View
224
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Celem zamieszczanych publikacji ma być możliwie szybkie podzielenie się ze środowiskiem edukacyjnym Dolnego Śląska innowacyjnymi rozwiązaniami w swojej pracy zawodowej, ciekawymi formami współpracy, zorganizowanymi w placówkach konferencjami, bądź takimi, w których się uczestniczyło, czy wynikami z prowadzonych badań.
Citation preview
2
Wstęp redakcyjny... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Beata Malentowicz. Zaczarowani kolejny raz. Konkursy w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we
Wrocławiu w Roku Juliana TuwimaMMMMM..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Urszula Tobolska. Julian Tuwim (1 894-1 953) M jestem tylko łowcą słów, czujny i zasłuchany
wyszedłem w świat na łów.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 0
Elżbieta Szymańska. Miejsce biblioteki pedagogicznej w zmieniającej się przestrzeni edukacji
i informacji. Sprawozdanie z I Ogólnopolskiego Forum Bibliotek Pedagogicznych, Kraków,
1 3–1 4 czerwca 201 3 r. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Iwona Paluszkiewicz. Biblioteka w komórce. Subiektywna relacja z Międzynarodowej Konferencji
Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego, 4-6.06.201 3 r. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Urszula Tobolska. Sieci współpracy i samokształcenia zgodnie z założeniami nowego systemu
wspomagania szkół. Refleksje ze szkolenia ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Małgorzata Grabowska. Screencast jako pomoc dydaktyczna dla nauczycielaMMMM..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Anna Pawełków, Urszula Tobolska. Aleksander hrabia Fredro (1 793-1 876). Propozycja metodyczna
dla gimnazjum.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Elżbieta Szymańska. 201 3 – rok zapomnianego wynalazcy ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Magdalena Pilińska. Moja pasja. W górach jest wszystko co kocham.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Edyta Wzorek. Adnotowana bibliografia nabytków biblioteki pedagogicznej w Wałbrzychu.
Styczeń 201 3 – maj 201 3... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Agnieszka Nawrocka. Pani Jadwiga Borsukiewicz. Bibliotekarz z pasją... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Anna Mikos. Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej. Filia w Jeleniej Górze... . . 72
Julia Keplinger. Wrocław jakiego nie znamy .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
Anna Sitarek. Sztuka i piękno. Biografia intelektualna Jacka Malczewskiego.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Anna Sitarek. TUTAJ i TAM. Dwa światy, dwie przestrzenie Wisławy Szymborskiej.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Barbara Rdzanek. Minęło już 60 lat... Biblioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Ewa Bochynek. Szkoła w wałbrzyskim szpitalu. Współpraca z biblioteką pedagogiczną
w Wałbrzychu... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Urszula Tobolska. Szkoła przyszpitalna – metody pracy. Zestawienie bibliograficzne... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Julita Kruszka. Zespół samokształceniowy nauczycieli bibliotekarzy powiatu górowskiego.... . . . . . . . . . . . . . . . 1 03
Ewa Bochynek. Wałbrzyska stokrotka. Rekomendacja książki Daisy Hochberg von Pless
pt. Taniec na wulkanie... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 09
Lucyna Kurowska-Trudzik. Realizacja procesu wspomagania szkół i placówek oświatowych.
Rozmowę z dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu przeprowadziła
Urszula Tobolska... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 1 2
3
DOLNOSLĄSKI INFORMATOR BIBLIOTEK
PEDAGOGICZNYCH
Półrocznik ukazuje się w wersji
elektronicznej od 201 2 roku.
ISSN 2299-2936.
Wydawca: Dolnośląska Bibl ioteka
Pedagogiczna, ul. Worcella 25-27,
50-448 Wrocław, reprezentowany przez
dyrektora Lucynę Kurowską-Trudzik.
Adres e-mail Redakcji :
tel . (71 ) 377 28 26.
Skład redakcyjny:
Redaktor naczelna:
Urszula Tobolska; adres e-mail :
Zastępca redaktora:
Lidia Soszyńska; adres e-mail :
Opracowanie graficzne:
Alina Dyrek; adres e-mail :
Korekta:
Anna Pawełków; adres e-mail :
Magdalena Pil ińska; adres e-mail :
m.pi l [email protected]
Redakcja zastrzega sobie prawo
do dokonania koniecznych zmian utworu,
wynikających z opracowania redakcyjnego oraz
zwielokrotnienia techniką cyfrową.4
Przedstawiam Państwu drugi w roku 201 3 numer e-biuletynu
Dolnośląski Informator Bibl iotek Pedagogicznych. Minister-
stwo Edukacji Narodowej przygotowało plan rozwoju dla pol-
skiej edukacji na najbl iższe lata. Koncepcja ta nie pominęła
bibl iotekarstwa. Od lutego 201 3 r. uprawomocniło się Rozpo-
rządzenie MEN w sprawie szczegółowych zasad działania
publicznych bibl iotek pedagogicznych. Pojawiły się nowe
perspektywy pracy pedagogicznej nauczyciela bibliote-
karza.
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu włączyła
się z nieukrywaną przyjemnością w obchody jubileuszowe
Roku Tuwima i zorganizowała konkurs pt. Zaczarowany
świat wierszy Juliana Tuwima. Była to sama przyjemność
słuchania bardzo młodych interpretatorów wierszy wybitnego
liryka. W biuletynie umieszczono działania Bibl ioteki honoru-
jące jego twórczość. Przedstawiła je Beata Malentowicz.
Z kolei pasje i dorobek twórczy autora Kwiatów Polskich
przybliżyła Urszula Tobolska. Biograficzny rys powstał
w oparciu o autorski tekst znakomitego poety.
Bibl ioteki pedagogiczne pozytywnie wyróżniają się na tle in-
nych typów bibl iotek. Cechuje je kreowanie wspólnych kie-
runków działań i zacieśnianie współpracy. Ela Szymańska -
uczestniczka konferencji w Krakowie w całości poświęconej
problematyce bibl iotek pedagogicznych - przytoczyła głosem
prelegentów ciekawe inicjatywy bibliotek pedagogicznych
w zmieniającej się przestrzeni edukacyjnej , w tym ważny
głos placówki wrocławskiej.
Wśród użytkowników bibl iotek pedagogicznych Dolnego Ślą-
ska panuje przekonanie, że placówki stają się dla nich wiary-
godnym miejscem zdobywania informacji . I tak jest w istocie.
Bibl ioteki najpierw obserwują zmiany zachodzące w środowi-
sku edukacyjnym, a potem dostosowują swą aktywność do
5
oczekiwań użytkowników. To można rzec - waru-
nek gwarantujący ich sukces. Czy przyszłością bi-
bl iotek pedagogicznych może być biblioteka wM
komórce? Na to pytanie spróbowała odpowie-
dzieć Iwona Paluszkiewicz z placówki wrocław-
skiej, która zainteresowała czytelników
subiektywną relacją z międzynarodowej konferen-
cj i odbywającej się w Łodzi.
Choć gruntowna przebudowa polskiej edukacji
miała miejsce w 1 999 roku, to można odnieść
wrażenie, że edukacja w Polsce jest w stadium
permanentnej reformy. Obecnie wprowadzane
zmiany po raz kolejny koncentrują się na potrze-
bach szkoły. Pomocnym w tym procesie ma być
nowy system doskonalenia nauczyciel i , który
zmierza w kierunku większej podmiotowości
i zwiększaniu wpływu szkoły na rodzaj otrzymy-
wanego wsparcia. Efektywność jego realizacji ma
zapewnić wprowadzenie dwóch nowatorskich
form działań rozwojowych: wdrożenie rocznego
planu wspomagania szkoły oraz sieci współ-
pracy i samokształcenia. W szkoleniu dla kan-
dydatów na koordynatorów sieci współpracy
i samokształcenia uczestniczyła Urszula Tobolska,
a w artykule przedstawiła refleksje z trzydniowych
warsztatów.
Małgosia Grabowska przedstawia możliwość na-
grania tzw. screencastu , czyl i zapisu czynności
wykonywanych na ekranie komputera. Możliwość
zapisania w postaci fi lmu wszystkiego, co dzieje
się na ekranie komputera można wykorzystać na
wiele sposobów. Próbuje pokazać to nasza kole-
żanka z placówki we Wrocławiu.
Proponuję artykuły, które zwiększają dostępność
czytelników do treści edukacyjnych. Autorki Ur-
szula Tobolska i Anna Pawełków przybliżają po-
stać Aleksandra hrabiego Fredry - najlepszego
polskiego komediopisarza. W roku 201 3 przy-
pada 220. rocznica jego urodzin. I choć czasy,
w których tworzył, wydają się dziś bardzo odległe,
to komedie jego cieszą się niesłabnącą popular-
nością. Ponadczasowa jest zwłaszcza ich tematy-
ka i umiejętnie dobrany humor. Propozycja auto-
rek może być inspiracją dla nauczyciel i real izują-
cych na lekcji języka polskiego zagadnienia
dotyczące życia i twórczości komediopisarza. Za-
proponowano scenariusz lekcji i materiały pomoc-
nicze: rozbudowane kalendarium życia poety,
krzyżówkę oraz test ze znajomości treści lektury
„Zemsty”.
Rok 201 3 jest również poświęcony pamięci kolej-
nego wybitnego Polaka. Druga wojna światowa
uniemożliwiła pełny rozkwit jego talentu. Mogę za-
ryzykować twierdzenie, że gdyby nie lata okupacji ,
zostałby kandydatem do nagrody Nobla. Metoda
wymyślona przez niego ma kluczowe znaczenie
dla światowej elektroniki. To dzięki jego wynalaz-
kowi funkcjonują urządzenia, w których znajdują
się układy z krzemu - telewizorów, komputerów,
zegarków kwarcowych itp. Ze strony rodaków
spotkało go jednak zapomnienie. I dopiero dzięki
gronu pasjonatów jego talentu udało się doprowa-
dzić, że rok 201 3 jest poświęcony polskiemu che-
mikowi. Cieszę się, że możemy na łamach
naszego pisma przypomnieć - za sprawą Eli Szy-
mańskiej - zapomnianego, a dla większości nie-
znanego wynalazcę Jana Czochralskiego.
Magdalena Pil ińska opisała swoją ciekawą pasję,
nadającą wartość jej życiu. To góry – przepiękne
o każdej porze dnia i roku. Wędrówka po nich
sprawia, że nawet w tym samym miejscu i na tym
samym szlaku można znaleźć coś nowego, coś
dla siebie. A jak już staniemy na szczycie, może-
my się sycić przepięknymi widokami. Zachęcam
do przeczytania, co góry proponują naszej kole-
żance, a Państwa do odkrywania własnych uzdol-
nień i dzielenia się nimi.
W centrum uwagi pracowników Bibl ioteki znajduje
się czytelnik, dlatego ich działania zmierzają do
możliwie najlepszego zaspokojenia potrzeb infor-
macyjnych czytelników. Współcześnie, na naszych
oczach, zmienia się kl ient bibl iotek pedagogicz-
nych, w dużym stopniu oczekujący dostępu do in-
formacji o publikacjach poszczególnych bibl iotek.
Przedstawiona w artykule Edyty Wzorek adnoto-
wana bibliografia nabytków jest interesującą
propozycją wzbogacenia warsztatu metodycznego
nauczyciela. W proponowanym przez autorkę spi-
sie l iteratury ujęto nowości z pedagogiki, psycho-
logi i , socjologi i i inne.
Nie uwzględniono lokalizacji proponowanych no-
wości we wszystkich bibl iotekach sieci dolnoślą-
skich bibl iotek pedagogicznych, a jedynie placówki
wałbrzyskiej. Adnotacje do biuletynu nabytków ge-
nerowano z autopsji bądź korzystano z opisów ze
stron internetowych (z podaniem źródła adnotacji).
W artykule wzięto jedynie wyimek obszernego ze-
stawienia, które można przejrzeć na stronie
http: //www.dbp.wroc.pl/bibl ioteki/walbrzych/ima-
ges/bibl ioteka/Wykaz%20nabytkow%205.pdf.
W bieżącym numerze przedstawiam dzięki
Agnieszce Nawrockiej postać pani Zofii Borsu-
kiewicz z placówki świdnickiej. To osoba, która na
zawsze pozostanie wzorem bibl iotekarza z powo-
łania, odważnego w słowach i niezależnego
w czynach, mającego na względzie przede
wszystkim dobro Bibl ioteki, jej czytelników i pra-
cowników.
W czwartym numerze biuletynu przedstawiam syl-
wetkę naszej koleżanki – Anny Mikos, która pra-
cuje w fi l i i Dolnośląskiej Bibl ioteki Pedagogicznej
w Jeleniej Górze. Ania, którą w pracy interesuje
technologia informacyjna, prywatnie posiada wiele
ciekawych pasji .
Wraz z Anną Sitarek z placówki jeleniogórskiej
możemy wstąpić w swoistą czasoprzestrzeń wy-
pełnianą przez sztukę. Pani Anna przybliża nam
sposób opisywania świata według Wisławy
Szymborskiej i Jacka Malczewskiego. W pierw-
szym artykule zostajemy oczarowani osobą Jacka
Malczewskiego - malarza, który pozostawił po so-
bie najwięcejW autoportretów. Swoista to propo-
zycja lekturowa - biografia intelektualna wg Danuty
Kudelskiej. Malczewski był jednym z wybitnych
uczniów Jana Matejki. Choć Matejko widział
w Malczewskim kontynuatora jego sztuki, stało się
inaczej. Uczeń postanowił pójść własną ścieżką.
