku nda rfu.12 Ka haɗ skwi ya ná, nda sna yu ka yu tazay. Baɗu mutsatani ya guli, nda sna yu kayu ta zay. Dər nda bagha yu dər nda mayayu, dər mamu skwi, dər haɗ tsi katək wu,taghaf tagha yu, nda sna yu ka yu ta nzakumida. 13Laviŋlava yu ta ŋaftá tsa skwiha yanda mbrakwa Yesu Kristi ta vlihata. 14Dərmá mantsa ya nzakwani mndani, ɗina naskwi maga kuni, ka katihata ma ghuyaɗaŋwa ɗa na.

15 Nda sna kaghuni ka ghəŋa ghuni laFilipiya kazlay: Ma fitika zlrafta ɗa ta mnagwaɗa Lazglafta ma haɗika Mekaduniyaná, haɗ sana Igliz vluvus‡ ŋni ta skwi ndahəŋ wu kəʼa. Kaghuni yeya ta katihata tasliʼaftá yu ma Mekaduniya. 16 Ma fitikanzakwa ɗa ma Tesalunik guli, si ta taghaykuni ta skwi§ ŋa ɗa. 17Gatá skwa ghuni a tagatə yu wu, ta rfu yu katək kabga nda snayu ta dzaʼa tfaghunaghatfa Lazglafta ta wita ghəŋa skwi vla kuni kəʼa. 18 Zlghafzlghayu ta tsa zɗakatahuɗa ghuni tsghaf kunita Ipafrudita ya. Haɗ skwi ta pəɗəgəltayu wu, hwaslu hwasla katakata. Tsa skwivla kuni ya ná, manda skwi dranaf lu taLazglafta ta zɗəganata* katakata ya nza-kwani. 19 Ma inda skwi htaghu kuni yaná, Lazglafta ɗa dzaʼa hɗaghunamta, dzaʼamagay nda glakwa gadghəlani ma YesuKristi. 20Ŋa Lazglafta glaku ŋa kɗekedzeŋ.Amin!

Ga zgu21 Ka ganaghata kuni ta zgu ta inda

mnduha Lazglafta ma Yesu Kristi. Ta gazgu gwal kawadaga nda iʼi guli ŋa ghuni.22 Ta ga zgu pɗakwa mnduha Lazglafta ŋaghuni, katkatatani gwalma həga ga Sezar†la Ruma.

23Ka tfaghunaghatfaMghamYesu Kristita wi.

‡ 4:15 Mekaduniya: Ngha ta 2 La Kwareŋt 1:16. § 4:16 Aya 15-16: Ngha ta Slna gwal ghunay 17:1, 2 La Kwareŋt11:9. * 4:18 Gray nda Sabi 29:18, Afisus 5:2. † 4:22 Gray nda 1:13.

Kwalus 1:1 251 Kwalus 1:24

Tsgha ta lwa Pwal ŋaLa Kwalus

Ga zgu1 Iʼi Pwal, ta nzakway ka ghunata mnda

Yesu Kristi nda ɗvafta Lazglafta, kawadagaŋni nda Timute zwaŋama mu ta vinday ŋaghuni.

2Mnduha Lazglafta ma luwa Kwalus, tanzakway ka ŋərma zwanamaŋnimaKristi.Ka vlaghunavla Lazglafta ta nzakway ka Damu ta zɗakatahuɗi nda zɗaku.

Rfanaghata Pwal ta Lazglafta3 Ta rfay yu ta Lazglafta ta nzakway

ka Dani ma Mghama mu Yesu Kristi, tamagə yu ta duʼa da tsi ta ghəŋa kaghuniinda fitik. 4 Snaŋnagha sna ya ká kunizlghafta Yesu Kristi, nda ya ká kuni taɗvutá inda mnduha Lazglafta. 5 Kəl kunikamaga tsaha ya ná, nda fa ghəŋa ghuni taŋərma skwi payaghunaf Lazglafta ta luwa.Tsaya zɗakwagwaɗa yamnaghuna lu dagataŋtaŋ, ta nzakway ka Lfiɗa Gwaɗa kah-wathwata snaŋ kuni, ka faftá kuni ta ghəŋtida*. 6 Manda va ya ɓhadagha tsa LfiɗaGwaɗa ya da kaghuni ya ná, mantsa ya tatatsi ta ghəŋa haɗik demdem. Ndaɗa a tfawita klakta tsi wa. Mantsa ya nzakwani gulida kaghuni daga baɗu tsuʼafta ghuni kasnaŋtá kuni ta zɗakatahuɗa Lazglafta kah-wathwata. 7 Ipafras ta nzakway ka ŋərmagra ta ksa slna ŋni, ta taghaghunaftátsaya. Tsatsi ná, ŋərma mnda ksanatáslna ta Kristi† ya tavata kaghuni. 8 Tsatsita mnaŋnaŋtá gwaɗa ta ɗvu faghunaməSulkuma Lazglafta ya.

9 Tsaya tama, manda kɗakwa ŋni tasnaŋtá gwaɗa ta kaghuni, zlana a ŋnita maga duʼa ta ghəŋa kaghuni, ŋandəghaghunaftani nda hiɗaku, nda ɗifil yata vlə Sulkum wa. Tsaya dzaʼa kəl kuni kasnaŋta ta skwi ya ta kumə tsatsi, 10ŋa nzayghuni ta nzaku manda ya ta kuməMghamYesu, ka maga skwi ya ta zɗəganata,ŋa gɗata ghuni ta maga skwi ɗinaɗina,ŋa sgakwa snaŋta ghuni ta Lazglafta.11 Dzaʼa mbray Lazglafta ta kaghuni ndambrakwani dagala dər ma wati ma skwi,ŋa laviŋta ghuni ta sladata his his səla

ka suʼa inda skwi nda rfu. 12 Rfawarfata Dada. Tsatsi ta vlaghunatá mbrakwamutsa skwiha ɗinaɗina ya payanaf tsita mnduhani ma ga mghama tsuwaɗak.13 Tsatsi ta hlaptá amu ma dzva mbrakwagrusl‡, ka hladamamta da ga mghamazwaŋani ya ɗvu tsi. 14Ma ndiʼatá vgha munda tsa Zwaŋ yamutsaftamu ta falaʼuwatávgha, kabga mutsafmutsa mu ta platádmakwa mu§.

15 Tsa Kristi ta maramaŋtá Lazglaftakul nghaŋtá lu ya, tsatsi taŋtaŋa yaku taghəŋa inda skwi zlaganap* lu. 16Ma tsatsizlaganapta Lazglafta ta inda skwi ta luwanda ya ta haɗik, skwiha nghaŋ lu nda yakul nghaŋtá lu, gwal nda mbra nda mbranda gwal ga mgham†, nda gwal dagaladagala. Inda tsahaya ná, nda tsatsi tsaftalu, ŋani tsafta lu guli. 17Ma kɗə inda skwidemdem ná, mamu Kristi. Nda nza indaskwi demdem, nda ma tsatsi. 18 Tsatsighəŋ ta ghəŋa Igliz. Tsatsi zlraftani, tanzakway ka taŋtaŋa sliʼagapta ma mtaku,ŋa nzakwani ka taŋtaŋani ma inda skwidemdem, 19 kabga kurakura Lazglafta tanzamta dar ma tsatsi. 20 Tsatsi ta kuratáslərɓaptá zughu nda inda skwi nda usazwaŋani. Ka famtá tsi ta zɗaku matabaninda inda skwiha ta haɗik, nda ya ta luwanda ma pghuta usa zwaŋani ta udzu.

21 Kaghuni ghalya ná, ka mayəm, ndaghuma Lazglafta si nzakwa ghuni, tatva ndana ghuni, nda ghwaɗaka slnata magə kuni. 22 Ndana, slərɓapslərɓaLazglafta ta zughu nda kaghuni, nda mamtakwa zwaŋani ya ta ghuyaptá ɗaŋwama sluʼuvgha. Mantsa ya magata tsiŋa ghuɓaghunata hezleʼ, ŋa hladaghu-naghata ta kəma Lazglafta, kul haɗ sanarutsak, nda ghwaɗaka skwi ta kaghuni.23 Gɗavawagɗa ma zlghay nda ŋuɗuf, di-havawadiha ma gigɗava kuni. Ma dgaghukuni ta vgha nda Lfiɗa Gwaɗa. Tida fatághəŋa mu, ka lu mnamata. Tsa LfiɗaGwaɗa ya ná, ŋa indamndu ta ghəŋa haɗikta mna lu. Nana iʼi Pwal na ná, mna tsaLfiɗa Gwaɗa ya slna ɗa.

Ghuya ɗaŋwa Pwal ta ghəŋa slnaLazglafta

24Ndanana, ta rfu yu nda ghuya ɗaŋwata ghuyə yu ta ghəŋa kaghuni. Ghuya

* 1:5 Graynda 1 LaKwareŋt 13:13. † 1:7 Ipafras: Graynda 4:12. Ŋa ghuni: ŋa amu, ka sanlaha. ‡ 1:13 Mbrakwagrusl: Gray nda Lukwa 22:53. § 1:14 Gray nda Ifesus 1:7. * 1:15 Gray nda Mahdihdi 8:32-36, Yuhwana 1:1-3.† 1:16 Gray nda Galat 4:3.

Kwalus 1:25 252 Kwalus 2:20ɗaŋwa Kristi ma sluʼuvghani ta nzakwayta ghəŋa Igliz ya ta kɗaŋta yu ta ghuyayma sluʼuvgha ɗa. 25 Ŋa Igliz ta ksanatayu ta slna, manda ya fiɗigha Lazglafta ŋamagaghunata. Fiɗighafa ta tsa slna ya,ŋa mnaghunata vərɗa gwaɗa Lazglafta.26 Tsa gwaɗa ya ná, ɗifatá gwaɗa ya taɗifaghuta dagamanda ghalya ya. Ndananatama, ka zlaganaptá Lazglafta ta mn-duhani. 27 Ta kumay ta snaŋta taŋ taglakwa tsa gadghəlani nda ɗifa ta wuɗaku,ya payana tsi ŋa inda gwal kul nzakway kala Yahuda ya. Tsa ɗifatá skwi ya ná, Kristiya ma ŋuɗufa ghuni. Nda ma tsatsi faftakuni ta ghəŋa nzata kawadaga nda tsi maglakwa Lazglafta. 28 Tsa Kristi ya ta mnəŋni ta gwaɗa ta ghəŋani, ka vla hiɗaku ŋainda mndu, nda tagha skwi nda ɗifil yalaviŋ lu ya, ŋa nuta inda mndu ka mndəramnduha ma Kristi. 29 Tsaya ta kəl yu kawuda maga slna nda mbrakwa Kristi, ya tamaga slna nda mbraku ma iʼi ya.

21 Ta kumay yu ta snaghunamta kazlay:

Nda bla na slna ta magə yu ŋa ghuni,nda ya ŋa gwal ma luwa Lawdikiya*, ndasanlaha ta kul pghaftá ira taŋ ta iʼi nakəʼa. 2Ta kumay yu ta nzata taŋ nda hbatáŋuɗuf, ka nzəvuvusta həŋ ta vgha ma ɗvu,ka ndəghafta həŋ nda vərɗa hiɗaku ŋasnaŋta ɗifatá skwa Lazglafta, ta nzakwayka snaŋtá Kristi ya. 3 Inda gadghəla ɗifilnda ghunizlak ná,maYesuKristiɗifaghutahəŋ. 4 Kəl yu ka mna tsaya ná, yahamndu da nanaghunafta nda gwaɗaha kabətbət. 5 Dər má diʼiŋ yu ma sluʼuvghanda kaghunimámndani, kawadaga yu ndakaghuni ma ndana ɗa. Zɗa ŋuɗufa ɗa kanda sna yu ta dzaʼa inda skwi nda tvanida kaghuni, nda diha zlghay nda ŋuɗufaghuni ta Kristi kəʼa.

Kristi turtukwani ta vla hafu6 Zlghafzlgha kuni ta Yesu Kristi

ka nzakw tsi ka Mghama ghuni.Ndiʼanavawandiʼa tavatani ndiʼets.7 Dihavawadiha tida manda dihatá fu tahaɗik nda slrəŋhani ya. Mbranafwa zlghaynda ŋuɗufmanda va ya taghaghunaf lu. Karfa kuni ta Lazglafta kahwathwata.

8Ɗaswa ka kuni, da nanaghata mnduhata kaghuni nda ndana ghəŋa haɗik, ka

nda baru ta sabi ma ndana ghəŋa mn-duha ta sladafta tambrakwa ghəŋahaɗik†,kul haɗ Kristi ya a tsi. 9 Inda glakwaLazglafta ná, nzamə ma Kristi. 10 Ndandiʼa vgha kaghuni guli dardar nda Kristi,tsatsi ta nzakway ka Mghama mbraku taghəŋa inda mbrakuha nda gwal ta nzan-zanaghata mnduha ya.

11 Ma tsatsi mutsafta kaghuni ta tsatáfafaɗ. Nda dzva mnda səla a tsata luwu, Kristi kaghəŋani ta tsata. Nda nzatsa tsatá fafaɗ ya, manda kliŋta dmakuta ga mgham ta ghəŋa ghuni ya. 12 Mamagaghunaftá batem fadata lu ta kaghunikawadaga nda Kristi da kulu, ka sliʼagaptákuni kawadaga nda tsi guli nda ma zl-ghafta ghuni tambrakwa Lazglafta ta sliʼa-ganaptá Kristi ma mtaku‡ya. 13 Kaghuni,si nda rwa kuni ta kəma Lazglafta, kabgadmakwa ghuni, nda kwala fafaɗa ghunikul tsaku guli. Ka vraghunamtá Lazglaftanda hafu kawadaga nda tsi, ka plamatáinda dmakwa mu. 14 Ka hərɗiŋtá tsi tabatá dməŋ ya ta hbutá amu, ta raghwaamu ya. Ka hərɗiŋta tsi ma zləŋafta taudza zləŋay. 15Mantsa ya hləgadanaghutaLazglafta ta mbraku ta ghwaɗaka sulkumta nzanaghatá mnduha nda ga mgham taghəŋa taŋ. Ka pghanaghatá tsi ta hula tahəŋ ta kəma inda mnduha, ma hlaftá həŋka vuʼa zatá ghwa zwaŋani ta udza zləŋay.

16 Tsaya tama, yaha mndu da kɓakaghuni ta ghəŋa skwi ŋa zay nda za, ndaya ŋa say nda sa, ka ta ghəŋa sanlaha mafitika skalu a tsi, nda ya ta ghəŋa nghakwatili, nda ya ta ghəŋa fitika Sabat§. 17 Indatsahaya ná, nda nza ka sulkuma skwi dzaʼasagha nda sa. Vərɗani tama ná, Kristiya. 18 Yaha kuni zlanaŋtá ghəŋa ghuni tasanlaha ma mnduha, tsa gwal ta tsəlɓu takəma duhwalha Lazglafta ta mna gwaɗata ghəŋa mazəmzəmha nghaŋ həŋ mandaskwima suni ya, da ŋraptá həŋ ta kaghuni.Tsa mnduha ya ná, ndana mnda səla maghəŋa taŋ, 19ndiʼa a vgha taŋ nda Kristi tanzakway ka ghəŋ yawa. Əŋkaʼa ka Kristi takəl vgha ka baghaku. Tsatsi ta gwayanaftávla nzugu nda malaha tani ta kəl tsi kaglaku manda ya ta kumə Lazglafta ya.

Mtuta ŋa nzakw kawadaga nda Kristi20 Wya mtumta kuni kawadaga nda

Kristi, ta haɗ mbrakwa na ghəŋa haɗik** 2:1 Ngha ta 4:13. † 2:8 Ngha ta Galat 4:3 nda skwi ya vindiŋ lu mistani ŋa ŋanata. ‡ 2:12 Gray nda Ruma6:4. § 2:16 Gray nda Ruma 14:1-6. * 2:20 Ngha ta Galat 4:3 nda skwi ya vindiŋ lu mistani ŋa ŋanata.

Kwalus 2:21 253 Kwalus 3:24na ta ga mgham ta ghəŋa kaghuni wa.Kabgawu tama ta kəl kuni ka gɗata ta ma-gaku manda ŋa gwal ma ghəŋa haɗik na?Kabgawu ta kəl kuni ka sna na zlahuha taŋta mnay kazlay: 21 «Ma kapaŋ ka ta yeya,ma tapana ka ta yeya, ma ksaŋ ka ta yeya,»kəʼa ya na. 22 Haɗ sana skwi ta magatatsa zlahuha ya ksaŋər lu wa. Mnda səlatani ta tsaʼata fatá tsa zlahuha ya ka taghaymantsa ya. 23Ka nda ghada klafta mndu tatsa zlahuha ya ka sana skwi ná, ta dzadzata vghani ka tsəlɓu ŋa tsa mbrakuha tanzanaghata ya, ka vamagayni ta tsa slnahaya, ka va zlahafta vghani. Kulam nda tsa,haɗ dzaʼa kataŋta ŋa dzatá ghudzaku mavghani wa.

31KawadagandaKristi sliʼagapta kunima

mtaku. Zabawazaba tama ta skwiha ya taluwa, ma vli ya nza Kristi nda ga zeghwaLazglafta* ya. 2 Ta luwa ká fatá ghəŋaghuni, ma nza tsi ta haɗik, 3kabgamtumtakuni, nda nzula hafa ghuni kawadaga ndaKristi da Lazglafta. 4 Vərɗa hafa ghuniná, Kristi ya. Baɗu da zlagapər tsi, dzaʼazlagaku kaghuni guli kawadaga nda tsi.Tekw kaghuni ma glakwani dzaʼazlay.

Halata hafu nda lfiɗani5 Zaɗanawa zaɗa ta ŋa ghəŋa haɗik

ma kaghuni ta nzakway ka: Sliʼiŋsliʼiŋ,ghurduɓaku, hliri, haraʼutiri, tsagana, kaguram tsa tsagana ya nda wuya skwi. 6 Taghəŋa tsa skwiha ya dzaʼa kəl ɓasa ŋuɗufaLazglafta ka lanaghatá gwal ta kwalaghutasnanatá gwaɗani. 7 Mantsa ya si nzakwakaghuni guli si ghalya ma fitika nzakwaghuni ta ma dmaku.

8 Ndanana tama, zlaŋwazla ta inda tsa-haya: Daga dugun, ɓasa ŋuɗuf, sidi, yaharazu nda ŋruhu tani sabi ma wa ghuni.9 Ma tsanava kuni ta gwaɗa ta mndu,kabga sabsa kaghuni suɗek ma halatanzaku, suɗiŋsuɗa kuni ta ghwaɗaka nzaku.10 Suɗava suɗa kuni ta lfiɗa nzaku, ka nutakuni ka lfiɗa mndu, ta naku ka lfiɗ kalfiɗ vgha ghuni ka gra vgha nda mndu tatsafta†. Mantsa ya dzaʼa kəl kuni ka snaŋtaLazglafta dardar. 11Ndanana tama, ta haɗmnay kazlay: La Grek yehaya, la Yahudayehaya, gwal nda tsa fafaɗa taŋ yehaya,gwal kul tsaku fafaɗa taŋ yehaya, gwalma mtak yehaya, gwal kul gunaku ghəŋa

taŋ yehaya, la vuʼa yeya, gwal falauʼ vghataŋ yehaya ya kəʼa wa. Mamu Kristi tanzakway ka hɗatani ma inda taŋ.

12 Mantsa ya tama, Lazglafta ta psaptakaghuni ŋa nzakwa ghuni kamnduhani, taɗvay ta kaghuni. Kaghuni guli, nzawanzanda tawa hiɗahiɗa ta mndu, nda zɗaku,nda hanata ghəŋ, nda nzakw leɓtekwa,nda ksanata ŋuɗuf. 13 Katuvuswa vgha,pluvuswa dmaku ka mamu skwi ganasani ta sani. Manda va ya plighunis‡Kristi ta dmakuha ghuni ya ná, pluvuswadmakwa ghuni guli. 14Ya ta malapta katəkná, ɗvuvusta ghuni ta vgha ghuni. Tsaɗvuvustá vgha ya ta nzakway ka tɓaŋ taŋərzlaghunata. 15Ka pgha zɗakwa Kristi taŋuɗufa ghuni. Guyaghuna guya Lazglaftaka vgha turtuk ŋa nzakwa ghuni ma tsazɗaku ya. Rfawarfa. 16 Ka nzamnza gwaɗaKristi mataba ghuni gerger. Mnuvuswamna ta gwaɗa mataba ghuni, vluvuswavlata hiɗaku sani ŋa sani nda kɗavaktahiɗaku. Fawa laha ŋa Lazglafta ma hyahyaŋuɗufa ghuni nda rfu, ka zləzlva kuni, kaghuba kuni nda inda laha ta vlaghunataSulkum§. 17 Dər nahgani ta magə kuni,dər nahgani ta mnə kuni, magawamagama hga Mghama mu Yesu, ka rfa kuni taLazglafta Da mu nda ma tsatsi.

Gwata vgha ma lfiɗa hafu18 Miʼaha, hanaganawa hana ta ghəŋa

ghuni mista zəʼalha ghuni manda ya taraku ka magay ta kəma Mgham Yesu.

19 Zgwana, ɗvuwaɗva ta miʼa ghuni. Maŋruhə kuni ta həŋ.

20Zwani, snawa gwaɗa da dadaha ghunima inda skwi demdem. Tsaya skwi tazɗəganatá Mgham Yesu.

21 Dadaha, ma ganaf kuni ta ɓasa ŋuɗufta zwana ghuni, da kulistá ghəŋa taŋ.

22Kwalvaha, snawa gwaɗa ma inda skwida daŋahəga ghuni ta na ghəŋa haɗik na.Ta wa ira taŋ yeya a dzaʼa maga kunita skwi ɗina manda skwi ŋa zɗəganataghuni ta həŋ wa. Magawamaga ŋa taŋ ndavərɗa ŋuɗufa ghuni, kabga zləŋafta ghunita Mgham Yesu. 23 Inda skwi ta magəkuni ná, magawamaga nda vərɗa ŋuɗufaghunimanda skwi tamagə kuni ŋaMghamYesu, nza a ka ŋa mnduha wa. 24 Ɗina kasnaŋta ghuni kazlay: Dzaʼa plaghunapla

* 3:1 Ngha ta Zabura 110:1. † 3:10 Gray nda Zlrafta 1:26. ‡ 3:13 Gray nda Mata 6:12, 14. § 3:16 Graynda Ifisuha 5:19-20. * 3:24 Gray nda Galat 4:1-2.

Kwalus 3:25 254 Kwalus 4:18MghamYesu nda skwi ya payana tsi tamn-duhani* kəʼa. Vərɗa daŋahəga ná, Kristiya. Tsatsi mndu ta maganata kuni ta slna.25Mndu ta maga ghwaɗaka skwi ná, va tsaghwaɗakani ya ŋani dzaʼa mutsay, kabgahaɗ Lazglafta ta gala mndu nda gala† wa.

41 Kaghuni daŋahəgaha, ŋanawaŋa ta

kwalvaha ghuni ta tɗukwani nda rakwani.Ɗina ka snaŋta ghuni guli kazlay: Mamudaŋahəga kaghuni guli ta luwa kəʼa.

Vla hiɗaku2 Gəɗawa gɗa ta maga duʼa, mantsa

ya dzaʼa kəl kuni ka nzata hzleŋa ndarfanaghatá Lazglafta. 3 Magawa duʼa gulita ghəŋa aŋni, kada gunaŋnaŋta Lazglaftata watgha ŋa mnanaŋta gwaɗani ta mn-duha, mnanaŋha ŋni ta ɗifata skwa Kristiguli ta həŋ. Tsa vəlmagayɗa taɗifata skwaKristi ya kəl lu ka hbamtá iʼi. 4 Magawaduʼa ta ghəŋa ɗa ŋa laviŋta ɗa ta mnaŋtagwaɗa ta ghəŋani dardar manda ya taraku.

5 Nzawanza nda ɗifil tavata gwal kulzlghafta Kristi. Dər yawu mutsafta kunita katsaftá maga ŋərma skwi ya, ma zlidiŋkuni ta tsa fitik ya. 6 Ma gwaɗa ta gwaɗəkuni, gwaɗa tɗukwa katsi sabi ma wu-bisima ghuni, hmətət ka tsi nzata. Ndatvani ka kuni zlghawi ŋa mndu.

Ga zgu7Tisik* ta nzakway ka zwaŋama, hamha

ta ghəŋani ma slna Kristi. Kawadaga ŋninda tsi ta ksa slna Mgham Yesu. Dzaʼamnaghunamna ta gwaɗa ta ghəŋa ɗa. 8 Taghunadapghuna yu paɗak da kaghuni ŋasnaŋta ghuni ta nzakwa ŋni, ŋa vlaghu-natani ta mbraku guli. 9 Kawadaga həŋ talabə da kaghuni nda Unesima†, ta nzak-way ka zwaŋama mu. Tsatsi guli, ŋərmamndu ya, zwaŋa ghuni ya guli. Dzaʼamnaghunamna həŋ ta skwi ta magakuhadna.

10 Ta ga zgu Aristarkus‡ ŋa ghuni hbamlu kawadaga nda iʼi. Ta ga zgu Markusta nzakway ka zbughuma Barnabas yaŋa ghuni guli. Ka ɓhadaghaɓha tsi dakaghuni, ka tsuʼafta kuni. Nda ghada

snaŋta ghuni ta gwaɗa ta ghəŋani. 11Ta gazgu Yustus, ta hgə lu ka Yestus ya ŋa ghuniguli. Tsa hahəŋ yeya la Yahuda ta ksaslna ga mgham Lazglafta kawadaga nda iʼihadna. Ndaɗa a ksiɗimta həŋ ta ŋuɗuf wa.

12 Ta ga zgu Ipafras§ ta nzakway kamnda ghuni ya, ŋa ghuni guli. KwalvaYesu Kristi ya. Haɗ ta zlaŋtá maga duʼa daLazglafta ta ghəŋa kaghuni wa. Ta magayta duʼa ŋa dihavata ghuni, ŋa sifaghunaftata tva Lazglafta. 13 Nda ngha yu ka ghəŋaɗa kəʼa ta va ŋavata ka ksa slna ta ghəŋakaghuni, nda ya ta ghəŋa gwal ma luwaLawdikiya, nda luwa Hiyerapulis. 14 Ta gazgu Lukwa* vərɗamndamu ta nzakway kaduhtura ŋni ya guli ŋa ghuni. Mantsa yaDemaska guli.

15Ka ganaghata kuni ta zgu ta zwanamata nzakway ma luwa Lawdikiya, ndaNimfa, nda Igliz ta guyavata ga taŋ ya.16 Manda kɗiŋta ghuni ta dzaŋafta naɗelewer na ná, ka tsghanafta kuni ta Iglizma luwa Lawdikiya ŋa dzaŋafta hahəŋguli. Ŋa dzaŋafta kaghuni guli ta yadzaʼa tsghəgaghunapta gwal ma luwaLawdikiya. 17 Mnanawamna ta Artipus†«ka ŋavata tsi ma slna ya vlaŋ MghamYesu Kristi, ŋa kɗanaftani.»

18Nda dzva ɗa vindaghunafta yu kazlay:Ta ga zgu iʼi Pwal ŋa ghuni kəʼa. Havap-wahava ta hbatá iʼi ma gamak. Ka nzazɗakatahuɗi nda kaghuni!

† 3:25 Gray nda Vrafta ta zlahu 10:17. * 4:7 Ngha ta Slna gwal ghunay 20:4 Afisus 6:21-22. † 4:9 Ngha taFilimuŋ 10-15. ‡ 4:10 Aristarkus: Ngha ta Slna gwal ghunay 19:29, 27:2. Markus: Ngha ta Slna gwal ghunay 12:12,25, 13:13, 15:37-39. Barnabas: Ngha ta Slna gwal ghunay 9:27, 11:22, 30, nda pɗakwani. § 4:12 Ipafras: Nghata 1:7. * 4:14 Lukwa: Ngha ta 2 Timute 4:11, Filimuŋ 24. Demaska: Ngha ta 2 Timute 4:10, Filimuŋ 24. † 4:17Artipus: Ngha ta Filimuŋ 2.

1 Tesalunik 1:1 255 1 Tesalunik 2:12

Taŋtaŋa tsghatá lwa Pwal ŋa1 La Tesalunik

1 Iʼi Pwal ta vindaghunafta, kawadagaŋni nda i Silas nda Timute, ŋa kaghuniIgliz, mnduha Lazglafta Da nda MghamYesu Kristi ma luwa Tesalunik. Kavlaghunavla Lazglafta ta zɗakatahuɗi, ndazɗakwani.

Zlghay nda ŋuɗufa la Tesalunik2Ta gɗagɗa ŋni ta rfa Lazglafta ta ghəŋa

kaghuni demdem. Ta kulay ŋni ta kaghunima duʼa ŋni. 3 Ta gɗagɗa ŋni guli tahavakta ta kəmaLazglafta Da ŋni ta slna zl-ghay nda ŋuɗufa ghuni, nda yifatá slna tamagə kuni, kabga ɗvafta ya ɗvaf kuni ndadihata fatá ghəŋa ghuni ta Mgham YesuKristi. 4 Zwanama ɗa, nda sna mu kazlay:Ɗvuɗva Lazglafta ta kaghuni ka zbaftá tsita kaghuni ŋa nzakway ka ŋani kəʼa. 5Mamnaghunata ŋni ta Lfiɗa Gwaɗa ná, gwaɗanda wubisim kweŋkweŋ yeya a mnaghunaŋni wu, nda mbrakwa Sulkum nda ghuɓagulimnaghunata ŋni. Nda sna aŋni kazlay:Vərɗa gwaɗa tsa gwaɗa ta gwaɗə ŋni yakəʼa. Nda sna kaghuni ka aŋni nzakwa-gaptá nzaku da kaghuni ŋa kata kaghuni.6 Kaghuni, ksafksa kaghuni ta saɗa ŋni,nda ŋa Mgham Yesu. Dər má ta ghuyaɗaŋwa kuni katakata, tsuʼaftsuʼa kuni tagwaɗani nda rfu ma mbrakwa Sulkumnda ghuɓa*. 7 Mantsa ya maranaŋtakuni ta ŋərmata nzakwa ghuni ta mnduhaLazglafta ta haɗika Mekaduniya nda yata haɗika Akaya. 8 Əŋkaʼa ka kaghunikəl ndəghatá mnduha ka snaŋtá gwaɗaMgham Yesu ma inda vli. Ta haɗikaMekaduniya nda Akaya yeya a kuraghutatsi wu, snanaghasna ta mnduha dər ndi-gandiga ká kuni zlghaftá Lazglafta. Haɗgwaɗa ŋa mnəgəlta ŋni ŋa taŋ ta ghəŋaghuni wa. 9 Nda wa taŋ ta rusa mnduhaŋa ŋni, ká kuni tsuʼaftá aŋni ma lagha ŋnida kaghuni, nda ya ká kuni zlaŋtá skwawuyay ka mbəɗavata tsəlɓu ta kəma vərɗaLazglafta ya ta vla hafu, 10ŋa kzla zwaŋaniYesu, ta saha ta luwa. Tsa zwaŋani sliʼa-ganap Lazglafta ma mtaku, ta klaptá amuma guma Lazglafta ta sagha ya.

2Slna Pwal ma luwa Tesalunik

1 Zwanama ɗa, nda sna kaghuni kazlay:Nza a tsa lagha lagha ŋni da kaghuni yaka bətbət wu kəʼa. 2 Nda sna kaghuniguli ka ŋni ghuyə ta ɗaŋwa ma luwa Fil-ipiya, nda ya ká həŋ razaŋnata. Ama kataftá ŋni ta us tiri nda mbrakwa Lazglaftaka mnaghunatá Lfiɗa Gwaɗa ta sagha daLazglafta mataba ndəghata ghuya ɗaŋwa.3Gwaɗa yamnəŋni ná, haɗ tsakalawimidawu, haɗ nənɓa kaghuni mida wu, haɗ barakaghuni mida guli wa. 4 Katək ná, mandava ya klaf Lazglafta ta aŋni kazlay: Nda rakuni ka mna Lfiɗa Gwaɗa kəʼa ka vlaŋnataya, manda va tsaya ta mna aŋni. Mna aaŋni ŋa zɗanaftá ŋuɗuf ta mnduha wu, ŋazɗanaftá ŋuɗuf ta Lazglafta ta mna aŋni.Nda sna tsatsi ta skwimaŋuɗufamu. 5Ndasna kaghuni kazlay: Ta walaŋ a aŋni tahihiŋaŋtá hihiŋaku da mndu wu kəʼa. Haɗgwaɗa ŋa hahatá mndu gwaɗa ŋni wa.Nda sna Lazglafta kazlay: Mantsa ya nza-kwani kəʼa. 6 Ŋəvaŋ a aŋni ta rfaŋnaghatamnduha, dər kaghuni, dər sanlaha mamnduha wa. 7 Dər má dzaʼa maray ŋnita glakwa nzakwa ŋni ka ghunata mndaKristi mndani ná, maraŋ a aŋni wa. Katəkná, leɓtekw hanaganata ŋni ta ghəŋa ŋnimanda ya ta nghə marakw* ta zwananiya. 8 Ma tsa fatá ghəŋa ŋni ŋaghuniya ná, mnaghunatá Lfiɗa Gwaɗa ta sabida Lazglafta kweŋkweŋ yeya a mnaghunaŋni wa. Kumaŋkuma ŋni ta vlaghunatanda hafa ŋni tani, kabga lamla kuni daŋuɗufa ŋni kahwathwata. 9 Zwanama ɗa,ta havakhava kuni ta datá vgha ŋni kamaga slna da kaghuni. Si ta ksay ŋni taslna nda rviɗik tani, nda fitik tani, kadakwala ŋni da ghuyanaptá ɗaŋwa ta dərwati mataba ghuni, nda skwi ŋa zay ŋnita mnə ŋni ta Lfiɗa Gwaɗa ta sagha daLazglafta ŋa ghuni.

10 Nda sna kaghuni kazlay: Nda nzakaghuni ka masləmtsəka ŋni kəʼa. Mantsaya nzakwani da Lazglafta guli. Ka ŋərmamnduha nzata ŋni da kaghuni, ka mnduhaLazglafta, ka gwal tɗukwa nzakwa ŋni, haɗsana skwi ŋa tsaŋnavata wa. 11 Nda snakaghuni guli kazlay: Manda nzatá nzakwai da nda zwanani ya nzata ŋni nda indakaghuni, 12 ka vla hiɗaku nda mbraku ŋa

* 1:6 Ngha ta Slna gwal ghunay 17:5-9. * 2:7 Mamu dzəghu ma leɓtekwaku: Nzanza ŋni leɓtekw.Ka nzatá ŋni manda zwani kwitikw kwitikw, ka sanlaha ta mnay.

1 Tesalunik 2:13 256 1 Tesalunik 3:13ghuni. Vlaghunavla ŋni ta hiɗaku, ŋanzay ghuni ta nzaku manda ya ta kuməLazglafta ya ta hgaftá kaghuni ŋa lamaghuni da ga Mghamani nda glakwani ya.

13 Ta gɗagɗa ŋni ta rfa Lazglafta guli,kabga ma fitika mnaghunata ŋni ta gwaɗaLazglafta ná, tsuʼaftsuʼa kuni, ka zlghaftamanda va gwaɗa gwaɗagap Lazglafta,manda ya gwaɗagapmnduha a wa. Mandava tsaya nzakwani kahwathwata, sagha daLazglafta tsa gwaɗa ya, ka ksə tsi ta slnama kaghuni ta zlghafta ya. 14 Zwanamaɗa, nuna kaghunimanda Igliza Lazglafta tanzakway ma Yesu Kristi ta haɗika Zudiya†ya. Ghuyə ghuya kaghuni ta ɗaŋwa dagwal ta haɗika ghuni, manda ya ghuyanapla Yahuda ta hahəŋ ya. 15Tsa la Yahuda yata pslatá la anabi, ka dzatá həŋ ta MghamYesu, ka limistá həŋ ka giri‡ ŋa mu guli.Zɗəgana a tsa skwi ta magə həŋ ya taLazglafta wu, nda nza həŋ ka ghuma indamnduha. 16 Ta kumay həŋ ta pyaftá aŋnita mna gwaɗa Lazglafta ŋa gwal kul nza-kway ka la Yahuda, yaha həŋ da mbafta.Ndanana, hɗanamhɗa həŋ ta dmakwa taŋ,ka kɗavakta tsi nda ɓasafta Lazglafta taŋuɗuf ta ghəŋa taŋ§.

17 Aŋni zwana ma, tahula dgata mu tavgha labla fitik mida, kuma mu yeya kulguyafta. Nziya nza tsi ná, kawadaga muma ŋuɗuf. Ta ksaŋnaksa mamaya ghunikatakata. Ta kumay ŋni ta nghaghu-naghata. 18 Mantsa ya ná, kumafkumaŋni ta vradaghata da kaghuni. Nda kɗafitika iʼi Pwal ka ghəŋa ɗa ta fatá fitikani,ama ka pyaftá halaway ta aŋni. 19 Ta wafatá ghəŋa ŋni, nda haratá ghəŋa ŋni, ndaghərɓa zewazewa glaku dzaʼa ŋni mutsaybaɗu fitik dzaʼa sagha Mgham Yesu Kristiya katək na? Ta kaghuni ya a katək tsawa? 20Manda va tsaya nzakwani, kaghuniglakwa ŋni, kaghuni haratá ghəŋa ŋni.

31 Sana skwi guli ná, ma trapta ŋni ta

kzlay, mal nzaghu mu hadna ma luwaAtina*, ka ŋni 2 ka ghunadapta da kaghunita Timute ta nzakway ka zwaŋama ŋni,ta ksa slna Lazglafta ya guli. Kawadagaŋni nda tsi ta mna Lfiɗa Gwaɗa ta ghəŋa

Yesu Kristi. Ghunadap ghuna ŋni dakaghuni ŋa sgaghunaghatá mbraku, ŋadihavata ghuni ma zlghay nda ŋuɗuf,3 kada kwala ŋuɗufa dər wa da tɗu mana ghuya ɗaŋwa ndanana, kabga nda snakaghuni kazlay: Favamafa Lazglafta tatsaya kəʼa. 4 Ma fitika nzakwa ŋni dakaghuni ná, ghadaghada ŋni ta mnaghu-nata kazlay: Dzaʼa mamu ghuya ɗaŋwakatakata kəʼa. Tsaya tama ta slaku mandava ya snaŋ kuni. 5Ma trapta ɗa ta hbanatáŋuɗufa ɗa, kəl yu ka ghunadaptá Timuteda kaghuni, ŋa snaŋtá nzakwa zlghay ndaŋuɗufa ghuni. Ta zləŋay yu ta baraghatahalaway ta kaghuni, da nzatá tsa slnamagaŋni ya ka bətbət.

6 Ndanana tama, sliʼafsliʼa Timute dakaghuni† ka vragaghuta da aŋni, ka rusaŋ-naftá tsi ta gwaɗa ta zlghay nda ŋuɗufaghuni, nda ya ká kuni ta ɗvutá mndu. Kamnaŋnaftá tsi guli ya ká kuni ta famtáaŋni ma duʼa ghuni dardar, nda ya ka kunita kuma nghəglaŋtá aŋni, manda ya takumə aŋni ta nghaŋtá kaghuni ya guli.7 Tsaya tama zwanama, lɓaŋnalɓa zlghaynda ŋuɗufa ghuni ta ŋuɗuf, ma tsa ghuy-ataɗaŋwaŋni ɓasuŋni ya. 8Ndanana tamaná, ta hafu ŋni, kabga dihatá vgha ghunima ndiʼatá vgha ghuni ta Mgham Yesu.9 Ndaw dzaʼa rfa ŋni ta Lazglafta ŋni taghəŋa kaghuni ma na zɗaŋnafta zɗaŋnafkuni ta ŋuɗuf ta kəmani na? 10 Ndarviɗikani tani, nda fitikani tani ŋni tandiʼata ka maga duʼa da tsi, ŋa vlaŋnatanita tvi, ŋa lagha ŋni da nghaghunaghata,nda ya ŋa kɗighunistá skwi ya ta pɗaghutama zlghay nda ŋuɗufa ghuni.

11 Má ka ɓhadaŋnaghaɓha Lazglaftatsatsi ka ghəŋani ta nzakway ka Damu, nda Mghama mu Yesu, da kaghuni.12 Kaghuni ya guli, má ka sgaghunaghasga Mgham Yesu ta tsa ɗvu mataba ghuniya, nda ya ta magə kuni ŋa inda sanlahama mnduha ya guli, ka nzakwa tsi mandava ya ta ɗvu aŋni ta kaghuni ya. 13Má kasladanafslada Lazglafta ta ŋuɗufa ghuni ŋanzakwa ghuni nda ghuɓa kul haɗ gwaɗata ghəŋa ghuni ta kəma Lazglafta Da mu,baɗu sagha dzaʼa sagha Mghama mu YesuKristi kawadaga nda inda duhwalhani ya.

† 2:14 Ngha ta Slna gwal ghunay 17:5-6. ‡ 2:15 Ngha ta Slna gwal ghunay 9:23, 29, 13:45, 50, 14:2, 5, 19, 17:5, 13,18:12. § 2:16 Ta ghəŋa aya 15-16 ná, grawa gra nda Ruma 11, ma vla mnay Pwal ta gwaɗata ghəŋa kɗanaktani kahwathwata ta mna gwaɗa ta mbaku, ŋa la Yahuda. * 3:1 Ngha taSlna gwal ghunay 17:15-16. † 3:6 Ngha ta Slna gwal ghunay 18:5.

1 Tesalunik 4:1 257 1 Tesalunik 5:104

Nzaku ta zɗəganatá Lazglafta1 Zwanama ɗa, nu skwi ta pɗaku ŋa

mnay, ya nda ghada taghaghunafta ŋnika kuni da magay ŋa zɗəganatá Lazglafta.Ya manda va tsaya ta nzakwa kuni tatsa nzaku na. Ta ndəɓa ghuna ndəɓaŋni ta dzvu katakata, ta vlaghunavla ŋnita hiɗaku manda va tsaya. Ma hgaMghama mu Yesu Kristi, ka kɗaŋta kunita dzaʼa ta kəma ta kəma. 2 Nda snakuni ta nzaku ya taghaghunaf ŋni nda mambrakwa Mghama mu Yesu. 3 Skwi yakumə Lazglafta ná, nzata ghuni hezleʼ ata kəmani kul haɗ hliri. 4 Snaŋta dər wata nzaku nda markwa taŋ, ka vlaŋtá glakumanda ya ta kumə Lazglafta, 5ŋa ghudzakutida manda ŋa gwal kul snaŋta Lazglaftaya a guli wa. 6Ma tsa skwiha ya tama ná,ma tsaghu sani ta sani ka nənɓapta, kabgadzaʼa ghuzlanap ghuzla Lazglafta tiri tagwal ta maga mndərga tsaya, manda yaghada ŋni ta mnuta ya. 7Hgaf a Lazglaftata amu ŋa maga sliʼiŋsliʼiŋ wa. Hgaf ŋanzata mu hezleʼ a ta amu. 8 Tsaya tama,ka va a yu ta tsa gwaɗa ya wu ka mndukatsi, mndu a vziŋ tsi wu, Lazglafta tavlaghunatá Sulkumani nda ghuɓa ya vziŋtsi.

9 Ta ghəŋa ɗvuvusta ghuni ta ghəŋaghuni ná, ta dzaʼa vindaghunafta ndavinda a luwu, kabga ghadaghada Lazglaftaka ghəŋani ta taghaghunafta. 10 Tsayaskwi ta magə kuni ŋa inda* mnduhaLazglafta ta haɗika Mekaduniya demdem.Ta ndəɓa dzva yu da kaghuni zwanama, kakɗaŋta kuni ta magay ta kəma ta kəma.11 Ŋavawaŋa ka nzata kuni nda zɗaku, matsatsafaku kuni ta tsatsafaku, magawa-maga ta slna nda dzva ghuni ŋa kata ghəŋaghuni,mandaya ghadaŋni tamnaghunataya. 12Kamantsa ka kunimagay katsi, dzaʼavlay gwal ta kul zlghafta ta glaku ŋa ghuni,haɗ kuni dzaʼa slaslamaku guli wa.

Gwaɗa ta sagha Mgham Yesu13 Zwanama ɗa, ta kumay yu ta snaŋta

ghuni ta skwi ta ghəŋa gwal nda rwa, danzatá kuni sasuʼanaka manda gwal ta kulfaftá ghəŋa taŋ ta Yesu. 14 Tsəhala grafgraamu kazlay: Mtumta Yesu ka sliʼagaptá tsikəʼa ya, mantsa ya guli ná, grafma gra gulikazlay: Dzaʼa sliʼaganapsliʼa nda ma Yesu

ta inda gwal ta rwuta kawadaga nda Yesuma zlghay nda ŋuɗuf guli kəʼa.

15 Na gwaɗa dzaʼa ŋni mnay ndanananá, gwaɗa ya mna Mgham Yesu ya. Baɗutsa fitik dzaʼa vragata tsi ya ná, tiŋlaghutaa amu ta ndiri ya ta gwal nda rwa wa.16 Baɗu tsaya, dzaʼa ghudzaga ghudzagalwa Lazglafta, ŋa kapaŋta mali ta ghəŋaduhwalhani ta lwi, ka vyatá dula Lazglafta,ŋa saha Mghama mu Yesu ka ghəŋani taluwa, ŋa sliʼagapta gwal nda rwa ma Kristikaraku taŋtaŋ, 17 ŋa hla amu ta ndiri yakawadaga nda həŋ ma ghwayak, ŋa dzaʼaguyaku nda Mgham Yesu ma ghuvaŋataluwa. Mantsa ya tama, ŋa nzakwa mu ŋaɗekɗek kawadaga nda Mgham† Lazglafta.18 Tsaya tama lɓuvuswa ŋuɗuf nda tsagwaɗaha ya.

5Sna a lu ta fitik dzaʼa vragata Yesu wa

1 Zwanama ɗa, pahəgla a kuni ta vin-daghunafta ka ta wati fitik, nda ya ka tawati luwa dzaʼa magakwa tsa skwiha yawa. 2 Nda sna kaghuni ka ghəŋa ghunikazlay: Manda ghali ta sagha girviɗik*ya dzaʼa sagha fitika Mgham Yesu kəʼa.3 Ma fitika mnay mnduha kazlay: Zɗanzaku, ta haɗ hwazlaɓaku† wu kəʼa ya,gi ma tsaya dzaʼa slakwa ɓadzaku, mandava ya ta sagha fitika dgakwa marakw ndahuɗi dluk ya. Haɗ həŋ dzaʼa ndapta midawa. 4 Kaghuni zwanama ɗa, ma gruma nzatá nzakwa kaghuni, ŋa sagha tsafitik ya ksaghunaghata manda ghali wa.5 Kaghuni demdem ná, zwana tsuwaɗakafitik kaghuni. Nza a amu manda gwalma grum girviɗik ya wa. 6 Ka si mantsatsi katsi, ma ksu hani ta amu manda ŋasanlaha ya. Katək ná, nzamanza hzleŋandiri ka zlaha vgha mu. 7 Gwal ta hani ná,girviɗik ta hana həŋ ta hani, girviɗik taghuyakwa həŋ ta ghuyaku guli. 8 Amu ya,gifitik ta mbaɗa amu ta mbaɗa. Zlaha mavgha mu. Klafma zlghay nda ŋuɗuf ndaɗvu ka nzakwa həŋ manda suɗatá lgutakufur ŋa wara nda tsi. Fafma ghəŋa muta mbaku manda fatá takazak‡ ma ghəŋ.9 Pəgha a Lazglafta ta amu ŋa ghuzlamaptiri wa. Hgafhga ta amu ŋa mbamafta ndama Mghama mu Yesu Kristi. 10 Ta ghəŋaamu mtuta Yesu, ŋa nzakwa mu kawadaga

* 4:10 Ngha ta 2 La Kwareŋt 1:16. † 4:17 Aya 15-17: Gray nda 1 La Kwareŋt 15:51-52. * 5:2 Gray nda Mata24:43, Lukwa 12:39, 2 Piyer 3:10. † 5:3 Gray nda Irmiya 6:14, 8:11. ‡ 5:8 Gray nda Isaya 59:17, Afisus 6:11-17.

1 Tesalunik 5:11 258 1 Tesalunik 5:28nda tsi. Dər má ta nda iri mu, dər mánda rwa mu, kawadaga nzatá nzakwa munda tsi. 11Tsaya tama, mbruvuswambra tavgha ghuni, katuvuswa kata ta vgha ghunimanda ya ta magə kuni ndanana ya.

Dzatá ghəŋa gwaɗa Pwal12 Zwanama ɗa, ta ndəɓa dzvu yu da

kaghuni, vlawa glaku ŋa gwal ta ksaslna Lazglafta mataba ghuni, gwal zbapLazglafta ka fata ta ghəŋa kaghuni ŋataghaghunaftá tvani ya. 13Vlawa glaku ŋataŋ dar ka ɗvuta kuni ta həŋ katakata taghəŋa slna taŋ. Nzuvuswanza nda zɗakumataba ghuni, nda ya nda sanlaha guli.

14 Zwanama ɗa, ta ndəɓa dzvu yu dakaghuni, dvawadva ta gwal ta yaɗi, tsa-farawa gwal huleɓhuleɓa, vlawa mbrakuŋa gwal htu mbrakwa taŋ, ka ksa kunita ŋuɗuf nda inda mndu. 15 Ɗaswa kakuni, da vranamtá mndu ta ŋaslu ta mndunda ŋaslu. Ŋavawaŋa katək, ka maga skwiya ɗina mataba ghuni, nda ya ŋa hamatasanlaha tani.

16Nda rfu ka kuni nzakwa ghuni. 17Mazlanap kuni ta maga duʼa. 18 RfanaghawaLazglafta dər ta ghəŋa wati ma skwi tsi,kabga tsaya skwi ŋa magay ghuni tazɗəganatá Lazglafta, na tsa kaghuni gwalnda ndiʼa nda Yesu Kristi ya.

19Ma suʼufiŋ kuni ta Sulkum nda ghuɓa,20 Ma mnə kuni ta mtsiriuʼ nda gwaɗa laanabi. 21 Ama kwatsaɗapwa inda skwidemdem, ka zbapta kuni ta ya ɗina, 22 katsaghuta kuni ta vgha nda inda ɓədzaku.

23 Ka ghuɓaghunaghuɓa Lazglafta ya tavlatá zɗaku kaghəŋani, ka naghunaftá tsika ŋani dardar. Ka ngha tsatsi ta kaghunitsuhtsuh, nda sulkuma ghuni tani, ndahafa ghuni tani, nda sluʼuvgha ghuni tani.Tsaya dzaʼa kwal rutsak kul nzafta takaghuni ma fitika sagha Mghamamu YesuKristi. 24 Dzaʼa magay tsa Lazglafta tahgaftá kaghuni ya, kabga ta magay ta indaskwi ya mna tsi.

25 Zwanama ɗa, ndəɓawa dzvu ta ghəŋaaŋni.

26Ka ganaghata kuni ta zgu ta zwanamanda ɗvaftá vgha hmətət.

27 Ta ndəɓa ghunatá dzvu yu ma hgaMgham Yesu. Ka dzaŋanafta kuni ta naɗelewer na ta inda zwanama.

28Kanza zɗakatahuɗaMghamamuYesuKristi kawadaga nda kaghuni.

2 Tesalunik 1:1 259 2 Tesalunik 2:9

Mahisa tsghatá lwa Pwal ŋa la2 La Tesalunik

Ga zgu1 Iʼi Pwal, kawadaga nda i Silas nda

Timute, ta vinda na ɗelewer na ŋa kaghuniIgliza Lazglafta ma luwa Tesalunik,kaghuni ta nzakway ka ŋaDamu Lazglafta,nda Mghama mu Yesu Kristi ya. 2 Ka nzazɗakatahuɗi nda zɗakwa i Damu Lazglaftanda Yesu Kristi ta ghəŋa kaghuni.

Dzaʼa sasa Yesu da tsa guma3 Zwanama ɗa, haɗ ŋni ta zlaŋta

rfanaghatá Lazglafta ta ghəŋa kaghuniwa. Nda nza tsaya tɗukwa, kabga ta dzaʼata kəma ta kəma zlghay nda ŋuɗufa ghuni,nda ɗvu ta dzaʼa ta kəma ta kəma ta magəinda kaghuni ŋa sanlaha ya. 4 Tsaya ta kəlŋni ka ghubakwa ŋni ta ghəŋa kaghuni dasanlaha ma Igliza Lazglafta. Kaghuni ná,ŋanaŋa kuni ta zlghay nda ŋuɗuf, ka suʼaghuya ɗaŋwa nda giri ta gə lu ŋa ghuni.

5 Tsa ghuya ɗaŋwa ya ta maray ka-zlay: Tuɗukwa guma Lazglafta kəʼa, ŋaklaftani ta kaghuni ka gwal nda ra ŋa daga mghama Lazglafta, ya ta ghuyə kunita ɗaŋwa ta ghəŋani ya. 6 Skwi tɗukwadzaʼa magata Lazglafta, na tsa ghuyanaptáɗaŋwa dzaʼa ghuyanapta tsi ta tsa gwalta ghuyaghunaptá ɗaŋwa ya guli. 7 Mazlagapta dzaʼa zlagaptaMghamYesu Kristiná, dzaʼa vlaghunavla ta mbiʼa vgha takaghuni ta ghuytá ɗaŋwa ya, nda aŋnitani. Ta luwa dzaʼa saha tsi kawadaganda duhwalha Lazglafta gwal nda mbraya. 8 Ma takataka vu ta zlghaku dzaʼasaha həŋ ŋa ghuzlanaptá iri ta gwal kulsnaŋtá Lazglafta*, ta kwalaghutá snatáLfiɗa Gwaɗa Mghama mu Yesu Kristi ya.9Tsa ghuzla iri dzaʼa ghuzlanapta lu ta həŋya ná, tsaya zaɗanatá həŋ dzaʼa zaɗanatalu diʼiŋ nda wa ira Mgham Yesu, ndaglakwa mbrakwani† tani. 10 Ma sahanidzaʼa magakwa tsaya, ŋa zləzlvay indagwal ta zlghafta, ŋa ndərmimay inda taŋnda ndərmima. Tekw kaghunimataba taŋ,kabga zlghafzlgha kaghuni guli ta gwaɗaya mnaghuna ŋni.

11Tsaya ta kəl ŋni ka gɗata ta maga duʼada Lazglafta ta ghəŋa ghuni, kada nzata

kuni ka guram nda skwi ya hgaf tsi takaghuni, ka zlghaftá kuni ya. Ka katá tsi takaghuni nda mbrakwani, ŋa magay ghunita skwi ɗinaɗina, nda ya ŋa yifanaftanita zlghay nda ŋuɗufa ghuni. 12 Mantsaya tama, dzaʼa mutsay hga Mghama muYesu Kristi ta glaku nda ma kaghuni, ŋavlaghunatani guli ta glaku. Nda nza tsayaka zɗakatahuɗa LazglaftamundaMghamamu Yesu Kristi.

2Skwi dzaʼa magaku ta saha Yesu

1 Zwanama ɗa*, ta kumay ŋni tamnaghunatá gwaɗa ta fitika sagha dzaʼasagha Mghama mu Yesu Kristi, nda gwaɗata fitika tskavata dzaʼa tskavata mu takəmani ya. Wya skwi ta ndəɓu ŋni tadzvu da kaghuni: 2 Ka mamu mnduta mnaghunata kazlay: Saghasa fitikasagha Mgham Yesu kəʼa, yaha kuni dazləŋ ka ghuya ghəŋa ghuni. Dər má laanabi tsi, dər má snaŋ nda sna a kunita gwaɗay, dər iʼi a ta vindaghunafta kálu má mnaghunata. 3 Yahayaha mnduda nanaftá kaghuni dər nda wati matsakalawi. Gi ɓaŋalaŋ a dzaʼa sagha tsafitik ya wa. Makəɗ tsaya ná, nda ndəghagwal dzaʼa gaftá sidi nda Lazglafta, ŋasaba tsa ghwaɗaka mndu ya dəɗay tadaɓi. Tsatsi mndu ta nzakway ka ghuma.4 Dzaʼa sliʼavafsliʼa ta ghəŋa inda skwinda ghuɓa, nda ya ta ghəŋa inda skwi tatsəlɓu lu ta tsəlɓu ta kəmani. Ŋa nzamtanima həga Lazglafta, ŋa mnayni kazlay: IʼiLazglafta† kəʼa. 5 Mnaghunamna yu tainda tsa skwiha ya ma fitika nzakwa ɗada kaghuni. Zaghunapza ra? 6 Ndanananá, nda sna kuni ta skwi ta ŋaghutá tsaghwaɗak ya. Ka saghasa tsa fitikani yaná, dzaʼa zlagapzlaga. 7 Aŋ mndani, ndaghada ta magakumagaku slnahani. Matsanaŋta tsa mndu ta ŋaghuta ya ta tvidzaʼazlay ná, kɗekkɗek a dzaʼa maga tsita slnani wa. 8 Dzaʼa sabsa ta daɓi. Masagha dzaʼa sagha‡ Mghama mu Yesu maglakwani, ŋa zaɗanatani nda hafu dzaʼavuslagapta tsi ma wani. 9 Nda mbrakwahalaway dzaʼa saba tsa ghwaɗaka mnduya, ŋa magayni ta inda mazəmzəmha, ndainda skwi ya ta ndrakawu lundandrakawa,nda inda mandərmimi ŋa nana§ mnduha.

* 1:8 Grawa nda Isaya 66:15. † 1:9 Gray nda Isaya 2:10, 19, 21. * 2:1 Gray nda 1 Tesalunik 4:15-17. † 2:4Gray nda Daniyel 11:36, Izekiyel 28:2. ‡ 2:8 Gray nda Isaya 11:4. § 2:9 Gray nda Mata 24:24.

2 Tesalunik 2:10 260 2 Tesalunik 3:1810 Dzaʼa magay ta inda ghwaɗaka skwihaŋa nanaghatá gwal ta zaɗa ghəŋa taŋ,kabga kwalaghuta taŋ ta tsuʼafta, ɗvaf ahəŋ ta kahwathwata má dzaʼa mbanaftáhəŋ ya wa. 11 Tsaya kəl Lazglafta kaghunagatá mbrakwa zaɗaku ta ghəŋataŋ ŋa zlghafta taŋ ta tsakalawi, 12 kadatsanaghata Lazglafta ta guma ta inda tsagwal ta kwalaghuta zlghaftá kahwathwata,zɗəgana maga ghwaɗaka skwi ta həŋ ya.

Nzaku ka mnda zlghay nda ŋuɗuf ndadiha

13Aŋni, nda ra ka rfay ŋni ta Lazglafta taghəŋa kaghuni zwanama. Ɗvuɗva MghamYesu ta kaghuni kabga Lazglafta ta zbaptákaghuni daga ta taŋtaŋ, ŋa mbaghunaftanda ma slna Sulkum, ka faghutá kaghuninda ghuɓa, ma zlghafta ghuni nda ŋuɗufaghuni ta tsa kahwathwata ya. 14 Ŋa tsayakəl tsi ka hgaftá kaghuni nda ma LfiɗaGwaɗa ya mnaghuna ŋni, ŋa mutsaftaghuni guli ta glakwa hga Mghama muYesu Kristi. 15 Tsaya tama zwanama ɗaná, dihavawa diha, ka ŋanata kuni ta indatsa skwiha taghaghunaf ŋni ya, dər yamnaghuna lu nda mna, dər ya vindaghu-nafta lu nda vinda a tsi.

16Ta maga duʼa yu da Mghama mu YesuKristi tsatsi ka ghəŋani, nda ya da Da muLazglafta ya ta ɗvutá amu, ya ta zɗaŋtáhuɗi ka lɓamatá ŋuɗuf ŋa kɗekedzeŋ, ndaskwi faf mu ta ghəŋ tida. 17Ka lɓaghunatátsi ta ŋuɗuf, ka vlaghunatá tsi ta mbrakwagɗata ta maga skwi ɗinaɗina ma slna ndaya ma gwaɗa.

3Magawa duʼa ta ghəŋa aŋni

1 Skwi ya ta pɗaku tama zwanama ɗa,magawa duʼa ta ghəŋa aŋni, kada dzaʼagwaɗa Mgham Yesu ta kəma ta kəmamisimmisim, nda ya ŋa ghubaray mn-duha manda ya ta magaku da kaghuniya. 2 Magawa duʼa guli ta ghəŋa aŋni ŋakataŋnatani damnduha ta sidi, kabga indamndua ta tsuʼa na gwaɗa tamnəŋni nawa.

3Mgham Yesu ná, vərɗa mndu ya, dzaʼambraghunafmbra, ŋa nghayni ta kaghunida halaway*. 4Wya skwi graf ŋni ta ghəŋakaghuni ma ndiʼatá vgha ŋni nda MghamYesu: Ta ŋanaŋa kuni ta hiɗaku ya tavlaghunata ŋni, nda gɗata ta gɗata kuni

ta magay nda ya dzaʼa kuni magay mandatsaya.

5 Ka maraghunamara Mgham Yesu tatvi ŋa ɗvuta ghuni ta Lazglafta, nda ya ŋahbay ghuni ta ŋuɗuf manda ŋa Kristi.

Maga slna manda va ŋa Pwal6 Zwanama ɗa, ma hga Mghama mu

Yesu Kristi ta mna ŋni ta na gwaɗa naŋa ghuni, tsaghwa vgha tavata mnda zl-ghay nda ŋuɗuf ta yaɗi, kul haɗ ta magaskwi taghaghunaf ŋni. 7 Kaghuni, nda snakaghuni ta skwi ŋa magay, ŋa ksay ghunita saɗa ŋni. Ma nzakwa ŋni da kaghuni ná,nza a ŋni ka gwal ta yaɗi wa. 8 Zaŋ a ŋnita skwa zaya mndu ka mbalay wa. Aŋni kaghəŋa ŋni ta slavapta nda rviɗik tani, ndafitik tani kamaga slna ŋa zay ŋni, kabga vaa ŋni ta ghuyaghunaptá ɗaŋwa† ta ghəŋaskwa zay ŋni wa. 9 Nza a vəl magay ŋnimantsa ya kazlay, ra a ka mutsay ŋni taskwi da kaghuni wu kəʼa wa. Nda nza tsaslna magə ŋni ya ŋa tagha skwi ŋa ghuni.10Ma tsa fitika nzakwa ŋni da kaghuni yaná, wya ka ŋni si ta mnaghunata: «Ka va amndu ta maga slna ya wu ná, ma vlaŋ kunita skwa zay guli,» ka ŋni.

