1

Regionalny Orodek Polityki Spoecznej

w Biaymstoku

Obserwatorium Integracji Spoecznej

Diagnoza zjawiska przemocy

w rodzinie w wojewdztwie

podlaskim.

Przemoc jako przyczyna

dysfunkcji rodzin

Biaystok 2012

2

SPIS TRECI

WPROWADZENIE 3

ROZDZIA I PRZEMOC W RODZINIE PODSTAWY TEORETYCZNE

1.1. Definicje i charakterystyka przemocy.. 5

1.2. Przemoc w rodzinie na poziomie oglnopolskim .. 12

1.3. Przemoc w rodzinie w wojewdztwie podlaskim .. 17

ROZDZIA II ZAOENIA METODOLOGICZNE BADANIA

2.1. Opis badania. 22

2.2. Cele badania.. 22

2.3. Procedura badawcza i charakterystyka prby ... 25

2.4. Narzdzia badawcze 37

ROZDZIA III

SKALA ZJAWISKA PRZEMOCY NA TERENIE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO - PREZENTACJA WYNIKW BADA WASNYCH

3.1. Analiza wywiadw indywidualnych (IDI)... 41

3.2. Analiza wywiadw grupowych (FGI) .............................. 68

3.3. Analiza bada ankietowych (CATI) .. 95

ZAKOCZENIE. 129

BIBLIOGRAFIA ZWARTA I CZASOPIMIENNICTWO........ 132

SPIS WYKRESW..... 134

SPIS TABEL................. 135

SPIS RYSUNKW..... 135

ANEKS .... 136

3

WPROWADZENIE

Rodzina - ognisko domowe, postrzegana jest nie tylko jako komrka

spoeczestwa, ale przede wszystkim rodowisko mioci, opieki, bezinteresownego

wparcia i wzajemnego szacunku. To rodzina daje czowiekowi poczucie

bezpieczestwa i bezgranicznego zaufania, a uczucia i relacje panujce w domu

rodzinnym maj nieodzowny wpyw na funkcjonowanie kadego z nas

w przyszoci.

Ciepo ogniska rodzinnego sacrum kadego czowieka, winno kojarzy si

z radoci, beztrosk, nieodpart chci powrotu do domu, bez wzgldu na miejsce,

w ktrym aktualnie si znajdujemy. Niestety nie zawsze jest tak, e dom rodzinny

funkcjonuje zgodnie z wzorcowymi kanonami rodziny.

Z przykroci naley zauway, i we wszystkich spoeczestwach i krgach

kulturowych obserwuje si problem przemocy w rodzinie, ktra jeszcze do

niedawna, nie bya utosamiana ze zjawiskiem stricte patologicznym. Zaryzykowa

mona stwierdzenie, i uwaano j za nieodczny element ycia maeskiego

i rodzinnego, ,,zo konieczne, zjawisko w szeroko pojtej ocenie spoecznej naganne,

a jednak nienapitnowane, niewymagajce interwencji i pomocy z zewntrz.

Przemoc w rodzinie moe by zarwno skutkiem, jak i przyczyn dysfunkcji

w rodzinie. Bez wtpliwoci naley j zakwalifikowa do kategorii zachowa

negatywnych, o duej szkodliwoci spoecznej. Mimo, e w relacjach

midzyludzkich istniaa od zawsze, o przemocy w rodzinie mwiono niewiele, nie

postrzegajc jej jako powanego zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny.

Do przemocy dochodzi zazwyczaj za szczelnie zamknitymi drzwiami

domw. Wiele ofiar doznaje przemocy, latami skrywajc rozmiar doznawanej

krzywdy. Przemoc w rodzinie nadal stanowi problem wstydliwy i nad wyraz czsto

skrywany. Niewtpliwym jest fakt, i bierno spoeczestwa na problem przemocy

w rodzinie, jak i bezsilno sub publicznych sprzyjaj wzrostowi skali tego

procederu.

Pomimo tego, i w Polsce coraz wicej mwi si o przemocy w rodzinie, wci

do powszechne jest przekonanie, e liczba osb jej dowiadczajcych jest niewielka

4

i obejmuje gwnie osoby z niszych warstw spoecznych. Z ca odpowiedzialnoci

mona stwierdzi, e przemoc w rodzinie nie jest zjawiskiem marginalnym.

Dostrzeenie problemu stao si argumentem do przygotowania przez Zesp

Obserwatorium Integracji Spoecznej w Biaymstoku raportu nt. ,, Diagnoza zjawiska

przemocy w rodzinie w wojewdztwie podlaskim. Przemoc jako przyczyna

dysfunkcji rodzin.

W pierwszej czci raportu dokonano oglnej charakterystyki zjawiska

przemocy w rodzinie. Informacje zawarte w tej czci opracowania zawieraj

definicje przedmiotowego problemu. Materia zosta sporzdzony na podstawie

rnorodnych rde. Ponadto ukazana zostaa skala zjawiska przemocy w rodzinie

zarwno na poziomie oglnopolskim, jak i w wojewdztwie podlaskim. Dane

zawarte w rozdziale opracowano m.in. na podstawie informacji zastanych, w tym

sprawozda jednostek terenowych policji wojewdztwa podlaskiego.

W kolejnej czci przedstawiono zaoenia metodologiczne badania wasnego.

Scharakteryzowano przedmiot badania oraz cele. Sformuowano problemy

badawcze, jak rwnie omwiono metod, technik i narzdzia, za porednictwem

ktrych gromadzono materia badawczy.

W rozdziale trzecim przedstawiono wyniki badania wasnego. Zebrany

materia badawczy opracowano na podstawie: analizy wywiadw indywidualnych

(IDI), wywiadw grupowych (FGI) oraz bada ankietowych (CATI).

Prezentowany RAPORT jest rdem wiedzy w zakresie przemocy

w rodzinie i szczegowo przedstawia skal przedmiotowego zjawiska

w wojewdztwie podlaskim.

5

ROZDZIA I. PRZEMOC W RODZINIE PODSTAWY TEORETYCZNE

1.1. DEFINICJE I CHARAKTERYSTYKA PRZEMOCY

Definicja zjawiska spoecznego jakim jest przemoc, nie jest jednoznaczna.

Wydaje nam si, e kiedy mwimy o przemocy w rodzinie, wszyscy wiemy, co kryje

si pod tym pojciem i podobnie je rozumiemy. Tymczasem badania oraz wieloletnie

dowiadczenie osb pracujcych i wsppracujcych z osobami dowiadczajcymi

przemocy w rodzinie pokazuj, e pojcie to wcale nie jest jednolite i bywa bardzo

rnie interpretowane oraz definiowane.

W literaturze psychologicznej i socjologicznej termin przemocy w rodzinie

okrelany jest mianem domestic violence. Jest to pojcie na tyle oglne, e do bardziej

szczegowych analiz konieczne jest uwzgldnienie wzajemnych relacji.

W celu dogbnego zrozumienia pojcia przemocy w rodzinie, niezbdnym

jest odwoanie si do literatury specjalistycznej. Anna LipowskaTeutsch interpretuje

przemoc jako wszelkie odmiany zego traktowania tych czonkw rodziny, ktrzy nie s

w stanie skutecznie si broni1.

Irena Pospiszyl zaproponowaa natomiast nastpujce okrelenie przemocy:

,,Przemoc to wszelkie nieprzypadkowe akty godzce w osobist wolno jednostki lub

przyczyniajce si do fizycznej, a take psychicznej szkody osoby, wykraczajce poza

spoeczne zasady wzajemnych relacji2.

Wedug Wandy Badury-Madej ,,przemoc jest kade zachowanie, ktrego

intencj jest wyrzdzenie fizycznej krzywdy drugiemu czowiekowi lub te czyn,

ktry jest postrzegany jako majcy tak intencj3.

W myl definicji przyjtej przez midzyresortowy zesp Bezpieczni

w rodzinie dziaajcy w Polsce przy Kancelarii Prezydenta RP, przemoc w rodzinie

1A. Lipowska-Teutsch, Rodzina a przemoc, Pastwowa Agencja Rozwizywania Problemw Alkoholowych, Wyd.2, Warszawa 1998, s.128. 2 I. Pospiszyl, Przemoc w rodzinie, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994, s.14. 3 W. Badura Madej, Przemoc w rodzinie, Interwencja kryzysowa i psychoterapia, Wyd. Uniwersytetu Jagiellonskiego, Krakw 2000 r., s.12.

6

to: ,,dziaanie lub zaniechanie podjte w obrbie rodziny przez jednego z jej czonkw

przeciwko pozostaym, z wykorzystaniem istniejcej lub stworzonej przez okolicznoci

przewagi si lub wadzy, godzce w ich prawa i dobra osobiste, a w szczeglnoci ycie

i zdrowie (fizyczne i psychiczne)4.

W art. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziaaniu przemocy

w rodzinie 5 przemoc w rodzinie to: jednorazowe albo powtarzajce si umylne

dziaanie lub zaniechanie naruszajce prawa lub dobra osobiste osb wymienionych

w pkt. 1 (czonek rodziny osoba najblisza w rozumieniu art. 115 11 ustawy

z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny6), w szczeglnoci naraajce te osoby na

niebezpieczestwo utraty ycia, zdrowia, naruszajce ich godno, nietykalno

cielesn, wolno, w tym seksualn, powodujce szkody na ich zdrowiu fizycznym

lub psychicznym, a take wywoujce cierpienia i krzywdy moralne u osb

dotknitych przemoc. Zapis ustawy w czytelny sposb porzdkuje wiedz

dotyczc przemocy i obszaru jej wystpowania. Jest to bardzo wany dokument

szczeglnie dla osb, ktre miay wtpliwoci, czym jest przemoc. Najczciej

spotykane mity dotycz przekona, i: przemoc w rodzinie to sprawa prywatna,

nikt nie powinien si wtrca, nie ujawnia si tajemnic rodzinnych, ofiary

przemocy w rodzinie akceptuj przemoc, bo nic nie robi, gdyby ofiara naprawd

cierpiaa odeszaby od sprawcy, przyczyn przemocy w rodzinie jest alkohol.

Mity funkcjonujce w spoeczestwie czsto uniemoliwiaj szybk i skuteczn

pomoc ofiarom, dlatego tak wana jest wiedza na temat zjawiska przemocy.

W literaturze specjalistycznej mianem przemocy w rodzinie okrela si kade

zachowanie czonka rodziny skierowane wobec osoby bliskiej, ktrego celem jest

utrzymanie nad ni kontroli i wadzy. Jest to dziaanie zamierzone wykorzystujce

przewag si, naruszajce godno oraz podstawowe prawa i wolnoci, powodujce

cierpienie i szkody7.

4http://www.pcpr.ostroda.pl/dokumenty/program_przeciwdzialania_przemocy_2011_2015.pdf z dnia 30 listopada 2011r. 5 Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziaaniu przemocy w rodzinie, (Dz.U. Nr 180, poz. 1493 z pn. zm.) 6 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny, (Dz.U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 z pn. zm.) 7 M. Makara-Studziska, A.Grzywa, R.Turek, Kobiece oblicza stosowania przemoc (w): Postpy Psychiatrii i Neurologii, Lublin 2005, nr 14.

http://www.pcpr.ostroda.pl/dokumenty/program_przeciwdzialania_przemocy_2011_2015.pdfhttp://www.ipin.edu.pl/ppn/archiwum/2005/3/t14n3_6.pdfhttp://www.ipin.edu.pl/ppn/archiwum/2005/3/t14n3_6.pdf

7

Przemoc w rodzinie charakteryzuje si nastpujcymi cechami:

jest intencjonalna jest zamierzonym, celowym dziaaniem czowieka,

prowadzi do naruszenia podstawowych praw i wolnoci ofiary,

odbywa si w warunkach nierwnowagi si sprawca ma i wykorzystuje

przewag (fizyczn, psychiczn lub ekonomiczn) nad ofiar. rdem

dysproporcji si zazwyczaj s wiek, pe, stan zdrowia, rne zalenoci,8

powoduje cierpienie oraz naraa zdrowie i ycie ofiary na powane szkody,9

jest nakierowana na kontrolowanie i podporzdkowanie ofiary.