Malczewski był przede wszystkim malarzem ludz-
kiej twarzy. Przyjęłam zaproszenie wejścia w świat
sztuki i obejrzałam przepiękne obrazy Jacka Mal-
czewskiego – najbardziej znanego i naj lepiej roz-
poznawalnego malarza z epoki Młodej Polski
(http: //www.pinakoteka.zascianek.pl/Malczewski-
_J/Index.htm).
W 201 3 roku minął rok od śmierci Wisławy Szym-
borskiej. Noblistka należała do osób, które nie-
chętnie udzielały się publicznie. Poetka wolała
zostać tajemnicą, nigdy do końca nie zgłębioną.
Choć niezupełnieW bo jednak jakaś część poka-
zania Szymborskiej, została zrealizowana. Udało
się to dwóm paniom – Annie Bikont i Joannie
Szczęsnej. My też nie możemy patrzeć na biogra-
fię Wisławy Szymborskiej z dystansu. Subtelnie
skraca go czytelnikom Anna Sitarek.
Aktywne, ciekawe zajęcia to skuteczna edukacja.
Wie o tym Julia Keplinger – najmłodsza autorka e-
biuletynu. Uczestnicząc w projekcie edukacyjnym
w gimnazjum, do którego uczęszcza, postanowiła
swym kolegom przybliżyć Wrocław z dawnych lat.
Czytelnicy naszego pisma mają również tę niepo-
wtarzalną okazję poznania – jak zapewnia autorka
– Wrocławia jakiego nie znamy.
W ubiegłym roku minęło 60 lat działalności Bi-
blioteki Pedagogicznej w Jeleniej Górze. Czas
jubileuszowy skłania do powrotu pamięcią do po-
czątków, które przypadły na trudne lata powojen-
ne, kiedy to w wyzwolonej Jeleniej Górze zaczęto
dopiero organizować oświatę. Bibl ioteka powstała
z myślą o nauczycielach. Jej zadaniem była po-
moc w zakresie uzupełniania ich kwalifikacji zawo-
dowych i real izacji zadań dydaktyczno-
wychowawczych w szkołach. Placówkę opisuje
Barbara Rdzanek.
Współpraca między Zespołem Szkół Specjal-
nych w Wałbrzychu a biblioteką pedagogiczną
w Wałbrzychu trwa już dobrych kilka lat. Dokład-
nie w 2008 roku doprecyzowano obszary wzajem-
6
nego współdziałania. Początkowo skupiono się na
dostarczaniu do szkoły zamówionych przez na-
uczyciel i egzemplarzy książek. Ciekawy wątek
współpracy opisuje Ewa Bochynek z placówki
wałbrzyskiej.
Pozytywny wizerunek bibl ioteki ma istotne zna-
czenie. Inicjowanie działań promujących zbiory to
zamieszczanie streszczeń wydawanych pozycji ,
dzięki czemu czytelnik dotrze do literatury lub
sporządzanie zestawień bibl iograficznych. Urszula
Tobolska przygotowała zestawienie bibliogra-
ficzne, którego treścią są metody pracy
w szkole przyszpitalnej lub sanatoryjnej . Źró-
dłami informacji stanowiącymi sedno zestawienia
bibl iograficznego są wybrane z zasobów DBP we
Wrocławiu oraz sieci bibl iotek pedagogicznych
Dolnego Śląska książki i artykuły z czasopism.
W 201 3 roku mija 35 lat od zainicjowania prac ze-
społu samokształceniowego bibliotekarzy po-
wiatu górowskiego. Działalność tego rodzaju
grupy nauczyciel i rozpoczęła się w 1 978 roku. Do-
skonalenie nauczyciel i-bibl iotekarzy bibl iotek
szkolnych w powiecie górowskim sięga jednak
zdecydowanie lat wcześniejszych. Informacje
o pracy zespołów przedstawiła Jul ita Kruszka
z Bibl ioteki Pedagogicznej w Górze.
Rok 201 3 w województwie dolnośląskim został
ogłoszony Rokiem Księżnej Daisy. Kim była Da-
isy, zwana Stokrotką, która związała swe życie
z ziemią wałbrzyską i jej mieszkańcami? Chcąc
odpowiedzieć na to pytanie warto zapoznać się
z lekturami, które ukazały się niedawno albo zo-
stały wznowione, a opisują niezwykłe życie boha-
terki roku. Do przeczytania jednej z nich zachęca
Ewa Bochynek. Jest nią Taniec na wulkanie au-
torstwa samej księżnej Daisy Hochberg von
Pless.
Przed nami rok szkolny 201 3/201 4. Inicjujemy ko-
lejne działania, które mają służyć środowisku edu-
kacyjnemu, czytelnikom oraz rozwojowi
zawodowemu każdego z nas. Do rozmowy nume-
ru zaprosiłam dyrektor DBP panią Lucynę Kurow-
ską-Trudzik. Tym razem spojrzymy na
Dolnośląską Bibliotekę Pedagogiczną we Wro-
cławiu jako placówkę wspomagającą rozwój
szkół. Mimo może pewnych zmian metod – cel
nie zmienia się. Jest nim wspieranie nauczyciel i
w realizacji ich zadań. Nowe możliwości uściśla
rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad
działania publicznych bibl iotek pedagogicznych
z dnia 28 lutego 201 3 roku. Niektóre zapisy roz-
porządzenia przyczynią się do wzmocnienia rol i
tych placówek i poszerzenia zakresu oddziaływa-
nia na środowiska związane z edukacją.
Choć bibl ioteki patrzą na świat każda ze swojego
punktu widzenia, to jednak nie zmienia to praw-
dziwej postaci rzeczy. Ważne jest, że przy spoj-
rzeniu nawet z innej perspektywy, widok pozostaje
taki sam. Życzę miłej lektury naszego e-biuletynu.
Tematem kolejnego numeru chciałabym przedsta-
wić różne przestrzenie pracy bibliotek pedago-
gicznych . Zainteresowanych publikowaniem
artykułów zapraszam do współpracy. U progu no-
wego roku szkolnego życzę, aby Państwa za-
angażowanie w pracy było źródłem satysfakcji
i spełnienia zawodowego.
Redaktor naczelna
Urszula Tobolska
7
Beata Malentowicz
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu
ZACZAROWANI KOLEJNY RAZ
konkursy w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wroławiu
w Roku Juliana Tuwima
W 201 3 roku przypadają sześćdziesiąta rocznica śmierci i stulecie poetyckiego debiutu Juliana Tuwima.
Obie rocznice stanowią okazję do oddania hołdu Julianowi Tuwimowi - poecie, który kształtował język, wy-
obraźnię i społeczną wrażliwość wielu pokoleń Polaków, ucząc ich zarazem poczucia humoru i ukazując
optymizm codziennego życia. Rok ten został ogłoszony przez Sejm Rzeczpospolitej - Rokiem Juliana Tuwi-
ma.
W Dolnośląskiej Bibl iotece Pedagogicznej we
Wrocławiu podjęto wiele zadań aby uczcić tę
rocznicę. Największym wyzwaniem było zorgani-
zowanie konkursu „Zaczarowany świat wierszy
Juliana Tuwima” adresowanego do najmłod-
szych: uczniów szkoły podstawowej oraz wycho-
wanków przedszkola. Do współpracy zaproszono
bibl ioteki pedagogiczne z całego województwa
dolnośląskiego.
W lutym 201 3 roku konkurs został ogłoszony.
Uczniowie klas 4 i 5 zostal i zaproszeni do recytacji
wierszy poety, uczniowie klas 0-3 miel i wykonać
pracę plastyczną ilustrującą utwory Jul iana Tuwi-
ma, a wychowankowie przedszkoli zaprezentować
scenkę dramową inspirowaną jego poezją.
Do konkursu zgłosiło się w wyznaczonym terminie
1 59 placówek z całego województwa. Pierwszy
etap konkursu przeprowadzono w przedszkolach
i szkołach. Zwycięzcy tych edycji przeszl i do etapu
drugiego, który odbywał się w wytypowanych Bi-
bl iotekach Pedagogicznych w: Bolesławcu, Dzier-
żoniowie, Głogowie, Górze, Legnicy, Lubaniu,
Lubinie, Świdnicy, Wałbrzychu, Wrocławiu, Zgo-
rzelcu i Złotoryi.
W Dolnośląskiej Bibl iotece Pedagogicznej we
Wrocławiu konkursy odbyły się w czerwcu br. Bi-
bl iotekę „opanowały” dzieci i od razu podbiły serca
pracowników DBP. Znakomita interpretacja wspa-
niałych wierszy Jul iana Tuwima, pomysłowe prace
plastyczne uczniów szkół podstawowych oraz nie-
zwykłe scenki inspirowane poezją poety wykona-
ne przez dzieci z przedszkoli , przeniosły dorosłych
w niezapomniany „zaczarowany świat” dzieciń-
Źródło: Dolnośląska Bibl ioteka pedagogicznw we Wrocławiu
8
stwa.
Do konkursu recytatorskiego przystąpiło we Wro-
cławiu 21 uczestników. Jury oceniało: stopień opa-
nowania tekstu, dykcję, właściwe tempo mówienia,
umiejętności interpretacyjne, ogólne wrażenie ar-
tystyczne.
Konkurs przebiegał na bardzo wysokim poziomie
i do finału wojewódzkiego przeszło pięcioro
uczniów z jednakową liczbą punktów.
Natomiast w konkursie plastycznym brało udział 25
prac. Jury oceniało: zgodność z tematyką konkur-
su, pomysłowość i oryginalność pracy, technikę
wykonania, ogólne wrażenie artystyczne. Trudno
było wśród bardzo ciekawych prac wybrać tę naj-
lepszą i dlatego do finału wojewódzkiego przeszło
siedem prac z jednakową liczbą punktów.
Z kolei w konkursie na scenkę dramową inspiro-
waną twórczością poety przystąpiło dziewięć grup
przedszkolnych. Jury oceniało: przekaz treści
utworu, właściwe tempo mówienia, formę i sposób
przekazu oraz ogólne wrażenie artystyczne. Kon-
kurs był niezwykle wyrównany i do finału woje-
wódzkiego przeszły trzy zespoły z jednakową
liczbą punktów.
Z niecierpl iwością wszyscy czekają na wojewódz-
ki etap konkursu , który odbędzie się w paździer-
niku 201 3 roku, a zwycięzcy spotkają się na
uroczystej Gali Konkursowej, na której zostaną
wręczone nagrody i wyróżnienia. Jednak najwięk-
szą nagrodą będzie ponowne spotkanie z dziećmi
iW zaczarowanym światem wierszy Jul iana Tuwi-
ma.
W Roku Juliana Tuwima Dolnośląska Bibl ioteka
Pedagogiczna we Wrocławiu zaproponowała także
konkurs dla uczniów wyższych klas: „Jul ian Tuwim
- zaklinacz słów”. Jest to konkurs z zakresu wiedzy
o życiu i twórczości Jul iana Tuwima: specjalnie
przygotowana krzyżówka oraz pytania konkursowe
w wersji tradycyjnej do wykorzystania przez na-
uczyciel i oraz w formie interaktywnej, dostępnej na
platformie edukacyjnej DBPMoodle. Na platformie
dostępna jest także wystawa multimedialna „Rok
201 3 - rokiem Juliana Tuwima - o życiu i twórczo-
ści poety”. Zainteresowani tematem znajdą tam
prezentację materiałów o życiu i twórczości Jul iana
Tuwima, wspomnienia o nim i jego dziele oraz pro-
pozycje scenariuszy zajęć, utwory do poczytania
i posłuchania.
kontakt z autorem:
Źródło: Dolnośląska Bibl ioteka pedagogicznw we Wrocławiu
Źródło: Dolnośląska Bibl ioteka pedagogicznw we Wrocławiu
Źródło: Dolnośląska Bibl ioteka pedagogicznw we Wrocławiu
9
Lata dziecięce i młodość (1 894–1 91 5)
Jul ian Tuwim urodził się 1 3 września 1 894 r. w Ło-
dzi w mieszczańskiej rodzinie zasymilowanych
Żydów. Sześć lat później urodziła się jego siostra
Irena, późniejsza tłumaczka Kubusia Puchatka
i Chatki Puchatka. Ojciec Izydor Tuwim był urzęd-
nikiem bankowy znał ki lka języków obcych. Mat-
ka, Adela z Krukowskich, była córką właściciela
drukarni. Jego dziadek Leon Krukowski drukował
pierwsze w Łodzi polskie pismo Dziennik Łódzki.
Rok 201 3 został ogłoszony Rokiem Juliana Tuwima, poety, twórcy piosenek i kabaretowych monologów
i scenek, autora wierszy dla dzieci, tłumacza, bibliofila i kolekcjonera. Poniższy rys biograficzny powstał
w oparciu o autorski tekst Juliana Tuwima Pisma prozą [Tuwim, Julian. Pisma prozą. Oprac. Janusz
Stradecki. Warszawa 1 964. Pierwodruk: „Wiadomości Literackie” 1 936 nr 1 1 ] i inne źródła wymienione
w proponowanym przez autorkę zestawieniu.
Urszula Tobolska
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu
JULIAN TUWIM (1 894-1 953)
M jestem tylko łowcą słów, czujny i zasłuchany wyszedłem w świat na łów
1 0
Matka po śmierci męża (1 935) przeżyła załamanie
psychiczne i próbowała popełnić samobójstwo.