11 Tsa nzakwani ya, snaŋnaghasna ka-zlay mamu sanlaha ta yaɗi mataba ghuni,kul haɗ ta maga slna kəʼa. Ta ghəŋa valuda kiwa ghatalakw yeya skwi ta magə həŋ.12 Skwi ta mnə ŋni ŋa tsa mnduha ya, ndahga Mgham Yesu Kristi na: Magawamagata slna nda tvani, ka mutsa kaghuni kaghəŋa ghuni ta skwi ŋa zay ghuni, ka ŋni.

13 Kaghuni ya zwanama ná, ma hərfakukuni ta maga skwi ɗina. 14 Ka haɗ yu tasna tsa gwaɗa vindaf lu ya wu, ka mndukatsi, mnanaŋwa mnduha demdem, kadgaghuta kuni ta vgha nda tsi, ŋa ksaftanika hula. 15 Nziya nza tsi, yaha kuni daklaftá həŋ ka ghuma ghuni. Zlahawazlahanda tvani, kabga zwaŋama ghuni ya.

16 Ka vlaghunavla Mgham Yesu tsatsika ghəŋani ta vla zɗaku ya, ta zɗaku dərta wati luwa tsi. Ka nza Mgham Yesukawadaga nda kaghuni demdem.

17 Iʼi Pwal ta vindaghunafta nda dzva ɗa,ta ga zgu yu ŋa ghuni. Tsaya thatá dzva ɗata inda ɗelewerha ta vindafta yu. Mantsaya ta vinda yu.

18Kanza zɗakatahuɗaMghamamuYesuKristi kawadaga nda kaghuni demdem!

* 3:3 Gray nda Mata 6:13, Yuhwana 17:15. † 3:8 Gray nda Slna gwal ghunay 20:34, 1 Tesalunik 2:9.

1 Timute 1:1 261 1 Timute 2:2

Taŋtaŋa tsghatá lwa Pwal ŋa1 Timute

Ga zgu1 Iʼi Pwal, ghunatá mnda Yesu Kristi,

manda ya mnaf Lazglafta mnda mba amunda Yesu Kristi ya faf mu ta ghəŋ tida tavinda na ɗelewer na.

2 Ŋa kagha Timute*, vərɗa zwaŋa ɗama zlghay nda ŋuɗuf ta vinda yu. Kavlaghavla Lazglafta ta nzakway ka Da, ndaMghamamu Yesu Kristi ta zɗakatahuɗani,nda tawa hiɗahiɗani, nda zɗakwani.

Ɗasuwa ka kuni nda gwal ta taghanatághwaɗaka skwi ta mndu

3 Manda ya si ta mnə yu ŋa gha masliʼa ɗa da luwa Mekaduniya ya kay, kanzata ka ma luwa Afisus, kabga mamugwal ta tagha tsakalawi ŋa mnduha. Kadvanaghata ka ta həŋ ŋa zlaŋta taŋ. 4 Kamnanata ka ta həŋ, yaha həŋ da laghwida hamtá ghəŋ ma gwaɗa ta prukutun-zum, nda mbəɗa mndəra mndu kul haɗlu dzaʼa kɗanakta. Ta klaktá hwazlaɓaku,ka zlaŋtá ŋlaku ta kəma ta kəma ma slnaLazglafta ma zlghay nda ŋuɗuf tsaha ya.5 Klatá ghəŋa tsa gwaɗa ta mnaghata yuya ná, tsaya sliʼanaftá ɗvu ya ta sabi maŋuɗuf ya nda ghuɓa, nda vərɗa ndanukul haɗ sana dga ghəŋ, nda vərɗa zlghaynda ŋuɗuf. 6 Tsughwaɗaghu tsughwaɗasanlaha ta tvi, ka laghwi zaɗamta ma tsahwazlaɓakuha dzaʼa kwal katanaftá həŋya. 7 Ta kumay həŋ ta nzakway ka gwalta taghanaftá zlaha Lazglafta ta mnduha,ama sna a vərɗa hahəŋ ta skwi ta mnə həŋwa. Sna a həŋ ta vərɗa skwi ya sladaf həŋtida guli wa.

8 Nda sna amu kazlay: Ɗina zlahu kəʼa,ka nda tvani ksa mndu ta slna nda tsi.9 Nda sna amu guli kazlay: Fa a lu tazlahu ka ŋa gwal tɗukwa wu kəʼa, amafafa lu ta zlahu ŋa gwal kul sna gwaɗada mndu, nda gwal ta maga mbrəs, ndagwal ta sidi, nda gwal dmaku, nda gwalkul zləŋa Lazglafta, nda gwal kul snaŋtádzahayʼ, nda gwal ta pslatá dadaha taŋ,nda gwal ta pslatá mndu, 10 nda gwal tahliri, nda gwal ta hahanaku zgunnda zgun,nda gwal ta dzawaptá mndu ka vuʼa, ndagwal tsakalawi, nda gwal tawaɗa a tawaɗu

ka bətbət, nda ya ŋa gwal ta maga sanlahama ghwaɗaka skwiha, ka zluŋtá vərɗakatagha skwi. 11 Tsa vərɗa tagha skwi ya ná,ta slanaghata ma Lfiɗa Gwaɗa faɗim lu ŋamnay ta ghəŋa glakwa Lazglafta lu.

Rfanaghatá Kristi12Ta rfay yu ta Yesu Kristi Mghama mu,

ta vlihatá mbraku prək maga slna ɗa. Tarfay yu ta ghəŋa vəl klaftani ta iʼi ka mndunda ra ŋa faftá ghəŋ tida, ŋa maganatáslna. 13 Aŋ mndani, nda nza yu ka mndusi ta pgha rutsak tida ghalya, ka mnda giriŋani, ta balanata, ama ka tawatá Lazglaftata hiɗahiɗa ta iʼi, kabga ma kwala ɗa kulsnaŋta si ta maga† yu ta tsa skwiha ya.Si haɗ zlghay nda ŋuɗuf da iʼi wa. 14 Kazɗiɗiŋtá Mghama mu ta huɗi katakata, kavlihatá zlghay nda ŋuɗuf, nda ɗvu ya tamutsu lu ma guyatá vgha nda Yesu Kristi.15Wya tsa vərɗa gwaɗa nda ra ka tsuʼaftainda mndu ya: Sasa Yesu Kristi ta ghəŋahaɗik ŋa mbanaftá gwal dmaku. Iʼi malimataba taŋ. 16 Tsaya kəl Lazglafta katawatá hiɗahiɗa ta iʼi. Kumaŋkuma YesuKristi ta maravata ma iʼi ta nzakway kamali mataba gwal dmaku ya, ta glakwa ksaŋuɗufani. Nda nza ka gray ŋa gwal dzaʼazlghaftá tsatsi, ŋa nzakwa taŋ nda rfu ŋakɗekedzeŋ. 17 Ka nza sgit nda glaku ŋaɗekɗek ŋa Mgham kul haɗ ta mtavata, kulhaɗ ta nghavata, tsatsi turtuktuk Lazglaftaŋa kɗekedzeŋ. Amin!

18 Timute zwaŋa ɗa, na gwaɗa tamnaghata yu ná, manda va ya mna laanabi ta gwaɗa ta ghəŋa gha ghalya ya, ŋanzakwa na gwaɗa na ŋa vlaghatá mbraku,kada laviŋta ka ta vulaftá vərɗaka vulu.19 Ŋanaŋa ta zlghay nda ŋuɗufa gha ndafatá ndana gha kul haɗ sana dga ghəŋ.Vziŋvza sanlaha ta tsa fata ndanu kulhaɗ dga ghəŋ ya, ka dzatá zlghay ndaŋuɗufa taŋ. 20 Mataba tsa mnduha ya nai Himene nda Alegzandra. Vlaŋvla yu tahəŋ ta halaway‡, kada kwala həŋ razəgəltáLazglafta.

2Ŋa wa rakwa tsəlɓay mu ta tsəlɓu na?

1 Skwi ya vli yu ta mbraku taŋtaŋ taghəŋani karaku ná, tsaya ɗawa skwihada Lazglafta nda maga duʼa, nda tawma ghuvani, nda rfanaghata ta ghəŋainda mnduha. 2 Ɗina ka maga duʼa ta

* 1:2 Ngha ta slna gwal ghunay 16:1. † 1:13 Ngha ta slna gwal ghunay 8:3, 9:4-5. ‡ 1:20 Gray nda 1 LaKwareŋt 5:5, 2 Timute 2:17, 2 Timute 4:14.

1 Timute 2:3 262 1 Timute 3:13ghəŋa mghamha nda inda gwal ta ŋanatága mgham, kada mutsafta mu ta nzakuleɓtekw, ma zɗaku, ma zləŋa Lazglafta ndatvani, ŋa nzay mu ta nzaku manda yata raku dər ta wati ma tvi tsi. 3 Tsayaskwi ɗina ta zɗəganatá Lazglafta mndamba amu. 4 Ta kumay tsatsi ta mbafta*indamndu, ka mutsafta taŋ ta snaŋtá kah-wathwata. 5 Na nzakwani ná, turtuktukLazglafta. Turtuktuk mndu ta guyanaftámndu nda Lazglafta guli. Tsa mndu ya ná,Yesu Kristi ya 6 ta vlatá ghəŋani ŋa varatáinda mnduha demdem†. Tsaya skwi yamaga tsi ma fitik ya fa Lazglafta. 7 Ŋatsaya kəl lu ka fatá iʼi ka mnda mnay,ka mnda ghunay‡ guli. Nda nza yu kamnda taghanaftá gwal kul nzakway ka laYahuda§ ta gwaɗa ta zlghay nda ŋuɗuf,nda kahwathwata. Tsakalawa ɗa a wu,kahwathwata ta mnə yu.

I miʼaha nda zgwana8 Ta kumay yu tama ta magay zgwana

ma inda vli ta duʼa nda kapatá dzvu ya ndaghuɓa hezleʼ nda ta luwa, nda gatá sidi awu, nda zlərɗawi a guli wa.

9Ŋa miʼaha ya guli ná, ka nzakwa hahəŋnda hba vgha manda ya ta raku. Ma laghuhəŋ da rka nda ɗatá ghəŋ ya nda bla.Ma laghu həŋ da rka nda dasu, dər ndamiziɗikw, dər nda lgut ya nda bla dzvani* atsi. 10Ka rkahəŋ ta rkandaŋərmata slnahataŋ, manda ya ta raŋta miʼaha ta maraŋtázləŋay taŋ ta Lazglafta. 11Ma fitika taghaskwi ya guli, seftekwa ka marakw nzata,nda hanatá ghəŋ. 12 Vlaŋ a yu ta tvi tamarakw ŋa taghanaftá skwi, dər ŋa gamgham ta ghəŋa zgun wa. Seftekwa katsinzata. 13 Adamu na taŋtaŋa mndu zla-ganap Lazglafta, kada magaftá tsi ta Hawa.14Adamu ananaf halaway guli wa,marakwya nanaf tsi, ka kwalaghutá marakw tasnatá gwaɗa Lazglafta†. 15 Dər má mantsatsi, dzaʼa mbanafmba Lazglafta ta marakwnda ma yayni ta zwani, ka gɗavagɗa tsi taŋavatama zlghay nda ŋuɗufani, nda ɗvutámndu, nda nzaku nda ghuɓa.

3Gwal ngha Igliz

1 Nana gwaɗa dzaʼa yu mnay na ná,gwaɗa ŋa faftá ghəŋ tida ya. Ka ɗvafɗva

mndu ta slna nzakw ka mali ta ghəŋa Iglizkatsi ná, ŋərma skwi ya ɗvaŋ tsi. 2 Ɗinaka nzakwa mali ta ghəŋa Igliz, ka mndukul haɗ rutsak tida, turtuk ka markwani,zlahafzlaha katsi ta ghəŋani, ta ndanaykatsi ta ndanu tɗukwa, ɗina ka nzakwani,ta tsuʼay katsi ta matbay ga taŋ, nda snakatsi ta taghanaftá skwi ta mndu, 3ma nzatsi ka mndu ta sa ima inabi, ma nza tsi kamndu ta sidi, ama leɓtekw ka nzakwani.Ma nza tsi ka mndu ta ghazeŋzeŋ, ma nzatsi ka mndu ɗvutá ta tsedi. 4 Nda snakatsi ta ŋanatá həgani, nda sna katsi tazlaha zwanani ŋa nzakwa taŋ ka zwani tasna gwaɗa nda hanata ghəŋ guli. 5 Ka sisna a mndu ta ŋanatá həgani wu katsi, wakəʼa dzaʼa laviŋtá nghaftá Igliza Lazglaftana? 6 Ma nza tsa mndu ya ka lfiɗa mnduma zlghay nda ŋuɗuf, da glə tsi ta ghəŋ,da zləmbamtá tsi ma mndərga tsa gumatsanagha lu ta halaway ya. 7 Ɗina kanzakwani ka mndu ya ta ghubu dər gwalkul snaŋtá Lazglafta, kada nzakwa tsi kamndu kul haɗ lu ta gagay nda gaga, dazləmbamtá tsi da dəɓla halaway*.

Gwal ksa slna ma səla mnduha8 Gwal ta ksa slna ma səla mnduha ya

guli, ɗina ka nzakwa taŋ. Yaha həŋ pghawirak his ma vu, yaha həŋ nzakway kagwal ta sasaku, ka gwal ta zba tsedi nda taghwaɗaka tvi. 9 Ɗina ka nzakway taŋ kagwal ta ŋanatá kahwathwata yamarigiŋ luma zlghay nda ŋuɗuf nda fata ndanu kulhaɗ sana dga ghəŋ. 10Ɗina ka dzəghaŋtáhəŋ karaku. Tahula tsa, ka haɗ sana skwiŋa mnafta ta həŋ wu katsi, laviŋlava həŋta nzakway ka gwal dzaʼa ksa slna ma səlamnduha. 11 Mantsa ya miʼaha ta ksa slnama səla mnduha guli. Ɗina ka nzakwa taŋ.Haɗ wu ka həŋ ta kuslemberaku, zlahaf-zlaha ka həŋ ta ghəŋa taŋ, ka ŋərmani kahəŋ nzakwayma inda skwi. 12Mndu ta ksaslna ma səla mnduha ná, turtuk ka mark-wani, pərɗafpərɗa katsi ta zlaha zwananinda gwal ga taŋ tani. 13Ka nda tvani ta ksagwal ta ksa slna ma səla mnduha ta slnakatsi ná, ta vlaŋvla lu ta glaku ta həŋ mainda vli. Laviŋlava həŋ ta gwaɗa taŋ kulhaɗ zləŋ ma fatá ghəŋa taŋ ma zlghay ndaŋuɗuf ma Yesu Kristi.

Hya skwi ta vlamata zlghay nda ŋuɗuf* 2:4 Gray nda Izekiyel 18:23. † 2:6 Gray nda Mata 20:28. ‡ 2:7 Gray nda 2 Timute 1:11. § 2:7 Gwal kulsnaŋtá Lazglafta Da mu ta Luwa. * 2:9 Gray nda 1 Piyer 3:3. † 2:14 Aya 13-14: Ngha ta Zlrafta 2:7, 21-22, 3:1-6.* 3:7 Aya 2-7: Gray nda Titus 1:6-9.

1 Timute 3:14 263 1 Timute 5:214Tavindi yu ta naɗelewernaŋa ghaná,

nda fa ŋuɗufa ɗa ta labə da nghaghaghata.15 Ala, ka gərɗugərɗa yu katsi, dzaʼa ndasna ka káka dzaʼa nzaku ma həga Lazglaftata nzakway ka Igliz, hahəŋ guguɗi ta di-hanatá kahwathwata. 16 Manda va tsayaná, dagala nzakwa skwi ya nda ɗifa payafLazglafta,ta nzakway ka Kristi ya zlghaf mu.Marigiŋ mara Lazglafta ka mnda səla.

Tuɗukwa nzakwani,ka Sulkum nda ghuɓa† maraŋta.Nda ngha duhwalha Lazglafta, ka mnə lu

ta gwaɗa tida, ŋa inda gwal kulnzakway ka la Yahuda.

Ka zlghaftá mnduha ma inda vli ta ghəŋahaɗik.

Ka klaghatá Lazglafta ta luwa da vla glak-wani.

4Tagha skwa gwal tsakalawi

1 Tsaliŋtsala Sulkum nda ghuɓa kazlay:Ma kɗavakta fitik ná, dzaʼa zlanavazlasanlaha ta zlghay nda ŋuɗufa taŋ, kalaghwi da sna ŋa sulkumha ta nana mndu,nda tagha skwi ya ta klagapta ghwaɗakasulkumha kəʼa. 2 Ŋa nanaghata gwal tamagamaɗgwirmaɗgwir, ta mna tsakalawi,ta həŋ. Vli ma ndana tsa mnduha yaná, manda datá kufur ghandand ma vuya nzakwani. 3 Dzaʼa lmay həŋ ta klamarakw, dzaʼa lmay həŋ ta zay lu tasanlaha ma skwa zay. Wya Lazglafta tazlagigiŋtá tsa skwiha ya ŋa zay gwal zl-ghay nda ŋuɗuf, gwal nda sna ta kah-wathwata. Ta zə həŋ ya, ŋa rfay taŋ taLazglafta ta ghəŋani. 4 Manda va tsaya,inda skwi zlagigiŋ Lazglafta ná, ɗina* nza-kwani. Ka ta rfanagharfa lu ta Lazglaftata ghəŋa skwi ta zə lu, haɗ sana skwi ŋawuɗanaghuta wu, 5 kabga ghuɓiŋ ghuɓaLazglafta nda gwaɗani nda ya nda mamaga duʼa guli.

Nzakway ka vərɗa mnda maganatáslna ta Yesu Kristi

6Ka taghanaftagha ka ta inda tsa skwihaya ta zwanama katsi, dzaʼa nzakway ka kaŋərma kwalva Yesu Kristi. Dzaʼa maraŋ-mara ka kazlay: Nda bagha ka nda gwaɗazlghay nda ŋuɗuf, nda ya nda vərɗakatagha skwi ya taghaf ka kəʼa. 7 Zluŋzla

ta gwaɗa prukutunzumha ta gwaɗə ha-lata miʼaha. Ŋavaŋa kagha, ka nza ka tanzaku ma ndiʼata vgha gha nda Lazglafta.8 Skwi ɗina zavzava ŋa hwaya us ma vgha,ama sira a katu mida wa. Ndiʼatá vghanda Lazglafta katək na vərɗa skwi ta katamndu ma inda skwi, kabga da tsatsi nata ta imi ta sləməŋ ta ghəŋ nzaku yandanana, nda nzaku ya ta kəma. 9 Nanagwaɗa na ná, vərɗa gwaɗa ya, nda ra katsuʼafta inda mndu kul haɗ sana dzudzuk-way. 10 Taghəŋa tsaya ta kəl mu ka dzatávgha ka ŋavata ka maga slna, kabga ndafa ghəŋa mu ta Lazglafta ya nda hafumida. Tsatsi ta nzakway kamndamba indamndu, katkatatani gwal zlghay nda ŋuɗuf.11Tsaya skwi dzaʼa ka sladanata, ka taghay.

Nzanza ka mndu ŋa ksa saɗani12 Yaha mndu da hərtətatá nzakwa gha

ta ka zwaŋ. Katək ná, nzanza ka ŋa gwalzlghay nda ŋuɗuf, ka mndu ŋa kla saɗanima tva gwaɗa, ma tva nzaku, nda ya matva nzaku nda ghuɓa. 13 Ma kɗaku yu kalabə ya, ka gɗata ka ta dzaŋanaftá gwaɗa†Lazglafta ta mnduha, ka vla ka ta mbrakuŋa taŋ, ka tagha ka ta skwi ŋa taŋ. 14Yahaka da ganavatá masfa ta skwi ya vlaghaSulkum ma kagha, ya vlagha lu ma fitikamnata la anabi, ka faghaghatá la galatamndu ta dzvu ya. 15 Ŋafŋa ta vgha tatsa skwiha ya, ka maga ka nda kɗavaktaŋuɗufa gha, ŋa nghaŋta indamnduha kákata dzaʼa ta kəma ta kəma. 16Ɗasuwa ka kanda nzakwa gha, ɗasuwa ka ka nda skwi tataghə ka guli. Ndiʼamndiʼa mida. Ma tsamagay gha mantsa ya, dzaʼa mbanafta kata ghəŋa gha, nda gwal ta fata sləməŋ kasnay tani.

5Vla ta hiɗaku ŋa inda gwal zlghay nda

ŋuɗuf1Ma davə ka ta glatamndu. Nda ɗasuwa

ká ka gwaɗa nda tsi, manda skwi nda dagha*. Manda mna gwaɗa ŋa zwaŋama ghaka ka gwaɗa nda zwana duhwalha. 2Galatamiʼaha ya guli ná, manda mamaha gha,káka ngha həŋ. Ngha ta daghala miʼahamanda kwagha ma gha kul haɗ ndanaŋtásana skwi nda həŋ.

Miʼa wadgu† 3:16 Gray nda Ruma 1:4. * 4:4 Gray nda Zlrafta 1:31. † 4:13 Ngha ta Lukwa 4:16-21. * 5:1 Gray ndaLevitik 19:32.

1 Timute 5:3 264 1 Timute 6:33 Vla ta glaku ŋa vərɗaka miʼaha ka

wadgu, ka matuŋulum. 4 Ka si mamuzwana tsa wadgu ya, ka zighihani a tsikatsi, tiŋəl hahəŋ dzaʼa zlrafta kataŋtágwal ga taŋ, ŋa planamtá dzva taŋ. Tsayaskwi ta zɗəganatá Lazglafta. 5 Tsa vərɗawadgu ta nzakway ka matuŋulum kul haɗmndu ŋa kataŋta ya ná, ta Lazglafta faftatsatsi ta ghəŋani. Haɗ ta zlaŋtá maga duʼa,ka tawa ghəŋ da Lazglafta nda fitik tani,nda rviɗik tani, ŋa ɗawa katu da tsi wa.6Ama wadgu ya ta nzaku ta daghayakwaniná, nda mta tsaya dər má ta ndiri tsi.7 Tsaya skwi dzaʼa ka havanaktá həŋ, kadanzakwa həŋ kul haɗ rutsak ta həŋ. 8 Kahaɗmndu tanghapta ka la taŋ, katkatatanila ma həga ga taŋ wu katsi, ɓliŋɓla tsamndu ya ta zlghay nda ŋuɗuf, mal tsatsibadzatani ka mndu kul zlghaftá Yesu.

9Marakw yamtu zəʼala taŋ ná, ta magayka imani ta mkuʼ mbsak, kada mbəɗamtalu mataba miʼa wadgu. Tsa si turtuktukyeya ka zəʼal snaŋ tsi guli. 10 Ta ghubayka lu ma ŋərma slnahani ta magə tsi. Vagalanafgala katsi ɗina ta zwani, ta tsuʼaykatsi ta matbay ga taŋ, ta mbazay katsi tasəla gwal zlghay nda ŋuɗuf, ta katay katsita gwal ta sa duni, fafa katsi ta ghəŋanika maga inda ŋərma slna. 11 Yaha kambəɗamtámiʼawadgu ta ka daghalima tsambsak ya, kabga baɗu sliʼavafta ɗva zgunma vgha taŋ, ka dganatá həŋ nda Kristiná, zbay taŋ ta dzaʼagəlta da zəʼal. 12Dzaʼaksay guma ta həŋ kabga ɓlanapɓla həŋ taskwi ya si kura həŋ taŋtaŋ. 13 Taghəŋatsa guli, haɗ sana skwi ta magə tsi taghəŋa sliʼani da ra watgha həga ga mnduwa. Dzaʼa ra watgha həga ga mndu yeyaa guli wu, dagala va yawa taŋ. Gwaɗakul nghanatá həŋ ná, tsaghuzlaram ka həŋdida. 14 Tsaya tama, ta kumay yu ta sliʼamiʼa wadgu ta ka daghali ya da zəʼalhataŋ, ka yaya həŋ ta zwani, ka ngha həŋ tahəga taŋ, kada kwala ghumaha mu ta mnagwaɗa kul raku ta amu. 15Mamu sanlahata gi ghadata mbəɗaghutá vgha, ka zluŋtávərɗa tvi, ka laghwi mista halaway. 16 Kamamu sana marakw ta zlghaftá Yesu, ndamiʼa wadgu ma mndəra taŋ katsi, ka katatsi ta həŋ, yaha tsi zlanaŋtá Igliz, kadalaviŋta Igliz ta kataŋtá vərɗa wadguha yata duŋluŋwaku.

Gwal ngha Igliz

17 La galata mndu ta ksa slna ɗinamataba Igliz ná, ɗina ka vla glaku dagalaŋa taŋ. Katkatatani gwal ta mna gwaɗa,nda gwal ta tagha skwi ŋa mnduha. 18 Kalu vindafta ma gwaɗa Lazglafta na: «Haɗkuni dzaʼa hbunustá budzaŋ ta wi ta slata ɗga hya wu,» kaʼa. Mantsa ya kaʼa gulina: «Raŋra vlaŋtá nisəlani† tamndu ta ksaslna,» kaʼa. 19Ma gi tsuʼaf ka ta gwaɗa tamnafta lu ta sanima glatamndu ta ksa slnamataba Igliz. Ba mamu ka masləmtsək taɓhis ka hkən a tsi ta snanaghata. 20 Gwal taga dmaku ya, dvanaghadva ta həŋ ta kəmainda mnduha, kada ganafta tsi ta zləŋ tasanlaha.

21 Ta ndəɓa dzvu yu ŋa gha ta kəmaLazglafta, nda Yesu Kristi, nda ya ta kəmaduhwalhani zabap Lazglafta. Snasna tatsa gwaɗa ya, yaha ka da laghwi da ɗvaghəŋ. Yaha ka da gala mndu nda gala.22 Yaha ka da gi hwaya fanaghatá dzvu taghəŋa mndu ŋa vlaŋtá slna mataba IglizaLazglafta. Yaha ka dahbahutamistamnduta gatá dmaku. Ngha ta ghəŋa gha, yaha kafaftá rutsak ta vgha gha.

23 Yaha ka gɗata ta sa imi kweŋkweŋ,amaka sa ka kiʼa ta ima inabi, ŋa ghzla skwima huɗa gha, nda ya ŋa ghzla tsa gɗata tagɗata ka kul ɗughwanaku ya.

24 Sanlaha ma mnduha ná, ta daɓidmakwa taŋ, dər ta la a lu tsanaghatáguma ta həŋ. Ama tahula tsanaghatáguma ta həŋ ta nghavata ŋa sanlaha.25 Manda va tsaya guli, ta nghaku ŋərmaslna ta daɓi, dər má sabə a tsi ta daɓi gihadahada wu, ɗifaghuta a wa.

6La vuʼaha

1 Inda gwal ta ga vuʼa, ka vla həŋ ta glakuŋa daŋahəgaha taŋ, kada kwalamnduha taraza Lazglafta, nda skwiha ya ta taghəmu.2Ka gwal zlghay nda ŋuɗuf na daŋahəgahataŋ katsi, yaha həŋ da kwal kul sna gwaɗada həŋ, kabga nzakwa taŋ ka zwanama mazlghay nda ŋuɗuf. Ka ŋavaŋa həŋ katəkka maganatá slna taŋ nda tvani, kabgatsa daŋahəgaha taŋ ta maganata həŋ taslna ya ná, gwal zlghay nda ŋuɗuf ta ɗvuLazglafta həŋ.

Ma tsedi ta saba inda ghwaɗaka skwiTsaya skwiha ŋa taghay gha ŋamnduha.

Ka vla ka ta mbraku ŋa taŋ. 3 Ka lagha† 5:18 Ngha ta Vrafta ta zlahu 25:4 nda 1 La Kwareŋt 9:9, Mata 10:10, Lukwa 10:7.

1 Timute 6:4 265 1 Timute 6:21mndu ka tagha sana skwi tskəm, ka zluŋtávərɗaka gwaɗa Mghama mu Yesu Kristi,nda skwi ya ta taghə mu ta raŋtá zlghayndaŋuɗufa amukatsi, 4 tsamnduyaná, glaghəŋ ta glə tsi, haɗ sana skwi snaŋ tsi wa.Ɗughwana a ma ndanani wa, zlərɗutawinda mbaɗa gwaɗa yeya snaŋ tsi. Matsaya ta saba drakuha, nda zlərɗutawi, ndarazuha, nda ghwaɗaka uwaʼuwalakuha5nda zlərɗutawi kul kɗavaktamataba gwalkul haɗ ghunislak ma ghəŋa taŋ. Snəgla ahəŋ ta kahwathwata wa. Dina ná, skwi ŋamutsa gadghəl ya ka hahəŋ ta ndanay.

6 Manda va tsaya nzakwani, dina ná,mghama gadghəl ya, ka ta rfu mndu ndakuraghuta skwi ya da tsi. 7Aŋmndani, haɗsana skwi ya klaganammu da ghəŋa haɗikwa. Manda va tsaya guli ná, haɗ sana skwiya dzaʼa kliŋta mu guli wa. 8 Tsaya tama,ka mamu mu nda skwi ŋa zay, nda skwiŋa suɗay ta vgha ya ná, prək mu nda tsa.9 Ama gwal ta zba nzaku ka gadghəl ná, tadəɗamdəɗa həŋ da skwi ta dzəgha mndu.Ŋa dəɗamta taŋ da dəɓla ghwaɗaka mn-duha ta ɓadza mndu, nda ya ta zaɗanatámndu ŋa ɗekɗek. 10 Ɗvutá tsedi ná, taklakkla ta slrəŋa inda ghwaɗaka skwi. Matsa ɗvuta taŋ ta tsedi ya, ka zlanavatá həŋta zlghay nda ŋuɗufa taŋ, ka garaɓ tsi tahəŋ katakata.

Vərɗaka vula zlghay nda ŋuɗuf11 Ama kagha mnda Lazglafta, wara

ta tsa skwiha ya. Ka zba ka ta tvanzaku tɗukwa, nda tva ndiʼanavatá vghata Lazglafta, nda tva zlghay nda ŋuɗuf,nda tva ɗvutá mndu, nda tva ksa ŋuɗuf,nda tva nzaku leɓtekwa guli. 12 Lmata vərɗa lma zlghay nda ŋuɗuf. Zakza ta hafu ŋa kɗekedzeŋ, kabga hgafhgaLazglafta ta kagha ta ghəŋani ma mnaŋtagha ta ŋərmata zlghay nda ŋuɗufa gha takəma ndəghata masləmtsəkha. 13 Ka yuta mnaghata ta kəma Lazglafta ta vla hafuŋa inda skwi, nda ya ta kəma Yesu Kristita mnigiŋtá vərɗa gwaɗa ta kəma PwaŋəsPilat* ná, 14 ka ŋanata ka ta na gwaɗa tamnaghata yu na. Ka nzata ka kul haɗ sanaskwi ta kagha, kul haɗ rutsak, ha ka saghafitik dzaʼa kəl Mghama mu Yesu Kristika maravata. 15 Dzaʼa maravamara baɗufitik ya tsaf Lazglafta. Da tsa Lazglafta yainda mbraku. Tsatsi Lazglafta turtuktuk.

Tsatsi dzuɓaya zɗaku. Tsatsi ta ga Mghamta ghəŋa mghamha†. Tsatsi mgham tamalaptá mghamha. 16 Tsatsi turtukwanikul haɗ ta mtavata, ta nzaku ma tsuwaɗakkul laviŋtá mndu ta ɓhanavata. Haɗmnduta kɗə nghaŋta wa. Haɗ mndu dzaʼa lav-iŋtá nghaŋta‡ guli wa. Ŋani glaku, ndambraku, ŋa kɗekedzeŋ. Amin!

Vlaŋtá hiɗaku ta gwal ka gadghəl17Mnanamna ta gwal ka gadghəl ma na

ghəŋa haɗik na, yaha həŋ da ghərɓaku,yaha həŋ da laghwi da faftá ghəŋa taŋ tagadghəla§ taŋ ya dzaʼa kwal kul nzɗavata.Ta Lazglafta ya ta vlamatá inda skwi kahaslay ŋa nzakwa mu nda rfu ka həŋ faftághəŋa taŋ. 18Mnanamna ta həŋ ka magahəŋ ta zɗaku. Ka sganaghata həŋ ta magaskwiha ɗinaɗina. Mnanamna ta həŋ kamuvla həŋ ta muvla, ka vla həŋ ta skwiŋa kataŋtá sanlaha nda tsi. 19 Ka mantsaya ka həŋ magay, dzaʼa tskanatska həŋma ŋərma vli ta skwiha taŋ, ŋa slafta taŋtida baɗu mahtsim*, kada mutsafta həŋ tavərɗa hafu.

Dzatá ghəŋa gwaɗa20 Timute ɗa, ɗasuwa ka ka ŋanatá skwi

ya faghamLazglaftamadzvu. Ma famka tawa gha da gwaɗaha ka bətbət kul gra vghanda zlghay nda ŋuɗuf, nda tagha skwi yatamnə lu kazlay: Snaŋtá skwi kəʼa ya, tsawtsakalawi ya. 21Ma famtá ghəŋka tagha tsaskwiha ya, kəl sanlaha ka Pak zlghay ndaŋuɗuf. Ka nza zɗakatahuɗa Lazglafta ndakaghuni!

* 6:13 Ngha ta Yuhwana 18:36-37, 19:11. † 6:15 Gray nda Vrafta ta zlahu 10:17, Zabura 136:3. ‡ 6:16 Graynda Zabura 104:2, Sabi 33:20, Yuhwana 1:18. § 6:17 Gray nda Lukwa 12:20. * 6:19 Gray nda Mata 6:20.

2 Timute 1:1 266 2 Timute 2:7

Mahisa tsghatá lwa Pwal ŋa2 Timute

Ga zgu1 Iʼi Pwal ta vindaftá na defteri na. Nda

nza yu kamnda ghunayYesuKristi, mandaya kumaf Lazglafta. Nda fa yu ŋa mnagwaɗa ŋamnduha ta ghəŋa gwaɗa ta hafu,ya tanaf Lazglafta ta imi ta sləməŋ ta gwalta ndiʼaftá vgha nda Yesu Kristi.

2Ŋa kagha Timute* zwaŋa ɗa, ya ta ɗvuyu ta vindaghafta yu. Ka vlaghavla Da muLazglafta nda Yesu Kristi Mghama mu tazɗakatahuɗani, nda tawa hiɗahiɗani, ndazɗakwani tani.

Rfay Pwal ta Lazglafta3Ta rfay yu ta Lazglafta ta ghəŋa kagha.

Ŋani ta maganata yu ta slna nda ŋuɗufa ɗaturtuk, manda ya si ta maganata† dzidzíhaɗa. Inda fitika magay ɗa ta duʼa daLazglafta nda fitik tani nda rviɗik tani yaná, ta havay yu ta kagha. 4 Havakta ɗata fitika mbəzay gha ta ima taw ná, tamamay yu katakata ta nghəglaŋtá kagha,kada ndəghafta ŋuɗufa ɗa nda rfu. 5 Tahavay yu, ya káka zlghafta kahwathwatanda ŋuɗufa gha ta Yesu Kristi. Tsa zlghaynda ŋuɗuf ya ná, tiŋəl midza gha Luwis tazlghafta, ka fiŋtá ma gha Unis. Grafgrayu kazlay: Zlghafzlgha kagha guli kəʼa.6 Tsaya ta kəl yu ka havglaghakta, yaha kada wuɗiŋtá skwi ya vlagha Lazglafta, mafitika faghaghata ɗa ta dzvu ya. 7 Sulkumya vlama Lazglafta ná, ŋa zɓukwa vgha awa. Katək ná, ta mbrə nda mbra ta amu.Ta vlamavla ta ɗvu nda ksanatá ghəŋ.

8Yaha ka da hulamna gwaɗa taMghamamu. Yaha ka da hula mna gwaɗa taiʼi tsam lu ma gamak ta gwaɗa ta tsatsiya guli. Katək ná, zlghafzlgha ta ghuyaɗaŋwa kawadaga nda iʼi ta ghəŋa LfiɗaGwaɗa, nda fata ghəŋ ta mbraku ya tavlə Lazglafta. 9 Tsatsi ta mbamafta. Kahgaftá tsi ta amu ŋa nzakwa mu ka mn-duhani. Nza a kabga vəlmagatamu ta skwiɗina wu, ama mantsa ya kurata tsi ndazɗakatahuɗani. Tsa zɗakatahuɗani ya,vlamavla lu nda ma Yesu Kristi ma kɗakulu ka fatá ghəŋa haɗik. 10 Ka maravatá tsindana tama nda ma zlagapta Yesu Kristi,

mnda mba amu. Tsatsi ta kliŋtá mbrakwamtaku, ka maramata nda ma Lfiɗa Gwaɗata tva nzaku nda hafu ŋa kɗekedzeŋ.

11 Ŋa mna tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ŋa gwalkul nzakway ka la Yahuda fata Lazglaftata iʼi ka mnda ghunay, ka taghay‡ ɗa ŋataŋ. 12Ta ghəŋa tsaya ta kəl yu ka ghuya naɗaŋwana. Amaksa ahulani ta iʼiwu, kabganda sna yu ta mndu ya faf yu ta ghəŋ tida.Grafgra yu guli kazlay: Mamu tsatsi ndambraku, ŋa ŋanatá tsa Lfiɗa Gwaɗa faɗimtsi ma dzvu ya ha ka sagha fitika tsa gumakəʼa.

13 Ka nza kahwathwata gwaɗa ya snaŋka da iʼi ka skwi ŋa klay gha ta saɗani. Kanzamta ka ma zlghay nda ŋuɗuf, nda yama ɗvu ya vlama Yesu Kristi. 14Ŋanaŋa taŋərma tagha skwi ya fagham lu ma dzvu,nda mbrakwa Sulkum nda ghuɓa, ya tanzaku ma amu ya.

15 Nda sna ka kazlay: Zliɗivazla indagwal ta haɗika Asiya kəʼa. Tekw i Fizel ndaHermuzena mataba taŋ. 16 Ka maranaŋ-mara Lazglafta ta tawa hiɗahiɗani taghəŋa həga ga Unesifura, kabga si tagɗagɗa ta ksiɗimtá ŋuɗuf. Ksaf a na tsatáiʼi ma gamak na ka hula wa. 17 Katək ná,ma ɓhagaghatani da luwa Ruma, ka zbə tsita iʼi ka ŋɗaŋɗa, ka slaftá tsi ta iʼi. 18Má kavlaŋvla Mgham Yesu Kristi ta mutsaftanita tawa hiɗahiɗa Lazglafta baɗu fitika tsaguma. Mal kagha guli nda sna ta katu yakatiha tsi ma nzakwa ɗa ma luwa Afisus.

2Nzanza ka vərɗaka sludza Yesu Kristi

1 Kagha tama zwaŋa ɗa, mbra ta vghama zɗakatahuɗi vlama lu ma Yesu Kristi.2 Skwi ya snaŋ ka da iʼi ta kəma ndəghatamasləmtsəkha ya, taghanaftagha ta ŋərmamnduha ta laviŋtá taghanaftá sanlahaguli.

3 Suʼa ta ghuya ɗaŋwa ta slaghaghata taghəŋa gwaɗa ta Yesu Kristi, manda ya tasuʼu vərɗa sludzi. 4 Ka ta ga sludzi mndukatsi, haɗ ta laghwi da famtá ghəŋanimanda ya ta magə hamata mnduha, ka takumay tsi ta zɗanaftá ŋuɗufa malani wa.5 Manda tsaya mndu ta hwaya guli. Kahwaya a tsi ta tsa hwaya ya nda tvani* wukatsi ná, mutsaf a ta nisəlani wa. 6Mnduta ŋavata ka hva guli ná, tiŋəl tsatsi ta zayakwani. 7 Ndana ta skwi ta mnaghata

* 1:2 Ngha ta Slna gwal ghunay 16:1. † 1:3 Ngha ta Filipiya 3:4-5. ‡ 1:11 Gray nda 1 Timute 2:7. * 2:5Gray nda 1 La Kwareŋt 9:24-27.

2 Timute 2:8 267 2 Timute 3:2yu. Ka ta ndanay ka katsi, dzaʼa vlaghavlaLazglafta ta tva snatá inda skwi.

8Havakhava ta Yesu Kristi, tsatsi ta nza-kway ka zivra Dawuda, tsatsi ta sliʼagaptanda hafu mataba gwal nda rwa, mandaya ta taghə na Lfiɗa Gwaɗa ya ta mnə yuna. 9 Taghəŋa tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ta ghuyayu ta ɗaŋwa ha ka tsamtá iʼi ma gamakmanda mndu ta magatá ghwaɗaka skwi.Amadərmámantsa tsi, hbama lu ta gwaɗaLazglafta wa. 10Tsaya ta kəl yu ka suʼa indaskwi, ŋa mutsafta gwal zabap Lazglaftata ɗakwa taŋ, kada mutsafta hahəŋ gulita mbaku ta nzakway ma Yesu Kristi, ŋanzakwa taŋ ma glaku kul haɗ kɗavaktaniya. 11 Nana gwaɗa dzaʼa yu mnay na ná,gwaɗa nda ra ya.Ka mtumta mu kawadaga nda tsi, dzaʼa

nzakway mu nda hafu kawadaganda tsi guli.

12 Ka ta suʼay mu ta ghuya ɗaŋwakawadaga nda tsi, dzaʼa gay muta Mgham kawadaga nda tsi guli.

Ka sna a ŋni ta kagha wu ka mu nda tsi,sna a yu ta kaghuni guli wu, kaʼadzaʼazlay nda amu.

13 Ka dər nza a mu ka ŋərma mndu tawairani wu, tsatsi tani, ta nzakwanitsatsi† ka ŋərma mndu,

kabga laviŋ a tsatsi ta mnay kazlay: Snaa yu ta kagha wu kəʼa nda ghəŋaniwa.

Mna ta vərɗaka gwaɗa Lazglafta14 Havanakhava ta tsa skwiha ta

mnaghata yu ya ta sanlaha. Mnanamnata həŋ ta kəma Lazglafta, ka zlaŋta həŋta zlərɗawi ta ghəŋa gwaɗaha. Haɗ sanaskwi ta kataŋta tsa zlərɗawi ya ta mnduwu, ta ghəŋa zaɗiŋtá gwal ta snay yeyakatək ta zaɗiŋta tsi. 15 Kagha, ŋavaŋa kanzakwa ka ta kəma Lazglafta ka mndunda ndəha, ka mnda maga slna kul haɗhula ta ksafta ma slnani, ta mna vərɗagwaɗa nda tvani. 16 Ma fə ka ta wa ghada gwaɗaha ka bətbət kul ksa vgha ndazlghay nda ŋuɗuf, kabga gwal ta famtághəŋa taŋ da mndərga tsa gwaɗaha yaná, ta sgaku nda sga diʼiŋaghuta taŋ ndaLazglafta. 17 Gwaɗa ma wa taŋ guli ná,manda tsakwa gurdza nzakwani. Tekw iHimene‡ nda Fileta mataba tsa mnduhaya. 18 Zluŋzla həŋ ta tva kahwathwata.«Nda ghada luta sliʼagapta ma mtaku,»

ka həŋ ta mnay. Mantsa ya ka həŋ tazlambiŋtá sanlaha ma zlghay nda ŋuɗufataŋ. 19 Tsaw tsa dihatá dughwaŋa skwithaf Lazglafta ya ná, gigiɗavaf a wa. Wyaka lu vindafta ta tsa dughwaŋ ya: «Ndasna Mgham Lazglafta ta gwal ta nzakwayka ŋani§.» Ka lu guli na: «Inda mndu tamnay kazlay: Ŋa Mgham Lazglafta yu kəʼaná, ka mbəɗanambəɗa tsi ta hul ta magaghwaɗaka skwi,» kaʼa.

20 Huzla tsatsaf lu nda dasu nda ya ndaghuva tili yeya a ta slanaghata lu ma həgadagala wa. Fiɗatá fu sanlaha, tsatsaf ndarɓisl lu ta sanlaha. Ŋa maga slna baɗugwaɗa dagala sanlaha, ŋa maga slna ndahamata fitik sanlaha guli. 21 Ka Zlaŋzlamndu ta maga tsa ghwaɗaka skwiha mnəyu ya katsi, dzaʼa nzakway tsa mndu yaka guram nda huzla ta kəl lu ka ksa slnanda tsi baɗu gwaɗa dagala, ya faghu lu ndapaya ŋa maga inda slna ɗinaɗina.

Nzanza ka vərɗamndaksa slnaMghamYesu

22 Tsaghutsa ta vgha nda ghwaɗakandanu ya ta kumə duhwal ta magay. Zbata tva maga skwi tɗukwa, nda tva zlghaynda ŋuɗuf, nda tva ɗvu, nda tva zɗakukawadaga nda gwal nda ghuɓa ŋuɗufataŋ, ta hga hga Mgham Lazglafta. 23 Mafam kagha ta wa gha da zlərɗutawiha kabətbət, kul haɗ hayhayani, kabga ta sabsazlərɗawi mida. 24 Vani ná, haɗ mndu taksa slna Mgham Lazglafta ta zlərɗawi wa.Katək ná, ta mamay ká inda mnduha tatsa mndu ya, laviŋlava katsi ta taghanaftáskwi tamnduha. Ta ksay katsi ta ŋuɗufmaskwi ta mnə mnduha tida. 25 Nda hanatághəŋ katsi gwaɗa nda gwal ta mbaɗanaftágwaɗani. Ka waya ka skwi dzaʼa vlaŋvlaLazglafta ta tvi ta həŋ ŋa mbəɗanafta taŋta nzakwa taŋ, ŋa snaŋta taŋ ta kahwath-wata. 26 Ŋa vrakta ghəŋa taŋ, ŋa ndaptataŋmadəɓla halaway ya si ta ksaghutá həŋŋa snanatá skwi ta kumə tsi.

3Kɗavakta fitik

1Wya skwi ŋa snaŋta gha: Ma kɗavaktafitik ná, dzaʼa mamu ghuya ɗaŋwa, 2kabgadzaʼa nzakway mnduha ka gwal ta ɗvutághəŋa taŋ, ka gwal ta ɗvutá tsedi, kagwal ta ghərɓaku, ta gla ghəŋ, ka gwal takwarakwara ta ghəŋa Lazglafta, ka gwal

† 2:13 Aya 11-13: Gray nda Ruma 6:8, Mata 10:33 nda Lukwa 12:9, Mbsak 23:19. ‡ 2:17 Himene: Ngha ta 1 Timute1:20. § 2:19 Gray nda Mbsak. 16:5.

2 Timute 3:3 268 2 Timute 4:8kul haɗ nziʼiŋa taŋ ta dadaha taŋ, ka gwalkul haɗ ta rfa mndu, ka gwal kul haɗta zləŋa Lazglafta. 3 Dzaʼa nzakway həŋka gwal təŋtəŋa ghəŋa taŋ, ka gwal kulhaɗ ta tawa hiɗahiɗa ta mndu, ka gwalta tsanavatá gwaɗa ta mndu, ka gwal kulzlahavata, ka gwal ta sidi, ka gwal kaghuma skwi ɗina. 4 Dzaʼa nzakway həŋ kagwal ta dzawaptá mndu, ka gwal ta valaftata mndu, ka gwal ta ghərbuta ma vəl glaghəŋ. Mal skwi ta zɗəganatá həŋ ɗvu həŋka Lazglafta. 5 Manda va gwal ta tsəlɓuŋa Lazglafta ka həŋ ta nghə lu, ama va ahəŋ ta snaŋtá mbrakwa Lazglafta wa. Maguyə ka ta vgha nda mndərga tsa mnduhaya guli. 6Mamu sanlaha mataba taŋ ta rawatgha, ka dzaʼa da həga da həga ga mnduda gataftá miʼaha kul haɗ mbrakwa taŋ,hbu dmaku ta həŋ, ta zawataku haraʼutirikavghakavgha ma ghəŋa taŋ. 7 Inda fitikhəŋ ta tagha skwi mndani, ama triɗ, laviŋa həŋ ta snaŋtá kahwathwata wa. 8Mandava pghay pghə i Zanes nda Yambres taghəŋ ghərŋaghərŋa nda Musa ghalya yaná, manda va tsaya ta pgha sanlaha matsa mnduha ya ta ghəŋ ghərŋaghərŋa ndakahwathwata. Gwal nda hwaɗa ghwinzlaktaŋ həŋ. Haɗ hayhaya zlghay nda ŋuɗufataŋ wa. 9 Ama haɗ həŋ dzaʼa zaptá mtakwa. Gi dzaʼa nda ngha inda mnduha ta tsatsaɓakwa taŋ ya, manda va tsa ŋa i Zanesnda Yambres ya.

Vla hiɗaku10 Ama kagha, ksafksa kagha ta skwi ta

taghə yu, nda tva nzakwa ɗa, nda klatághəŋa slna ta magə yu, nda tva zlghaynda ŋuɗufa ɗa, nda ksa ŋuɗuf ta ksə yu,nda ya ka yu ta ɗvutá mnduha, nda yaka yu ta gɗavata. Nda sna kagha guli11 ta tsa giri ya giɗip lu, nda ghuya ɗaŋwaya ghuyɗip lu ma luwa Aŋtakiya, ndaya ma luwa Ikwaniya, nda ya ma luwaListra ya. Wati ma giri ya kul giɗiptálu na? Nduk nda tsaya ná, Lazglafta takatagiɗipta ma indani*. 12 Nziya nza tsi,inda gwal ta kuma nzaku manda ya takumə Lazglafta ma ndiʼatá vgha nda YesuKristi ná, dzaʼa ganapga lu ta iri ta həŋ.13Ama ghwaɗakamnduha nda gwal nənɓamnduha ná, ta kəma ta kəma ta ɓadzakwanzakwa taŋ. Dzaʼa nənɓapnənɓa həŋ tasanlaha, dzaʼa nənɓapnənɓa həŋ ta ghəŋataŋ guli. 14 Ama kagha, ma skwi ya

taghaf ka, káka gɗavata. Ka fafta ka taghəŋa gha dar tida, kabga nda sna ka tamndu ta taghaghafta†. 15 Daga ma gazwaŋa gha, nda sna ka ta skwi ma vindatágwaɗa nda ghuɓa ta nzakway ka gwaɗaLazglafta. Dzaʼa vlaghavla ta ɗifil ta klamndu da mbaku nda ma zlghaftá Yesu ndaŋuɗuf. 16 Inda skwi nda vinda ka gwaɗaLazglafta ná, Lazglafta ta mnafta. Ɗina ŋatagha kahwathwata, ŋa ɗagiŋtá krughuvi,ŋa payaftá mndu, ŋa taghanaftá nzakutɗukwa ta mndu, 17 kada nzakwa mndaLazglafta nda payatá vgha prək ŋa magainda skwi ŋa maga skwi ɗina.

4Mna ta gwaɗa Lazglafta

1 Ka yu ta mnaghata ta kəma Lazglaftanda ya ta kəma Yesu Kristi, ya ta dzaʼa datsa guma ta ghəŋa gwal nda hafu nda ya taghəŋa gwal nda rwa. Ka yu ta mnaghatanda ma hga sagha ya dzaʼa sagha Kristi,nda ya nda ma ga mghamani ná, 2mna tagwaɗa Lazglafta, ka gɗata ka ta vrafta tida,dər ma fitikani tsi, dər ma fitikani a tsi wu.Zlaha ta gwal ta maga ghwaɗaka skwi, dvata həŋ, vla ta mbraku ŋa taŋ, hbatá ŋuɗufka tagha ka ta skwi ŋa taŋ, 3 kabga mamusanafitik dzaʼa saghaŋa kwalamnduha kulsnəgəltá vərɗaka tagha skwi. Ŋa laghwataŋ sna skwi ya ta kumə ghəŋ taŋ. Ŋalaghwa taŋ dambala ghwaɗaka gwal taghaskwi ŋa taghanatá skwi ya ta kumə həŋ.4 Dzaʼa nuʼafnuʼa həŋ ta sləməŋa taŋ yahahəŋ snaŋtá kahwathwata, ka mbəɗaghutávgha da sna tsakalawi. 5 Ama kagha ya,gɗavagɗa gha ma ghunislaka gha, suʼa taghuya ɗaŋwa, magatá kahwathwata slnamndu ta mna Lfiɗa Gwaɗa. Kɗanafkɗa taslna nzakwa gha ka mnda maganatá slnata Lazglafta.

6 Iʼi, nda maga fitika ɗa, taghwaŋ a yuka mtaku wa. Ndusak ndusa fitika sliʼa ɗa.7 Vulavula yu ta vərɗaka vulu, kɗanakkɗayu ta vərɗaka hwaya ɗa, ŋanaŋa yu tazlghay nda ŋuɗufa ɗa. 8 Ndanana, takzlaykzlay nisəla vəl zaktá ɗa ta ghwa ta iʼi.Tsa nisəla ya ná, zewzewa mbaku ya dzaʼavlihatamnda tsa guma tɗukwa, baɗu fitikatsa guma. Ŋa ɗa ndaghəŋa ɗa yeya a wu,nduk nda inda gwal ta kzla ɗvaftá saghani.

Skwi nghadap Pwal kaghəŋani* 3:11 Aŋtakiya (ma Pisidi,) Ikwaniya, Listra: Ngha ta Slna gwal ghunay 13-14. Mgham ma indani: Gray nda Zabura34:20. † 3:14 Ngha ta 1:5, 2:2.

2 Timute 4:9 269 2 Timute 4:229 Ka ŋavata ka ka sabi sliɗighata misim-

misim. 10 Wana zliɗivazla na Demaska*,kabga laghula ɗvutá skwa ghəŋa haɗik,ka sliʼaftá tsi ka laghwi da luwa Tesalu-nik. Laghula na Kreseŋ ta haɗika Galat,ta laghu Titus ta haɗika Dalmatiya guli.11 Lukwa turtukwani yeya tavatá iʼi. Tasabə ka ya, ka klaganapta ka nda Markus,dzaʼa katay ta iʼi katakata ma slna† ɗa.12 Ghunaghaghuna yu ta Tisik da luwaAfisus‡. 13 Ta sabə ka ya, ka laba kanda ma luwa Truwas, ka klagiɗipta ka talguta ghzla mtasla ɗa ga Karpus ya. Kaklaganapta ka nda defteriha, katkatatani,tsa ka huta§ ya.

14 Dagala ghwaɗaka skwi magihaAlegzandra ta nzakway ka ɗəgha. MghamLazglafta dzaʼa planamtá skwi maga* tsi.15 Kagha guli, ɗasuwa káka nda tsi, kabganzanza ghərŋaghərŋa nda skwi ya ta mnəmu.

16 Baɗu taŋtaŋa lagha ɗa da gumada mbəɗa gwaɗa ta ghəŋa ɗa ná, haɗsana mndu ta katihata wu, zliɗivazla həŋdemdem. Ma tsunus Lazglafta ta gu-mani ta həŋ. 17 Tsaw nzanza MghamLazglafta kawadaga nda iʼi, ka vlihatá tsi tambraku, kəl yu ka kɗanaktá mna gwaɗani,ka snaŋtá inda gwal kul nzakway ka laYahuda. Katigipkata Lazglafta guli ma warveri. 18Nda sna yu guli ná, dzaʼa katigip-kata Lazglafta ma inda ghwaɗaka skwi.Dzaʼa katay ta iʼi ŋa lafa ɗa ta luwa da vlaga mghamani. Ŋani glaku ŋa kɗekedzeŋ.Amin!

Ga zgu19 Ka ganaghata ka ta zgu ta i Priskila,

nda Akilas, nda gwal ga Unesifura† taniguli. 20 Ta ma luwa Kwareŋt na Irasta.Ma luwa Miletus zlanata yu ta Trufim kulɗughwanaku‡. 21 Ka ŋavata ka, ka sabimisimmisim ma kɗaku fitika mazlam.

Ta ga zgu i Yubulus, nda Pudeŋsa ndaLinusa, nda Klawdiya, nda inda zwanama,ŋa gha.

22Ka nza Mgham Lazglafta nda kagha.

Ka nza zɗakatahuɗa Lazglafta guli ndakaghuni demdem!

* 4:10 Demaska: Ngha ta Kwalasuha 4:14, Filimuŋ 24. Tit, ngha ta 2 La Kwareŋt 8:23, Galat 2:3, Tit 1:4. † 4:11Lukwa: Ngha ta Kwalasuha 4:14, Filimuŋ 24. Markus: Ngha ta Slna gwal ghunay 12:12, 25, Kwalasuha 4:10 Filimuŋ24. ‡ 4:12 Tesik: Ngha ta Slna gwal ghunay 20:4, Afisus 6:21. 22, Kwalasuha 4:7. 8. § 4:13 Tesik: Ngha taSlna gwal ghunay 20:6. Ɗelewera: Huta rini, katkatatani ŋa tuwak, ka ŋa gu a tsi ta payafta lu ŋa vindi tida. * 4:14Alegzandra: Ngha ta 1 Timute 1:20. Mgham, skwi ya maga tsi: Grafgra nda Zabura 62:13, Mahdihdi 24:12, Ruma 2:6.† 4:19 I Priskila nda Akila: Ngha ta Slna gwal ghunay 18:2. Unesifura: Ngha ta 1:16-17. ‡ 4:20 Irasta: Ngha taSlna gwal ghunay 19:22, Ruma 16:23. Trufim: Ngha ta Slna gwal ghunay 20:4, 21:29.

Titus 1:1 270 Titus 2:7

Tsgha ta lwa Pwal ŋaTitus

Ga zgu1 Iʼi Pwal ta nzakway ka kwalva

Lazglafta, ghunatá mnda Yesu Kristi,ŋa kataŋtá mnduha ɗagap Lazglafta ŋanzakway ka ŋani, ŋa snanamtá həŋ tavərɗaka tagha skwi ta maramatá tvanzaku ta zɗəganatá Lazglafta ya. 2 Ŋanzakwa taŋ nda fatá ghəŋ tamutsa hafu ŋakɗekedzeŋ, kabga ghadaghada Lazglaftakul haɗ ta tsakalawi ta tamaftá imi tasləməŋ, ma kɗaku tsi ka tsaftá ghəŋahaɗik. 3 Ka kligiŋtá Lazglafta ta gwaɗaniŋa mnduha ma fitik ya kumaŋ tsi nda mamna gwaɗani. Tsatsi Lazglafta mnda mbamndu ta ghunaftá iʼi ŋa magay.

4 Ŋa kagha Titus*, vərɗa zwaŋa ɗa mazlghay nda ŋuɗuf ta vinda yu. Ka nzazɗakatahuɗi nda zɗakwa Da mu Lazglaftanda Yesu Kristi mnda mba amu kawadaganda kagha.

Mndərga nzaku ta raŋtá mnda malimataba guyata ghəŋ

5Zlaghazla yuma luwaKret ŋa payanatagha ta skwiha ta paɗaku. Ka zabapta kata gwal ngha Igliz ma inda luwa manda yataghaghaf yu. 6 Tsa gwal dzaʼa zabapta kaya ná, gwal kul haɗ gwaɗa ta ghəŋa taŋkatsi, gwal turtuk turtuk markwa taŋ, zl-ghafzlgha ka zwana taŋ ta Yesu, ksu a sliʼiŋta həŋ wu, haɗ həŋ ta mbrəs wu, katsi.7 Mndu kul haɗ gwaɗa ta ghəŋani katsi,kabga slna Lazglafta ta magə tsi. Má manza tsi ka mndu tsuʼaslaŋslaŋa, ka mnduta gufwakuŋuɗufani, kamndu ta ghuyaku,kamnda ghazeŋzeŋ, ma nza tsi kamndu tanənɓaptá mndu ma tsedi. 8 Ta tsuʼay katsita mndu ga taŋ, ta ɗvay katsi ta maga skwiɗina, mndu nda hanata ghəŋ katsi, tɗukwamndu katsi, mndu nda ghuɓa katsi, mnduta ngha ghəŋani katsi. 9 Mndu ta lav-iŋta ŋanatá gwaɗa Lazglafta taɓta skwimanda va ya taghanaf lu katsi. Tsaya dzaʼakəl tsi ka pərɗafta kataŋtá sanlaha ndataghanaftá skwi tɗukwa manda va ya taraku ta həŋ, ŋa maranaŋtá krughuva taŋta gwal ta mbəɗanaftᆠgwaɗa.

10 Kəl yu ka mna tsaya ná, kabga ndandəgha gwal kul haɗ ta sna gwaɗa da

mndu, ta tsaɓaku, ta babara mnduha. Wyamal mataba gwal nda tsatsa fafaɗa taŋ natsa gwal ta maga tsa skwiha ya. 11 Kahanafta lu ta wi ta həŋ, kabga ta ɓadzanzaku ma həga ga mndu həŋ nda taghaskwiha kul raku ŋa mndu, ŋa mutsa skwita tvi kul ɗinaku. 12Ka sana slayaŋ matabala Kret ta mnay na: «Tsakalawi slna laKret, la tsuɗay həŋ, la yaɗi, la mahahauʼhəŋ,» kaʼa. 13Ta ŋa tsa mndu ya tsa gwaɗaya. Mantsa tama, dvanaghadva ta həŋ kaŋɗaŋɗa, ka ksa həŋ ta tva Lazglafta ɗina.14 Dəvanagha dva ta həŋ ka zlaŋta həŋta sna tsa garaku ta garə la Yahuda, ndatsa zlahuha mnduha ta mbəɗanatá hul takahwathwata ya. 15 Nda ghuɓa inda skwidemdemŋa gwal nda ghuɓa. Haɗ skwi ndaghuɓa da gwal kul ghuɓaku kul zlghaftágwaɗa Lazglafta wu, ɗina a ndana taŋ wu,ɗina a ghunislaka taŋ wa. 16Nda sna ŋni taLazglafta ka həŋ ta mnay, nda ta tva skwita magə həŋ ya ná, sna a həŋ ta Lazglaftawu, nda nza həŋ ka skwa mbiɗay ka gwalmbrəs, laviŋ a həŋ tamagatá skwi ɗina dərka kiʼa wa.