Poniej przedstawiamy formy przemocy w rodzinie:

fizyczna - s to wszelkiego rodzaju dziaania bezporednie z uyciem

przemocy, np. popychanie, przytrzymywanie, policzkowanie, bicie, kopanie,

szarpanie, wykrcanie rk itp.,

psychiczna dziaania wykorzystujce mechanizmy psychologiczne,

np. wymiewanie, wyzywanie, ponianie, stosowanie grb, szantaowanie,

krytykowanie, kontrolowanie, izolowanie, wmawianie choroby psychicznej,

cige niepokojenie itp. Termin obraenia psychiczne - odnosi si do szkd

powodujcych obnienie moliwoci intelektualnych lub psychicznych

jednostki, w wyniku czego nastpuje wyrane pogorszenie si jej

funkcjonowania w porwnaniu z typowymi dla danej kultury standardami

osigni i zachowania 10,

seksualna nakazywanie rnego rodzaju niechcianych zachowa w celu

zaspokojenia potrzeb seksualnych, np. wymuszanie poycia seksualnego,

nieakceptowanych form wspycia seksualnego, gwat, demonstrowanie

zazdroci, wymiewanie ciaa, krytyka zachowa seksualnych itp.,

ekonomiczna ma na celu uzalenienie finansowe od sprawcy, np.

ograniczanie dostpu do wsplnych rodkw finansowych, niezaspokajanie

8 Zesp Centrum Praw Kobiet, Przemoc wobec kobiet w rodzinie. Niezbdnik kuratora, Warszawa 2009, s. 27. 9 Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet, Rekomendacja Generalna nr 19, Przemoc wobec kobiet

Wyd. Temida, Warszawa 2005, s. 23. 10 M. Halicka, J. Halicki, Przemoc wobec ludzi starych, Na przykadzie bada rodowiskowych w wojewdztwie podlaskim, Wyd. Temida, Biaystok 2010, s.19-23.

8

podstawowych potrzeb materialnych rodziny, okradanie, odbieranie

zarobionych pienidzy, uniemoliwianie podjcia pracy zarobkowej,

zaciganie kredytw wbrew woli wspmaonka itp.,11

zaniedbanie - np. ,,ywieniowe, higieniczne, medyczne, jako stanu

wynikajcego z braku dbaoci czy te opieki, stosowanego najczciej wobec

dzieci, osb starszych, niepenosprawnych, chorych12.

W celu lepszego zobrazowania przemocy domowej oraz trudnoci

wynikajcych z podjcia decyzji o przerwaniu tego zjawiska przez osoby jej

doznajce, niezbdne jest poznanie cyklu przemocy. Zdecydowana wikszo osb

dowiadcza omawianego problemu w sposb powtarzajcy si. Jednoczenie

obecno cykli daje podstaw dla wyjanienia procesu wiktymizacji ofiar

i pojawiajcego si w zachowaniu syndromu wyuczonej bezradnoci. 13

W cyklu przemocy wystpuj trzy niezalene fazy, zmienne pod wzgldem

swej intensywnoci i czasu trwania:

I. Faza I - budowania napicia. Istot tej fazy cyklu jest stopniowy wzrost

napicia i agresywnoci sprawcy, pojawiaj si w niej dorane i mao dotkliwe

incydenty przemocy, dochodzi do usprawiedliwiania i minimalizowania

zachowa przemocowych;

II. Faza II - eskalacji gwatownej przemocy, zagraajcej zdrowiu i yciu ofiary,

t faz charakteryzuje wymykajca si spod kontroli agresja; akty przemocy

w tej fazie mog zagraa yciu ofiary, czsto u osoby doznajcej przemocy

dochodzi do dysocjacji, co uatwia przetrwanie blu i grozy;

III. Faza III tzw. miesica miodowego, nasycona wzmoon uprzejmoci

i skruch dominanta, w ktrym przewaa poczucie winy i alu, zmiana

w funkcjonowaniu sprawcy powoduje, e ofiara ma nadziej na moliwo

trwaej zmiany; zazwyczaj jest to zudne wraenie. Proces wiktymizacji

ukazuje, e ofiary czsto tkwi w krzywdzcym zwizku latami. Proces

11 K. Browne, M. Herbert, Zapobieganie przemocy w rodzinie, Wyd. PARPA, Warszawa 1999, s. 25. 12 H. D. Sasal, Przewodnik do procedury interwencji wobec przemocy w rodzinie, Wyd. PARPA, Warszawa 2005, s. 28-29. 13 B. Hoyst, Wiktymologia, Wyd. LexisNexis, Warszawa 2006, s.116.

9

ponownej nadziei, rozczarowania i poczucia wasnej bezradnoci wzmacnia

patologiczn relacj.

Na przemoc w rodzinie mona spojrze z perspektywy prawnej14, moralnej

oraz psychologicznej.

Z punktu widzenia prawa polskiego przemoc w rodzinie jest przestpstwem

ciganym z urzdu, okrelonym w art. 207 Kodeksu Karnego15, zagroonym kar do

5 lat pozbawienia wolnoci.16

W perspektywie moralnej ,,przemoc jest krzywdzeniem sabszego,

rozumianym jako zo moralne. Sprawca takich czynw, winien bezwzgldnie

odczuwa pogard ze strony spoeczestwa. Moralna ocena przemocy powinna

powstrzymywa sprawcw i motywowa wiadkw do pomagania bezbronnym

ofiarom17.

Analizujc psychologiczny aspekt przemocy domowej skupia si uwag na

cierpieniu i bezradnoci ofiary, odsania mechanizmy wewntrzne i sytuacyjne

sterujce agresj oraz zoone procesy interakcji midzy sprawc i ofiar.

Psychologiczne zrozumienie przemocy odgrywa podstawow rol przy pomaganiu

ofiarom w wyzwalaniu si od przemocy i w naprawianiu szkd, jakie poczynia

w ich yciu.

14 Perspektywa prawna przemocy w rodzinie pozostaje w dyspozycji art. 207 KK -zamieszczony w rozdziale XXVI Kodeksu Karnego. Przedmiotem ochrony, z uwagi na umiejscowienie przepisu we wskazanymrozdziale jest rodzina, jej prawidowe funkcjonowanie oraz opieka. Ponadto wskazuje si, e przepis ten chroni zdrowie oraz bezpieczestwo osobiste osb wymienionych w dyspozycji art. 207 1; Naley zauway, e krg tych osb jest szeroki. Obejmuje bowiem nie tylko osoby najblisze, ktre zazwyczaj bd utosamiane z czonkami rodziny sprawcy, ale rwnie osoby nienalece do rodziny sprawcy (osoby pozostajce wobec sprawcy w staym lub przemijajcym stosunku zalenoci, maoletni oraz osoby nieporadne ze wzgldu na swj stan psychiczny lub fizyczny). Pojcie osoby najbliszej jest zdefiniowane w art. 115 11 (zob. uwagi do art. 115 11). Obejmuje ono wspmaonka, wstpnych, zstpnych, rodzestwo i powinowatych, a take osoby pozostajce w faktycznym wsplnym poyciu. Osob nieporadn jest ten, kto z uwagi na swj stan nie moe samodzielnie decydowa o swoim losie czy zmienia miejsca pooenia. Przyczynami tego stanu mog by podeszy wiek, kalectwo, choroba umysowa lub upoledzenie umysowe. Maoletni to osoba, ktra nie ukoczya 18 roku ycia (art. 10 k.c.). Natomiast osob pozostajc w stosunku zalenoci bdzie ten, kogo pooenie, los s zalene od sprawcy. Istnienie stosunku zalenoci moe wynika z przyczyn natury faktycznej, prawnej lub z umowy. W literaturze wskazuje si, e przez stosunek zalenoci naley rozumie taki stan, ktry daje moliwo wywierania okrelonego wpywu bezporedniego lub poredniego na losy i pooenie innej osoby. 15 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks Karny (Dz.U. z 1997 Nr 88 poz. 553 z pn. zm.). 16 A. Wsek, Kodeks Karny. Cz Szczegowa. Komentarz do Artykuw 117-221, Wyd. C. H. Beck, Warszawa 2004, s.1034. 17 J. Mellibruda, Przemoc domowa, Charaktery, 1997, nr 9, s.15.

http://lponline.lexpolonica.pl/plweb-cgi/lp.pl#LPA-LP_QL:[{"lo_query_json":"[/"or/",[/"and/",[/"and/",[/"eql/",/"NR_PUBLIKATOR/",/"DzU19970880553/"],[/"eql/",/"NR_ZALACZNIK/",0]],[/"string_eql/",/"NR_ART_PAR/",/"o115/",null,null]],[/"eql/",/"I_PUBLIKATOR/",/"DzU19970880553/"]]","db_name":"lp","act_hithttp://lponline.lexpolonica.pl/plweb-cgi/lp.pl#LPA-LP_QL:[{"lo_query_json":"[/"or/",[/"and/",[/"and/",[/"eql/",/"NR_PUBLIKATOR/",/"DzU19640160093/"],[/"eql/",/"NR_ZALACZNIK/",0]],[/"string_eql/",/"NR_ART_PAR/",/"o10/",null,null]],[/"eql/",/"I_PUBLIKATOR/",/"DzU19640160093/"]]","db_name":"lp","act_hits

10

Perspektywa spoeczna obrazuje, i obyczaje i niektre postawy sprzyjaj

przemocy lub j usprawiedliwiaj. Postpowanie sprawcw czsto bywa wspierane

przez czynniki kulturowe. Przemoc w stosunku do kobiet i dzieci przez wieki bya

akceptowana nie tylko obyczajowo, ale i prawnie. Osoby, ktre dowiadczaj

przemocy w rodzinie bardzo czsto nie szukaj pomocy lub maj trudnoci

z przyjciem bezinteresownego wsparcia. Gwnym powodem jest kontekst

spoeczny problemu oraz dyskomfort ofiar zwizany z ujawnianiem dysfunkcji

w rodzinie. Psychologia sprawcw przemocy nie jest jeszcze dziedzin bogat

w usystematyzowan wiedz. Badania nad przemoc w rodzinie pozwoliy

wyodrbni najbardziej typowe zachowania sprawcw przemocy, stosujcych

technik prania mzgu, do ktrych zalicza si: izolacj, monopolizacj uwagi,

doprowadzanie do wyczerpania, wywoywanie lku i depresji, naprzemienno kary

i nagrody, demonstrowanie wszechmocy i wszechwadzy, wymuszanie drobnych

przysug. Naganno ich postpowania bardziej skania do karania ni wnikliwego

zastanowienia si, dlaczego tak postpuj18. W wielu przypadkach przemoc jest

zwizana z nietrzewoci sprawcw. Alkohol jednak nie powinien by uznawany

za bezporedni i wyczn przyczyn agresji. Niejednokrotnie sprawcy w ogle nie

chc kontrolowa swego gniewu, a nawet z premedytacj go potguj. Coraz czciej

rozpoczynane s ,,prby oddziaywania na sprawcw, ktre zmierzaj do nauczenia

ich samokontroli i wyzwolenia spod wpywu naogowej agresywnoci19.

Dzieci wzrastajce wrd przemocy w domu, doznaj jej nie tylko wtedy, gdy

s bezporednio maltretowane lub zaniedbywane przez rodzicw czy opiekunw.

Cierpi i s krzywdzone take wwczas, gdy s wiadkami przemocy dorosych.

Przemoc doznawana w dziecistwie tworzy podwaliny pod wszelkiego rodzaju

formy przemocy i przynosi najwicej dotkliwych i dugotrwaych szkd. 20

18 Z. Siwik, Komentarz do kodeksu karnego, Lexpolonica: Przepis art. 207 KK zawiera przestpstwo o zrnicowanym przedmiocie ochrony. Obok gwnego przedmiotu ochrony, jakim jest rodzina i instytucja opieki, ubocznym przedmiotem ochrony moe by ycie, zdrowie, nietykalno cielesna, wolno i cze czowieka. Doktryna i orzecznictwo posuguj si bardzo oglnym okreleniem bezporedniego przedmiotu w art. 207. Przy analizie ustawowego pojcia przestpstwo podobne szczegln rol przy tym przestpstwie bdzie odgrywa ustalenie charakteru prawnego stanowicego uboczny przedmiot ochrony z art. 207 1-3, ktry zaatakowa sprawca zncania si (zob. postanowienie SN z 20 kwietnia 2001 r., V KKN 47/2001, LexPolonica nr 351471, OSP 2002, nr 3). 19 J. Mellibruda, Przemoc domowa, Charaktery, 1997, nr 9, s.17. 20 Ibidem, s. 19.

http://lponline.lexpolonica.pl/plweb-cgi/lp.pl#LPA-LP_QL:[{"lo_query_json":"[/"eql/",/"DOK_NR/",/"351471/"]","db_name":"lp","act_hits":[],"is_publikator_query":false},{}]

11

W Polsce obserwujemy systematyczny wzrost poziomu wiedzy o zjawisku

przemocy, metodach pomagania, mamy coraz lepsze rozwizania prawne w tej

kwestii.21 Aby skutecznie przeciwdziaa przemocy w rodzinie, naley koniecznie

pracowa zespoowo, uatwia przepyw informacji w rodowisku oraz udziela

sobie nawzajem wsparcia jednostkowego i instytucjonalnego. Dlatego tak wane jest

tworzenie lokalnych systemw.

Ze wzgldu na zoono oraz specyfik problemu przemocy w rodzinie,

oszacowanie skali i rozmiarw tego zjawiska jest bardzo trudne do zbadania.