Przebywała w szpitalu dla psychicznie chorych
w Otwocku. Podczas jego likwidacji w 1 942 r. zo-
stała zastrzelona przez Niemców.
W domu Tuwimów rozmawiano po polsku. Jak
mówił sam poeta : „w języku żydowskim pisać nie
mogę, gdyż ani go nie znam, ani nie znałem, ani
sami, aż wreszcie, napakowawszy calichloricum
do rurki metalowej, zacząłem rozgrzewać ją nad
świecą. Nagle – trach – wybuch – szczęście, że
sobie tylko rękę poszarpałem i poparzyłem. Szczę-
ście w ogóle, że cały dom przy ulicy Andrzeja nie
wyleciał kiedyś w powietrze”.
„Po chemii przyszła mechanika. Maszynki się bu-
dowało. Ale nie według jakichś planów, wzorów,
nie z gotowych części, jakie teraz we wspaniałych
pudłach sprzedają („Mécano”). Znowu na wariata,
na „a nuż!”, na fantazję. Pudełko od cygar, pałecz-
ka, deseczka, śrubka, kółko, drucik, gumka, sznu-
rek, korbka, tu wkręcić, tam zaczepić, tutaj
połączyć – i wreszcie maszynka działa, to znaczy:
kółko się kręci, a patyczek uderza o deseczkę. Ale
po co? Nie wiadomo do dziś”.
„Następny okres: magia. W małym plecionym ko-
szyczku zacząłem gromadzić jakieś dziwaczne in-
strumenciki, flaszeczki z kolorowymi płynami,
kamyki, krzemienie, koral iki , muszelki, diabl i wie-
dzą co. Bo to nawet nie były te skromne aparaciki
i sztuczki magiczne, jakie dziś z czułością oglądam
na maluśkiej wystawie sklepu czarodziejskiego
przy ulicy Chmielnej. Zebranie kilkunastu takich
sztuczek w koszyczku i bawienie nimi kolegów lub
znajomych dziewczynek byłoby całkiem zrozumia-
łe. Ale o to właśnie chodzi, że moje przedmioty nie
działały. To ja działałem, ja podejrzewałem je
o właściwości magiczne – w dalszym ciągu, jak
przy doświadczeniach chemicznych, oczekując cu-
du.
Przez pewien czas zbierałem zioła lekarskie, przy-
woziłem do miasta z łąk inowłodzkich miętę, rutę,
macierzankę, dziewannę, suszyłem, w torebki
układałem. Nikt się tym nie leczył. Więc po co?
dlaczego? Chyba dlatego, „że zielone, że majowe
i że niepotrzebne”.
Wspomnienia z dzieciństwa zostały jednak zdomi-
nowane przez traumatyczne doświadczenia zwią-
zane ze znamieniem na policzku. Chłopcu
dokuczano z tego powodu w szkole, uważając go
11
w domu nigdy nie słyszałem”. Rodzice przyszłego
poety byli bardzo tolerancyjni wobec syna. Pozwa-
lal i mu niemal na wszystko. Po ojcu Julek odzie-
dziczył zdolności do języków, po matce miłość do
polskiej poezji „Wto, że stałem się poetą, Jej
przede wszystkim zawdzięczam”. Ona recytowała
mu najpiękniejsze polskie wiersze. Była wielką mi-
łośniczką poezji Mickiewicza, Słowackiego, Asny-
ka. W specjalnym albumie zapisywała ulubione
utwory. Jul ian Tuwim wspomina: „książek dziecin-
nych miałem zawsze mnóstwo. Był w domu Przy-
jaciel Dzieci i Moje Pisemko, były czerwone
kwadratowe książki Przyjaciela, co miesiąc tom”.
Młody Tuwim uczył się w Państwowym Gimnazjum
Realnym im. Romanowych w Łodzi. Wspomina:
„W lutym r. 1 911 miałem lat szesnaście i pół, byłem
uczniem klasy szóstej (zostałem w niej potem na
drugi rok) i uczyłem się straszl iwie źle; W z piątej
klasy do szóstej miałem np. tzw. „dryndę” (po-
prawkę) W z geografi i”. Fakt ten nie jest jednak
odnotowany w histori i szkoły. W szkole znany był
z humoru i pomysłowości, i jak wspominała go Ire-
na Tuwim – siostra poety „Julek rozsadzał jak dy-
namitem szarość i ubóstwo naszego życia”.
Po swoich rodzicach Tuwim odziedziczył zamiło-
wanie do przedmiotów humanistycznych, z tych
zdobywał dobre stopnie. Nieco gorzej było z przyj-
mowaniem wiedzy z zakresu przedmiotów ścisłych
W „tępota moja matematyczna była nieomal upior-
na”.
Ciekawostką jest, że Tuwim interesował się przy-
rodą, astronomią i magią. Prowadził domowe la-
boratorium, w którym robił doświadczenia
chemiczne. Tuwim pisał o sobie: „I nagle coś mi do
głowy strzel i ło, że jestem z powołania chemikiem.
Zacząłem robić dziwne rzeczy. Najpierw skromnie:
mieszałem proszek do zębów z pianą mydlaną,
stearynę z atramentem, farbkę kuchenną z octem.
Potem od rzemyczka do nożyczka – ubijałem
w moździerzu saletrę z siarką, lycopodium z wę-
glem, a u wuja aptekarza kradłem co się dało
i wszystko kręciłem, rozcierałem, oblewałem kwa-
za odmieńca. Matka dostrzegała w znamieniu sy-
na przekleństwo losu i za wszelką cenę czyniła
starania usunięcia znamienia, jednak nikt z leka-
rzy nie chciał podjąć się zabiegu. Prawdopodob-
nie defekt ten był przyczyną, dla którego bardzo
dużo czasu spędzał w domu. Spędzał ten czas na
penetrowaniu różnych encyklopedii i słowników.
Notował np. brzmienia różnych słów w najbardziej
egzotycznych językach świata. Dzięki temu rozwi-
nął swe lingwistyczne zainteresowania. „Zaczął
się bzik l ingwistyczny, o którym najwięcej mogę
powiedzieć, gdyż pozostały mi po nim własną mo-
ją ręką pisane dokumenty: ki lka kajetów treści zu-
pełnie fantastycznej. Mam je właśnie przed sobą.
Co stronica, to pstrokate rojowisko słów w setkach
egzotycznych języków W„hałas ludów, confetti
słowników”. Notowałem to wszystko bez ładu i po-
rządku, czerpiąc z dzieł podróżniczych, etnogra-
ficznych i językoznawczych, branych
z wypożyczalni i bibl ioteki szkolnej. WJuż sobie
tam zapisałem, że żywica po malajsku zwie się
„damar”, głowa po dahomejsku „afo”, rybak po ja-
kucku „bałyksyt”, piekło na Tahiti „tiahobu”, stru-
myk po botokudzku „natu”, kwiat po
staroamerykańsku „szoczitl”, a świnia po maoryj-
sku „puaka”W ale niechaj obok tych tysięcy migo-
tl iwych dźwięków zalśnią nowe, jeszcze
osobliwsze, jeszcze dalsze i starsze! . . . ”.
W gimnazjum zaczął pisać pierwsze wiersze. Pi-
sał je w sekrecie. . . i zamykał w szufladzie. Być
może pozostałoby to tajemnicą, gdyby nie zagu-
biony kluczyk do szuflady. Konieczność wezwania
ślusarza odkryła sekret.
Kiedy miał ok. 1 1 lat na ul icach Łodzi rozpoczęły
się rewolucyjne walki. Strajki wybuchały także
w łódzkich gimnazjach, gdzie uczniowie upominali
się o możliwość nauki po polsku. Tuwim na wy-
raźne życzenie matki, nie przystąpił do buntu, co
z kolei dla strajkujących kolegów oznaczało zdra-
dę. Po rewolucj i 1 905 r. , kiedy to w mieście robiło
się zbyt niebezpiecznie, rodzina Tuwimów musiała
opuścić miasto. Na pewien czas schroniła się we
Wrocławiu.
Mały Jul ian prawie każde wakacje spędzał w Ino-
włodzu nad Pil icą. Miejsce to stało się dla niego
źródłem wielu inspiracj i poetyckich. Własne wier-
sze zaczął pisać od 1 911 r. pod wpływem fascyna-
cj i twórczością Staffa. Tak odnotował: „I zaczął się
szał. Czytałem Staffa przed snem i natychmiast po
obudzeniu, w szkole i na wizytach, bo brałem ze
sobą jego tomiki i recytowałem pannom oraz kole-
gom. Żaden podręcznik szkolny nie doszedł do te-
go stanu postrzępienia, co niebieskie tomiki we
Lwowie u Połonieckiego wydane. Wszystko poszło
w kąt: nastąpiło królowanie Staffa”. Wkrótce po-
prosił o opinię swojego pisania samego mistrza.
Ten nie chcąc zniechęcać młodego poetę, stwier-
dził, że jego miotanie się i rozterki są jak „czyhanie
na swego Boga”. Tuwim zapamiętał ten zwrot, po
kilku latach stał się on tytułem pierwszego tomu
jego wierszy.
„W tym samym mniej więcej okresie nauczyłem się
esperanta. Tłumaczyłem potem Staffa (od tego za-
częła się nasza listowna znajomość) i Słowackie-
go”. Na język esperanto przełożył wiersz Leopolda
Staffa W jesiennym słońcu, a potem kolejne wier-
sze ukochanego przez niego poety. Na esperanto
przekładał jeszcze Słowackiego, Tetmajera, Rim-
bauda, co w wydaniu książkowym ukazało się
w zbiorze zatytułowanym Versajoj propraj kaj tra-
dukitaj w 1 956 r. Staffa nikt wówczas nawet nie
znał. To dopiero Tuwim rozpowszechnił jego twór-
czość. Był zafascynowany nie tylko talentem Le-
opolda Staffa, a także poetami francuskimi.
Szczególnym szacunkiem darzył Aleksandra
Puszkina.
Osobiście Staffa poznał dopiero w 1 91 3 r. Po spo-
tkaniu Tuwim czuł się uskrzydlony. To uczucie było
tak mocne, że ani pierwsze niepowodzenia po-
etyckie, ani problemy z wydawcami, którzy nie
miel i ochoty na publikowanie wierszy Tuwima, nie
były w stanie zakłócić jego pasji tworzenia poezji .
Utwór zatytułowany Prośba okazał się na tyle in-
teresujący, że w roku 1 91 3 został opublikowany na
łamach Kuriera Warszawskiego. Ten jednak wiersz
poeta podpisał inicjałami St. M. , pod którymi kryło
1 2
1 3
się imię i nazwisko jego przyszłej żony Stefanii
Marchew, którą poznał w 1 91 2 r. Znajomość ta
przerodziła się w głębokie uczucie, inspirujące po-
etę do napisania cyklu wierszy miłosnych. Ich ślub
odbył się w Łodzi 30 kwietnia 1 91 9 r. Żona Tuwi-
ma w ówczesnym środowisku artystycznym ucho-
dziła za jedną z najpiękniejszych kobiet. Z jej
powodu Tuwim musiał nawet zakończyć przyjaźń
z Kazimierzem Wierzyńskim, który był w Stefanii
mocno zakochany.
Poezja stała się jego żywiołem, obowiązkowość
i humor nie opuszczały go. Nawet wtedy, gdy od
Bolesława Leśmiana – kolejnego, obok Staffa,
uwielbianego poetę – otrzymał przygniatającą opi-
nię na temat swej twórczości. Leśmian nie pozo-
stawiał złudzeń Tuwimowi, uważając jego
twórczość za złą.
Rzecz ciekawa, że te same wiersze po kilku latach
wydane w pierwszym poetyckim tomiku Czyhanie
na Boga, wzbudziły już u Leśmiana ogromny
aplauz. Tak wspomina spotkanie z Leśmianem:
W„Panie! – woła rozradowany [Leśmian] – Panie!
Przecież to cudowne! A Tuwim na to W„Panu się
doprawdy podoba? A przecież to te same wiersze,
które panu wtedy w Łodzi zostawiłem do przeczy-
taniaW”. Leśmian zawstydzony przyznał się, że
wcześniej nie zajrzał do żadnego wiersza Tuwima,
a Tuwim w prostocie swojego serca wybaczył Le-
śmianowi tę niedelikatność.
Dzięki matce nawiązał kontakt z redakcją Nowego
Kuriera Łódzkiego, w którym publikował wiersze
(jeszcze przed zdaniem matury) pod pseudoni-
mem Roch Pekiński.
Po zdaniu matury w 1 91 4 r. rozpoczął pracę jako
tłumacz literatury rosyjskiej. Mimo wybuchu I woj-
ny światowej w Łodzi działały kabarety i teatrzyki
rewiowe, toczyło się życie l iterackie. Tuwim stał się
bardzo aktywnym jego członkiem. Pod pseudoni-
mem Roch Pekiński pisał teksty do kabaretów.
Nawiązał współpracę z kabaretem Bi-Ba-Bo.
Pisał utwory dla teatrzyków rewiowych, przystoso-
wywał na scenę fel ietony m. in. rosyjskich satyry-
ków. Z czasem zarzucił esperanto, natomiast
przystąpił do tłumaczenia utworów pisarzy obcych
na język polski. W 1 91 5 r. dał przekład dramatu D.
Mereszkowskiego pt. Car Paweł I . Już wtedy ogar-
nęła Tuwima pasja poznania l iteratury rosyjskiej,
której stał się jej największym popularyzatorem
w Polsce. Stawał się coraz bardziej popularny.