2Tva nzakwa mnda zlghay nda ŋuɗuf

1Wya skwi dzaʼa kagha magay: Ŋavaŋaka tagha ka ŋa mnduha ta hyahya skwi taghəŋa dina. 2Kamna ka ŋa la galatamndu,ka nzata həŋ nda hanatá ghəŋ ka gwal ndara vla glaku ŋa taŋ, ka gwal nda vərɗaghunislak da həŋ, nda zlghay nda ŋuɗuftɗukwa, nda vərɗa ɗvu, ka nzata həŋ kagwal ksa ŋuɗuf guli. 3 Mantsa ka ka damnanatá la galata miʼaha guli, ŋa magaytaŋ ta ŋərma skwi manda ya ta zɗəganatáLazglafta. Yaha həŋ da tsa mndəra mndu,yaha həŋ da ghuyaku, ka tagha həŋ ta skwiɗinaɗina ŋa sanlaha. 4 Mantsa ya tamadzaʼa kəl həŋka taghanaftá daghalamiʼahata ɗva zəʼalha taŋ nda zwana taŋ, 5nda tvandanu tɗukwa, ta həŋ. Ka nzakwa həŋ kagwal nda ghuɓa. Ka ŋanata həŋ ta həga taŋɗina. Ka nzakwa həŋ ka ŋərma miʼaha. Kasna həŋ ta gwaɗa da zəʼalha taŋ. Mantsaya ka həŋ da magay kada kwala lu ta vzarutsak ta gwaɗa Lazglafta.

6 Ka mnanata ka ta zwana duhwalhaguli, ka hananata həŋ ta həŋ 7 ma indaskwi. Kagha guli, ka maga ka ta skwi ɗinaŋa nghay taŋ ta kagha, ŋa ksay taŋ ta saɗagha. Nda ŋuɗuf turtuk káka tagha skwi

* 1:4 Tit: Ngha ta 2 La Kwareŋt 8:23, Galat 2:3, 2 Timute 4:10. † 1:9 Aya 6-9: Gray nda Timute 3:2-7.

Titus 2:8 271 Titus 3:14ta taghə ka ŋa taŋ. Yaha ka da tsaɓaku.8 Hyahya gwaɗa káka mnay, ŋa ksutanita gwal mbaɗanaftá gwaɗa ka hula kadakwala həŋ mutsaftá vzaftá rutsak ta amu.

9 Ka mnanata ka ta la vuʼaha guli, kasna həŋ ta gwaɗa da daŋahəga taŋ mainda skwi. Ka maganata həŋ ta skwidzaʼa zɗanaftá ŋuɗuf ta həŋ. Yaha həŋda mbaɗawi nda həŋ guli. 10 Yaha həŋda kasaŋtá skwiha taŋ. Ŋərma skwi kahəŋ damagay katək, kada grafta daŋahəgataŋ kazlay: Tuɗukwa mnduha həŋ kəʼa.Mantsa dzaʼa kəl mnduha ka ghuba tsaskwiha ta taghə mu ta ghəŋa Lazglaftamnda mba amu ya.

Mbanafta Lazglafta ta mnduha madmakwa taŋ

11 Ɗina ka magay mnduha Lazglaftata tsa skwiha mnə yu ya, kabga maraŋ-mara Lazglafta ta zɗakatahuɗani ta nza-kway ka dzuɓaya mbaku ŋa inda mn-duha demdem, ŋa mutsay taŋ ta mbaku.12 Tsa zɗakatahuɗi vlama Lazglafta ya, tataghamatá kwal kul mbəɗglanatá hul, ŋakwal kul maməgəltá skwa ghəŋa haɗik,ŋa nzay mu ta nzakwa mu ma na ghəŋahaɗik na nda hanatá ghəŋ, nda maga skwitɗukwa, nda sna gwaɗa Lazglafta, 13ma nanzakwa mu ta kzla ŋərma fitik faf mu taghəŋ tida dzaʼa maravata glakwa Lazglaftadagala, ta nzakway ka Yesu Kristi mndamba amu ya, 14 ta vlatá ghəŋani ka mtutama vla mu ŋa varagamapta ma dmakwamu, ŋa nzakwa mu ka gwal nda ghuɓa takəmani, kada nuta mu ka mnduhani tamama maga ŋərma* slnaha inda fitik.

15Mantsa ya káka da taghanaftá həŋ. Kavlaŋta ka tambraku ta həŋ. Ka dvanaghataka ta gwal kul sna gwaɗa nda inda mbrakuya vlagha Lazglafta. Yaha mnduha dahərtəta ta kagha.

3Nzaku ta raŋtá mnda zlghay nda ŋuɗuf

1 Havanakhava ta gwal zlghay ndaŋuɗuf, ka hanaganata həŋ ta ghəŋ mistamghamha* nda ya da la ŋumna kamaga həŋ ta skwi ta mnanata lu ta həŋ.2 Mnanamna ta həŋ, yaha həŋ da mnaghwaɗaka skwi ta mndu, nda zɗaku kahəŋ nzaku nda mndu. Ka gwal dzranzaku ka həŋ, leɓtekwa ka həŋ nzata

nda inda mndu, 3 kabga si ka rgha dəramu ghalya, haɗ mu si ta sna gwaɗa damndu wa. Si nda zaɗa mu, ka nzaku muka vuʼa maga ghwaɗaka skwi nda haraʼuta iri. Ta nzaku nda sidi kawadaga ndaghudzaku mu ta nzaku, prək má ka mbiɗaamu. Ta husaŋhusa amu ta mnduha,ta husamahusa mnduha guli. 4 Ama,manda maraŋta Lazglafta mnda mba amuta zɗakwani nda ɗva mndani katakata,5 ka mbamaftá tsi. Vəl magata mu taskwiha tɗukwa a wu, hiɗahiɗa tawa tsita amu, ka ghuɓimistá mbrakwa Sulkumnda ghuɓa,† kəl mu kamutsaftá lfiɗa yaku.6Tsa Sulkumnda ghuɓa ghunaga Lazglaftanda ma Yesu Kristi ya ta ndəghanaftáŋuɗufa mu. 7 Mantsa ya kəʼa zɗaŋtahuɗika namafta ka ŋərma mnduha ŋa mutsaymu ta hafu ŋa kɗekedzeŋ ya fafmu ta ghəŋtida. 8Vərɗa skwi na gwaɗa ta mnə yu na.

Ka gɗata ka ta mna tsa gwaɗa ya kaŋɗaŋɗa ŋa mnduha, kada maga gwal zl-ghay nda ŋuɗuf ta ŋərma skwiha indafitik. Tsa ya vərɗa skwi ta kata mnduha.9 Tsaghutsa ta vgha nda zlərɗutawi kabətbət ta ghəŋa gwaɗa ta mbəɗa mndəramndu‡ nda ya nda gwaɗa ta ghəŋa zlahaMusa. Haɗ hayhaya tsa skwiha ya wu,kata a ta mndu wa. 10 Ka mamu mnduta kladamtá daga vgha da taba gwal zl-ghay nda ŋuɗuf katsi, ka dvanaghataka karaku. Ka ta zlaŋ a tsi tahuladvəglanaghata gha kamahis§wu, ka zliŋtaka ta tvani. 11Mndərga tsa mndu ta dagamndu mantsa ya ná, nda sna kazlay: Ndazaɗa yu ma tvi kəʼa. Ta kəma ta kəmata dzaʼa tsi nda maga dmaku, nda mádzvudzvani ksuvuta tsi ta ŋani.

Hiɗaku vlaŋ lu ta Titus12 Ka ghunadapghuna yu ta Artimas ka

Tisik a tsi katsi, ka saba ka misimmisimsliɗighata ma Nikwapwalis, kabga hadadzaʼa za yu ta fwaka ɗa, ka yu ndanapta.13 Ma fitik dzaʼa sliʼafta i Zenas mnda tsaguma nda Apwalus ma Kret ka sliʼi ya, kakataŋta ka ta həŋ, da htuguduŋtá skwi tahəŋ ma tvi. 14 Ɗina ka taghanaftá gwalzlghay nda ŋuɗuf manda amu ta ŋavataka maga skwiha ɗinaɗina, ŋa kataŋta taŋta gwal htaghu skwi da həŋ, kabga dzaʼamutsay həŋ ta nisəla taŋ.

* 2:14 Gray nda Zabura 130:8, Izekiyel 37:23, Sabi 19:5, Vrafta ta zlahu 14:2, 1 Piyer 2:9 Ifesuha 2:10. * 3:1 Graynda Ruma 13:1, 1 Piyer 2:13. † 3:5 Gray nda Yuhwana 3:5. ‡ 3:9 Ngha ta 1 Timute 1:4. § 3:10 Gray ndaMata 18:15-17.

Titus 3:15 272 Titus 3:15Ga zgu ŋa kɗiŋta

15 Ta ga zgu inda gwal kawadaga nda iʼiŋa gha, ka ganaghata kagha guli ta zgu tainda graha u ma zlghay nda ŋuɗuf.

Ka nza zɗakatahuɗa Lazglafta kawadaganda kaghuni demdem.

Filimuŋ 1 273 Filimuŋ 25

Tsgha ta lwa Pwal ŋaFilimuŋ

Ga zgu1 Iʼi Pwal Tsam lu ma gamak ta ghəŋa

vəl maganata ɗa ta slna ta Yesu Kristi*,kawadaga nda zwaŋama mu Timute ŋni tavindaghafta, a gra Filimuŋ ta nzakway tagwaghəŋnda aŋnimamndərga na slnana.

2 Ta ga zgu ŋni ŋa mukuma mu Apiyanda Artipus† ya ta wda slna Lazglaftamanda aŋni guli. Ta ga zgu ŋni guli ŋapɗakwa sanlaha ma Igliz ta tska vgha mahəga ga ghuni ka maga duʼa. 3 Ka nzazɗakatahuɗa Lazglafta Da nda Mghamamu Yesu Kristi ta ghəŋa ghuni. Ka vlaghu-nata həŋ ta zɗaku.

Rfay Pwal ta Lazglafta ta ghəŋa Filimuŋ4 Inda fitika magay ɗa ta duʼa, ta kulay

yu ta hga gha, ka rfa Lazglafta ta ghəŋakagha, 5 kabga sniɗighasna na zlghay yazlghaf ka ta Mghama mu Yesu Kristi, ndaɗvuta ya ɗvu ka kahwathwata ta gwalzlghay nda ŋuɗuf. 6 Ta maga duʼa yu daLazglafta ka maravata pghatá ghəŋa nazlghay nda ŋuɗuf nda gwa u mida na, ndama slna u. Mantsa, ka zlagapta ŋərmaskwi ta kumə ŋni ta magata gha ŋa Kristibɗaŋay ta daɓi. 7 Zwaŋama ɗa, mndərgatsa ɗvu ta ɗvu ka ta gwal zlghay nda ŋuɗufya ná, vlihavla ta rfu, ta ufiha ta vgha guli,kabga ɗvuɗva ka ta gwal zlghay nda ŋuɗuf,ka mbanaftá həŋ.

Ndəɓa dzva Pwal da Filimuŋ ŋatsuʼaftá Unesima

8 Aŋ mndani, má si slaghusla yu manzakwa ɗa ka ghunatá mnda Kristi, má ŋamnaghatá tva skwi ma ŋamagay gha ɗina.9 Ama dzvu ta ndəɓu yu da kagha nda maɗvu. Iʼi Pwal ya, glata mndu yu guli, wanandanana tsamtsa lu ta iʼi ma gamak, kabgamaganata ɗa ta slna ta Yesu Kristi. 10 Tandəɓa dzvu yu da kagha ta ghəŋa zwaŋaɗa Unesima ya mutsaf yu ma Kristi, mana nzakwa ɗa ma gamak na. 11 Wya sihaɗ hayhayani da kagha ghalyawa. Ndanatama, dzaʼa katay ta kagha nda iʼi tani.

12 Wya yu ta ghunədaghapta, ya haraɗa ya. 13 Si má ta kumay yu ta ŋaghutatavata iʼi hadna ma na nzakwa ɗa tsam luma gamak ta ghəŋa Lfiɗa Gwaɗa, má ŋamagihatá slna ma vla gha, ya má da ɗawuyu ta magihata gha. 14Tsaw tama ná, laviŋa yu ta magay ga ghəŋ ga ghəŋa ɗa kulsnanatá yu da kagha wu, ba má da kaghakatsi sabi da nzakw tsa zɗakwa gha ya kambla kagha.

15 Ba kada vrəglavafta nzakwa ghuni ŋakɗekedzeŋ ká skwi nda Unesima kəl tsika dgata vgha nda kagha ŋa fitik kwitikw.16 Ndanana ná, ta ka vuʼa a nzakwani wu,mal tsatsi ka vuʼa, nda nza ka zwaŋamamu tegeɗtegeɗ. Ɗvuɗva iʼi, kagha yeyadzaʼa kwal kul ɗvafta rki. Mnda səla ya,zwaŋama gha ya guli ma Kristi.

17 Ka si klafkla ka ta iʼi ka gra gha katsiná, ka zlghafta ka manda skwi vərɗa iʼi tazlghə ka. 18 Ka si mamu dmaku matabaghuni, nda ya ka mamu skwa gha da tsi,da iʼi ɗawa ka. 19 Iʼi Pwal, ta vindafta ndadzva ɗa yu, dzaʼa play yu, dməŋa ɗa kaghama zlgha nda ŋuɗuf a skwi ta kumə yu tamnay guli wa. 20 Mantsa zwaŋama ɗa, tandəɓa dzvu yu da kagha ma hga Mghamamu, ka lɓihata ka ta ŋuɗufa ɗa ma guyatávgha u ma Kristi.

21 Ta vindi yu ta na ɗelewer na ná, ndasna yu kazlay: Dzaʼa magihamaga ka taskwi ta ɗawu yu da kagha, nda sna yu gulidzaʼa magamaga ka ka malaghutá ya mnayu kəʼa.

22Mantsa, ta ɗaway yu ta payiɗifta ghata dzuguvi guli. Ta grafta yu ná, dzaʼatsuʼaftsuʼa Lazglafta ta duʼa ghuni ŋa vli-hatani ta tvi ŋa ɓhadaghata ɗa da kaghuni.

Ga zgu ŋa dza ghəŋa gwaɗa23 Ta ga zgu Ipafras‡ ŋa gha, ya tsam lu

ma gamak kawadaga nda iʼi ta ghəŋa mag-anatani ta slna ta Yesu Kristi. 24 Ta ga zgui Markus nda Aristarkus nda Demaska ndaLukwa, gwal ta ksə ŋni ta slna§ kawadagada həŋ, ŋa gha guli.

25Kanza zɗakatahuɗaMghamamuYesuKristi nda kaghuni.

* 1:1 Ngha ta ayaha 13, 22 nda 23. † 1:2 Ngha ta Ruma. 16:5. ‡ 1:23 Ipafras: Ngha ta Kwalasuha 1:7, 4:12.§ 1:24 Markus: Ngha ta 2 Timute 4:11, Aristarkus: Ngha ta Slna gwal ghunay 19:29, 27:2, Kwalasuha 4:10. Demas:Ngha ta Kwalasuha 4:14, 2 Timute 4:10. Lukwa Ngha ta Kwalasuha 4:14, 2 Timute 4:11.

Hebru 1:1 274 Hebru 2:3

Tsgha ta lwi ŋaLa Hebru

Gwaɗgamata Lazglafta nda maZwaŋani

1 Manda ghalya ná, nda kɗa fitikaLazglafta ta gwaɗganatá dzidzíha mu ndata tvi kavghakavgha nda ma wa la an-abi. 2 Ama ndanana, nda ma Zwaŋani tagwaɗa Lazglafta ta gwaɗa nda amu. Mafitika zlagigiŋta Lazglafta ta ghəŋa haɗik*ná, nda tsa Zwaŋani ya zlagigiŋ tsi. TsaZwaŋani ya guli fanagha tsi ta ga mghamta ghəŋa inda skwi. 3 Tsa Zwaŋ ya tamara glakwa Lazglafta. Manda va nzakwaLazglafta ya ná, manda va tsaya nzakwatsatsi guli. Nda ma mbrakwa gwaɗaniŋanata tsi ta inda skwi ta ghəŋa haɗik.Tahula kɗiŋtani ta magatá slna ghuɓiŋtádmakwa mnduha, ka nzatá tsi ta luwa ndaga zeghwa Lazglafta† ya ta ga mgham taghəŋa inda skwi.

Mal Yesu ka inda duhwalha Lazglafta4 Mantsa ya kəl tsa Zwaŋ ya ka

malaghutá duhwalha Lazglafta, mandava hgu ya vlaŋ tsi ka malaghutá ŋa taŋ ya.5Haɗ duhwala Lazglafta ya ta kɗə walaŋtaLazglafta ta mnanata kazlay:«Kagha ná, Zwaŋa ɗa ka, nda nza yu ka Da

gha daga gita» kəʼa wa.Haɗ ya guli ta kɗə walaŋta tsi ta mnanatakazlay: Dzaʼa nzakway yu ka Da gha,dzaʼa nzakway kagha ka Zwaŋa ɗa‡ kəʼa

guli wa.6 Sana skwi guli, ma fitika dzaʼa Lazglaftaghunagatá kɗakwa Zwaŋani da ghəŋahaɗik, kaʼa mantsa:«Ka tsəlɓa inda duhwalha Lazglafta ta

tsəlɓu ŋani,» kaʼa.7Amawya kaʼamnata ta ghəŋa duhwalani:«Gwal ksihatá slna hahəŋ, ŋa nanaftá həŋ

manda falak,ŋa nzakwa taŋ manda ghanika vu,»§ kaʼa.8Ŋa Zwaŋani ya, wya ka Lazglaftamnata taghəŋani:«Dughurukwa ga mghama gha Lazglafta

ná,nda nza ŋa kɗekedzeŋ. Dafa ga mghama

gha ná,

nda nza ŋa ga mgham ta ghəŋa mnduhanda tvi tɗukwa.

9 Skwiha tɗukwatɗukwa ta zɗəgaghatákagha,

ɗva a kagha ta ghwaɗaka skwiha wa.Tsaya kəl Da gha Lazglafta ka

pghaghaghatá rɗa zɗaghaftáŋuɗuf,

ka ɗvutá tsi ta kagha ka malaghutá graha*gha,» kaʼa.

10Kaʼa guli:«Kagha ná, Mgham ka.Ma zlraftani, kagha ta magaftá ghəŋa

haɗik.Luwa guli ná, magatá slna dzva gha ya.11 Inda tsa skwi ya ná, dzaʼa hərɗu hərɗa

həŋ.Ama kagha ná, nda nza kagha ŋa

kɗekedzeŋ.Tsa haɗik ya nda luwa tani ná,dzaʼa haluhala həŋ manda halakwa lgut.12Manda ya ta mbsafta lu ta lgut ya,manda tsaya dzaʼa mbsafta ka ta həŋ.Dzaʼa mbəɗavafmbəɗa həŋ, manda ya ta

mbəɗavafta lgut.Ama kagha, manda va tsa nzakwa gha ya

ná,manda va tsaya ka, haɗ kɗavakta† nzakwa

gha wa.»13 Ta walaŋ a Lazglafta ta mnanatá ya dərturtuk mataba duhwalhani kazlay:«Sawi nzata nda ga zeghwa ɗa,dzaʼa pghapgha yu ta ghumaha ghaŋa nzakwa taŋ ka skwata pgha səlaha‡

gha» kəʼa wa.14Duhwalha Lazglafta ná, sulkumha tama-ganatá slna ta Lazglafta, ta ghwanu lu tahəŋ ŋa kataŋtá gwal ta nzakway ŋa mutsambaku ya.

2Mbaku ta fərtuta katakata

1 Tsaya tama ná, nda ra ka sganaghatamu ta maga ɗasuwa nda skwi ya snaŋmu, kada kwala mu ta zwaɗuta ma tvi.2Tsa gwaɗa si ta mnə duhwalha Lazglafta*ghalya ya ná, nda mbra nzakwani. Indagwal ta kwal kul klaftá tsa gwaɗa ya kagwaɗa, ka kwalaghutá snata ná, mut-safmutsa həŋ ta guma ya ta raŋtá həŋ.3 Ka si mantsa ya tsi, waka amu dzaʼa

* 1:2 Ngha ta Yuh. 1:3. † 1:3 Ngha ta Zab 110:1. ‡ 1:5 Ngha ta Zab 2:7 nda 2 Sam. 7:14. § 1:7 Aya. 6:7.Vrafta ta zlahu 32:43 nda Zab 104:4. * 1:9 Aya. 8:9. Ngha ta Zab 45:7-8. † 1:12 Aya. 10:12. Zab 102:26-28.‡ 1:13 Ngha ta Zab 110:1. * 2:2 Duhwala Lazglafta si ta kla lwa Lazglafta ghalya Slna gwal ghunay 7:53.

Hebru 2:4 275 Hebru 3:5ndapta ma tsa guma ya, ka si kwalaghuk-wala mu ta tsa glakwa glakwa mbaku yatama? Wya tiŋəl Mgham Yesu ta mnatsa gwaɗa ta mbaku ya tama, ka sgam-aghatá gwal ta snaŋtá tsa gwaɗa ya gulikazlay: Kahwathwata tsa gwaɗa ya kəʼa.4 Ka ŋlanaghatá Lazglafta kaghəŋani gulita tsa gwaɗa taŋ ya, nda ma maga ŋizlaha,nda ma skwiha ka mandərmimi,† ndamazəmzəmha kavghakavgha. DəganafhaSulkum nda ghuɓa ta slna ta mnduha ŋamaga skwiha kavghakavgha manda ya ku-maŋ tsi guli.

Mndu ya ta hla mnduha da mbaku5 Mantsa ya ná, duhwalhani a vlaŋ

Lazglafta ta gamgham ta ghəŋa zamana tasagha ta mnəmu ya wa. 6Katək ná, wya kasana mndu vindafta ma deftera Lazglafta:«Sanawumndu ka ka ní Lazglafta kəl ka ka

havapta ka tsatsi.Sanawu mnda səla kəl ka ka nghapta ka

tsatsi na?7 Aŋ mndani, vraganavgha ka gudzekw

ŋa fitik kwitikw mista duhwalhaLazglafta.

Tahula tsa, ka fanaghatá ka ta glaku ndasgit.

8Ka vlaŋtá ka ta ga mgham‡ ta ghəŋa indaskwi demdem,» kaʼa.

Ka vlaŋtá Lazglafta ta ga mgham ta ghəŋainda skwi, ka lu ya ná, haɗ sana skwi kulhaɗ tsi ta ga mgham ta ghəŋani nda tsayawa. Aŋ mndani, ta ngha a mu karakukazlay: Ta gay mndu ta mgham ta ghəŋainda skwi kəʼa wa. 9 Tsa mndu vragana luŋa fitik kwitikw mista duhwalha Lazglaftata nzakway ka Yesu ya nghaŋ amu. Kavlaŋtá Lazglafta ta glaku, nda sgit ta ghəŋavəl mtutani, ka ghuytá ɗaŋwa. Mantsa yatama, ma zɗakatahuɗa Lazglafta ná, ka ŋainda mndu ɗaŋta tsi ta mtaku.

10 Inda skwi ná, Lazglafta ta maga-fta. Ka ŋani nzakwani guli. Mantsa, kaɗvaftá Lazglafta ta payaftá Yesu nda maghuya ɗaŋwa ya ghuyə tsi, kada mutsaftandəghatamnduha ta nzaku ka zwanani, ŋahlayni ta həŋ da glakwani. Yesu tsa mndudzaʼa hla həŋ da mbaku ya.

11 Tsa mndu ta ghuɓa mndu ya nda tsagwal ghuɓiŋ lu ya tani ná, ma da turtukhəŋ. Tsaya tsa kwal hula ksaŋtá Yesu

ka hga həŋ ka zwanamani ya. Kaʼa ndaLazglafta mantsa:12 «Dzaʼa mnaŋmna yu ta hga gha da

zwanama ɗa.Dzaʼa zləzlvay yu ta hga ghamataba tskata

mnduha,§» kaʼa.13Kaʼa guli mantsa:«Iʼi ná, nda fa ghəŋa ɗa dar ka ŋa

Lazglafta,» kaʼa.Kaʼa guli na:«Wana yu kawadaga nda zwaniha ya vliha*

Lazglafta,» kaʼa.14Tsa zwaniha mnə tsi ya ná, mnda səla

həŋ demdem. Ka nutá Yesu ka ghəŋaniguli ka mnda səla manda va hahəŋ, kadalaviŋta tsi ta mtuta, ŋa nanatá halawayta ŋanatá mbrakwa mtaku ya, ka mbegi.15 Mantsa ya magata Yesu, ŋa zluʼagaptáhəŋ ta gɗata ta nzaku ma zləŋa mtaku yata niŋtá həŋ ka vuʼani ya. 16 Mantsa yanzakwani, duhwalha Lazglafta a sa tsi dakataŋta wa. Zivra Abraham† ya sa tsi dakataŋta. 17 Tsaya tama kəl tsi ka nzakwayka skwi nda ra ka nutani ka gra vgha ndazwanamani, kada nzakwa tsi ka mali taghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglafta. Tsatsiná, dagala tawa hiɗahiɗa da tsi, ŋərmaya ma slna Lazglafta, ŋa platá dmakwamnduha.‡ 18 Ndanana tama, laviŋlava takataŋtá gwal ta dzəghu halaway, kabgadzghaŋdzgha lu ta tsatsi ka ghəŋani, kaghuyanaptá ɗaŋwa.

3Yesu mali ta ghəŋa Musa

1Mantsa tama zwanama, kaghuni gwalhgaŋ Lazglafta ŋa nzakw ka ŋani, fafwandana ghuni ta Yesu ghunatá mndaLazglafta, ka mali ta ghəŋa gwal ta draskwi ŋa Lazglafta ya. Tsatsi tsa zlghaf mutamnəmubaŋluwa ya. 2Yesuná, Lazglaftata zbafta ŋa maga tsa slna ya. «Ka nzakutsi ka ŋərma mndu ma tsa slna ya, manzakwani da Lazglafta manda va ŋa Musa,ma magayni ta slnani ŋa inda gwal mahəga Lazglafta* ya.» 3Malmndu ta ba həgata vlaŋta lu ta sgit ŋani, ka vərɗa tsa həgaya. Mantsa ya ná, ɗina ka vlaŋtá glakuta Yesu ka malaghutá ŋa Musa. 4 Indahəga ná, mndu ta bafta. Mndu ta baftáinda skwi guli ná, Lazglafta ya. 5Musa ná,

† 2:4 Ngha ta Markus 16:17-18, 20, 5:12. ‡ 2:8 Aya. 6:8. Ngha ta Zabura 8:5-7. § 2:12 Ngha ta Zabura 22:23.* 2:13 Ngha ta Isaya 8:17, 18. † 2:16 Ngha ta Isaya 41:8-9. ‡ 2:17 Ngha ta Livitik. 4:20, 26, 35 nda 16:6, 10, 11.* 3:2 Ngha ta Mbsak 12:7 nda skwi ya vindiŋ lu mistani ŋa ŋanata.

Hebru 3:6 276 Hebru 4:8ŋərma mndu ya ma slna si ta magə tsi mainda həga Lazglafta. Slənani ná, mnanaŋtámnduha ta skwiha má dzaʼa mnə Lazglaftaya. 6 Kristi ná, zwaŋ ta nzanaghata taghəŋa həga ya. Amu tsa həgani ya, kagɗanagɗamu ta ŋanatá zlghay nda ŋuɗufamu, ka ghərɓay mu ta ghərɓaku ma fatághəŋa mu.

Mbiʼa vgha fana Lazglafta ta mnduhani7 Tsaya tama kəl Sulkum nda ghuɓa ka

mnay kazlay:«Gita, ka nda sna kuni ta lwani,8 yaha kuni təŋanaftá ghəŋa ghuni manda

ŋa dzidzíha ghuni,ta sliʼanaftá gwaɗamafitika dzəghaŋta taŋ

ta Lazglafta ma mtak ya.9 Ka Lazglafta ná, kulam nda nghaŋta taŋ

ta ŋərma skwi magə yu ŋa taŋ mavaku fwaɗmbsak ná,

ka dzəghihatá həŋ.10 Tsaya tama kəl yu ka gaftá sidi nda həŋ.Ka yu mantsa:“Ta dzaʼa ta kəma ta kəma həŋ nda

ghwaɗaka ndanu,sna a həŋ ta skwi ta kumə yu da həŋ wa.”11Ma tsa gatá sida ɗa ya ná, waɗawaɗa yu,haɗ həŋ dzaʼa walaŋtá lami da tsa vla

mbiʼa† vgha payanaf yu ta həŋ yawa,» kaʼa.

12 Ɗasuwa ka kuni zwanama ɗa, yahaya dər turtuk mataba ghuni da nzata ndaghwaɗaka ŋuɗuf ka zlanavatá Lazglafta tavla hafu ya. 13Ta hgay Lazglafta ta kaghuni«gita» guli. Mbruvuswa vgha ghuniinda fitik, kada kwala dmaku nanaghatákaghuni, da təŋanaftá ya dər turtuk makaghuni ta ghəŋ. 14 Amu ná, graha YesuKristi mu ka ŋanaŋa mu his his dzvu takahwathwata fatá ghəŋ yamutsafmudagataŋtaŋ ya.

15Wya ka lu mnata daga ghalya:«Gita, ka nda sna kuni ta lwani,yaha kuni təŋanaftá ghəŋa ghuni, manda

ŋa dzidzíha ghuni ta sliʼanaftágwaɗa nda tsi‡ ya.»

16 I wa tsa mnduha ta snaŋtá lwa Lazglaftaka sliʼanaftá həŋ ta gwaɗa nda tsi ya na?Tsa gwal ta sabə ta haɗika Masar hlagapMusa ta həŋ ya a ra? 17 Ta ghəŋa i wata ga Lazglafta ta sidi ma tsa vaku fwaɗ

mbsak ya guli na? Ta ghəŋa tsa gwal tagatá dmaku ka rwutá həŋ ma mtak ya ara? 18 Ŋa i wa waɗata tsi kazlay: Haɗ həŋdzaʼa walaŋta lami da tsa vla mbiʼa vghapayanaf tsi ta həŋ ya wu kəʼa ya na? Ŋa tsagwal ta sliʼanaft᧠gwaɗa ya a ra? 19 Ndangha mu ná, traptra ta həŋ ta lami da tsavla mbiʼa vgha payanaf lu ta həŋ ya, kabgakwalaghuta taŋ ta zlghafta.

41 Tshala tamafta Lazglafta ta imi ta

sləməŋ kazlay: Dzaʼa laviŋlava kuni ta lamida vla mbiʼa vgha ya payaghunaf yu kəʼaya, ɗasuwa ka kuni tama, da pɗaghutá sanidər turtuk mataba ghuni ka kwal lami.2 Guli ná, mnamamna lu ta Lfiɗa Gwaɗamanda va ya mnana lu ta dzidzíha mughalya. Amakataŋ a tsa gwaɗamnana lu tahəŋ ya ɗekɗekwa. Manda snaŋta taŋ ta tsagwaɗa ya, ka kwalaghutá həŋ ta zlghaftanda ŋuɗufa taŋ. 3Amu gwal ta zlghaftá tsagwaɗa ya dzaʼa lami da tsa vla mbiʼa vghaya. Ka Lazglafta mnata na:«Waɗawaɗa yu ma gatá sida ɗa:Dzaʼa nghay yu ka waka həŋ dzaʼa lami da

tsa vlambiʼa vgha* si payanaf yu tahəŋ ya,» kaʼa.

Aŋ mndani, kɗiŋkɗa ta magatá slna dagama zlrafta ghəŋa haɗik. 4 Ka lu mnatama sana vli ma deftera Lazglafta ta ghəŋamandəfáŋa fitik na: «Baɗu mandəfáŋa fi-tik mbiʼapta Lazglafta ta vghani ma indaslnani†,» kaʼa. 5 Kaʼa guli manda va yaghada tsi ta mnata na: «Haɗ həŋ dzaʼawalaŋtá lami da tsa vla mbiʼa vgha‡ ya sipayanaf yu ta həŋ ya wu,» kaʼa. 6 Tsa gwalta snaŋta taŋtaŋ ta tsa Lfiɗa Gwaɗa ya ná,lamə a həŋ wu, kabga kwalaghuta taŋ tasnanatá gwaɗa Lazglafta. Tsaw nda ghadafata Lazglafta kazlay: Dzaʼa lamla sanlahakəʼa guli. 7 Tsaya tama kəl tsi ka tsəglaftásana fitik ta nzakway ka «gita». Diʼiŋ fitiktahula tsa, ka mnigiŋtá tsi ta tsa gwaɗaya nda ma wa Dawuda, ta slanaghata lu tavindatani:Gita, ka snaŋsna kuni ta lwani,yaha kuni da təŋanaftá ghəŋa§ ghuni kəʼa

ya.8 Ka si má va ɓhadanam ɓha Dzesuwa

ta həŋ da tsa vla mbiʼa vgha* ya ná, mᆠ3:11 Aya 7-11, Zabura 95:7-1. ‡ 3:15 Zabura 95:7-8, manda ya mnaf gwaɗa Grek ŋa ghalya mnafta lu.§ 3:18 Aya 16-18: Ngha ta Mbsak 14:1-35. Aya 18: Zabura 95:11. * 4:3 Ngha ta Zabura 95:11. † 4:4 Zlrafta2:2. ‡ 4:5 Zabura 95:11. § 4:7 Zabura 95:7-8, manda ŋa gwaɗa Grek ŋa ghalya mnaf ta lu. * 4:8Ngha ta Vrafta ta zlahu 31:7, Dzesuwa 22:4.

Hebru 4:9 277 Hebru 5:14mnəgla a Lazglafta ta gwaɗa ta tsa sanafitik ya wa. 9 Tsaya tama ná, ta mamu tsambiʼa vgha ya ŋamnduha Lazglaftamandava tsa fitika mbiʼa vgha baɗu mandəfáŋya. 10 Mndu ya ta lami da vla mbiʼavgha ya payaf Lazglafta ya ná, ta mbiʼavgha tsatsi guli ma ŋani ma slna mandambiʼapta mbiʼap Lazglafta ma ŋani ya guli.11 Tsaya tama ná, ŋavamaŋa ka lama muda tsa vla mbiʼa vgha ya. Ɗasuwa kamu da kwalaghutá mu ta snanatá gwaɗaLazglafta, manda tsa ŋa dzidzíha mu ya.

12 Gwaɗa Lazglafta ná, nda hafumida, mbrumbra katakata guli. Zuza kamalaghutá wa limay his his. Laviŋlavata zlagadamta da ŋuɗuf, nda vla nzugutani dikw da ɗudzi. Nda sna ta dgaptáskwi ta ɗaslu mndu, nda skwi ta ndanutsi tani. 13 Haɗ sana skwi ta ɗifaghuta tawa ira Lazglafta wa. Nziɗiɗ həŋ demdemta wa irani. Nda ngha irani ta inda skwidemdem. Dzaʼa mnay mu ta inda skwi takəmani.

Yesu mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta

14 Tsəhala mamu mu nda mali ta ghəŋagwal ta dra skwi ŋa Lazglafta ta hemanata,ta nzakway ka Yesu Zwaŋa Lazglafta,ta ɓhadafta ta luwa da Lazglafta ya,sladafmaslada dar ta zlghay nda ŋuɗufamu. 15 Mali ta ghəŋa gwal ta dra skwiŋa Lazglafta ya nda hta mbrakwani kasuʼa skwi kawadaga nda amu ma hta tambrakwa mu a ŋa amu wa. Katək ná,dzghaŋdzgha lu ta mala mu ta ghəŋa gwalksa slna Lazglafta manda va amu, ama gaa tsatsi ta dmaku wa. 16 Ka si mantsatsi tama, gavanamavagava nda fatá ghəŋta Lazglafta, tsatsi ta vla zɗakatahuɗi, ŋatawatani ta hiɗahiɗa ta amu, ŋa vlamatanita zɗakatahuɗani ŋa katamata ma fitik yanda ra.

51 Inda mali ta ghəŋa gwal ksa slna

Lazglafta ná, mataba mnduha zabapta lu.Slna taŋ ná, ŋa maganatá slna ta Lazglaftadamanaka taŋ ya, ŋa vla skwi nda pla ghəŋŋa Lazglafta ta ghəŋa dmakwa mnduha.2 Tsa la mali ta ghəŋa gwal ta dra skwiŋa Lazglafta ya ná, nda sna hahəŋ ká həŋdzaʼa maga skwi ɗina ŋa gwal kul snaŋtámaga skwi ɗina, ta maga dmaku, kabga

wanafwa skwiha ta hta mbraku ta tsatsiguli. 3 Tsaya tama dzaʼa kəl tsatsi ka plaghəŋ ŋa Lazglafta, ta ghəŋa dmakuhani*,ta ghəŋa dmakuha mnduha yeya a wa.4 Haɗ mndu ta klaftá tsa glaku ŋa nzakuka mali ta ghəŋa gwal maga slna Lazglaftaya ka fanaghatá ghəŋani wa. Lazglafta tahgaŋta manda ya hgaŋ tsi ta Haruna.

5 Manda va tsaya Kristi guli, tsatsi ata fanaghatá ghəŋani ta nzaku ka mali taghəŋa gwal ksa slna Lazglafta wu, amaLazglafta ta nzakway ka Da ta mnay ŋanikazlay:Kagha ná, Zwaŋa ɗa ka,nda nza yu ka Da gha gita kəʼa.6Kaʼa ta mnay ma sana vli guli na:«Kagha mali ŋa kɗekedzeŋ ta ghəŋa gwal

ta ksa slna Lazglafta,manda ŋa Melkisedek† ya,» kaʼa.

7 Ma fitika nzakwa Yesu ma ghəŋahaɗik ná, ka magə tsi ta duʼa ka taw kaŋɗaŋɗa da Lazglafta ta laviŋtá mbanaftamamtaku‡. Ka snanatá Lazglafta ta ghəŋavəl hananatani ta ghəŋani. 8 Kulam ndanzakwani ka Zwaŋa Lazglafta ná, ka sutátsi ta duni, kəl tsi ka snaŋta kazlay: Snatágwaɗa ná, skwi nda bla ya kəʼa. 9 Mandakɗiŋta Lazglafta ta dzanaghatá ghəŋa skwiya kumaŋ tsi nda ma tsatsi, ka nzaku tsika mndu ya ta mba inda gwal ta snanatágwaɗani, ŋa nzakwa taŋ nda hafu ŋakɗekedzeŋ. 10 Ka fatá Lazglafta ka mali taghəŋa gwal ta dra skwi ŋa Lazglaftamandaŋa Melkisedek.

Ɗasuwa ka kuni da zlaŋtá kuni ta zlghaynda ŋuɗuf

11 Mamu skwi dagala ŋa mnay taghəŋani, tsaw nda bla tsislay ŋa ghuni,kabga la a da sləməŋa ghuni wa. 12 Ndakɗa fitik má prək ka nzakwa ghuni ka gwaltaghanatá skwi ta sanlaha, kabga nda kɗafitika ghuni ta tagha skwi, ama ta sna akuni wa. Ŋa sləglavapta nda sla vgha kataghəgəlta ŋa ghuni ta va tsa skwiha magwaɗa Lazglafta taghu kuni daga taŋtaŋya. Ta sna a kuni karaku ta za skwa zayta zə la galata mndu wu, manda zwaŋ taghuva tata sa uʼa ya kuni. 13 Mndu tatazba sa uʼa ná, ta ka zwaŋ ta ghuva tsayama mndu. Ta sna a tsa mndu ya ta skwitɗukwa§ wa. 14 Ŋa galata mndu na skwazay təŋtəŋa ta gɗata həŋ ta zay, ka slavaptá

* 5:3 Ngha ta Levitik 9:7. † 5:6 Aya 5-6: Zabura 2:7. Zabura 110:4. ‡ 5:7 Ngha ta Mata 26:36-46, Markus14:32-42, Lukwa 22:39-46. § 5:13 Aya 12-13: Gray nda 1 La Kwareŋt 3:2.

Hebru 6:1 278 Hebru 7:2həŋ ka tagha dganatá skwi ɗina, nda ya kulɗinaku, ŋa magay taŋ ta skwi ɗina.

61Mantsa ya tama, zluŋmazla ta hamata

zwana tagha skwi ya ta taghəmu ta ghəŋaKristi, mbaɗma ta ghəŋa tagha skwa gwalnda ndəha. Ma laghu mu vrəglafta taghəŋa dughwaŋa skwi ta nzakway ka:Gwaɗa ta ghəŋa pla dmaku, ŋa zlaŋtamnduha ta maga slnaha ya ta kla həŋ daZaɗaku, nda gwaɗa ta zlghaftá Lazglaftanda ŋuɗuf, 2 nda gwaɗa ta batemha,nda gwaɗa ta fa dzvu ta ghəŋa mndu,nda gwaɗa ta sliʼagapta ma mtaku, ndagwaɗa ta tsatá ghəŋa guma ŋa ɗekɗek ya.3 Zluŋmazla ta tsahaya, mbaɗma ta kəmata kəma. Wya skwi ŋa magay mu ndakumay Lazglafta.

4 Skwi ŋa snaŋta mu na: Nda bla mamnduha ya si tsuwaɗakanaf tsuwaɗakaLazglafta, gwal ya ta tapanatá skwi ya vlaLazglafta, gwal ya si ta mutsaftá Sulkumnda ghuɓa ma ŋuɗufa taŋ, 5 gwal ya sita ɗaŋtá zɗakwa gwaɗa Lazglafta, gwalya si ta mutsaftá mbraku ya ta nzakwayka ŋa zamana ta sagha, 6 ta zləmbuta kavrəglamta da nzakwani ghalya ná, nda blaka vrəglakta taŋ da pləgəltá dmakwa taŋ.Zləŋəglafzləŋa həŋ ta Zwaŋa Lazglafta taudza zləŋay, ka razay* baŋluwa.

7 Lagha imi ka gɗata ta nzaku ta vwah,ka magafta skwi tida ŋa kataŋtá gwal yata hvay ná, nda tfawa tsa haɗik ya daLazglafta nda tsa. 8Ka laghani, teki nda hi-wir yeya ka tsa vwah ya ɗyanafta ná, katafa tsa ta mndu tama wu, dzaʼa ksiʼafksiʼaLazglafta, dzaʼa driŋdra† lu.

9 Zwanama ɗa, aŋ mndani dər mámantsa mnata ŋni ná, da sna aŋni kazlay:Ta ŋərma tvi ta nzakway ka tva mbakuya kaghuni kəʼa. 10 Lazglafta ná, tɗukwatsatsi, haɗ dzaʼa zanaptá slna ghuni yamaga kuni, ŋa kataŋtá zwanama ghunigwal zlghay nda ŋuɗuf, ya ta gɗata kuni takata həŋ ndanana guli ya wa. 11 Ndanananá, ta kumay ŋni ta ŋavata inda kaghuninda fata ghəŋ ta skwi ya faf kuni ta ghəŋtida ha ka kɗavaktani. 12 Ma ksu yaɗi takaghuni. Ksawaksa ta saɗa gwal ta ŋavatama zlghay nda ŋuɗuf, gwal ta faftá ghəŋataŋ ta Lazglafta ka mutsaftá həŋ ta skwi yatanaf Lazglafta ta imi ta sləməŋ ta mndu.

Kahwathwata tanafta Lazglafta ta imi tasləməŋ ta Abraham

13 Ma fitika tanafta Lazglafta ta imi tasləməŋ ta Abraham ná, ka waɗanatá tsinda vərɗa htsiŋani, kabga haɗ sana mnduta malaghutá tsatsi ŋa waɗanatani nda tsiwa. 14 Kaʼa nda Abraham mantsa: «Dzaʼatfaghaghatfa yu ta wi. Kahwathwata dzaʼayanaf ya yu ta zivra‡ gha tusak,» kaʼa.15Mantsa ya, ka ŋavatá Abraham, ka mut-saftá tsi ta tsa skwi tanaf Lazglafta taimi ta sləməŋ ya. 16 Ta waɗu mndu tawaɗu ná, nda skwi ta malaghutá htsiŋavərɗa tsatsi ta waɗa tsi. Tsa waɗu ya gulidzaʼa hlanatá inda tsa skwi ta zlərɗə lu taghəŋani ya. 17 Nda tsaya ná, kumaŋkumaLazglafta ta tsalanaptá tsa gwal dzaʼa tsuʼatsa skwi tanaf tsi ta imi ta sləməŋ ta mnduya kazlay: Haɗ yu dzaʼa mbəɗanaftá skwimna yu wu kəʼa, kəl tsi ka sganaghata ndawaɗu. 18Mantsa ya ná, his skwiha ya dzaʼakwal lu kul laviŋtá mbəɗanafta. Skwihaya tanaf tsi ta imi ta sləməŋ ta mndunda waɗu ya waɗa tsi nda tsi. Haɗ dzaʼawalaŋtá tsakalatawi§ mida wa. Mantsaya guli ná, ta vlamavla ta mbraku ta amugwal ta hwayamta da ghuva Lazglafta, ŋaŋavata mu nda fatá ghəŋ ta skwi ya tamafLazglafta ta imi ta sləməŋ ya. 19 Tsaskwi faf mu ta ghəŋ tida ya ná, nda nzamanda skwa sladanatá kwambalu ma nza-kwa mu. Kahwathwata dihatani haɗ skwita gigɗaŋta wa. Zlaganapzlaga ta zlalaka ɓhadamta* da vla nzakwa Lazglafta.20 Da hada tiŋlaghuta Yesu ta lami kaamu, ŋa nzaku ŋa kɗekedzeŋ ka mali taghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta mandaŋa Melkisedek ya.

7Melkisedek Mgham ta ghəŋa ksa slna

Lazglafta1Tsa Melkisedek ya ná, si mghama luwa

Salem ya. Mali ta ghəŋa gwal ksa slnaLazglafta ta nzakway ta luwa ya guli. Kasliʼaftá tsi ka laghwi da guya Abrahamta vrakta ta kwarafta sana mghamha ndavulu. Ka tfanaghatá tsi ta wi. 2 Ŋa tsaMelkisedek ya hlanafta Abraham ta Zakainda skwi zagagha tsi ma vla tsa vulu ya.Klatá ghəŋa tsaMelkisedek yaná, «mghamtɗukwa ya.» Guli na: Mghama luwa Salemya. Tsa mghama luwa Salem ya guli ná,

* 6:6 Aya 4-6 gray nda 10:26. † 6:8 Gray nda Zlrafta 3:17-18. ‡ 6:14 Zlrafta 22:16-17. § 6:18 Gray ndaMbsak 23:2. * 6:19 Gray nda Livitik 16:2.

Hebru 7:3 279 Hebru 7:26«mghama zɗaku» ya. 3 Tsatsi ná, haɗ daniwu, haɗ mani wu, haɗ dzidzani wa. Haɗvəl mnay kazlay: Baɗu yeya yata lu, baɗuyeya mtuta tsi kəʼa guli wa. Manda ZwaŋaLazglafta nzakwani. Ndanzaŋa kɗekedzeŋka mnda ksa slna Lazglafta.

4Tsa Melkisedek ya ná, mndu dagala ya,ka klaftá Abraham ta nzakway ka dzidzíya ta zaka ma inda skwi zagagha tsi, kavlaŋta. 5Skwi ŋa snaŋta ná, mndəra la Levita nzakway ka gwal ta ksa slna Lazglaftaná, zlaha Musa ta mnanatá hahəŋ, ŋadzaʼa taŋ da ɗawa zaka da inda la Is-raʼila. Zwanama taŋ tsa gwal ta ɗawuhəŋ da həŋ ya. Aŋ mndani, zivra Abra-ham hahəŋ guli. 6 Melkisedek ná, tekw atsatsi mataba mndəra la Levi wu, ama kaklaftá Abraham ta zaka ma skwi zagaghatsi, ka vlaŋta. Ta ghəŋa tsa guli ná, katfanaghatá Melkisedek ta wi ta mndu yatanaf Lazglafta ta imi ta sləməŋ. 7 Haɗsana zlərɗay wu ná, tsa mndu ka mali yata tfanaghatawi ta tsa mndu ka sagəŋ ya.8 Mndəra la Levi ta zlgha zaka ma skwimutsaf lu ya ná, ta mtay həŋ ta mtaku.Ama tsəna Melkisedek ta zlghafta zaka daAbraham na ná, mndu ta nzaku nda hafuŋa kɗekedzeŋ ya, manda ya nda vinda madefteri. 9 Ŋa tsiŋtá ghəŋani, tsa Levi tatsuʼa zaka da sanlaha ya ná, klafkla tsatsiguli ta zaka ka vlaŋtá Melkisedek nda madzidza taŋ Abraham. 10 Aŋ mndani, ta yaa Abraham ta Levi, ta lagha Melkisedekda guyaku nda Abraham wu, ama mamutsatsi ma vgha dzidzani.

11Ŋamndəra la Levi ta nzakway ka gwalta ksa slna Lazglafta, vlaŋta Lazglafta tazlahu ta la Israʼila*. Ama tsa slna taŋ yaná, slaghwa aŋa dzanaghatá ghəŋa skwi yakumaŋ Lazglafta, ta vlaŋtá tsi ta zlahu tahəŋ wa. Ka má si slaghusla tsi katsi ná, mázbəgla a lu ta sana mali ta ghəŋa gwal ksaslna Lazglafta, manda Melkisedek ya wu,má gi klaʼatá mndumatabamndəra la Levimanda Haruna má dzaʼa nzakwa tsi. 12 Kasi mbəɗapmbəɗa Lazglafta ta mndərgamali ta ghəŋa gwal ta ksa slnani mantsakatsi ná, nda nza tkweʼ ka mbəɗaptá zlahuguli. 13 Tsəna mghama mu ta gwaɗə lu tana gwaɗa na ta ghəŋani na ná, Yesu ya.Mataba mndəra sana mndu ta kul walaŋtaksa slna Lazglafta ta gwir tsatsi. 14Nda sna

lu guli ta tsatsi kazlay: Sabi ma mndəra laYuda† kəʼa. Nziya ya nza tsi ná, gwaɗaŋ aMusa ta gwaɗa ta ghəŋa tsa mndəra taŋ yamafitika gwaɗayni ta gwaɗa ta ghəŋa gwalta dra skwi ŋa Lazglafta wa.

Sana mali ta gara vgha nda Melkisedek15 Skwi ta kɗəgliŋtá tsaliŋta ná, zlagap-

zlaga sanamnda ksa slna Lazglafta. MandavaMelkisedek tsatsi guli. 16Nza a tsamnduya ka mndu ta ksa slna Lazglafta manda yata mnata zlahu ta fata mndu wa. Tsatsiná, nzanza tsatsi nda mbrakwa hafu yakul kɗavakta. 17 Ka lu vindafta ma defteraLazglafta na:«Nda nza ka ŋa kɗekedzeŋ ka mnda ksa

slna Lazglafta,manda Melkisedek‡ ya» kaʼa.18 Mantsa ya ná, nda hərɗa zlahu ŋaghalya, kabga nda hta mbrakwani, haɗhayhayani wa. 19 Zlaha Musa ná, laviŋ ata nanaftá mndu ka mndu tɗukwa ta waira Lazglafta wa. Ama ndanana ná, mut-safmutsa mu ta fata ghəŋ ta malaghuta.Tsaya dzaʼa ɓhadamaghata da Lazglafta.

20 Ta ghəŋa tsa guli ná, ma fitika dzaʼaLazglafta fata Yesu ka mali ta ghəŋa gwalksa slnani ná, ka waɗatá tsi ta waɗu. Amama fitika pghatani ta la Levi, waɗa a tawaɗu wa. 21 Yesu ná, nda waɗu fataLazglafta ka mnda ksa slnani, ma fitikamnatani kazlay: Iʼi Lazglafta na:«Waɗawaɗa yu,haɗ yu dzaʼa vrəglafta tida wu:“Nda nza ka ka mnda ksa slna ŋa

kɗekedzeŋ§ ” » kəʼa.22Ma tsa waɗu waɗa Lazglafta ya ná, graf-gra amu ma Yesu kazlay: Mamu mu ndaslərɓatá zughu ya ta malaghuta kəʼa.

23 Guli ná, tsa sanlaha ma gwal ksa slnaLazglafta ya ná, nda tska hahəŋ, kabga tamtay hahəŋ ta mtaku haɗ həŋ ta gɗavatawa. 24Yesu ná, ŋa kɗekedzeŋnzatá nzakwatsatsi. Slna tsa nzakwani kamnda dra skwiŋa Lazglafta ya guli, haɗ dzaʼa tsavapta wa.25 Tsaya guli kəl tsi ka slaghuta ka mndambanafta ŋa kɗekedzeŋ ta inda gwal dzaʼaɓhaku da Lazglafta nda ma tsatsi. Yesuná, ŋa kɗekedzeŋ nzatá nzakwani ka magaduʼa da Lazglafta ta ghəŋa taŋ.

26 Tsaya tama ná, nda nza Yesu ka malita ghəŋa gwal ksa slna Lazglafta ya pahaŋmu. Tsatsi ná, nda ghuɓa nzatá nzakwani,

* 7:11 Vla skwi ŋa Lazglafta, la Israʼila, mnana ndamna lu ta la Israʼila ta zlahu ta ghəŋa vla skwi ŋa Lazglafta,ka mbəɗatani ma sana vli. † 7:14 Ngha ta Mata 1:1-2, Lukwa 3:33. ‡ 7:17 Zabura 110:4. § 7:21Zabura 110:4.

Hebru 7:27 280 Hebru 9:5haɗ rutsak tida wa. Haɗ dmaku tida guliwa. Nza a tsatsi manda gwal dmaku wa.Klagha kla lu ta luwa. 27Nza a tsatsi mandahamata sanlaha ma la mali ta ghəŋa gwalksa slna Lazglafta wa. Zba a tsatsi tapla ghəŋ inda fitik ŋa ghəŋani, nda ya ŋahamata mnduha guli wa. Turtuktuk platatsatsi ta ghəŋ ma vlatani ta ghəŋani. 28 Lamali ta ghəŋa slna Lazglafta ya ta zbaptazlaha Musa ná, gwal nda hta nzakwa taŋya. Ma fitika waɗata Lazglafta ta tsa waɗuwaɗa tsi ya, mbəɗapta tsa gwaɗa ya tazlaha Musa. Ka fatá tsi ta zwaŋani ŋakɗekedzeŋ ka mali ta ghəŋa gwal ksa slnaLazglafta, ŋa dzanaghatá ghəŋa skwi ku-maŋ tsi.

8Yesu mali ta ghəŋa gwal ksa slna

Lazglafta1Wya mala dughwaŋa skwi ta mnə ŋni:

Mamu mu nda mali ta ghəŋa gwal draskwi ŋa Lazglafta. Tsatsi ná, ta luwa tanzakwa tsatsi nda ga zeghwa dughurukwaLazglafta*. 2 Ta ksa slna tsatsi ma vərɗahəga tumpul yamagafMgham Lazglafta taluwa ma vla nzakwa Lazglafta, ya magafdzva mndu a wa.

3 Inda mali ta ghəŋa gwal ksa slnaLazglafta ná, fafa lu ŋa vla skwi ta vlatalu, nda skwa pla ghəŋ tani. Nda ra kamutsafta ŋa amu ma mali ta ghəŋa gwalksa slna Lazglafta guli ta skwi ŋa vlayni.4 Ka má si ta haɗik na Kristi katsi ná, mahaɗ fitik dzaʼa nzata tsi ka mnda dra skwiŋa Lazglafta wu, kabga nda ghada klutagwal ta dra skwi ŋa Lazglafta ta vli mandaya mnaf zlahu. 5 Tsa slna ta magə tsa gwalta maga slna Lazglafta ya ná, fwata skwi tamagaku ta luwa ya, sulkuma skwi ta mag-aku ta luwa ya guli. Ma fitika dzaʼa Musaba həga tumpul ná, wya ka Lazglafta ndatsi: «Ɗasuwa káka, manda va tsa nzakwanimaragha yu ta ghwᆠya ná, manda vatsaya káka da bafta,» kaʼa. 6 Kahwathwataná, slna dagala vlaŋ lu ta Yesu. Tsatsi tanzamta ma takataka slərɓatá zughu ɗinata malaghuta, thaf lu ta tatá imi ta sləməŋɗina ta malaghuta ya guli.

7 Ka si ma haɗ rutsak ta tsa taŋtaŋadzratawi ya wu katsi, ma zbəgla a lu tamahisani wa. 8 Manda tsaya ná, mamurutsak kəl Lazglafta ka mnay ŋa taŋ. Kaʼamantsa:

«Dzaʼa saghasa fitik,dzaʼa dzrəglafdzra yu ta wi ka lfiɗani

mataba ɗa nda la Israʼila,nda ya nda la Yuda,9nzata a manda tsa dzratawi dzraf yunda dzidzíha taŋ ma tsa fitika hlagapta ɗa

ta həŋnda dzva ɗa ma haɗika Masar ya wa.Hahəŋ ka ghəŋa taŋ ta ɓadziŋtá tsa si

dzratawa ɗa nda həŋ ya, ka zliŋtáiʼi ta həŋ guli,

10 Mantsa tama, wya tsa dzratawi dzaʼadzrafta yu nda la Israʼila tahula tsafitik ya.

Dzaʼa taghanaftagha yu ta zlahuha ɗa tahəŋ, ŋa hanamta ɗa ta həŋ mandana taŋ,

thanamha yu ta həŋ ma ŋuɗufa taŋ. Dzaʼanzanza yu ka Lazglafta taŋ, ŋa nza-kwa hahəŋ ka mnduha ɗa guli.

11 Haɗ mndu dər turtuk dzaʼataghəglanaftá mndəra taŋ, dərzwaŋamani kazlay: Snaŋsna taLazglafta kəʼa wa.

Inda taŋ dzaʼa nda sna həŋ ta iʼi, nda zwanitani, nda glata mndu tani.

12Dzaʼa planapla yu ta krughuva taŋ,havglakta a yu ɗekɗek ta dmakuha taŋ

wu,» kaʼa.13 Ma tsa mna gwaɗa ta dzratawi ka lfiɗya, niŋna Lazglafta ka halatani ta tsa taŋ-taŋani ya. Tsa ŋa ghalya ta halaku ya, taghwaŋ a ka hluta wa.

9Tsəlɓu ŋa Lazglafta ta haɗik, nda ya ta

luwa1Ma tsa taŋtaŋa dzratawi ya, mamu tvi

ya ta raku ŋa magay ka lu dzaʼa tsəlɓuŋa Lazglafta. Mamu həga guli ya banaflu ta Lazglafta ta haɗik, 2 nda tumpulbafta lu ta tsa həga ya. Taŋtaŋa huɗatsa həga ya ná, vli nda ghuɓa ta hgalu. Mida famta lu ta pitirla, nda tabəl,nda buradi ŋa Lazglafta. 3 Tahula mahisazlala, mamu sana huɗi ta hgu lu ka vlinda ghuɓa katakata. 4 Mida famta lu taskwi ya tsaf lu ka dasu ta kəl lu ka draurdi, nda blukuma dzratawi maganava luta dasu. Ma tsa blukum ya guli mamu sigaka dasu ndəgham lu ta mana mida, ndadafa Haruna si ta dzuslafta dzuslu ya, ndaklamha his nda vinda ta gwaɗa dzratawitida. 5 Ka tsatsaftá lu ta Kerubuha his ta

* 8:1 Ngha ta Zabura 110:1. † 8:5 Ngha ta Sabi 25:40.

Hebru 9:6 281 Hebru 9:24mara glakwa Lazglafta ta nzəganaghatá tsablukum ya ka pghəganaghatá zlambak tavli ya ta vlə lu ta us ŋa Lazglafta ŋa pladmaku. Ama haɗ lu dzaʼa pasla gwaɗa* tatsaya ndana wa.

6Mantsa ya gwagwatá nzakwa tsa həgaŋa gɗata gwal ta dra skwi ŋa Lazglaftata lami da maga slna taŋ ma taŋtaŋahuɗani ya. 7 Ama ma tsa mahisa huɗiya, mali ta ghəŋa gwal ta dra skwi ŋaLazglafta turtukwani ta lami dida, turtukma vaku, ŋa kladanamtani nda usa rini, ŋavlaŋtá Lazglafta ŋa plinistá krughuvani†,nda ya ŋa plinistá ŋa hamatamnduha guli.8 Mantsa ya kumaŋta Sulkum nda ghuɓata mnamaŋta kazlay: Haɗ tvi ŋa lami datsa huɗi nda ghuɓa katakata ya, ka tagɗavagɗa tsa taŋtaŋa huɗi ya wa. 9 Tsayaskwa gray nda skwi ta magaku gitana. Tamaray kazlay: Vla skwi ta vlə lu, ndapla ghəŋ ta plə lu ŋa Lazglafta ná, slaghua ŋa dzanaghatá ghəŋa ghuɓatá dmakwagwal ta tsəlɓu ŋani wu kəʼa. 10 Gwaɗa taskwa zay, nda skwa say, nda tva ghuɓakukavghakavgha kweŋkweŋ ta taghamaftatsahaya. Tsa skwiha fafa lu laviŋ mnduhata magay ya ná, nda nza tsahaya ŋa kzlambəɗanafta Lazglafta ta inda skwi.

11 Ndanana ná, saghasa Kristi ta nzak-way ka mali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋaLazglafta famatá vərɗa skwiha ya ta tsuʼumu. Ka lami tsi nda ma həga tumpuldagala ta ɗinuta katakata, ya kul baftámnda səla. Ta ghəŋa na haɗik na a baftaLazglafta guli wa. 12Ma tsa lami lamə Yesuturtuktuk da tsa huɗi nda ghuɓa katakataya ná, lamə a nda klatá usa duguzumhanda zwaŋa lghəŋ wa. Vərɗa ŋani maus vla tsi, ka mbamafta ŋa ɗekɗek madmakuha mu. 13 Ghalya, ta pslapsla lu taduguzumha, nda lghəŋha kawutsika usanita gwal ta gatá krughuvi manda ya ta mnəzlahu ya. Ta ksafksa lu ta vlək guli ka dratanda dra‡, ŋa faɗaftá hutiɗifani ka dzay tamnduha guli. Tsaya dzaʼa kəl tsa krughuvataŋ ya ka saha ta həŋ manda ya ta mnəzlahu. 14Ka si mantsa ya tsi, malaghumalausa Kristi pyu ka tsahaya. Ga a Kristi tadmaku wu, ama ka klaftá tsi ta ghəŋani kavlaŋtá Lazglafta ndambrakwa Sulkumnda

ghuɓa. Ŋa kɗekedzeŋ tsa Sulkum ya. Tsausa Kristi ya ta ghuɓiŋtá ŋuɗufa mu, ŋazlaŋta mu ta maga ghwaɗaka skwiha ya takla mndu da mtaku, ka magay mu ta slnaLazglafta ya ta vla hafu.

15 Tsaya kəl Kristi ka sladamtamatakataka i Lazglafta nda mnduha, ŋadzrəglaftawi ka lfiɗ nda həŋ, ŋa zlghaygwal hagaf Lazglafta ta tsa ŋərma skwitanaf tsi ta imi ta sləməŋ ta həŋ ŋa vlaŋtáhəŋ, ŋa nzakwani ka ŋa taŋ ŋa ɗekɗekya. Əŋkaʼa ka mtakwa Kristi ta varagaptámnduha ma ghwaɗaka skwiha ya ta magəhəŋ ma dzratawi ya ŋa ghalya.