Problem przemocy w rodzinie jest zazwyczaj tematem tabu w rodowisku,

w ktrym si pojawia. Trudnoci w dokonaniu pomiaru takiego zachowania,

wynikaj z faktu, i dotycz one prywatnej sfery czowieka. Ludzie czsto wstydz

si swojej biernoci bd czuj lk przed ujawnieniem danych personalnych swojego

oprawcy. 22

Oficjalne statystyki nie obejmuj niezgaszanych przypadkw przemocy,

a problematyka przemocy jest nad wyraz draliwa, std wszystkie problemy z jej

waciw eksploracj. Poszkodowani wielokrotnie decyduj si na utrzymywanie

sprawy w tajemnicy, bowiem czsto sprawca przemocy jest gwnym a nawet

jedynym ywicielem rodziny. Odizolowanie oprawcy przemocy przysporzyoby

jedynie osobie doznajcej przemocy wielu kopotw natury materialnej.

Niejednokrotnie lk przed odwetem ze strony ,,kata decyduje o zachowaniu przez

osob doznajca przemocy postawy pasywnej. Ponadto prawidowo funkcjonujca

rodzina ,,stanowi wan cz wasnego wizerunku, dlatego podwiadomie dy si

do zaprezentowania jej jak w najlepszym wietle23.

21D. G. Dutton, Przemoc w rodzinie, Diogenes: Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, Warszawa 2001, s.206. 22 S. D. Herzberger, Przemoc domowa. Perspektywa psychologii spoecznej, PARPA, Warszawa 2002, s.69.

23M. Halicka, J. Halicki (red.), Przemoc wobec ludzi starych na przykadzie bada rodowiskowych w wojewdztwie podlaskim, Wyd. Temida 2, Biaystok 2010, s. 19.

12

1.2 PRZEMOC W RODZINIE NA POZIOMIE OGLNOPOLSKIM

W Polsce nie ma zbiorczego kompendium zawierajcego dane dotyczce

przemocy w rodzinie. Nad wyraz trudna do okrelenia skala zjawiska przemocy

w rodzinie na poziomie oglnopolskim, zwizana jest z mnogoci instytucji

porednio i bezporednio analizujcych przypadki stosowania przemocy

w rodzinie. Dodatkowo sama problematyka tego zjawiska jest kwesti niezwykle

delikatn i niezmiernie draliw, czsto skrywan przez osoby dowiadczajce

przemocy. W zwizku z powyszym pojawiaj si liczne bariery metodologiczne, na

ktre napotykaj badacze w procesie badawczym. rdem informacji na temat tego

problemu s policyjne statystyki ukazujce liczby przeprowadzonych interwencji

i prowadzonych postpowa przygotowawczych, dane instytucji wymiaru

sprawiedliwoci, placwek udzielajcych pomocy osobom krzywdzonym przez

najbliszych oraz pracujcych ze sprawcami, czy te badania opinii publicznej

o charakterze oglnopolskim i lokalnym.

We wrzeniu 2007 roku na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej

TNS OBOP przeprowadzi badanie dotyczce przemocy w rodzinie. Jego celem byo

,,poznanie stosunku spoeczestwa polskiego wobec problemu przemocy

w rodzinie, porednich lub bezporednich kontaktw ze zjawiskami przemocy

w rodzinie, okolicznociami towarzyszcymi temu zjawisku oraz identyfikacji ofiar

i sprawcw24.

Z wykonanych bada wynika, e w polskim spoeczestwie pokutuje

przekonanie, e ofiary przemocy akceptuj swoj sytuacj (49%), co moe mie

wpyw na obojtno wobec przypadkw przemocy w rodzinie obserwowanych

w otoczeniu. Czst sytuacj jest zrzucanie odpowiedzialnoci za dowiadczan

przemoc na ofiar co czwarty respondent jest zdania, i sprawca zaprzestanie

stosowania przemocy, gdy nie bdzie do tego prowokowany (24%). Tyle samo

24

Polacy wobec zjawiska przemocy w rodzinie oraz opinie ofiar, sprawcw i wiadkw o wystpowaniu i okolicznociach wystpowania przemocy w rodzinie, Wyniki bada TNS OBOP dla MPiPS, Warszawa 2007, http://www.niebieskalinia.pl/spaw/docs/wyniki_badan_20071113_obop.pdf

13

procent spoeczestwa sdzi, e strach przed poruszaniem ,,niewygodnych

tematw w rozmowie z mem to wycznie problem ony.

Znaczna cz spoeczestwa uwaa za akceptowalne podczas ktni

w rodzinie takie zachowanie, jak: obraanie i wyzwanie (24%) oraz szarpanie

i popychanie (18%). Niepokojcym symptomem s obraenia zauwaalne

organoleptycznie utosamiane z przemoc fizyczn - typu siniaki, rany na ciele

ofiary (16%). wiadomo obywatelska dotyczca przejaww przemocy

ekonomicznej jest do niska, bowiem co trzeci Polak (34%) wydzielanie pienidzy

i kontrolowanie wydatkw wspmaonka uwaa za przejaw gospodarnoci.

Poparcie dla wszelkiego rodzaju stereotypw dotyczcych przemocy

w rodzinie jest wyranie wysze od przecitnego wrd osb po pidziesitym

roku ycia, ludzi z wyksztaceniem podstawowym lub zasadniczym zawodowym

oraz w gronie mieszkacw wsi.

Mczyni czciej ni kobiety zgadzaj si z obiegowymi opiniami

dotyczcymi stosowania przemocy seksualnej gwnie przez nich samych.

Stereotypy takie odrzucaj najczciej mieszkacy duych miast i osoby mode oraz

ludzie z wyszym wyksztaceniem.

Z uzyskanych bada wynika, e przemoc dotknita jest blisko poowa

rodzin. Postrzeganie zjawiska przemocy w rodzinie zmienia si wzgldem miejsca

zamieszkania respondenta. Za najczstsz uwaaj oni przemoc w skali caego kraju,

mniejsz w skali wojewdztwa, za rzadsz w zamieszkiwanej miejscowoci,

natomiast najrzadsz w najbliszej okolicy. Przemoc uwaana jest za zjawisko

powszechne, jednak nie zdarzajce si w najbliszym otoczeniu.

Wiksze rozpowszechnianie przemocy dostrzegaj osoby, ktrych ona

bezporednio dotyczy byy jej ofiarami bd sprawcami. Jednak rwnie badani

w tej grupie oceniaj, e w najbliszym otoczeniu jest mniej przemocy w rodzinach

ni w skali caego kraju. 25

Z powyszych bada wynika, i przemocy od czonka rodziny dowiadczy

wicej ni co trzeci Polak (36%). Wikszo z tych osb byo ofiarami przemocy

25

Ibidem

14

co najwyej kilkukrotnie i wczeniej ni przed 12 miesicami. Osb wielokrotnie

krzywdzonych przez czonkw rodziny jest 11%.

Najbardziej rozpowszechnion form przemocy jest przemoc psychiczna

(31%). Rzadziej badani dowiadczali przemocy fizycznej (17%), ekonomicznej (8%)

oraz seksualnej (3%). Co pity Polak (20%) wedle uzyskanych deklaracji by

sprawc przemocy wobec czonkw wasnej rodziny. Sprawcy najczciej

przyznawali si do przemocy psychicznej (15%), znacznie rzadziej do fizycznej (9%),

a bardzo rzadko do ekonomicznej (2%) i seksualnej (0,4%). Oglnie ponad dwie pite

(42%) Polakw zamieszkuje lub zamieszkiwao w gospodarstwie domowym,

w ktrym dochodzio do przemocy (byli ofiar przemocy, jej sprawc lub wiadkiem

stosowania przemocy wobec innego czonka rodziny).

Do bycia ofiar przemocy najczciej przyznaj si kobiety (39%) i mieszkacy

miast powyej 500 tys. (42%). Dowiadczanie przemocy co najmniej raz, czciej

potwierdzay osoby z wyksztaceniem wyszym ni z podstawowym. Przemoc

wobec dzieci jest zjawiskiem wystpujcym stosunkowo czsto. Z bada wynika, e

14% respondentw yje w gospodarstwie, w ktrym ofiar przemocy byo wanie

dziecko zarwno psychicznej jak i fizycznej (7%), rzadziej ekonomicznej (3%) oraz

seksualnej (mniej ni co setny). 26

Jak wczeniej wspomniano, najczciej ofiarami przemocy domowej s kobiety

i dzieci. Nie mona zapomnie o mao rozpoznawanym zjawisku przemocy

domowej wrd osb starszych, niepenosprawnych i chorych psychicznie. 27

Wedug informacji pozyskanych z Komendy Stoecznej Policji w Warszawie

na podstawie tzw. ,,Niebieskiej Karty 28 wyania si obraz problemu przemocy

domowej na terenie caego kraju.

26 Ibidem 27 R.Durda, Przemoc wobec starszych kobiet jako przejaw dyskryminacji Oglnopolskie Pogotowie dla ofiar Przemocy w Rodzinie ,,Niebieska Linia, grudzie 2007. Prezentacja przedstawiona na konferencji Departamentu ds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziaania Dyskryminacji w MPiPS na temat przeciwdziaania przemocy ze wzgldu na pe. 28 Niebieska Karta to dla Policji procedura o charakterze interwencyjnym, majca na celu zapewnienie bezpieczestwa ofiarom przemocy i monitorowanie przez dzielnicowego dalszych dziaa na rzecz bezpieczestwa rodziny w oparciu wspprac ze subami spoecznymi; dla pomocy spoecznej obejmujca diagnoz sytuacji w rodzinie, ocen stopnia bezpieczestwa jej czonkw, planowanie i realizacj pomocy na rzecz bezpieczestwa i rozwizywania problemu przemocy domowej w oparciu o wspprac z Policj, prokuratur, sdem i innymi instytucjami i organizacjami.

15

Liczba interwencji domowych w latach 2002-2008 zostaa przedstawiona

w poniszej tabeli. W 2007 roku w stosunku do roku poprzedniego wzrosa oglna

liczba interwencji domowych, za zmniejszya si liczba interwencji domowych

zwizanych z przemoc domow. W 2008 roku liczba interwencji domowych spada

w stosunku do 2007 roku i zbliya si tym samym do liczby interwencji dotyczcych

przemocy w rodzinie w 2006 roku.

Liczba interwencji dotyczcych przemocy w rodzinie w 2008 roku wzrosa

w stosunku do roku 2007, jednake nadal utrzymuje si tendencja spadkowa

w stosunku do lat 2004-2006.

TABELA 1. LICZBA PRZEPROWADZONYCH INTERWENCJI POLICJI W LATACH 2002-2008

Przemoc/rok 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Interwencje

domowe ogem

559.387 593.727 610.941 608.751 620.662 718.819 658.651

w tym:

dotyczce przemocy w rodzinie

96.449 85.512 92.495 96.773 96.099 81.403 86.455

rdo: Komenda Gwna Policji statystyki przemocy domowej na podstawie tzw. ,,Niebieskiej Karty

W 2007 roku w stosunku do roku ubiegego nastpi spadek liczby ofiar

przemocy w rodzinie ogem o ponad 27 tysicy, przeamujc dotychczasowy trend

wzrostowy notowany od 2002 roku. Spadek ten dotyczy wszystkich

poszkodowanych: kobiet, mczyzn, dzieci do lat 13 i nieletnich w wieku od 13-18

roku ycia. Zmalaa take liczba sprawcw przemocy domowej, w tym

dokonujcych aktw przemocy pod wpywem alkoholu.

Od 2008 roku nastpi ponowny wzrost oglnej liczby ofiar przemocy

domowej w stosunku do roku poprzedniego, co obrazuj ponisze tabele.

16

TABELA 2. LICZBA OFIAR PRZEMOCY DOMOWEJ WEDUG PROCEDURY ,,NIEBIESKA KARTA

Ofiary/rok 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Liczba ofiar przemocy domowej ogem

150.266 156.788 157.854 130.682 139.747 132.796

w tym kobiety

88.388 91.374 91.032 76.162 81.985 79.811

w tym mczyni

9.214 10.387 10.313 8.556 10.664 11.728

dzieci do lat 13

35.137 37.227 38.233 31.001 31.699 27.502

nieletni od 13

do 18 lat 17.527 17.800 14.963 14.963 15.399 13.755

rdo: Komenda Gwna Policji statystyki przemocy domowej na podstawie tzw. ,,Niebieskiej Karty

TABELA 3. LICZBA SPRAWCW PRZEMOCY DOMOWEJ

Sprawcy/rok 2004 2005 2006 2007 2008

Liczba sprawcw przemocy

domowej ogem 91.920 97.142 96.775 81.743 86.568

w tym kobiety

3.501 4.153 4.074 3.632 3.942

w tym mczyni

88.180 92.776 92.26 77.937 82.425

nieletni 239 213 175 170 201 rdo: Komenda Gwna Policji statystyki przemocy domowej na podstawie tzw. ,,Niebieskiej Karty

Istotnym rdem informacji na temat zjawiska przemocy w rodzinie s take

statystyki sdowe ukazujce liczb orzecze sdowych wydanych w sprawach

o zncanie si.