Był wrażliwy na krzywdę ludzką i upokorzenie,
może też, że sam był poniżany. Właściwie każda
organizowana akcja społeczna mogła l iczyć na je-
go poparcie. Żadnej jednak organizacji nie udało
Fotografia Stefanii z 1 922 r.
Źródło: http: //muzeumliteratury.pl/tuwim-i-stefa-
nia-legenda-tych-lat/tych-lat/
Młodzieńcze zdjęcie poety ok. 1 91 3 r.
Źródło: http: //www.zwoje-
scrol ls.com/zwoje38/text01 p.htm
się uczynić z niego aktywnego działacza.
W latach młodzieńczych Tuwim zafascynowany
był katol icyzmem. Ta fascynacja zaowocowała kil-
koma wierszami rel igi jnymi, jak „Jeszcze się kie-
dyś rozsmucę, Jeszcze do Ciebie powrócę,
Chrystusie. . . ” czy „Rozpięty na ramionach Jak so-
kół na niebie. Chrystusie, Synu Boga, Spójrz pro-
szę na ziemięW”
Zaś o uwielbieniu postacią Chopina pisał tak:
„Chopin był największym wstrząsem artystycznym,
jakiego doznałem. Uwielbienie dla Chopina wciąż
rosło i nadal rośnie, uważam Go za najcudowniej-
sze zjawisko nie tylko w dziejach polskiej poezji ,
ale w ogóle sztuki wszechświatowej. I gdyby się
nagle zjawił jakiś wielki i straszny kontroler
i oświadczył, że na początku w. XIX los nazbyt
hojnie obdarzył tę ziemię genialnymi twórcami i że
teraz trzeba kogoś „wybierać” – wybrałbym bez
wahania! Oddałbym natychmiast: Mickiewicza –
z rozpaczą, Słowackiego – z żalem, a tuzin Kra-
sińskich za jednego Chopina. Sam nie grając, ży-
wię dla Chopina to uczucie, które tylko rel igią
nazwać można”.
Pobyt w Warszawie (1 91 6–1 939)
W 1 91 6 r. przeniósł się do Warszawy, z zamiarem
podjęcia studiów. Matka widziała w nim przyszłego
lekarza albo prawnika. Uważała, że poezja, którą
interesował się jej syn, nie da mu gwarancji boga-
tego życia. Pod presją rodziców rozpoczął studio-
wanie prawa na Uniwersytecie Warszawskim,
którego zresztą nie ukończył. Szybko okazało się,
że ten kierunek kompletnie go nie interesuje. Po-
tem podjął jeszcze studia polonistyczne, gdzie wy-
stępował na organizowanych przez uniwersyteckie
Koło Polonistów wieczorach autorskich. Na tych
studiach też nie zdołał się utrzymać.
W trakcie studiów rozpoczął współpracę z akade-
mickim miesięcznikiem Pro Arte et Studio. Tam
ukazywały się jego wiersze. Tam też w minimal-
nym nakładzie akademickim w 1 91 8 r. ukazał się
jego wiersz pt. Wiosna, który wywołał histeryczną
wręcz reakcję odbiorców. Ruszyła na niego lawina
ataków. Oskarżano go o gorszenie młodzieży i po-
zbawienie piękna poezji . Ale może dzięki tej sen-
sacji Warszawa poznała Tuwima.
W połowie 1 91 8 r. czterech z początkujących po-
etów : Antoni Słonimski, Tadeusz Raabe, Jan Le-
choń i Jul ian Tuwim wymyśliło Picadora – otwarty
klub poetów. Miejscem spotkań, w którym można
było posłuchać recytacji ich wierszy była kawiarnia
Pod Picadorem. Przyjaciele Picadorczycy porów-
nywali debiut Tuwima do debiutu samego Adama
Mickiewicza, uważając, ze to Tuwim przejmie berło
księcia po znakomitym Mickiewiczu. Właśnie jako
księcia poetów okrzyknęli Tuwima.
Tuwim był si lnie związany ze środowiskiem satyry-
ków, współtworzył słynny kabaret w kawiarni l ite-
rackiej „Pod Picadorem”, a następnie był
współzałożycielem kabaretu Qui pro Quo. Nawią-
zał współpracę z kabaretami Miraż i Czarny Kot
i z innymi, których w okresie międzywojennym po-
wstawało wyjątkowo dużo. Dostarczał im teksty,
scenki kabaretowe, dowcipy itp. Już w połowie
1 91 9 r. był sławnym i rozchwytywanym autorem.
Zrezygnował ze studiów, gdyż coraz więcej pienię-
dzy przynosiło mu pisanie tekstów do kabaretów.
Z Qui pro Quo współpracował do 1 931 r. , prawie
przez cały czas jego istnienia. Miał z kabaretem
spisaną umowę, według której nie wolno mu było
oddawać nikomu własnych utworów. Wyjątkiem
były jedynie teksty spektakl i teatralnych.
Miał niesamowitą łatwość pisania. Pisał dowcipy
kabaretowe oparte na humorze żydowskim (tzw.
szmoncesy), l iryczne piosenki (śpiewane przez ak-
torki, jak Hanka Ordonówna), czy pisanie tekstów
do prowadzenia kabaretów (tzw. konferansjerkę).
Podpisywał się ki lkudziesięcioma pseudonimami:
J. Wim, dr Pietraszek, Peer. W jego numerach wy-
stępowali naj lepsi aktorzy przedwojennego kaba-
retu. Kabaret dawał program co miesiąc, dlatego
potrzebne wciąż były nowe utwory. Niestety, bar-
dzo wiele z tych tekstów przepadło, gdyż Tuwim
nie przywiązywał do tej twórczości wielkiej wagi.
Dostawał jedynie za to dobre pieniądze. Sam uwa-
żał, że poezja dawała mu sławę, a kabaret pienią-
dze.
Upamiętnił się jako znany bibl iofi l , a także namięt-
ny kolekcjoner ciekawostek l iterackich, kalambu-
rów, czy krótkich tekstów, w rodzaju: pchła –
owad, który zszedł na psy. Zbieracz wszelkich
osobliwości - od absolutnych unikatów, jak doku-
menty wojskowe, czy cenne rękopisy pisarzy i po-
l ityków - po różne bibeloty i szpargały, broszury
o dziwnych treściach. Wierzył w zabobony i w de-
mony. Ukazało się nawet kilka broszur poświęco-
nych zabobonom, jak: Czary i czarty polskie,
Tajemnice amuletów i tal izmanów. Drugim tema-
tem, który go absorbował, były szczury. Tuwima
pociągała intel igencja tych zwierząt. Zgromadził
nawet szczurologiczną bibl iotekę, która jednak
przepadła w czasie wojny. Ciekawostką jest, że
kolekcja szczurologiczna Tuwima słynna była
wśród antykwariuszy w całej Europie, którzy od-
kładali dla niego najbardziej osobliwe książki, nie
tylko o wspomnianej tematyce, lecz także każdą
broszurę o osobliwej treści.
To jego słowa: „Zbieractwo moje poszło od pierw-
szej chwil i po l ini i kolekcjonowania curiosów, dzi-
wactw, osobliwości. Nie nęcą mnie wspaniałe,
luksusowe wydawnictwa, piękne oprawy, numero-
wane egzemplarze itp. okazy książek „estetycz-
nych” i „artystycznych”. Mijam obojętnie
gwiazdkowe wystawy księgarni, pełne salono-
wych, albumowych „prezentów” i bibelotów, potra-
fię natomiast długie godziny poświęcić grzebaniu
w makulaturze, śród której zawsze wyłowię jakiś
„smaczny” druczek”. WDiabły, czary, wiedźmy,
antychrysty, trucizny, cuda, opętani, dokumenty
głupoty i okrucieństwa, stary humor, prowincjonal-
ne powieści sprzed wieku, ulotne pisemka nie-
zwykłej treści, całe groteskowe panopticum
dziejów kultury – oto nieskończona dziedzina me-
go kolekcjonerstwa”.
W 1 91 9 r. ukazał się miesięcznik poetycki o na-
zwie Skamander. Tuwim redagował w nim dział
poezji . Ponadto współpracował z pismami saty-
rycznymi: Cyrul ik Warszawski i Szpilki . Od nazwy
miesięcznika powstała grupa poetycka. Do ska-
mandrytów należeli Jan Lechoń, Antoni Słonimski,
Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz.
Skamandryci opiewali codzienność, tłum, miasto.
Pisal i dla prostych, zwykłych ludzi, używając czę-
sto potocznego języka. Skamandryci zawładnęli
poezją polską w całym dwudziestoleciu międzywo-
jennym. W Skamanderze publikowali też m. in.
Witkacy, Witold Gombrowicz i Bruno Schulz.
Tuwim aktywnie uczestniczył w życiu l iterackim
kraju. Należał również, obok wspomnianego Ska-
mandra, do ugrupowania Futurystów Polskich,
współpracował z czasopismem ekspresjonistów
Zdrój, jak też z Wiadomościami Literackimi (naj-
ważniejszym pismem kulturalno-społecznym Dwu-
dziestolecia Międzywojennego). Od początku był
jednym z fi larów tygodnika, gdzie publikował naj-
ważniejsze swoje wiersze i artykuły. Zajmował się
też mniej poważnym zajęciem. Prowadził tam ru-
brykę „Camera obscura”. Gromadził w niej frag-
menty artykułów, wyszperane w innych gazetach,
a zawierające różne błędy językowe, czy sensacje.
Zwykle dokładał od siebie jakiś dowcipny komen-
tarz. To przysparzało mu jednak wielu nieprzyja-
ciół.
Był też członkiem i założycielem Związku Artystów
i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS). Sprzyjający
i zafascynowany Józefem Piłsudskim, pracował
w jego Biurze Prasowym, napisał też wiersz po-
święcony naczelnemu wodzu pt. Józef Piłsudski.
Przestał go wielbić dopiero po I I wojnie światowej.
Marszałka utożsamiano z niepodległością. Rów-
nież wspomniane wyżej pismo satyryczne Cyrul ik
Warszawski od początku było pismem pro mar-
szałkowskim.
Po pierwszym tomiku wierszy Tuwima – wspo-
mnianym już – „Czyhanie na Boga” (1 91 8), wyszły
kolejne: Sokrates tańczący (przełom 1 91 9/1 920),
Siódma jesień (1 921 ), a w 1 923 r. Poezji tom
czwarty. Pomiędzy tomikami własnych wierszy pu-
bl ikował przekłady poetów rosyjskich. A potem
ukazywały się kolejne jego tomy wierszy, jak: Sło-
wa we krwi (1 926), Rzecz czarnoleska (1 929),
1 5
w 1 932 r. Bibl ia cygańska i inne wiersze.
Kiedy w 1 931 r. przestał istnieć kabaret Qui pro
Quo Tuwim, Fryderyk Jarosy i Marian Hemar
założyl i własny kabaret o nazwie Banda. Po roku
złączyli się z prawdziwym Teatrem Polskim
Arnolda Szyfmana. W Teatrze Polskim Tuwim
zajmował się wyborem i przystosowywaniem
tekstów na scenę, jak: Zemsta nietoperza
Johanna Straussa, Rewizor Mikołaja Gogola
i wiele innych. Po plajcie kabaretu Banda
pojawiały się jeszcze inne, lecz już z mniejszym
powodzeniem.
Tuwim próbował ciągle czegoś nowego. Nie udało
mu się jednak zaistnieć ani w fi lmie, ani w Polskim
Radiu. Wspierał młodych poetów, podobnie jak on
kiedyś był wspierany przez Staffa i Leśmiana. Nie
ustawał w swych pasjach bibl iofi la i szperacza-
naukowca. Efektem była kolejna książka
z dziedziny, którą zbadał Polski słownik pijacki
i antologia bachiczna.
W 1 934 r. ukazała się książka pt. Jarmark rymów,
w której zebrał żarty kabaretowe, satyry i piosenki
z lat 1 91 4-1 934.
Wówczas pojawiły się u niego pierwsze
symptomy choroby, zwanej agorafobią (lęk przed
przebywaniem na otwartej przestrzeni). Nałożyły
się jeszcze na to problemy rodzinne, najpierw
śmierć ojca (1 935 r.), a potem choroba psychiczna
matki.
Od choroby uciekał w pracę. Do wybuchu I I wojny
światowej Tuwim dużo tworzył, działał w Związku
Literatów Polskich. W 1 935 r. powstał cykl wierszy
zatytułowany Z wierszy o państwie. Polska według
Tuwima była państwem nietolerancyjnym. Rok
później w 1 936 r. powstał wybitny poemat
satyryczny Bal w Operze – groteskowa wizja
Polski. Utwór krążył po Warszawie w tzw. drugim
obiegu i z uwagi na cenzurę, ukazał się dopiero po
dziesięciu latach, tj . w 1 946 r.
W 1 936 r. wydaje też kolejne tomiki wierszy pt.
Treść gorejąca. Potem ukazują się jeszcze:
kolejny tom Wierszy wybranych, antologia Cztery
wieki fraszki polskiej, a także artykuły do Pegaz
dęba, czyl i panopticum poetyckie. Panopticum
poetyckie stało się zbiorem kuriozów
językoznawczych. Znacznie więcej rzeczy
pozostało w sferze projektów poety.
Wtedy dał się poznać Tuwim jako autor wierszy
dla dzieci. Sam autor objaśniał, że dowcip tak go
rozsadza, iż musi dać upust pisząc książeczki dla
dzieci. Utwory dla dzieci pojawiły się po raz
pierwszy w 1 935 r. , były to m. in. : Lokomotywa,
Abecadło, Słoń Trąbalski, Bambo, Ptasie radio,
Pan Tralal iński i in. Wiersze przepełnione były
humorem i dowcipem.