16 Ka fafa mndu ta sləkaɗani ná, bagraftá mtatá tsa mndu ta fatá sləkaɗani yakada dga tsa skwani fa tsi ka sləkaɗani ya.17Ka ta ndirimndu ta fatá sləkaɗná, haɗ luta ksaŋtá tsa skwani fa tsi ka sləkaɗani yawa, ba tahula mtutani kasiʼi. 18Mantsa yaguli, dər tsa taŋtaŋa dzratawi ya ná, ndaus magafta lu. 19 Tahula mnanafta Musata inda zlahu ta mnduha demdem, mandaya mnaf zlahu, ŋa klaftani ta usa zwanalghəŋndaŋaduguzumhaka gaɓanafta ndaimi. Ɓəlaha ta sluhwa fwa izwap nda swidatuwaka dva hbuŋ lu ta wa udzu, ka tsug-humamta ma tsa us ya, ka wutsikay ta tsadeftera zlahu ya, nda ya ta inda mnduha.20 «Nana na usa dzratawa Lazglafta ndakaghuni ka ŋanata kuni ta tsa dzratawi§ya,» kaʼa ta mnay ta wutsik tsi ta həŋ.21 Wutsikafha guli ta tsa həga tumpul ya,nda inda huzlahamida ta kəl lu ka ksa slnaka tsəlɓu ta kəma Lazglafta ya. 22 Mandayamna zlahu ná, wər nda us ta ghuɓiŋta luta inda skwi. Ka pghu* a us ná, haɗ platádmaku wa.

Platá ghəŋ pla Kristi ta ghuɓa dmaku23Nda ra ka ghuɓiŋtamantsa ya ta tsəna

skwiha ta ghəŋa haɗik na, kabga fwatavərɗa tsa skwiha ta luwa ya həŋ. Tsaha tanzakway ka vərɗakani ta luwa ya guli ná,nda ra ŋa taŋ nda pla ghəŋ ya ta malaptátsa taŋtaŋani ya. 24 Lamə a Kristi da tsavli nda ghuɓa katakata ma həga tumpulmagaf mnda səla ya wa. Fwata tsa vərɗanita nzakway ta luwa ya tsaya. Tsatsi ná,ta luwa laghwa tsatsi. Ndanana, ta nzakuta kəma Lazglafta ta gwaɗa ma vla mu.

* 9:5 Ayaha ta gara vgha nda aya 2-5: Aya 2: Sabi 26:1-30, 25:31-40, 25:23-30. Aya 3: Sabi 26:31-33. Aya 4: sabi 30:1-6,25:10-16, 16:33, Mbsak 17:16-26, Sabi 25:16, Vrafta ta zlahu 10:3-5. Aya 5: Sabi 25:17-22. † 9:7 Aya 6: Mbsak 18:2-6.Aya 7: Ngha ta Livitik 16:2-34. ‡ 9:13 Ngha ta Levitik 16:14-16, Mbsak 19:9, 17-19. § 9:20 Sabi 24:8. Ŋa ayaha19-20, ngha ta 24:3-8. * 9:22 Aya 21: Ngha ta Livitik 8:15. Aya 22: Ngha ta Livitik 17:11.

Hebru 9:25 282 Hebru 10:2025 Inda vaku tsa mali ta ghəŋa gwal tadra skwi ŋa Lazglafta ta dzaʼa da tsa vlinda ghuɓa katakata ma həga tumpul yanda tatá usa rini. Ama Kristi ná, lamə atsatsi ŋa gɗata ta vlatá ghəŋani wa. 26 Kamá mantsa tsi ná, má mbəɗava a fitikaghuyayni ta ɗaŋwa daga ka yawu zlagaptaghəŋa haɗik wa. Turtuktuk səla zlagaptatsatsi ma na kɗavakta fitik na. Ka vlaŋtátsi ta ghəŋani ta Lazglafta ŋa hərɗiŋtádmakwa mu ɗekɗek. 27 Inda mnda səlaná, thanaftha lu ta mtutani turtuktuksəla, tahula tsa ŋa tsanaghata Lazglafta taguma. 28 Manda tsaya Kristi guli, turtuk-tuk səla mtuta tsi, ŋa vlaŋtá ghəŋani taLazglafta, ŋa hərɗiŋtá dmakwa ndəghatamnduha†, ŋa vrəglagatani kamahis. Tsavrəglagata dzaʼa vrəglagata tsi ya, ŋahərɗgəltá dmaku a wa, ama ŋa mbanaftágwal ta fata vgha ka kzlay.

101 Zlaha Musa ná, vərɗaka nziɗiɗa tsa

skwi ta sagha ya a wu, fuwatani ya. Laviŋa ɗekɗek ta payaftá gwal ta gavanavatáLazglafta ŋa nzakwa taŋ manda ya ta ku-may tsi wa. Waka tsa pla ghəŋ ta gɗatalu ta magay inda fitik, vaku nda vaku yadzaʼa ghuɓiŋta həŋ ta wa ira Lazglafta na?2 Ka si má ta ghuɓay tsi katsi, magata taŋturtuktuk ya ná, má ndanəgla a həŋ tadmakuha taŋ wu, má zlaŋzla lu ta pləgəltághəŋ. 3 Tsaw mantsa ya a wa. Katək ná,tsa pla ghəŋ ta plə həŋ ya, ta havanaktáhəŋ ta dmakuha taŋ vaku nda vaku, haɗta ghuɓiŋtá həŋ, 4 kabga haɗ usa lghəŋha,nda duguzumha ta hərɗiŋtá dmaku wa.

5 Tsaya kəl Kristi ka mnay ŋa Lazglaftama fitika dzaʼani saha ta ghəŋa haɗik, kaʼamantsa:«Va a ka ta plaghatá ghəŋ nda rini wu,

va a ka ta vlaghatá sana skwi ŋaplaghata ghəŋ guli wa.

Ama ka vlihatá ka ta sluʼuvgha ŋavlaghata.

6Zɗəgagha a skwi nda səla ta drə lu nda drata gwir,

nda skwi ya ta vlaghata lu nda vla ŋa plaghəŋ ta ghəŋa dmaku wa.

7 Ka yu mantsa: “Wana yu Lazglafta, sasayu ta ghəŋa haɗik da maga skwi yata kumə ka,

manda ya nda vinda ta ghəŋa ɗa madeftera zlahu*,”» kaʼa.

8KaKristimnuta karakuna: «Nda pla ghəŋnda skwi nda səla tani, nda skwiha ta klaftalu ka vlaghata nda vla tani, nda skwiha ndasəla ta drə lu nda dra ta gwir tani, nda skwinda səla ta klafta lu ŋa pla ghəŋ ta ghəŋadmaku tani, va a ka ta həŋ wu, zɗəgagha ahəŋ guli wu,» kaʼa. Ta wya maga mandava ya mna zlahu lu ta tsa pla ghəŋ yakay guli. 9 Kaʼa guli mantsa: «Wana yu,saghasa yu ŋa maga skwi ya ta kumə ka,»kaʼa. Ka hlanatá tsi ta tsa taŋtaŋa pla ghəŋta plə lu ya, ka mbəɗapta nda mahisani.10 Magamaga Yesu Kristi ta skwi ta kuməLazglafta. Ka vlaŋtá tsi ta ghəŋani ŋa plaghəŋ turtuktuk səla. Mantsa ya kəl mu kanzakway nda ghuɓa ta wa ira Lazglafta.

11 Inda gwal ta dra skwi ŋa Lazglaftaturtuk turtuk, ta sladu ta sladu ta nzatahəŋ ka maga slna taŋ inda fitik, ta gɗata tavla va tsa skwi turtuk ŋa hərɗiŋta dmakuya, ama laviŋ a ta hərɗiŋta wa. 12 AmaYesu Kristi ná, turtuktuk vlata tsatsi taghəŋani ŋa pla ghəŋ ŋa hərɗiŋta ɗekɗekta dmakwa mnduha. Tahula tsa, ka nzatátsi nda ga zeghwa Lazglafta. 13 Ndanana,hada nzata tsi ka kzla pghanata Lazglaftata ghumahani ka skwa ta diŋlay səlani.14Ma tsa vlatani ta ghəŋani turtuktuk ya,ka nanaftá tsi ka gwal tɗukwa ŋa ɗekɗek tawa ira Lazglafta, ta gwal ta ghuɓiŋta tsi tadmakwa taŋ. 15 Ta tsalamaptsala Sulkumnda ghuɓa guli kazlay: Prək tsa pla ghəŋturtuktuk ya kəʼa. Kaʼa karaku na:16 «Wya tsa dzratawi dzaʼa yu dzrafta nda

həŋ ma tsa fitik ya, ka MghamLazglafta.

Dzaʼa famfa yu ta zlahuha ɗa da ŋuɗufataŋ,

dzaʼa thanamtha yu ta həŋ ma ghunislakataŋ,» kaʼa.

17 Kaʼa guli mantsa: «Haɗ yu dzaʼahavglakta ɗekɗek ta dmakuha taŋ, ndakrughuvha taŋ wu,» kaʼa. 18 Ka plinisplaLazglafta ta dmakwa mnduha ná, pahəglaa mnduha ta skwi ŋa vlaŋtá Lazglafta ŋahərɗiŋtá dmakuha wa.

Gavanamava gava ta Lazglafta19 Mantsa tama zwanama ɗa, nda pla

vgha mu ta lami da tsa vli nda ghuɓakatakata ya nda ma usa Yesu. 20 TanaptáYesu ta zlala, ka tamaptá lfiɗa tvi ŋa laminda tida ŋa mutsa hafu. Tsa zlala kuh-wanap lu ya ná, vərɗa ka vgha Yesu dza

† 9:28 Gray nda Isaya 53:12. * 10:7 Aya 5-7: Zabura 40:7-9, manda ya ta mnə Grek ŋa ghalya.

Hebru 10:21 283 Hebru 11:5lu yeya. 21 Tsaya tama ná, mamu mu ndamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglafta tahemanata, ta nzanaghatá həga Lazglafta.22 Ma tsa nzakwani mantsa ya tama, ga-vanamava gava ta Lazglafta nda ŋuɗuf tur-tuk, nda fata ghəŋ dar, nda ghuɓata ŋuɗufkul haɗ dmaku mida, nda mbazatam-baza nda imi tsələŋa. 23 Sladafmasladata fatá ghəŋa mu ka gɗata mu ta vamnay kazlay: Tsa mndu ta tamaftá imita sləməŋ ya ná, ŋərma mndu ya kəʼa.24Nghapma ngha ka sani nda sani, ŋa vla-matá mbrakwa ɗvuvustá vgha nda magaskwi ɗina. 25 Ma tsanap mu ta tska vghamu manda ya ta snuta sanlaha ta tsanaptaya. Katək ná, vluvusma mbraku sani ndasani. Sganaghamasga, kabga nda sna mukazlay: Ndusa fitika vragata Mgham Yesukəʼa.

26 Tahula snaŋta mu ta vərɗa tvi, kagɗata mu ta gəgəltá dmaku ka palamakatsi, grafmagra kazlay: Ta haɗ sana skwidzaʼa vlata lu ŋa pla ghəŋ ŋa hərɗiŋtádmaku wu kəʼa. 27 Ta ghəŋa kzlay ma zləŋdzaʼa kzlə lu ta guma Lazglafta. Tsa gumaya ná, nda bla katakata, ka vu ghandandnzakwani dzaʼa dra ghumahani. 28 Dərwati ma mndu ta kwalaghuta snatá zlahaMusa, kamamumasləmtsəkha his ka hkəna tsi ta grafta katsi, ta dzadza lu ta tsamndu ya, haɗ tawa hiɗahiɗa tida wa. 29Kasi mantsa ya nzakwani nda zlaha Musa yaní, kighkigh dzaʼa nzakwa tsi nda mnduta zlridiŋtá Zwaŋa Lazglafta, ka razanaftáSulkum ya ta vlamatá zɗakatahuɗi yatama? haɗ hayhayani wu, kaʼa nda usya kəl Lazglafta ka dzraftawi nda tsi, kaghuɓiŋta nda tsi ya. 30 Nda sna amuta tsa mndu ta mnay kazlay: Iʼi dzaʼavranamtá mndu ta skwi ya maga tsi, iʼidzaʼa planamta kəʼa ya. Kaʼa guli na:«Dzaʼa tsanaghatsa Mgham Lazglafta taguma ta mnduhani,» kaʼa. 31 Skwa zləŋaygwaɗa ta dəɗamta mndu da dzva Lazglaftaya ta vla hafu.

32 Havakwahava ta nzakwa ghunighalya ma taŋtaŋa snaŋta ghuni ta gwaɗaLazglafta. Ma tsa fitik ya ná, susa kunita duni, ka suʼuwaftá kuni ta indani. 33 Takəma indamnduha rarazata lu, ka ganaptáiri ta sanlaha mataba ghuni tazlay. Masana fitik guli, ta gway kuni ta vgha ndasanlaha ta ghuya mndərga tsa ɗaŋwa ya.34 Ksuksa ka hiɗahiɗa ta kaghuni, na gwal

ya hlaf lu ka pghamta ma gamak ta gwaɗata Yesu. Hlugudughunusha lu ta huzlaghuni, ta rfu nda rfa kuni, ndanaŋ a kuniwu, kabga nda sna kuni mamu skwi dakaghuni ta malaghutá inda skwi kəʼa. Tsaskwi ya guli ná, ŋa kɗekedzeŋ nzakwani.35 Mantsa tama, ŋavawa ŋa ka dzaʼa kunita kəma ta kəma nda fata ghəŋa ghuni taLazglafta. Ka ŋavaŋa kuni, dzaʼa mutsaykuni ta nisəla ghuni dagala. 36 Skwi ya taraghunata ná, nzata ghuni nda suʼay, kamaga skwi ya ta zɗəganatá Lazglafta, ŋavlaghunatani ta skwi ya taghunaf tsi taimi ta sləməŋ. 37Ka lu vindafta ma defteraLazglafta na:«Ta ɓets nzɗa guli ná,dzaʼa saghasa tsa mndu dzaʼa sagha ya,

gərɗata a wa.38Mndu ya tɗukwa ta wa ira ɗa ná,dzaʼa nzakwayndahafundama zlghaynda

ŋuɗufani.Ama ka vraghuvra tsi nda hul zɗəgləgihata

a tsa mndu ya wa,» kaʼa.39Amu ná, nza a amu tekwmataba gwal tavru nda hul ŋa zaɗiŋtá ghəŋa taŋ ya wa.Ama nda nza amu tekw mataba gwal tazlghafta ta dzaʼa mutsa mbaku ya.

11Zlghay nda ŋuɗuf

1 Zlghay nda ŋuɗuf ná, graftá skwi yafaf lu ta ghəŋ tida ya. Fatá vgha kazlay:Mamu tsa skwi ya kahwathwata kəʼa ya,dər ta ngha a iri. 2 Ta ghəŋa zlghay ndaŋuɗufa taŋ, kəl Lazglafta ka ghubanaghatámnduha ghalya.

3 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf snaŋta mukazlay: Nda gwaɗani magafta Lazglafta tainda skwiha kəʼa. Inda skwi ya ta nghaŋtalu nda iri ná, sabəma skwi ya kul nghaŋtá*iri həŋ.

4 Nda ma zlghay nda ŋuɗufani klaftaAbel ta skwa pla ghəŋ tamalaghutá ɗinakuka ŋa Kayinu, ka vlaŋtá Lazglafta. Tsazlghay nda ŋuɗufani ya kəl Lazglafta kaklafta ka mndu tɗukwa, kabga tsuʼaftsuʼata tsa skwi vlaŋ tsi ya. Nda mta† Abel mámndani, ama kabga zlghay nda ŋuɗufaniná, tata gwaɗa tsatsi.

5Ndama zlghay nda ŋuɗuf kəl Lazglaftaka klaghatá Inuk ta luwa, ɗaŋ a ta mtakuwa. Ngha a lu guli wu, kabga klaghaklaLazglafta da tsatsi. Ka lu vindafta ma

* 11:3 Ngha ta Zlrafta 1, Zabura 33:6, 9. † 11:4 Zlrafta 4:3-10. ‡ 11:5 Zlrafta 5:24.

Hebru 11:6 284 Hebru 11:26

deftera Lazglafta na: Zɗəganazɗa Inuk taLazglafta‡ ma kɗaku tsi ka klaghata taluwa. 6 Ka haɗ zlghay nda ŋuɗuf wu ná,haɗ fitik zɗəgana mndu ta Lazglafta wa.Mndu ta gavadaghata da Lazglafta ná, ɗinaka graftani kazlay: Mamu Lazglafta, tamagay ta skwi ɗina guli ŋa gwal ta zbaykəʼa.

7Nda ma zlghay nda ŋuɗuf snata Nuhuta gwaɗa yamnana Lazglafta ta ghəŋa skwidzaʼa magaku ta kul nghaŋtá iri karaku.Ka tsaftá tsi ta kwambalu dagala mandaya mnanaf Lazglafta. Ka lamə tsi didanda gwal ga taŋ tani, ka mbaftá həŋ.Ma tsa magatani mantsa ya tsanaghatatsi ta guma ta ghəŋa haɗik. Ka klaftáLazglafta ka mndu tɗukwa§ kabga zlghaynda ŋuɗufani.

8Nda ma zlghay nda ŋuɗuf snata Abra-ham ta hgu hgaf Lazglafta, ka sliʼaftá tsi kalaghwi ta haɗik ya dzaʼa vlaŋta Lazglaftaŋa ŋani. Ta sliʼaftá tsi, sna a ta vli ta dzaʼatsi wa. 9 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf, kalagha tsi nzata ka matbay ma tsa haɗikdzaʼa lu vlaŋta, tanaf Lazglafta* ta imi tasləməŋ ya. Ka nzaku tsi ta nzaku mahəga tumpul, mantsa ya i Izak nda Yakubuguli ta nzakway ka gwal nda gwa həŋ matsa tatá imi ta sləməŋ ya. 10 Ka nzatáAbraham ka kzla tsa luwa dihana Lazglaftata tughwani† ya. Lazglafta ka ghəŋani tagarafta, tsatsi mnda bafta guli.

11 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf mutsaftaAbraham‡ ta zwaŋ ma halatani katakata.Markwa taŋ Sara guli tsutsa ka dzəghəŋ.Ka fatá tsi ta ghəŋani kazlay: Dzaʼa magayLazglafta ta skwi manda ya mna tsi kəʼa.12 Mantsa ya, ma mndu turtuk ya ndahala, ta ghwaŋ a ka mtaku wu, yata lu tazivra mndu nda ndəgha manda tekwatsata luwa, nda ya manda wutak ma ghwa§.

13Ma zlghay nda ŋuɗuf rwuta həŋ dem-dem, ta kul mutsaftá həŋ ta magatá tsaskwi tanaf Lazglafta ta imi ta sləməŋ ta həŋya. Ama grafgra həŋ kazlay: Dzaʼa mag-aku tsa skwi ya kəʼa, harharhar ghəŋa taŋta ghəŋani. Ka graftá həŋ kahwathwatakazlay: Matbay ŋni ta wawutá wawaku*ta na ghəŋa haɗik na kəʼa. 14 Tsa gwal

ta mnay mantsa ya ná, maraŋmara həŋbaŋluwa kazlay: Ta kzla vla taŋ həŋ kəʼa.15 Ndanəgla a həŋ ɗekɗek ta tsa vli sabəhəŋ ya wa. Ka má ta ndanay həŋ katsi, mási vraghuvra həŋ. 16 Kahwathwata ná, vlita malaghutá tsaya ŋa taŋ ta pahaŋta, vliya ta nzakway ta luwa. Tsaya kəl tsi kazɗəganatá Lazglafta, na hgay ta hgə həŋ kaLazglafta taŋ. Ka payanaftá tsi ta luwa taŋta həŋ.

17 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf kumaftaAbraham ta vlatá zwaŋani Izak ŋa pla ghəŋma dzəghaŋta ya dzəghaŋ Lazglafta. Kakumaftá tsi ta vlatá tsa kɗakwakɗakwazwaŋani turtuktuk ya, dər má si tanaftaLazglafta ta imi ta sləməŋ ta ghəŋa tsazwaŋ ya. 18 Ka Lazglafta si mnanatana: «Nda ma Izak ya taghaf yu ta imita sləmeŋ† ya dzaʼa yagapta zivra gha,»kaʼa. 19Ka fata Abraham ta ndanani kazlay:Laviŋlava Lazglafta ta vraganaptá mndumamtakunda hafu kəʼa. Tsaya tamaná, kanzaku Izak manda mndu vraganap lu mamtaku kahwathwata.

20Nda ma zlghay nda ŋuɗuf tfanaghataIzak ta wi ta i Yakubu nda Isuwa, ta ghəŋanzaku ya ká həŋ dzaʼa nzakway ta kəma.

21Nda ma zlghay nda ŋuɗuf tfanaghataYakubu ta wi ta zwana Yusufu ma ndusak-wani ka mtaku. Ta tfə tsi ta tsa wi ya ŋataŋ, ka dzuɓuŋtá tsi ta vgha ta wa dafanika tsəlɓu ta kəma Lazglafta‡.

22 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf mnanataYusufu ta zwana la Israʼila ma ndusakwanika mtaku kazlay: Dzaʼa sliʼapsliʼa həŋ mahaɗika Masar kəʼa. Ka mnanatá tsi tahəŋ guli ta skwi ka həŋ dzaʼa magay ndaghudzifani§.

23 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf ɗifanatadadahani ta Musa ka tili hkənmanda yata.Ɗinaɗina tsa zwaŋ ya ta wa ira taŋ. Zləŋafa həŋ ta ɓlanapta taŋ ta zlaha mghamaMasar wa.

24Ndama zlghay nda ŋuɗuf kwalaghuta«Musama glatani ta hgay ka zwaŋamakwaFirʼawna.* 25 Ta draŋ ghuyay ɗa ta ɗaŋwakawadaga nda mnduha Lazglafta, ka rfayɗa ta rfu ma gay ɗa ta dmaku ŋa fitikkwitikw. 26 Mal ghuyɗipta mnduha ta

§ 11:7 Zlrafta 6:13-22. * 11:9 Aya 8-9: Ngha ta Zlrafta 12:1-5, 23:4, 35:12, 27. † 11:10 Ngha ta 11:16, 12:22.‡ 11:11 Ngha ta Zlrafta 18:11-14, 21:2. § 11:12 Ngha ta Zlrafta 22:17. * 11:13 Ngha ta Zlrafta 23:4, 1 Krunik29:15, Zabura 39:13. † 11:18 Ngha ta Zlrafta 22:1-14, Aya 18: Ngha ta Zlrafta 21:12. ‡ 11:21 Aya 20: Nghata Zlrafta 27:27-29, 39-40, aya 21: Ngha ta Zlrafta 48:1-20, 47:31. § 11:22 Ngha ta Zlrafta 50:24-25, Sabi 13:19.* 11:24 Aya 23: Ngha ta Sabi 2:2, 1:22. Aya 24: Ngha ta Sabi 2:10-12.

Hebru 11:27 285 Hebru 12:5ɗaŋwa manda ya dzaʼa ghuyanapta lu taKristi ya, ka inda skwa gadghəl ta haɗikaMasar,» kaʼa, kabga nda fa ŋuɗufani taskwi ya dzaʼa vlaŋta Lazglafta ta kəma.

27 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf sliʼaftaMusa ka zlanatá haɗika Masar, kulzləŋaŋta gatá sida mgham. Ka dihavatátsi manda skwi nda ngha ta Lazglafta yakul laviŋtá lu ta nghaŋta nda iri ya.

28 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf tahanatátsi ta skala Pak. Tahafwa taha ta us tawatgha, kaʼa nda la Israʼila, kada kwaladuhwala Lazglafta ya dzaʼa ghunakta lu darwa zumala la Masar da rwiŋtá ŋa ghuniguli, kaʼa.

29 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf tsug-hwaɗapta zwana la Israʼila ta drəfa dvamanda skwi ta ghwalata vli. Ama ka tsug-hwaɗadapta aŋni manda ŋa taŋ ya ka laMasar ná, ka nuʼamtᆠhəŋ mida.

30 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf zliŋta laIsraʼila ta muhula luwa Yeriku manda ma-gata taŋ ta fitik ndəfáŋ ta wawanafta.

31 Nda ma zlghay nda ŋuɗuf tsuʼafta‡Rahab, sanamarakw tahla iri tamnduha laIsraʼila ta labə da vitsa luwa taŋ. Ma laghala Israʼila da rwanatá gwal pgha ghəŋ ndaLazglafta, ka zlanatá həŋ ta tsatsi nda hafu.

32 Nu dzaʼa mnəgəlta yu ka malaghutátsa tama? Nda hta fitik ka mnəgəlta ɗata gwaɗa ta ghəŋa i: Zideyuŋ, nda Barak,nda Samsuŋ, nda Yafte, nda Dawuda, ndaSamuyel, nda la anabiha§. 33 Hahəŋ ná,nda ma zlghay nda ŋuɗuf zazakta həŋ tahaɗikha nda vulu. Ka magatá həŋ ta skwitɗukwa, ka mutsaftá həŋ ta skwi ya tanafLazglafta ta imi ta sləməŋ ta həŋ. Kahahanaftá həŋ ta wi ta rveriha. 34 Kaniŋtá həŋ ta zlghakwa vu ləmtək. Ma sliʼamnduha pslata həŋ nda kafay, ka ndaptáhəŋ mida. Haɗ mbraku ma həŋ wu, amaka nuta həŋ ka gwal nda mbra. Ma fitikavulu, ka nuta həŋ ka bigwala, ka ŋawaftáhəŋ ta sludza haɗikha kavghakavgha. 35Kanghəglaŋtá miʼaha ta mnduha taŋ si tarwuta ta vragapta* nda hafu.

Ama sanlaha ya ná, kwihiŋ ndakwikwiha lu ta həŋ ka tataɗaptá həŋ,ka kwalaghutá həŋ ta zlanatá həŋ ŋa

mutsa sliʼagapta ma mtaku nda hafu yata malaghuta. 36 Ŋa sanlaha ya guli ná,gagə nda gaga lu ta həŋ, ka sləvaptáhəŋ. Tsatsaf nda tsatsa lu nda ziɗa tasanlaha ka pghamtamagamak. 37Ndapalazlazlərtsata lu ta sanlaha ka pslatá həŋ,ɗatsanap nda ɗatsa lu ta sanlaha, tsaslanda kafay lu ta sanlaha, ka pslatá həŋ.Hwayapta ka ra vli ŋa sanlaha, ka nutáhəŋ ka pɗu ka kla huta ta tuwak nda ŋa guta vgha. Ka ghuyanaptá lu ta ɗaŋwa, kaganaptá lu ta iri† ta həŋ. 38 Hwahwayakuka ra vli kurandazl ma mtak, nda ya maghurum ma haɗik ŋa sanlaha. Ra a ghəŋahaɗik ka ŋa tsa mnduha ya wa.

39 Inda taŋ zɗəganazɗa həŋ ta Lazglafta,kabga zlghay nda ŋuɗufa taŋ. Tsaw tamutsaf a həŋ ta tsa skwi ya tanaf Lazglaftata imi ta sləməŋ ta həŋ ya wa. 40PayafpayaLazglafta ta skwi ta malaptá ɗinuta ŋa mu.Ma ndanani ná, va a ta dzanaghatá ghəŋaslnani nda hahəŋ nda ghəŋa taŋ kul haɗamu hada wa.

12Mbra vgha ma ghuya ɗaŋwa

1 Tsaya tama, mantsa ya ndəghatatsa masləmtsəkha ta wamafta ya.Pghiŋmapgha ta inda skwi ta ndəgamatata gərɗa amu, nda dmakuha ta kasa amu,ka hwaya mu ɗina ta vərɗaka hwaya yamnama Lazglafta ŋa hwayay. 2 Ka faftamu ta iri ta Yesu ya ta tahamatá zlghaynda ŋuɗuf, tsatsi guli dzaʼa ɓhadamaghatada vla dzatá ghəŋani. Tsatsi ta tsuʼaftámtutani ta udza zləŋay. Ksa a ka hula ndamndərga tsa mtaku ya wu, kabga nda faghəŋani ta rfu ya payana Lazglafta. Ndanatama, nda ga zeghwa Lazglafta* ta nzakwatsi.

3 Ndanawandana ta ghəŋa ya ka Yesusuʼaftá mndərga husaŋta ya husaŋ tsi taghwaɗaka mnduha, kada kwala kuni tarwa malandugu. 4Ma vulu ya ta vulu kuninda dmaku ná, ta vula a kuni karaku taya dzaʼa kladaghunaghata ta wa hɗak wa.5 Zanapza kuni ta gwaɗa Lazglafta ta vlambraku ŋa zwanani ra?

† 11:29 Aya 27: Ngha ta Sabi 2:15, aya 28: Ngha ta Sabi 12:21-30. Aya 29: Ngha ta Sabi 14:21-31. ‡ 11:31 Aya 30:Ngha ta Yusuwa 6:12-21, aya 31: Ngha ta Yusuwa 6:22-25, 2:1-21. § 11:32 Ngha ta Guma 6-7, 4-5, 11-12, 1 Samuyel16:1-1 Mghamha 2:11, 1 Samuyel 1:1—25:1. * 11:35 Aya 33: Ngha ta Daniyel 6, aya 34: Ngha ta Daniyel 3:1-30, aya35: Ngha ta 1 Mghamha 17:17-24, 2 Mghamha 4:18-37. † 11:37 Aya 36: Ngha ta 1 Mghamha 22:26-27, 2 Krunik18:25-26, Irmiya 20:2 37:15, 38:6, aya 37: Ngha ta 2 Krunik 24:21. * 12:2 Ngha ta Zabura 110:1.

Hebru 12:6 286 Hebru 12:26«Zwaŋa ɗa! Ka ta zlahay Mgham Lazglafta

ta kagha katsi, fafa ta ghəŋ,ma kla ka ta ghəŋ tida ka dvaghaghadva

tsi.6 Mndu ta zlahu tsi ta ɗvu Mgham

Lazglafta.Mndu ya klaf tsi ka zwaŋani† ta dzə tsi

guli.»7 Suʼuwasuʼa ta ghuya ɗaŋwaha ya ta kəlLazglafta ka zlaha kaghuni nda tsi. Tsaghuya ɗaŋwa ya tamaraŋta kazlay: Klaf kazwanani Lazglafta ta kaghuni kəʼa. Mamuzwaŋ kul haɗ dani ta zlahay ra? 8 Kasi zlaha a tsi ta kaghuni ka zwanani yawu katsi ná, vərɗa zwanani a kuni wu,masagwa kuni nda tsa. 9 Skwi guli ná,mamu mu nda dadaha mu ma na ghəŋahaɗik na ta zlaha amu, ta snaymu ta gwaɗada həŋ. Dani ma Sulkumha yeya tamadzaʼa kwal mu sna gwaɗa da tsi ŋa mutsahafu rki na? 10Ta zlahaydadahamu ta amuŋa fitik kwitikw, manda ya ta gradapta həŋkazlay: Ma dzaʼa ɗina mantsa kəʼa. AmaLazglafta ná, ŋa kata amu ta zlaha tsi taamu, ŋa mutsay mu ta mayaka mu ma tsanzakwani nda ghuɓa ya. 11Ma tsa fitik tazlahu lu ta amu ya ná, nda nza ka skwi kulzɗəgamata, rfa a mu ta rfu ta ghəŋani wa.Ama tahula tsa, ŋa yiganaptani ta zɗaku,nda nzaku tɗukwa ta tsa gwal zlahaf lu ya.

Dvu nda zlahu12 Ka si mantsa tsi, ɗayapwaɗaya ta

dzvuha ghuni ta hərfuta ya. Sifanafwasifa ta karama ghuni ta laɓuta ya guli.13Mbaɗawambaɗa ta mbaɗa ta tvi ya ndaslada‡, kada kwala səla ya nda wərɗa takɗiŋta, katək ná, ka mbafta tsi.

14Zbawazba ta nzata nda zɗakunda indamndu. Ka nzata kuni nda ghuɓa ta wa iraLazglafta. Ka haɗ tsi mantsa wu ná, haɗya dər turtuk ma kaghuni dzaʼa nghaŋtákuma Lazglafta wa. 15 Ɗasuwa ka kuniyaha mndu dər turtuk da mbəɗanatá hulta zɗakatahuɗa Lazglafta. Yaha ya dər katurtuk da nzakway manda slrəŋ ɗahɗahada ɗyamta ka ɓadza ndəghata mnduha§.16Ɗasuwa ka kuni, yaha gwal ta hliri nzak-way mataba ghuni. Yaha mndu dər turtukmataba ghuni da vziŋtá skwi ta nzakwayka ŋa Lazglafta, manda Isuwa ta skwaptá

mamalmalani nda skwa zay kweŋkweŋ ya.17Tahula tsa, manda ya snaŋ kuni, ka laghatsi da zlgha tfawani da dani, ka kwalaghutádani. Traptra ta ksanaktá ghəŋa dani,kulam nda psayni ta tsa tfawi ya nda imataw* ta iri.

18 Gavadagha ta vata ghwá Sinay laviŋlu ta ksaŋta nda dzvu ya a kuni wa. Dərtavata vu ta zlghaku gigiga, dər tavatagrusl tɗik, dər tavata mghama falak, 19 dərtavata ghudzaga duli, dər tavata kuzlahatálwi ya kəl gwal ta snay ka mnay kazlay:Ma gwaɗgəlgana† ka kəʼa ya a kuni wa.20 Ndəɓandəɓa həŋ ta dzvu, kabga laviŋa həŋ ta ŋaftá tsa skwi mnana lu ta həŋkazlay: Inda mndu dzaʼa ksaŋtá tsa ghwáya, dər má nimtak tsi, dzaʼa zlərtsazlərtsalu nda pala kəʼa ya. 21 Ka ganaftá tsa skwinghaŋ həŋ ya ta zləŋ ta həŋ, ka mnəMusakazlay: Ta ghudzaku vgha ɗa da zləŋ‡katakata kəʼa.

22Amakaghuni, gavadagha ta vata ghwáSiyuna, nda ya tavata luwa Lazglafta yata vla hafu tsaya ta nzakway ka Ursal-ima ta luwa, nda tskata vgha duhwalhaLazglafta ka rfu kul laviŋtá lu ta mbəɗaftáhəŋ ya kuni. 23 Gavadagha tavata guy-atá vgha mnduha Lazglafta ta nzakwayka zumaliha vindam lu ta hga taŋ madefteri ta luwa kuni. Gavadagha tavatamnda tsa guma ta ghəŋa inda mnduhademdem ta nzakway ka Lazglafta kuni,nda ya tavata sulkuma mnduha tɗukwa,gwal ta kɗanakta ya kuni. 24 Gavadaghatavata Yesu ta nzamta mataba mnduhanda Lazglafta ŋa dzraftawi ka lfiɗ yakuni. Gavadagha tavata usa Yesu ya kəltsi ka wutsikatá mnduha nda tsi ya kuni.Malaghumala gwaɗa ta gwaɗə tsa us ya, kaŋa Abel§ ta mnata.

25 Ɗasuwa ka kuni! Yaha kuni dakwalaghutá snaŋtá lwa Lazglafta ya tagwaɗa nda kaghuni! Ghalya, tsa gwalta kwalaghutá snatá gwaɗa tsa mndu tamnay ŋa taŋ ta ghəŋa haɗik* ya ná, ndapa həŋ ma guma wa. Amu yeya dzaʼandapta ka mbəɗanambəɗa mu ta hul taLazglafta ta gwaɗa nda amu daga ta luwarki tama? 26Ma tsa fitik ya, ka ghudzanaftálwa Lazglafta ta haɗik. Ndanana, ka

† 12:6 Ngha ta Mahdihdi 3:11-12. ‡ 12:13 Aya 12-13: Ngha ta Isaya 35:3 nda Mahdihdi 4:26. § 12:15 Nghata Vrafta ta Zlahu 29:17. * 12:17 Aya 16-17: Ngha ta Zlrafta 25:29-34, 27:30-40. † 12:19 Aya 18-19: Ngha taSabi 19:16-22. ‡ 12:21 Aya 20: Ngha ta Sabi 19:12-13, aya 21: Gray nda Vrafta ta Zlahu 9:19. § 12:24 Ngha taZlrafta 4:10. * 12:25 Gray nda Sabi 20:22.

Hebru 12:27 287 Hebru 13:20tamaftá tsi ta imi ta sləməŋ kazlay: Taturtuktuk ta dzaʼa ghudzanafta yu guli ŋakwanahani. Haɗik nda ghəŋani a dzaʼayu ghudzanafta wu, nda luwa† tani kəʼa.27 Tsa gwaɗa ya mnə tsi kazlay: Ta tur-tuktuk kəʼa ya ná, ta maray ŋa mu ka-zlay: Inda skwi ya zlaganap lu nda tsa ná,dzaʼa ghudzanafghudza lu ŋa hlutani, kadagɗavata tsa kul haɗ ta ghudzavata ya.

28Yamantsa tsi ya, rfamarfa ta Lazglaftata vlamatá ga mgham ya kul haɗ taghudzavata. Maraŋmamara ta tsa rfay muya nda ma maganatá slna ya ta zɗəganatanda haniŋtá ghəŋ, nda ya nda zləŋay.29 Lazglafta mu ná, vu ta zaɗanatᇠskwiya.

13Vərɗa gwal nda guya ghəŋa taŋ

1 Gɗavawagɗa nda ɗvuvustá sani ndasani manda la zwanama. 2 Yaha kunizanaptá tsuʼafta ɗina ta matbay. Matsa magay mantsa ya kəl sanlaha katsuʼaftá duhwalha Lazglafta kul snaŋtá*həŋ. 3 Havapwahava ka gwal ma gamak,manda skwi kawadaga kuni nda həŋ.Havapwa hava ka gwal ta gə lu ta iri ŋataŋ, kabga mnda səla kaghuni guli mandava hahəŋ.

4 Inda kaghuni demdem, vlaŋwavla tasgit ta kluvtá vgha, yaha marakw dər zəʼalda hliri, kabga dzaʼa tsay Lazglafta ta gumata ghəŋa gwal tamaga sliʼiŋsliʼiŋ, nda gwalta hliri tani.

5 Yaha tsedi da tɗaghatá kaghuni.Rfawarfa ta rfu ta ghəŋa kuraghuta ya dakaghuni, kabga ka Lazglafta na: «Haɗ yudzaʼa zlaghata wu, haɗ yu dzaʼa walaŋtá†vzighista wu,» kaʼa. 6Tsaya ta kəl dər watima amu ka mnay nda fata ghəŋ kazlay:ta katay Mgham Lazglafta ta iʼi, haɗ sana

skwi ta zləŋə yu wu,nu dzaʼa magihata mndu‡ na kəʼa ya.

7 Havakwa maliha ghuni, gwal tamnaghunatá gwaɗa Lazglafta. Havak-wahava ká həŋ nzakwagapta, nda ya káhəŋ mtaku§. Ka kla kuni ta saɗa zlghaynda ŋuɗufa taŋ. 8 Va tsa Yesu Kristi ya tanzakway ɗahawu, tsa tsatsi ya ta nzakway

gita, tsatsi dzaʼa nzakway ŋa kɗekedzeŋguli. 9 Ɗasuwa ka kuni, yaha sanaghwaɗaka tagha skwiha kavghakavghada sagha da ghəŋa ghuni. ZɗakatahuɗaLazglafta na skwi ta mbranaftá ŋuɗufamndu. Tagha skwi kavghakavgha ta ghəŋaza skwa zay a wa. Gwal ta ksa tva mndərgatsa tagha skwi ya ná, haɗ ta kata* həŋ wa.

10 Tsa gwal ta dra skwi ŋa Lazglaftamataba la Yahuda ya ná, haɗ wa taŋ kaza skwi ta ŋa mu ma gwir† wa. 11 Tsamali ta ghəŋa gwal dra skwi ŋa Lazglaftamataba la Yahuda ya ná, usa rini ŋani takladamta da tsa vli nda ghuɓa katakataya, ŋa pla dmaku. Ama sluʼa tsa riniya, ta driŋta tahula luwa‡ lu. 12 Tsayakəl Yesu ka mtuta guli tahula luwa§, ŋaghuɓiŋtá dmakwa mnduha nda ma ŋanima us. 13 Sliʼafmasliʼa amu tama ka dzaʼamu da guyay tahula luwa, ka suʼa amuguli ta mndərga tsa giri ganap lu ya,14 kabga ta na ghəŋa haɗik na a luwaamu ŋa kɗekedzeŋ wa. Ama luwa dzaʼanzakway* ŋa kɗekedzeŋ ŋa amu ta pahay.15 Gɗamagɗa ta zləzlva Lazglafta ka nza-kwa tsi manda skwa pla ghəŋ nda ma YesuKristi. Zləzlvama hgani nda gwaɗa ma wamu. 16Yaha kuni zlanatá maga zɗaku, ndakataŋtá mndu, kabga mndərga tsa skwihata vlata həŋ ya ta zɗəganatá Lazglafta.

17 Snawasna ta gwaɗa da maliha ghuni,ka sna kuni ta skwi ta mnaghunata həŋ.Hahəŋ ta nghapta ka hafa ghuni, kabgadzaʼa zlghay həŋ ta wani da Lazglafta.Snawasna ta gwaɗa da həŋ, ya dzaʼa kəlhəŋ ka maga slna taŋ nda rfu, nda ŋaɗaghəŋ a wa. Ka nda ŋaɗa ghəŋ tsi ná,kataghunaftá a tsa wa.

18 Magawa duʼa ta ghəŋa aŋni. Grafgraŋni kazlay: Haɗ sana ɓədzaku ya magaŋni wu kəʼa ma ndana ŋni. Ta kumay ŋnita gɗata ŋni ta maga skwi ɗinaɗina indafitik. 19 Kdəkwakdək, ta ndəɓa dzvu yuda kaghuni, magawa duʼa ta ghəŋa ɗa, kamutsiɗifta Lazglafta ta vradapta ɗamisim-misim da kaghuni.

Maga duʼa20 Lazglafta ya ta vla zɗaku ta vra-

ganaptáMghammuYesumataba gwal nda† 12:26 Ngha ta Hagay 2:6. ‡ 12:29 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 4:24. * 13:2 Ngha ta Zlrafta 18:1-8, 19:1-3.† 13:5 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 31:6, 8, Yusuwa 1:5. ‡ 13:6 Ngha ta Zabura 118:6. § 13:7 Gray nda 10:32-33.* 13:9 Ngha ta Ruma 14:2-23, 1 La Kwareŋt 8:8, La Kwalus 2:16-22, 1 Timute 4:3. † 13:10 Gray nda 9:11-14,13:11-12. ‡ 13:11 Zlahu 16:27. § 13:12 Ngha ta Yuhwana 19:17, 20. * 13:14 Gray nda 11:10, 16.

Hebru 13:21 288 Hebru 13:25rwa, ka nzakw tsi ka mndu dagala ta nghatuwakha. Ndama usani vla tsi ŋa pla ghəŋ,mutsafta lu ta dzraftawi ŋa kɗekedzeŋ.21 Ka vlaghunavla Lazglafta ta mbrakwamaga inda skwi ɗina, ŋa magay ghuni taskwi ya ta kumə tsi. Ka maga tsi ma amuta skwi ya ta zɗəganata nda ma Yesu Kristita nzakway ŋani glaku ŋa kɗekedzeŋ ya.Amin!

Kɗiŋta nda ga zgu22 Zwanama ɗa, vindaghunaf vinda yu

ta na ɗelewer na ŋa vlaghunatá mbraku.Kiʼa nda kiʼa yeya vindaghunafta yu.Kdəkwakdək ka ŋanata kuni ta tsənagwaɗaha na ma ŋuɗufa ghuni. 23 Tasnaghunamsna yu kazlay: Zligiŋzla lu tazwaŋama mu Timute† ma gamak kəʼa. Kaɓhagagha ɓha tsi misimmisim, dzaʼa lablayu da kaghuni kawadaga nda tsi.

24 Ka ganaghata kuni ta zgu ta mal-iha ghuni demdem, nda inda mnduhaLazglafta tani. Ta ga zgu zwanama maluwa Italiya ŋa ghuni.

25 Ka nza zɗakatahuɗa Lazglaftakawadaga nda kaghuni demdem.

† 13:23 Ngha ta Slna gwal ghunay 16:1.

Yakubu 1:1 289 Yakubu 1:26

Tsgha ta lwaYakubu

Ga zgu1 Iʼi Yakubu ta nzakway ka kwalva i

Lazglafta ndaMghamYesu Kristi, ta ga zguyu ŋa ghuni mndəra mnduha Ghwaŋpɗəhis ta wutsa ta vgha ta ghəŋa haɗik*.

Mbra vgha ma ghuya ɗaŋwa2 Zwanama ɗa, ka slaghunaghasla dər

mndərga wati ma ghuya ɗaŋwa tsi katsi,nghawa ngha manda skwa rfu. 3 Ɗina kasnaŋta ghuni kazlay: Skwi ta dzəghaŋtázlghay nda ŋuɗufa ghuni ná, ta klaghunakkla ta ksa ŋuɗuf kəʼa. 4 Ama ɗina kamaravata tsa ksa ŋuɗufa ghuni ya kah-wathwata, kada nzakwa kuni ka gwal kulhaɗ sana skwi ta ghəŋa ghuni, ka gwal ndadedeʼa, ka gwal kul haɗ sana skwi ta htaptama həŋ ɗekɗek. 5 Ka mamu sana mndumataba ghuni pɗugudunus ɗifil katsi, kaɗawa tsi da Lazglafta, dzaʼa vlaŋvla†. Tamuvla Lazglafta nda inda mndu, ta vlaynda zɗaku. 6 Ama ka ɗawa tsi nda zlghaynda ŋuɗuf, yaha tsi dgaŋtá ghəŋ dər ka kiʼata ghəŋani. Ka ta dga ghəŋ mndu ná, ndanza ka guram nda gamtsaʼuwakwa drəf tavyə falak dər ndiga ndiga ya nzakwani.7 Yaha mndərga tsa mndu ya da ndanaykazlay: Dzaʼa mutsay yu ta sana skwi daMgham Lazglafta kəʼa, 8 kabga mndərgatsa mndu ya ná, his ŋuɗufani, slada aghəŋani ma vlaka turtuk ma inda skwi tamagə tsi wa.

Pɗu nda Gadghəl9 Ka rfa zwaŋama ya ta nzakway ka pɗu

ta rfu, kabga nda nza ka mndu nda kapada Lazglafta. 10 Ka rfa mndu ka gadghəlguli ta rfu, nda vraganata Lazglafta, kabgadzaʼa lula manda gəgdakwa vzlizla. 11 Safafitik ghəɗandaŋ dzafta ta kuzuŋ ná, ŋaghwalutani, ŋa rkuta vzlizlahani, ŋa luta‡ɗinakwa rkatarkani. Manda tsaya dzaʼaluta mnda gadghəl ma slnahani ta magətsi.

Tiŋwa a Lazglafta ta mndu da ghwaɗakaskwi wa

12 Rfu da mndu ta ksa ŋuɗuf ka suʼaskwi ta dzghaŋta, kabga tahula dzghaŋta,

dzaʼa mutsay ta zewzewa hafu ya tanafMgham Lazglafta ta imi ta sləməŋ ta indagwal ta ɗvuta. 13 Ka dzghaŋdzgha skwita mndu, yaha da mnay kazlay: Lazglaftata dzəgha iʼi kəʼa. Haɗ ghwaɗaka skwi tadzəgha Lazglafta wa, dzəgha a tsatsi guli tamndu wa. 14 Ka dzghaŋdzgha skwi ta dərwati ma mndu ná, ghudzaku ma vghanita barafta, ka tɗamta tsi. 15 Ka zlanaŋzlalu ta ghəŋ ta tsa ghudzaku ya katsi, ŋazlghaftani ta huɗi, ŋa yatani ta dmaku.Tahula ndəhafta dmaku, ŋa klaktani tamtaku guli. 16 Zwanama ɗa, gwal ta ɗvuyu, ma nanə kuni ta ghəŋa ghuni. 17 Indaskwi ya ta ɗinuta, nda inda mbəhu ya kulhaɗ sana skwi ta ghəŋani ná, ta luwa tasaha tsi, da Lazglafta ta nzakway ka Danima tsuwaɗakha. Haɗ tsatsi ta mbəɗavaftawa, haɗ sana skwi ta zawataku ka grumda tsatsi wa. 18 Tsatsi ka ghəŋani ta ɗvutávlamata hafu nda ma gwaɗani ta nzakwayka kahwathwata, kada nzakwa mu ka taŋ-taŋani mataba skwiha ya zlaganap tsi.

Ksa slna nda gwaɗa Lazglafta snaŋər lu19Zwanama ɗa gwal ya ɗvu yu, wya skwi

ŋa snaŋta ghuni: Ɗina nzakwa inda mndukamndu ta gi slru gwaɗa da sləməŋani. Kamndu kul haɗ gwaɗa ta nzuŋta ta wi a wu,ka mndu ta gi ɓasa ŋuɗuf§ a wu, 20 kabgahaɗ mndu ta ɓasa ŋuɗuf ta maga skwi yaɗina ta zɗəganatá Lazglafta wa. 21 Tsayatama, pghiŋwapgha ta inda skwiha ya taŋriŋtá mndu, nda inda ghwaɗaka skwiha.Tsuʼawatsuʼa nda hanata ghəŋ ta gwaɗaya ŋəɓam Lazglafta ma kaghuni ta laviŋtámbanafta hafa ghuni.

22Nzawanza ka gwal ta ksa slna nda tsagwaɗa ya. Yaha kuni da nzakway ka gwalta snamtá snaysnay, da nanətá kuni taghəŋa ghuni. 23 Ka lagha mndu ka snaŋtágwaɗa kul ksa slna nda tsi ná, ka guram tsamnduyandamnduya ta ngha tsata vghanima dalagar. 24 Tahula nghaŋtani ta tsatávghani ka laghu tsi, ŋa gi zanaptani ta tsanzakwa tsatani ya. 25Amamndu ya ta faftáirani ta zlahuha Lazglafta, zlahuha ya tavlamata falaʼuwatá vgha, ka ndiʼafta vghatɗukwa tida, kul haɗ ta zanaptá gwaɗatahula snaŋtani, ta ksay ta slna nda tsi ná,dzaʼa nzakway tsa mndu ya nda rfu mainda skwihani ta magə tsi.

26 Ka mnda dina yu ka mndu ta gray,tsaw sna a ta ksanaghutá ghanikani wu

* 1:1 Ngha taMata 13:55, Markus 6:3, Slna gwal ghunay 15:13, Galat 1:19. † 1:5 Ngha taMahdihdi 2:3-6. ‡ 1:11Aya 10-11: Ngha ta Isaya 40:6-7. § 1:19 Ngha ta Ekleziyast 7:9.

Yakubu 1:27 290 Yakubu 2:22katsi, nana ghəŋani ta nanə tsi, bətbəttsa dinani ya. 27 Wya vərɗa dina ya tanghə Lazglafta ka dina nda ghuɓa kul haɗrutsak tida: Nghapta ka zwana tawakri ndawadguha ma ɗaŋwaha* taŋ, nda nghaymndu ta ghəŋani ma ghwaɗaka skwiha taghəŋa haɗik da ŋriŋta tsi ta ghəŋani.

2Gala mndu nda gala ná, ɓliŋtá zlahu ya

1 Zwanama ɗa, yaha kuni da gala mndunda gala* ma nzakwa ghuni ma zlghaynda ŋuɗuf, ma glakwa Mgham Yesu Kristi.2 Grafta: Mbaɗaka mndu ka gadghəl kalami da taba guyata ghəŋa ghuni, nda fatahalagara dasu, nda suɗatá lgut nda bla tavgha. Ta lamə sana mndu guli ka pɗunda suɗatá gərzaŋani ta vgha guli. 3 Kalagha ghuni ka laghwi da nghapta ka tsamndu nda suɗatá lgut nda bla ya, ka kuninda tsi mantsa: «Nzanza kagha ma ya vliɗina ya,» ka kuni. Ka kuni nda tsa pɗu yaguli mantsa: «Slada slada kagha nda sladahada,» ka «nzanza hada ta haɗik» a ka kuninda tsi. 4 Ka si mantsa tsi, daganap a kunita vgha ma vgha ghuni nda tsa ra? Nzaa kuni ka gwal tsa guma nda ghwaɗakandanu nda tsa guli ra?

5 Zwanama ɗa gwal ɗvu yu, fawafa tasləməŋ. Lazglafta a ta zabaptá gwal kapɗu ta wa ira gwal ma ghəŋa haɗik, ŋanzaku ka Gadghəl ma zlghay nda ŋuɗuf,ŋa mutsay taŋ ta ga mgham ya tanaf tsita imi ta sləməŋ, ta gwal ta ɗvuta ra?6 Ama kaghuni, ka hərtətatá kuni ta gwalka pɗu. Tsaw sna a kaghuni kazlay: Tsagwal ka gadghəl ya ta giri ŋa ghuni, tatsəha kaghuni da vla guma kəʼa katək ra?7 Hahəŋ a tsa gwal ta mbərsuʼa tsa ŋərmahgu mutsaf kuni ya guli ra?

8 Ka snasna kuni ta zlaha Lazglafta,manda ya nda vinda kazlay: Ɗvuɗva tamnda səla manda va ghəŋa gha† kəʼa yaná, magamaga kuni ta skwi ɗina. 9 Amaka ta gala mndu kuni katsi ná, dmakutsa ta gə kuni, ksafksa zlahu ta kaghuni,kabga sna a kuni ta ŋani wa. 10 Dər watima mndu ta snatá inda zlahu, ka ɓlanaptátsi ta ya turtuk ná, ɓlanapɓla ta indanidemdem nda tsa. 11Va tsa mndu ta mnaykazlay: Yaha ka da hliri kəʼa ya ná, va

tsatsi guli ta mnay kazlay: Yaha ka dadzatá mndu‡ kəʼa. Ala, tsa lagha gha kakwal kul hlatiri, ka laghwa ka dzatá mndukatsi ná, nda nza ka ka mnda ɓlanaptázlahu. 12Tsaya kəl yu kamnayŋa ghuni ka-zlay: Gwaɗawagwaɗa ta gwaɗa, ka ndanakuni ta ndanu,manda vərɗamnduha dzaʼatsanaghata lu ta guma ta həŋ ndama zlahuya ta vlamatá falaʼuwata vgha kəʼa ya.13 Baɗu fitika tsa guma ná, haɗ Lazglaftadzaʼa tawa hiɗahiɗa ta mndu ya kul haɗta tawa hiɗahiɗa ta sanlaha wa. Ama tawahiɗahiɗa ta ga mgham ta ghəŋa guma.

Zlghay nda ŋuɗuf kul haɗ slnani ná,nda mta

14 Zwanama ɗa, nu katanaf mnay mndukazlay: Mamu yu nda zlghay nda ŋuɗufkəʼa, ka haɗ tsi ta maga slnani na? Dzaʼambanafmba tsa zlghay nda ŋuɗufani yanda tsa ra? 15 Ka waya ka skwi, mamusana zwaŋama, ka sana mukuma a tsi, kafərdiʼu, haɗ sana skwi ŋa zaŋta taŋ indafitik guli wu katsi. 16Ka sani mataba ghuninda həŋ mantsa: «Lawala nda vghatazɗaku, ka vlaghunavla Lazglafta ta skwiŋa bukwa ghuni, nda skwi ŋa zay ghuni,»kaʼa, mataba tsa, ta vlaŋ a kaghuni ta skwiŋa kataŋtá həŋ ya kay wu, nu kataf tsayana? 17Manda va tsaya nzakwa zlghay ndaŋuɗuf guli. Ka haɗ slnani ta maravata wukatsi, nda mta ma vghani.

Haɗ zlghay nda ŋuɗuf, ka haɗ slnaniwa

18 Ama ka waya ka skwi dzaʼa mnaysana mndu kazlay: Zlghay nda ŋuɗuf ŋakagha ta ŋanata, maga slna ŋa iʼi kəʼa.Ala, «mariha mara kagha ta zlghay ndaŋuɗuf kul haɗ slnani, ta maraghatá iʼita zlghay nda ŋuɗuf nda ma slnaha ɗa.»19 Zlghafzlgha kagha kazlay: TurtuktukLazglafta kəʼa, mantsa nzakwani, ta ŋagha tsa. Ama ɗina ka snaŋta kagha gulikazlay: Zlghafzlgha ghwaɗaka sulkumhaguli manda va tsaya kəʼa, ta ghudzakuhəŋ da zləŋ§. 20 Rghargha vgha na. Takumay ka kulamgita tamnaghaŋta kazlay:Zlghay nda ŋuɗuf kul haɗ slnani ná, haɗhayhayani wu kəʼa ra? 21 Ma fitika vlatadzidza mu Abraham ta zwaŋani Izak tagwir* ná, ka mndu tɗukwa a hga lu ndama tsa slnani ya ra? 22 Hada ná, nda

* 1:27 Ngha ta Isaya 1:17. * 2:1 Ngha ta Ayuba 34:19. † 2:8 Ngha ta Zlahu 19:18. ‡ 2:11 Ngha ta Sabi20:14, nda Vrafta ta Zlahu 5:18, Sabi 20:13, nda Vrafta ta Zlahu 5:17. § 2:19 Ngha ta 1 Timute. 4:1 nda Mata 8:29,Markus 1:24, 5:7, Lukwa 4:34. * 2:21 Ngha ta Zlrafta 22:9.

Yakubu 2:23 291 Yakubu 4:3ngha ka ká zlghay nda ŋuɗufani ta dzaʼakawadaga nda slnani. Slna ta hɗanaghatághəŋa zlghay nda ŋuɗuf. 23 Mantsa yadzatá ghəŋa skwi ya vindam lu ma defterikazlay: Zlghafzlgha Abraham ta Lazglafta,kəl Lazglafta ka klafta ka mndu tɗukwa†.Tsaya kəl lu ka hga Abraham ka gra‡Lazglafta kəʼa. 24 Nda ngha kuni tama kámndu nzakway ka mndu tɗukwa ta wa iraLazglafta nda ma slnaha, nda ma zlghaynda ŋuɗuf kweŋkweŋ yeya a wa.

25 Manda va tsaya§ nzakwa sanamarakw ta hliri, Rahab hgani. Ka marakwtɗukwa ta wa ira Lazglafta nda ma slnaha,ma tsuʼaftani ta gwal vitsa tsa luwa ya, kakataftá tsi ta həŋ, ka kɗikiŋtá həŋ nda tasana tvi*. 26 Tsaya tama, ka haɗ hafu masluʼuvgha ná, nda mta nzakwani, mandava tsaya zlghay nda ŋuɗuf guli, ka haɗslnani wu ná, nda mta nzakwani guli.

3Ghwaɗaka skwi ghanik

1 Zwanama ɗa, yaha kuni da pghamtávgha ɓəskaʼ ŋa nzaku ka gwal tagha skwi,kabga mal ta ghəŋa amu dzaʼa tsanaghatalu ta guma katakata. 2 Inda amu ná, dagalakrughuvi kavghakavgha ta gə mu. Ka haɗmndu ta guvtá krughuvi ma gwaɗa wuná, ŋərma mndu tsaya ta laviŋta nghaftávghani demdem. 3 Ka fanamfa mu tatsuhwal ma wi ta plisha ŋa snamata taŋta gwaɗa mu katsi ná, laviŋlava mu takla inda vghani demdem dər ndiga tsi.4Nghawangha guli ɓa ta kwambalu dagala.Mghama falak yeya ta tiŋway. Nda zwaŋasuwak kwitikw ta klamndu ta sway da indavli ta kumə tsi. 5 Manda va tsaya guli ná,sana skwi kiʼa katakata na ghanik, matabafawayha ta mndu. Nduk nda tsa ná, taghərɓaku nda skwiha dagala dagala.

Nghawangha guli ta vu ndez kwitikw,laviŋlava ta driŋtá mghama zivak nek-wnekw. 6 Ghanik guli ná, manda vu nza-kwani. Ma tsa ghanik ta nzakway ma amuya, nzamta inda ghwaɗaka skwi. Matabafawayha mu nzamta ghanik, ka pghaɓədzaku ta vgha demdem. Ta ghanikamu nzafta duda vu, mbaɗaka ghanik tamaka pgha vu ta nzakwa mu daga yagatáamu ha ka mta ta amu. 7 Nda mndərgaskwiha: Dər nimtak tsi, dər zarak tsi, dər

nahaɗik tsi, dər klipi tsi, mndu ta zlahafta.8 Ama ghanik ná, haɗ mndu ta laviŋtázlahafta wa. Sana ghwaɗaka skwi ya kullaviŋtá lu ta zlahafta. Dagala gruma tadza mndu mida. 9 Nda tsi ta zləzlva muta Mghama mu ta nzakway ka Da mu, ndatsi guli ta ksiʼa amu ta mnduha magaflu ta gara vgha* nda Lazglafta. 10 Mava tsa wubisim ya ta sliʼagapta tfawi ndaksiʼi tani. Zwanama ɗa, ra a ka nzakwanimantsa wa. 11 Ta mbəzagapmbəza imi zɗanda imi ɗahɗaha ma va tsa dzuɓay turtukya ra? 12 Zwanama ɗa, Haɗ fwa ghurafdzaʼa walaŋtá yafta yakwa Zaytuŋ wa. Haɗfwa inabi dzaʼawalaŋta yaftá yakwaghurafguli wa. Manda va tsaya guli ná, haɗ imizɗa ta sabi ma imi nəmnəma guli wa.

Da Lazglafta ta mutsafta lu ta ɗifil13Watimamnduyandaɗifilmaghəŋani

nda sna ta skwi na? Kamara tsi ta slnahaninda ma nzaku ɗina, nda hanata ghəŋa yata mutsu lu ma ɗifil. 14 Ama ka ndughun-dughwa ŋuɗufa ghuni nda draku, nda yanda ɗva ghəŋ katsi, ma ghərɓə kuni taghərɓaku ka bətbət, ma tsakalana kuni tawi ta kahwathwata. 15 Mndərga tsa ɗifilya ná, ta saha ta luwa a wa. Ŋa ghəŋahaɗik tsaya, ŋa sluʼuvgha ya, ŋa halawayya guli. 16 Ma vli ta gə draku nda ɗvutaghəŋ ta mgham ná, mamu hwazlaɓakunda inda mndərga ghwaɗaka slnaha tani.17 Taŋtaŋ karaku, ɗifil ya ta saha ta luwaná, nda ghuɓa. Tahula tsa, ta klakklata zɗaku nzaku, leɓtekwa, ta dzra ghəŋ,dagala hiɗahiɗa da tsi, slna ɗinaɗina tasabi da tsi, haɗ ta gala mndu wu, haɗmaɗgwirmaɗgwir da tsi wa. 18Gwal ta ɗvazɗaku ná, zɗaku ŋa taŋ ta sləgay, yakwaniya ta mutsu həŋ ná, tsaya nzaku tɗukwa.