W 2009 roku w I instancji osdzono 17 541 osb oskaronych z art. 207 KK29,

z czego 17 413 zostao oskaronych z art. 2071 KK. 30 cznie w I instancji skazano

29 art.207 Kodeksu Karnego okrelany jest potocznie przemoc w rodzinie czy przemoc domow. Tre artykuu brzmi nastpujco Art. 2071 Kto znca si fizycznie lub psychicznie nad osob najblisz lub nad inn osob pozostajc w staym lub przemijajcym stosunku zalenoci od sprawcy albo nad maoletnim lub osob nieporadn ze wzgldu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolnoci od 3 miesicy do lat 5; Art. 2072 Jeeli czyn okrelony w 1 poczony jest ze stosowaniem szczeglnego okruciestwa , sprawca podlega karze pozbawienia wolnoci od roku do lat 10 Art.2073 Jeeli nastpstwem czynu okrelonego w1 lub jest targnicie si

17

17 634 osoby (83% osdzonych), a w ponad 93% przypadkw orzeczono kar

pozbawienia wolnoci (13 756 osb).31 Ze statystyk Ministerstwa Sprawiedliwoci

wynika, e 965 osb oskaronych (niespena 6% osdzonych) byo tymczasowo

aresztowanych przed wydaniem wyroku w I instancji. Podobne proporcje mona

odnotowa w poprzednich latach. 32

1.3. PRZEMOC W RODZINIE W WOJEWDZTWIE PODLASKIM

Przedstawiajc obraz zjawiska przemocy w rodzinie w wojewdztwie

podlaskim mona posuy si informacjami uzyskanymi z Komendy Wojewdzkiej

Policji w Biaymstoku, w oparciu o dane sporzdzone na podstawie procedury

,,Niebieska Karta. Informacje te dotycz liczby stwierdzonych interwencji

domowych, podczas ktrych dochodzio do aktw przemocy lub jej wielokrotnych

przejaww. 33

Statystki prowadzone przez policj obejmuj wycznie zgoszone przypadki

stosowania przemocy, czyli takie, ktrych konsekwencj bya interwencja policji.

Dane zawarte poniej przedstawiaj zaledwie pewien odsetek tego zjawiska,

bowiem obrazuj wycznie liczb zgoszonych aktw przemocy w rodzinie.

Prezentowane niej materiay nie uwzgldniaj sytuacji niezgoszonych, std brak

prawdziwego rozmiaru tego zjawiska.

pokrzywdzonego na wasne ycie, sprawca podlega karze pozbawienia wolnoci od lat 2 do 12. Zgodnie z orzeczeniem Sdu Najwyszego z dnia 12 grudnia 2006 r. IV KK 395/2006, pojcie "zncanie si" na gruncie art. 207 kk zawiera w sobie istnienie przewagi sprawcy nad osob pokrzywdzon, ktrej nie moe si ona przeciwstawi lub moe to uczyni w niewielkim stopniu. Nie jest zatem moliwe wzajemne zncanie si maonkw w tym samym czasie. Nie mona take mwi o zncaniu si, jeeli ustalono, e aktywno i przedsibiorczo pokrzywdzonej oraz jej zaradno yciowa poddaj w wtpliwo fakt, e stanowi ona ofiar przestpstwa. Przestpstwo zncania si zostao w kodeksie skonstruowane jako zachowanie z reguy wielodziaaniowe. Pojcie zncania si, w podstawowej postaci, ze swej istoty zakada powtarzanie przez sprawc w pewnym przedziale czasu zachowa skierowanych wobec pokrzywdzonego. Zatem, poza szczeglnymi przypadkami, dopiero pewna suma tych zachowa decyduje o wyczerpaniu znamion przestpstwa z art. 2071 kk. 30 Sprawozdanie w sprawie osdzonych w pierwszej instancji wedug waciwoci rzeczowej za rok 2009, Sdy Rejonowe, Departament OrganizacyjnyWydzia Statystyki Ministerstwa Sprawiedliwoci. 31 Inne kary to kara ograniczenia wolnoci 702 osoby i grzywna samoistna -212 osb oraz rodki poprawczo-wychowawcze 1 osoba. 32 M. Lewoc, Instrumenty rzadko uywane. Analiza dziaa wymiaru sprawiedliwoci w 2009 roku, NL 2010, nr 4, s.21. 33 J. Ryska, Przemoc wobec kobiet w rodzinie Niezbdnik pracownika socjalnego, Wyd. Edukacyjne PARPA, Warszawa 2007, s. 47.

18

Z danych uzyskanych z Komendy Wojewdzkiej Policji w Biaymstoku

wynika, i liczba interwencji przemocy w rodzinie systematycznie spada od 2007

roku.

Poziom sporzdzonych notatek urzdowych o przemocy w rodzinie wzrs

w 2010 roku. W/w tendencje przekadaj si na wzrost procentowy wskanika

udziau interwencji dotyczcych przemocy w liczbie interwencji domowych

ogem. 34

W 2010 roku wedug danych Komendy Wojewdzkiej Policji w Biaymstoku

liczba interwencji domowych (w tym dotyczcych przemocy w rodzinie) wyniosa

19.111, natomiast liczba sporzdzonych ,,NK- 3 476.35 Liczba interwencji Policji

dotyczca przemocy w rodzinie przekroczya w 2006 roku ponad 32.416 zgosze.

W 2007 liczba ta ulega zmniejszeniu do poziomu 30.243. Analiza danych Policji

dotyczcych przemocy w rodzinie wskazuje, i skala tego zjawiska w 2010 roku jest

wyranie nisza w stosunku do ubiegych lat. Zauwaalna zatem jest tendencja

spadkowa , co obrazuje tabela poniej.

TABELA 4. INTERWENCJE DOMOWE OGEM I LICZBA SPORZDZONYCH NOTATEK URZDOWYCH O PRZEMOCY W RODZINIE

ROK Liczba interwencji

domowych

Liczba sporzdzonych ,,NK Niebieskich

Kart

Udzia % sporzdzonych ,,NK

Niebieskich kart w liczbie interwencji

domowych

2006 32.416 3.790 11,69

2007 30.243 3.701 12,23

2008 28.544 3.333 11,67

2009 21.313 2.924 13,71

2010 19.111 3.467 18,19

rdo: opracowanie wasne na podstawie: Sprawozdania jednostek terenowych policji woj. podlaskiego z realizacji procedury ,,NK w:Sprawozdanie z zakresu rozpoznania i profilaktycznej pracy policji na rzecz

34 Sprawozdanie z zakresu rozpoznania i profilaktycznej pracy policji na rzecz zapobiegania demoralizacji nieletnich i patologiom spoecznym, Komenda Wojewdzka Policji w Biaymstoku, Biaystok, 31 stycznia 2011r., s.14. 35 Ibidem, s.15.

19

zapobiegania demoralizacji nieletnich oraz patologiom spoecznym, Komendy Wojewdzkiej Policji w Biaymstoku; Temida II i III dla wojewdztwa podlaskiego s.15.

Od 2006 roku spada liczba postpowa wszcztych, stwierdzonych

i zakoczonych z art. 207 KK. Przestpstwa stwierdzone z art. 207 KK stanowi

1,84% liczby wszystkich przestpstw na terenie wojewdztwa podlaskiego (24.670

przestpstw stwierdzonych ogem). W 2010 roku w ponad 90% przestpstw

stwierdzonych , prowadzona bya procedura NK (Niebieska Karta).

TABELA 5. LICZBA POSTPOWA PRZYGOTOWAWCZYCH Z ART. 207 KK, W KTRYCH BYA PROWADZONA PROCEDURA ,,NK

ROK

Przestpstwa z art. 207 KK

Stwierdzone ogem Udzia % przestpstw stwierdzonych z art.

207 KK, w ktrych bya prowadzona procedura ,,NK

2006 678 34,07

2007 620 41,13

2008 561 43,14

2009 527 41,74

2010 455 90,32

rdo: Sprawozdania jednostek terenowych policji woj. podlaskiego

Przeciwko sprawcom przemocy wszczynane s postpowania karne przez

jednostki policji. Na terenie wojewdztwa podlaskiego w 2010 roku rozpoczte

zostay 552 postpowania przygotowawcze w sprawach zwizanych z procedur

Niebieska Karta.

Spord nich 92,2%, czyli 509 zgoszonych przypadkw, zakoczyo si

stwierdzeniem popenienia przestpstwa z art. 207 Kodeksu Karnego. Warto

przyjrze si wartociom okrelajcym wielko wszcztych postpowa w stosunku

do stwierdzonych przestpstw z art. 207 KK, bowiem liczba ich jest zrnicowana.

Powstaa rnica moe wynika z niewystarczajcych materiaw dowodowych.

20

TABELA 6. POSTPOWANIA PRZYGOTOWAWCZE WSZCZTE, STWIERDZONE, ZAKOCZONE NA MOCY ART. 207 KK

ROK Przestpstwa z art. 207 KK

wszczte stwierdzone zakoczone

2006 474 231 327

2007 438 255 373

2008 621 242 365

2009 656 220 542

2010 552 411 509

rdo: Sprawozdania jednostek terenowych policji wojewdztwa podlaskiego

Dane statystyczne KWP w Biaymstoku dotyczce realizacji procedury ,,NK

zawieraj informacje dotyczce liczby dorosych pokrzywdzonych z podziaem na

pe.

Analiza danych zwizanych z realizacj procedury ,,NK wskazuje, i wraz ze

wzrostem liczby ,,NK nastpiy analogicznie zwyki w liczbie osb doznajcych

i stosujcych przemoc w rodzinie.

Ponisze dane statystyczne potwierdzaj wyniki przeprowadzonych bada

oglnopolskich w zakresie wzrostu zgaszalnoci przypadkw stosowania przemocy

w rodzinie. Najliczniejsz grup osb doznajcych przemocy stanowi kobiety

(okoo 50%) i dzieci (blisko 36%). Najliczniejsz grup stosujca przemoc s

mczyni (96%).

21

TABELA 7. OSOBY DOZNAJCE PRZEMOCY W RODZINIE DANE Z ,,NK

ROK w tym

kobiety % udzia

w tym mczyni

% udzia

Oglna liczba osb doznajcych

przemocy domowej

2006

3.610 49,66 396 5,45 7.270

2007

3.358 52,87 410 6,45 6.352

2008

3.138 52,39 361 6,02 5.989

2009

2.978 53,79 417 7,53 5.536

2010

3482 54,85 588 9,26 6.348

rdo: Sprawozdania jednostek terenowych policji wojewdztwa podlaskiego z realizacji procedury ,,NK

Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej gromadzi dane dotyczce skali

zjawiska przemocy w rodzinie. Z pozyskanych materiaw wynika, e

w wojewdztwie podlaskim w roku 2009 przyznano pomoc 268 rodzinom, w tym

100 pochodzcym ze wsi.36

Nadmieni naley, i w wojewdztwie podlaskim w ramach instytucji

pomagajcych ofiarom przemocy w rodzinie, prowadzonych przez jednostki

samorzdu terytorialnego, funkcjonuj punkty konsultacyjne, orodki interwencji

kryzysowej oraz specjalistyczne orodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie.

36 MPiPS-03-R Sprawozdanie proczne i roczne z udzielonych wiadcze pomocy spoecznej

pieninych w naturze i usugach za 2009 r.

22

ROZDZIA II. ZAOENIA METODOLOGICZNE BADANIA

2.1. OPIS BADANIA

Jak pokazuj badania z zakresu potrzeb informacyjnych obszaru polityki

spoecznej w wojewdztwie podlaskim, przeprowadzonego w roku 2009 przez

Zesp Obserwatorium Integracji Spoecznej (OIS) Regionalnego Orodka Polityki

Spoecznej Biaymstoku, problem przemocy w rodzinie okaza si jednym

z gwnych problemw spoecznych wymagajcych najpilniejszego zdiagnozowania.

Istota przemocy w rodzinie, trudnoci w okreleniu skali zjawiska oraz brak bada

dotyczcych diagnozy procederu na poziomie lokalnym, skoniy Zesp OIS

do dokonania jego rozpoznania i pogbionej analizy.

Badanie miao dostarczy danych i by pomocne przy opracowaniu diagnozy

Wojewdzkiego Programu Przeciwdziaania Przemocy w Rodzinie, ktrego

koordynatorem jest Regionalny Orodek Polityki Spoecznej w Biaymstoku.