W kraju nie obyło się bez antytuwimowskich wy-
stąpień. Przeciwnicy Tuwima przypisując mu wro-
gie nastawienie do państwa, domagali się palenia
jego książek. Na szczęście do tego nie doszło, ale
zbliżała się inna katastrofa – I I wojna światowa.
Założony w 1 939 r. przez Kazimierza Krukowskie-
go – aktora, piosenkarza i konferansjera, prywat-
nie kuzyna Ireny i Jul iana własny teatr Ali Baba –
powitał wojnę premierą rewii Pakty i fakty. Jednak
Jul ian Tuwim, ok. 1 930
Źródło: http: //www.tuwim.org/index.php?s=1 3
1 6
w obliczu wojny żarty o Hitlerze i słabości nie-
mieckiej armii nie były w ogóle śmieszne.
Życie poza Polską (1 939–1 946)
We wrześniu 1 939 r. wraz z żoną opuścił
Warszawę. Ważne dla poety utwory zostały
zapakowane do wielkiej walizy, która okazała się
jednak zbyt duża. Zmuszony był zakopać ją w
piwnicy domu jednego ze swoich
współpracowników z „Wiadomości Literackich”.
Przez Rumunię i Włochy dotarł do Paryża. Tam
spotkał się ze swoimi kolegami, też emigrantami:
Antonim Słonimskim, Janem Lechoniem,
Mieczysławem Grydzewskim i Kazimierzem
Wierzyńskim. Polscy poeci spotykali się w jednej z
paryskich kawiarni. Nastrój tych spotkań był raczej
smutny, przepełniony poczuciem klęski. Omawial i
oni powstanie nowych Wiadomości Literackich. Te
zaczęły się ukazywać w Paryżu w 1 940 r.
Nazywały się Wiadomości Polskie Polityczne i
Literackie. W Paryżu na ochotnika zgłosił się do
wojska. Lecz od komisj i lekarskiej otrzymał
niezdolność do służby wojskowej. Wydawało się,
że to właśnie tu przetrwa wojnę, jednak w obliczu
kapitulacj i Francji , zmuszony był uciekać dalej.
Europa stawała się niebezpieczna dla
żydowskiego poety. Tuwim, razem z Lechoniem,
udali się najpierw do Portugali i , a następnie do
Brazyli i . Tam spotkali się z Kazimierzem
Wierzyńskim. Cały czas Tuwimowie czekali na
wizę do USA.
W Brazyli i po okresie apati i twórczej, zaczął pisać
poemat Kwiaty polskie. To najważniejszy w
twórczości Tuwima utwór. Po otrzymaniu wizy
wyjechał do Nowego Jorku. Tam kontynuował
pisanie Kwiatów polskich. Dzieło pisał też po
powrocie do kraju w 1 946 r. Poemat powstawał do
ostatnich dni życia poety, nie został jednak
ukończony. Mieszkając w Ameryce poeta
publikował swoją twórczość w Nowej Polsce i
Robotniku.
Podczas pobytu na emigracji nastąpił rozpad
poetyckiej grupy „Skamander”. Prawdopodobną
przyczyną takiego stanu rzeczy, były sympatie
Tuwima do Związku Radzieckiego. Zamiłowań
tych nie podzielal i inni członkowie grupy. Na za-
wsze rozpadła się przyjaźń z Lechoniem, trwająca
ponad 25 lat. W ślad za nim kolejni i znajomi wy-
powiadali Tuwimowi przyjaźń. Tuwim nie był
w Ameryce szczęśliwy, tęsknił za rodzinnym do-
mem i chciał po zakończeniu wojny wrócić do kra-
ju. Marzyła mu się Polska w sojuszu ze Związkiem
Radzieckim. Marzyły mu się zdrowe dobrosą-
siedzkie stosunki z tym krajem bez nienawiści
i uprzedzeń. Od najmłodszych lat był sympatykiem
Rosji , darząc miłością rosyjską literaturę i był jej
doskonałym tłumaczem.
Powrót do Polski (1 946–1 953)
Na emigracji nie opuszczało go poczucie winy za
to, że nie uczestniczy w walce narodu. Mówił:
„Gnał mnie i pędził strach przed dostaniem się
w ręce Niemców. Gdybym nie był Żydem skaza-
nym na obóz koncentracyjny, wróciłbym z Francji
do Warszawy”. W drodze do Brazyli i tak pisał do
swojej siostry: „Niech tylko zjawi się pierwsza
Notatka sporządzona przez Jul iana Tuwima. Opisuje drogę, którą po-
eta i jego żona Stefania przebyli w 1 939 roku, uciekając z kraju po
wybuchu I I wojny światowej.
Źródło: http: //www.tuwim.org/pages_htm/galeriazdjec.htm
1 7
możliwość powrotu do Polski (choćby sowieckiej,
byle nie niemieckiej), a wrócę natychmiast. Nie
mam najmniejszego zamiaru urządzić się (choćby
jak najlepiej) gdziekolwiek poza Polską”.
W czerwcu 1 946 r. wraz z żoną powrócił do War-
szawy. Podczas powstania warszawskiego część
wielkiego księgozbioru Tuwima posłużyła do bu-
dowy barykady. W tym samym roku Tuwimowie
adoptowali dziewczynkę o imieniu Ewa, której ro-
dzice zginęl i podczas wojny. Tuwim był bardzo
z niej dumny i kochał jak własne dziecko.
Od razu włączył się w życie kulturalne kraju. W je-
go liryce pojawiły się pochwały życia w odrodzo-
nym kraju, sam uczestniczył w trudach odbudowy
stol icy. Szybko uświadomił sobie, że ukochana
Polska, do której powrócił, nie jest taką, jaką sobie
wymarzył. I choć na zewnątrz wyglądało tak, jakby
przez ówczesne władze stał się osobą uprzywile-
jowaną. Opinia ta była dla niego krzywdząca. Mi-
mo, że nazwano go poetą państwowym, to
prawdą jest, że po powrocie do kraju do swojej
śmierci napisał zaledwie kilkanaście wierszy. To
najlepiej świadczy o jego stosunku do ówczesnych
władz. Lubił powtarzać, że „pisanie wierszy jest
u niego „funkcją fizjologiczną”, tylko częściowo od
niego zależną. Dwa razy „zatkały się jego otwory
poetyckie”: w ostatnich latach przed wojną, gdy
najbardziej nękali go rodzimi nacjonaliści i zaraz
po powrocie” 1 .
Opuszczona posiadłość w Aninie, którą państwo
Tuwimowie rzekomo otrzymali od władz, nie była
darowizną, lecz przez nich kupiona.
Tuwim był autorem tekstu, który odczytał na au-
diencji u prezydenta Bolesława Bieruta, prosząc
w nim o ułaskawienie czekających na egzekucję
żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Bierut przy-
chyli ł się do jego prośby. Jeden z nich uratowany
Tadeusz Januszewski kierował działem rękopisów
warszawskiego Muzeum Literatury i wydał m. in.
ki lkanaście tomów pism Tuwima.
W 1 947 r. otrzymał stanowisko kierownika arty-
stycznego Teatru Nowego. Funkcję tę sprawował
przez trzy lata. W ostatnich latach życia Tuwim, jak
podałam wyżej, stworzył niewiele wierszy. Pisał je-
dynie na zamówienie bl iskich sobie ludzi i redak-
torów różnych pism, potrzebujących wierszy na
rocznicowe okazje. Jedynie pasja tłumaczenia po-
ezji z języków obcych nie opuściła go do końca
życia. Zajmował się też zbieraniem kuriozalnych
przypadków literackich, które publikował na ła-
mach miesięcznika Problemy, w cyklu noszącym
tytuł „Cicer cum Caule”, czyl i Groch z kapustą.
Pod tym samym tytułem został wydany po śmierci
poety.
W 1 948 r. został przewodniczącym Komitetu Jubi-
leuszowego ku czci Leopolda Staffa i współredak-
torem Księgi pamiątkowej ku czci poety. Na
łamach Odrodzenia wydał drukiem artykuł pt.
O moim Staffie, w którym opisuje dzieje swej przy-
jaźni z wybitnym mistrzem.
W tym samym roku Tuwim wyjechał do Moskwy
na zaproszenie Związku Pisarzy Radzieckich, aby
wziąć udział w uroczystości pierwszomajowej.
Zaczął chorować na żołądek. Mimo to wziął udział
w Kongresie Intelektual istów w Obronie Pokoju we
Wrocławiu w sierpniu 1 948 r. Było to spotkanie ra-
dzieckich i polskich komunistów. Na kongresie po-
znał m. in. Pabla Picasso i wielu innych twórców.
W 1 949 r. poeta otrzymał tytuł doktora honoris
causa Uniwersytetu Łódzkiego, nagrodę literacką
miasta Łodzi oraz odznaczony został Orderem
Sztandaru Pracy pierwszej klasy.
W marcu 1 949 r. dolegl iwości żołądkowe zmusiły
Tuwima do poddania się operacji .
Objął mecenatem szkołę w Inowłodzu, która z za-
łożonego przez niego Funduszu im. Adeli Tuwim
otrzymała bibl iotekę i pomoce naukowe.
Zmarł 27 grudnia 1 953 r. na atak serca w zako-
1 8
1 . Januszewski, Tadeusz. Zmieniony chytrze przez krętaczy.
Gazeta Wyborcza” 1 994, nr 21 3, s. 1 4.
Wybrana literatura przedmiotu (nie zawiera materiałów metodycznych i utworów poety). Dolnośląska
Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu zawiera bogaty zbiór materiałów metodycznych. Dla nauczycieli
biblioteka prowadzi usługę bezpłatnego skanowania artykułów. Zapraszamy do korzystania ze zbiorów
biblioteki.
DZIEŁA ZWARTE1 . Dunin, Janusz. WBi - Ba - Bo i gdzie indziej : o humorze i satyrze z Miastałodzi od Rozbickiego do Tuwima. Łódź :
Wydawnictwo Łódzkie, 1 966.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 54366)
2. Głowiński, Michał. Poetyka Tuwima a polska tradycja literacka. Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1 962.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 41 324, P 41 323)
3. Grydzewski, Mieczysław. Listy do Tuwima i Lechonia (1940-1943) . Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1 986.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 511 73)
4. Hutnikiewicz, Artur. Portrety i szkice literackie. Warszawa [etc. ] : Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1 976.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
5. Księgi humoru polskiego : od Kasprowicza do Tuwima. [Cz. 4]. Wybór tekstów Tadeusz Chróścielewski, Helena Karwacka,
Edward Kozikowski. Łódź : Wydaw. Łódzkie, 1 968.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (P 35933/IV)
6. Łazarczyk, Bohdan. Sztuka translatorska Juliana Tuwima : przekłady z poezji rosyjskiej. Wrocław : Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, 1 979.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 65946)
7. Marx, Jan. Skamandryci : [Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz, Antoni Słonimski, Jan Lechoń,
Stanisław Baliński]. Warszawa : "Alfa", 1 993.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (P 1 6461 8)
8. Matywiecki, Piotr. Twarz Tuwima. Warszawa : Wydawnictwo W.A.B 2007.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
9. Nawarecki, Aleksander. Rzeczy i marzenia : studia o wyobraźni poetyckiej skamandrytów. Katowice : "Śląsk", 1 993. Od harfy
do megafonu. Muzyka w poezji Jul iana Tuwima, s. 71 -98.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
1 0. Nawarecki, Aleksander. Rzeczy i marzenia : studia o wyobraźni poetyckiej skamandrytów. Katowice : "Śląsk", 1 993.
Postscriptum : "Kwiaty polskie", graty polskie, s. 1 59-1 65.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
1 1 . Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży : pisarze, książki, serie, ilustratorzy, przegląd bibliograficzny. Red. Krystyna
Kuliczkowska, Barbara Tylicka. Wyd. 2. Warszawa : "Wiedza Powszechna", 1 984.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 39676)
1 2. Rozmowy z Tuwimem. Oprac. Tadeusz Januszewski. Warszawa : Wydawnictwo Naukowe Semper, 1 994.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
1 3. Sawicka, Jadwiga. "Filozofia słowa" Juliana Tuwima. Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1 974.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 87043, P 86994)
1 9
piańskim ośrodku ZAIKS-u Halama. Pochowany
został w Alei Zasłużonych na Powązkach w War-
szawie.
Cyprian Kamil Norwid napisał:
„Dwie tylko rzeczy nie przeminą – dobroć
i wiersze sercem tkane, być może chodzą po
szkle boso, lecz pamięć o nich pozostanie”.
Jestem przekonana, że pamięć o wielkim poecie
i prostodusznym człowieku, jakim był Jul ian Tu-
wim, pozostanie w naszej pamięci.