4Ghwaɗaka ndanu ta klatá zlərɗa wi

1 Nu ta klaktá lmu nda zlərɗawimataba ghuni na? Vəl haraʼuwa skwihakavghakavgha, ta za vgha ma vgha ghuniya. 2 Ta haraʼuway kuni ta skwi, sewmutsaf a kuni wu, ka pslə kuni ta mndu.Ta mamay kuni ta skwi, triɗmutsaf a kuniwu, ka zlərɗə kuni ta wi, ka lmə kuni talmu. Haɗ kuni ta mutsaftá skwi ta kuməkuni wu, kabga ɗawa a kuni da Lazglaftawa. 3 Ta ɗaway kuni mndani, haɗ kuni ta

† 2:23 Ngha ta Zlrafta 15:6 ‡ 2:23 Ngha ta Zlrafta 15:6, Isaya 41:8, 2 Krunik 20:7. § 2:25 Ngha ta Yusuwa2:1-21 * 2:25 Ngha ta Yusuwa 2:1-21. * 3:9 Ngha ta Zlrafta 1:26-27.

Yakubu 4:4 292 Yakubu 5:8mutsafta wu, kabga nda tvani a ta ɗawakuni wu, ŋa maga skwi ta zɗəgaghunatata ɗawa kuni. 4 Fkərwaha na! Sna a kunikazlay: Ɗvutá ghəŋa haɗik ná, ga ghumanda Lazglafta ya kəʼa ra? Mndu ya ta kumaksa gra nda ghəŋa haɗik ná, ta kumay tanzakway ka ghuma Lazglafta. 5Ta grə kuniná, ka bətbət skwi mna defteri ta mnaykazlay: Ɗvuɗva Lazglafta katakata ta tsasulkum fam tsi ma amu ya kəʼa ya ra? 6 Tavlay katək ta zɗakatahuɗi ya ta fərtutakəl defteri ka mnay kazlay: Ta pgha ghəŋLazglafta nda gwal ta gla ghəŋ, ama ta vlayta zɗakatahuɗani* ŋa gwal ta hanaganatá†ghəŋa taŋ kəʼa ya. 7 Hanaganawahana taghəŋa ghuni ŋa Lazglafta, ka pgha kunita ghəŋ nda halaway ŋa hwayaghutanidiʼiŋ nda kaghuni. 8 Gavanavawagavata Lazglafta, dzaʼa gavaghunavagava‡tsatsi guli. Mbaziŋwa dzva ghuni,kaghuni gwal ta nzakway ka gwal dmaku.Ghuɓiŋwa ŋuɗufa ghuni, kaghuni gwalnda ghwaɗaka ndanu. 9 Tapafwatapama vgha ghuni ta tulekatá kaghuni.Tawawatawa ta taw, mbəzawambəza taima taw. Ka nuna ghuɓasu ta ghuɓasukuni ka taw. Ka nuna rfu ta rfu kuni, kaɓasa ŋuɗuf. 10 Hanaganawa ghəŋa ghunita kəma Mgham, dzaʼa kapaghunaf kapa.

Ma tsə kuni ta guma ta sanlaha11 Ma vazu kuni ta rutsak ta sani nda

sani. Mndu ya ta vza rutsak ta zwaŋama,ka ta tsanaghatá guma a tsi ná, ta vzarutsak tsamndu ya ta zlahu. Ta tsanaghatáguma guli ta zlahu nda tsa. Ala, ka tatsanaghatsa ka ta guma ta zlahu katsiná, nza a kagha ka mnda sna zlahu ndatsa wa, ama mnda tsa guma kagha ndatsa. 12 Lazglafta turtukwani ta vlatá zlahu,tsatsi guli ta tsa guma. Tsatsi ta laviŋtámbanafta, tsatsi guli ta laviŋtá zaɗanata.Ama wa kagha tama, ta tsanaghatá gumata zwaŋama gha?

Ŋa ghuni a mahtsim wa13 Ndanana tama, fawafa ta sləməŋ,

kaghuni gwal ta mnay kazlay: Gita kamahtsim a tsi dzaʼa dzaʼa mu da luwamanda ya, ŋa zata mu ta vaku, ŋa tsakalaymu ta tsakala, ŋa mutsakta mu ta tsedikəʼa ya. 14 Tsaw sna a kaghuni ta skwi

dzaʼa magaku mahtsim§ wa. Sna a kunita nzakwa hafa ghuni guli wa. Mandanzakwa kusay ta zlagapta sel, ɓats nzɗaniŋa gi zwaɗutani ya nzakwa ghuni. 15 Skwimá da mnə kuni katək ná, «ka ta ɗvafɗvaLazglafta ta kladamapta nda hafu katsi ná,dzaʼa magay ŋni ta skwi manda ya, ndaskwi manda ya,» ka kuni má dzaʼazlay.16 Ama ndanana ná, ta ghərɓaku kuni mandana ghuni, ka gla ghəŋ. Ghwaɗaka skwina mndərga tsa gəla ghəŋ ya. 17 Mantsatama, mndu ya nda sna ta maga skwiɗina má ŋa magayni, ka kwalaghutá tsi tamagay ná, gaga ta dmaku.

51Ndana tama, fawafa ta sləməŋ kaghuni

gwal gadghəl. Tawawa tawa ta taw, kawaha kuni ta wahu, ta ghəŋa ghuya ɗaŋwaya dzaʼa dəɗəgaghunaghata. 2 Rwurwaskwa gadghəla ghuni ghunzəɗək, zuzazahar ta lgutha ghuni. 3 Hpaɗuhpaɗahzay* ta dasuha ghuni nda tsediha ghuni.Tsa hzayha taŋ ya dzaʼa mna gwaɗa takaghuni, ŋa dughwaɗuta taŋ ta vghaghuni, manda ya ta dghwaɗu vu ta skwi.Ta sagha kɗakwa ghəŋa haɗik ya ná, tatskanata kaghuni ta skwa gadghəl. 4Wyaplana a kuni ta nisəla gwal ta ksaghunatáslna ma vwah† wa. Ŋranafŋra kuni taŋuɗufa taŋ. Ta wahu həŋ. Ka snanaghatátsa waha taŋ ya ta Lazglafta Mgham ya tambruta. 5 Zuza kuni ta mghama ghuni maghəŋa haɗik, magamaga kuni ta skwiha yakumaŋ maya ghuni. Nuʼaf nuʼa kuni tavgha ghuni, ka kzla fitika hnay. 6Tsanaghatsa kuni ta guma ta gwal kul haɗ dmakwataŋ, pslapsla kuni ta tɗukwa mnduha kulpghaŋtá ghəŋ nda kaghuni.

Ksatá ŋuɗuf, wya Mgham Yesu ta saha7 Mantsa tama zwanama ɗa, nzawanza

nda ksa ŋuɗuf ha ka sagha fitika saghaMgham. Nghawangha ɓa ta mnda hva,ya kəʼa ta nzata ka kzla ŋərma skwi ya tasabi ma haɗik. Nda ksa ŋuɗuf ta nzata tsika kzlay ha ka mutsaftani ta taŋtaŋa imasləgu nda kwanaha ima fwak‡. 8 Kaghuniguli ná, nzawanza nda ksatá ŋuɗuf kambra kuni ta vgha, kabga ndusa fitika sahaMgham.

* 4:6 Ngha ta Mahdihdi 3:34. † 4:6 Ngha ta mahdihdi 3:34 mnə lu ma gwaɗa Grek ghalya. ‡ 4:8Gray nda Zakari 1:3, Malatsi 3:7. § 4:14 Aya 13-14: Ngha ta Mahdihdi 27:1. * 5:3 Aya 2-3: Ngha ta Mata 6:19.† 5:4 Gray nda Zlahu 19:13, Vrafta ta Zlahu 24:14-15. ‡ 5:7 Vrafta ta Zlahu 11:14, Yuwel 2:23.

Yakubu 5:9 293 Yakubu 5:209 Zwanama ɗa, ma ŋaɗə kuni ta ghəŋ ta

ghəŋa sani nda sani kada kwala lu tsaghu-naghatá guma. Ya wya mnda tsa gumata wa tgha. 10 Zwanama ɗa, klawakla tasaɗa satá duni nda ksa ŋuɗufa la anabi,gwal si ta mna gwaɗa nda hga Mgham.11 Nda tfawi ta ghəŋa ghuni ka aŋni tamnay nda gwal ta ghuya ɗaŋwa nda ksaŋuɗuf. Sniŋsna kuni tamnagwaɗa ta ksatáŋuɗufa Ayuba, nda ngha kuni ta kɗavaktaskwi ya vlaŋ Mgham Lazglafta. Lazglaftaná, dagala tawa hiɗahiɗa nda zɗaku§ datsi.

12 Zwanama ɗa, sana skwi guli ná, mawaɗu kuni ta waɗu, dər nda luwa, dər ndahaɗik, dər ndawatima skwawaɗu tsi. Amaka «aŋi» tsi, ka nza tsi ka aŋi. Ka «mantsaa tsi wu,» ka nza tsi ka mantsa a wu, kadakwala kuni dəɗamta ma guma Lazglafta*.

Ndəɓa dzvu ta ghəŋa ɗaŋwa13 Mamu sana mndu mataba ghuni ta

sa duni ra? Ka ndəɓa tsi ta dzvu daLazglafta. Mamu sanamndumataba ghunita rfu ra? Ka fa tsi ta laha. 14 Mamusanamndumataba ghuni kul ɗughwanakura? Ka hga tsi ta gwal ta ngha Igliz. Kamaga həŋ ta duʼa da Lazglafta ta ghəŋani,nda pghanaghatá rɗi nda hga Mgham†.15 Ka nda ŋuɗuf turtuk magata lu ta tsaduʼa ya katsi ná, dzaʼa mbanafmba tatsa mndu kul ɗughwanaku ya. Dzaʼambanafmba Mgham ma tsa ɗaŋwani ya.Ka si mamu dmakuha maga tsi, dzaʼa plin-ispla Lazglafta. 16 Mantsa ya tama, mnu-vuswa dmakwa ghuni mataba ghuni, kamaga kuni ta duʼa da Lazglafta ta ghəŋasani nda sani, kadambaghunafta Lazglaftama inda ɗaŋwaha ghuni. Maga duʼa mndutɗukwa ná, ta ksay ta slna nda mbrakukahwathwata. 17 Iliya ná, mndu ya mandava amu. Ka ndiʼata tsi ka maga duʼa daLazglafta, ŋa kwala imi kul sagha. Kakwalaghutá imi ta sagha ta ghəŋa haɗik kavaku hkən nda tili mkuʼ. 18Tahula tsa guli,ka magəglata tsi ta duʼa da Lazglafta, kazligiŋtá luwa ta imi, ka zlrəglaftá skwihata ɗayaku‡ ta haɗik.

Vranakwa gwal ta zwaɗuta ma kah-wathwata

19 Zwanama ɗa, ka mamu sani matabaghuni ta diʼiŋaghuta nda kahwathwata

Lazglafta, ka vranaktá sani mamndu katsi,20 Ɗina ka snaŋtani kazlay: Mndu ya tavranaktá mnda dmaku ma tvi ya si zwaɗutsi ná,mbanafmba ta hafa tsamndadmakuya ma mtaku. Ma tsa slna maga tsi yaguli ná, dzaʼa pliŋpla Lazglafta ta ndəghatadmakuha§.

§ 5:11 Ngha ta Ayuba 1:20-22, 2:10, 42:10-17. Nda Zabura 103:8. * 5:12 Ngha ta Mata 5:34-37. † 5:14 Nghata Markus 6:13. ‡ 5:18 Aya 17-18: Ngha ta 1 Mghamha 17:1, 18:1, 18:42-45. § 5:20 Ngha ta Mahdihdi 10:12, 1Piyer 4:8.

1 Piyer 1:1 294 1 Piyer 1:21

Taŋtaŋa tsghatá lwa1 Piyer

Ga zgu1 Iʼi Piyer ghunatá mnda Yesu Kristi

ta vinda na ɗelewer na ŋa zabatá mn-duha Lazglafta ta wutsatá vgha ta nzakuka matbay ta haɗika Puŋ nda Galat, ndaKapadus, nda Asiya, nda ya ta haɗika Bi-tani*. 2 Lazglafta ta nzakway ka Da tazabaptá kaghuni manda va ya ghada tsita payafta. Ka faghutá tsi ta kaghuni kaŋani nda ma Sulkumani nda ghuɓa, ŋanzakwa ghuni ka gwal ta snanatá gwaɗaYesu Kristi, ŋa wutsikaghunaftá usani kaghuɓighunista nda tsi. Ka vlaghunavlaLazglafta ta zɗakatahuɗani nda zɗakwanitani katakata.

Faftá ghəŋ ta mbaku3 Zləzlvama Lazglafta ta nzakway ka

Dani ma Mghama mu Yesu Kristi. Maglakwa Zɗakwani, ka yəglatá tsi ta amuka vlamata hafu ka lfiɗ ma sliʼaganap-tani ta Yesu Kristi mataba gwal nda rwa.Mantsaya tama, mamu mu nda fata ghəŋta nzaku nda hafu ka lfiɗ, 4 ka kzlaskwi ya kul ɓadzavata, kul ksə rɗak, kulkɗavakta, fana Lazglafta ta zwanani taluwa. 5Kaghuni, ka zlghafzlgha kuni katsi,ta ngha kaghuni Lazglafta nda mbrakwaniŋa mbaghunafta. Tsa mbaku ya ná, makɗavakta fitik dzaʼa snaŋta kuni.

6 Tsaya tama kəl kuni ka nzata ndarfu. Aŋ mndani, ndanana nda ŋraŋuɗufa ghuni ŋa fitik kwitikw da skwihakavghakavgha ta dzəghaghunata. 7 Tsaskwiha ta dzəgha kaghuni ya ná, nda nzaŋa maraŋtá nzakwa zlghay nda ŋuɗufaghuni. Ta ɓadzaku na dasumndani, ama tafamfa lu ma vu ŋa nghay ka vərɗani tsi, kaki tsi. Mantsaya nzakwani guli nda zlghaynda ŋuɗufa ghuni ta malapta ka dasu ya.Mantsaya tama, ŋa klaghunaktá tsa zlghaynda ŋuɗufa ghuni ya ta zləzlvu, nda glaku,nda sgit, baɗu tsa fitik dzaʼa zlagapta YesuKristi ya. 8 Aŋ mndani, ta ngha† a kunita Yesu nda ira ghuni wa, ama ɗvuɗvakuni, zlghafzlgha kuni guli dər ta ngha akuni. Tsaya ta kəl kuni ka rfu katakata kulmnavata nda wi, 9kabgamutsafta ghuni ta

mbaku ta nzakway ka klatá ghəŋa zlghaynda ŋuɗufa ghuni ya.

10 Ghalya, zbaŋzba la anabi ɗina tatvi ya ká Lazglafta dzaʼa mbanaftá mn-duha, ka mnutá həŋ ta gwaɗa ta ghəŋatsa zɗakatahuɗi payaghunaf Lazglafta ya.11 Ka mnə Sulkuma Kristi, ta nzakway maŋuɗufa taŋ ta gwaɗa ta ghuya ɗaŋwa yadzaʼa ghuyta Kristi, ma kɗaku tsi mutsaglaku. Ka ŋavatá tsa anabiha ya ka psasnaŋta, ka yawu dzaʼa magakwa tsa skwiya, nda ya ka kinawu kəʼa dzaʼa magakuya‡. 12 Ka snanamtá Lazglafta ta tsa laanabi ya kazlay: Ka ŋa taŋ a tsa gwaɗa yawu, ka ŋaghuni nzakwani kəʼa. Ndanana,mnaghunamna gwal ta mna Lfiɗa Gwaɗata tsa skwiha ya. Nda mbrakwa Sulkumnda ghuɓa ghunagata Lazglafta snaghu-namtá həŋ ta tsa gwaɗa ya. Tsa gwaɗa yaguli ná, kumaŋkuma duhwalha Lazglaftata snaŋta.

Nzaku ya ta raŋtá gwal zlghay nda ŋuɗuf13 Tsaya tama, payavawapaya ŋa ksa

slna, nzawanza nda fata ghəŋ hzleŋa.Fafwa fa ta ndana ghuni ta zɗakatahuɗiya dzaʼa vlaghunata lu baɗu zlagapta YesuKristi. 14 Ya nda nza kuni ka zwanaLazglafta ta snanatá gwaɗani ya, mazlanaŋ kuni ta vgha ghuni ta ghwaɗakaskwiha, ya si ta zɗəgaghunata ghalya manzakwa ghuni ta kul snaŋtá Lfiɗa Gwaɗa.15 Tsa Lazglafta ta hgaftá kaghuni ya, ndaghuɓa tsatsi. Nzawanza kaghuni guli ndaghuɓa manda va tsatsi. 16 Ka lu vindaftama deftera Lazglafta na: «Nzawanza ndaghuɓa, kabga nda ghuɓa§ iʼi,» kaʼa.

17 Ka ta hgay kuni ma duʼa ghuni ka«Da» ta Lazglafta, ya ta tsa guma ta ghəŋainda mndu taɓta slnani maga tsi kul galamndu nda gala ya, nzawanza nda zləŋayma na nzakwa ghuni tata na ghəŋa haɗikna. 18 Nda sna kuni kazlay, varagap manzaku ka rgha, zlaghunaŋ dzidza ghuni luta kaghuni kəʼa. Nda dasu nda ya nda dzin-dar ta ɓadzaku ya a varata lu ta kaghuniwu, 19 ama nda usa Kristi* ta bluta varatalu ta kaghuni. Manda zwaŋa tuwak kulhaɗmaslivinza, kul haɗ rɗak tida ya, na tsaKristi ya. 20Lazglafta ta thanaftamantsayadaga ma kɗaku lu zlaganaptá ghəŋa haɗik,ka marigiŋtá tsi ma na kɗavakta fitik na,ŋa kata kaghuni. 21Nda ma tsatsi zlghafta

* 1:1 Gray nda Yakubu 1:1. † 1:8 Gray nda Yuhwana 20:29. ‡ 1:11 Ngha ta Zabura 22, Isaya 53, Lukwa24:25-26. § 1:16 Livitik 19:2. * 1:19 Ngha ta Kwalasuha 1:20.

1 Piyer 1:22 295 1 Piyer 2:14kuni ta Lazglafta ya ta sliʼaganapta mamtaku mataba gwal nda rwa, ka vlaŋtáglaku. Tsaya kəl kuni ka zlghafta, ka faftághəŋa ghuni ta Lazglafta.

22 Nda nza kuni ka gwal nda ghuɓa,ma snanata ghuni ta gwaɗa Lazglafta, ŋaɗvuta ghuni ta zwanamaghuni ndaŋuɗufaghuni. Gɗawagɗa tama ta ɗvuvustá vghaghuni kahwathwata nda ŋuɗuf turtuk.23Mantsa ya tama ná, nda sna kuni kazlay:Nda ya yakwa mahisa ghuni nda mbrakwagwaɗa Lazglafta ya ta vla hafu ta nzaku ŋakɗekedzeŋ kəʼa. Lazglafta ya kul haɗ tamtavata ta vlaghunatá tsa hafu ya, ya tamtaku a wa. 24 Ka lu vindafta ma defteraLazglafta na:«Inda mnda səla ná, manda kuzuŋ nzak-

wani.Sgitani guli ná, manda vzlizla kuzuŋ nzak-

wani guli.25Ama gwaɗa Lazglafta ná, ŋa kɗekedzeŋ†

nzakwani,» kaʼa.Tsa gwaɗa ya ná, tsaya Lfiɗa Gwaɗa yamnaghuna lu.

21 Hliŋwahla ta inda ghwaɗaka skwiha

ma ŋuɗufa ghuni, ma kuslember kuni takuslemberaku, ma pghə kuni ta wirak hisma vu, ma haraʼu kuni ta haraʼuwaku, matsanava kuni ta skwi tamndu guli. 2Mandazwaŋa vziʼuwa ta mama uʼa da mani ya,mantsaya ka kaghuni guli mama vərɗagwaɗa Lazglafta ŋa glay ghuni ta glakunda tsi, ŋa mutsay ghuni ta mbaku ŋaɗekɗek. 3 «Lawa ta kəma ta kəma, kabgatapanatapa kuni ta zɗakwa* Mgham YesuKristi.»

4 Gavanavawagava ta Mgham YesuKristi. Tsatsi tsa pala ta vla hafu wuɗidiŋmnduha ya. Tsatsi zbap Lazglafta tahemanata inda skwi ta wa irani. 5Kaghuniguli, nzawanza ka pala nda hafu mida, yata kəl lu ka ba həga mndərga ŋa Sulkum,ŋa nzakwa ghuni ka guyata ghəŋa gwalnda ghuɓa ta vla skwi manda ya ta kuməSulkum. Tsaya skwi ta zɗəganatá Lazglaftanda ma Yesu Kristi. 6 Ka lu vindafta madeftera Lazglafta na:«Wana zbapzba yu ta vərɗa palaka tughwa

ba həga,

ka fata ma luwa Siyuna. Mndu ya ta faftághəŋani tida ná,

haɗ sana skwi dzaʼa pghanaghatá hulaɗekɗek wu,» kaʼa.

7 Ka ŋa kaghuni gwal ta zlghafta ya ná,dagala sgitani, ama mantsaya a da gwalkul zlghafta wa. Ka lu vindafta ma defteraLazglafta na:«Va tsa pala wuɗidiŋ gwal ba həga ya,ta nuta ka vərɗaka pala tughwa həga.»8Ka lu vindafta guli na:«Tsa pala ya ná, ta dza mndu ka tuthun.Tsa pala ya ta zlambanaptᆠmnduha,»

kaʼa.Ta dzay ta həŋ ka tuthun, kabgakwalaghuta taŋ ta snanatá gwaɗaLazglafta. Manda tsaya thanafta Lazglaftata həŋ daga manda ghalya.

9 Ama kaghuni ya, nda nza kaghuni kamndəra mndu zabap Lazglafta, ka guy-ata ghəŋa gwal ta vla skwi ŋa Lazglafta,ka gwal faghu Lazglafta ka ŋani. Tsatsita hagaftá kaghuni ka hlagaghunapta magrusl, ka pghaghunamta ma tsuwaɗakta ndərmim lu nda ndərmima, ŋa mnaskwi maga tsi ta malaghutá mbraku‡.10 Ghalya ná, si nza a kuni ka mnduhaLazglafta wu, ama ndanana, nda nza kunika ŋani. Ghalya mutsaf a kuni ta tawahiɗahiɗa Lazglaftawu, amandanana,mut-safmutsa§ kuni.

Nzawanza ta nzaku ka mnduha Lazglafta11 Zwanama ɗa gwal ta ɗvu yu nda

ŋuɗufa ɗa, ɗina ka snaŋta ghuni kazlay,manda matbay nzakwa ghuni, gɗavata akuni ma na ghəŋa haɗik na wu kəʼa. Tsayata kəl yu ka vla mbraku ŋa ghuni, ka warakuni ta skwi ya ta haraʼuwa kaghuni. Yahafa ghuni ta zbə tsa skwiha ya. 12 Ɗinaka kuni nzaku mataba gwal kul snaŋtáLazglafta. Ŋa nzakwani dər má ta vazarutsak həŋ ta kaghuni, ŋa nghay taŋ taŋərma slna ya ta magə kuni, ŋa zləzlvaytaŋ ta Lazglafta baɗu dzaʼa sagha tsi daguyaku nda həŋ.

13 Ma tsa nzakwa ghuni ka ŋa YesuKristi ya, hanaganawahana ta ghəŋa ghunimista inda gwal ta ga mgham ta ghəŋamnduha. Haniŋwa ghəŋ mista mghamdagala, ta ga mgham ta ghəŋa inda skwi.14 Haniŋwa ghəŋa ghuni mista ŋumna ya

† 1:25 Aya 24-25: Isaya 40:6-8, mnaf lu manda ya nda Grek ŋa ghalya. * 2:3 Ngha ta Zabura 34:9. † 2:8 Aya6: Ngha ta Isaya 28:16. Aya 7: Ngha ta Zabura 118:22. Aya 8: Ngha ta Isaya 8:14. ‡ 2:9 Ngha ta Sabi 19:5-6, Isaya43:20, Sabi 19:5, Vrafta ta Zlahu 4:20, 7:6, Isaya 43:21, 9:1. § 2:10 Huseya 1:6, 9, 2:1, 23, 25. * 2:14 Aya 13-14:Ngha ta Ruma 13:1-7.

1 Piyer 2:15 296 1 Piyer 3:10fa lu ŋa tsanaghatá guma ta gwal ta magaghwaɗaka skwi, nda ya ŋa ghuba gwalmaga skwi ɗina*. 15Kumaŋkuma Lazglaftatamagay ghuni ta skwi ɗina, ŋa hanaftá wita gwal kul snaŋtá skwi, ta gutá rgha taŋ.16Nzawanza ka gwal falaʼu vgha taŋ. Nziyanza tsi ná, ma nza tsa falaʼuwata vghaghuni ya, ka skwi ŋa bukwanatá ghwaɗakaskwi. Ama nzawanza ta nzaku ya tamaraŋtá nzakwa ghuni ka gwal ta ksanatáslna ta Lazglafta. 17 Vlawavla ta glaku ŋainda mndu, ɗvuwaɗva ta zwanama ghunima zlghay nda ŋuɗuf, zləŋawazləŋa taLazglafta, vlawavla ta glaku ŋa Mghamdagala.

Klawa saɗa Kristi18 Kaghuni la kwalva, hanaganawa

ghəŋa ghuni mista daŋahəga ghuni, kazləŋa kuni ta həŋ kahwathwata. Mistagwal zɗa ghəŋa taŋ nda gwal leɓtekwayeya a wu, ama nduk nda ya mista gwaltəŋtəŋa nzakwa taŋ tani. 19Ka laghamnduka suʼa ghuya ɗaŋwa, ta ghəŋa kumayni tanzaku manda ya ta zɗəganatá Lazglafta,dər má si ra a ghuyayni ta tsa ɗaŋwa ya wukatsi ná, skwi ɗina ya. 20 Ka lagha ghunika gatá gwaɗa, ka ghuyə lu ta ɗaŋwa ŋaghuni ta ghəŋani, ka suʼaftá kuni katsi,mamu mndu dzaʼa ghuba kaghuni ra?Ama ka lagha ghuni ka magatá skwi ɗina,ka ghuyə lu ta ɗaŋwa ŋa ghuni ta ghəŋani,ka suʼaftá kuni katsi, skwi ɗina tsaya daLazglafta. 21 Ka ŋa tsaya hgafta lu takaghuni, kabga ghuyghuya Yesu Kristita ɗaŋwa guli ta ghəŋa kaghuni. Tvi yataghunap tsi ŋa ksay ghuni guli ta səlani.22 Tsatsi ná, walaŋ a ta gatá dmaku wu,haɗ sana tsakalawi ta sabi ma wani† wa.23 Ma fitika razay mnduha, vranam a tahəŋ nda razu wa. Ma fitika ghuyay lu taɗaŋwa ŋani, tha a kazlay: Nyaʼ, kabgawuna kəʼa wa. Ka zlanaŋtá tsi ta ghəŋanita Lazglafta ya ta tsa guma nda tvani ya.24 Tsatsi ka ghəŋani ta klaftá dmakwa muta vghani ma zləŋafta lu ta udza zləŋay. Ŋanzakwa mu ka gwal nda rwa tvə dmaku,ŋa nzaymu ta nzakwa tɗukwa. Ndama tsabalanata ya mbaghunafta lu. 25 Ghalya sinda nza kuni manda tuwakha nda zaɗa‡,ama ndanana tama, vrakvra kuni da mndangha tuwak ta nghapta ka hafa ghuni guli.

3Nzakwa i marakw nda zəʼal

1 Kaghuni guli miʼaha, haniŋwahana taghəŋ mista zəʼalha* ghuni. Ka ta magaykuni mantsa, dər má sna a sanlaha tagwaɗa wu, ŋa nghay taŋ ta ŋərma nzakwamiʼa taŋ, ŋa mbəɗanafta taŋ ta nzakwataŋ, dər má pslaf a kuni ta wi. 2 Dzaʼanghaŋngha həŋ ta ŋərmata nzakwa ghuni,nda ya ká kuni ta sna gwaɗa da həŋ.3 Yaha rka ghuni da nzakway ka skwanghay wa iri, manda: Ɗatá ghəŋ ya ndabla, nda ya nda miziɗikwa dasu, nda yanda lgut nda bla nda bla† dzvani. 4 Kanza rkatarka ghuni ka skwi nda ɗifa maŋuɗufa ghuni, ka nzakwa tsi ka rka ya kulhaɗ ta ɓadzavata, manda: Nzaku leɓtekwa,tɓekwa. Tsahaya skwi dagala sgitani daLazglafta. 5 Ghalya, mantsaya si ta rkamiʼaha ta fafta ghəŋ ta Lazglafta ta rka, mahaniŋta taŋ ta ghəŋa taŋmista zəʼalha taŋ.6Mantsaya si tamaga Sara, ta sna gwaɗa daAbraham. «Mghama ɗa‡!» kaʼa si ta hgayguli. Kaghuni guli ná, kwaghani kuni, kata magay kuni ta skwi ɗina, ka ksu a zləŋta kaghuni.

7 Kaghuni zəʼalha guli, ɗina ka kuninzaku nda miʼa ghuni, ka famta kuni taɗifil ma ghəŋ, ya gwal nda hta mbrakwataŋ hahəŋ. Ka vla kuni ta sgit§ ŋa taŋ,kabga tsa hafu ya ta vlə Lazglafta kazɗakatahuɗani ya ná, nda hahəŋ tani, ndakaghuni tani mida. Ka mantsaya ka kunimagay na: Ta snay Lazglafta ta duʼa ghuni.

Ghuyaɗaŋwa ta ghəŋamaga skwi ɗina8 Ŋa kɗiŋta ná, guyawa guya ta

ndana ghuni kaskwa turtuk, tawavuswahiɗahiɗa, ɗvuvuswa vgha ghuni kazwanama nda kwaghama, magawa zɗakunzawanza nda hanatá ghəŋ. 9 Kamagamaga mndu ta ghwaɗaka skwi,ma vranam ka nda ghwaɗaka skwi. Karazaghaf raza mndu, ma vranam ka ndarazu, «katək na tfanaghatfa ta wi*,» kabgaŋa tsaya hgafta Lazglafta ta kaghuni, ŋatfaghunaghatani ta wi ta kaghuni guli.10Ka lu vindafta ma deftera Lazglafta na:«Ka ta kumay mndu ta zɗakwa nzakwani,ka ta kumay mndu ta rfayni ta rfu ma

nzakwani,† 2:22 Ngha ta Isaya 53:9. ‡ 2:25 Aya 24-25: Ta gray lu nda Isaya 53:4-6. * 3:1 Ngha ta Afisus 5:22, Kwalasuha3:18. † 3:3 Ngha ta 1 Timute. 2:9. ‡ 3:6 Ngha ta Zlrafta 18:12. § 3:7 Ngha ta Afisus 5:25, Kwalasuha 3:19.* 3:9 Ngha ta Mata 5:44.

1 Piyer 3:11 297 1 Piyer 4:10ksanatani ta ghanikani, zlaŋtani ta

tsakalawi.11 Zlaŋtani ta maga ghwaɗaka skwi, ka

maga skwi ɗina.Zbayni ta zɗaku ka ŋavata mistani.12Nda fa ira Lazglafta ta gwal ta maga skwi

tɗukwa.Nda fa sləməŋani ka sna duʼa taŋ.Ama gwal ta maga ghwaɗaka skwi ná,ta mbəɗanambəɗa Lazglafta ta hul ta

həŋ†,» kaʼa.13Ka ŋavaŋa kuni ka maga skwi ɗina ná,

wati ma mndu ya dzaʼa maga ghwaɗakaskwi ŋa ghuni na? 14 Aŋ mndani dər máta ghuyay kuni ta ɗaŋwa ta ghəŋa vəlmagay ghuni ta skwi tɗukwa ná, dzaʼarfay kuni ta rfu. Ma zləŋ kuni ta gwal takuma magaghunatá ghwaɗaka skwi. Matɗu tsi ta ŋuɗufa ghuni. 15 Fafwafa taghəŋa ghuni ta Yesu Kristi turtukwani,ka ga tsi ta mgham‡ ma ŋuɗufa ghuni.Fata kaghuni ta ghəŋa ghuni ŋa ghuni ŋazlghawi da inda gwal ta ɗawaghunata kakabgawu kəl kaghuni ka faftá ghəŋa ghunita Yesu Kristi. 16 Ta zlghə kuni ta tsa wiya, zlghawazlgha nda hanatá ghəŋ, nda yanda vla glaku ŋa taŋ guli. Gəɗata kaghunita maga tsa skwi ɗina ya ŋaghuni, kadaksuta tsi ka hula ta həŋ, dər klafkla həŋ takaghuni ka ghwaɗaka mnduha, ka rarazaŋərmata nzakwa ghuni ta tva Kristi. 17 Tadraŋ ghuya ɗaŋwa ta ghəŋa maga skwiɗina, ka simantsaya kumaŋta Lazglafta, kaghuyay ta ghəŋa magatá ghwaɗaka skwi.18 Mantsaya luta tsi guli nda Yesu Kristi,tsatsi ta nzakway ka tɗukwa mndu, kamtutá tsi turtuktuk ta ghəŋa ghwaɗakamnduha, ŋa ɓhadamaghata da Lazglafta.Ma nzakwani ma sluʼuvgha dzata lu, kanzaku tsi nda hafu ma Sulkum§. 19 Ndambra tsa Sulkum ya. Ka laha tsi da mnagwaɗa Lazglafta ŋa sulkumha tsam lu magamak. 20Tsa sulkumha ya ná, hahəŋ gwalta kwalaghutá snanatá gwaɗa Lazglaftaghalya. Aŋ mndani, nzɗavanzɗa Lazglaftaka ksanatá ŋuɗufani ma fitika tsay Nuhuta kwambalu. Ka mbaʼatá mbsaka mn-duha hutsekw ma tsa imi* ya nda ma tsakwambalu ya. Tghas yeya həŋ kweŋkweŋ.21 Tsa imi ya ná, gray nda batem ta mbakaghuni gitana ya. Rɗak ta vgha a ta ghuɓuna batem wa. Magaftá batem ná, vlaŋta

mu ta ghəŋa mu ta Lazglafta nda vərɗaŋuɗufa mu ya. Ndana guli, ta mbay batemta kaghuni nda ma sliʼagapta Yesu Kristima mtaku. 22 Vraghuvra Yesu Kristi taluwa, ta nzaku nda ga zeghwa Lazglafta,ta gamgham ta ghəŋa duhwalha Lazglafta,nda inda sanlahama skwiha ndambra ndambra.

4Maga skwi ya ta zɗəganatá Lazglafta

1 Nda sna mu kazlay: Ghuyghuya Kristita ɗaŋwa ma sluʼuvgha kəʼa. Kaghuniguli, nzawanza nda fata vgha ŋa ghuyaymanda ŋani. Mndu ta ghuytá ɗaŋwa masluʼuvgha ná, haɗ ta gəgəltá dmaku wa.2 Ma na pɗakwa fitik ŋa zay ghuni ndahafu ta na ghəŋa haɗik na ná, nzawanzata nzaku manda ya ta zɗəganatá Lazglafta,manda ya ta haraʼu sluʼuvgha ya a wa.3 Ma nzakwagapta ghuni manda ghalyaná, mburapmbura kuni ma maga skwita zɗəganatá gwal kul snaŋtá Lazglafta.Ma magay ghuni ta sliʼiŋsliʼiŋ, nda haraʼuta iri, nda ghuyaku, nda zɗakwa skwikatakata, nda sasaku, nda manzakɗawayaskwa wuyayha. 4 Ndanana tama, tandərmim nda ndərmima gwal kul snaŋtáLazglafta ta kwalaghuta ghuni ta gugəltághəŋ nda həŋ ma tsa nzakwa sliʼiŋsliʼiŋya, ka razu həŋ ta kaghuni. 5 Ama hahəŋnda wa taŋ dzaʼa mnaŋtá slna taŋ ta kəmaLazglafta ya nda fa vghani ŋa tsanaghatáguma ta gwal nda hafu nda gwal nda rwatani. 6 Tsaya kəl lu ka mnanatá LfiɗaGwaɗa ta dər gwal nda rwa, ŋa nzakwa taŋnda hafu manda ya ta kumə Lazglafta ndama Sulkum dər má tsanaghatsa Lazglaftata guma ta həŋ ma ghəŋa haɗik, manda vaŋa hamata mnda səla.

Nzaku ma guyatá ghəŋ7 Ndusakndusa kɗavakta fitika inda

skwi. Nzawanza hzleŋa nda ɗifil ma ghəŋ,ŋa ŋavata ghuni ma maga duʼa. 8 Malima inda skwi ná, tsaya gɗavata ghuninda ɗvuvustá vgha nda ŋuɗuf turtuk saninda sani, kabga ta tiŋway ɗvu ta mnduŋa plinistá ndəghata dmakwa* mnduha.9 Ma ruruŋwaku kuni ta ruruŋwaku tatsuʼa matbay ta lagha da kaghuni. 10 Indakaghuni, magawamaga ta slna nda tvaniŋa sanlahanda skwi ya vlaghuna Lazglafta.

† 3:12 Aya 10-12: Ngha ta Zabura 34:13-17. ‡ 3:15 Ngha ta Mata 5:10, aya 14-15: ngha ta Isaya 8:12-13. § 3:18Ngha ta Ruma 1:4. * 3:20 Ngha ta Zlrafta 6:1—7:24. * 4:8 Ngha ta Mahdihdi 10:12, Yakubu 5:20.

1 Piyer 4:11 298 1 Piyer 5:11Mantsaya dzaʼa kəl kuni ka nzakway kavərɗa gwal ta ksa slna nda zɗakatahuɗikavghakavgha ya ta vlə Lazglafta. 11 Kavlaŋvla Lazglafta ta mbrakwa gwaɗa tamndu katsi, ka mna tsi ta skwi mnanaLazglafta. Mndu ya vlaŋ Lazglafta tambrakwa maganatᆠslna ta mndu guli,ka maga tsi nda mbraku ya vlaŋ Lazglafta.Magawamaga mantsaya ŋa zləzlvaymnduha ta Lazglafta ma inda skwi, kabgaYesu Kristi. Ŋani glaku, nda mbraku, ŋakɗekedzeŋ. Amin!

Ghuya ɗaŋwa nzaku ka mnda Kristi12 Zwanama ɗa gwal ta ɗvu yu, yaha

kuni da ndərmima ghuya ɗaŋwaha ya tafwaghunata danzaku tsi ka skwamadukwada kaghuni. 13 Rfawarfa ta rfu katək,nda nzakwa ghuni kawadaga nda Kristima ghuya ɗaŋwa, kada ndəghafta ŋuɗufaghuni nda rfu baɗu dzaʼa maraŋta tsi taglakwani ŋa indamndu. 14Ka ta razaymn-duha ta kaghuni, ta ghəŋa nzakwa ghunika ŋa Kristi katsi, rfawarfa ta rfu kabgata nzaku Sulkum ya dagala ta nzakway kaSulkuma Lazglafta ta ghəŋa kaghuni. 15Kata ghuyay sani mataba ghuni ta ɗaŋwakatsi, ma nza tsi, kabga vəl dzatani tamndu, kabga ghalatani ta ghali, kabga vəlmagatani ta ghwaɗaka skwi, kabga vəlvalamtani da skwi kul nghanata. 16 Ala,ka lagha mndu ka ghuya ɗaŋwa, kabga vəlnzakwani ka krista katsi, yaha tsaya daksay ka skwa hula. Katək na, ka rfa tsi taLazglafta ta ghəŋa vəl favatani ta tsa hguya.

17Saghasa fitik ŋa zlraftá Lazglafta ta tsaguma. Tiŋəl ta ghəŋa həgani dzaʼa zlraftatsi ta tsay. Ala, ka si nda amu ka lu zlraftakatsi, kinawu dzaʼa kɗavakta tsi ta ghəŋagwal kul snatá Lfiɗa Gwaɗa Lazglafta na?18Ka lu vindafta ma deftera Lazglafta na:«Ka nda ɗaŋwa mbafta mndu tɗukwa

katsi,kinawu dzaʼa kɗavakta ŋa ghwaɗaka mn-

duha, nda gwal ta ga dmaku‡ na?»kaʼa.

19Tsaya tama, gwal ta ghuya ɗaŋwamandaya ta kumə Lazglafta ya, ka gɗata həŋ tamaga skwi ɗina. Ka fanamta həŋ ta ghəŋataŋmadzvu ta Lazglafta ya tamagaftá həŋ,kul haɗ ta mbəɗanaftá skwi mna tsi ya.

51Ndanana tama, wya ka yu ta mnanatá

la galatamndu ta ngha Iglizmataba ghuni.Iʼi guli ná, glata mndu yumanda va hahəŋ.Masləmtsəka ghuya ta ɗaŋwa ghuyə Kristiyu, dzaʼa mutsay iʼi guli ta mayaka ɗa maglakwa Kristi ya dzaʼa maraŋta Lazglafta.2 Wyawa dzvu, ka ngha kuni ta braya faghunam* Lazglafta ma dzvu. Ng-hawangha nda ŋuɗuf turtuk manda yata kumə Lazglafta. Ma nza tsi ka mblakaghuni ndambla. Mamagə kuni kabga ŋamutsa tsedi, amamagawamaga kabga ɗvu.3 Ma zbə kuni ta ga má mghammghamta ghəŋa gwal pghaghunam Lazglafta madzvu. Nzawanza ka gwal ŋa ksay taŋ tasaɗa ghuni. 4 Ka mantsaya ka kuni magay,baɗu zlagagaghata mghama gwal ta ngharini ná, ŋa mutsay ghuni ta zewzewa ndasgit tida, kul ɓadzavata ya.

5 Kaghuni guli duhwalha, hanaganawaghəŋ mista la galata mndu ta nghaIgliz. Kaghuni demdem nzawanza ndahanatá ghəŋ ma gwaya vgha ghuni, kabga«zɗəgana a gwal ta gla ghəŋ ta Lazglaftawu, ama ta zɗanaŋ zɗa ta huɗi ta gwalta hanaganatᆠghəŋ.» 6 Hanaganawaghəŋ mista mbrakwa Lazglafta, kadakapaghunafta tsi ma fitik ya kumaŋ‡ tsi.7 Pəghanamwa pgha ma dzvu ta indaɗaŋwa ghuni, kabga tsatsi ta nghapta kakaghuni§.

8 Nzawanza hzleŋa nda ɗifil, kabgata pgha buɗukwa ghuma ghuni halawaymanda rveri ta hurgu ta zba skwi ŋadughwaɗutani. 9Dihavawa dihama zlghaynda ŋuɗuf, ma zlanaŋ kuni ta tvi. Ndasna kuni kazlay: Mndərga va tsa ɗaŋwaya ná, slanaghasla ta inda zwanama ghunita ghəŋa haɗik demdem kəʼa. 10 Tahulaghuyta ghuni ta ɗaŋwa ma fitik kwitikwya, dzaʼa vlaghunavla Lazglafta ya ta gɗatata vla zɗakatahuɗi, ta hgaftá kaghuni maYesu Kristi, ŋa lami da glakwani ya ŋakɗekedzeŋ, ŋa payafta tsatsi kaghəŋani takaghuni, ŋa dihaghunatani, ŋa mbraghu-naftani, ŋa kwala skwi kul gigiɗaŋtákaghuni. 11 Ŋani mbraku ŋa kɗekedzeŋ.Amin!

Ga zgu† 4:11 Ngha ta Slna gwal ghunay 6:2-4, Ruma 12:7. ‡ 4:18 Ngha ta Mahdihdi 11:31, Irmiya 25:29. * 5:2 Nghata Yuhwana 21:15-17, Slna gwal ghunay 20:28. † 5:5 Ngha ta Mahdihdi 3:34. ‡ 5:6 Ngha ta Mata 23:12, Lukwa14:11, 18:14. § 5:7 Ngha ta Zabura 55:23. * 5:12 Silas: Ngha ta Slna gwal ghunay 15:22, 40.

1 Piyer 5:12 299 1 Piyer 5:1412 Silveŋ ta katihata kəl yu ka vin-

daghunaftá na zwaŋa ɗelewer na. Ndasna yu kazlay: Ŋerma mndu ya kəʼa*ta tva Lazglafta. Ŋa vlaghunatá mbrakukəl yu ka vindaghunafta. Nda ya ŋagraghunaftá kahwathwata zɗakatahuɗaLazglafta. Dihavawa diha nda mbraku tatsa zɗakatahuɗa Lazglafta ya.

13 Ta ga zgu Igliz ma Babila ŋa ghuni,gwal ɗagap Lazglafta manda va kaghuniguli. Ta ga zgu zwaŋa† ɗa Markus guli ŋaghuni. 14 Guvuswa ga ta zgu sani nda saninda brusa vgha hmətət.

Ka nza zɗakatahuɗa Lazglafta ndakaghuni demdem, kaghuni gwal ma Kristiya.

† 5:13 Babila: Ngha ta Suna Yuhwana 17:5, Slna gwal ghunay 12:12, 25, 13:13, 15:37-39, Kwalasuha 4:10, Filipiya. 24.Zwaŋa ɗa: Ma sulkum (ngha ta 1 Timute. 1:2.).

2 Piyer 1:1 300 2 Piyer 1:21

Mahisa tsghatá lwa2 Piyer

Ga zgu1 Iʼi Simuŋ Piyer ta nzakway ka kwalva

nda ya ka ghunatá mnda Yesu Kristi tavinda na ɗelewer ná, ŋa gwal ta mut-saftá zlghay nda ŋuɗuf ka guram nda vaŋaŋni, nda ma zɗakwa Lazglafta nda YesuKristi. 2 Ka sgaghunagha sga Lazglaftata zɗakatahuɗi nda zɗaku ma snaŋtá iLazglafta nda Yesu Kristi Mghama mu.

Nzaku ya ta raŋtá mnda zlghay ndaŋuɗuf

3 Yesu Kristi ta snamamtá Lazglafta yata hgaftá amu ŋa dguvusta mu ta glakwaninda zɗakwani. Mantsa tama, ka vlamatátsi nda ma mbrakwani ta inda skwi ya taramata, ŋa nzay mu ta nzaku manda ya tazɗəganatá Lazglafta. 4 Nda ma tsa skwihaya vlamata tsi ta tsa skwiha ta ɗinutakatakata, ya tamaf tsi ta imi ta sləməŋdaga manda ghalya ŋa vlamata ya. Mamutsafta ghuni ta tsa skwiha ya, laviŋtakuni ta ndapta ma ghwaɗaka skwiha yata haraʼuwa iri ta ghəŋa haɗik, ka ksayghuni ta saɗa Lazglafta. 5Mantsaya tama,ŋavawa ŋa ka sganaghata kuni ta ghəŋazlghay nda ŋuɗufa ghuni ta nzaku ɗina.Ta ghəŋa nzaku ɗina, ka sganaghata kunita snaŋtá skwi. 6 Ta ghəŋa snaŋtá skwi,ka sganaghata kuni ta ksanatá ghəŋ. Taghəŋa ksanatá ghəŋ, ka sganaghata kunita ŋavata. Ta ghəŋa ŋavata, ka sganaghatakuni ta nzaku ta zɗəganatá Lazglafta. 7 Taghəŋa nzaku ta zɗəganatá Lazglafta, kasganaghata kuni ta nzaku hmətət mandala zwanama. Ta ghəŋa nzaku hmətətmanda la zwanama, ɗvutá mndu. 8 Kamamu kuni nda mndərga tsa nzaku ya,ta gɗavagɗa kuni ta maga slna nda tsikatsi, haɗ kuni dzaʼa nzata nda zɓukwatávgha wa. Dzaʼa dzaʼa kuni ta kəmatakmanda snaŋtáMghamamuYesu Kristi.9 Mndu kul haɗ nda mndərga tsa nzakuya ná, manda ghulpata mndu ta lulumakuya nzakwani. Zanapza ta tsa mbanaftambanaf Lazglafta ma dmakuhani maga tsighalya ya.

10 Tsaya tama zwanama ɗa, ŋavawaŋaka nzafta kuni ta tsa hgu hgaf Lazglaftata kaghuni, ka ɗagaptá kaghuni ya.

Ka mantsaya ka kuni magay haɗ kunidzaʼa dəɗamta da ghwaɗaka skwi wa.11 Mantsaya, nda fa ghəŋa ghuni tagunaghunata Lazglafta ta watgha lami daga mgham ŋa kɗekedzeŋ ta nzakway ka ŋaYesu Kristi Mghama mu, ta mba amu yaguli.

12 Tsaya ta kəl yu ka gɗavata ta havatsa skwiha ya ŋa ghuni, dər má nda ghadasnaŋta ghuni, ta ŋavaŋa kuni ma tsa kah-wathwata taghaghunaf lu ya. 13 Ka tatahafu yu katsi ná, nda nza ka skwi ɗina nahavay ɗa ta tsa skwiha ya ŋaghuni, kadanzata kuni nda fatá ghəŋ hzleŋa. 14 Ndasna yu kazlay: Ta ghwaŋ a kɗavakta hafaɗa ma na ghəŋa haɗik na wu kəʼa, mandaya sniɗim Mghama ɗa Yesu Kristi. 15 Amadzaʼa magay yu ta kɗavakta mbrakwa ɗa,ŋa nzakwani dərmá ndamta yu, ŋa laviŋtaghuni ta hava tsa skwiha ya.

Gwal ta nghaŋtá glakwa Kristi16 Ma fitika mnaghunata ŋni ta saha

dzaʼa saha Yesu Kristi ma mbrakwani ná,prukutunzum ya gi ta tsaʼata mnduha maghəŋa taŋ a mnaghuna ŋni wu, ama skwighada aŋni ta nghaŋtá mbrakwani ndaira ŋni ya mnaghuna ŋni. 17 Ma fitikamutsaftani ta sgit, nda glaku da Lazglaftata nzakway ka Da ná, hada aŋni. Nda snaaŋni nda sləməŋa ŋni ta mnə Lazglafta yata hemanatá inda skwi kazlay: Nana nazwaŋa ɗa ya ɗvu yu ta zɗəgihata katakatakəʼa. 18Vərɗa aŋni ka ghəŋa ŋni ta snaŋtásaha tsa lwi ya daga ta luwa, ma fitikanzakwa ŋni kawadaga nda tsi ta ghwá ndaghuɓa*.

19 Ta ghəŋa tsaya guli ná, nda fa ghəŋaŋni ta gwaɗa ya klak la anabi. Ɗina máka ŋanata ghuni ɗasuwa ta tsa gwaɗahataŋ ya, kabga nda nza manda pitirla, yata tsuwaɗakaku ma grum. Ɗina ka gɗataghuni ta snay, ha ka tsaɗata vli, ka safagumbəzla ŋa nghaŋta ghuni ta tsalatá indaskwi ma ŋuɗufa ghuni. 20 Karaku ná, wyaskwi ŋa snaŋta ghuni: Tsa gwaɗaha hlakla anabi ghalya, ka vindamta ma defteraLazglafta ya ná, tsa a ma ghəŋa taŋ a həŋwa. 21Tsa gwaɗaha hlak la anabi ya ná, haɗya walaŋ mnda səla ta tsaʼata ma ghəŋaniwa. Sulkum nda ghuɓa ta vlaŋtá mbrakuta həŋ, ŋa mna skwi ya mnanaf Lazglaftata həŋ.

* 1:18 Aya 17-18: Ngha ta Mata 17:1-5, Markus 9:2-7, Lukwa 9:28-35.

2 Piyer 2:1 301 2 Piyer 2:202

Ghwaɗaka anabiha1Ghalya, zlagapzlaga ghwaɗaka anabiha

mataba mnduha Lazglafta, mantsaya gulidzaʼa zlagapta ghwaɗaka gwal tagha skwimataba ghuni. Dzaʼa kladamkla həŋ taghwaɗaka tagha skwi ŋa zaɗiŋtá mnduha,ŋa vziŋta taŋ ta Yesu Kristi ta nzakwayka mnda tagha skwi ta mbanaftá həŋ ya.Mantsaya gi dzaʼa tɗakta həŋ ta zaɗakuta ghəŋa taŋ. 2 Nda ndəgha gwal dzaʼaksa səla taŋ ma tsa ghwaɗaka nzaku ya,ŋa razay mnduha ta vərɗa tva Lazglaftakabga hahəŋ. 3Ta taɗaku ira tsa ghwaɗakamnduha ya ta skwa mndu, ŋa tsakalay taŋta wi ŋa gatugadughunustá skwa ghuni.Tsaw nda ghada tsatá guma ta ghəŋa taŋdaga manda ghalya, ta kzlaykzlay zaɗakuta həŋ.

4 Dər tsa duhwalha Lazglafta ta ga tadmaku ghalya ya ná, zlana a Lazglafta tahəŋ mantsa wa. Ama ka pghaghatá tsita həŋ da duda vu, ka tsamtá həŋ ndaziɗa ma grum, ka kzla fitika guma. 5 Tsamnduha ghalya ta gatá dmaku ya guli ná,zlana a Lazglafta ta həŋ mantsaya guliwa. Ka zaɗanatá tsi ta tsa gwal ta magaghwaɗaka skwi ya nda ima mabuɗbuɗ. Taghəŋa Nuhu si ta mnay ŋamnduha kazlay:Magawa skwi tɗukwa kəʼa yeya mbanaftsi, nda sanlaha ma mnduha* ndəfáŋguli. 6 Mantsaya tsanaghata tsi ta gumata luwa Suduma nda Gwamura guli, kazaɗanatá tsi ta həŋ nda vu, ka niŋtá həŋ kahutiɗif. Mantsayamaranaŋta tsi ta gwal tamaga ghwaɗaka skwi kəʼa dzaʼa slanaghatáhəŋ†. 7 Ludu ná, tɗukwa mndu ya. Ta ku-zlaŋkuzla tsamaga sliʼiŋsliʼiŋ tamagə gwalma luwaSudumaya ta ŋuɗufani katakata‡.8Mataba taŋ ta nzakwa tsa tɗukwa mnduya. Inda fitik ta nghay, ta snay, ta inda tsasliʼiŋsliʼiŋ tamagə həŋ ta hla səlamndu ya.Ta gurɗa ŋuɗufani, kabga tɗukwa mndutsatsi. 9 Tsaya tama ná, nda sna MghamLazglafta kəʼa ta hligiŋtá tɗukwa mnduhama skwi ta dzəghaŋtá həŋ. Nda sna gulikəʼa ta pghaghutá gwal ta maga ghwaɗakaskwi ŋa ganaptá iri ta həŋ baɗu fitika tsaguma. 10 Katkatatani ná, ta ghəŋa gwalta maga ghwaɗaka skwi kumaŋ sluʼuvghataŋ, nda gwal ta hərtətatá ga mghamaLazglafta, dzaʼa tsi giri ŋa taŋ.

Tsa mnduha ta tagha ghwaɗaka skwi yaná, haɗ hula ta wa ira taŋ wa. Ta glaghəŋ həŋ. Vla a həŋ ta glaku ŋa duhwalaLazglafta ta luwawa. Ta razu nda raza həŋ.11Dər duhwalha Lazglafta ya ta malaghutátsa gwal ta tagha ghwaɗaka skwi ndambraku yamá, haɗ həŋ ta ghuɓasa həŋ, karaza həŋ ta kəma Lazglafta wa. 12 Tsa mn-duha ya ná, haɗ ghəŋ da həŋ wa. Mandanimtak ta yaku ŋa kasuta, ka psliŋtá həŋya, ka həŋ ta magaku. Dər skwi kul snaŋtáhəŋ tsi ná, razay taŋ ŋa taŋ. Mandava tsaya ná, dzaʼa zaɗanazaɗa lu ta həŋmanda nimtakha. 13 Nda ghuya ɗaŋwadzaʼa vranamta Lazglafta ta həŋ. Mandaya ghuyanap hahəŋ ta ɗaŋwa ta sanlahaya. Ka skwa zɗanaftá vgha ta həŋ ka həŋklaftá sasaku, nda maga sliʼiŋsliʼiŋ dər ndafitik ma ghəŋ tsi. Ka skwa hula nzamta taŋmataba ghuni, ta kuzlaku ta ŋuɗuf guli. Tazay həŋ ta say həŋ kawadaga nda kaghuni,ama mbəɗata taŋ ta hul ná, skwi ta kuməmaya§ taŋ ta magə həŋ. 14 Ta taɗaku irataŋ ta miʼaha, hərfava a həŋ ma vəl magadmaku wa. Bla a ta barafta həŋ ta gwalnda hta mbrakwa taŋ ka pghamtá həŋ dadmakuwa. Yukyukyuk ka ira taŋ ta taɗakuta skwiha. Mndərga tsahaya ma mnduhaná, nda ghada ksuta gumaLazglafta ta həŋ.15 Zluŋzla həŋ ta vərɗaka tvi, ka zwaɗuta,ka ksaghatá tvi manda ŋa Balama zwaŋaBaswara zɗuguduŋ tsedi ka magatá tsi taghwaɗaka skwi ya. 16 Ka dvanaghatá lu taghəŋa kwalaghutani ta snatá gwaɗa, ha kagwaɗganatá kɗih kul haɗ ta gwaɗa ya ndagwaɗa manda va ŋa mndu. Ka hanaftá tsita tvi ta tsa anabi* ya yaha da gəgəltá tsarghani ya.

17 Ka guram nda ghwa swiʼap imi midatsa mnduha ta tagha ghwaɗaka skwi ya,ka guram nda ghwayak ta turiŋta falak yahəŋ guli. Payanapaya Lazglafta ta vli tahəŋma grusl tɗik katakata. 18Ta ghərɓakuhəŋ ka yawu bətbət, ka bara gwal tsaghutataŋ yeya ta vgha nda gwal ta gɗata tanzaku ma dmaku. 19 «Falauʼ vgha ghunidzaʼazlay,» ka həŋ ta mnay ŋa taŋ. Hahəŋya kay tataŋ, nda ghada nzatá həŋ kavuʼa ɓədzaku ta kla həŋ da zaɗaku. Ndasna kuni ná, ka nu tsa skwi ta hbutá tsamndu ya ná, vuʼa tsa skwi ya tsa mndu ya.20Ka lagha tsa gwal ta zluʼagaptá vgha maghwaɗaka skwi ta ɓadza mndu ma ghəŋa

* 2:5 Ngha ta Zlrafta 6:1—7:24. † 2:6 Ngha ta Zlrafta 19:24. ‡ 2:7 Ngha ta Zlrafta 19:1-16. § 2:13 Nghata Yuda aya 12. * 2:16 Aya 15-16: Ngha ta Mbsak 22:4-35.

2 Piyer 2:21 302 2 Piyer 3:17haɗik ya, manda snaŋta taŋ ta Mghamamu Yesu Kristi ta nzakway ka mnda mbaamu ya guli, ka vrəglamta da maga tsaghwaɗaka skwi ya katsi, dzaʼa malaghu-mala ɓadzatá həŋ ka nzakwa taŋ taŋtaŋ.21 Ta dər má kwala taŋ kul snaŋtá tsa tvitɗukwa ya, ka ya ghada həŋ ta snaŋtátsa tvi ya ɗinaɗina, tahula tsa, ka zlana-vata taŋ ta zlahuha Lazglafta ya mnanalu ta həŋ. 22 Tsa skwi ta slanaghatá həŋya, maraŋmara kazlay: Kahwathwata tsagwaɗamahdihdi tamnata ya kəʼa. Kaʼa na:«Ta vradaghavra kri da niʼiglaftá vnihatávnihani†.» «Tahula mbazanatá mbaza taghuvazu ná, ŋa vrəglamtani da dzazlakguli,» kaʼa ya.

3Faftá ghəŋ ta vragata Mgham Yesu

1 Graha ɗa ya ta ɗvu yu, mahisaɗelewera ɗa nana vindaghunaf yu na. Matsəna ɗelewerha ɗa his vindaghunaf yuna ná, vraftá ya ta vrafta yu ta skwiha yaghada kuni ta snaŋta, ŋa ndanay ghunita ndanu nda tvani ta ghəŋa taŋ. 2 Takumay yu ta ndanay ghuni ta skwiha yamna la anabi nda ghuɓa ghalya. Ndazlaha Mgham Yesu Kristi ta nzakwayka mnda mba amu, taghaghunaf gwalghunay, ghunədaghunagha lu ya. 3 Skwiŋa snaŋta ghuni karaku ná, ɗina ka snaŋtaghuni kazlay: Ma ndusakta kɗavakta fitikná, dzaʼa sliʼagapsliʼa inda gwal ta magaskwi manda ya kumaŋ ghəŋa taŋ, dzaʼaghuɓasay həŋ ta kaghuni kəʼa. 4 «Dzaʼavragavra yu a katsi tamaftá imi ta sləməŋkay ra? Ga tsi kay ka na? Ka yawu rwaktadzidzíha mu, ta nzaku inda skwi mandava vlani daga ka yawu zlagapta ghəŋahaɗik,» ka həŋ. 5 Gwal ta mnay mantsayaná, mamu skwi ya nda maya zanap həŋ kapalama. Daga manda ghalya ta magaftáLazglafta nda gwaɗani ta luwa nda haɗik.Kligiŋ ma imi lu ta haɗik, nda imi gulimagafta lu ta haɗik. 6Nda imi ta nzakwayka ima mabuɗbuɗ zaɗanamta* Lazglaftata ghəŋa haɗik ghalya. 7 Na luwa ndaghəŋahaɗik ta nghəmundanananá, va tsagwaɗa Lazglafta ya ta ŋanata, ŋa zaɗanatanda vu. Ŋanaŋa ta həŋ ha sagha fitikaguma, ŋa zaɗanatá ghwaɗaka mnduha.

8 Graha ɗa gwal ta ɗvu yu, mamu skwiturtuk dzaʼa kwal kuni zanapta: DaMghamLazglafta ná, fitik turtuk ya ná, manda fitikdəmbuʼ nzakwani. Fitik dəmbuʼ ya guli ná,manda fitik turtuk† nzakwani. 9 Gərɗa aLazglafta ka maga skwi ya tamaf tsi ta imita sləməŋ manda ya ta ndanu sanlaha yawa. Ama kaghuni nza tsi katək ka kzlay,kabga va a ta zaɗavaghuta dər wati mamndu wa. Ta kumay katək ta mutsaftainda mndu ta mbəɗanaftá nzakwani.