Uwzgldniajc zapotrzebowanie informacyjne, w 2011 roku Obserwatorium

Integracji Spoecznej przeprowadzio badanie na temat Diagnoza zjawiska

przemocy w rodzinie. Przemoc jako przyczyna dysfunkcji rodzin w wojewdztwie

podlaskim.

Efektem bada jest raport kocowy zawierajcy materia empiryczny

wynikajcy z analizy: danych zastanych, indywidualnych wywiadw pogbionych,

wywiadw grupowych oraz bada ankietowych. W raporcie przedstawione zostay

rekomendacje do praktycznych dziaa, adresowane w szczeglnoci do sub

funkcjonujcych w obszarze przeciwdziaania przemocy w rodzinie, a take

organw samorzdowych majcych wpyw na ich ksztatowanie i wdraanie.

2.2. CELE BADANIA

Podstawowym elementem procedury badawczej jest okrelenie celw do

badania. Wedug Janusza Sztumskiego problem badawczy to wszystko, co skada

si na tak zwan rzeczywisto spoeczn, a wic zbiorowoci i zbiory spoeczne,

23

instytucje spoeczne, procesy i zjawiska spoeczne37. Tadeusz Pilch z kolei okreli

przedmiot bada mianem zadania, ktre staje si przed nami w momencie

uwiadomienia sobie koniecznoci przeprowadzenia bada empirycznych38.

Gwnym celem badania byo rozpoznanie skali i przyczyn zjawiska

przemocy w rodzinie w wojewdztwie podlaskim oraz okrelenie postaw zarwno

ofiar, jak i sprawcw wobec problemu przemocy. Przeprowadzone badanie miao

rwnie na celu podniesienie efektywnoci przeciwdziaania przemocy w rodzinie.

Dla waciwej i penej realizacji tak postawionego celu gwnego

sformuowano nastpujce cele szczegowe:

Identyfikacja przyczyn przemocy w rodzinie.

Okrelenie skali przemocy w rodzinie (przemoc jawna i ukryta).

Wskazanie beneficjentw udzielanej pomocy (komu najczciej udzielana jest

pomoc).

Okrelenie poziomu znajomoci przez beneficjentw procedur postpowania

w przypadku wystpowania przemocy w rodzinie.

Identyfikacja postaw wiadkw przemocy w rodzinie.

Stefan Nowak definiuje, problem badawczy jako pewne pytanie lub zesp

pyta, na ktre odpowiedzi ma dostarczy badanie39. Jzef Pieter natomiast

problem badawczy traktuje jako swoiste pytanie, okrelajce jako i rozmiar

pewnej niewiedzy (pewnego braku w dotychczasowej wiedzy) oraz cel i granic

pracy naukowej40. W przedmiotowym badaniu okrelono nastpujce problemy

badawcze:

1. Jakie s przyczyny przemocy w rodzinie?

2. Jaka jest skala przemocy w rodzinie?

3. Komu i w jakiej formie najczciej udzielana jest pomoc w zwizku z przemoc

w rodzinie?

37 J. Sztumski, Wstp do badan metodologii i technik bada spoecznych, Dom Wydawniczy REBIS, Katowice 1995, , s. 7. 38 T. Pilch, T. Bauman, Zasady bada pedagogicznych, Wyd. Akademickie AK, Warszawa 2001, s. 35-36. 39 S. Nowak, Metody bada pedagogicznych, PWN, Warszawa 1970, s. 214. 40J. Pieter, Oglna metodologia pracy naukowej, Wyd. Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Wrocaw-Warszawa 1967 , s.67.

24

4. Jaka jest skala ukrytej przemocy w rodzinie?

5. Jaka jest wiadomo spoeczestwa w zakresie istnienia przemocy w rodzinie?

6. Jakie s postawy spoeczestwa wobec przemocy w rodzinie?

7. Jakie s zasoby moliwe do wykorzystania w skutecznym ujawnianiu i ograniczaniu

przemocy domowej?

8. Jakie jest miejsce przemocy w rodzinie w strukturze innych problemw spoecznych?

9. Jaki jest poziom wiedzy beneficjentw na temat procedur postepowania w przypadku

wystpowania przemocy w rodzinie?

Za celowoci i uytecznoci badania przemawiao kilka bardzo wanych

elementw, tj.:

badanie o charakterze regionalnym. Przy jego pomocy przeprowadzono

rzeteln diagnoz zjawiska. Miaa ona pozwoli na skuteczne i efektywne

planowanie wiadczonej pomocy osobom w zakresie przeciwdziaania przemocy.

badanie posuy do tworzenia spjnej polityki spoecznej nakierowanej na

realne ograniczenie zjawiska. Posiadajc rzeteln i aktualn diagnoz problemu

mona w sposb trafny zaplanowa pomoc skierowan do osb borykajcych si

z problemem tj. ofiar i sprawcw. Badania te mog by podstaw do budowania

systemu profilaktyki i prewencji oraz peni funkcj terapeutyczn dla osb

biorcych udzia w badaniach. W socjologicznej literaturze powiconej

zagadnieniom metodologicznym realizowanych bada spoecznych bardzo czsto

autorzy wskazuj na fakt, i niejednokrotnie samo wzicie udziau w badaniu

przyczynia si do wzrostu refleksji nad samym sob, do zatrzymania si nad

problemem i spojrzenia na niego z innej, dotychczas nieznanej bd

nieuwiadamianej strony.41

badanie poprzez odpowiedni prezentacj i dystrybucj wynikw, moe

przyczyni si do wzrostu wiadomoci zjawiska przemocy poczwszy od osb

kluczowych (politykw, urzdnikw pastwowych), poprzez ludzi zwizanych

z edukacj i owiat, jak rwnie wrd wszystkich przedstawicieli sub, ktrzy

maj na co dzie kontakt z problemem. W podjtym badaniu wykazano, e istnieje

41 A. Wyka, Badacz spoeczny wobec dowiadczenia, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1993, s.188.

25

grupa specjalistw, ktra w swojej codziennej pracy spotyka si z problemem

przemocy, jednak nie posiada wystarczajcej wiedzy w tej materii.

2.3. PROCEDURA BADAWCZA I CHARAKTERYSTYKA PRBY

Moliwo uzyskania odpowiedzi na sformuowane pytania zapewni miao

zastosowanie rnorodnych metod badawczych zarwno jakociowych, jak

i ilociowych. W badaniu wykorzystano:

analiz desk research (analiza danych zastanych) - podstaw analizy desk

research stanowi dokumenty statystyki publicznej, sprawozdania, analizy

i publikacje, roczniki statystyczne etc. Wskazana metoda gwarantuje wysoki

poziom otrzymanych informacji42.

indywidualne wywiady pogbione (z ang. Individual In-Depth Interviews -

IDI) Naley on do grupy bada jakociowych, ktrego celem nie jest

okrelenie rozmiarw czy proporcji zjawisk rynkowych, lecz dostarczenie

odpowiedzi na pytanie dlaczego, a wic pytanie o motywy postpowania,

opinie, sugestie, przewanie konsumentw. Wywiad pogbiony jest badaniem

indywidualnym, w ktrym bierze udzia jedynie ankieter i osoba badana43.

zogniskowane wywiady grupowe (z ang. Focus Group Interview - FGI) jest

jednym z bada jakociowych, ktre cieszy si najwiksz popularnoci

i efektywnoci. FGI polega na wsplnym omawianiu danego problemu przez

respondentw. FGI jest prowadzony przez moderatora i uczestniczy w nim

okoo 8-12 osb. Podczas FGI podejmuje si przede wszystkim prby

wyjaniania zjawisk i zachowa w sposb opisowy 44.

badania ankietowe technik CATI (z ang. Computer Assisted Telephone

Interviews) - to wspomagany komputerowo wywiad telefoniczny polegajcy na

zbieraniu informacji w ilociowych badaniach rynku i opinii publicznej.

W badaniach realizowanych metod CATI wywiad z respondentem jest

42 M. Betlejewska, Podstawy bada spoecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2008, s. 135. 43 P. Hague, N. Hague, C.-A. Morgan, Market Research in Practice, Wyd. Helion, Gliwice 2005, s.38 44 D. Maison, Zogniskowane wywiady grupowe. Jakociowa metoda bada marketingowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s.25.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Jako%C5%9B%C4%87http://pl.wikipedia.org/wiki/Opinia_%28pogl%C4%85d%29http://pl.wikipedia.org/wiki/Respondenthttp://onepress.magazyn.pl/Badania-rynkowe-w-praktyce/BADARY/ksiazka.html

26

prowadzony przez telefon, a ankieter odczytuje pytania i notuje uzyskiwane

odpowiedzi korzystajc ze specjalnego skryptu komputerowego. Skrypt

pozwala na pewne zautomatyzowanie kwestionariusza np. poprzez

zarzdzanie filtrowaniem zadawanych pyta. 45

Wykorzystanie zrnicowanych metod badawczych pozwolio na pokazanie

szerszej perspektywy problemu przemocy. Badanie realizowane z wykorzystaniem

metody jakociowej zostay wzbogacone o opini ekspertw. Wynikw bada

jakociowych nie mona generalizowa na populacj.

Badania ilociowe stanowi opis rzeczywistoci w kategoriach ilociowych.

Na ich podstawie sformuowano wnioski dotyczce czstoci wystpowania zjawisk,

ich natenia oraz zalenoci pomidzy nimi. Stosowane metody doboru prby

pozwoliy opracowa wyniki bada odnoszce si do caej populacji.

Walorem prowadzonych bada bya niewtpliwie komplementarno bada

jakociowych i ilociowych, poniewa kada z wykorzystanych metod posiada swoje

zalety oraz ograniczenia.

Wykorzystana metoda analizy danych zastanych polegaa na zebraniu

z rnorodnych rde jak najwikszej iloci danych zwizanych z przemoc

w rodzinie. Wykorzystano nastpujce rda informacji:

policyjne dane dotyczce liczby stwierdzonych faktw przemocy domowej

zbierane przez policj w oparciu o procedur Niebieskie Karty,

dane wymiaru sprawiedliwoci tj. sdu, prokuratury, zakadu karnego,

aresztu ledczego,

dane gromadzone przez Pastwow Agencj Rozwizywania Problemw

Alkoholowych z poziomu gminy tj. z placwek udzielajcych pomocy

osobom krzywdzonym: orodkw wsparcia, orodkw interwencji

kryzysowej, punktw konsultacyjnych, gminnych komisji rozwizywania

problemw alkoholowych, orodkw pomocy spoecznej,

badania opinii publicznej z bada oglnopolskich,

45 Ibidem, s. 32.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ankieter

27

dane gromadzone przez Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej dotyczce

przyznania pomocy rodzinom z powodu wystpowania przemocy domowej,

gminne programy przeciwdziaania przemocy w rodzinie, programy ochrony

ofiar przemocy w rodzinie, programy korekcyjno edukacyjne dla osb

stosujcych przemoc w rodzinie, szkolenia dla osb realizujcych zadania

z przeciwdziaania przemocy, programy suce dziaaniom profilaktycznym.

Na potrzeby badania przeprowadzono rwnie 15 indywidualnych

wywiadw pogbionych z wybranymi przedstawicielami instytucji dziaajcych

w obszarze przemocy w rodzinie. Dobr prby badawczej by celowy i obejmowa

przedstawicieli sub, instytucji i organizacji zajmujcych si przeciwdziaaniem

przemocy w rodzinie na terenie wojewdztwa podlaskiego. Wrd nich znalazy si

nastpujce osoby:

1. przedstawiciel orodka pomocy spoecznej zajmujcy si prac socjaln

1 osoba,

2. przedstawiciel orodka interwencji kryzysowej 1 osoba,

3. przedstawiciel organizacji pozarzdowej - 2 osoby,

4. przedstawiciel Policji - 2 osoby,

5. opiekun procesu LZI - 1 osoba,

6. pedagog 1 osoba,

7. przedstawiciel poradni psychologiczno pedagogicznej - 1 osoba,

8. przedstawiciel ochrony zdrowia (lekarz i pielgniarka rodowiskowa)

- 2 osoby,

9. kurator sdowy - 1 osoba,

10. terapeuta - 2 osoby,

11. przedstawiciel komisji rozwizywania problemw alkoholowych - 1 osoba.

Respondenci odpowiadali na pytania dotyczce:

przyczyn, rodzajw, skali i spoecznej wagi przemocy w rodzinie,

potrzeb osb dowiadczajcych przemocy w rodzinie,

oceny skutecznoci podjtych dziaa i interwencji.

28

Respondenci dysponowali szerok wiedz praktyczn i teoretyczn dotyczc

analizowanych zagadnie. Chtnie dzielili si wasnymi spostrzeeniami oraz

uwagami, nie pomijali kwestii draliwych.