1 4. Sawicka, Jadwiga. Julian Tuwim. Warszawa : Wiedza Powszechna, 1 986.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 49075)
1 5. Skamandryci [Film]. Cz.2. Scen. i real iz. Tomasz Wilde. Warszawa : Telewizja Polska S. A. ; MEN, 1 995.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (Vd 60/I I )
1 6. Sinielnikoff, Roxana. Ze studiów nad językiem Juliana Tuwima. Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1 968.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 62423)
1 7. Staff, Leopold. Z tysiącem serdeczności. . . : korespondencja z lat 1911-1953 [Leopold Staff, Julian Tuwim]. Oprac. Tadeusz
Januszewski, I rena Maciejewska, Janusz Stradecki. Warszawa : PIW, 1 974.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 82874)
1 8. Stradecki, Janusz. Julian Tuwim : bibliografia. Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1 959.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (A 11 5404)
1 9. Stradecki, Janusz. O Julianie Tuwimie 1894-1953 : poradnik bibliograficzny. Wyd. 2 rozsz. i uzup. Warszawa : BN, 1 969.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
20. Stradecki, Janusz : Wkręgu Skamandra. Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1 977.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 08860, P 1 08857)
21 . Tokarz, Bożena. Mit literacki : od mitu rzeczywistości do zmiany substancji poetyckiej. Katowice : Śląsk, 1 983.
Książka zawiera rozdziały, m. in. : mit rzeczywistości w poezji Tuwima.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 37902)
22. Warneńska, Monika. Warsztat czarodzieja. Łódź : Wydaw. Łódzkie, 1 975.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 961 20)
ARTYKUŁY Z CZASOPISM1 . Dorosz, Beata. Jul ian Tuwim : [bibl iografia analityczna podmiotowo - przedmiotowa]. „Poradnik Bibl iotekarza” 1 984, nr 2,
s. 53-58.
2. Hurwic, Jozef. Jul ian Tuwim jako uczony i miłośnik nauk ścisłych : wspomnienia z okazji 1 00. rocznicy urodzin. „Nauka” 1 996,
nr 1 , s. 1 93-1 97.
3. Kempa, Andrzej. Świat książek Jul iana Tuwima : w setną rocznicę urodzin poety. „Poradnik Bibl iotekarza” 1 994, nr 9,
s. 35-37.
4. Low, Ryszard. Jul ian Tuwim : w kręgu hebrajskim. „Literatura na Świecie” 1 992, nr 5/6, s. 376-379.
5. Matuszewski, Ryszard. "Będę ja pierwszy w Polsce futurystą" : wokół problemów twórczości Jul iana Tuwima. „Miesięcznik
Literacki” 1 983, nr 3, s. 52-64.
6. Mosler-Kowalczyk, Ewa. Jul ian Tuwim - setna rocznica urodzin poety. „Poradnik Bibl iotekarza” 1 994, nr 9, s. 29-30.
7. Rychlewski, Marcin. Tuwim kontra Ważyk, czyl i "Oniegin" w służbie socjal izmu. „Polonistyka” 2000, nr 6, s. 347-352.
8. Rymkiewicz, Anna. Nie tylko Skamander. „Guliwer” 2004, nr 1 , s. 54-57.
9. Sadkowski, Wacław. Leśmian i Tuwim w przekładach Langera. „Literatura na Świecie” 2000, nr 1 2, s. 322-325.
1 0. Sinielnikoff, Romana. Język listów do przyjaciół - pisarzy Jul iana Tuwima. „Poradnik Językowy” 1 991 , z. 9/1 0, s. 353-360.
11 . Skiba, Elżbieta. Przepytywanka dla wielbiciel i twórczości Jul iana Tuwima. „Poradnik Bibl iotekarza” 1 995, nr 1 , s. 26-28.
1 2. Szewczyk, Katarzyna. "I trwać w uporze" : Jul ian Tuwim o poecie i poezji . „Polonistyka” 2000, nr 2, s. 1 03-1 07.
1 3. Tuwim, Jul ian. To było w Łodzi : [wspomnienia poety o początkach znajomości z Leopoldem Staffem]. „Guliwer” 1 993,
nr 1 , s. 41 -42.
1 4. Wiatr, Aneta. Expres Tuwim. „Twórczość” 2001 , nr 5, s. 41 -53.
1 5. Wójcicka, Elżbieta. Pasje i namiętności Jul iana Tuwima: scenariusz spotkania. „Bibl ioteka w Szkole” 1 999, nr 4, s. 1 2-1 4.
1 6. Zawodniak, Mariusz. Socrealistyczna palinodia : "Jamby polityczne" Jul iana Tuwima. „Pamiętnik Literacki” 1 995, z. 3,
s. 35-43.
1 7. Ziółkowska-Sobecka, Marta. Świat dziecka w poezji Jul iana Tuwima. „Wychowanie w Przedszkolu” 1 994, nr 1 0, s. 579-586.
Kontakt z autorem:[email protected]
20
Elżbieta Szymańska
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu
MIEJSCE BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ
W ZMIENIAJĄCEJ SIĘ
PRZESTRZENI EDUKACJI I INFORMACJI
sprawozdanie z I Ogólnopolskiego Forum Bibliotek Pedagogicznych,
Kraków, 1 3–1 4 czerwca 201 3 r.
W dniach 1 3-1 4 czerwca 201 3 r. w Krakowie odbyło się I Ogólnopolskie Forum Bibliotek Pedagogicznych.
Organizatorami tego przedsięwzięcia były: goszcząca forumowiczów Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka
im. Hugona Kołłątaja w Krakowie oraz Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu m.
KEN w Krakowie.
Organizatorzy podkreślal i , że było to pierwsze te-
go typu wydarzenie w kraju poświęcone w całości
problematyce bibl iotek pedagogicznych. Jedno-
cześnie inicjatorzy konferencji zakładają cyklicz-
ność tych bibl iotekarskich spotkań. Wśród celów,
jakie postawiono Forum, były między innymi:
- prezentowanie oferty usług bibl iotek pedago-
gicznych w zmieniającej się przestrzeni edukacyj-
nej
- propagowanie dobrych praktyk oraz nowator-
skich sposobów pracy z czytelnikiem
- forum jako miejsce wymiany doświadczeń, za-
cieśniania współpracy oraz wypracowywania
wspólnych kierunków działań
Tematem przewodnim pierwszego spotkania było
Miejsce biblioteki pedagogicznej w zmieniają-
cej się przestrzeni edukacji i informacji . Zjazd
zgromadził praktyków oraz teoretyków bibl ioteko-
znawstwa z całej Polski. Największy jednak pro-
cent uczestników stanowil i nauczyciele bibl ioteka-
rze, głównie z bibl iotek pedagogicznych. Cieka-
wym pomysłem było przygotowanie przez
organizatorów mapy Polski, na której zaznaczono
miejsca, z których przybyli forumowicze. Najsi l-
niejszą reprezentację miały województwa połu-
Mapa uczestników I OFBP.
Źródło:
http: //www.pbw.edu.pl/images/stories/Konferencja/mapaIOFBP. jpg
21
Centrum Doskonalenia Nauczyciel i w tekście Bi-
blioteka Pedagogiczna wobec przemian kultury
czytania w Europie skupił się na problemach dzi-
siejszego czytelnictwa. Jego zdaniem czytamy na-
główki artykułów, reklamy, które przyciągają wzrok,
natomiast potrzebne nam materiały skanujemy.
Działania te nazwał nawet „skanokulturą”. Swobo-
da publikacji w Internecie, wszechobecne e-booki,
czytniki przynoszą też problemy związane z cyto-
waniami publikacji . Zdaniem prelegenta, wciąż po-
trzebne są kampanie promujące czytelnictwo.
Godnym polecenia jest akcja Cityreads, gdy całe
miasto czyta tę samą książkę. Wrocław może się
dopisać na listę miast, które uczestniczyły w City-
reads, gdy w ubiegłym 201 2 roku wspólnie czytal i-
śmy Pana Tadeusza.
Sylwia Czachorowska z Warmińsko-Mazurskiej Bi-
bl ioteki Pedagogicznej w Olsztynie już tytułem
swego referatu zadała pytanie Czy biblioteka pe-
dagogiczna jest (jeszcze) potrzebna nauczycie-
lom? Według prelegentki szukając na nie
odpowiedzi należy zastanowić się nad potrzebami
i oczekiwaniami dzisiejszych nauczyciel i wobec bi-
bl ioteki pedagogicznej. Referentka rozważała
myśl: Czy w świetle nowego rozporządzenia nie
należałoby pomyśleć nad powołaniem w bi-
bliotece wydziału wspomagania edukacji? Za-
uważalne jest bowiem obniżenie poziomu edukacji
(studenci bez zażenowania stwierdzają, że pracę
licencjacką, czy magisterską napisal i bez korzy-
stania z książek). Konieczny jest więc powrót do
„mody na czytanie”. Jak zauważyła autorka refera-
tu nauczyciele od bibl iotek pedagogicznych ocze-
kują bogatych i aktualnych zbiorów, dostępu do
baz, fachowej pomocy oraz kompleksowego
wsparcia.
Prof. dr hab. Uniwersytetu Wrocławskiego Krzysz-
tof Walczak, pełniący również funkcję dyrektora
Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu, przedstawił
referat Biblioteka pedagogiczna i jej rola
w przestrzeni regionalnej i lokalnej . Podkreśl i ł
rolę bibl iotek pedagogicznych, które w mniejszych
miejscowościach są jedynymi placówkami o na-
dniowo-wschodniej Polski, jednak nie brakowało
bibl iotekarzy z Gdańska, Olsztyna, Gorzowa Wiel-
kopolskiego.
Jako pierwsza przemawiała dr hab. prof. Uniwer-
sytetu Pedagogicznego – Hanna Batorowska.
W swym wystąpieniu, którego tematem była Bi-
blioteka Ośrodkiem Pedagogiki Informacyjnej ,
prelegentka zwróciła uwagę na rolę bibl iotek
w kształceniu dojrzałości informacyjnej użytkowni-
ków. Oprócz konieczności samokształcenia i sa-
moświadomości czytelników, jej zdaniem, ważna
staje się kwestia odpowiedzialności w posługiwa-
niu się informacją.
Kolejnym referentem była dr Renata Piotrowska
z Instytutu Informacji Naukowej i Bibl iotekoznaw-
stwa Uniwersytetu Wrocławskiego. W swym wy-
kładzie Biblioteki pedagogiczne mentorami
edukacji medialnej i informacyjnej nawiązała do
nowego rozporządzenia regulującego obowiązki
bibl iotek pedagogicznych. Główna myśl jej wystą-
pienia koncentrowała się na rol i mentora edukacji
medialnej i informacyjnej. Aby pełnić właściwie to
zadanie należy wprowadzić zasadę indywidualne-
go podejścia dla każdej szkoły, z którą bibl ioteka
współpracuje. Wypracowanie dobrego wzorca po-
zwoli na rozpropagowanie idei współpracy z na-
uczycielami przedmiotowcami.
Dr Sławomir Iwasiów z Zachodniopomorskiego
Czytelnia Pedagogicznej Bibl ioteki Wojewódzkiej im. Hugona
Kołłątaja w Krakowie goszcząca I Ogólnopolskie Forum Bibl iotek
Pedagogicznych
Źródło: http: //www.pbw.edu.pl/o-nas/galeria/1 ofbp/1 8-1 469#joomimg
22
ukowym charakterze. Niebagatelna jest również
ich rola w tworzeniu i podtrzymywaniu tożsamości
lokalnej. Wspomagają działające w okolicy uczel-
nie zawodowe użyczając ich słuchaczom swoich
zbiorów. Wnioskował, iż zamykanie bibl iotek pe-
dagogicznych w powiatach znacznie ograniczy
dostęp mieszkańców do naukowego księgozbioru.
Kolejnym wystąpieniem była prezentacja Ewy
Obały zatytułowana Gospodarka magazynowa
i konserwacja zbiorów jako element działalno-
ści biblioteki pedagogicznej. Przypadek Książ-
nicy Pedagogicznej im. Alfonsa Parczewskiego
w Kaliszu . W prezentacji przedstawiono sytuację
lokalową oraz charakterystykę działalności pla-
cówki w kontekście sposobów konserwacji mate-
riałów bibl iotecznych.
Jolanta Obrzut z Pedagogicznej Bibl ioteki Woje-
wódzkiej w Nowym Sączu w interesującym mate-
riale przedstawiła Działalność Koła Sądeckiego
Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego.
Wśród licznych zadań wymieniła konferencje,
warsztaty, konkursy. Koło wydaje także Biuletyn,
w którym można znaleźć m. in. programy, scena-
riusze opracowane przez członków koła. Kluczem
do sukcesu jest współpraca z powiatem, bibl ioteką
i szkołami.
Uczestnicy konferencji mogli też wysłuchać referat
pani Małgorzaty Janusz przedstawiający doświad-
czenia bibl ioteki w aspekcie kształcenia ustawicz-
nego pt. Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka
w Nowym Sączu, Filia Gorlice w systemie
kształcenia ustawicznego – z naszych do-
świadczeń .
Dr Wanda Matras-Mastalerz z Instytutu Informacji
Naukowej i Bibl iotekoznawstwa Uniwersytetu Pe-
dagogicznego w Krakowie w referacie Biblioteka
pedagogiczna miejscem biblioterapeutycznych
inicjatyw twórczych szeroko omówiła zagadnie-
nia bibl ioterapii . Przywołała ustanowioną przez
ONZ Dekadę kształcenia (na lata 2005-201 2).
Zadaniem między innymi bibl iotekarzy jest wy-
kształcenie nowego pokolenia, które będzie po-
siadało umiejętności uczenia się zdobywania wie-
dzy, działania, harmonijnego współistnienia oraz
życia. W wielu sytuacjach właśnie za pomocą me-
tod bibl ioterapeutycznych, można osiągnąć satys-
fakcjonujące rezultaty, a bajkoterapię można
wykorzystać np. przy przygotowaniu dziecka do
obowiązku szkolnego.