10 Nduk nda tsaya tani ná, dzaʼa saghamanda ghali tsa fitika Mgham Yesu ya. Matsa fitik ya dzaʼa nda sna lu ta ghudzagataskwi nda mbraku, ŋa zwaɗuta luwa gi rək.Ŋa driŋta vu ta inda skwi ta luwa, ŋazwaɗuta‡ ghəŋa haɗik nda inda skwi midatani. 11Ka simantsa dzaʼa zwaɗuta inda tsaskwiha ya ná, mndərga wati nzaku ta rakuŋa nzakway ghuni? Nzawanza ta nzaku yanda ghuɓa. Ka vlaŋta kuni ta ghəŋa ghunita Lazglafta ma inda skwi. 12Kzlawakzla tatsa fitika Lazglafta ya, ka ŋavata kuni ndainda mbrakwa ghuni ŋa sagha tsa fitik yagi misimmisim. Tsa fitik dzaʼa zaɗanata luta luwa ŋa nuʼuta inda skwi da vu ya, tsafitik ya. 13 Ta kzlaykzlay mu ta tsa lfiɗaluwa nda tsa lfiɗa haɗik§, ma vli ya dzaʼagɗavata nzaku tɗukwa manda ya tamaf tsita imi ta sləməŋ ya.

14 Tsaya tama graha ɗa ya ta ɗvu yu,ŋavawa ŋa, ŋa slaghunaghatani nziɗiɗ kulhaɗ sana skwi ta kaghuni, ŋa nzakwaghuni nda zɗaku nda tsi. 15 Havakwahavakazlay: Skwi ya kəl Mgham Yesu kagərɗaku ná, kabga ŋa mutsafta mnduha tambəɗanaftá nzakwa taŋ, ŋa mbanaftani tahəŋ ya kəʼa. Manda va tsaya vindaghu-nafta zwaŋama mu Pwal ya ta ɗvu muguli nda ɗifil ya vlaŋ Lazglafta. 16 Tsayaskwi ta mnə tsi ma inda ɗelewerhani ya,ta gwaɗə tsi ta gwaɗa ta ghəŋa mndəratsa skwiha ya. Mamu sana skwi ya ndabla ta vindamta tsi ma tsa ɗelewerhani ya,ta tərɗanafta gwal kul snaŋtá skwi, ndagwal kul taghaku skwa taŋ, ta klatá ghəŋaskwi mida. Manda va tsaya ta snuta həŋta magay nda sana vliha ma skwi vindaf luma sanlaha ma ɗelewer. Manda tsaya taklanakta hahəŋ ka ghəŋa taŋ ta zaɗaku.

17 Kaghuni graha ɗa ya ta ɗvu yu,snaghunamsna lu ndana tama. Ɗasuwa ka

† 2:22 Ngha ta Mahdihdi 26:11. * 3:6 Aya 5: Ngha ta Zlrafta 1:6-9, aya 6: Ngha ta Zlrafta 7:11. † 3:8 Nghata Zabura 90:4. ‡ 3:10 Ngha ta Mata 24:43-44, Lukwa 12:39-40, 1 Tesalunik 5:2. § 3:13 Ngha ta: Isaya 65:17,66:22.

2 Piyer 3:18 303 2 Piyer 3:18kuni, yaha krughuva ghwaɗaka mnduhada zaɗighunista da tsaghutá kuni ta vghata fatá ghəŋa ghuni. 18Ama gɗavawagɗa tadzaʼa ta kəma ta kəmama snaŋtá Mghamamu Yesu Kristi mndamba amu, ŋa vlaghu-natani ta zɗakatahuɗani. Ŋani glaku, dagandanana nda ya ŋa kɗekedzeŋ. Amin!

1 Yuhwana 1:1 304 1 Yuhwana 2:11

Taŋtaŋa tsghatá lwa1 Yuhwana

Gwaɗa Lazglafta ná, ta vlay ta hafu1 Nana skwi ta vindaghunafta ŋni na

ná, gwaɗa ta ghəŋa mndu ta vla hafu tanzakway daga ta kul zlraftá* inda skwi ya.Ta ghəŋa skwi snaŋ ŋni nda skwi nghaŋŋni nda ira ŋni, nda ya vitsanava ŋni, ndaya ksaŋ ŋni nda dzva ŋni ta mnaghunataŋni. 2 Na zlagapta tsa mndu ta vla hafuya, ka nghaŋtá aŋni nda ira ŋni. Tsayakəl aŋni ka nzakway kamasləmtsəkani, kəlŋni ka mnay ŋa ghuni ta gwaɗa ta hafuŋa kɗekedzeŋ si ta nzaku tavata Da mu,ka maravatᆠtsi ta wa ira mu. 3 Tsa skwinghaŋ ŋni nda ya snaŋ ŋni ya, tsaya tamnaghunata aŋni kada nzakwa kuni ndaguya nda aŋni. Ka nda guya ghəŋa mukatsi, nda guya ghəŋa mu kawadaga ndaLazglafta Da, nda ya nda zwaŋani YesuKristi. 4 Kada kɗiŋta rfa mu‡ ta ndəghaftata kəl ŋni ka vindaghunaftá na skwiha na.

Mbaɗa ma tsuwaɗak5Tsuwaɗaka nzakwa Lazglafta, haɗ skwi

ka grumda tsi wu, na skwi snaŋ aŋni da tsi,ta mnaghunata aŋni. 6 Ka nda guya ghəŋamu nda Lazglafta ka mu katsi, ta ghəŋatsa tata mbaɗa mu ma grum, tsakalawi tsata tsakalə mu, maga a mu ta skwi tɗukwawa. 7 Ala ka si ta mbaɗə ma tsuwaɗakmu ta mbaɗa manda nzakwa Lazglafta matsuwaɗak ya, nda guya ghəŋa mu sani ndasani nda tsa ŋa ghuɓimista usa Yesu ZwaŋaLazglafta ta inda dmakuha mu.

8Ka haɗmu ta ga dmaku wu kamu katsiná, nana ghəŋa mu ta nanə mu, haɗ kah-wathwata ma amu nda tsa wa. 9 Ala ka simnigiŋmna mu ta dmakwa mu nda wa mukatsi, dzaʼa plimispla Lazglafta ta dmakwamu, ŋa ghuɓiŋtani ta inda dmakwa mu§,ŋa nzakwa mu tsuweɗek ta kəmani, kabgatsatsi Lazglafta tɗukwa. Skwi mna tsi tamagamaga manda va tsaya. 10 Ka ta gaamu ta dmakuwu kamu katsi, ta tsakalawiLazglafta kaʼa mu nda tsaya. Haɗ tsagwaɗani ya ma ŋuɗufa mu nda tsa tamawa.

21 Zwana ɗa, skwi kəl yu ka vindaghu-

naftá na skwi na ná, vindaghunaf vinda yuŋa mbəl ŋa waray ghuni ta maga dmaku.Ala ka si magamaga mndu ta dmakukatsi, mamumndu tɗukwa ta nzaku tavataLazglafta ta kla lwamu ŋani. Tsa mndu ya,YesuKristi ya. 2Tsatsi tamtuta ŋapla ghəŋkada plimista Lazglafta ta dmakuha* mu.Nza a ŋa pla dmakuha amu ndaghəŋa muwu, laviŋlava ta pla dmakwa inda mnduhata ghəŋa haɗik demdem guli.

Lfiɗa zlahu3 Ka ta magay mu ta skwi ta mna-

mata Lazglafta katsi ná, tsaya ta mara-maŋta kazlay: Nda snamukahwathwata taLazglafta kəʼa. 4Ka ka mndu mantsa, «ndasna yu ta Lazglafta,» kaʼa, ta sna a ta skwita mnata Lazglafta kay guli wu, tsa mnduya ná, ta tsakalawi. Haɗ kahwathwataɗekɗek ma ŋuɗufani wa. 5Mndu ta snatágwaɗa Lazglafta ná, ɗvuɗva ta Lazglaftakahwathwata. Tsaya ta gramafta kazlay:Nda ndiʼa mu nda Lazglafta kəʼa. 6 Ka ndandiʼa nzakwa ɗa kawadaga nda Lazglafta,ka mndu katsi ná, ka maga tsi ta skwimanda ŋa Yesu Kristi.

7 Zwanama ɗa, ka lfiɗani a na zlahuta vindaghunafta yu na wu, va tsa zlahumanda ghalya yeya. Nda sna kuni ta tsazlahu ya daga ma zlraftᆠmnaghunatágwaɗa Lazglafta. Va tsaya tsa gwaɗa snaŋkuni ya. 8 Aŋ mndani, lfiɗani na zlahu tavindaghunafta yu na, kabga nzakwa YesuKristi ná, vərɗa lfiɗa nzaku ya maramaŋtsi. Mantsa ya kaghuni guli. Manda skwita haɗ grum tama wu, ta zlagəzlagu vərɗatsuwaɗak.

9Ka «ma tsuwaɗak yu» kamndu ta gray,tata husaŋhusa zwaŋamani ta nzakwaymazlghay nda ŋuɗuf katsi ná, ta ma grumtsa mndu ya manda va nzakwani ghalya.10 Ala ka ta ɗvay mndu ta zwaŋamanikatsi, nda nza nzakwa tsa mndu ya matsuwaɗak, haɗ sana skwi dzaʼa sabi da tsiŋa zləmbiŋtá mndu wa. 11 Mndu husaŋzwaŋamani ná, ma grum nzatá nzakwani,ta tatɗamaku tsa mndu ya ma grum. Snaa ta vli ta mbaɗə tsi ta mbaɗa mida wu,kabga tɗikanaf tɗika grum ta irani.

Ma ɗvu kuni ta ghəŋa haɗik* 1:1 Gray nda 2:13. Yuhwana 1:1. † 1:2 Ngha ta Yuhwana 1:14. ‡ 1:4 Rfa mu: Ma sana vliha ná, rfa ghuni.§ 1:9 Gray nda Zabura 32:1-5. * 2:2 Gray nda Ruma. 3:25-26. † 2:7 Ngha ta Yuhwana 13:34.

1 Yuhwana 2:12 305 1 Yuhwana 3:112 Zwana ɗa, ka yu ta vindaghunafta

na: «Plighunis pla Lazglafta ta dmakuhaghuni, kabga slna Yesu Kristi ta magata.»13Kaghuni dadaha, ka yu ta vindaghunaftana: «Nda sna kaghuni ta tsa mndu tanzakwaydaga ta kul zlraftᇠinda skwi ya.»Kaghuni duhwalha, ka yu ta vindaghu-naftá kaghuni guli na: «Ghuɓasapghuɓasakaghuni ta halaway.»

14 Kaghuni zwani, ka yu ta vindaghu-nafta na: «Nda sna kaghuni ta Da muLazglafta.» Kaghuni dadaha, ka yu ta vin-daghunafta na: «Nda sna kaghuni ta tsamndu ta nzakway daga ta kul zlraftá indaskwi ya.» Kaghuni duhwalha, ka yu tavindaghunafta na: «Nda mbra kaghuni,nzamnza gwaɗa Lazglafta ma kaghuni, kaghuɓasaptá kuni ta halaway.»

15Maharaʼu kuni ta tva nzakwamnduhama ghəŋa haɗik. Ma laghu kuni nghaskwiha ma ghəŋa haɗik. Ka laghula mnduda haraʼuwa skwiha ma ghəŋa haɗik katsiná, ɗva a tsa mndu ya ta Da mu Lazglaftawa. 16 Skwi ta magə mnduha ma ghəŋahaɗik ná, maga skwi kumaf sluʼuvgha taŋnda skwi kumaf ira taŋ ya. Mutsafta taŋkay guli, glay taŋ ta ghəŋ nda tsi. Mndərgatsahaya ma nzaku ná, Da mu Lazglafta ata taghamafta wu. Ŋa na ghəŋa haɗik namndərga tsaya. 17Ɗina ka snaŋta kaghunikazlay: Ta kɗakukɗaku nana ghəŋa haɗikna kəʼa. Inda na skwiha ta mamə mnduhana guli ná, dzaʼa kɗukɗa. Mndu ta magaskwi ta kumə Lazglafta ya ná, tsaya mndudzaʼa nzata nda hafu ŋa kɗekedzeŋ.

Ghuma Kristi18 Zwana ɗa, ndusa ghəŋa haɗik ka

kɗaku, manda va ya snaŋ kuni kazlay:Dzaʼa saghasa ghuma Kristi kəʼa ya ná,daga ndana ná, sliʼagapsliʼa ghumahaKristi. Tsaya ta gramafta kazlay: Ndusakɗakwa ghəŋa haɗik§ kahwathwata kəʼa.19 Tsa ghumaha ya ná, mataba mu sliʼa-gapta həŋ. Si nza a nzakwa taŋ kawadaganda amu wa. Ka má nda nza nzakwataŋ kawadaga nda amu ná, má gɗavagɗahəŋ tavata amu. Magamaga manda tsayakabga ŋa snaŋta kazlay: Mataba amu a həŋdemdem wu kəʼa.

20 Kaghuni ya, vlaghunavla Kristi taSulkumani. Kaghuni demdem, nda snakaghuni ta vərɗa skwi ta ghəŋa YesuKristi. 21 Kəl yu ka vindaghunafta na:

«Kwalaghuni kul snaŋtá vərɗa skwi a wu,kabga nda sna kuni.» Nda sna kuni gulikazlay: Guya a tsakalawi ta vgha nda kah-wathwata wu kəʼa.

22 Wa va na mghama tsakalawi na?Mndu ta vziŋtá Yesu kazlay: Kristi a wu,kaʼa a tsa wa. Tsa mndu ya ná, ghumaKristi ya ta vziŋta i Lazglafta nda Yesutani ya. 23 Dər wati ma mndu ta vziŋtáZwaŋa Lazglafta ná, haɗ tvani ŋa nzuvtanda Lazglafta ta nzakway ka Dani wa. Aladər wati ma mndu ta mnay baŋluwa ka-zlay: Yesu ná, Zwaŋa Lazglafta ya kəʼa, ndanza nzakwani nda Lazglafta ta nzakway kaDani* guli.

24 Kaghuni, ŋanawa ŋa ta tsa skwi snaŋkuni daga zlrafta ghuni ta zlghaftá gwaɗaLazglafta ya. Ka ŋanaŋa kuni ta tsa skwisnaŋ kuni daga zlrafta ghuni ta zlghaftágwaɗa Lazglafta ya katsi, dzaʼa gɗavagɗanzakwa ghuni kawadaga nda Zwaŋ ndaLazglafta guli. 25 Ka Kristi tamaftá imi tasləməŋná, dzaʼa vlaghunavla yu ta hafu ŋakɗekedzeŋ, kaʼa.

26 Vindaghunafvinda yu ta tsa skwihaya, kabga ka maga kuni ta ɗasuwa nda tsagwal ta kumahla səla ghuni ya. 27Kaghuni,tsa Sulkum vlaghuna Kristi ya ná, ta nzakuma kaghuni. Wya ta mamu tsa Sulkum yama ŋuɗufa ghuni ya, psəgla a kuni ta sanamndu ŋa taghaghunaftá sana skwi wu,kabga ta taghaghunaftagha tsa Sulkum yata inda skwi. Tsa skwiha ta taghaghunaftatsi ya guli ná, vərɗa skwiha ya. Haɗtsakalawimidawa. Gɗavawagɗa kawadaganda Yesu Kristi manda ya ta taghaghu-nafta Sulkumani.

28 Mantsa tama zwana ɗa, gɗavawagɗakawadaga nda Yesu Kristi, ŋa kwala zləŋksa amu baɗu vragata dzaʼa vragata tsi, ŋakwala hula ksa amu guli ta kəmani.

Zwana Lazglafta amu29 Ka si nda sna kuni kazlay: Tuɗukwa

mndu Yesu Kristi kəʼa, nda ra guli kasnaŋta ghuni kazlay: Gwal ta maga skwitɗukwa ná, zwana Lazglafta həŋ kəʼa.

31Nghawa ka Damu Lazglafta ɗvutá amu

ɓa! Zwana ɗa kəʼa ta hga amu. Mandava tsaya nzakwani guli, zwana Lazglafta*amu. Tsaw sna a mnduha ma ghəŋa haɗikta amu wu, kabga sna a həŋ ta Lazglafta

‡ 2:13 Gray nda 1:1. § 2:18 Ngha ta Mata 24:5, 23-24, Markus 13:21-22. * 2:23 Ngha ta Mata 11:27, Yuhwana5:23, 15:23. * 3:1 Ngha ta Yuhwana 1:12.

1 Yuhwana 3:2 306 1 Yuhwana 4:1wa. 2 Zwanama ɗa, daga ndanana zwanaLazglafta amu. Nziya nza tsi, tsa nzakuká mu dzaʼa nzakway ta kəma ya ná, tama ɗifa karaku. Tsaw nda sna amu ka-zlay: Baɗu vragata dzaʼa vragata Kristiná, dzaʼa nzakway amu manda tsatsi kəʼa,kabga dzaʼa nda ngha mu ta nzakwani.3 Ka si mantsa tsi katsi, inda mndu tafaftá ghəŋani ta Kristi ná, dzaʼa waray taghəŋani da dmaku manda ŋa Kristi kulgatá dmaku ya.

4 Ka ta gɗagɗa mndu ta maga dmakukatsi ná, sna a tsa mndu ya ta zlahaLazglafta wa. Dmaku ná, kwal kul snazlaha Lazglafta ya. 5Wya nda sna kaghunikazlay: Sasa Yesu Kristi ta ghəŋa haɗik daklaghutá dmakwa mnduha kəʼa. Tsatsi ná,haɗ dmaku ɗekɗek tida wa. 6 Indamndu tagɗavata kawadaga nda Yesu Kristi ná, haɗta gəgəltá dmaku wa. Inda mndu ta gɗatata maga dmaku guli ná, ta tsatsaf a ta YesuKristi wu, ta sna a guli wa.

7Mantsa tama zwana ɗa, ma snə kuni tabaramnduha. Mndu ta gɗata tamaga skwitɗukwa ná, tɗukwa tsa mndu ya mandanzakwa Yesu Kristi ka mndu tɗukwa ya.8Mndu ta gɗata ta maga dmaku ná, mistahalaway tsa mndu ya, kabga ta magadmaku halaway daga ka yawu zlraftani tagata. Tsaya kəl Zwaŋa Lazglafta ka saha.Sahani ta ghəŋa haɗik ná, ŋa zliŋtá slnahalaway.

9 Dər wati ma mndu ta nzakway kaZwaŋa Lazglafta, haɗ ta ga dmaku wu,kabga mamu Sulkuma Lazglafta maŋuɗufani. Haɗ ta kɗaŋtá maga dmakuɗekɗek wu, kabga nda nza Lazglafta kaDani. 10Dər watimamndu kul haɗ tamagaskwi tɗukwa, nza a tsa mndu ya ka ZwaŋaLazglafta wa. Mantsa ya mndu kul ɗvazwaŋamani guli. Ta tsahaya ta tsatsaftalu ta nzakwa zwana Lazglafta nda nzakwazwana halaway.

Ɗvuma mndu manda ŋa Kristi11 Daga zlrafta ghuni ta zlghaftá

gwaɗa Lazglafta mnaghunata lu kazlay:Ɗvumaɗva ta sani nda sani† kəʼa. 12 Yahaamu da nzakway manda Kayinu. Tsatsiná, nda nza ka zwaŋa halaway, ka dzatá tsita zwaŋamani. Kabgawu kəl tsi ka dzatana? Kabga ghwaɗaka skwi ŋa Kayinu ta

magay, tɗukwa‡ skwi ŋa tsa zwaŋamani yata magay, kəl tsi ka valafta tida ka dzata.

13 Zwanama ɗa, ka ta husaŋhusa§ kunita mnduha ma ghəŋa haɗik katsi, yaha danzakway ka skwa ndərmimay da kaghuni.14Amu ná, nda sna amu kazlay: Sabsa amuma mtaku ka nzata nda hafu* kəʼa, kabgata ɗvuta amu ta zwanama mu. Mndu kulɗva zwaŋamani ná, ma mtaku ta gɗavatatsatsi. 15 Mndu husaŋ zwaŋamani ná,mnda dzatá mndu tsa mndu ya. Nda snakaghuni guli kazlay: Mndu ta dzatá mnduná, ta mutsa a hafani ŋa kɗekedzeŋ wukəʼa. 16Wya tvi kəl amu ka snaŋtá skwi tahgə lu ka ɗva mndu: Ɗvuɗva Yesu Kristi taamu, ka saha tsi vlatá ghəŋanima vla amu.Amu guli ná, vlamavla amu ta ghəŋa muguli ma vla zwanamamu. 17Kamamu skwida mndu, ka nghaŋtá tsi ta zwaŋamani tapɗay, ka laghu tsi da nghay nda iri† katsiná, laviŋ a tsa mndu ya ta mnay kazlay: Taɗvay yu ta Lazglafta kəʼa wa. 18 Zwana ɗa,gwaɗay ma wi kweŋkweŋ a ɗva zwaŋamawa. Ɗvamaɗva kahwathwata ma ŋuɗufamu, ka maga mu ta skwi manda tsaya.

19 Mantsa ya dzaʼa grafta mu kazlay:Ta mbaɗə ta vərɗa tvi mu ta mbaɗa kəʼa.Tsaya tama ná, nda lɓa ŋuɗufa mu takəma Lazglafta. 20 Ka ta dga ghəŋ muta ghəŋa skwi maga mu katsi, nda snaamu kazlay: Mal Lazglafta nda sna tainda skwi ta magə mu ka ŋuɗufa mukəʼa. 21 Zwanama ɗa, ka haɗ dga ghəŋta dgə mu ta ghəŋa skwi maga mu wukatsi, waɗah vgha mu ta sladu ta kəmaLazglafta. 22 Dər má nu ɗawaŋ mu datsi ta vlamavla kabga ta snanasna mu tazlahani, ta maganamaga mu ta skwi tazɗəganata. 23 Ká tsa zlaha Lazglafta yata mnay na: «Fafwafa ta ghəŋa ghunita hga Yesu Kristi zwaŋani, ka ɗvuvustakuni ta vgha ghuni sani nda sani,» kazlahani ta mnamata‡. 24 Mndu ta snazlaha Lazglafta ná, ta gɗavagɗa kawadaganda Lazglafta, ta gɗavagɗa Lazglafta gulikawadaga nda tsatsi. Nda sna amu gulikazlay: Ta gɗavagɗa Lazglaftama amu ndama Sulkum ya vlama tsi kəʼa.

41 Zwanama ɗa, ma gi sna kuni ta gwaɗa

mndu ta mnay kazlay: Mamu Sulkuma† 3:11 Ngha ta Yuhwana 13:34. ‡ 3:12 Ngha ta Zlrafta 4:1-8. § 3:13 Ngha ta Lukwa 6:22, Yuhwana 15:18-19.17:14. * 3:14 Ngha ta Yuhwana 5:24. † 3:17 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 15:7-8. ‡ 3:23 Ngha ta Yuhwana13:34, 15:12, 17.

1 Yuhwana 4:2 307 1 Yuhwana 4:21Lazglafta ma iʼi kəʼa ya. Ɗaslawa tsa skwita mnə tsi ya karaku, ka mamu SulkumaLazglafta* mida, ka haɗ wa a tsi. Kəlyu ka mna tsaya ná, kabga nda ndəghaghwaɗaka anabiha ta sliʼagapta ta ghəŋahaɗik. 2 Ka mnaghunamna yu ká kunidzaʼa graftá mndu nda Sulkuma Lazglaftamida ɓa: Ka ta mnay mndu kazlay: Yesuná, Kristi ya, sa daga da Lazglafta, kayatá lu, ka mndu kəʼa ná, mamu SulkumaLazglafta ma tsa mndu ya. 3 Ka haɗ tsamndu ya ta mnay kazlay: Manda tsayanzakwa Yesu kəʼa wu ná, haɗ SulkumaLazglafta ma tsa mndu ya wa, sulkumaghuma Kristi mida. Nda ghada snaŋtaghuni ta mnay kazlay: Dzaʼa saghasatsa ghuma ya kəʼa. Nda ghada saghanindanana tama ta ghəŋa haɗik.

4 Kaghuni zwana ɗa, zwana Lazglaftakaghuni, ghuɓasapghuɓasa kaghuni ta tsagwal nana mndu ya, kabga mal tsa Sulkumma kaghuni ya mbratani ka tsa sulkumma gwal ma ghəŋa haɗik ya. 5 Hahəŋ ná,ŋa ghəŋa haɗik həŋ. Tsaya ta kəl həŋ kamna skwi ta zɗəganatá mnduha ma ghəŋahaɗik. Ta fana fa mnduha ma ghəŋa haɗikta sləməŋ ta həŋ guli ka snay. 6 Amu ná,zwana Lazglafta mu. Mndu nda sna taLazglafta ná, ta snay ta skwi ta mnə ŋni.Ka Zwaŋa Lazglafta a mndu wu katsi ná,fa a ta sləməŋ ka sna skwi ta mnə ŋniwa. Mantsa ya ta tsatsafta mu ta gwalnda vərɗa Sulkum ma həŋ nda gwal ndasulkuma nana mndu ma həŋ.

Lazglafta ná, ɗvu ya7Zwanama ɗa gwal ɗvu yu, gɗamagɗa ta

ɗvutá sani nda sani. Tva ɗvutá mndu ná,ta sagha daga da Lazglafta. Inda mndu taɗvutámndu guli ná, nda na tsamndu ya kaZwaŋa Lazglafta, nda sna ta Lazglafta guli.8Mndu kul ɗvutámndu ná, sna a tsamnduya ta Lazglafta wu, kabga nzakwa Lazglaftaná, ɗvu ya. 9 Wya ká Lazglafta mara-maŋtá tva ɗva mndani: Ghunagaghuna tazwaŋani turtuktuk ta ghəŋa haɗik kadanzakwa mu nda hafu ma tsatsi†. 10 TiŋəlLazglafta ta ɗvutá amu ka ghunagatá tsi taZwaŋani ka saha da mtuta ŋa pla ghəŋ ŋaplamata Lazglafta ta dmakwa‡ mu. Tsayana vərɗa ɗvutá mndu, da thə amu kazlay:Tiŋəl amu ta ɗvutá Lazglafta kəʼa.

11 Zwanama ɗa gwal ta ɗvu yu, ka simantsa ya ɗvuta Lazglafta ta amu katsiya, ɗvama ɗva amu guli ta vgha mu saninda sani. 12 Haɗ mndu ta kəɗ nghaŋtáLazglafta§ nda irani wa. Tsa ɗvutá vghamu ta ɗvuta mu sani nda sani ya ná, nza-kwa Lazglafta ta gɗavata kawadaga ndaamu tsa. Ta ɗvuɗva mu ta Lazglafta darmanda ya kumaŋ tsi kəʼa guli.

13 Lazglafta ná, vlamavla ta Sulkum.Tsaya kəl mu ka grafta kazlay: Tagɗavagɗa amu kawadaga nda tsi, tsatsiguli ta gɗavagɗa kawadaga nda amu kəʼa.14 Ghunaga ghuna Lazglafta ta zwaŋanita nzakway ka mnda mba mndu ta ghəŋahaɗik*, ka nghaŋtá aŋni nda ira ŋni, tsayata mnə aŋni ŋa mnduha. 15Mndu ta mnaybaŋluwa kazlay: Yesu ná, Zwaŋa Lazglaftaya kəʼa, nda nza nzakwa Lazglafta nda tsamndu ya, nda nza nzakwa tsatsi guli ndaLazglafta. 16 Amu ná, nda sna amu kazlay:Ɗvuɗva Lazglafta ta amu. Ta tsaya faftaamu guli ta ghəŋa mu.

Lazglafta ná, ɗvu ya. Tsaya tama, mnduta gɗata ta ɗvamnduná, nda nza nzakwaninda Lazglafta nda nza nzakwa Lazglaftaguli nda tsatsi. 17 Dzaʼa kəl amu ka graftakazlay: Ta ɗvay amu ta Lazglafta darkəʼa ná, wya tsi: Baɗu tsa fitik dzaʼa tsəLazglafta ta guma ta ghəŋa mnduha yaná, haɗ amu dzaʼa zləŋa tsa guma ya wu,kabga nda nza nzakwa mu ta ghəŋa haɗikka guram nda Yesu. 18 Ka nda sna amukazlay: Ɗvuɗva Lazglafta ta amu, haɗ amudzaʼa zləŋay wa. Tsa ɗvutaɗvu Lazglafta taamu ya ná, ta hliŋtá zləŋ ɗekɗek ma amu.Ala, ka tata zləŋ mndu katsi, murmuraŋuɗufani, ta fa a ghəŋani ta tsa ɗvuɗvuLazglafta ya wu, kəl tsi ka zləŋ.

19 Amu ná, ɗvuɗva mu ta Lazglaftakabga tiŋəl tsatsi ta ɗvuta amu. 20 Ka«ɗvuɗva yu ta Lazglafta» ka mndu, tatahusaŋhusa zwaŋamani katsi ná, tsakalawitsa ta tsakal tsamndu ya, ɗvu a ta Lazglaftawa. Ka ɗvu a mndu ta zwaŋamani yanghaŋ tsi nda irani wu katsi ná, waka adzaʼa ɗvutá Lazglafta ya kul nghaŋtá tsina? 21 Ka ɗvuɗva yu ta Lazglafta ka mndukatsi ná, ka ɗvuɗva tsi ta zwaŋamani† guli,ka zlaha Kristi mnata.

* 4:1 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 13:2-6. † 4:9 Ngha ta Yuhwana 3:16. ‡ 4:10 Ngha ta 2:2. § 4:12 Ngha taYuhwana 1:18. * 4:14 Ngha ta Yuhwana 3:17, 4:42. † 4:21 Ngha ta Mata 22:36-40, Markus 12:28-31, Lukwa10:25-28.

1 Yuhwana 5:1 308 1 Yuhwana 5:215

Zlghafta ta Zwaŋa Lazglafta, tsayaghuɓasaptá ghəŋa haɗik

1 Dər wati ma mndu ta zlghaftá mnaykazlay: Yesu ná, Kristi ya kəʼa, tsa mnduya ná, nda na ka Zwaŋa Lazglafta. Kaɗvuɗva tsamndu ya ta Dani Lazglafta katsiná, dzaʼa ɗvuɗva guli ta zwana Lazglafta.2 Ka ɗvuɗva mu ta Lazglafta, ta snaymu ta zlahani guli ná, tsaya kəl amuka snaŋta ɗvuɗva mu ta Zwana Lazglaftakəʼa. 3 Snata mu ta zlaha Lazglafta ná,tsaya ɗvaftamu ta Lazglafta kahwathwata.Bla a tsa zlahuhani* ya guli wa. 4 Indazwana Lazglafta ná, ghuɓasapghuɓasa həŋta ghəŋa haɗik. Nda ghuɓasa ghəŋa haɗik,kabga nda fa ghəŋamu ta Yesu Kristi. 5Wamndu ta ghuɓasaptá ghəŋa haɗik na? Bamndu ta zlghafta kazlay: Yesu ná, ZwaŋaLazglafta ya kəʼa ta ghuɓasapta.

Masləmtsəka Yesu Kristi6 Yesu Kristi ná, sasa ta ghəŋa haɗik, ka

lamə tsi nda ma ima batem, ka pghiŋtá tsita usani ma mtakwani†. Lami nda ma imabatem kweŋkweŋ yeya wu, pghiŋpgha tausani guli. Sulkuma Lazglafta ta mnamatátsa skwiha ya kazlay: Mantsa ya nzakwanikəʼa, kabga haɗ tsatsi ta tsakalawi wa.7 Hkən skwi‡ ta maramaŋta kazlay: Yesuná, Zwaŋa Lazglafta ya kəʼa. 8 Tsa skwihahkən ya ná, mamu Sulkuma Lazglafta, ndaimi, nda us. Tsa skwiha hkən ya ná, kaskwa turtuk gwaɗa taŋ. 9Ka si ta tsuʼaymuta gwaɗa ta mnata mnduha ta ghəŋa skwita nghaŋta həŋ ya ní, malaghumala a ŋaLazglafta ma gwaɗa ta mnata, ka ŋa mn-duha ra? Lazglafta ka ghəŋani ta mnaŋtátsa skwiha ya ta ghəŋa zwaŋani. 10Mnduta zlghaftá Zwaŋa Lazglafta ná, nda snatsatsi kazlay: Kahwathwata tsa skwiha yakəʼa. Mndu kul zlghaftá Lazglafta guliná, niŋna ta Lazglafta ka tsakalawi, kabgakwalani kul zlghaftá skwi mna Lazglaftata ghəŋa zwaŋani. 11 Vlamavla Lazglaftata hafu ŋa kɗekedzeŋ. Tsa hafu ya guliná, nda ma zwaŋani Yesu ta mutsakwa tsi.Mantsa ya ka Lazglafta mnamata. 12Mnduta zlghaftá Zwaŋa Lazglafta, nda mutsahafani. Mndu kul zlghatá Zwaŋa Lazglaftaguli ná, mutsa a hafani§ wa.

Hafu ŋa kɗekedzeŋ da Lazglafta

13 Vindaghunaf vinda yu ta tsa skwihaya, ŋa kaghuni gwal ta zlghaftá ZwaŋaLazglafta, kada grafta kuni kazlay: Mut-safmutsa kuni ta hafu ŋa kɗekedzeŋ kəʼa.14 Ta lagha mu ta kəma Lazglafta da ɗawaskwi manda ya ta zɗəganata ná, har ghəŋamu, kabga ta snamasna. 15 Ka nda sna mukazlay: Ta snamasna ta inda skwi ta ɗawumu da tsi kəʼa, nda sna mu guli kazlay: Tavlamavla kahwathwata ta inda skwi ɗawaŋmu kəʼa.

16 Ka nda ngha mndu ta zwaŋamanita ga dmaku, dzaʼa kwal kul klaghata damtaku ŋa kɗekedzeŋ katsi, ka maga tsi taduʼa da Lazglafta ta ghəŋa tsa mndu ya ŋavlaŋta Lazglafta ta hafu. Tsa hafu ya, ŋagwal ta ga dmaku dzaʼa kwal kul klaghatáhəŋ da mtaku ŋa kɗekedzeŋ dzaʼa vla lu.Mamu dmaku ta kla mndu da mtaku ŋakɗekedzeŋ. Mna a iʼi kazlay: Ka magakuni ta duʼa da Lazglafta ta ghəŋamndərgatsaya kəʼa wa. 17 Inda skwi ta magə lu kulɗinaku ná, dmaku ya. Nziya nza tsi, mamudmaku kul haɗ ta kla mndu da mtaku ŋakɗekedzeŋ.

18 Nda sna amu kazlay: Dər wati mamndu ta nuta ka Zwaŋa Lazglafta ná, haɗta gəgəltá dmaku wa. Zwaŋa Lazglafta tanghay, laviŋ a halaway ta ksaŋta wa.

19 Nda sna amu kazlay: Nda na amu kazwana Lazglafta kəʼa. Sanlaha mamnduhata ghəŋa haɗik ná, tama dzva halaway həŋdemdem.

20Nda sna amu guli kazlay: Sasa ZwaŋaLazglafta ta ghəŋa haɗik ka vlamatá tsi taɗifil ŋa snaŋtá vərɗa Lazglafta kəʼa. Kandiʼaftá mu ta vgha nda vərɗa Lazglaftanda ya nda zwaŋani Yesu Kristi. Tsatsiná, vərɗa Lazglafta ta vlamatá hafu ŋakɗekedzeŋ ya.

21 Zwana ɗa, ɗasuwa ka kuni, yaha kunida ŋana vgha nda skwa wuyay.

* 5:3 Ngha ta Yuhwana 14:15. † 5:6 Ngha ta Yuhwana 19:34. ‡ 5:7 Ngha ta Vrafta ta Zlahu 19:15. § 5:12Ngha ta Yuhwana 3:36.

2 Yuhwana 1 309 2 Yuhwana 13

Mahisa tsghatá lwa2 Yuhwana

Ga zgu1 Iʼi glata mndu ta vindaftá na tsghatá

lwi ná, ŋa makwata rka ya zbap Lazglafta,nda ya ŋa zwanani ya ta ɗvu yu kahwath-wata. Iʼi turtukwa ɗa yeya a ta ɗvutákaghuni wu, nduk nda inda gwal nda snata kahwathwata tani. 2 Ta ɗvay ŋni takaghuni kabga mamu kahwathwata, dzaʼagɗavagɗa guli ma amu.

3 Má ka vlamavla Lazglafta ta nzak-way ka Da nda Yesu Kristi ta nzakwayka Zwaŋani, ta zɗakatahuɗani nda tawahiɗahiɗani, nda zɗakwani ŋa nzakwa muma kahwathwata nda ya ma ɗvutá mndu.

Kahwathwata, nda ɗvu4Manda snaŋta ɗa kazlay: Ŋanaŋa san-

lahama zwana gha ta kahwathwatamandaya taghamaf Da mu Lazglafta kəʼa ná, katuta yu da rfu katakata. 5 Ari makwatarka, ya lfiɗa zlahu a na skwi ta vindaghaftana wu, va tsa zlahu da amu daga mandazlrafta* mu ta zlghaftá gwaɗa Lazglaftayeya. Skwi ta ndəɓu yu ta dzvu dakagha ná, ɗvumaɗva amu gwal ta zlghaftaKristi ta vgha mu. 6 Vərɗa tva ɗvutámndumanda ya kumaŋ zlaha Lazglafta ná,tsaya nzata ghuni nda ɗvutá mndu, kabgamantsa ya taghamafta lu daga zlrafta muta zlghaftá gwaɗa Lazglafta.

Ɗasuwa ka kuni nda gwal ta tsakalawi7Kəl yu kamnaymantsa ná, nda ndəgha

gwal nana mndu ta tamtá vgha ma ghəŋahaɗik. Ka həŋ ta mnay ná, ka mndu tsak-wam a saha Yesu Kristi ta ghəŋa haɗik wu,ka həŋ. Tsa mndu ta mnay mantsa ya ná,ghuma Kristi ya. Tsatsi ná, nana sanlahama mnduha ta nanə tsi. 8Ɗasuwa ka kuninda həŋ, da dəɗəgudughunusta hyahyaskwi ya mutsaf kuni da aŋni, ya dzaʼamutsay kuni ta nisəla ghuni katakata.

9 Dər wati ma mndu ta kwal kul ŋanatátagha skwa Kristi, ka tsanaghatá ŋani ndatsa, ta ndiʼa a nzakwani nda Lazglafta wa.Ala ka gɗavagɗa mndu ma tagha skwitaghanaf Kristi katsi ná, nda ndiʼa nzakwatsa mndu ya nda Da mu Lazglafta nda yanda Yesu Kristi Zwaŋani. 10 Ka Lagha lamndu da Kaghuni, ka taghə tsi ta skwi

tskəm nda skwi taghaghunaf Kristi katsiná, ma tsuʼaf kuni ta tsa mndu ya ma həgaghuni, ma gə kuni dər zgu ŋani. 11 Ka«huɗukhuɗuk» ká mndu ganaghatá zgukatsi ná, nda gwa wa tsa mndu ya ma tsaghwaɗaka slnani ya.

Ga zgu12Ta tekeʼa ndəghata pɗakwa skwihamá

ŋa mnaghunata ɗa mndani, tsaw va a yuta vindaghunafta nda vinda ta ɗelewerwu.Ta kumay yu ta laba ɗa nda la da kaghuni,ka nzata mu, ka gwaɗuvusta mu ka skwaturtuk. Kada zɗavafta ŋuɗufa mu.

13Ta ga zgu zwanamukuma gha ya zbapLazglafta guli ŋa gha.

* 1:5 Ngha ta Yuhwana 13:34, 15:12, 17.

3 Yuhwana 1 310 3 Yuhwana 15

Mahkəna tsghatá lwa3 Yuhwana

Ga zgu1 Iʼi glata mndu ta vinda na ɗelewer na

ŋa gra ɗa Gayus* ya ta ɗvu yu kahwath-wata.

2 Zwaŋama ɗa, ta kumay yu ta nzakwainda skwi demdem ɗina da kagha. Máɗughwana ka nzakwa gha ma sluʼuvghagha manda nzakwa gha ma zlghay ndaŋuɗufa gha ya.

Gayus mnda kahwathwata3 Tuta yu da rfu katakata manda sagha

zwanama da rusay ŋa ɗa ya káka ta nzakuta vərɗa tvi nda ŋuɗuf turtuk. Nda snayu guli kazlay: Mantsa ya nzakwani kəʼa.4 Haɗ skwi taɓta snaŋta ɗa ta dihatá nza-kwa zwana ɗa ta vərɗa tvi wa. 5 Zwaŋamaɗa, tsa nghapta ta nghapta ka ka zwanamama zlghay nda ŋuɗuf dər má ka matbayhəŋ ya ná, ŋərma mndu ka. 6 Tsa mnduhakataŋ ka ya ná, ta ghubay həŋ ta kaghada gwal zlghay nda ŋuɗuf hadna. Ndaɗa aɗvafta tsi ta aŋni wu, ka həŋ ta mnay. Wyadzvu, ka kɗaŋta ka ta kata mndərga tsamnduha ya, kada kɗiŋta həŋ ta wawakwataŋ manda ya ta kumə Lazglafta. 7 Tsawawaku ta wawaku həŋ ya ná, ta wawu kamaga slna Yesu Kristi həŋ. Haɗ sana skwita mutsafta həŋ da gwal kul zlghaftá Yesuwa. 8 Amu gwal ta zlghaftá Kristi, ɗina kakatay mu ta mndərga tsa mnduha ya, kadanzakwa mu nda gwa ma tsa vərɗa slna tamagə həŋ ya.

Ɗaŋwa gwal guyata ghəŋ9Si vindanafvinda yu taɗəlewer ta Igliza

ghuni, tsaw va a Diyatref ta sna tsa gwaɗaŋni ya wu, kabga ta kumay ta nzaku kamali. 10 Baɗu laba ɗa da kaghuni ya ná,dzaʼa rusanafrusa yu ta mnduha ta tsaghwaɗaka skwiha ta magə tsi ya, nda tsararaza iʼi ta rarazə tsi ya. Ta ghəŋa tsayaguli ná, haɗ ta tsuʼa zwanama ma zlghaynda ŋuɗuf ta lagha həŋ da taŋ ka matbayguli wa. Na sliʼa sanlaha da tsuʼa mnduhaya guli ná, pyayni ta həŋ, ka ŋawa həŋmataba guyatá ghəŋ.

11Gra ɗa ya ta ɗvu yu, ma ksə ka ta saɗamnduha ta maga ghwaɗaka skwi, ksa tasaɗa gwal ta maga skwi ɗina. Mndu ta

maga skwi ɗina ná, nda na tsatsi ka ZwaŋaLazglafta. Mndu ta maga ghwaɗaka skwiya guli ná, ta sna a tsatsi ta Lazglafta wa.

12 Ya wya Dematriyus ya ní, ndaɗa a taghuba mnduha wa. Ma nzakwani ná, tanghaku ŋərma slna ta magə tsi. Aŋni guliná, ŋərma mndu ya ta mna aŋni. Nda snakagha guli kazlay: Kahwathwata ta mnəŋni kəʼa.

Ga zgu13 Ta nda ndəgha skwiha ta kumə yu ta

mnaghata, tsaw va a yu ta vindaghafta ndavinda ta ɗelewer wa. 14 Nzɗavata a yu kalabə da kaghuni wu, ŋa guyakwa u tsa, ŋagwaɗay u.

15Ka nza zɗaku kawadaga nda kagha!Ta ga zgu inda graha gha hadna ŋa gha.

Ka ganaghata kagha guli ta zgu ta indagraha mu turtuk turtuk.

* 1:1 Ngha ta Slna gwal ghunay 19:29, Ruma. 16:23, 1 La Kwareŋt 1:14.

Yuda 1 311 Yuda 16

Tsgha ta lwaYuda

Ga zgu1 Iʼi Yuda ta nzakway ka kwalva Yesu

Kristi, zwaŋamani ma Yakubu*, ta vin-daghunaftá na ɗelewer na. Ta ga zgu yu ŋaghuni gwal hagaf Lazglafta Da, gwalɗvu tsika pghata ŋa Yesu Kristi.

2 Ka nza hiɗahiɗa Lazglafta ndazɗakwani nda ɗvutá mndani kawadaganda kaghuni.

Guma ta ghəŋa gwal ghwaɗak3 Graha ɗa ya ta ɗvu yu ma ŋuɗufa ɗa,

gitagita a ta ɗvuta yu ta vindaghunaftáskwi ta ghəŋa gwaɗa ta mbaku ya ka skwaturtuk mu mida wu, kabga tsa, nda nzatkweʼ ka vindaghunafta ɗa, ŋa vlaghunatámbraku, ŋa ŋavata ghuni ma zlghay ndaŋuɗuf ya zlghaf kuni, ya vlaŋ Lazglafta tamnduhani. Tsa gwaɗa ta mbaku ya ná,haɗ dzaʼa walaŋta mbəɗavafta wa. 4 Kləyu ka mna tsaya ná, nda ndəgha mnduhata kɗikadamta da taba ghuni, ka ɓadzazɗakatahuɗa Lazglafta. «Lma a Lazglaftata magaymndu ta ghwaɗaka skwi ta kuməmndu wu,» ka həŋ ta mnay. Mantsa yavziŋta həŋ ta Yesu Kristi ta nzakway kaMgham ta ghəŋa amu. Mndərga tsa mn-duha ya ná, nda ghada vinda ta tsatá gumata ghəŋa taŋ daga ghalya.

5 Ka havaghunakhava yu ta skwi ghadakuni ta snaŋta ɓa. Ghalya, ka kataŋtáLazglafta ta la Israʼila, ka hlagaptá həŋ maMasar. Ka rwanaghutá tsi ta gwal kul faftághəŋa taŋ ta tsatsi. 6 Havak kuni guli tamnduha Lazglafta ta Pak vla ga mghamvlaŋ lu ta həŋ, ka zlanavatá tsa vli si vlaŋLazglafta ta həŋ ya. Ta ghəŋa tsaya kəlLazglafta ka hlaftá həŋka tsamta, ka zlaŋtáhəŋmavəl tɗika ŋa kzla kɗiŋta Lazglafta tatsatá guma ta ghəŋa taŋ baɗu tsa fitik da-gala ya. 7Havak kuni guli ta luwa Sudumanda luwa Gwamura, nda sana luwaha tawanaftá həŋ. Ka magə mnduha ma tsaluwaha ya ta sliʼiŋsliʼiŋ manda ŋa tsa duh-walha Lazglafta ya. Ka sliʼamtá həŋ dahliri nda sluʼuvgha ya kul raku ka magaymnda səla. Ka pghamtá Lazglafta ta həŋ

ma vu kul mtavata ɗekɗek. Tsaya ná, ŋamaranaŋtá mnduha ta skwi ya dzaʼa magəLazglafta nda gwal ta magaku mantsa ya.

8 Tsa mnduha ta lamə da taba ghuniya ná, mndərga ya ghwaɗaka skwiha yata magə həŋ. Ta sliʼamsliʼa həŋ da magaghwaɗaka skwi ta zɗəganatá həŋ mandaya ta fanaghata suni ta həŋ. Vla a həŋta glaku ŋa Lazglafta wu, mbaɗa həŋ kararaza gwal dagaladagala ta luwa. 9 DərMiselmalimataba duhwalha Lazglaftamá,walaŋ a ta razanaftá halaway baɗu zlərɗaytaŋ ta wi ta ghəŋa mbla Musa wa. Skwimnana tsi kweŋkweŋ ná, «Ka dvagha dvaLazglafta†,» kaʼa, 10 Hahəŋ ta taŋ, rarazaskwi kul snaŋtá həŋ yeya ŋa taŋ. Mandanimtak magakwa taŋ, ghəŋa zaɗaku takala həŋ. 11Ɗaŋwa ŋa taŋ, kabga mndərgaskwi maga Kayinu ghalya ta magə həŋ. Kavziŋtá həŋ ta ghəŋa taŋ kamaga ghwaɗakaskwi ŋa mutsa tsedi manda ŋa Balamaghalya guli, ŋa rwakwa taŋ kabga sliʼavaftataŋ nda zlərɗutawi manda ŋa Kware‡ghalya. 12 Ta ksaku ka hula nzata ghunika za skwa zay kawadaga nda həŋ. Ghəŋataŋ skwi snaŋ həŋ. Hahəŋ gwal ta ŋriŋtáskwa zay ma vla guyatá ghəŋa mnduha kaza skwi, ksa a hula ta həŋ wa. Manda ŋatámatətɗu ta vusliŋ falak ya həŋ, manda fukul haɗ ta yafta dər ma fitika yakwani tsiya həŋ. Manda fu tɗiŋ lu nda slrəŋ ndaslrəŋ tamtuta ka ghwaluta dzuŋuŋ ya həŋ.13Manda tska ta ŋəɗak ta wa sgam, tskanavəl va gamtsaʼuwakwa drəf ya na dmakuhataŋ. Manda tekwatsa ta sliʼafta ta vla taŋka ndandaraku ta luwa ya həŋ. Ma vəl kaŋra tɗik fanata Lazglafta ta vli ŋa nzakwataŋ ŋa kɗekedzeŋ§.

14 Ka Inuk ta nzakway ka mandəfáŋadzidzí daga ta Adamu mnata ta ghəŋamndərga tsa mnduha ya daga ghalya na:«Wya Mgham ta saha kawadaga nda duh-walhani nda ndəgha ŋəɗdəm, 15 ŋa tsaguma ta ghəŋa inda mndu ta ghəŋa haɗik,ŋa tsanaghatani ta guma ta inda gwal kulsna gwaɗa da tsi. Ta ghəŋa vəl maganatataŋ ta ghwaɗaka skwi, nda ya ta ghəŋaŋaslu bədzakana həŋ guli,» kaʼa. 16Ta ghəŋtsa mnduha ya mna Inuk ta tsa gwaɗa yakazlay: Ruruŋwaku nda ŋaɗa ghəŋ yeya ŋataŋ inda fitik. Skwi ta kumə ghəŋa taŋ ta

* 1:1 Yakubu: Ngha ta Mata 13:55, Markus 6:3. † 1:9 Ngha ta 1 Tesalunik 4:16 Ngha ta Daniyel 10:13, 21, 12:1,Suna Yuhwana 12:7. Mbəla Musa: Gray nda Vrafta ta zlahu 34:6, gray nda Zakari 3:2. ‡ 1:11Kayinu: Ngha ta Zlrafta 4:3-8, Balama: ngha ta Mbsak 22:1-35, Kware: Ngha ta Mbsak 16:1-35. § 1:13 Ngha taZlrafta 5:18, 21:24.

Yuda 17 312 Yuda 25magə həŋ, ghuba mndu ŋa gatu ta wi skwita gwaɗə həŋ.

Dəvu nda zlahu17Kaghuni graha ɗa ya ta ɗvu yu, havak-

wahava ta gwaɗa ghada mnduha MghamYesu Kristi ta mnaghunata. 18 Ka həŋmnaghunata na: «Mamu mnduha dzaʼaghuɓasa gwal ta zlghaftá Lazglafta makɗavakta fitikha. Nzaku manda ya kumaŋtsa ghwaɗaka ndana* taŋ ya, ŋa taŋ.»19Tsa hahəŋ ya ta klaktá daga vghamatabamnduha. Ghəŋa taŋ ta ɗvu həŋ. HaɗSulkuma Lazglafta ma həŋ wa.

20 Kaghuni tama graha ɗa ta ɗvu yunda ŋuɗufa ɗa, katuvuswa vgha ghuni mazlghay nda ŋuɗufa ghuni, ka glakwa kuni.Ŋavawaŋa ka maga duʼa nda mbrakwaSulkum nda ghuɓa. 21Nzawanza ma ɗvutámnda Lazglafta. Fafwa ghəŋa ghuni hzleŋata zɗakatahuɗa Mghama mu Yesu Kristiŋa mutsa hafu ŋa kɗekedzeŋ. 22 Tawawahiɗahiɗa, ka kataŋta kuni ta gwal ta dagaghəŋ. 23 Mbanafwamba ta sanlaha gulinda tɗigiŋtá həŋma skwi dzaʼa klamtá həŋda vu. Tawawa hiɗahiɗa ta sanlaha, amaɗaswa ka kuni da tɗamtá həŋ ta kaghunida dmakwa taŋ.

Vlaŋta glaku ta Lazglafta24Ka nza glaku ŋa Lazglafta ya ta laviŋtá

ngha kaghuni, yaha kuni zlumbutá, tsatsidzaʼa ghuɓighunista tsezleʼ ŋa rfay ghunita rfu ta hladaghunaghatá tsi ta kəmaglakwani. 25 Ŋa Lazglafta turtukwani yata mbamafta nda ma Yesu Kristi Mghamamu ga mgham, nda mbraku, nda glaku,daga manda ghalya nda ya ndanana ha ŋakɗekedzeŋ. Amin.

* 1:18 Ngha ta 2 Piyer 3:3.

Suna Yuhwana 1:1 313 Suna Yuhwana 1:19

Suna YuhwanaSkwiha marigiŋ Yesu Kristi ma na

ɗelewer na1 Nana ɗelewer na ná, ta gwaɗay

ta gwaɗa ta ghəŋa skwi ya maranaŋYesu Kristi ta gwal ka kwalva Lazglafta.Lazglafta ta vlaŋtá tsa skwiha ya ŋamaranaŋtá həŋ, ŋa snaŋta taŋ ta skwi tadzaʼa gi magaku. Tsaya tama kəl YesuKristi ka ghunaftá duhwalani da kwalvaniYuhwana ŋa maranaŋtá tsa skwiha ya.2 Inda na skwiha nghaŋ yu na ná, gwaɗaLazglafta ya kahwathwata, masləmtsəkaYesu Kristi yu, ka Yuhwana. 3 Tfawi taghəŋa gwal ta dzaŋa na ɗelewer na. Tfawita ghəŋa gwal ta snaŋtá tsəna tsghatá lwaLazglafta na. Ka snatá inda na skwiha ndavinda na. Grafgra kazlay: Ndusakndusafitika magakwa tsa skwiha ya kəʼa.

Tsgha ta lwi ŋa Iglizha ndəfáŋ4 Iʼi Yuhwana ta vinday ŋa ghuɓa Iglizha

ndəfáŋ ta haɗika Asiya.Ka vlaghunavla Lazglafta ta

zɗakatahuɗani nda zɗakwani. TsatsiLazglafta daga manda ghalya, va tsa tsatsiya guli ndanana, tsa tsatsi ya guli takəma. Ka vlaghunavla tsa Sulkumhanindəfáŋ ta nzaku tavata dughurukwaniya, ta zɗakatahuɗi nda zɗaku guli. 5 Kavlaghunavla Yesu Kristi ta nzakway kavərɗa masləmtsək ya guli, ta zɗakatahuɗinda zɗaku. Tsatsi na taŋtaŋa mndu tasliʼagapta ma mtaku nda hafu. Tsatsi taga mgham ta ghəŋa inda mghamha ta gamgham ta ghəŋa haɗik.

Ɗvuɗva tsa Yesu Kristi ya ta amu. Kapghiŋtá tsi ta usani ŋa varagamapta madmaku. 6 Tsatsi ta namafta ka gwal ta gamgham, ka gwal ta vla skwi ŋa Lazglafta tanzakway ka Dani. Ŋani glaku nda mbrakuŋa kɗekedzeŋ. Amin!7Wya tsi dzaʼa sagha ma ghwayak.Dzaʼa nda ngha inda mnduha nda ira taŋ,nduk nda tsa gwal ta dzata ya tani.Dzaʼa taway inda mndəra mndu ta taw ta

ghəŋani.Manda va tsaya dzaʼa nzakwa tsi. Amin!

8 «Iʼi zlraftani, iʼi kɗavaktani,» kaMgham Lazglafta mnata. Tsatsi Lazglaftata mbruta, tsatsi ya manda ghalya, tsatsiya ndanana guli, tsatsi ya guli ta kəma.

Nghaŋta Yuhwana ta Kristi ma glakwani9 Iʼi Yuhwana zwaŋama ghuni ya ta vin-

daghunafta. Nda iʼi tani, nda kaghuni tani,nda guya vgha mu ma Yesu. Ta kuwaturtuk mu ma ghuya ɗaŋwa. Suʼuwayta suʼu mu demdem. Ma ga mghamanimu. Ksafksa lu ta iʼi, ka klaghata vziŋta tatsatá haɗik ma takataka drəf ta hgu lu kaPatmus*, ta ghəŋa vəl mnay ɗa nda tvanita gwaɗa Lazglafta nda kahwathwatani yamarigiŋ tsi ma Yesu.

10 Ma sana fitik baɗu Dəmas, ka ksutaSulkum nda ghuɓa ta iʼi. Ka snaŋtayu ta lwi ta gwaɗata nda lwi dagalamanda ghudzaga duli nda ga mahul-hula ɗa. 11 Kaʼa mantsa: «Klafkla taɗelewer ka vindamta ka mida ta skwinghaŋ ka. Ka tsaghanafta ka ta ghuɓaIglizha ndəfáŋ, ta nzakway ka luwa: Afisus,Samirna, Pergam, Tiyatir, Sardis, Filadelfinda Lawdikiya,» kaʼa.

Na snaŋta ɗa ta tsa lwi ya, 12 kambəɗavata yu ka nghay ka wa tsa mnduta gwaɗa nda iʼi ya. Mbəɗavata ɗa, kanghaŋta yu ta pitirlaha dasu ndəfáŋ. 13Matakataka taŋ, mamu sana mndu ta sladumanda tsatá Zwaŋamndu, nda suɗatá lgutzutut dikw ta səla ta vghani, hbana tsi maghuva nda ɓanavamagaf lu nda dasu. 14Kaŋusliŋ tilil swidi ma ghəŋani manda ɓataswida tuwak nda ya manda ɓata papla. Tazlghaku iri ma ghəŋani manda vu. 15 Tawuɗaku səlahani manda kufur sluwap luma vu. Manda ghudzaga bərzlakwa imika lwani ta ghudzaga. 16 Ka ŋanatá tsi tatekwatsaha ndəfáŋ ma dzva zeghwani. Kasabə kafay nda za slərpuhani his his mawani. Tawuɗaku kumanimandawuɗakwafitik ma ghəŋ. 17 Manda nghaŋta ɗa, kazləmbatá yu ta kəmani manda mndu ndamta. Ka faftá tsi ta dzva zeghwani taiʼi, kaʼa mantsa: «Ma zləŋ ka ta zləŋ!Iʼi taŋtaŋani, iʼi kɗavaktani†, 18 iʼi hafu.Si nda mta yu, ama nda hafu yu ndanaŋa kɗekedzeŋ. Ma dzva ɗa ŋanata yuta makuɓla mtaku nda həga mtaku tani.19 Vinda tama ta inda skwi ya nghaŋ ka,

* 1:9 Patmus: sana zwaŋa vli ya ta tsavata ma drəfa Ege, ta maga meli 100 nda luwa Afisus. Vli ya tahlaghata lu ta gwal ta tsanaghata la ŋumna Ruma ta guma ta həŋ, na tsa vli ya. † 1:17Aya 13. 15: Ngha ta Daniyel 7:13, nda 10:5, nda 7:9, nda 10:6. Aya 16:17. Ngha ta Isaya 49:2, Hebru 4:12, Isaya 44:6, nda48:12.

Suna Yuhwana 1:20 314 Suna Yuhwana 2:18nda inda skwi ya ta magaku ndanana,nda inda skwi ya dzaʼa gi sagha tahulatsa. 20 Wya klatá ghəŋa skwi ya nda ɗifama na tekwatsaha ndəfáŋ ta nghə ka madzva zeghwa ɗa, nda ya ma Pitirlaha dasundəfáŋ na: Tsa tekwatsaha ndəfáŋ ya ná,duhwalha Lazglafta ta ghəŋa ghuɓa Iglizndəfáŋ ya. Tsa pitirlaha ndəfáŋ ya guli ná,tsa Igliz ndəfáŋ yeya guli.»

2Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma Luwa Afisus

1 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ta nzak-way ka ŋa Igliz ma luwa Afisus:

«Wya skwi ya mna mndu ya ta ŋanatatekwatsaha ndəfáŋ ma dzva zeghwani, tambaɗa mataba pitirlaha dasu ndəfáŋ. Kaʼamantsa: 2 Nda sna yu ta slnaha gha, tadzadza ka ta vghameʼ ka magay, ta ŋavaŋaka. Haɗ ka ta dzrawi nda gwal ta sidiwa. Ghunatá mndu ŋni, ka sanlaha mamnduha tamnay. Tsaw ta ghunatamndu ahəŋ kay guli mataba tsa wa. Ka dzəghaŋtáka ta həŋ, ka tsatsaftá ka kazlay: Gwaltsakalawi həŋ kəʼa. 3 Ta ŋavaŋa ka, ka suʼaghuya ɗaŋwa ta ghəŋa gwaɗa ta iʼi. Haɗka ta rwamala gulu wa. 4Ama, mamu sanaskwi ta dvu yu ta kagha ta ghəŋani. Ɗvəglaa ka ta iʼi manda ya si ta ɗvə ka taŋtaŋ wa.5Havak hava, ka ma vəl ga zlambuta ka ya.Ka payanata ka ta nzakwagha, ka vranaftaka ta nzakwaghamanda va ya si ghalya. Kakwalaghukwala ka ta mbəɗanafta nzakwagha katsi, dzaʼa laghala yu da slaghaghata,ŋa klaghuta pitirla gha ma vlani. 6 Nziyanza tsi ná,mamu sana skwi ta zɗigihatamakagha. Ta husa gha husa slna la Nikwalaymanda va ya ta husihata tsi ta iʼi ya guli.

7 «Ka mamu sləməŋa snay da mndu, kasna tsi ta skwi ta mnə Sulkum ŋa Igliz.

«Ŋa gwal ta zaktá ghwa ya, dzaʼa vlaŋvlayu ta fwa hafu ta slanaghata lu ma gamaLazglafta* ya ta həŋ, ŋa zay taŋ.»

Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Samirna8 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ta nzak-

way ka ŋa Igliz ma luwa Samirna:«Wya gwaɗa ta mnə mndu ta nzakway

ka taŋtaŋani nda kɗavaktani, mndu ya si tamtuta ka vragapta nda hafu ya. 9Nda snayu ta sa duni ta sə ka, nda pɗa gha. Tsawka gadghəl ka. Nda sna yu ta rutsak ya tapghə lu ta kagha, nda ya ta pghə tsa gwal ta

mnay kazlay: La Yahuda aŋni kəʼa ya, tsawmantsa ya a həŋ wu, guyata ghəŋa mn-duha halaway həŋ. 10Ma zləŋ ka ta ghuyaɗaŋwa ya dzaʼa ka da ghuyay. Ya wyahalaway dzaʼa hlafta sanlaha ma kaghunika pghamta ma gamak ŋa dzəghaghunata,ŋa zaghunatá fitik ghwaŋ ta giri ŋa ghuni.Ka sladafta ka ta zlghay nda ŋuɗufa ghadər ŋa dzata kagha tsi. Dzaʼa vlaghavla yuta hafu ŋa nisəla vəl zata gha ta ghwa.

11 «Mndu ya nda sləməŋa snay, ka snatsi ta skwi ta mnə Sulkum ŋa Igliz.

«Mndu ya ta zata ghwa ná, haɗmtakwamahis dzaʼa walaŋta ksaŋta wa,» kaʼa.

Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Pergam12 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ya ta

nzakway ka ŋa Igliz ma luwa Pergam:«Wya gwaɗa ya mna mndu ta ŋanata

kafay ya nda za wani his his. 13 Nda snayu kazlay: Ma vla ga mghama halawaynzata ka kəʼa. Kulam nda tsa, ndiʼafndiʼaka ta vgha ta iʼi. Zlana a ka ta zlghay ndaŋuɗufa gha, dər ma fitika dzata Aŋtipas tanzakway ka ŋərma mndu, ka masləmtsəkaɗa ma luwa ghuni, ma vla nzakwa ha-laway ya wa. 14 Ama wya skwiha tadvaghaghata yu: Mamu sanlaha matabaghuni ta ɗvutá tagha skwa Balam, ya tataghanaftá Balak, ka pghamta zwana la Is-raʼila da ga dmaku, ŋa za sluʼa skwa wuyay,nda ya ŋa maga sliʼiŋsliʼiŋ† ya. 15 Mandatsaya guli ná, mamu sanlahamataba ghunita ɗvuta tagha skwa la Nikwalay‡ guli.16 Mbəɗanafmbəɗa ta nzakwa gha. Kambəɗanaf a ka wu katsi, wya yu ta gi laghaslaghaghata. Dzaʼa lmay ŋni nda həŋ ndakafay ya ta sabi ma wa ɗa.

17 «Ka mamu mndu nda sləməŋa snay,ka sna tsi ta skwi ta mnanata Sulkum taIgliz!

«Mndu ya ta zatá ghwa ná, dzaʼa vlaŋvlalu ta skwa zay ya nda ɗifa. Dzaʼa vlaŋvla yuta inda taŋ guli ta pala ka ŋusliŋ ya vindaflu ta lfiɗa hgu§ tida. Tsa hgu ya ná, haɗsana mndu nda sna wu, ba tsa mndu tazlghafta ya,» kaʼa.

Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Tiyatir18 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ya ta

nzakway ka ŋa Igliz ma luwa Tiyatir.* 2:7 Ngha ta Zlrafta 2:8. 9, nda Suna Yuhwana 22:2. † 2:14 Ngha ta Mbsak 31:16 nda 25:1-2. I Balama nda Balak:Ngha ta Mbsak 22:24. ‡ 2:15 Ngha ta 2:6, nda skwi ya ŋa ŋanata. § 2:17 Ngha ta Sabi 16:14. 15, 33:34 ndaIsaya 62:2, 65:15.

Suna Yuhwana 2:19 315 Suna Yuhwana 3:9«Wya gwaɗa ya mna Zwaŋa Lazglafta

ya ta zlghaku iri ma ghəŋani manda zl-ghakwa vu, ta wuɗaku səlahani mandakufur sluwap lu ma vu ya. 19 Kaʼa mantsa:Nda sna yu ta slnaha ya ta magə ka, ndaɗva mndu ya ta ɗvə ka, nda gɗavata yagɗava ka ma zlghay nda ŋuɗuf. Nda snayu kazlay: Mal slnaha gha ya ta magəka ndanana ka ya maga ka taŋtaŋ kəʼa.20 Ama mamu skwi ya ta dvaghaghatayu ta ghəŋani. Zlanaŋzla ka ta tvi tasana marakw ta hgə lu ka Zizabel*, tamnay kazlay: Mnda kla lwa Lazglafta yukəʼa ya. Mbaɗa kəʼa ka tagha tsakalawi,ka nanaghatá gwal ta ksihata slna ɗada maga sliʼiŋsliʼiŋ, nda ya da za sluʼaskwa wuyay. 21 Zlanaŋzla yu ta fitik maŋa mbəɗanaftani ta nzakwani, ama va ata zlaŋta maga tsa sliʼiŋsliʼiŋani ya wa.22 Tsaya tama, dzaʼa vzafvza yu ta ghzləŋaghuya ɗaŋwa. Dzaʼa ganapga yu ta irikatakata ta inda gwal ta hliri nda tsi guli.Ala, ka mbəɗanafmbəɗa həŋ ta nzakwataŋ, ka zlaŋta maga tsa ghwaɗaka slna taŋnda tsi ya katsi, ba tsa kasiʼi. 23 Ta ghəŋatsaya guli, dzaʼa rwanarwa yu ta zwanani.Tsaya dzaʼa kəl Igliz ka snaŋta kazlay: Iʼimnda tsatsafta skwi ma ndana mndu, ndaskwi ma ŋuɗufa mndu tani kəʼa. Taɓ taslna ya maga† mndu dzaʼa planamta yu tamndu guli.

24 «Ama pɗakwa kaghuni gwal zlghaynda ŋuɗuf ma luwa Tiyatir, kul snata tsaghwaɗaka tagha skwi ya, kul taghaftá tsaskwi ta hgə həŋ kazlay: Ɗifata skwa ha-laway kəʼa ya, haɗ sana skwa ndəgaku tafaghunaghata yu wa. 25 Ŋanawaŋa kah-wathwata ta zlghay nda ŋuɗufa ghuni tavragaghata yu.

26 «Mndu ya ta zata ghwa, ta ŋanataslna ɗa ha ka kɗavaktani, dzaʼa vlaŋvla yuta mbraku ta ghəŋa inda mndəra mndu.27 Tsa mbraku dzaʼa vlaŋta yu ya ná, tsambraku vliha Da ɗa yeya. Ŋa gayni tamgham nda saraka kufur ta ghəŋa mn-duha. Dzaʼa dzaɓiŋdzaɓa ta ghwaɗakamnduha, manda ya ta dzaɓiŋta lu ta sigarɓisl ya. 28 Dzaʼa vlaŋvla yu ta gumbəzlasərɗək‡ guli.

29 «Ka mamu mndu nda sləməŋa snay,ka sna tsi ta skwi ya ta mnə Sulkum ŋaIgliz,» kaʼa.

3Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Sardis

1 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ta nzak-way ka ŋa Igliz ma luwa Sardis.

«Wya skwi mna mndu ta ŋanataSulkumha ndəfáŋ ka ŋa Lazglafta ndatekwatsaha ndəfáŋ. Kaʼa mantsa: Nda snayu ta inda slnaha gha. Nda hafu ma iʼi kaka ta gray, tsaw nda mta ka. 2 Sliʼavaksliʼa,mbra ta gwal ta nda hafu ma həŋ sliʼefsliʼefa makəɗ həŋ da kɗivta. Ta nghə yu taslna gha ta kəma Lazglafta ɗa ná, kɗanaka ka wa. 3Havakhava gha tama ka kinawumutsafta ka ta skwi taghaghaf lu nda yaka ka snaŋta. Snasna ka mbəɗanafta kata nzakwa gha. Ka si va a ka ta snata wu,dzaʼa laghala yumanda ghali ksaghaghata,snaŋta a ka, ka ta wati luwa dzaʼa lagha yuwa*. 4 Nziya nza tsi, mamu sanlaha mamnduha gha, ma va tsa luwa Sardis ya kulŋriŋta lguta taŋ. Tsahaya, dzaʼa sliʼi həŋkawadaga nda iʼi nda suɗata lguta ŋusliŋ,kabga raŋra ta həŋ.

5 «Mantsa ya dzaʼa suɗanavata lu talguta ŋusliŋ ta mndu dzaʼa zata ghwa.Haɗ yu dzaʼa walaŋta hərɗiŋta hgani madeftera ya vindam lu ta hga gwal nda hafuŋa kɗekedzeŋ wa. Dzaʼa mnaŋmna yuta hgani ta kəma Da ɗa, nda ya ta kəmaduhwalhani kazlay: Ŋa ɗa həŋ kəʼa.

6 «Ka mamumndu nda sləməŋa snay, kasna tsi ta skwi ta mnə Sulkum ŋa Igliz,»kaʼa.

Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Filadelfi7 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ta nzak-

way ka ŋa Igliz ma luwa Filadelfi.«Wya gwaɗa ta mnə mndu ya nda

ghuɓa. Tsatsi kahwathwata, tsatsi taŋanata makuɓla mgham Dawuda. Ka gunaguna tsi, haɗ wa mndu ka hafta wa. Kahafha tsi guli, haɗ wa mndu ka gunataguli wa. 8 Kaʼa mantsa: Nda sna yu tainda slnaha gha. Nda sna yu guli ka-zlay: Nda hta mbrakwa gha kəʼa. Kulamnda va tsaya tani, ŋanaŋa ka ta gwaɗaɗa. Ta mna a ka kazlay: Sna a yu takagha wu kəʼa nda iʼi wa. Tsaya tama,ta gunagha guna yu ta watgha. Haɗmndu dzaʼa hafta wa. 9 Wya skwi dzaʼayu magay ŋa guyata ghəŋa mnduha ha-laway ta mnay kazlay: La Yahuda aŋni

* 2:20 Ngha ta 1 Mghamha 16:31, 19:1. 2, 2 Mghamha 9:22, 30. † 2:23 Ngha ta Zabura 7:10, Irmiya 17:10, Zabura62:13. ‡ 2:28 Ngha ta Zabura 2:8. 9, grafgra nda Mbsak 24:17, Suna Yuhwana 22:16. * 3:3 Grafgra nda Mata24:43. 44, Lukwa 12:39. 40, 1 Tesalunik 5:2, 2 Piyer 3:10.

Suna Yuhwana 3:10 316 Suna Yuhwana 4:7kəʼa, kul nzakway manda tsaya. Tsakalawita tsakalə həŋ. Dzaʼa tiŋwaftiŋwa yu tahəŋ ŋa lagha da tsəlɓu ta kəma gha kavla glaku ŋa gha, ŋa snaŋta taŋ kazlay:Ɗvuɗva† yu ta kagha kəʼa. 10 Manda vaya ŋana kagha ta gwaɗa ɗa ka gɗavatamida ya, dzaʼa ŋa gha ŋa iʼi ta kaghaguli ma ghuya ɗaŋwa dzaʼa dəɗanaghatáinda ghəŋa haɗik ŋa dzəghaŋtá həŋ ya.11Ndusa yu ka lagha. Ŋanaŋa nda mbrakuta tsa skwi da kagha ya, kada kwala sanima mndu klugudughusta nisəla zata ghwagha.

12 «Dzaʼa nanafna yu ta mndu ta zataghwa ka guguɗi ma həga Lazglafta ɗa. Haɗdzaʼa walaŋta sabi mida wa. Dzaʼa vin-dafvinda yu ta hga Da ɗa nda hga luwa Daɗa tani tida. Tsa luwa ya ná, lfiɗa Ursalimaya dzaʼa saha ta luwa, ghunaf Lazglafta.Dzaʼa vindafvinda yu guli tida ta lfiɗa hgu‡ya mutsaf yu.

13 «Ka mamu mndu nda sləməŋa snay,ka sna tsi ta skwi ta mnə Sulkum ŋa Igliz,»kaʼa.

Tsgha ta lwi ŋa Igliz ma luwa Lawdikiya14 «Vinda ŋa duhwala Lazglafta ta nzak-

way ka ŋa Igliz ma luwa Lawdikiya.«Wya gwaɗa ta mnə mndu ta hgə lu ka

Amin. Mndu ya ta nzakway ka vərɗa tugh-wani nda kahwathwatani. Nda ma tsatsimagafta Lazglafta ta inda skwi demdem.15 Kaʼa mantsa: Nda sna yu ta inda slnagha. Nda sna yu kazlay: Ləŋləŋa a ka wu,ghwitaktaka a ka wu kəʼa. 16 Ma ta dərnzakwa gha ləŋləŋa ka ghwitaktaka a tsi.Dzaʼa vnihigiŋvniha yu ta kaghamawa ɗa.17 Ka kagha ta mnay na: Ka gadghəl yu,nda na yu ka gadghəl, “haɗ sana skwi tapɗu yu wu,” ka ka. Tsaw sna a ka kazlay:ɗaŋwa ŋa gha, ta ksaku ka ka hiɗahiɗa kəʼawa. Ka pɗu ka, ka fərdiʼu ka, nda ghulpa kaguli. 18Hiɗaku ya ta vlə yu ŋa gha ná, skwada iʼi ta dasu ya sluwap lu ma vu, ka danzakwa ka, ka gadghəl. Skwa guli ta lgutaŋusliŋ ŋa suɗavata gha, ka bukwanatá hulanzakwa gha ka fərdiʼu. Skwa ta ghwanaskwi ta iri ŋa ta ira gha, kada nghaŋta kata vli. 19 Gwal ta ɗvaf§ yu ná, ta dvay yuta həŋ, ta zlahay yu ta həŋ. Mantsa ya,ŋavaŋa ka payanata ka ta tva gha. 20Wanayu ta sladu ta watgha ka dza watgha. Ka

snaŋsna mndu ta lwa ɗa ka gunihata watgha, dzaʼa lamla yu da taŋ, dzaʼa zay yu taskwa zay kawadaga nda tsi, dzaʼa zay tsatsikawadaga nda iʼi guli.

21 «Mndu ya dzaʼa zata ghwa, dzaʼanzanafnza yu kawadaga nda iʼi ta dughu-rukwa ɗa, manda va ya za iʼi ta ghwa kanzaftá yu kawadaga nda Da ɗa ta dughu-rukwani ya.

22 «Ka mamu mndu nda sləməŋa snay,ka sna tsi ta skwi mnə Sulkum ŋa Igliz,»kaʼa.

4Falaha ta luwa ma glakwa Lazglafta

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta gunatáwatgha ta luwa.

Ka snəglaŋta yu ta tsa lwi si tagwaɗgihata nda lwi dagala mandaghudzaga duli ya kay. Kaʼa nda iʼi mantsa:«Safsa da hadna ka maraghata yu ta skwiya dzaʼa magaku tahula tsa,» kaʼa.

2 Ka gi klaghata Sulkum ta iʼi. Ka ng-haŋta yu ta sana dughurukwa ga mgham.Ta tsa dughuruk ya, mamu sana mndu tanzaku tida. 3 Tsa mndu ta nzaku tida ya,ta wuɗaku manda sana palaha ta hgə luka Dzaspa nda Sardwaŋ. Dakwambuhwalita wuɗaku manda pala ta hgə lu ka Im-rud* ta wanaftá tsa dughuruk ya. 4Mamudughurukha hisambsak fwaɗ mida guli tawanafta tsa dughuruk ya. Hisambsak fwaɗmida galatamnduha guli ta nzanzafta tida,nda susuɗatá lguta ŋusliŋ ta vgha taŋ, ndawawa ta zewzewa dasu guli ma ghəŋa taŋ.5Mamuwuɗakwa luwa, nda hlawa skwiha,nda ghudzaga luwa ta sliʼagapta ma tsadughuruk ya. Ta kəma tsa dughuruk ya,mamu pinatá vu ndəfáŋ. Tsa pinatá vuhaya ta nzakway ka Sulkumha Lazglafta†nɗəfáŋ. 6 Mamu sana skwi guli ta kəmatsa dughuruk ya manda dərəfa kwalaba tawɗaku manda dalagar.

Ma takataka tsa dughuruk ya nda yanda ta hulani ta wanafta ná, mamu sanaskwiha nda hafu ma həŋ, ka iriha dzeʼdzeʼnda tvə kuma taŋ nda ya nda tvə hulataŋ. 7 Tsa taŋtaŋa skwi nda hafu mida yaná, manda rveri nzakwani. Tsa mahisaniya guli, manda zwaŋa lghəŋ nzakwani.Tsa mahkənani ya, manda kuma mndu

† 3:9 Ngha ta Isaya 49:23, 60:14, 43:4. ‡ 3:12 Ngha ta Isaya 62:2. § 3:19 Ngha taMahdihdi hdi 3:12, nda Hebru12:6. * 4:3 Aya 2-3: Ngha ta Izekiyel 1:26-28, 10:1. Imrud: Ngha ta 21:19-20 nda skwi ŋa ŋanata gha. † 4:5Ngha ta Sabi 19:16, Izekiyel 1:13, Zakari 4:2. ‡ 4:7 Aya 6:7. Ngha ta Izekiyel 1:22, 1:5. 10, 10:14.

Suna Yuhwana 4:8 317 Suna Yuhwana 5:13kumani. Tsa mafwaɗani ya guli, mandadzala ta ndəru‡ ya nzakwani. 8Tsa skwihafwaɗ nda hafu ma həŋ ya ná, mkuʼ mkuʼzlambakha taŋ. Ka iri dzeʼdzeʼ wawa tazlambakha taŋ nda vli ndama huɗani tani.«Nda ghuɓa! Nda ghuɓa! Nda ghuɓa!Na nzakwa Mgham Lazglafta,ya nda mbra.Kagha manda ghalya,kagha ndanana,kagha guli dzaʼazlay ta kəma§,»ka həŋ ta vaghay nda vagha,ka hanay nda hana, ta mnay.9 Ta vlə tsa skwiha fwaɗ nda hafu midaya ta glaku nda zləzlvu, ka rfa Lazglaftata nzaku nda hafu ŋa kɗekedzeŋ, ta nzakuta dughurukwa ga mgham ya, 10 ta zlam-batá tsa galata mnduha hisambsak fwaɗmida ya ta kəma Lazglafta ta nzaku tadughurukwa ga mgham. Ta tsəlɓu həŋta tsəlɓu ta kəma Lazglafta ya nda hafuŋa kɗekedzeŋ ya, ta hlapta həŋ ta tsazewazewaha ma ghəŋa taŋ ya ka pghata takəma tsa dughurukwa ga mgham ya. Kahəŋ mantsa:11 «Mghama ŋni, Lazglafta ŋni,kagha ta zlaganaptá inda skwi.Manda ya ɗvaf ka zlaganapta ka ta həŋ,Ka gi nzaku həŋ.Tsaya tama kəl tsi ka nzakway ka skwi nda

ra ka vlaghata glaku, nda zləzlvu.Ŋagha mbraku guli,» ka həŋ.

5Deftera zwaŋa tuwak

1 Ka nghaŋtá yu ta mbsatá defteri vin-daf lu ta vindi ta hulani his his ma dzvazeghwa tsa mndu ta nzaku ta dughurukya. Ka ndiʼanaftá lu nda ŋizlaha ndəfáŋ.2 Ka nghə yu ta sana duhwal nda mbra,duhwala Lazglafta, ta hagaku nda lwi da-gala dagala. Kaʼa mantsa: «Wa ya nda raŋa ɓlanapta na ŋizla na, ka gunanafta nadefteri na?» kaʼa.

3 Lay! Haɗ sana mndu dər ta luwa, dərta ghəŋa haɗik, dər ta mnaka haɗik*, talaviŋta gunanafta tsa defteri ya, dər kanghamta dida wa. 4 Ka taw yu ta tawkatakata, kabga kwala lu kul slafta tamndunda ra ŋa gunanafta tsa defteri ya dər ŋanghanavata ya wa. 5 Ka sani ma tsa galatamnduha ya nda iʼi mantsa: «Ma taw kata taw, wya rveri mataba mndəra la Yuda,

ma zivra Dawuda, ta zata ghwa. Tsatsidzaʼa ɓlanaptá tsa ŋizla ya, ka gunanaftatsa defteri ya,» kaʼa.

6Ka nghaŋta yu ma takataka tsa dughu-ruk ya, nda ya mataba tsa skwiha fwaɗnda hafu mida ya, nda ya ma takataka tsagalata mnduha ya ta Zwaŋa Tuwak mandaskwi si dzadza lu. Ndəfáŋ dulihani, ndəfáŋirihani ta nzakway ka Sulkumha Lazglaftandəfáŋ ghunaf lu ta inda ghəŋa haɗik ya.7 Ka lagha tsi da tsa mndu ta nzaku tadughuruk ya, ka zlghaghutá tsa defterima dzva zeghwani ya. 8 Manda zlghaftatsa Zwaŋa Tuwak ya ta tsa defteri ya, kazləmbata tsa skwiha fwaɗ nda hafu mida,nda tsa galata mnduha hisambsak fwaɗmida ya ta kəmani. Inda taŋ, nda ŋaŋatáhtimbil, nda ndaghatá leghwaha dasu ndaurdi ta nzakway ka duʼa gwal nda ghuɓa,ma dzva taŋ. 9 Ka fə həŋ ta lfiɗa laha. Kahəŋ mantsa:«Nda ra ka ka klafta na defteri na,ka ɓlanaptá ŋizlahani, kabga si dzadza lu

ta kagha,ka varanaktá ka ta Lazglaftanda usa gha ta indamndəramnduma inda

mndəra gwaɗa ta gwaɗə lu,nda indamnduha, nda inda zivramnduha.10Nanafna ka ta həŋ ka mnduha Lazglafta,

kagha ta nzakway ka Mgham.Nanafna ka ta həŋ ka gwal ksanatá slna ta

Lazglafta,ŋa gay taŋ tamgham ta ghəŋamnduhama

ghəŋa haɗik.»11 Ka nghaŋta yu ta ŋəɗdəma† ta duh-

walha Lazglafta kul laviŋta lu ta mbəɗaftatawanafta tsa dughurukya, nda tsa skwihanda hafu ma həŋ ya, nda tsa galata mn-duha ya tani. Ka fə həŋ ta laha. 12 Ka həŋnda lwi dagaladagala mantsa:«Tsa Zwaŋa Tuwak si dza lu ya kay ná,raŋra zlghaftani ta ga Mgham, nda

gadghəl,nda ɗifil, nda mbraku, nda zləzlvu,nda glaku, nda ghubu,» ka həŋ.13 Ta snə yu, ka inda skwiha zlaganapLazglafta ta luwa, nda ya ta ghəŋa haɗiktani, nda ya ta mnaka haɗik tani, nda yama drəf tani, nda inda skwi ya mamu tani,ka həŋ guli mantsa:«Ŋa mndu ta nzaku ta dughuruk, nda

Zwaŋa Tuwak na zləzlvu,§ 4:8 Ngha ta Izekiyel 1:18, 10:12, Isaya 6:2. 3. * 5:3 Ngha ta la Filipiya 2:10 nda skwi ya ŋa ŋanata. † 5:11Ngha ta Daniyel 7:10.

Suna Yuhwana 5:14 318 Suna Yuhwana 7:2nda ghubu, nda glaku, nda mbraku ŋa

kɗekedzeŋ!» ka həŋ.14 «Mantsa ya nzakwani!» ka tsa skwihafwaɗ nda hafu ma həŋ ya. Ka zləmbata tsagalata mnduha ya ka tsəlɓu ta kəmani.

6Ŋizlaha

1 Tahula tsa, ka nghə yu ta pslanaptatsa Zwaŋa Tuwak ya ta taŋtaŋ tsa ŋizlaha*ndəfáŋ ya. Ka snə yu tamnay sana taŋtaŋatsa skwiha fwaɗ nda hafu ma həŋ ya, ndalwi manda ghudzaga luwa. Kaʼa mantsa:«Sawi,» kaʼa. 2 Kəʼa ka yu ná, ka nghaŋtáyu ta sana plis ka ŋusliŋ. Ta nzaku mndutida nda ŋa ta lgheɗ da tsi. Ka vlaŋta lu tazewzewa. Tsatsi ta zata ghwa, ka laghu tsida za ghwa guli.

3Manda pslanapta tsa Zwaŋa Tuwak yatamahisa tsa ŋizlaha ya, ka snə yu tamnaysana mahisa tsa skwiha nda hafu ma həŋya. Kaʼa mantsa: «Sawi,» kaʼa. 4 Ka saghasana plis ka dva. Ka vlaŋtá lu ta mbrakwahliŋtá inda zɗaku ta ghəŋa haɗik ta tsamndu tida ya, kada psluvusta mnduha tavgha taŋ. Ka vlaŋtá lu ta sana kafay dagala.

5Manda pslanapta tsa Zwaŋa Tuwak yata tsa mahkəna ŋizla ya, ka snə yu ta mnaytsa sanamahkəna skwiha nda hafuma həŋya. Kaʼa mantsa: «Sawi,» kaʼa. Kəʼa kayu ná, ka nghə yu ta zlagapta sana pliska ŋra†. Nda skwa gara skwi ma dzvatsa mndu ta nzaku tida ya. 6 Ka snə yuta gwaɗagapta sana lwi ma takataka tsaskwiha fwaɗ nda hafu ma həŋ ya. Kaʼamantsa: «Darama alkama turtuk ya ná,prək ka kwaɓa vagha mndu turtuk ta ksaslna. Darama hupa hya hkən ya guli ná,prək ka kwaɓa vagha mndu turtuk ta ksaslna. Ama rɗi nda ima inabi ya, ma ksaŋ kata tsahaya,» kaʼa.

7Manda pslanapta tsa Zwaŋa Tuwak yata tsa mafwaɗa ŋizla ya, ka snə yu ta mnaytsa sana mafwaɗa tsa skwiha nda hafu mahəŋ ya. Kaʼa mantsa: «Sawi!» kaʼa. 8 Kəʼaka yu ná, ka nghə yu ta zlagapta sana pliska kuzuŋkuzuŋ. Mtaku hga tsa mndu tanzaku tida ya. Mistani ta dzaʼa vla nzakwagwal nda rwa. Ka vlaŋtá lu ta mbrakuta həŋ ta ghəŋa slɓahw turtuk ma dgataghəŋa haɗik fwaɗ ŋa rwanatá mnduha

mida nda kafay, nda ya nda maya, ndaya nda ɗaŋwaha, nda ya nda nimtakha‡.9 Manda pslanapta tsa Zwaŋa Tuwak yata tsa mahutafa tsa ŋizla ya, ka nghə yumista gwir ta hafa gwal psla lu ta ghəŋagwaɗa Lazglafta nda ya ma vəl mnay si tamnə həŋ. 10 Ka həŋ nda lwi dagaladagalamantsa: «Mgham Lazglafta ta mbruta, yanda ghuɓa, ya kahwathwata. Baɗu yawudzaʼa tsa ka ta guma ta ghəŋa na ghəŋahaɗik na, ŋa planamta gha ta həŋ ta vəlpslata taŋ ta aŋni na?» ka həŋ. 11 Kadaganafta lu ta lguta ŋusliŋ ta inda taŋ.Ka lu nda həŋ mantsa: «Swidwa karaku,ksanawa ksa ta ŋuɗuf ŋa fitik kwitikw, haka hɗamta mbsaka zwanama ghuni ndagraha ta ksa slna ghuni ya dzaʼa pslata lumanda kaghuni ya,» ka lu nda həŋ.

12 Ka nghə yu ta pslanapta tsa ZwaŋaTuwak ya ta tsa mamkuʼ a ŋizla ya. Kagigɗavafta ghəŋa haɗik katakata. Ka nutafitik ka ŋra manda biwa ŋra. Ka nutatili ghuz ka dva manda us. 13 Ka rka-gata tekwatsaha ta luwa ta haɗik mandarkakwa yakwa ghuraf ta ka gurambazlakgigɗanaf falak ndambraku ndambraku ya.14Kambsaghutá luwa ta vghamandambsadefteri tambsafta lu ya. Ka sliʼaftá inda gh-wáha nda inda haɗikha tsatam imima vla§taŋ, ka laghwi. 15 Ka sliʼaftá la ka mghamta haɗik, nda gwal dagala dagala, nda lamghama sludziha, nda la ka gadghəl, ndagwal ndambra ndambra, nda inda gwal taga vuʼa, nda inda gwal kul haɗ ka vuʼa, kalaghwi da ɗiɗifa ma galighaha nda ya madzaŋha ta ghwá. 16 Ka həŋ nda ghwá ndaya nda dzaŋ mantsa: «Dəɗəgaŋnaghawadəɗa, ka bukwaŋnata kuni, yaha tsa mnduta nzaku ta dughuruk ya nghaŋtá aŋni,yaha Zwaŋa Tuwak da tsaŋnaghatá guma,17 kabga saghasa fitika ɓasata ŋuɗufa taŋ.Watimamndu ya dzaʼa ŋafta* na?» ka həŋ.

7Ŋizlaha Lazglafta nda mnduha 144,000

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta duh-walha Lazglafta fwaɗ ta sladu ta slərpuhahaɗik fwaɗ. Ka ŋaghuta həŋ ta falakha*fwaɗ, kada kwala həŋ ta vyaku ta haɗikdər ta drəf, dər ta fuha. 2 Ka nghə yu

* 6:1 Ngha ta 5:1 nda skwi ŋa ŋanata. † 6:5 Aya 2:5. Ngha ta Zakari 1:8, 6:1. 8. ‡ 6:8 Ngha ta Izekiyel 14:21.§ 6:14 Aya 12-14: ngha ta Isaya 13:10. 13, 34:4, Izekiyel 32:7. 8, Amus 8:9, Yuwel 2:10, 3:3-4. * 6:17 Aya 16: Nghata Izekiyel 10:8, Lukwa 23:30. Aya 17: Ngha ta Yuwel 2:11, Sefuni 2:2. 3. * 7:1 Ngha ta Irmiya 49:36, Daniyel 7:2,Zakari 6:5. † 7:2 Ngha ta 5:1 nda skwi ŋa ŋanata.

Suna Yuhwana 7:3 319 Suna Yuhwana 8:7ta sana duhwala Lazglafta ta safi nda mamndəra luwa nda ŋatá ŋizla† Lazglafta tavla hafu. Ka hgaŋtá tsi nda lwi dagal-adagala ta tsa duhwalha Lazglafta valaŋlu ta həŋ ta mbrakwa ɓadziŋtá haɗik ndaimiha tani ya. 3 Kaʼa nda həŋ mantsa:«Ma ɓadziŋ kuni karaku ta dər haɗik, dərdrəf, dər fuha ta kul ndeʼanafta mu taŋizla ta kuma ta gwal ta ksanatá slna taLazglafta‡ mu ya,» kaʼa. 4 Ka mniɗiŋta luta mbsaka tsa gwal ndeʼanaf lu ta ŋizlaLazglafta ya. Dəmbuʼ dərmək nda fwaɗmbsak fwaɗ mida həŋ. Tsa mnduha yaná, sabə ma mndəra inda la Israʼila həŋ.5 Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his mataba mndərala Yuda. Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his matabamndəra la Ruben. Dəmbuʼ ghwaŋpɗəhis mataba mndəra la Gada. 6 Dəmbuʼghwaŋpɗə his mataba mndəra la Asira.Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his mataba mndəra laNaftali. Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his matabamndəra la Manasa. 7 Dəmbuʼ ghwaŋpɗəhis mataba mndəra la Simeyuna. Dəmbuʼghwaŋpɗə his mataba mndəra la Levi.Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his mataba mndəra laIsakar. 8 Dəmbuʼ ghwaŋpɗə his matabamndəra la Zabuluŋ. Dəmbuʼ ghwaŋpɗə hismataba mndəra la Yusufu. Dəmbuʼ gh-waŋpɗə his mataba mndəra la Benzameŋ.Inda tsamnduha yandendeʼanaf lu ta ŋizlaLazglafta ta həŋ.

Mndəra mndu ma inda vli9 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu guli ta

ŋəɗdəma ŋəɗdəma ta mnduha kul laviŋtalu ta mbəɗafta. Tsa mnduha ya ná, sabəma inda haɗikha, nda ya ma inda mndəramndu, nda ya ma inda zivra mnduha, ndaya ma inda gwaɗa ta gwaɗə mndu sabahəŋ. Ta sladu həŋ ta kəma dughuruk ndaya ta kəma Zwaŋa Tuwak nda suɗatá lgutaŋusliŋ ndaŋatá zlizlammadzvu, həŋ. 10Kahəŋ nda lwi dagaladagala mantsa: «DaLazglafta ta nzaku ta dughuruk, nda yada Zwaŋa Tuwak mutsafta mu ta mbaku,»ka həŋ. 11 Inda duhwalha Lazglafta, ndala halata mndu, nda tsa skwiha fwaɗ ndahafu ma həŋ ya kay tani ta wanafta tsadughuruk ya. Ka zləmbata həŋ ta kəma tsadughuruk ya ka tsəlɓu ŋa Lazglafta. 12 Kahəŋ mantsa: «Mantsa nzakwani! Nda raLazglafta mu ka zləzlvay, ka ghubay, nda

ɗifil ma ghəŋani, nda ra ka rfay, ka vlaglaku ŋani, da tsatsi mbraku, mbrumbra,ŋa kɗekedzeŋ tsatsi. Amin!»

13 Ka sani ma tsa la halata mndu ya ndaiʼi mantsa: «I wa na mnduha nda suɗatalguta ŋusliŋ ta vgha na na? Sagha ga həŋna?» kaʼa. 14«Kagha yeya nda snaMghamaɗa,» ka yu nda tsi. Kaʼa nda iʼi mantsa:«Hahəŋ ná, gwal ta sabi ma giri§ ganaplu ta həŋ katakata ya həŋ. Ka ghwaɓaptáhəŋ ta lguta taŋ, ka ɓaɓaptá həŋ ma usaZwaŋa Tuwak. 15Tsaya ta kəl həŋ ka sladuta kəma dughurukwa Lazglafta, ka zləzlvatsa mndu ta nzaku ta dughuruk ya ndafitikani tani nda rviɗikani tani ma həgani.Ŋa katay tsa mndu ta nzaku ta dughurukya ta həŋ. 16 Haɗ maya nda ndala dzaʼakuzləglaŋta həŋwa. Haɗ fitik nda vis dzaʼadzəgəlta həŋ guli wa, 17 kabga tsa ZwaŋaTuwak ma takataka tsa dughuruk ya dzaʼangha həŋ, ŋa hlayni ta həŋ ta dzuɓaya imahafu, ŋa masanapta Lazglafta ta inda imataw ma ira* ta həŋ.»

8Mandəfáŋa ŋizla

1 Manda pslanapta Zwaŋa Tuwak tamandəfáŋa ŋizla*, ka nzatá vli sriw ta luwaha ka magata rita awa. 2 Ka nghə yuta duhwalha Lazglafta ndəfáŋ ta sladu takəmani. Ka vlaŋta lu ta duliha ndəfáŋ gulita həŋ.

3 Ka sagha sana duhwala Lazglafta sla-data ndusa nda gwir nda ŋatá skwa draurdi ka dasu. Ka vlaŋtá lu ta urdi ŋulum ŋadray ta tsa gwira dasu ta kəma dughuruk†ya kawadaga nda duʼa gwal ta nzakway kaŋa Lazglafta. 4 Ka sliʼafta ɗiŋa tsa skwita drə lu ya kawadaga nda duʼa mnduhaLazglafta ta kəma Lazglafta. 5 Ka klaftáduhwala Lazglafta ta skwa dra urdi, kandəghanafta nda vu ta gwir, ka wɗagata tahaɗik. Ka ghudzagata luwa, ka hlə skwihata wi, ka wɗə luwa ta wɗu, ka ghudzavaftahaɗik‡.

Duliha6 Ka hbə tsa duhwalha Lazglafta ndəfáŋ

ta ŋaŋanatá duli ya kay ta vgha ŋa vyay.7Ka vyata tsa taŋtaŋa duhwala Lazglafta

ya ta ŋani ma duli. Ka sliʼagata papla‡ 7:3 Ngha ta Izekiyel 9:4. 6. § 7:14 Ngha ta Daniyel 12:1, Mata 24:21, Markus 13:19. * 7:17 Aya 16:17. Nghata Isaya 49:10, Zabura 23:1, Izekiyel 34:23 Zabura 23:2, Isaya 49:10, 25:8. * 8:1 Ngha ta 5:1 nda skwi ya ŋanata.† 8:3 Ngha ta Sabi 30:1. 3. ‡ 8:5 Ngha ta Levitik 16:16-12, Izekiyel 10:2, Sabi 19:16.

Suna Yuhwana 8:8 320 Suna Yuhwana 9:15nda vu gaɓanaf lu nda us ta haɗik. Kadravaghuta faway turtuk ma dgatá haɗikhkən, nda faway turtuk ma dgatá fuhahkən, nda faway turtuk ma dgatá kuzuŋamukwanek§ hkən.

8Ka vyatá tsa mahisa duhwala Lazglaftaya ta ŋani ma duli. Ka vzadatá lu ta sanaskwi manda ghwá dagala ta draku da drəf.Ka mbəɗavaftá faway turtuk ma dgatá imihkən, ka us. 9 Ka rwuta faway turtukma dgatá skwiha nda hafu ma imi hkən,zaɗanaha lu ta faway turtuk ma dgatákwambalu hkən guli.

10 Ka vyata mahkəna duhwala Lazglaftata ŋani ma duli. Ka dəɗagata mghamatekwatsa ta zlghaku manda vu ta luwa,ka dəɗafta ta faway turtuk ma dgatá zalahkən nda ya ta dzuɓay. 11 «Ŋilahlaha,» hgatsa tekwatsa ya. Ka nzatá fawaya dgatáimi hkən ŋilah, ka rwuta ndəghata mn-duha ta saŋtá tsa imi ya, kabga nzakwaniŋilahlaha.

12 Ka vyatá mafwaɗa duhwala Lazglaftata ŋani ma duli. Ka dzadzaŋtá lu tafaway turtuk ma dgatá fitik hkən, ndafaway turtuk ma dgatá tili hkən, ndafaway turtuk ma dgatá tekwatsaha hkən,kada htavaghuta faway turtuk ma dgatátsuwaɗak hkən. Mantsa ya, ka htavaghutafaway turtuk ma tsuwaɗaka fitik hkən, kahtavaghuta faway turtuk ma tsuwaɗaka*rviɗik hkən.

13 Tata nghaynghay yu, ka snə yu tadzala ta zaghuta da ghuvaŋata luwa, kaʼamantsa: «Ɗaŋwa! Ɗaŋwa! Ɗaŋwa ŋamnduha ta ghəŋa haɗik ghudzagarə vyataduhwalha Lazglafta hkən ta dula taŋ, dzaʼavyata həŋ ya,» kaʼa.

9Vyatá mahutafa duli

1 Ka vyatá mahutafa duhwala Lazglaftata ŋani ma duli. Ka gi nghə yu tadəɗagata tekwatsa ta luwa ta haɗik. Kavlaŋtá lu ta tsa tekwatsa ya ta makuɓlamghama gudzuvruŋ. 2 Ka gunanaftá tsita tsa mghama gudzuvruŋ ya, ka saf ɗiŋkuɗumbul mida manda ɗiŋa mghama* vuta zlghaku. Ka nutá vli ma ghuvaŋata luwanda fitik tani tɗik da tsa ɗiŋ ta safi ma tsa

gudzuvruŋ ya. 3 Ka sliʼagaptá hiʼi ma tsaɗiŋ ya ka tatá vgha ta haɗik. Ka vlaŋtálu ta mbraku ta həŋ, manda mbraku yavlaŋ lu ta rda† ta haɗik. 4 Ka lu nda həŋmantsa: «Yaha kuni da ksaŋtá kuzuŋ tahaɗik, dər fu, dər wati ma skwi ta ɗyaftanda ɗya. Mnduha kul haɗ ŋizla‡ Lazglaftama bizlbizla kuma taŋ yeya kweŋkweŋdzaʼa kuni hahay. 5 Yaha kuni da pslatáhəŋ nda psla, ama ka ganapta kuni tiri tahəŋ ka tili hutaf,» ka lu nda həŋ. Manda vakuzlakwa vəl hata rda ta mndu ya, mandava tsaya kuzlakwa vəl hatani tamndu. 6Matsa fitik ya, dzaʼa zbay mnduha ta mtaku,ama mutsafta a həŋ wa. Ta kumay həŋta mtuta taŋ, ama dzaʼa hwayugadunushwaya§ mtaku ta həŋ.

7 Manda nzakwa plis ta dzaʼa da vlavulu ya nzakwa tsa hiʼi ya. Manda ze-wazewa dasu ya watá skwi ma ghəŋa taŋ.Manda tsatá kuma mndu ya kuma taŋguli. 8Manda səmbəka ta swidi ma ghəŋamarakw ya swidi ta həŋ. Manda sliʼiŋma wa rveri ya sliʼiŋa taŋ. 9 Nda skwimanda zalama kufur mbəghata ghuva taŋ.Manda ghudzaga mwata plisha ta hwayada vla vulu* ya ghudzaga zlambaka taŋ.10 Huturha taŋ ná, ta haha mndu mandava huturha rda. Ma tsa huturha taŋ yata mutsa həŋ ta mbrakwa haha mnduhaka tili hutaf. 11 Mghama taŋ ná, tsayaduhwala halaway ya ta gamgham ta ghəŋatsa gudzuvruŋ ya. «Abaduŋ,» ka lu ta hgaynda gwaɗa Hebru. Nda gwaɗa Grek ya guliná, «Apwaliyaŋ,» ka lu ta hgay. «Tsayazaɗaku.»

12 Taŋtaŋa ghuya ɗaŋwa tsaya ta luta.Tahula tsaya, wya ghuya ɗaŋwaha his gulita sagha.

13 Ka vyata mamkuʼa duhwala Lazglaftata ŋani ma duli guli. Ka snə yu ta lwi tasabi ma tuldiha fwaɗ, ta nzakway ka tuldagwira dasu ta kəma Lazglafta† ya. 14 Kaʼanda tsa mamkuʼ a duhwala Lazglafta ndaduli da tsi ya mantsa: «Paliŋpala ta tsaduhwalha halaway tsam lu ta wa mghamadref ta hgə lu ka Ifrata ya,» kaʼa. 15 Tsaduhwalha fwaɗ ya ná, payaf paya lu tahahəŋ ŋa tsa vaku ya, nda ya ŋa tsa tiliya, nda ya ŋa tsa fitik ya, nda ya ŋa tsa

§ 8:7 Ngha ta Sabi 9:23-24, Izekiyel 38:22. * 8:12 Aya 10: Ngha ta Isaya 14:12, Aya 11: Ngha ta Irmiya 9:14. Aya12: Ngha ta Sabi 10:21. 23. * 9:2 Ngha ta Zlrafta 19:28. † 9:3 Ngha ta Sabi 10:12. 15. Rda: Ngha ta Lukwa 10:19nda skwi ya ŋa ŋanata. ‡ 9:4 Ngha ta 5:1 nda skwi ŋa ŋanata. § 9:6 Ngha ta Ayuba 3:21, Irmiya 8:3. * 9:9Aya 7:9. Ngha ta Yuwel 2:4, 1:6, 2:5. † 9:13 Ngha ta 8:3 nda skwi ŋa ŋanata.

Suna Yuhwana 9:16 321 Suna Yuhwana 11:3nzemndi ya. Ka zlazligiŋtá lu ta həŋ ŋazaɗanatá fawaya turtuk ma dgatá mbsakamnduhahkən. 16Ka snaɗimtá lu tambsakasludziha taŋ ta plis ta plis. Mleŋwi hisdərmək həŋ. 17 Mantsa ya mariɗiŋta lu.Ka nghaŋtá yu ta plisha nda mnduha tida,nda suɗatá lguta kufur manda vu ta vghataŋ. Ka kubalkubalmanda pala ta hgə lu kaSafir nzakwani. Ka ghuvazwaŋghuvazwaŋghandand kay guli. Ghəŋa tsa plis ya ná,Manda tsatá ghəŋa rveri nzakwani. Skwita sabi ma wa taŋ ná, vu, nda ɗiŋ, ndaghandandatá vu ya. 18 Nda tsa skwihahkən ta nzakway ka vu, nda ɗiŋ, nda tsaghandandatá vu ta sabi ma wa taŋ ya, karwiŋtá lu ta faway turtukmadgatámbsakamnduha hkən. 19 Mbrakwa tsa plisha yaná, ma wa taŋ, nda ya ma hutura taŋnzakwani. Manda nzakwa tsata nahaɗiknda ghəŋ tida ya nzakwa tsa huturha taŋya. Nda tsa hutura taŋ ya ta babala həŋ tamnduha.

20 Má ŋa mbəɗanafta pɗakwa mnduhakul rwanatá tsa ghuya ɗaŋwaha ya ta nza-kwa taŋ ma slnaha taŋ ta magata həŋya ná, ka kwalaghutá həŋ. Ka gɗavatahəŋ ta tsəlɓu ŋa halaway, nda ya ŋa skwawuyayha. Hahəŋ ná, ngha a həŋ ta vliwu, sna a həŋ ta sləməŋ wu, haɗ həŋ tambaɗa wu, nda dasu tsafta lu ta sanlaha,nda kufur sanlaha, nda ghuva tili sanlaha,nda udzu sanlaha. 21 Ka kɗaŋtá həŋ tava psla mndu, ka va mbaɗakwa taŋ, ndava hlira taŋ, ka va ghala taŋ, Zlana a həŋɗekɗek wa.

10Zwaŋa tuwak nda zwaŋa defteri

1 Ka nghaŋta yu ta sana duhwalaLazglafta bukwam lu ma kusay ta sahata luwa, nda watá dakwambuhwali maghəŋani. Manda fitik nzakwa kumani.Manda zlghakwa vu ya nzakwa səlahani.2Ka ŋanatá tsi ta gunata zwaŋa defteri madzvani. Ka fatá səla zeghwani ta drəf, fahata səla zlaɓani ta haɗik. 3 Ka hurgwatátsi nda lwi dagala manda hurgwa rveri.Manda hurgwatani, ndəfáŋ ka luwaŋəzlata. 4 Manda ŋəzlata tsa luwa yandəfáŋ, ka kumə yu ta vinda tsa skwi mnatsi ya. Ama ka sana lwi gwaɗagata ta luwamantsa: «Ma vində ka, ŋamŋa ma ghəŋa

gha ta tsa skwi mna tsa ŋəzlata ŋəzla luwandəfáŋ ya,» kaʼa.

5 Ka nghaŋtá yu ta kapafta tsa duhwalaLazglafta ta sladata ta drəf, nda ya tahaɗik ya, ta dzva zeghwani nda ta luwa.6 Ka waɗata tsi nda hga Lazglafta ta nzakuŋa kɗekedzeŋ, ta zlaganaptá luwa ndainda skwiha tida tani, ta zlaganaptá haɗiknda inda skwiha tida tani, ta zlaganaptádrəf nda inda skwiha mida tani ya. Kaʼamantsa: «Ta haɗ gɗglata ta gərɗaku wu,7 ama baɗu da vyata tsa mandəfáŋa duh-wala Lazglafta ya ta ŋani ma duli, baɗutsaya dzaʼa hɗamta Lazglafta ta ɗifatá skwiya si mnana tsi ta gwal ksanatá slna, tanzakway ka la anabi* ya,» kaʼa.

8 Ka gwaɗgəlgihatá tsa lwi si tagwaɗagata ta luwa ya. Kaʼa mantsa: «La!Ka zlghafta ka ta tsa zwaŋa defteri ndaguna ma dzva tsa duhwala Lazglafta tasladata ta drəf nda ya ta haɗik ya,» kaʼa.

9 Ka labə yu da tsa duhwala Lazglaftaya. Vlihavla ta na defteri na, ka yu ndatsi. «Zlgha, ka dughwaɗuta ka. Gun dzaʼanzata tsi mawa ghamanda zuɗum. Tahuladughwaɗuta gha, ɗah dzaʼa nzata tsi mahuɗa gha,» kaʼa nda iʼi.

10 Ka zlghaftá yu ta tsa zwaŋa defteriya ma dzva tsa duhwala Lazglafta ya, kadughwaɗutá yu. Ka nzatá tsi gunmawa ɗamanda zuɗum. Ama tahula dughwaɗutaɗa, ka nzatá vəl ma huɗa† ɗa ɗah mandakurak.

11Ka lu nda iʼimantsa: «Ka kləgəlta ka talwa Lazglafta ta gwaɗay ta ghəŋandəghatámndəra mnduha, nda ya ta ghəŋahaɗikha, nda gwaɗaha kavghakavgha, ndamghamha tani,» kaʼa.

11Masləmtsəkha his

1 Ka vlihatá lu ta sana sləka, mandasarak nzakwani ta kəl lu ka gra skwi. Ka lunda iʼi mantsa: «Sliʼafsliʼa ka grafta ka tahəga Lazglafta nda gwir tani. Ka mbəɗafka ta gwal ta tsəlɓu ŋa Lazglafta mida*.2Ka zlanata ka ta gra rmakani. Yaha ka dagrafta, kabga zlanaŋtá gwal kul nzakwayka la Yahuda lu ta tsaya. Hahəŋ gwaldzaʼa diŋla luwa nda ghuɓa ka tili fwaɗmbsak his mida†. 3 Dzaʼa ghunafghuna yutamasləmtsəkha ɗa his, ŋa suɗavata taŋ ta

* 10:7 Aya 5:7. Ngha ta Sabi 20:11 Zlahu 32:40, Daniyel 12:7, Amus 3:7. † 10:10 Aya 8:10. Ngha ta Azekiyel 2:8.3:3. * 11:1 Grafgra nda Izekiyel 40:3, Zakari 2:5. 6. † 11:2 Grafgra nda Lukwa 21:24.

Suna Yuhwana 11:4 322 Suna Yuhwana 12:2buhu ta vgha, ŋa zata taŋ ta fitik dəmbuʼnda his dərmək nda mkuʼ mbsak ta mnagwaɗa ɗa ma tsa fitikha ya.»

4 Tsa masləmtsəkha ta sladu ta kəmaMgham Lazglafta ta ga mgham ta ghəŋahaɗik‡ ya ná, fwa zaytuŋha his nda pitir-laha dasu his ya. 5 Ka kumaŋkuma mnduta maganatá ghwaɗaka skwi ta həŋ katsi,dzaʼa sabsa vu ma wa taŋ, ŋa zaɗanatátsa ghumaha taŋ ya. Mantsa ya dzaʼazaɗanata lu ta mndu ya ta kumaŋtá ma-ganata ghwaɗaka skwi ta həŋ. 6 Mamuhəŋ nda mbrakwa haghuta luwa, ŋa kwalaimi nzaku ma tsa fitik ta klə həŋ ta lwaLazglafta ya. Mamu həŋ guli ndambrakwambəɗanafta imi guli ka us. Mamu həŋ ndambrakwa gaktá ɗaŋwa ta ghəŋa mnduhata ghəŋa haɗik ma fitik ya kumaŋ həŋ§.

7 Manda kɗiŋta taŋ ta ga masləmtsəkataŋ, ŋa linista tsa nimtak ta safima gudzu-vruŋ ya ta həŋ nda lmu ŋa mbranaghatanita həŋ, ŋa rwanatani* ta həŋ, 8 ŋa nzakwambla taŋ ta daɓi ma luwa dagala, vli yakəl lu dalafta Mghama taŋ ta udza zləŋay.Ta grə nda luwa Suduma nda ya nda luwaMasar† lu ta tsa luwa ya. 9 Ŋa nghay indamndəra mndu ta mbla taŋ, dər ta nzakuta haɗik ga həŋ, dər wati gwaɗa ta gwaɗəhəŋ, ŋa zata taŋ ta fitik hkənnda rita ta ng-hay. Ɗvaŋta a həŋ ta paɗamtá tsa mblihaya wa. 10Ŋa rfay mnduha ma ghəŋa haɗikta rfu katakata, ka vavalaku, ka mbahuvtávgha ta ghəŋa rwatá tsamnduha ya, kabgaganapga həŋ tiri katakata ta mnduha taghəŋa haɗik.

11 Tahula tsa fitik hkən nda rita ya, ŋavuslanamta Lazglafta ta hafu ta həŋ. Ŋasliʼavakta‡ taŋ ka sladata nda səla taŋ.Ŋa ksuta zləŋ katakata ta inda gwal tangha həŋ. 12 Manda sliʼavakta taŋ kasladata, ka sana lwi gwaɗagata ta luwanda həŋ mantsa: «Safwa sa da hadna,»kaʼa. Ka ŋlaghatá həŋ ta luwa ma kusay§ta nghay ghumaha taŋ. 13 Gi ma va tsafitik ya, ka gigɗavafta haɗik katakata kahwanzaɓanapta faway turtukma dgatá tsaluwa ya ghwaŋ. Ka rwuta mnduha dəmbuʼndəfáŋ ma gigɗavafta tsa haɗik ya. Kaksuta zləŋ katakata ta gwal ta pɗaku, ka

zləzlvu həŋ ta Lazglafta ya ta nzaku taluwa.

14 Mahisa ghuya ɗaŋwa tsaya ta luta.Wya mahkənani ta gi sagha.

Mandəfáŋa duli15 Ka vyata mandəfáŋa duhwala

Lazglafta ta ŋani ma duli. Ka snakusana lwiha dagaladagala daga ta luwa.Ka həŋ mantsa: «Mgham Lazglafta ŋninda Kristani ta ga mgham ta ghəŋahaɗik ndana. Tsatsi dzaʼa ga Mgham ŋakɗekedzeŋ*,» ka həŋ. 16 Ka zlambata tsahalata mnduha hisambsak fwaɗ mida tanzanzafta ta dughuruk ta kəma Lazglaftaya zluzlumbruh ka tsəlɓu ŋa Lazglafta.17Ka həŋ mantsa:«Mgham Lazglafta ta mbruta. Kagha

ndanana,kagha gulimanda ghalya. Ta rfa kaghaŋni,kabga ŋanata gha ta tsamghamambrakwa

gha ya,ka nzaku ka ka Mgham,18Ka gavaghatá mndəra mnduha ta sidi.Ndana tama,saghasa fitika ganavata kagha ta sida ta

həŋ.Saghasa fitika tsanaghata gha ta guma ta

gwal nda rwa.Dzaʼa valaŋvala ka ta nisəla gwal ta

ksaghatá slna ta nzakway ka laanabi,

nda gwal nda ghuɓa, nda gwal ta zləŋa hgagha,

nda zwani tani, nda galata mndu tani.Saghasa fitik guli ŋa zaɗanata gha ta inda

gwal ta ɓadziŋtá ghəŋa haɗik†,» kahəŋ.

19 Ka gunatá həga Lazglafta ya ta luwa,ka zlagaptá akwata dzratawi mida. Ka wɗəluwa ta wɗu, ka snaku hla wi, ka ŋzlə luwata ŋzlu, ka gigɗavaftá haɗik, ka saha paplaguli.

12Sana marakw nda makɗakatandaŋ

1 Tahula tsa, ka zlagapta sanamandərmimi ta luwa. Sana marakw yabukwam lu nda fitik manda skwi nda lgut.Ka sladafta tsi ta tili nda wa ta tekwatsaghwaŋpɗə his ma ghəŋ. 2 Nda huɗi tsa

‡ 11:4 Grafgra nda Zakari 4:3, 11:14. § 11:6 Grafgra nda 1 Mghamha 17:1, Sabi 7:17. 19, 1 Samuyel 4:8. * 11:7Grafgra nda Daniyel 7:3, 7, 21. † 11:8 Grafgra nda Isaya 1:9. 10. Suduma: Ngha ta Zlrafta 18:19. ‡ 11:11 Grafgranda Izekiyel 37:5, 10. § 11:12 Grafgra nda 2 Mghamha 2:11. * 11:15 Grafgra nda Sabi 15:18, Daniyel 2:44, 7:14,27. † 11:18 Grafgra nda Zabura 2:1, 5, 110:5, 115:12. 13.

Suna Yuhwana 12:3 323 Suna Yuhwana 13:4marakw ya ta ɓasa yaku, ta dgakudgaku.Ka wah tsi ta wahu, kabga kuzlaŋtani.

3 Ka zlagəglapta sana mandərmimi taluwa. Sanamghamamakɗakatandaŋ ya kadva manda vu. Ndəfáŋ ghəŋani, nda wawata zewazewa mida. Ghwaŋ dulihani guli.4Ka slpidiŋtá tsi ta faway turtuk ma dgatátekwatsaha hkən ta luwa ta haɗik ndahturani. Ka sladata tsa makɗakatandaŋya ta kəma tsa marakw ta dzaʼa dgaku yaŋa ndutá tsa zwaŋani ya dgar* tsi. 5 Kayatá tsi ta zwaŋa zgun ya dzaʼa ŋanatáinda mndəra mnduha nda saraka kufu-rani†. Na gi frekw saha tsa zwaŋ ya, kagi klaghatá lu da Lazglafta nda dughu-rukwa ga mghamani. 6 Ta hwayaghatátsa marakw ya da mtak, da vli ya payafLazglafta, ŋa zunustá skwa zay hada kafitik dembuʼ nda his dərmək nda mkuʼmbsak.

7 Ka lmanafta lu ta lmu ta luwa. Kalmanaftá i Misel‡ nda duhwalhani talmu nda makɗakatandaŋ. Ka lmu imakɗakatandaŋ nda duhwalhani tani. 8Kaŋawafta i Misel nda duhwalhani ta həŋ.Ta haɗ wa taŋ ŋa nzəglata ta luwawa. 9 Ka sliŋwigiŋtá lu ta tsa mghamamakɗakatandaŋ ya. Tsaya ta nzakwayka dzidza nahaɗik, ta hgə lu ka halaway,ghwaɗaka sulkum ta nana inda ghəŋahaɗik. Ka sliŋwigiŋtá lu ta haɗik kawadaganda duhwalhani tani§.

10 Ka snaŋtá yu ta sana lwi ta luwa tagwaɗata nda mbraku, kaʼa mantsa:«Ndana tama, mbamafmba Lazglafta,maraŋmara ta mbrakwani. Tsatsi ta ga

Mgham.Maraŋmara Kristi ta ŋani ma mbraku guli,kabga sliŋwigiŋtani ta haɗik tamndu ya ta

gɗata ta nana zwanama mu.Tsatsi ya ta gɗata ta wla zwanama mu ta

kəma Lazglafta* mu nda fitik taninda rviɗik tani.

11Ŋrapŋra həŋ,kabga vəl varata Zwaŋa Tuwak ta həŋ nda

usani,nda ya kabga vəl mnay taŋ kazlay: Kah-

wathwata gwaɗa Lazglafta kəʼa.Zləŋaŋə a həŋ ta mtakuka laghwi da ɗvutá hafa taŋ wa.12 Tsaya tama, rfa ta rfu kagha luwa,

nda gwal ta nzaku tida tani. Ɗaŋwa ŋa ghahaɗik nda drəf,

kaghuni dzaʼa ghuya ɗaŋwa,kabga la da kaghuni halaway nda ga ta

sidani katakata.Nda sna kazlay: Ta sira a fitika ɗawu» kəʼa.

13 Kəʼa ka makɗakatandaŋ ná,sliŋwigiŋsliŋwa lu ta haɗik. Ka liŋtá tsi tatsa marakw ta yatá zwaŋ ya. 14 Ka vlaŋtálu ta zlambakha his manda ŋa dzala ta tsamarakw ya, ŋa ndraghatani da mtak davli ya payanaf Lazglafta, ŋa kwala nahaɗikɓhanavata. Hada dzaʼa zunusta lu ta skwazay ka vaku hkən, fwaɗ ka maŋzlawats†.15 Ka vnihidiŋtá tsa nahaɗik ya ta imi mawani mista tsa marakw ya manda zala, máŋa klaghata. 16 Ama ka kataftá haɗik tatsa marakw ya, ka gunatá wi ka ndaghatátsi ta tsa zala zligiŋ makɗakatandaŋ mawani ya. 17 Ka ɓasaftá tsa makɗakatandaŋya ta ŋuɗuf nda tsa marakw ya. Ka sliʼaftatsi ka laghwi da lmu nda pɗakwa zivratsa marakw ya, gwal ta ŋanatá zlahuhaLazglafta, nda ya nda gwal ta ŋanatá tanzaku ka masləmtsəka Yesu.

18 Ka laghu tsa makɗakatandaŋ yasladafta ta wutak ta wa drəf.

13Nimtak ta sabi ma drəf

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta sananimtak ta sabi ma drəf. Ndəfáŋ ghəŋ tida,ghwaŋ dulani, ndawawa ta zewazewa tida.Ta tsa ghəŋhani ya mamu vindatá hgə ŋaraza Lazglafta. 2 Tsa nimtak nghə yu yaná, manda maspata nzakwani. Manda səlamandundi səlahani. Manda wa rveri wani.Ka vlaŋtá makɗakatandaŋ ta mbrakwani,nda dughurukwani, nda ga mgham dagalata tsa nimtak ya. 3Ka nghaŋta yu ta balatásani ma tsa ghəŋha tsa nimtak ya mandaskwi si dzaʼa lu dzata. Ama ka mbaftá tsalkwani ya. Ka ndərmim inda mnduha taghəŋa haɗik demdem ta tsa nimtak ya, kasliʼi həŋ mistani. 4 Ka tsəlɓu həŋ ta tsəlɓuŋa tsa makɗakatandaŋ ya, kabga vlaŋtanita ga mgham ta tsa nimtak ya. Ka tsəlɓuhəŋ ta tsəlɓu ŋa tsa nimtak ya guli, ka həŋmantsa: «Wa kamtagha na nimtak na na?Wa dzaʼa laviŋta guya kuma nda tsi?» kahəŋ.

* 12:4 Ngha ta Daniyel 8:10. † 12:5 Grafta nda Isaya 66:7, Zabura 2:9. ‡ 12:7 Misel: Ngha ta Yuda 9 ndaskwi ŋa ŋanata. § 12:9 Grafta nda Zlrafta 3:1, Lukwa 10:18. * 12:10 Grafta nda Ayuba 1:9. 11, Zakari 3:1-2.† 12:14 Grafta nda Daniyel 7:25, 12:7.