Wywiady pogbione prowadzone byy osobicie przez czonkw Zespou

badawczego OIS. Intencj ich byo, aby eksperci z zespou badawczego, w drodze

osobistego zaangaowania w badanie, zdobyli dogbn wiedz rdow. Tylko

taki przebieg procesu badawczego pozwoli na efektywne wykorzystanie w caoci

potencjau ekspertw zaangaowanych w projekt. Wywiady pogbione

zarejestrowane zostay przy pomocy dyktafonu, a nastpnie spisane osobicie przez

osob przeprowadzajc wywiad. Czas trwania jednego wywiadu wynosi okoo

godziny. Badania byy przeprowadzone gwnie w miejscu pracy respondenta. Na

podstawie uzyskanych danych sporzdzony zosta raport kocowy uwzgldniajcy

szczegowe wnioski.

Kolejn technik wykorzystan w badaniu byy zogniskowane wywiady

grupowe. Regionalny Orodek Polityki Spoecznej w Biaymstoku zleci ich

wykonanie Korporacji Badawczej Pretendent z Wrocawia.

Przeprowadzono 8 wywiadw fokusowych na terenie wojewdztwa

podlaskiego. Poniej zamieszczona ilustracja przedstawia obszar terytorialny objty

przez poszczeglne grupy fokusowe:

29

RYSUNEK 1. PODZIA GRUP FOKUSOWYCH ZE WZGLDU NA LOKALIZACJ

rdo: opracowano przez Korporacj Badawcz Pretendent na zlecenie Regionalnego Orodka Polityki

Spoecznej w Biaymstoku

W wywiadach grupowych udzia wziy osoby, ktre na co dzie zajmuj si

problemem przemocy. Wrd nich znaleli si przedstawiciele niej

przedstawionych instytucji (tabela 8) . Naley zaznaczy, i wrd respondentw

byy osoby, ktre peni podwjne, czasem rwnie potrjne, funkcje zawodowe np.

jeden z respondentw to zarwno terapeuta, przedstawiciel Gminnej Komisji

Rozwizywania Problemw Alkoholowych oraz pracownik Gminnego Orodka

Pomocy Spoecznej. Dlatego te w poniszej tabeli cakowita liczba przedstawicieli

bdzie wysza ni oglna liczba wszystkich uczestnikw badania.

30

TABELA 8. REPREZENTACJA INSTYTUCJI BIORCYCH UDZIA W GRUPACH FOKUSOWYYCH

INSTYTUCJA LICZBA PRZEDSTAWICIELI

Miejskie/gminne orodki pomocy spoecznej

33

Policja 12

Zawodowi/spoeczni kuratorzy sdowi 1

Psychologowie/wychowawcy szkolni 8

Przewodniczcy miejsko-gminnych komisji rozwizywania problemw alkoholowych

12

Psychologowie z poradni psychologiczno-pedagogicznej, przedstawiciel poradni

zdrowia psychicznego / poradnie rodzinne

8

Terapeuci ds. uzalenie i przemocy, przedstawiciele lokalnych organizacji pozarzdowych oraz inne podmioty dziaajce na rzecz przeciwdziaania

przemocy w rodzinie

14

rdo: opracowano przez Korporacj Badawcz Pretendent na zlecenie Regionalnego Orodka Polityki

Spoecznej w Biaymstoku

Od 19 wrzenia do 22 wrzenia 2011 roku odbyo si

8 wywiadw fokusowych. W spotkaniach uczestniczyo ogem 71 osb. Kada

grupa fokusowa skadaa si od 8 do 12 osb reprezentujcych w/w instytucje.

Spotkania prowadzone byy przy pomocy ustrukturyzowanego narzdzia

badawczego, jakim by scenariusz wywiadu grupowego. Osob, ktra prowadzia

FGI, ze wzgldu na stanowiska jakie piastoway osoby uczestniczce w dyskusjach,

by dyrektor zarzdzajcy KB Pretendent, dowiadczony badacz, odpowiadajcy za

stron formaln, jak rwnie metodologiczn caego projektu. Kady wywiad

fokusowy nagrywany by na dyktafon. redni czas trwania dyskusji wynis 1,5

godziny. Ponisza tabela przedstawia harmonogram spotka grup fokusowych oraz

miejsca, w ktrych si one odbyy.

31

TABELA 9. HARMONOGRAM GRUP FOKUSOWYCH

DZIE POWIATY MIEJSCE GR. FOKUSOWEJ

19.10.2011

grajewski, kolneski,

Urzd Miasta Grajewo

m. oma, omyski,

zambrowski, Urzd Miasta oma

20.10.2011

siemiatycki, wysokomazowiecki

Siemiatycki Orodek Kultury

bielski, hajnowski

Urzd Miasta Bielsk Podlaski

21.10.2011

biaostocki, Biaystok

Urzd Miasta Biaystok

soklski, moniecki

Orodek Pomocy Spoecznej w Sokce

22.10.2011

augustowski, sejneski

Wydzia gospodarki komunalnej, rolnictwa

i ochrony rodowiska Urzdu Miejskiego w Augustowie

Suwaki, suwalski

Miejski Orodek Pomocy Spoecznej Suwaki

rdo: opracowano przez Korporacj Badawcz Pretendent na zlecenie Regionalnego Orodka Polityki

Spoecznej w Biaymstoku

Uczestnicy bada fokusowych odpowiadali na pytania dotyczce

analogicznych zagadnie, co respondenci wywiadw indywidualnych.

Badanie przemocy w rodzinie wrd mieszkacw wojewdztwa podlaskiego

miao charakter ilociowy. Zrealizowano je technik wywiadw telefonicznych

wspomaganych komputerowo (CATI) na reprezentatywnej prbie 850 dorosych

mieszkacw wojewdztwa. Wykonanie wywiadw telefonicznych, zakodowanie

wynikw oraz opracowanie wynikw graficznie i tabelarycznie zlecono Korporacji

Badawczej Pretendent Sp. z o.o. we Wrocawiu.

Wybr techniki CATI nie by przypadkowy. Wykorzystujc wywiad

telefoniczny respondent jest bardziej anonimowy ni w sytuacji wywiadw twarz

w twarz. Miao to istotne znaczenie w przypadku badanego zjawiska, do ktrego

zarwno ofiary, jak i sprawcy przyznaj si niechtnie. Podczas telefonicznej

32

rozmowy respondent moe mie wiksze poczucie anonimowoci (w przypadku

spotkania ankietera nie rozpozna go, ankieter nie wie jak respondent si nazywa,

ani gdzie mieszka). Prba kontaktu w niedogodnym dla respondenta momencie na

przykad podczas obecnoci w domu sprawcy przemocy nie musi si w takiej

sytuacji koczy odmow udziau w badaniu lub udzielaniem nieszczerych

odpowiedzi, ale umwieniem na inny, bardziej odpowiadajcy respondentowi

termin, niezakcajcy normalnego rytmu ycia domowego. Wikszemu poczuciu

bezpieczestwa sprzyja te fakt, e pytania odczytywane przez ankietera nie s

syszane przez osoby inne ni rozmwca. Ponadto, odpowiadajc respondent moe

odpowiada tylko tak lub nie albo podawa numer odczytywanej odpowiedzi.

Dziki zastosowanej technice prostsze byo te przy wysokim poziomie

telefonizacji w Polsce dotarcie do rodowisk trudniej dostpnych np. mieszkacw

zamknitych osiedli, grup dotknitych dysfunkcjami oraz osb czsto

przemieszczajcych si. Realizacja wywiadu telefonicznego jest atwiejsza ze

wzgldu na moliwo kilkukrotnego kontaktu w okrelonych terminach i wskich

ramach czasowych.

Technik CATI zbadano po 50 mieszkacw z kadego powiatu

wojewdztwa podlaskiego. Kryterium rnicujcym byy rwnie wiek, pe,

wyksztacenie. Struktura prby pod wzgldem wieku oraz pci odpowiadaa

strukturze populacji.

W badaniu wzio udzia 850 respondentw, z czego 51,2% stanowiy kobiety,

natomiast niewiele mniej mczyni (48,8%).

WYKRES 1. PE RESPONDENTW (N=850)

rdo: badania wasne

kobieta 51,2%

mczyzna 48,8%

33

Wiek ankietowanych podzielony zosta na nastpujce przedziay wiekowe:

1824, 25-29, 3034, 35-39, 4044, 45-49, 50-54, 55-59, 60-64 oraz 65 lat i wicej. Jedynie

pierwszy i ostatni przedzia charakteryzowa si inn dugoci. Najwiksz cz

respondentw stanowiy osoby w wieku 65 lat i wicej (17,9%) a najmniej liczn

grup byy osoby w wieku 60-64 (6%).

WYKRES 2. WIEK OSB UCZESTNICZCYCH W BADANIU (N=850)

rdo: badanie wasne

W badaniu uwzgldniony zosta rwnie podzia ze wzgldu na miejsce

zamieszkania, wyrniono dwa warianty: wie i miasto. Zdecydowana wikszo

badanych (90%) zamieszkuje obszary miejskie wojewdztwa podlaskiego (wykres 3).

WYKRES 3. MIEJSCE ZAMIESZKANIA OSB UCZESTNICZCYCH W BADANIU (N=850)

rdo: badanie wasne

18-24 13,9%

25-29 10,0%

30-34 10,0%

35-39 8,0%

40-44 8,0%

45-49 8,1%

50-54 10,0%

55-59 8,0%

60-64 6,0%

65 i wicej 17,9%

miasto 90%

wie 10%

34

Najwiksza grup uczestniczca w badaniu stanowiy osoby

z wyksztaceniem podstawowym - 36%, rednim - 34%, natomiast najmniejsz

z zasadniczym zawodowym 14%.

WYKRES 4. WYKSZTACENIE OSB UCZESTNICZCYCH W BADANIU (N=850)

rdo: badanie wasne

Respondentom zadano rwnie kilka pyta uzupeniajcych dotyczcych

m.in. sytuacji rodzinnej i finansowej. Miay one dostarczy informacji o profilu

demograficzno-ekonomicznym badanych. Informacje te poszerzaj kontekst badania,

wzbogacajc tym samym dane o osobach wylosowanych do badania.

W badanej prbie przewaaj osoby znajdujce si w zwizkach maeskich

(64%), 15% to osoby wolne - kawalerowie i panny (wykres 5).

WYKRES 5. SYTUACJA RODZINNA OSB UCZESTNICZCYCH W BADANIU (N=850)

rdo: badanie wasne

podstawowe 36%

zasadnicze zawodowe

14%

rednie 34%

wysze 16%

kawaler/panna 15%

onaty/matka 64%

rozwiedziony/a, w separacji

5%

wdowiec/wdowa 16%

zwizek nieformalny

0%

35

Wykres 6 obrazuje grup respondentw posiadajcych potomstwo.

Zdecydowana wikszo osb biorcych udzia w badaniu posiada dzieci, jedynie

23% osb zadeklarowao bezdzietno.

WYKRES 6. POSIADANIE DZIECI PRZEZ OSOBY UCZESTNICZCE W BADANIU (N=850)

rdo: badanie wasne

W kwestii sytuacji zawodowej, w badanej prbie przewaay osoby

bezrobotne (69%), natomiast zatrudnione w penym wymiarze czasu stanowiy (26%)

jedn pit ogu (wykres 7).

WYKRES 7. SYTUACJA ZAWODOWA OSB UCZESTNICZCYCH W BADANIU (N=850)

rdo: badanie wasne

dziecko - 1 15%

dziecko- 2 39%

dziecko- 3 17%

dziecko - 4 i wicej 6%

nie 23%

praca w penym wymiarze czasu

26%

praca w niepenym wymiarze czasu

2%

praca dorywcza 3%

nie pracuje 69%

36

Respondenci poproszeni zostali rwnie o subiektywn ocen sytuacji

materialnej, w jakiej znajduj si ich rodziny. Wikszo respondentw deklaruje, e

yj przecitnie (68%), 18% badanych swoj sytuacj okrela poniej przecitnej.

Jedynie 7% badanych stwierdza, e funkcjonuje na poziomie powyej redniego.

WYKRES 8. SYTUACJA MATERIALNA OSB UCZESTNICZCYCH W BADANIU (N=850)

rdo: badanie wasne

zdecydowanie poniej przecitnej

6%

poniej przecitnej 18%

przecitnie 68%

powyej przecitnej 7%

zdecydowanie powyej przecitnej

1%

37

2.4 NARZDZIA BADAWCZE

Badanie zostao przeprowadzone przy zastosowaniu dwch narzdzi

badawczych :

1. scenariusz wywiadw IDI i FGI,

2. kwestionariusz ankiety do wywiadw CATI.

Scenariusz wywiadu indywidualnego (IDI) i grupowego (FGI) by taki sam.