Drugi dzień konferencji zdominowały prezentacje
przedstawiające działalność bibl iotek pedagogicz-
nych. Pierwszą prelegentką była Renata Kozłow-
ska z Pedagogicznej Bibl ioteki Wojewódzkiej
w Rzeszowie z referatem Pedagogiczne Biblio-
teki Podkarpacia – zasoby i oferta edukacyjna.
Cztery bibl ioteki główne oraz dwadzieścia jeden
fi l i i wykonują wspólnie ogrom pracy bibl iotekarskiej
i pedagogicznej. Konferencja, szkolenia, konkursy
akcje promocyjne czy wystawy to nie jedyne dzia-
łania. Na uwagę zasługują m. in. Edukacyjne Śro-
dy (zajęcia dla uczniów i przedszkolaków) oraz
konkursy pięknego czytania, które potrafią zgro-
madzić nawet 1 500 uczestników[! ].
Warmińsko-Mazurska Bibl ioteka Pedagogiczna
z Elbląga w osobie Elżbiety Mieczkowskiej,
przedstawiła działalność bibl ioteki w referacie Od
zespołów samokształceniowych do sieci
współpracy na przykładzie doświadczeń War-
mińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej .
Pochwaliła się organizowanym od 2006 roku El-
bląskim Forum Nauczyciel i Bibl iotekarzy, zapre-
zentowała także bogatą ofertę kursów i szkoleń
zrealizowanych w ramach Bibl iotecznego Centrum
Zdalnej Edukacji . Planowane są obecnie prace na
podstawą programową.
Magdalena Pil ińska z Dolnośląskiej Bibl ioteki Pe-
dagogicznej we Wrocławiu wyjaśniła na czym po-
lega nowoczesność i innowacyjność oferty
placówki prezentowanej użytkownikom. Każda bi-
bl ioteka powinna zadać sobie serię pytań doty-
czących czytelnika: kim jest, czego potrzebuje,
w jaki sposób chce/potrafi otrzymywać/wyszuki-
wać informację. Na tej podstawie można przygo-
23
tować atrakcyjną dla użytkowników ofertę bibl iote-
ki. Przedstawiła referat pt. Innow@cje w DBP we
Wrocławiu – działania edukacyjne. Szeroki wa-
chlarz propozycji idzie w DBP w parze z mobilno-
ścią bibl iotekarzy, którzy na szkolenia i warsztaty
dojeżdżają do szkół i POD-ów.
Robert Karpiński z Pedagogicznej Bibl ioteki Wo-
jewódzkiej w Kielcach w prezentacji Społeczeń-
stwo informacyjne a współczesny bibliotekarz
przedstawił model współczesnego bibl iotekarza.
Okazuje się, że w świecie zalewanym przez infor-
mację, stajemy się katal izatorami przefi ltrowują-
cymi istotne dane dla naszych czytelników.
Agnieszka Miśkiewicz ze Społecznego Gimna-
zjum Nr 1 im. Z. Herberta w Krakowie zaprezen-
towała efekty współpracy realizowanej
pomiędzy Pedagogiczną Biblioteką Wojewódz-
ką w Krakowie a krakowskimi szkołami . Aran-
żerem owocnej współpracy jest powołany przy
placówce Doradca metodyczny ds. bibl iotek
szkolnych. Z danych przedstawionych przez pre-
legentkę wynika jak dużym zainteresowaniem
młodzieży cieszą się konkursy (zwłaszcza pla-
styczne) organizowane przez Bibl iotekę. Ponadto
spoiwem środowiska jest działające w Krakowie
Towarzystwo Nauczyciel i Bibl iotekarzy Szkół Pol-
skich.
Po części konferencyjnej przyszła pora na warsz-
taty. W podziale na grupy forumowicze miel i oka-
zję spotkać się na bibl ioterapeutycznych
warsztatach. W trakcie ich trwania dowiedziel i-
śmy się o prezentowanych przez nas postawach,
a w konsekwencji o naszym dostosowaniu spo-
łecznym. Warsztaty poprowadziła dr Lidia Ippoldt,
która również (w drugim dniu konferencji) w refe-
racie Biblioteka Pedagogiczna w Skawinie
przedstawiła działalność swojej placówki.
Atrakcją zjazdu była wizyta forumowiczów w Klini-
ce Papieru Bibl ioteki Uniwersytetu Jagiel lońskie-
go, podczas której pracownik Kliniki
zaprezentował urządzenia oraz metody odkwa-
szania zbiorów stosowane w BUJ zagrożonych
degradacją. Wykorzystywane są instalacja Book-
keeper na licencji amerykańskiej oraz aparat Ne-
schen C9000. Bibl iotekarz jawi nam się teraz
także jako ochroniarz treści książkiW.. przed ma-
teriałem z jakiego została wykonana.
Odkwaszona książka ma życie wydłużone trzy lub
nawet czterokrotnie. Tempo prac jest imponujące,
dziennie można „odkwasić” 1 00-200 książek.
Ale przy pozostałych 500.000 voluminów do od-
kwaszenia, sporo pracy przed nimi. Trzymamy
kciuki!
Bardzo łaskawa dla bibl iotekarzy była pogoda.
Początek czerwca pozwolił nam na maszerowanie
w miłej atmosferze z budynków Pedagogicznej Bi-
bl ioteki Wojewódzkiej do Bibl ioteki Uniwersytetu
Jagiel lońskiego, a później także na krakowską
starówkę. Wspólne posiłki były okazją do wymiany
opini i , wzajemnego poznania się, czyl i jednym
słowem integracji środowiska bibl iotekarskiego.
Warsztaty bibl ioterapeutyczne z dr Lidią Ippoldt.
Źródło: http: //www.pbw.edu.pl/o-nas/galeria/1 ofbp/1 8-1 469#joomimg
Magdalena Pil ińska prezentująca innowacje w DBP.
Źródło: http: //www.pbw.edu.pl/o-nas/galeria/1 ofbp/1 8-1 469#joomimg
24
W trakcie konferencji swą ofertę dla bibl iotek pe-
dagogicznych zaprezentowało wydawnictwo
PWN, które zachęcało do korzystania z wirtualnej
czytelni IBUK LIBRA. Firma E-Libron przedstawiła
system zabezpieczania zbiorów, bramki RFID
oraz samoobsługowe stanowiska wypożyczalni
oraz wrzutnie na książki.
Podsumowanie:
Cele postawione przez organizatorów zostały
z pewnością osiągnięte. Około 80 nauczyciel i bi-
bl iotekarzy oraz teoretyków bibl iotekoznawstwa,
w ciagu tych dwóch dni miało szansę i możliwość
wysłuchania ciekawych wystąpień, a także po-
dzielenia się problemami, z jakimi borykają się bi-
bl ioteki, obejrzenia wielu zdjęć dokumentujących
działalność bibl iotek z całego kraju. Organizatorzy
już na wstępie zapowiedziel i , że chciel iby, aby Fo-
rum Bibl iotek Peadgogicznych na stałe wpisało się
do kalendarza bibl iotecznych imprez. Wysoka fre-
wencja pozwala przypuszczać, że w kolejnych la-
tach także spotkamy się, aby podziel ić się swoimi
pomysłami.
Kontakt z autorem:
W Klinice Papieru Bibl ioteki Uniwersytetu Jagiel lońskiego.
Źródło: http: //www.pbw.edu.pl/o-nas/galeria/1 ofbp/1 8-1 469#joomimg
25
Nowe technologie w usługach bibliotecznych
W pierwszej sesj i pt. Nowe technologie w usłu-
gach bibliotecznych znalazło się sześć wystą-
pień. Sesję otworzyła prezentacja pani Małgorzaty
Góralskiej (Uniwersytet Wrocławski) zatytułowana
„Książka w pajęczynie cyfrowej informacji” .
Autorka w swoim wystąpieniu zwróciła uwagę na
ważne zjawisko związane z rewolucją cyfrową
w odniesieniu do kultury książki, czyl i „łączenie”
real izowane na wielu poziomach. Najprostsze „łą-
czenie” odbywa się za sprawą hipertekstu. Inny
poziom wyznaczają narzędzia collaborative l ifte-
ring, wykorzystywane do łączenia użytkownika
z informacją. Dzięki nim powstają sploty samych
informacji , które stanowią gotowe „pakiety informa-
cyjne” oferowane przez różne serwisy (np. serwis
Amazon). Według autorki zjawisko to prowadzi do
kształtowania się pewnego korpusu wiedzy gene-
rowanego z sieci.
Następne dwa referaty dotyczyły usług mobilnych
w bibl iotekach. Pan Mariusz Jarocki (UMK w Toru-
niu) w prezentacji „Mobilność a usługi biblio-
teczne na przykładzie publicznych uczelni
akademickich w Polsce - case study” przedsta-
W czerwcu 201 3 r. miałam niewątpliwą przyjemność uczestniczyć w Międzynarodowej Konferencji
organizowanej co dwa lata przez Bibliotekę Uniwersytetu Łódzkiego. Obecna konferencja przebiegała pod
tytułem: Biblioteka w komórce? – przyszłość usług bibliotecznych. Tak sformułowany tytuł był pytaniem
o kierunek rozwoju usług oferowanych przez biblioteki. Podczas obrad starano się przedyskutować
wyzwania, jakie stoją przed polskim i światowym bibliotekarstwem. Konferencja została podzielona na 5
sesji tematycznych, w ramach których autorzy prezentowali przygotowane referaty. W tytule artykułu
użyłam sformułowania ”subiektywna relacja”, ponieważ wymieniłam i w ogromnym skrócie streściłam tylko
niektóre spośród 27 prezentowanych referatów.
Iwona Gawrońska-Paluszkiewicz
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu
BIBLIOTEKA W KOMÓRCE
subiektywna relacja
z Międzynarodowej Konferencji Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego,
4-6.06.201 3
26
Autor: Zhao !
Źródło: http: //www.fl ickr.com/photos/36993742@N00/6736940485
wił wyniki badań dotyczące przystosowania pol-
skich bibl iotek akademickich do wszechogarniają-
cej społeczeństwo mobilności. Autor zauważył, że
na 63 badane usługi tylko 3 były w pełni mobilne,
co stanowi 4,61% mobilności usług bibl iotecznych
badanych bibl iotek. Dużym brakiem jest przede
wszystkim niedostępność katalogów (OPAC)
w wersji mobilnej. Autor wysnuł wniosek, że pol-
skie bibl ioteki akademickie są dopiero na początku
drogi w zakresie dostępności swoich usług na
urządzenia mobilne.
Z innego punktu widzenia zagadnieniu mobilności
przyjrzała się pani Agnieszka Łakomy (Instytut Bi-
bl iotekoznawstwa i Informacji Naukowej UŚ w Ka-
towicach). W referacie pt. „Rozwój mobilnych
usług bibliotecznych i informacyjnych. Analiza
problemowa na podstawie bibliograficzno-abs-
traktowych baz danych: Library and Informa-
tion Science Abstracts oraz Library,
Information Science and Technology Abs-
tracts” przeanalizowała technologie i rozwiązania
uznane za najbardziej reprezentatywne dla rozwo-
ju mobilnych usług bibl iotecznych i informacyjnych.
Autorka zauważyła, że obecnie ok. 44% telefonów
komórkowych na świecie to smartfony. Jej zda-
niem kolejnym krokiem w rozwoju bibl iotek powin-
no być przeniesienie usług bibl iotecznych
i informacyjnych na urządzenia mobilne. Obecnie
wachlarz usług oferowanych przez wiodące bibl io-
teki na świecie (np. Japonia, USA, Niemcy) jest
bardzo szeroki. Do podstawowych i równocześnie
najbardziej oczekiwanych przez użytkowników
usług należy OPAC.
Pan Grzegorz Gmiterek (Uniwersytet Warszawski)
wybrał spośród urządzeń mobilnych iPad, jako
„łącznik między smartfonem a komputerem”, po-
siadający zalety tych obu urządzeń. W wystąpieniu
„iPad dla czytelników i bibliotekarzy. Interak-
tywność, ikoniczność i integracja mediów
w bibliotecznej praktyce” przedstawił możliwo-
ści zastosowania iPada w bibl iotekach m. in. udo-
stępnianie tych urządzeń użytkownikom.
Interesujące, z punktu widzenia przyszłości bibl io-
tek, było wystąpienie pana Richarda Sapon-White
(Oregon, State University Libraries, USA). Autor
w referacie „Nowe usługi biblioteczne w Cen-
trum Cyfrowej Nauki i Usług na Uniwersytecie
Stanu Oregon” pokazał, jak nowe potrzeby użyt-
kowników oraz możliwości technologiczne spowo-
dowały zmiany organizacyjne w Bibl iotekach
Uniwersytetu Stanu Oregon i zastąpienie tradycyj-
nych usług nowymi. W ostatnich latach zauważono
systematyczny spadek w tradycyjnych sposobach
zakupu i katalogowania zbiorów. Od połowy 201 2
r. niemal wszystkie zamówione i planowane zaku-
py docierają w postaci książek gotowych do wsta-
wienia na półki, z pl ikiem zawierającym pełne
rekordy bibl iograficzne z OCLC (Światowa Koope-
racja Bibl iotek). Proces zakupu i opracowania źró-
deł tradycyjnych odbywa się na zasadzie
outsourcingu (poza bibl ioteką). Nastąpiło też prze-
sunięcie ku źródłom cyfrowym. Kupowane są
głównie dokumenty cyfrowe zamiast tradycyjnych.