Suna Yuhwana 13:5 324 Suna Yuhwana 14:65 Ka vlaŋtá lu ta tvi gi ka ghərɓə tsi ta

ghərɓaku ka raraza Lazglafta. Ka vlaŋtálu ta mbrakwa magay manda tsaya ka tilifwaɗmbsak his mida. 6 Ka zlraftá tsi tararaza Lazglafta, ka raraza hgani, nda vlanzakwani tani, nda inda gwal ta nzaku taluwa tani. 7 Ka zlanaŋtá lu ta tvi ŋa vulundamnduha Lazglafta, ŋa ghuɓasaptani tahəŋ*. Ka vlaŋtá lu ta ga mgham ta ghəŋainda mndəra mndu, nda inda zivra mndu,nda ya ta ghəŋa inda gwaɗa ta gwaɗə lu,nda ya ta ghəŋa inda haɗikha, 8 ŋa tsəlɓayinda mnduha ta ghəŋa haɗik ta tsəlɓuŋani, Tsa gwal kul vindaku hga taŋ madefteri hafu daga zlrafta ghəŋa haɗik daZwaŋa. Tuwak ya si dza lu ya dzaʼa tsəlɓatsa tsəlɓu ya.9Kamamumndu nda sləməŋa snay, ka sna

tsi.10 Ka nda fa mndu ŋa ksaghatá da ga vuʼa

ya ná,dzaʼa ksaghaksa lu da ga vuʼa.Ka nda fa mndu ŋa dzata nda kafay ya guli

ná,dzaʼa dza dza lu nda kafay.Tsaya tama ná, ɗina ka nzata mnduhaLazglafta nda ksanatá ŋuɗuf nda ya ndazlghay nda ŋuɗufa taŋ.

Nimtak ta sabəma haɗik11 Ka nghaŋtá yu ta saba sana nimtak

guli ma haɗik. His dulani manda ŋazwaŋa tuwak. Ta gwaɗa guli manda ŋamakɗakatandaŋ. 12 Mbrakwa tsa nimtaktaŋtaŋ ya da tsi. Ka marə tsi ta tsa mbrakuya ta kəma tsa taŋtaŋa nimtak ya. Ka mblətsi ta mnduha ma ghəŋa haɗik, nda indaskwiha mida ŋa tsəlɓu ŋa tsa taŋtaŋa nim-tak si balana lu manda skwi ŋa dzata, tambafta ya. 13 Ka magə tsi ta mandərmimikatakata, ha ka klagata tsi ta vu ta luwata haɗik ta wa ira inda mnduha. 14 Kananaghatá tsi ta inda mnduha ma ghəŋahaɗik nda skwa ndərmimay ya vlaŋ lu tatvi ŋa magay ta kəma tsa taŋtaŋa nimtakya. Kaʼa nda mnduha ma ghəŋa haɗikmantsa: «Magafwamaga ta skwawuyay ŋavlaŋtá glaku ta taŋtaŋa nimtak si balanalu manda skwi ŋa dzata, ka mbafta tsi ya,»kaʼa. 15 Ka vlaŋtá lu ta tvi ta tsa mahisanimtak ya ŋa vuslanamta hafu ta tsa skwawuyay tsaf lu manda tsa taŋtaŋa nimtakya, ŋa gwaɗayni ta gwaɗa, ŋa pslatanita inda gwal kul vlaŋtá glaku. 16 Ka tsa

mahisa nimtak yamantsa: Tahanafwatahata ŋizla ta dzva zeghwi, ka ma bizlbizlakuma a tsi ta zwani, nda galata mnduha,nda la ka gadghəl, nda la ka pɗu, nda la kulhaɗ ka vuʼa, nda la ka vuʼa tani. 17 Ka haɗtsa ŋizla ta nzakway ka hga tsa nimtak ya,kambsakahgani a tsi ya, ta tsamnduyawukatsi, yaha da skwa skwi, yaha da dzawaptáskwi guli, kaʼa.

18 Wana fitika zlagakwa mndu ya ndaɗifil ma ghəŋani. Mndu ya nda ɗifil maghəŋani ná, dzaʼa nda sna ta skwi ta kuməmbsaka hga tsa nimtak ya ta mnay. Tsambsak ya ná, manaka hga mndu ya. Mkuʼdərmək nda mkuʼ mbsak mkuʼ mida nzak-wani.

14Laha gwal varagagha lu

1 Ka nghaŋtá yu kay guli ta ZwaŋaTuwak ta sladu ta ghwá Siyuna. Ta sladumnduha dəmbuʼ dərmək nda fwaɗ mbsakfwaɗmida kawadaga nda tsi. Inda taŋ, ndavinda hga Zwaŋa Tuwak nda hga Dani gulima bizlbizla kuma* taŋ. 2 Ka snaŋtá yuta sani lwi ta ghudzagata manda ghudzagamghama zala nda ya manda ghudzagaŋəzla luwa. Tsa lwi ta snə yu ya ná, mandaghudzaga htimbil ta dzə lu ya nzakwani.3 Lfiɗa laha ta fə tsa ndəghata mnduhaya ta kəma dughuruk, nda ya ta kəma tsaskwiha fwaɗ nda hafu ma həŋ ya, nda yata kəma tsa halata mnduha ya. Haɗ sanamndu ta laviŋta taghaftá tsa laha ya, ka tsamnduha dəmbuʼ dərmək nda fwaɗ mbsakfwaɗmida si ta haɗik vara lu ta həŋ ya a tsiwa.

4 Hahəŋ ná, ŋriŋ a həŋ ta vgha taŋ ndahliri wa. Ksanaksa həŋ ta vgha taŋ, kanzata həŋ hezleʼ. Mista Zwaŋa Tuwak tambaɗa həŋ ta mbaɗa dər ta dzaʼa diga tsi.Varagap mataba mnduha lu ta həŋ. Ndanza həŋ ka taŋtaŋani vlaŋ lu ta Lazglaftanda ya ŋa Zwaŋa Tuwak. 5 Ta sna a luta tsakalawi† ma wa taŋ wa. Haɗ sanamaslivinza ta həŋ guli wa.

Duhwalha Lazglafta hkən6 Ka nghaŋtá yu ta sana duhwala

Lazglafta ta ndrə ma ghuvaŋata luwa.Mamu Lfiɗa Gwaɗa ŋa kɗekedzeŋ da tsiŋa mnay ŋa mnduha ta ghəŋa haɗik, ŋainda haɗikha, ŋa inda mndəra mndu, ŋainda mndəra gwaɗa ta gwaɗə lu, ŋa inda

* 13:7 Aya 5:7. Grafta nda Daniyel 7:8, 25, 11:36, 7:21. * 14:1 Grafta nda 7:3. 8, Izekiyel 9:4. † 14:5 Graftanda Sefuni 3:13.

Suna Yuhwana 14:7 325 Suna Yuhwana 15:3zivra mnduha. 7Kaʼa nda lwi dagaladagalamantsa: «Zləŋawazləŋa ta Lazglafta kazləzlva kuni, kabga saghasa fitika tsayni taguma. Tsəlɓawatsəlɓa ta tsəlɓu ŋa mnduya ta magaftá luwa, nda haɗik, nda drəf,nda dzuɓayha‡,» kaʼa.

8 Ka sabə mahisa sana duhwalaLazglafta. Kaʼa mantsa: «Kweŋ tama! Ndazləmba Babila ta nzakway ka luwa dagala.Snusna ta ima inabi ta inda mnduha, satsa ima inabi ya ná, hliri ya manda ŋani§,»kaʼa.

9 Ka sabə mahkəna sana duhwalaLazglafta guli. Kaʼa nda lwi dagaladagalamantsa: «Ka ta tsəlɓay mndu ta tsəlɓuŋa tsa nimtak ya, nda ya ŋa tsa skwawuyay tsaf lu ya, ka tsuʼaftá tsi ta ŋizlata bizlbizla kumani ka ta dzvani a tsi,10 dzaʼa say tsatsi guli ta ima inabi gatásida Lazglafta kul haɗ sana skwi gaɓamlu mida. Tsa ima inabi ya ná, ma leghwaɓasatá ŋuɗufa Lazglafta pghamta lu. Ŋagay lu ta iri ŋani ma ghandanda ta vu takəma mnduha Lazglafta nda ya ta kəmaZwaŋa Tuwak*. 11Ɗiŋa tsa vu ta gə lu ta iriŋa taŋ ya ná, dzaʼa gɗavagɗa ta ŋlu ta luwaha ŋa kɗekedzeŋ†. Tsa gwal ta tsəlɓu ŋatsa nimtak ya, nda ya ŋa tsa skwa wuyaytsaf lu ya, nda inda gwal ta zlghaftá tsambsaka hgani ya ná, haɗ mbiʼa vgha taŋma ghuya ɗaŋwa nda fitik tani, nda rviɗiktani wa,» kaʼa.

12 Tsaya tama, kaghuni gwal ta snatázlaha Lazglafta, ta zlghaftá Yesu ndaŋuɗuf, gɗavawagɗa mantsa ya. 13 Kasnaŋtá yu ta sana lwi ta gwaɗagata ta luwa.Kaʼa mantsa: «Vinda! Daga ndana ná, “Rfuda gwal ta rwuta ma slna Lazglafta,” kaʼa.“Mantsa nzakwani, kadambiʼa həŋ ta vghama slnaha taŋ, kabga ta dzaʼa mista taŋslnaha taŋ,”» ka Sulkum.

Guma Lazglafta ta ghəŋa mnduha taghəŋa haɗik

14 Kəʼa ka yu guli ná, ka nghaŋtá yu taghwayak ka ŋusliŋ. Ta tsa ghwayak ya,mamu sanamndumanda Zwaŋamndu‡ tanzaku tida, nda wa ta zewazewa dasu maghəŋani, nda ŋatá vɗu ya nda zama dzvaniguli. 15Ka sabə sana duhwala Lazglafta guli

ma həga Lazglafta. Kaʼa nda lwi dagalada-gala nda tsa mndu ta nzaku ta ghwayak yamantsa: «Kla ta tsa vuɗa gha ya, ka tskaka ta skwi ta vwah, kabga saghasa fitikatska skwi§ ta vwah. Nda ndəha nimaya tahaɗik,» kaʼa. 16 Ka wuɗidiŋta tsa mndu tanzaku ta ghwayak ya ta tsa vuɗani ya, ka gitskatá lu ta nimaya ta ghəŋa haɗik.

17 Ka sabə sana duhwala Lazglafta mahəga Lazglafta ya ta luwa. Mamu vɗu yanda za da tsaya.

18 Ka sabə sana duhwala Lazglafta magwir, ya ta nzakway ta ga mgham ta ghəŋavu. Kaʼa nda lwi dagaladagala nda tsamndu ta ŋanatá vɗu nda za ya mantsa:«Wuɗidiŋwuɗa ta tsa vuɗa gha nda za ya,ka tskanata ka ta yakwa inabiha ta haɗik,kabga nda ndəha tsa yakwani ya,» kaʼa.19 Ka gi wuɗiŋtá tsa duhwala Lazglafta yata tsa vuɗani ya ta haɗik. Ka tskatá tsita yakwa inabi ta haɗik. Ka pghamtá tsita tsa skwi tska tsi ya ma mghama glifiŋaɓasata ŋuɗufa Lazglafta. 20 Ka huʼanaptálu ta tsa yakwa inabi ma tsa glifiŋ ya tahula luwa. Ka mbəzagaptá us mida ka tata vgha kambaɗamanda zala hameli hkəndərmək*. Latani guli, ka lamla plis dida ná,ghəŋghəŋ yeya dzaʼa nghaku.

15Kɗavakta ghuya ɗaŋwa

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta sanaŋizla dagala nzakwani ta ndərmim lunda ndərmima. Ka nghaŋtá yu ta duh-walha Lazglafta ndəfáŋ nda ŋaŋatá ghuyaɗaŋwaha ndəfáŋ ma dzva taŋ guli. Tsa-haya kɗavakta ghuya ɗaŋwa, kabga tsa-haya dzatá ghəŋa ɓasa ŋuɗufa Lazglafta.

2 Ka nghaŋtá yu ta sana skwi mandadrəf ta wuɗaku manda dalagar, nda vumida guli. Ka nghaŋtá yu guli ta gwal taghuɓasapta tsa nimtak ya, nda tsa skwawuyay tsaf lu ya, nda tsa mbsaka hganiya. Ta sladu həŋ ta tsa drəf ta wuɗakumanda dalagar ya, nda ŋaŋatá htimbil yavlaŋ Lazglafta ta həŋ. 3 Fa laha ya si ta fəMusa ta nzakway ka kwalva Lazglafta ndalaha ya si ta fə Zwaŋa Tuwak, ta fə həŋ. Kahəŋ mantsa:«Mgham Lazglafta ta mbruta,dagala slna gha ya ta magə ka,

‡ 14:7 Grafta nda 10:6. 7 nda skwi ya ŋa ŋanata. § 14:8 Grafta nda Isaya 21:9, Irmiya 51:7. 8. * 14:10 Grafta ndaIsaya 51:17, Zlrafta 19:24, Izekiyel 38:22. Həga vu: Ngha ta Lukwa 17:29 nda skwi ŋa ŋanata. † 14:11Grafta nda Isaya 34:10. ‡ 14:14 Grafta nda 1:13, Daniyel 7:13. § 14:15 Grafta nda Yuwel 4:13. * 14:20 Aya19:20. Grafgra nda Isaya 63:1. 6, Ŋaɗa ghəŋ 1:15.

Suna Yuhwana 15:4 326 Suna Yuhwana 16:14ka skwa ndərmimay nzakwani.Kagha Mgham ta ghəŋa inda haɗikha.Inda skwi ta magə ka ná, tɗukwatɗukwa

nzakwani,kahwathwata nzakwani guli. 4 Mghama

ɗa!Wati ma mndu ya dzaʼa kwal kul vla glaku

ŋa gha ka zləzlva kagha na?Kagha turtukwa gha ya nda ghuɓa.Dzaʼa sliʼagaghasliʼa mnduha ta inda

haɗikha da tsəlɓu ta kəma gha,kabga nda ngha həŋ ta inda skwi ta magə

ka ná,tɗukwa nzakwani*,» ka həŋ.

5 Tahula tsaya guli, ka nghaŋtá yu tagunatá həga tumpul ma həga Lazglafta taluwa† ya ta kəl mnduha ka guya vgha ndaLazglafta. 6 Ka sliʼagaptá tsa duhwalhaLazglafta ndəfáŋ ya kayma həga Lazglafta,nda ŋaŋatá ghuya ɗaŋwaha ndəfáŋ madzva taŋ, nda suɗatá lguta ŋusliŋ tilil tawɗaku ta vgha taŋ. 7Ka hlaftá sani matabatsa skwiha fwaɗ nda hafu ma həŋ ya kayta leghwaha ndəfáŋ ka dasu ka dasu, kavlaŋtá tsa duhwalha Lazglafta ndəfáŋ yakay. Tsa leghwaha ya ná, nda ndagha ndandagha həŋ nda ɓasa ŋuɗufa Lazglafta tanzakway ŋa kɗekedzeŋ. 8 Ka ndəghanaftáɗiŋ ta sabi ma glakwa Lazglafta nda ya mambrakwani‡ ta tsa həga Lazglafta ya. Haɗtvi ŋa ləglama mndu da tsa həga Lazglaftaya, ha ka dzatá ghəŋa tsa ghuya ɗaŋwahandəfáŋ da tsa duhwalha Lazglafta ya wa.

16Leghwa ɓasatá ŋuɗufa Lazglafta

1 Ka snə yu ta sana lwi dagala ta sabima həga Lazglafta. Kaʼa nda tsa duhwalhaLazglafta ndəfáŋ ya mantsa: «Lawala dapghadata ta haɗik ta tsa leghwa ɓasatáŋuɗufa Lazglafta ndəfáŋ ya,» kaʼa.

2 Ka sliʼaftá taŋtaŋa duhwala Lazglafta,ka laghwi pghadatá ŋanima leghwa ɓasataŋuɗuf ta haɗik. Ka slaftá ghwaɗakghwaɗaka lkuha ta kuzlaku* ta gwal ndaŋizla nimtak, nda ya ta gwal ta tsəlɓu ŋatsa skwa wuyay tsaf lu ya, ta həŋ.

3Ka pghadatámahisa duhwala Lazglaftata ŋanima leghwaɓasata ŋuɗuf dadrəf. Kanuta drəf manda usa mndu nda mta. Karwuta inda skwi nda hafu ma drəf.

4 Ka pghadatá mahkəna duhwalaLazglafta ta ŋani ma leghwa ɓasataŋuɗuf da ghwa nda ya ta dzuɓayha. Kambəɗavaftá imi ka us†. 5 Ka sana duhwalaLazglafta ya ta ŋanatá imi ta snə yumantsa:«Kagha ná, nda tvani tsata ka ta tsa guma

ya.Manda ghalya ka,mamu ka ndanana guli.Nda ghuɓa nzakwa gha.6 Tsa mnduha ya ta pghiŋtá usa mnduha

gha nda la anabiha gha, Lazglafta.Tsaya ta kəl ka ka vlaŋtá us ta həŋ ŋa say

taŋ.Mutsaf mantsa həŋ ta skwi ta raŋta həŋ,»

kaʼa.7Ka sana duhwala Lazglaftama gwir ta snəyu mantsa: «Mantsaya nzakwani MghamLazglafta ya ta mbranaghata inda skwi. Tatsay ka ta guma kahwathwata nda tvani,»kaʼa.

8 Ka pghanaftá mafwaɗa duhwalaLazglafta ta ŋani ma leghwa ɓasata ŋuɗufta fitik. Ka mutsaftá fitik ta tvi ŋa dramnduha nda vu. 9Ka kɗahə tsi ta mnduhaka ŋɗaŋɗa. Ka razə mnduha ta hgaLazglafta, ya nda mbraku ta ghəŋa tsaghuya ɗaŋwa ya. Ama ka kwalaghutá həŋta paya tva taŋ ŋa vla glaku ŋani.

10 Ka pghaftá mahutafa duhwalaLazglafta ta ŋani ma leghwa ɓasata ŋuɗufta dughurukwa nimtak. Ka nutá gamghamani tɗik ka grusl‡. Ka hpaɗəmnduha ta sliʼiŋa taŋ, kabga vəl ɓasakuzlakwani. 11 Ka razə həŋ ta Lazglaftata luwa ta ghəŋa lukwa taŋ, nda ghuyaɗaŋwa taŋ. Ka kwalaghutá həŋ ta paya tvataŋ ma slnaha taŋ.

12 Ka pghaftá mamkuʼ a duhwalaLazglafta ta ŋani ma leghwa ɓasata ŋuɗufta ghwa dagala ta hgə lu ka Ifrata. Kasuʼitá tsa ghwa ya ŋa paya tvi ŋamghamhata sliʼagafta nda ma mndəra luwa. 13 Kanghaŋtá yu ta saba ghwaɗaka sulkumhahkən manda kləŋ manda kləŋ ma wamakɗakatandaŋ, nda ya ma wa nimtak,nda ya ma wa ghwaɗaka anabi. 14 Tsaghwaɗaka sulkumha ya ná, sulkumhahalaway ya ta maga skwa ndərmimay. Kalaghu həŋ slanaghatá mghamha ta ghəŋahaɗik demdem, ŋa hagaktá həŋ ŋa vulu

* 15:4 Ngha ta Sabi 15:1nda Irmiya 10:7, Zabura 86:9. † 15:5 Grafta nda Sabi 38:21. ‡ 15:8 Grafta nda Sabi40:34. 35, 1 Mghamha 8:10. 11, Isaya 6:4. * 16:2 Ngha ta Sabi 9:10. † 16:4 Gray nda Sabi 7:17. 21. ‡ 16:10Gray nda Sabi 10:21. 22.

Suna Yuhwana 16:15 327 Suna Yuhwana 17:15baɗu tsa mghama fitik ta nzakway ka ŋaLazglafta ta mbruta ya.

15 «Wya yu ta lagha manda ghali. Rfu damndu ya ta nzata hzleŋa, ta ngha lgutanida mbaɗə tsi ta mbaɗa ka fərdiʼu, da ksutátsi ka hula da mnduha,» ka Mgham.

16 Ka tskanatá tsa sulkumha ya ta tsamghamha ya kay, ma sana vli ta hgə lu ndagwaɗa Hebru ka Harmageduŋ.

17 Ka pghadaftá mandəfáŋa duhwalaLazglafta ta ŋani ma leghwa ɓasata ŋuɗufda ghuvaŋata luwa. Ka snagaptá sana lwima dughuruk ma həga Lazglafta. «Ndakɗa!» kaʼa. 18Kawɗə luwa ta wɗu, ka hlə luta wi, ka ŋzlə luwa ta ŋzlu, ka ghudzavaftahaɗik. Ka yawu ka yawu fatá mndu, taghudzavaf a haɗik katakata taɓ ta tsayawa. 19 Ka kwahavaptá tsa luwa dagalaya hkən. Ka hwanzaɓtá inda luwaha taghəŋa haɗik guli. Ka havaktá Lazglaftaka luwa dagala ta nzakway ka Babila, ŋasunustá leghwa ɓasata ŋuɗufani§ katakataya. 20 Gi rək, zwazwaɗa inda haɗikha tatsatsamta ma drəf. Gi lpay nghəgla a luta ghwáha guli wa. 21Ka rkagatá paplaha*dagaladagala ta luwa ta ghəŋamnduha. Kararazə mnduha ta Lazglafta ta ghəŋa tsaghuya ɗaŋwa taŋ da tsa paplaha ya, kabgafərtufərta tsa ghuya ɗaŋwa ya katakata.

17Guma taghəŋa Babila

1 Tahula tsa, ka gavagaghatá sani tur-tuk ma tsa duhwalha Lazglafta ndəfáŋ taŋanatá leghwaha ndəfáŋ ya tavata iʼi. Kaʼamantsa: «Sawi kamaraghata yu ka lu dzaʼatsa guma ta tsa mghama hliri ta nzakwayka luwa dagala, ta nzafta ta imiha ya ɓa.2 Nda tsatsi ndəramta mghamha ta ghəŋahaɗik ta hliri, ka ghuytá mnduha ta ghəŋahaɗik duriŋ da tsa hliri* ya,» kaʼa.

3 Ka lamə Sulkum da iʼi, ka klaghatáduhwala Lazglafta ta iʼi da mtak. Kanghaŋtá yu ta sana marakw ta nzafta tanimtak ka dva ghlez hada. Rakwatsak,vivindatá ta hga rarazatá Lazglafta ta tsanimtak ya, ndəfáŋ ghəŋani, ghwaŋ duli-hani. 4Tsamarakw ya ná, lguta dvaŋdvaŋanda ya ka dva ghlez suɗava tsi, nda rkata rka nda miziɗikwa dasu, nda ya ndapala ta wɗaku, nda ya nda ziɗaha ndabla nda bla dzvani. Leghwa dasu ŋana

tsi ma dzvu nda ndəghata manzakɗaway,nda ghwaɗaka skwihama vəl hliranimida.5 Nda vinda hga ɗifatá skwi ma bizlbizlakumani. «Luwa Babila, mani ma gwalta hliri, nda ya nda manzakɗawayha taghəŋa haɗik.» 6 Ka nghə yu ta ghuyatá tsamarakw ya da usa mnduha Lazglafta, ndaya da usa masləmtsəkha Yesu.

Na tsa nghaŋtá ɗa mantsa ya ná, kandərmimə yu nda ndermima katakata.7 Ka tsa duhwala Lazglafta ya nda iʼimantsa: «Nya ta ndərmimə kamida? Dzaʼamnaghamna yu ta klatá ghəŋa ɗifatá skwita ghəŋa tsa marakw ya, nda ya ta ghəŋatsa nimtak yanzaf tsi tida, ndəfáŋ ghəŋani,ghwaŋ dulani ya. 8 Tsa nimtak nghə ka yaná, si mamu ghalya, ama ta haɗ ndananawa. Dzaʼa safsama gudzuvruŋ† ka dzaʼa davla zaɗakwani. Mnduha ta nzaku ta ghəŋahaɗik, tsa gwal kul vindaku hga taŋ madeftera hafu daga ma zlrafta ghəŋa haɗik,ya həŋ, ŋa ndermimay taŋ nda ndərmimanghaŋər həŋ ta tsa nimtak ya. Nziya nzatsi, si mamu tsatsi ghalya, ama ta haɗndanana wu, ta dzaʼa zlagapzlaga guli.

9 «Hadna, nda nza na fitik na ŋa snaŋtáskwi nda mahizl, nda ya nda ɗifil mida.Tsa ghəŋha ndəfáŋ ya ná, tsaya ghwáhandəfáŋ nzanzaf tsa marakw ya ta həŋ. Ndanza həŋ guli ka mghamha ndəfáŋ. 10Hutafgwal ta zlambuta mataba taŋ. Ta tekeʼasani turtuk. Ta sagha a sani guli karakuwa.Dər saghaha tsatsi dazlay katsi, sira a dzaʼanzɗavata tsa ga mghamani ya wa. 11 Tsanimtak si ghalya ya kay, kul haɗ ndananaya, tsatsi dzaʼa nzakuŋamatghasamgham.Tekw tsatsi mataba tsa mbsakha ndəfáŋya, ama ta dzaʼa da vla zaɗaku.

12 «Tsa duliha ghwaŋ nghə ka ya ná,mghamha ghwaŋ‡ ta kul mutsaftá gamgham ya. Ama dzaʼamutsafmutsa həŋ taga mghamma fitik kwitikw kawadaga ndatsa nimtak ya. 13Ka skwa turtuk ndana tsamghamha ya ŋa zlanaŋta taŋ ta mbrakwataŋ, nda ga mghama taŋ, ta tsa nimtakya. 14 Dzaʼa vulay həŋ ta vulu nda ZwaŋaTuwak, ŋa ŋrapta Zwaŋa Tuwak kawadaganda mnduhani gwal hagaf tsi, gwal zabaptsi, gwal ka ŋərmani ya, ta həŋ. Zwaŋatuwak mgham ta ghəŋa mghamha, tsatsimali ta ghəŋa maliha guli,» kaʼa.

15 Ka tsa duhwala Lazglafta ya nda iʼi§ 16:19 Gray nda Isaya 51:17. * 16:21 Gray nda Sabi 9:23. 24. * 17:2 Aya 1:2 Gray nda Irmiya 51:13, Isaya23:17, Irmiya 51:7. † 17:8 Ngha ta 11:7 nda skwi ŋa ŋanata vindiŋ lu mistani. ‡ 17:12 Gray nda Daniyel. 7:24.

Suna Yuhwana 17:16 328 Suna Yuhwana 18:13guli mantsa: «Tsa imiha nghə ka nzaf gwalta hliri tida ya ná, mnduha, nda dəmga,nda haɗikha, nda gwaɗaha ta gwaɗə lu,tsahaya. 16Tsa duliha ghwaŋnghaŋ ka ndanimtak ya, dzaʼa husaŋhusa tsa marakw tahliri ya ta həŋ, ŋa suɗata taŋ ka zlaŋta kafərdiʼu, ŋa zuta taŋ ta sluʼani ka zaɗanatanda vu. 17 Mantsa ya ná, Lazglafta tafanamta həŋ ma ndana taŋ ŋa magata taŋta skwi ya ta kumə tsi. Ka sagha ndanataŋ ka skwa turtuk, ka vlaŋtá həŋ ta gamghama taŋ ta tsa nimtak ya ha ka saghafitika dzatá ghəŋa gwaɗa Lazglafta.

18 «Tsa marakw nghə ka ya guli ná,tsaya luwa dagala ta ga mgham ta ghəŋamghamha ta ghəŋa haɗik,» kaʼa.

18Zləmbata Babila

1 Tahula tsaya, ka nghaŋtá yu tasana duhwala Lazglafta ta saha daga taluwa, dagala glakwa mbrakwani. Katsuwaɗakanaftá tsa glakwa mbrakwani yata ghəŋa haɗik demdem. 2Ka guguɗatá tsinda lwi dagala dagala. Kaʼa mantsa:«Nda zləmba!Ya nda zləmba Babila ta nzakway ka luwa

dagala.Nuna ka luwa nzakwa halaway ndana

tama.Hada vla ɗifa inda ghwaɗaka sulkumhanda ghwaɗaka zarakha ta mbiɗu lu.3 Zlambuzlamba luwa Babila,kabga fafa ta ghəŋani ka maga sliʼiŋsliʼiŋ.Sasusasa inda mndəra mndu ta ima inaba

kbatá tsa sliʼiŋsliʼiŋani ya.Fa fa mghamha ta ghəŋa haɗik ta ghəŋa

taŋ ka maga sliʼiŋsliʼiŋ nda tsi.Nuna gwal ta tsakala ta ghəŋa haɗik ka

gadghəlnda skwiha ta taɗaku iri tida si da tsi,» kaʼa.4Ka snaŋtá yu guli ta sana lwi ta gwaɗagatata luwa. Kaʼa mantsa:«Mnduha ɗa! Sliʼapwasliʼa ma tsa luwa ya,kabga yaha kuni da ŋlamta ma tsa dmak-

wani ya,da dəɗamtá kuni ma ghuya ɗaŋwamanda ŋani guli.5 Sliʼapwasliʼa,kabga fərtufərta ndikata tsa dmakwani ya

dikw ta luwa.Zanap a Lazglafta ta tsa ghwaɗaka slnani

ya wa.

6Ghuyanapwaghuya ta ɗaŋwa mandava ya ghuyanap tsatsi ta mnduha!Manda va tsaya manda va tsaya hiska kuni planamtá skwi ya magana tsi ta

sanlaha.Ka leghwawuɗ turtuk ka tsatsi tanafta ima

inabani ta mndu ya,ka leghwa wuɗwuɗ his ka kaghuni

planamta.7 Taɓ ta tsa glakwani nda zatá mghamani

ya ka kuni dzaʼa ganap tiri ka niŋtaka skwa hiɗahiɗa.

Kaʼa ta ndanay ma ghəŋani na:“Nda nza nzakwa ɗa ka mgham, nza a yu

ka wadgu wu,walaŋta a yu ta nzata ka skwa hiɗahiɗa

wu,” kaʼa.8 Tsaya tama, baɗu va tsa fitik turtuk ya

dzaʼa slanaghata ghuya ɗaŋwanita nzakway ka mtaku,nda nzaku ka skwa hiɗahiɗa,nda maya, ŋa driŋta nda vu guli.Mgham Lazglafta ná, Lazglafta ta mbruta

ya.Tsatsi ta tsanaghatá guma*,» kaʼa.

9 Nghaŋta inda mghamha ta ghəŋahaɗik ta gutá sliʼiŋsliʼiŋ nda tsi, ta zutámgham da tsi ta ɗiŋa tsa luwa ya ta draku,dzaʼa tawiŋ tawa həŋ, dzaʼa ŋaɗiŋŋaɗa həŋta ghəŋ. 10 Diʼiŋ dzaʼa nzakta həŋ, kabgazləŋa tsa ghuya ɗaŋwa hada ya. Ka həŋdzaʼazlay mantsa:«Aya! Aya Babila ta nzakway ka luwa

dagala,luwa ya ta mbruta!Gi hadahada ná, tsaghaghata guma† tsa

re!» ka həŋ.11Ka taw gwal ta tsakala ta ghəŋa haɗik

ta taw, ka ŋaɗa ghəŋ ta ghəŋa tsa luwaya, kabga haɗ mndu dzaʼa skugəltá hu-zla taŋ wa. Tsa huzlaha ya ta nzakwayka 12 dasu, nda dzindar, nda palaha ndabla nda bla dzvani, nda skwiha lwi, ndalgutha kulefeɗfeɗa, nda lgutha ka dva kadva, nda lgutha ta wɗaku, nda sanlahama lgutha ɗinaɗina, nda inda mndərgaudzuha nda bla mutsay, nda inda mndəraskwiha magaf lu nda sliʼiŋa gwiʼaŋ, ndaskwiha magaf lu nda kufur ka ghuvazwaŋzwaŋ. Sanlaha guli ná, magaf nda palalu. 13 Ta dzawapdzawa həŋ guli ta ur-diha kavghakavgha, nda sluhwaha zɗazɗaziʼakwani, nda ima inabi, nda rɗi, nda

* 18:8 Vli ŋa gray nda aya 4:8. Aya 4: Isaya 48:20, Irmiya 50:8, 51:6, 45. Aya 5: Zlrafta 18:20. 21, Irmiya 51:9. Aya 6:Zabura 137:8, Irmiya 50:29. Aya 7:8. Isaya 47:7. 9. † 18:10 Aya 9:10. Gray Izekiyel 26:16-17.

Suna Yuhwana 18:14 329 Suna Yuhwana 19:5

hupu, nda hya, nda slaha, nda tuwakha,nda plisha, nda vuʼaha ta nzakway kamnda səla guli. Ta haɗ mndu ta skugəltahəŋ wa. 14 Ka tsa gwal tsakala ya nda tsaluwa ya mantsa:«Nda zaɗa inda tsa skwiha ta zɗəgaghata

ya,zwaɗuzwaɗa inda gadghəla gha,nda inda skwiha ta zə ka ta mghama gha

tida.Mutsəglaf a ka wa,» ka həŋ.15 Tsa gwal tsakala ta tsakala tsa skwihama tsa luwa, ka nuta həŋ ka gadghəl ya,diʼiŋ nzakta həŋ kabga zləŋa tsa ghuyaɗaŋwani‡ ya. Dzaʼa taway həŋ ta taw ŋanzakwa taŋ ka skwa hiɗahiɗa. 16 Ka həŋdzaʼazlay mantsa:«Aya! Aya Babila! Ta nzakway ka luwa

dagala,si ta rkaftarka nda lgut kulefeɗfeɗa,nda ya nda lguta dva,nda ya nda lgut ta wɗaku,nda ya ndamiziɗikw. Magaf nda dasu lu ta

sanlaha,nda palaha ta ɗinuta sanlaha.17Gi hadahada ná,ka zaɗanata mndərga tsaya ma gadghəl

re!» ka həŋ.Ka nzaktá inda gwal ta swa kwambalu,

nda gwal ma kwambalu tani, nda la sludzaimi tani nda gwal kasa klipi tani, diʼiŋ ndatsi. 18 Na nghay taŋ ta ɗukwakwa ɗiŋadrakwa tsa luwa ya, ka wahu həŋ ta wahu.Ka həŋ mantsa: «Wati luwa ya dagala ŋagray nda tsa luwa ya na?» ka həŋ. 19 Katsəɗə həŋ ta haɗik ta ghəŋ, ka taw, ka ŋaɗaghəŋ, ka wahu. Ka həŋ mantsa:«Aya! Aya luwa dagala!Luwa ya ta nanaftá gwal kwambalu ka

gadghəl.Gi hadahada ná, gi zaɗanat᧠tsa re!» ka

həŋ.20 Kaghuni gwal ta luwa, rfawarfa

kaghuni ta rfu ta ghəŋa zaɗanatá tsa luwa*ya. Kaghuni mnduha Lazglafta nda gwalghunay, nda la anabi. Rfawarfa ta rfukaghuni guli, kabga tsanaghata Lazglaftata guma ta ghəŋa tsa skwi magaghuna tsiya.

21 Tahula tsa, ka klafta sana duhwal ndambra ta nzakway ka duhwala Lazglafta tasana pala dagala manda buna ka vzaghata

da drəf. Kaʼa mantsa: «Mantsaya dzaʼavzidiŋta lu ta Babila ta nzakway ka luwadagala, ŋa kwal kul nghəglaŋta. 22 Haɗlu dzaʼa snəglaŋta ghudzagata htimbil,dər gwal ta fa laha ka dza dewdew, ndagwal ta vya siŋlak, nda gwal ta vya ta-lakwa tani ma luwa Babila wa. Haɗ luguli dzaʼa sləglanaghatá gwal vivɗa dərmá wati ma sana skwi tsi wa. Haɗ ludzaʼa snəglaŋtá ghudzaga buna ma luwaBabila guli wa. 23Haɗ tsuwaɗaka pitirla tadzaʼa tsuwaɗakəglaku ma Babila wa. Haɗlu dzaʼa snəglaŋta lwa zwaŋamidzi ndamakwamidzi ma Babila wa. Ghalya ná,malaghumala gwal ta tsakalaghatá tsakalaka pɗakwa sanlaha ta ghəŋa haɗik. Ndatsa mbəɗakwa gha ya gataghata ka ta indamndəra mnduha†,» kaʼa.

24 Ta ghəŋa tsa guli ná, ma Babilaslanaghata lu ta pghatá usa la anabi, ndausa mnduha Lazglafta, nda usa inda gwalpsla lu ta ghəŋa haɗik‡.

19Laha zatá ghwa

1Tahula tsa, ka snaŋtá yu ta lwi dagala taŋzlata ta luwa manda lwa tskata mnduha.Kaʼa mantsa:«Zləzlvawa Lazglafta, tsatsi ta mba mn-

duha.Ŋa Lazglafta mu glaku nda mbraku tani.2 Nda tvani manda ya ta raku ta tsa tsi ta

guma.Ka tsanaghatá tsi ta guma ta tsa mghama

sliʼiŋta ɓadziŋta haɗik nda tsa sliʼiŋsliʼiŋani ya.Ganapga Lazglafta tirikabga vəl pslatani ta kwalvahani,» kaʼa.3Ka həŋ ka mahis mantsa:«Zləzlvawa Lazglafta.Haɗ tsa ɗiŋ ta ɗukwakuma vəl dra tsa luwa

ya dzaʼa hlata wa,ŋa kɗekedzeŋ dzaʼa gɗavata tsi,» ka həŋ.4 Ka gi zlambatá tsa halata mnduhahisambsak fwaɗ mida ya, nda tsa skwihafwaɗ nda hafu ma həŋ ya, ka tsəlɓu takəma Lazglafta ta nzaku ta dughuruk. Kahəŋmantsa: «Amin! Zləzlvawa Lazglafta,»ka həŋ.

5Ka gwaɗagapta sana lwi ma tsa dughu-ruk ya. Kaʼa mantsa:«Inda kaghuni kwalvahani,

‡ 18:15 Aya 11:15. Gray nda Izekiyel 27:31, 36, 27:12, 13, 22, 27:31, 36. § 18:19 Aya 17:19. Gray nda Izekiyel 27:2934. * 18:20 Gray nda Irmiya 51:48. † 18:23 Aya 21:23. Gray nda Irmiya 51:63. 64, Izekiyel 26:21, 26:13, Isaya24:8, Irmiya 7:34, 25:10. ‡ 18:24 Gray nda Irmiya 51:49.

Suna Yuhwana 19:6 330 Suna Yuhwana 20:3

kaghuni gwal ta zləzlvay,zwani nda galata mnduha tani,zləzlvawa Lazglafta,» kaʼa.6 Ka gi snaŋtá yu ta sana lwi manda lwatskata mnduha, ta ghudzagata manda zaladagala ma ghwa, ta ŋəzlu manda ŋəzlaluwa ta ghudzagata nda mbraku. Kaʼamantsa:«Zləzlvawa Lazglafta! Mghama mu

Lazglafta ta mbruta,tsatsi ta ga Mgham*.7Rfamarfa ta rfu, waɗah ká mu nzata,vlaŋmavla ta glaku,kabga nda maga fitika klay Zwaŋa Tuwak

ta makwamidzani,nda hba vgha makwamidzani guli.8Vlaŋvla lu ta tvi ŋa suɗavatá lgut kulefeɗ

feɗa,ta wuɗaku, nda ghuɓa guli,» kaʼa.«Tsa lgut kulefeɗfeɗa ya ná,slna tɗukwa maga mnduha Lazglafta ya.»

9 Ka sana duhwala Lazglafta nda iʼimantsa: «Vindafvinda kazlay: Rfu da gwalhagaf lu da vla za skwa zaya klay ZwaŋaTuwak† ta makwa» kəʼa. Kaʼa nda iʼi gulimantsa: «Nana gwaɗaha na ná, gwaɗaLazglafta ya kahwathwata,» kaʼa.

10 Na tsa snaŋta ɗa mantsa ya, kazləmbata yu ka tsəlɓu ta kəmani. Amakaʼa nda iʼi mantsa: «Nawa, ma magə‡ kamantsa! Mnda ksanatá slna ta Lazglafta yumanda va kagha, manda va zwanama ghata ŋanatá kahwathwata ya marigiŋ lu ndama Yesu. Ŋa Lazglafta dzaʼa tsəlɓa ka tatsəlɓu,» kaʼa.

Tsa kahwathwata marigiŋ lu nda maYesu ya ta vlatambrakwakla lwa Lazglafta.

Mndu ta ŋla plisa ŋusliŋ11 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta gunatá

luwa, gi ka zlagapta sana plis ka ŋusliŋ.Ŋərma mndu nda vərɗa mndu ta hga lu tatsa mndu ta tsa plis ya. Tuɗukwa ta tsatsi ta guma§, tɗukwa ta vula tsi ta vuluguli. 12Manda zlghakwa vu ya irani. Ndandəgha zewazewaha ma ghəŋani. Mamusana hgu vindaf lu ta vghani. Tsa hgu yaná, haɗ sana mndu nda sna wu, ba tsatsiturtukwani yeya nda sna. 13 Lgut tsghu-mam lu ma us suɗava tsi ta vgha. «GwaɗaLazglafta» hgani. 14 Mbaɗa la sludziha taluwa ka sliʼi mistani ta plis ka ŋusliŋ ka

ŋusliŋ, nda susuɗata lgutha kulefeɗfəɗa,ka ŋusliŋ ka ŋusliŋ, nda ghuɓa nda ghuɓaguli. 15 Ka sabə na kafay nda za wani pitma wani ŋa zaɗanatá mnduha kul snatáŋani, ŋa gayni ta mgham ta ghəŋa taŋnda maniʼuwa kufur, ŋa huʼanaptani tahəŋ manda huʼa yakwa inabi ma glifiŋŋa ɗiza imani ya. Tsaya dzaʼa maraŋtakazlay: Katakata ɓasatá ŋuɗufa Lazglaftata mbruta kəʼa. 16 «Rveri ta ghəŋa rveriha,Mgham ta ghəŋa mghamha,» ká lu vin-daftá hgu ta lgutani nda ya ta rkufani.

17Tahula tsa guli, ka nghaŋtá yu ta sanaduhwala Lazglafta ta sladu ta fitik. Kaguguɗata tsi nda lwi dagala dagala. Kaʼanda inda zarak ta ndaraku ma ghuvaŋataluwa mantsa: «Sliʼakwa sliʼa ka tskavatakuni ŋa za skwa zaya skalu dagala daLazglafta. 18 Sawa da za sluʼa mghamha,nda sluʼa mghamha sludziha, nda sluʼagwal nda mbra nda mbra, nda zluʼa plishanda gwal tida tani, nda sluʼa inda mnduhata nzakway ka vuʼa, nda gwal kul haɗ kavuʼa, zwani nda galata mnduha* tani,»kaʼa.

19Ka gi nghaŋtá yu ta tsa nimtak ya, ndamghamha ta ghəŋa haɗik, nda sludzihataŋ tani, ta tskavata ŋa vulu nda tsa mnduta nzafta ta plis ya, nda ya nda sludzihanitani. 20 Ka gi ksuta lu ta tsa nimtak yakawadaga nda tsa ghwaɗaka anabi si tamagatá mazəmzəmha ta kəma tsa nimtakya. Nda tsa mazəmzəmha maga tsi yananaghata tsi ta gwal ta tsuʼaftá ŋizla tsanimtak ya ka tsəlɓu ŋa skwa wuyayni ya.Ka pghaghatá lu ta həŋ his his ta ndiri tandiri da duda vu ghandand. 21Ka gi pslatálu ta sanlaha nda kafay ya ta sabi ma watsamndu ta nzafta ta plis ya. Ka babaghutázarakha da sluʼa taŋ.

20Vaku dəmbuʼ

1 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta sahaduhwala Lazglafta daga ta luwa, nda klatámakuɓla gudzuvruŋ nda ya nda mghamaziɗa ma dzvu. 2 Ka ksaftá tsi ta tsamakɗakatandaŋ dzidza nahaɗik, ta nzak-way ka mghama ghwaɗaka sulkum, ha-laway hgani ya. Ka habafta tsi ŋa zavaku dəmbuʼ. 3 Ka vzaghatá tsi da tsagudzuvruŋ ya, ka hunustá tsi ta wa tghani

* 19:6 Aya 5:6. Gray nda Zabura 135:1, Izekiyel 1:24, Zabura 97:1, 99:1. † 19:9 Gray nda Mata 22:1-14, Lukwa14:15-24. ‡ 19:10 Gray nda 22:8-9. § 19:11 Gray nda Izekiyel … 1:1, Zabura 96:13, Isaya 11:4. * 19:18 Aya17:18. Gray nda Izekiyel … 39:17-20.

Suna Yuhwana 20:4 331 Suna Yuhwana 21:8ka ŋərzlafta, kada kwala tsi ta nangəltámnduha ta ghəŋa haɗik ha ka hɗatá tsavaku dəmbuʼ ya. Tahula tsaya, ŋa zligiŋtaŋa vaku kwitikw.

4 Tahula tsa guli, ka nghaŋtá yu tadughurukha*. Ka vlaŋtá lu tambrakwa tsaguma ta gwal ta nzaku tida. Ka gi nghaŋtáyu ta hafa gwal ɗatsaghu lu ta ghəŋa taŋ taghəŋa vəlmna gwaɗaYesu nda ya ta ghəŋagwaɗa Lazglafta. Hahəŋ ná, tsəlɓaŋ a həŋta tsəlɓu ŋa tsa nimtak ya nda ya ŋa skwawuyayni tani wa. Haɗ ŋizlani ta kuma taŋnda ya ta dzvuha taŋ wa. Ka vramtá həŋ,ka gə həŋ ta mgham kawadaga nda YesuKristi ka vaku dəmbuʼ. 5 Tsaya taŋtaŋasliʼagapta ma mtaku. Sanlaha ma gwal tarwuta ná, vrəglam a hahəŋ nda hafu haka kɗatá tsa vaku dəmbuʼ ya wa. 6 Rfu datsa gwal ta sliʼagapta taŋtaŋ ma mtaku ya,nda ghuɓa hahəŋ. Ta haɗ mahisa mtakunda mbraku ta ghəŋa taŋ wa. Hahəŋ ná,dzaʼa nzakway həŋ ka gwal ta dra skwi ŋaLazglafta nda ya ŋa Yesu Kristi, ŋa gay taŋta mgham kawadaga nda Kristi ka vakudəmbuʼ.

Kɗatá mbrakwa halaway7 Manda kɗatá tsa vaku dəmbuʼ ya, ŋa

pligiŋtá halaway ma gamakani, 8 ŋa sa-bani da nangəlta mnduha ta ghəŋa haɗikdemdem, ta nzakway ka haɗika Gwagwnda Magwagw, kada tskanata tsi ta həŋ ŋavulu. Manda wutak ma ghwa mbsaka taŋ.9 Ka sliʼagaghata həŋ ma inda vli ta ghəŋahaɗik, ka wamtá həŋ ta ghuɓa mnduhaLazglafta nda tsa luwa ɗvu Lazglafta yatani. Ama ka saha vu daga ta luwa kadughwaɗutá həŋ. 10 Ka gi klaftá lu ta tsahalaway ta nana həŋ ya ka vzaghata daduda vu ghandand ma vli hada tsa nimtaknda ghwaɗaka anabi ya, ŋa giri ŋa taŋhada nda fitik tani, nda rviɗik tani ha ŋakɗekedzeŋ.

Dzatá ghəŋa guma11 Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta sana

dughuruk ka ŋusliŋ dagala, ta nzakumndutida. Kanutáhaɗik nda luwa lay ta kəmani.Nghəglaŋta a lu ta həŋwa. 12Ka gi nghaŋtáyu ta gwal ta rwuta, galata mnduha ndazwani tani ta nzaku ta kəma tsa dughurukya. Ka gwananaftá lu ta defteriha. Kagunanaftá lu ta sana defteri ta nzakway kadeftera hafu. Ka tsanaghata lu ta guma ta

gwal ta rwuta taɓta slnaha taŋ ta magatahəŋ manda va ya nda vinda ma tsa def-teriha ya. 13 Ka varanaktá drəf ta mnduhaya si rwana tsi. Ka varanaktá mtaku ndavla tska vgha gwal ta rwuta ta ya si dahahəŋ. Ka tsanaghatá lu ta guma ta həŋtaɓta slnaha taŋ ta magata həŋ. 14 Ka giklafta lu ta mtaku nda vla tska ta vghagwal ta rwuta tani, ka pghaghata da dudavu. Tsa duda vu ya ta nzakway ka mahisamtaku. 15Ka slanagha a lu ta vindatá ta hgadər wati ma mndu ma tsa deftera hafu yawu katsi, dzaʼa klafkla lu ta tsa mndu ya kavzaghata da duda vu.

21Lfiɗa luwa nda lfiɗa haɗik

1Tahula tsa, ka nghaŋtá yu ta sana lfiɗaluwa nda sana lfiɗa haɗik. Lula taŋtaŋaluwa nda taŋtaŋa haɗik, ta haɗ drəf guliwa. 2Ka gi nghaŋtá yu ta saha luwa dagalanda ghuɓa, ta nzakway ka luwa Ursalimata luwa daga da Lazglafta. Nda rkarkanimandamakwa ta dzaʼa da zəʼal. 3Ka snaŋtáyu ta sana lwi ta guguɗagapta ma dughu-ruk. Kaʼa mantsa: Wya həga tumpulanzakwa Lazglafta mataba mnduha! Ŋanzakwani kawadaga nda həŋ, ŋa nzakwataŋ ka mnduhani, ŋa nzakwa tsatsi gulikawadaga nda həŋ, 4 ŋa masanaptani tahəŋ ta inda ima taw ma ira taŋ. Tahaɗ mtaku dzaʼazlay ɗekɗek wa. Ta haɗtaw dzaʼazlay ɗekɗek guli wu, dər wahu,dər kuzlakwa skwi, kabga lula* taŋtaŋaskwiha.

5 Ka tsa mndu ta nzafta ta dughuruk yamantsa: «Ndana tama, wana yu ta mag-aftá inda skwi demdem ka lfiɗani,» kaʼa.Kaʼa guli mantsa: «Vindaf vinda, kabga nagwaɗaha na ná, kahwathwata nzakwani,skwi ŋa faftá ghəŋ tida ya,» kaʼa.

6 Kaʼa nda iʼi guli mantsa: «Nda kɗatama! Iʼi zlraftani nda kɗavaktani, iʼi na-hani nda kwanahani. Mndu ya kuzlaŋtandala, dzaʼa vlaŋvla yu ta dzuɓaya imi tavla hafu ka mbalay. 7 Mndu ya ta zatághwa, dzaʼa vlaŋvla lu ta tsa skwiha ya.Dzaʼa nzakway yu ka Lazglaftani, dzaʼanzakway tsatsi guli ka zwaŋa† ɗa. 8 Amagwal ta yaɗi, nda gwal ta mbrəs, nda gwaltamagamanzakɗaway skwiha, nda gwal tapslatá mndu, nda gwal ta maga sliʼiŋsliʼiŋ,

* 20:4 Gray nda Daniyel. 7:9, 22. * 21:4 Aya 1:4. Gray nda Isaya 65:17, 66:22, 52:1, 61:10, Izekiyel … 37:27, Livitik26:11-12, Isaya 25:8, 35:10, 65:19. † 21:7 Gray nda 2 Sam. 7:14, Zabura 89:27-28.

Suna Yuhwana 21:9 332 Suna Yuhwana 22:3nda gwal ta mbaɗaku, nda gwal ta wuyaskwi, nda inda gwal ta tsakalawi ya, daduda vu ghandand dzaʼa pghaghata lu tahəŋ. Tsaya ta nzakway ka mahisa mtaku,»kaʼa.

Lfiɗa Ursalima9 Tahula tsa, ka sagha sani turtuk

mataba tsa duhwalha Lazglafta ndəfáŋ,ta ŋaŋanatá leghwaha ndəfáŋ, ndandaghatani nda tsa ghuya ɗaŋwahandəfáŋ ka kwanahani ya. Ka gwaɗgihatátsi, kaʼa mantsa: «Saghasa! Ka maraghatayu ta makwamidzi ta nzakway ka markwaZwaŋa Tuwak,» kaʼa.

10 Ka klaghatá tsi ta iʼi kay guli maSulkum ta sana ghwᇠdagala nda slra. Kamarihatá tsi ta luwa dagala nda ya ndaghuɓa ta nzakway ka Ursalima ta saha taluwa daga da Lazglafta. 11 Tsa luwa ya ná,ta wɗaku da glakwa Lazglafta, ta wɗakumanda pala nda sgit tida, manda paladzasfa ta wuɗaku manda dalagar. 12 Ŋammamuhul dagala nda slra lu ta tsa luwa ya.Ghwaŋpɗə his watghaha tida, ghwaŋpɗəhis duhwalha Lazglafta ta wa tsawatghahaya, nda vivindatá hgəha tida guli. Hgəhamndəra zwana la Israʼila ghwaŋpɗə histsa hgəha ya. 13 Watghaha hkən nda tvəmndəra luwa, watghaha hkən nda tvəNur,watghaha hkən nda tvə Sud, watghahahkən nda tvə Mazu§. 14 Ta palaha gh-waŋpɗəhis thafta lu tamndəra tsamuhulatsa luwa ya. Ka vivindaftá lu ta tsa palahaya ta hgəha gwal ghunay ghwaŋpɗə his,gwal si ta dzaʼa mista Zwaŋa Tuwak.

15 Da tsa mndu ta gwaɗa nda iʼi ya ná,mamu dafa dasu ma dzvani ŋa graftá tsaluwa ya, nda watghahani, nda muhulani*tani. 16 Fwaɗ slərpa tsa luwa ya. Kagragra tsa slərpuhani ya guli. Ka graftátsi ta tsa luwa ya nda tsa dafa ya ka melidəmbuʼ his nda fwaɗ dərmək. Slrakwaninda bughwatani, nda lafani ta luwa, kaskwa turtuk tsahaya. 17 Ka graftá tsita slada tsa muhul ya, ka mbəɗaftá tsika səla dərmək nda fwaɗ mbsak fwaɗmida. Manda va ya snu mnduha tambəɗay mbəɗafta duhwala Lazglafta.18 Baf nda sana pala ta hgə lu ka Dzaspalu ta tsa muhul ya. Tsa luwa ya, baf ndadasu dzeʼdzeʼ lu manda skwi ka dalagar.

19 Thatá mndəra muhula tsa luwa ya ná,nda palaha kavghakavgha ya ta ɗinutakatakata rkanafta lu ta rka. Taŋtaŋapalaka thatámndərani, nda palakaDzaspa.Mahisani, nda palaka Safir. Mahkənani,nda palaka Kalsedwaŋ. Mafwaɗani, ndapalaka Imrud. 20 Mahutafani, nda palakaSarduniksa. Mamkuʼani, nda palakaSardwana. Mandəfáŋani, nda palakaKrisuwalit. Matghasani, nda palakaBeril. Matəmbayani, nda palaka Tupaz.Ma ghwaŋani, nda palaka Krisupraza.Maghwaŋapɗə ndeŋani, nda palakaHyasiŋta. Maghwaŋapɗə hisani, ndapalaka Tista. 21 Tsa watghaha ghwaŋpɗəhis ya ná, palaha ghwaŋpɗə his ya. Tsapalaha ya ta hgə lu ka Perla. Tvi ma tsaluwa ya ná, ka dasu dzeʼdzeʼ nzakwani, tawɗaku manda dalagar.

22 Ma tsa luwa ya, ngha a yu ta həgaLazglafta wa. Mgham Lazglafta ta mbrutata nzakway ka həgani, mantsa ya ZwaŋaTuwak guli. 23 Zba a tsa luwa ya dərfitik, dər tili ŋa tsuwaɗaka vli mida wa.Glakwa Lazglafta ta tsuwaɗaka vli mida.Zwaŋa Tuwak pitirla tsa luwa ya. 24 Dzaʼambaɗə ma tsuwaɗak inda mndəra mn-duha ta mbaɗa, ŋa hladamta mghamhata ghəŋa haɗik ta gadghəlha taŋ da tsaluwa ya. 25 Haɗ lu dzaʼa walaŋta hahaftáwatgha tsa luwa ya gifitik wa, ta haɗ rviɗikɗekɗek hada wa. 26 Dzaʼa hladamhla lu tainda skwiha ɗinaɗina nda gadghəla indamndəra mnduha da tsa luwa ya. 27 Haɗskwi kul ghuɓaku dzaʼa lami da tsa luwaya dər mndu ta vziŋtá ghəŋani ka magamanzakɗaway skwi, nda gwal ta tsakalawiwa. Ba gwal nda vinda hga taŋ ma defterahafu da Zwaŋa Tuwak† yeya dzaʼa lami.

221 Tahula tsa, ka marihatá tsa duhwala

Lazglafta ya ta ghwa ima ta vla hafu, tawuɗaku manda dalagar, ta mbəzagaptama dughurukwa i Lazglafta nda ZwaŋaTuwak*, 2 ta mbaɗa ta tvi ma tsa luwa yaguli. Ta slərpuha tsa ghwa ya guli, mamufwa hafu. Ghwaŋpɗə his kəʼa ta yafta mavaku. Tili tili kəʼa ta yaku. Ta mbambainda mndəra mnduha lu nda sluhwahani.3 Haɗ skwi ksiʼaf Lazglafta† dzaʼa lami datsa luwa ya wa.

‡ 21:10 Gray nda Izekiyel … 40:2. § 21:13 Aya 12:13. Gray nda Izekiyel … 48:30-35. * 21:15 Gray nda Izekiyel… 40:3. † 21:27 Aya 23:27. Gray nda Isaya 60:19-20, 60:3-5, 60:11, 52:1, Izekiyel … 44:9. * 22:1 Gray nda Izekiyel… 47:1, Zakari 14:8. † 22:3 Gray nda Zakari 14:11, Zlrafta 3:17.

Suna Yuhwana 22:4 333 Suna Yuhwana 22:21Dughurukwa Lazglafta nda ŋa Zwaŋa

Tuwak dzaʼa nzaku ma tsa luwa ya, ŋatsəlɓay kwalvahani ta tsəlɓu ŋani. 4 Dzaʼanghaŋngha həŋ ta kumani, dzaʼa mamuhgani ma bizlbizla kuma taŋ guli. 5 Haɗta a rviɗik dekɗek wa. Zbəgəlta a həŋdər pitirla, dər tsuwaɗaka fitik wu, kabgaMgham Lazglafta dzaʼa tsuwaɗaka həŋ ŋagay taŋ ta mgham ha ŋa kɗekedzeŋ.

Vragata Yesu Kristi6Tahula tsa, ka tsa duhwala Lazglafta ya

nda iʼi mantsa: «Kahwathwata na gwaɗana, gwaɗa ŋa faftá ghəŋ tida ya, MghamLazglafta ya ta valaŋtá Sulkumani ta la an-abi ta ghunaftá duhwalhani ŋa maranatákwalvani ta skwi ya gi dzaʼamagaku,» kaʼa.

7 Ka Yesu mantsa: «Wya yu gi ta lagha,tfawi ta ghəŋa gwal ta ŋanatá tsghatá lwaLazglafta ma na defteri na!» kaʼa.

8 Iʼi Yuhwana ta snaŋta nda sləməŋa ɗa,ka nghaŋtá yu nda ira ɗa ta tsa skwihaya. Manda snaŋta ɗa ka nghaŋtá yu, kazləmbatá yu ta kəma tsa duhwala Lazglaftata maray ŋa ɗa ya, ka tsəlɓu ŋani.9Amakaʼa nda iʼimantsa: «Nawa,mamagəka mantsa! Mnda ksa slna yu manda vakagha, manda va zwanama gha la anabi,manda va gwal ta snatá gwaɗa ma na def-teri na, ŋa Lazglafta tsəlɓa ka ta tsəlɓu,»kaʼa.

10 Kaʼa nda iʼi guli mantsa: «Yaha kada kwal kul mna na tsghatá lwa Lazglaftama na defteri na, kabga ndusakndusa fi-tik. 11 Ka ghwaɗaka skwi kumaŋ mnduta magay ya, kɗayni ta maga ghwaɗakaskwani. Ka skwi ŋa mbiɗay nda mbiɗakumaŋ mndu ta magay ya, kɗayni ta ma-gay. Ka nzaku tɗukwa kumaŋ mndu tamagay ya guli, kɗayni ta magay. Mndu yanda ghuɓa ya, ka kɗa tsi ta nzakwani ndaghuɓa‡,» kaʼa.

12 Ka Yesu mantsa: «Wya yu gi talagha, dzaʼa kladanaghata nda nisəla yu,

ŋa vlaŋtá indamndu taɓta slnani maga tsi.13 Iʼi zlraftani, iʼi kɗavaktani. Iʼi nahani, iʼikwanahani. Iʼi taŋtaŋani, iʼi kɗavaktani,»kaʼa.

14 Nda tfawi ta ghəŋa gwal ta ghuɓaptálguta taŋ. Hahəŋ gwal dzaʼa mutsaftálaviŋta za yakwa fwa hafu§, nda lami ndata watgha tsa luwa ya. 15Ama gwal ta nza-kway ta magaku manda kriha, nda gwalta mbəɗaku, nda gwal ta maga sliʼiŋsliʼiŋ,nda gwal ta pslatá mndu, nda gwal wuyaskwi, nda inda gwal zɗəgana tsakalawi, tatsakalay həŋ guli ya, ma bli dzaʼa zlanatalu ta tsahaya.

16 «Iʼi Yesu ta ghunaftá duhwala ɗa ŋamnanaŋtá tsa skwiha ya ta Igliz. Iʼi ná,zivra mghama Dawuda yu, gumbəzla tawɗaku gasərɗək yu,» kaʼa.

17Ka i Sulkum ndamakwamidzi mantsa:«Saghasa,» ka həŋ.

Ka inda mndu ya ta snay guli mantsa:«Saghasa,» kaʼa.

Mnduya ta kuzlaŋta ndala, ka sawi tsi dasa ima hafu, dzaʼa vlaŋvla lu ka mbalay*.

Dzatá ghəŋani18Ka yu ta mnanaŋtá dər wati ma mndu

ya ta snaŋtá na tsghatá lwa Lazglafta mana defteri na ná. Ka sganaghasga mnduta sana skwi katsi, dzaʼa ganapga Lazglaftatiri nda tsa ghuya ɗaŋwaha vindam lu mana defteri na. 19 Ka klanaghukla mnduta sana skwi mataba gwaɗaha ma na def-teri† ta nzakway ka tsghatá lwa Lazglaftana katsi, dzaʼa klanaghukla Lazglafta tamayakani ma yakwa tsa fwa hafu ya, ndaya nda tsa luwa nda ghuɓa ya, manda vaya nda vinda ma na defteri na.

20 Ka na mndu ta nghaŋtá na skwiha nata mnay ná, «Aŋi, wya yu gi ta lagha.»

Amin! Saghasa gha Mgham Yesu‡!21Ka nza zɗakatahuɗa Mgham Yesu nda

kaghuni demdem.

‡ 22:11 Gray nda Daniyel. 12:10. § 22:14 Gray nda 2:7, Zlrafta 2:9, 3:22. * 22:17 Gray nda Isaya 55:1.† 22:19 Aya 18:19. Gray nda Vrafta ta zlahu 4:2, 13:1. ‡ 22:20 Gray nda 1 La Kwareŋt 16:22.