Tematyk wywiadw zogniskowano wok nastpujcych zagadnie dyspozycji

do wywiadw:

1. Ocena przyczyn, rodzajw, skali i spoecznej wagi przemocy w rodzinie

T cz badania wyznaczay pytania dotyczce:

zjawiska przemocy w rodzinie na terenie wojewdztwa podlaskiego,

czstoci jego wystpowania i skali,

typw przemocy, z ktrymi spotykaj si respondenci w swojej pracy

zawodowej,

opinii na temat przyczyn przemocy w rodzinie.

2. Ocena skutecznoci podjtych dziaa i interwencji

Ten segment stanowiy pytania o:

sposoby powzicia informacji o wystpowaniu przemocy z uwzgldnieniem

typologii ofiar zwracajcych si o pomoc,

form udzielanej pomocy,

wspprac z innymi instytucjami, subami, organizacjami spoecznymi

w zakresie przeciwdziaania przemocy,

ocen i sposoby podwyszania efektywnoci dziaa zapobiegajcych

przemocy w rodzinie

3. Ocena potrzeb osb dowiadczajcych przemocy w rodzinie

W tej czci wywiadu poruszone zostay nastpujce tematy:

38

potrzeby osb dowiadczajcych przemocy w rodzinie,

potrzeby dzieci z rodzin dotknitych przemoc,

potrzeby sprawcw przemocy w rodzinie,

formy i realizacja oddziaywa na sprawcw przemocy na terenie

wojewdztwa podlaskiego.

Kwestionariusz bada ankietowych CATI skada si z trzech blokw

tematycznych:

1. Okrelenie skali zjawiska i przyczyn przemocy w rodzinie

Pytania dotyczyy:

rozumienia i interpretowania zjawiska przemocy,

dostrzegania przemocy w rodzinie,

skali zjawiska w najbliszej okolicy,

opinii na temat ofiar i sprawcw przemocy w rodzinie ze wzgldu na ich

stopie pokrewiestwa,

znajomoci przyczyn przemocy w rodzinie,

czstoci wystpowania poszczeglnych przypadkw przemocy tj.: fizycznej,

psychicznej, ekonomicznej, seksualnej i zaniedbania,

sytuacji, w ktrych stosowanie przemocy mogoby by spoecznie

usprawiedliwione,

osobistych dowiadcze z przemoc w rodzinie: sytuacji bycia ofiar oraz

sprawc przemocy,

faktu zamieszkiwania w gospodarstwie domowym, w ktrym wystpuje

przemoc w rodzinie,

reakcji w sytuacji wystpienia zjawiska przemocy,

oceny instytucji i otrzymanej pomocy od nich.

2. Okrelenie znajomoci procedur postpowania w przypadku wystpowania

przemocy w rodzinie

39

Pytano o nastpujce kwestie:

znajomo instytucji udzielajcych wsparcia osobom doznajcym przemocy,

zaufanie do instytucji i osb zajmujcych si przeciwdziaaniem przemocy

oraz pomaganiem rodzinom z problemem przemocy,

moliwoci korzystania z pomocy poszczeglnych sub/instytucji/osb,

przyczyny niezgaszania przez ofiary faktu stosowania wobec nich

przemocy,

skuteczno oferowanej/udzielanej pomocy przez poszczeglne

suby/instytucje/osoby,

znajomo i ocena procedury Niebieska Karta,

znajomo i ocena skutecznoci oddziaywa programw realizowanych na

rzecz przeciwdziaania przemocy oraz programw dla osb z problemem

przemocy,

rodki podnoszce skuteczno zapobiegania przemocy w rodzinie,

wychowywanie dzieci bez bicia,

wpyw doznawania przemocy przez dzieci na pniejsze jej stosowanie,

czynniki sprzyjajce wystpowaniu przemocy w rodzinie.

3. Okrelenie postaw wiadkw przemocy w rodzinie

Ostatni modu tematyczny ankiety skada si z pyta odnoszcych si do:

faktu bycia wiadkiem przemocy domowej,

znajomoci osb z najbliszego otoczenia bdcych ofiarami przemocy

w rodzinie,

udzielanej pomoc osobie doznajcej przemocy.

Analizujc sytuacj ofiar i sprawcw, w kwestionariuszu wywiadu

uwzgldniono kwestie dotyczce sytuacji spoeczno-demograficznej i ekonomicznej

ludzi (ich pe, wiek, wyksztacenie, sytuacj zawodow, miejsce zamieszkania,

dochody gospodarstwa domowego, sytuacj materialn, stan cywilny oraz obecno

dzieci do 18 roku ycia w gospodarstwie domowym).

40

Zebrane dane kadorazowo analizowano pod ktem odpowiedzi na

postawione pytania badawcze. Takie podejcie pozwolio na realizacj gwnego

celu badania oraz wyznaczajcych go celw szczegowych.

41

ROZDZIA III. SKALA ZJAWISKA PRZEMOCY NA TERENIE WOJEWDZTWA PODLASKIEGO - PREZENTACJA WYNIKW BADA

WASNYCH

3.1. ANALIZA WYWIADW INDYWIDUALNYCH (IDI)

Rozdzia trzeci przedstawia wyniki z przeprowadzonych wywiadw

indywidualnych z osobami zawodowo zajmujcymi si rodzinami z wojewdztwa

podlaskiego, w ktrych wystpuje problem przemocy. Tre rozdziau podzielono na

trzy bloki tematyczne:

1. ocena przyczyn, rodzajw, skali i spoecznej wagi przemocy w rodzinie,

2. ocena potrzeb osb dowiadczajcych przemocy w rodzinie,

3. ocena skutecznoci podjtych dziaa i interwencji.

OCENA PRZYCZYN, RODZAJW, SKALI I SPOECZNEJ WAGI PRZEMOCY W RODZINIE

Badanie dotyczce przemocy w rodzinie zrealizowane za pomoc wywiadw

indywidualnych zainicjowane zostao pytaniem o opini na temat czstotliwoci

wystpowania zjawiska przemocy w rodzinie. Zdecydowana wikszo badanych

uznaje problem za zjawisko czsto spotykane. wiadcz o tym ponisze

wypowiedzi:

Cyt.: () jest to zjawisko czsto spotykane ()

Cyt.: Moim zdaniem to zjawisko czsto wystpuje ()

Cyt.: Jest to duy problem ujawniony.

Badani jednoczenie podkrelali, e w zalenoci od wykonywanego zawodu

rna moe by czstotliwo bezporedniego kontaktu z problemem przemocy.

W zwizku z tym, kady z uczestnikw wywiadu posiada subiektywn ocen

wystpowania zjawiska:

42

Cyt.: Ja mam spaczone zdanie ze wzgldw zawodowych () mog zawya w gr, bo to (oceniam)

z zawodowego punktu widzenia.

Cyt.: Trudno mi si wypowiedzie pracujc akurat w tym obszarze z uwagi na to, e pracuj z grup

nadreprezentatywn czyli czciej spotykam si ze zjawiskiem przemocy anieli powiedzmy osoba

pracujca () w innym zakadzie pracy.

Ocena czstotliwoci wystpowania zjawiska zalee moe rwnie od

rozumienia pojcia: W zalenoci od stosowanych kryteriw przemocy, czy jest to bardziej

wsza definicja czy bardziej szeroka oraz rodzaju przemocy ( ) skala zjawiska zaley od

tego, co rozumiemy pod tym pojciem, czy tylko: siniaki, rany i okaleczenia ciaa (), czy te chodzi

o przemoc psychiczn, ktra jest to zjawiskiem na szerok skal.

Respondenci podkrelaj, e jest to powszechny, ale nie zawsze

uwiadomiony problem:

Cyt.: () zaley to od poziomu wiadomoci,

Cyt.: () czsto jest to bardzo niewiadome,

Cyt.: (czsto) jest to problem, ktry jeszcze nie zosta ujawniony bd nigdy si nie ujawni ()

mwi si, e liczb ujawnion przestpstw czy zdarze naleaoby pomnoy przez 20, eby mie taki

prawdziwy obraz zjawiska na danym terenie,

Cyt.: () jest duo ukrywanej przemocy.

Podkrelano rwnie fakt pozytywnych zmian w wiadomoci spoeczestwa.

Zwizane jest to gwnie z rozpowszechnieniem wiedzy, podnoszeniem

wiadomoci spoecznej i zrozumieniem, e pewne zachowania wcale nie s norm,

a przestpstwem. To z kolei wpywa na wiksz otwarto osb dotknitych

przemoc w rodzinie, a przez to take na stopie ujawniania problemu.

Cyt.: Coraz czciej pojawia si te haso, ludzie coraz czciej maj odwag o tym mwi. Do tej pory

byo tak, e ludzie starali si ukrywa to w przysowiowych czterech cianach. Teraz ju wicej ludzi

zaczo wychodzi do orodkw, do instytucji i mwi o tym. Moe to, e jest to nagonione i ci ludzie

wiedz, e jest to przemoc, a nie jakie codzienne normalne zachowanie.

Osoby zawodowo zajmujce si problemem przemocy w rodzinie

poproszono o wskazanie odsetka rodzin, ktrych dotyka omawiane zjawisko.

43

Wikszo z nich miaa problem z odpowiedzi na to pytanie, bd byy one bardzo

zrnicowane:

Cyt.: Szacunkowo jest mi naprawd trudno powiedzie, () wydaje mi si, e gdzie tak

w granicach 70-75%,

Cyt.: () nie wiem tak 8 - 10%(), ale mog zawya w gr,

Cyt.: () nie wiem 50%, to moe byaby przesada,

Cyt.: () trudno mi powiedzie, ale wydaje mi si, e na pewno 1/3 podlaskich dzieci spotkao si

z problemem.

Za gwne utrudnienie wskazania skali zjawiska przemocy respondenci

podali brak jakichkolwiek danych statystycznych. wiadcz o tym ponisze cytaty:

Cyt.: () myl, e nikt na to pytanie nie jest w stanie odpowiedzie ani u nas w kraju, ani nawet na

zachodzie, gdzie te statystyki s ().

Tego rodzaju odpowiedzi wiadcz o tym, e omawiane zjawisko nie jest

poznane i nadal istnieje potrzeba dokonania jego diagnozy. To zatem przesanki

potwierdzajce suszno podjcia decyzji odnonie tematu badania.

Respondenci oceniajc skal zjawiska przemocy w rodzinie na terenie

wojewdztwa podlaskiego ukazali jego obraz przez pryzmat wasnych dowiadcze

zawodowych.

Biorc pod uwag analiz odpowiedzi na pytanie: Jaka jest skala zjawiska

przemocy w stosunku do innych problemw spoecznych w woj. podlaskim?

mona wyodrbni trzy stanowiska wrd badanych:

1. Przemoc w rodzinie jest problem porwnywalnym do innych, wystpujcych

w naszym regionie, takich jak: ubstwo, bezrobocie i alkoholizm.

2. Problem przemocy poczony jest z innym problemem. W wielu przypadkach

przemocy domowej towarzyszy problem uzalenienia od alkoholu, rodkw

odurzajcych. Ponadto moe wykazywa zwizek z takimi problemami, jak

bezrobocie czy bezdomno.

3. Jest to problem najwyszej wagi, rzutujcy negatywnie na ksztat

i funkcjonowanie caego spoeczestwa. Egzemplifikacj tezy s nastpujce

wypowiedzi:

44

Cyt.: To jest bardzo istotny problem () dotyczy kadego z nas, kady z nas przynajmniej raz

w yciu by ofiar bd sprawc przemocy w swojej rodzinie.

Respondentami instytucji i organizacji, z ktrymi przeprowadzane zostay

wywiady, opowiadali o najczciej powtarzajcych si przypadkach w swojej pracy

zawodowej. Celem pytania byo pozyskanie informacji, czy badani w ogle

kiedykolwiek mieli kontakt z przemoc. W rezultacie uzyskano odpowiedzi na

pytania: jakie grupy zawodowe spotkay si z przemoc w rodzinie, jakie byy to

rodzaje przemocy i kto by ich ofiar.

Najczciej respondenci w swojej pracy zawodowej spotykali si z przemoc

psychiczn oraz z zaniedbaniem. Mniej powszechne byy dowiadczenia

z przypadkami przemocy ekonomicznej w rodzinie, a najrzadziej z przemoc na

tle seksualnym. Wyjtek stanowili przedstawiciele policji i przedstawiciel suby

zdrowia, ktrzy w pierwszej kolejnoci podawali przykady przemocy fizycznej.

Badani podkrelali, e w rodzinach z ktrymi pracuj, wystpuj rne typy

przemocy. Najczciej s one ze sob poczone. Wystpowaniu przemocy fizycznej

towarzyszy zazwyczaj przemoc psychiczna:

Cyt.: Najczciej ujawniona jest przemoc fizyczna i psychiczna, bo przemocy fizycznej czsto

wsptowarzyszy przemoc psychiczna, zawsze w zasadzie.

Cyt.: () krzywdzenie psychiczne wystpuj w kadym innym rodzaju przemocy.

Do grupy respondentw na co dzie spotykajcych si z rnymi formami

przemocy nale: pracownicy socjalni, kuratorzy sdowi oraz przedstawiciele

organizacji pozarzdowych: spotykam si praktycznie ze wszystkimi formami przemocy,

o jakich mwi paszczyzna teoretyczna, jest te przemoc seksualna.. Najczciej jest to jednak

zaniedbanie i dotyczy dzieci: Do nas docieraj najczciej osoby, ktre maj ju albo objawy,

albo stwierdzone zaniedbania wobec dzieci ().

Przemoc psychiczna zdaniem respondentw sprawia wiele trudnoci na

etapie identyfikacji, zrozumienia i zgoszenia. Osoba doznajca takiej przemocy

w rodzinie moe przez bardzo dugi czas nie rozumie tej sytuacji. Efektywno

udzielanej pomocy ofierze przemocy uzaleniona jest od waciwej postawy

45

i odpowiedniej reakcji pracownikw instytucji. Przemoc psychiczna jest bardzo

trudna do udowodnienia przed sdem, dlatego ofiary wymagaj naleytego

wsparcia.

Cyt.: Kobieta chciaa uzyska informacj () bya przekonana parnacie adnych lat, e moe to ona

co le robi, () jej m twierdzi, e jak ciebie nie bij, wic nie zncam si nad tob. Niektrzy

ludzie yj nawet w takim przekonaniu, e jak nie bije, jak nie uderzy, jak nie ma siniakw, no to nie

dochodzi do przemocy.

W opinii respondentw najczciej wystpujcym mechanizmem jest

wykorzystywanie nierwnowagi si i prba zdominowania drugiej osoby.

Respondenci poproszeni zostali o podanie przypadkw przemocy psychicznej,

fizycznej, ekonomicznej, seksualnej oraz zaniedbania, z jakimi spotkali si w swojej

pracy. Przykady zostay przedstawione poniej.

Przykady przemocy psychicznej Cyt.: () to s bardzo wymylne metody, to jest traktowanie w domu czowieka jak takiego

podludzia. Autentycznie podludzia. Na przykad spotkaam si z tym, e dziecko nie mogo je przy

stole z rodzin, tylko musiao gdzie na jakim taborecie, albo w ogle z podogi miao je. S takie

metody stosowane jak na przykad niszczenie rzeczy, zapakowanie wszystkich ubra do wanny,

polanie tego ace, domestosem ().

Cyt.: () jak ona ugotuje zup to wsypanie tam kilograma soli, jak ona si kpie to gaszenie jej

wiata w azience, ona idzie wiesza pranie zim to zamknicie jej drzwi eby sobie pomarza.

Cyt.: () najprostszy przykad kiedy jedna ze stron w maestwie uwaa, e wie co dla tej drugiej

osoby jest dobre i suszne i w ogle nie liczy si z uczuciami czy emocjami tej drugiej strony i nie jest

zainteresowana czy zrozumieniem czy nawet dopytaniem si, co ta druga osoba na to.

Cyt.: Miaam ostatnio, taki przypadek przemocy domowej wobec 16 letniej dziewczyny () by

tata, ktry by agresorem. Ona bardzo dobrze si uczya, natomiast on nie pozwala jej zapala lampki

ju po godzinie 21. Ona lubia si uczy nie przy biurku natomiast na swoim ku. On jej tego

zabrania, nie pozwala , wyrzuca jej ksiki, nie pozwala na spotkania z przyjacimi. Lubia uczy

si z koleank, pomagaa jej, natomiast on nie pozwala na takie spotkania.

46

Cyt.: Wyzwiska, wulgaryzmy, () miaam takich pacjentw, przy dzieciach mwili sowa typu

suko i w taki sposb si do dziecka zwracali, do 5 6 latka. Takich sytuacji jest bardzo duo ()

Albo szanta emocjonalny dziecka jeeli nie zrobisz tego, to ja zrobi tak.

Badani zwracali uwag, e przemoc psychiczna w rodzinie czsto wie si

z izolowaniem ofiary oraz przybiera rne formy. Pierwszym niepokojcym

sygnaem moe by odmowa spotka, coraz rzadszy, zanikajcy kontakt z rodzin.

Ofiara pozostawiona bez pomocy osoby z zewntrz obwinia si za zaistnia

sytuacj, czuje si bezradna i szybko nabiera przekonania, e skazana jest na swojego

oprawc.

Cyt.: () izolowanie w jaki pomieszczeniach, w jaki pudach czy skrzyniach.

Cyt.: Bezwzgldna posuszno, odbieranie moliwoci podjcia jakiejkolwiek decyzji jeli chodzi

o swoje ycie, o rodzin, o dzieci, wyzwiska, upokarzanie, wymiewanie si w towarzystwie, () ty

taka owaka, ty nic nie potrafisz, ty nigdy nic nie potrafia, ty zobacz co ty narobia, do czego ty

w ogle zdolna jeste ().

Cyt.: Maonek, ktry uparcie z ogromn determinacj opiera kontakt z on na tym, e j

dyskredytowa, obmiewa jej zaopatrywania, pogldy, rodzin.

Cyt.: (...) zania bardzo warto czowieka i ubezwasnowolnia go. Czowiek po prostu nie wierzy

w siebie, nie wierzy w swoje moliwoci. Kobiety drczone psychicznie nigdy nie uwaaj siebie za

adne, za potrzebne, wartociowe, nigdy.

Przykady przemocy fizycznej

W opinii respondentw najczciej sprawcami przemocy fizycznej w rodzinie

s mowie i konkubenci, ofiarami natomiast kobiety i dzieci.

Cyt.: Siostra z bratem, ktrzy zostali zrzuceni ze schodw przez matk ().

Cyt.: () bicie, kopanie, szarpanie, popychanie. W stosunku do dzieci mwi si o dziecku

potrzsanym.() s te bardzo okrutne formy przemocy fizycznej: przypalanie papierosami, dganie

noem, atak z noem, atak siekier, spotkaam si z odgryzaniem sobie czci ciaa: obgryzaniem uszu,

prb odgryzania nosa, s to drastyczne formy.

Cyt.: () wykrcenie rki, uderzenie przy szarpaninie, w rk, w twarz ().

47

Cyt.: Bardzo trudny przypadek, gdzie konkubent wrci do domu i tak poturbowa swoj konkubin,

e miaa bardzo rozlege obraenia ciaa (). Przemoc zaley od pomysowoci ludzi: bicie pasem,

bicie jakimi narzdziami, pejczem zakoczonym kulkami.() dziecko, ktre byo wsadzane do gorcej

wody i ma poparzon pup.

Cyt.: () po prostu lanie dzieci. Dzieci s karcone w taki sposb, e jak dostan jedynk s bite

pasem, rk, kijem rne s formy. Zdarzaj si te sytuacje, w ktrych dochodzi do bardzo

wyrafinowanej przemocy czyli () przypalanie, przyduszanie.

Przykady przemocy seksualnej

Badani przywoujc przykady przemocy seksualnej najczciej wskazywali

wymuszanie zachowa seksualnych, jak te zblie w zwizkach partnerskich,

ktrych nie akceptowaa druga strona. Podkrelali rwnie, e kada osoba

niezalenie od tego, czy yje w zwizku formalnym, czy nieformalnym ma prawo

decydowa o swoim yciu intymnym. Czsto niestety funkcjonuje w naszym

spoeczestwie stereotyp, e gwat w maestwie nie istnieje.46

Cyt.: Miaam kiedy takie mode maestwo, w ktrym m wymusza seks od niej - modej

dziewczyny. I dopiero teciowa powiedziaa, e co noc syn wrzeszczy na on, e on chce, a ona nie

chc.

Respondenci przytaczali rwnie przypadki gwatw nastolatek przez

konkubentw matek oraz molestowania dzieci przez ojcw.

Z podanych przykadw wynika, e w przypadku przemocy fizycznej

i seksualnej w rodzinie ofiarami s prawie wycznie kobiety i dzieci.

Przykady przemocy ekonomicznej

Osoby, z ktrymi przeprowadzane byy wywiady twierdziy, e przemoc

ekonomiczna w rodzinie czsto bywa poczona z psychiczn. Jako powody

przemocy ekonomicznej ofiary wymieniay: wypominanie, e niespeniane s

obowizki i oczekiwania partnera, mae zarobki, nieumiejtne gospodarowanie, brak

46 Polacy wobec zjawiska przemocy ..., s. 12.

48

porozumienia w kwestii wszelkich wydatkw, wydzielanie pienidzy oraz posikw,

zmuszanie do ebrania.

Cyt.: () kiedy na przykad m wydaje 90% swoich zarobkw na swoje przyjemnoci typu:

telefony komrkowe, laptopy i inne, i uzasadnia to, e po prostu pracuje i potrzebuje. Nie uzgadnia

tego z on, ktra pniej ma problemy z opaceniem rachunkw albo kupieniem ksiek czy

podrcznikw dzieciom.

Cyt.: (Ojciec) ogranicza dostp do lodwki, w okrelonych godzinach by dostp do lodwki.

Cyt.: M pracujcy w jaki tam sposb okrela sum, ktr daje onie - szantauje j w ten sposb.

Cyt.: () odmawianie jedzenia dziecku czy zmuszanie do pracy.

Przykady zaniedbania

Respondenci wspominali o specyficznym rodzaju przemocy w rodzinie, ktry

zwizany jest z rnymi zachowaniami wzgldem dzieci.

Cyt.: Na przykad rodzice nie opiekuj si dziemi, jest chd emocjonalny, te dzieci s zostawiane

same sobie.

Cyt.: Kiedy rodzic nie zabezpiecza podstawowych potrzeb, nie dbajc o to, eby byo poywienie, to

jest to zaniedbanie. Nie zabezpiecza potrzeb edukacyjnych, nie kupuje podrcznikw czy te nie dba

o to, eby dzieci codziennie wychodziy do szkoy.

Na podstawie wyej wskazanych przykadw mona wnioskowa, e

przedstawiciele organizacji pozarzdowych wraz z funkcjonariuszami policji

najczciej spotykaj si w swojej pracy z przemoc fizyczn . Czsto s to brutalne

formy. Niezwykle rzadko z przemoc styczno maj pracownicy suby zdrowia

(pielgniarka rodowiskowa), a take pracownicy socjalni orodkw pomocy

spoecznej.

Respondenci zgodnie przyznawali, e przypadki przemocy stosowanej wobec

dzieci nale do najbardziej drastycznych.

Cyt.: Przypadki przemocy w stosunku do dzieci - dla mnie kady jest w zasadzie drastyczny.

Cyt.: Zwykle to najbardziej bolesne i draliwe jest krzywdzenie maych dzieci, a zdarza si, e

dotyczy to okresu noworodkowego, albo wczesno- niemowlcego ().

49

Za najbardziej traumatyczn form przemocy uznano seksualn. Jest ona na

tyle okrutna, e duo bardziej ni inne rodzaje agresji zawstydza i upokarza, uderza

w najbardziej intymne sfery ycia czowieka. Przemoc seksualna nie oznacza

wycznie oddziaywania za pomoc siy na ofiar celem wymuszenia jej ulegoci.

Sprawca moe oddziaywa nie tylko na jej ciao, ale rwnie na jej psychik.

W konsekwencji oprawca zwyciy. Niewtpliwe taka forma przemocy pozbawia

poczucie bezpieczestwa, godnoci, integralnoci, pozostawia trwae lady

w psychice poszkodowanej.

Cyt.: Rwnie drastyczne () jest wykorzystywanie seksualne, ktre jest bardzo trudne do

rozpoznania, bo to ju jest takie wdeptanie czowieka w ziemi, to ju jest sponiewieranie. Moim

zdaniem przemoc seksualna jest jedn z najgorszych, jaka moe by.

Respondenci niechtnie ujawniali przyczyny wystpowania przemocy

w rodzinie: Z przyczynami jest trudno, my nie zajmujemy si tutaj okrelaniem przyczyn,

pracujemy z tym co mamy i ze skutkami.. Wikszo badanych miaa trudno, by

jednoznacznie wskaza okolicznoci pojawienia si przemocy. Ich zdaniem jest to

zazwyczaj zbieg rnych zdarze i oddziaywanie wielu przyczyn. Tych czynnikw

jest caa masa i uwaam, e nie ma jednego czynnika, ktry powoduje przemoc ().

Mimo rnic pomidzy poszczeglnymi rodzajami wystpujcej przemocy

badani wytypowali kilka czynnikw, ktre z duym prawdopodobiestwem mog

wpyn na jej wystpienie. Nale do nich przede wszystkim: uzalenienia (gwnie

alkohol), trudna sy