Zmiany te spowodowały restrukturyzację i ko-
nieczność przeszkolenia pracowników w nowych
umiejętnościach. Obecnie do najważniejszych
usług Centrum Cyfrowej Nauki i Usług na Uniwer-
sytecie Stanu Oregon należy: gromadzenie dorob-
ku naukowego Bibl ioteki Stanu Oregon w postaci
cyfrowej, cyfryzacja unikatowych źródeł oraz do-
starczanie usług informacyjnych dla wydziałów
Uniwersytetu.
27
Autor: Marta Cañizares
Źródło: http: //www.fl ickr.com/photos/4801 7987@N03/4560239360
Nowe technologie w usługach bibliotecznych –
doświadczenia bibliotek
W drugiej sesj i znalazły się referaty prezentujące
doświadczenia bibl iotek w zakresie zastosowania
nowych technologii . Pan Aleksander Gniot i Piotr
Karwasiński (Bibl ioteka Uniwersytecka w Pozna-
niu), autorzy aplikacji Libsmart w referacie „Wizja,
odwaga, realizacja – aplikacja Libsmart w Bi-
bliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu” przed-
stawil i główne idee wdrażania innowacji
w Bibl iotece Uniwersyteckiej w Poznaniu (elektro-
niczne płatności, platforma komunikacji wirtualnej,
zintegrowany system zdalnego zamawiania kopii).
Przedstawiciele gospodarzy konferencji w refera-
cie „E-learningowe szkolenie biblioteczne
w UŁ – przedstawienie wdrożenia jakie zasto-
sowano dla studentów pierwszego roku wyko-
rzystaniem zasobów teletechnicznych oraz
platformy zdalnego kształcenia”, oprócz pod-
stawowych informacji o kursie, zaprezentowali
uwagi na temat możliwości i zasadności stosowa-
nia zdalnego nauczania na ich uczelni.
Biblioteka w społeczeństwie informacyjnym -
dostępność usług bibliotecznych
Kolejną sesję otwierały referaty dotyczące zasto-
sowania nowych technologii w kontekście wspie-
rania osób wykluczonych informacyjnie. Pani
Małgorzata Fedorowicz-Kruszewska (UMK w To-
runiu) w bardzo ciekawym referacie „Biblioteki
wobec wykluczenia informacyjnego – współ-
czesne tendencje” przedstawiła teoretyczne
aspekty zagadnienia. Uporządkowała pojęcia
związane z tematem. W referacie podjęła refleksję
nad rolą bibl iotek w zapobieganiu wykluczeniu cy-
frowemu osób z niepełnosprawnością.
Następne wystąpienie było kontynuacją poprzed-
niego. Pani Anna Gońka (Bibl ioteka Politechniki
Lubelskiej) w wystąpieniu „Biblioteki wobec
osób niedowidzących i niewidomych – stan
przygotowania” przedstawiła wyniki wstępnych
badań ankietowych prowadzonych w bibl iotekach
polskich szkół wyższych. Przyczynkiem do
zainteresowania się tematem był fakt niskiego
procentu osób niepełnosprawnych z wyższym
wykształceniem. Autorka podejmując badania
postawiła tezę, że przyczyną takiego stanu rzeczy
mogą być bariery utrudniające kontynuowanie
kształcenia. Ankieta została skierowana do
dyrektorów bibl iotek państwowych uczelni
wyższych. Pytania dotyczyły stanu przygotowania
bibl iotek szkół wyższych do obsługi czytelników
niewidomych i niedowidzących, czyl i dostępności
stanowisk komputerowych, oprogramowania
specjal istycznego, sprzętu specjal istycznego oraz
innych udogodnień oferowanych przez bibl ioteki
studentom niedowidzącym i niewidomym. W
podsumowaniu autorka zwróciła uwagę na
niewystarczający stan przygotowania bibl iotek do
obsługi tej kategori i czytelników. Przyczynę tego
stanu upatruje w niewystarczającej l iczbie
stanowisk komputerowych, oprogramowania,
sprzętu oraz w braku odpowiedniego
przygotowania bibl iotekarzy do obsługi
niepełnosprawnych użytkowników.
Edukacja biblioteczna – wdrażanie programów
information literacy
W referatach wypełniających czwartą sesję poru-
szono kwestię edukacji informacyjnej. Szczególnie
zainteresowało mnie wystąpienie pani Zuzanny
Wiorogórskiej (Bibl ioteka UW, SBP) „Edukacja
28
Autor: Alina Dyrek
informacyjna stałym elementem programu stu-
diów?” Referat składał się trzech części. Na po-
czątku prelegentka przedstawiła przegląd definicj i
information l iteracy, przegląd l iteratury tematu oraz
stan zaawansowania prac nad włączeniem eduka-
cj i informacyjnej do programu studiów. W drugiej
części autorka opierając się na podstawach peda-
gogicznych omówiła potrzebę profesjonalizacji dy-
daktycznej rol i bibl iotekarzy. Ostatnia część
referatu dotyczyła administracyjnych aspektów
procesu włączenia edukacji informacyjnej do pro-
gramu studiów.
Sesję zakończyła dyskusja z udziałem studentów
i pracowników naukowych UŁ pod tytułem „Użyt-
kownik, bibliotekarz, usługi biblioteczne –
przełamywanie barier” . Dyskusja okazała się nie-
zwykle cenna, ponieważ przewijały się w niej za-
równo poglądy bibl iotekarzy, jak i użytkowników.
Dyskutanci różnil i się w ocenach poruszanych pro-
blemów, co dawało możliwość spojrzenia na oma-
wiane zagadnienie z różnych punktów widzenia
i czasami zrewidowania swoich dotychczasowych
sądów.
Biblioteka w komórce – nowe wyzwania,
usługi niestandardowe
W kolejnych referatach prezentowano rozwiązania
niestandardowe, takie jak dostęp do zasobów cy-
frowych, szkolenia onl ine, wydłużenie czasu pracy
bibl ioteki w zależności od potrzeb studentów, mo-
bilność bibl iotekarzy, mobilność zasobów bibl iotek
cyfrowych.
Sesję otwierał referat „5 in Lodz. Biblioteka mię-
dzy informacją a charyzmą” . Pan Krzysztof Ci-
choń (EC1 Fundacja Łódzka) zaprezentował
założenia przedsięwzięcia polegającego na utwo-
rzeniu kolekcji złożonej z książek pozyskanych od
wybranych osób z całego świata – zawsze 5 ksią-
żek. W ocenie ich właściciel i są to książki najważ-
niejsze, które wpłynęły na ich życie. Otwarcie
bibl ioteki i udostępnienie zbiorów planowane jest
na koniec 201 5 roku. W prezentacji rozważano
możliwość badania kultury jako sfery prywatnych
wyborów na podstawie zbioru sytuującego się po-
między bibl ioteką jako narzędziem badawczym
a kolekcją muzealną.
Spośród referatów omawianej sesj i zwróciła moją
uwagę prezentacja pań: Renaty Felińskiej i Teresy
Górniak (BUŁ). W wystąpieniu pt. „Analiza ten-
dencji i kierunki zmian w polityce gromadzenia
książki elektronicznej w bibliotekach nauko-
wych” przedstawiono m. in. zalety e-podręczników
dla użytkowników i bibl ioteki oraz wskazano meto-
dy gromadzenia, e-książek do zastosowania
w praktyce bibl iotecznej.
Konferencję zakończył referat pani Renaty Osie-
wały (Bibl ioteka Instytutu Histori i UŁ) „Czy biblio-
teki i książki przetrwają próbę czasu : od
książki drukowanej do e-książki, od biblioteki
tradycyjnej do wirtualnej” . Autorka zaprezento-
wała w historycznym ujęciu rozwój książki od jej
powstania do czasów współczesnych ze szczegól-
nym uwzględnieniem okresów przełomowych. Na-
stępnie omówiła wpływ technologii IT (w tym
Internetu) na zróżnicowanie usług bibl iotecznych
w odniesieniu do różnych grup użytkowników.
Wskazała zalety i zagrożenia, jakie niesie Internet.
Prelegentka zakończyła wystąpienie optymistycz-
ną konkluzją o współwystępowaniu w przyszłości
zarówno dokumentów w postaci drukowanej, jak
i w wersj i cyfrowej, bibl iotek tradycyjnych, hybry-
dowych i wirtualnych zgodnie ze zróżnicowanymi
preferencjami użytkowników.
Konferencja była przede wszystkim okazją do
wymiany doświadczeń głównie bibl iotekarzy
bibl iotek uniwersyteckich w zakresie
innowacyjnych rozwiązań dotyczących mobilności
bibl iotek. Z satysfakcją mogę stwierdzić, że na tle
prezentowanych rozwiązań Dolnośląska Bibl ioteka
Pedagogiczna z pewnością należy do grona
wiodących placówek. Warto chociażby wspomnieć
o serwisie Bibl ioteki na urządzenia mobilne, który
jest bardzo przyjazny dla użytkownika. Dzięki
wyszukiwarce Primo (polecanej przez firmę Aleph
podczas konferencji , jako innowacyjne
29
rozwiązanie dla bibl iotek), użytkownik może
przeglądać równocześnie katalogi i bazy
dolnośląskiej sieci bibl iotek pedagogicznych oraz
zamawiać wybrane publikacje. Obok wyszukiwarki
Primo umieszczone są inne najczęściej
poszukiwane elementy serwisu Bibl ioteki: kontakt,
godziny otwarcia, lokal izacja. Mobilność w
odniesieniu do urządzeń mobilnych, to zaledwie
jeden z obszarów tzw. mobilności. Dolnośląska
Bibl ioteka Pedagogiczna w innych obszarach ma
także spore doświadczenia. Wymienię tylko
niektóre z nich, takie jak: wychodzenie
bibl iotekarzy poza macierzystą bibl iotekę
pedagogiczną z ofertą edukacyjną i prowadzenie
zajęć w innych placówkach oświatowych, kursy na
platformie elektronicznej Moodle dla użytkowników
czy współpracę bibl iotekarzy na platformie
edukacyjnej Fronter. Kolejna refleksja dotyczy
standardowości usług bibl iotecznych.Po wysłucha-
niu wszystkich referatów zaczęłam się zastana-
wiać nad tym, jakie niestandardowe usługi
bibl ioteczne zaprezentują bibl ioteki naukowe za
dwa lata, gdy BUŁ znów podejmie się organizacji
kolejnej konferencji? Rozwiązania omawiane na
tegorocznym spotkaniu (przynajmniej większość
z nich), zważywszy na tempo zmian w bibl iote-
kach, staną się już z pewnością standardowe.
Kontakt z autorem:
30
Urszula Tobolska
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu
SIECI WSPÓŁPRACY I SAMOKSZTAŁCENIA
ZGODNIE Z ZAŁOŻENIAMI NOWEGO
SYSTEMU WSPOMAGANIA SZKÓŁ
refleksje ze szkolenia
Choć gruntowna przebudowa polskiej edukacji miała miejsce w 1 999 roku, to można odnieść wrażenie, że
edukacja w Polsce jest w stadium permanentnej reformy. Obecnie wprowadzane zmiany po raz kolejny kon-
centrują się na potrzebach szkoły. Pomocnym w tym procesie ma być nowy system doskonalenia nauczy-
cieli, który zmierza w kierunku większej podmiotowości i zwiększaniu wpływu szkoły na rodzaj
otrzymywanego wsparcia. Efektywność jego realizacji ma zapewnić wprowadzenie dwóch nowatorskich
form działań rozwojowych: wdrożenie rocznego planu wspomagania szkoły oraz sieci współpracy i samo-
kształcenia.
Ogólne założenia projektu systemu
Projekt o nazwie System doskonalenia nauczyciel i
oparty na ogólnodostępnym kompleksowym
wspomaganiu szkół real izowany jest przez Ośro-
dek Rozwoju Edukacji i współfinansowany ze
środków unijnych. Choć ma rozpocząć się w 201 6
r. , to już niektóre powiaty pilotażowo w roku szkol-
nym 201 2/201 3 rozpoczęły realizację zadań wyni-
kających z kompleksowego wspomagania szkół.
Kolejne projekty wdrożeniowe rozpoczną się we
wrześniu 201 3 r. Od 201 6 r. łącznie 5 tys. placó-
wek objętych zostanie kompleksowym wspoma-
ganiem w ramach realizowanych projektów.
Ze szkołami i przedszkolami współpracować będą
szkolni organizatorzy rozwoju edukacji (SORE).
Specjal ista SORE (zwany też koordynatorem sie-
ci) to osoba spoza szkoły/przedszkola, która
ukończyła specjalne szkolenie i jest przygotowana,
by wspierać dyrektora i nauczyciel i w przygotowa-
niu i real izacji rocznego planu wspomagania.
Roczny plan wspomagania (RPW) to plan zbudo-
wany na bazie jednej z ofert doskonalenia dosto-
sowany do potrzeb konkretnej placówki
i real izowany w danej placówce.
Do zadań SORE w ramach realizacji rocznego
planu wspomagania należy:
- pomoc w diagnozie potrzeb szkoły/przedszkola
- dostosowanie oferty doskonalenia do zdiagno-
zowanych potrzeb (realizacja konkretnych działań,
jak: warsztaty, szkolenia, konsultacje)
- pomoc nauczycielom we wprowadzaniu zmiany
- ewaluacja podjętych działań
31
Koordynator sieci w założeniach resortu edukacji
będzie miał pod swoją opieką kilkanaście
szkół/przedszkoli . Placówki te stworzą Sieć współ-
pracy i samokształcenia. To druga z wymienianych
nowatorskich form działań. W jednej sieci ma być
około 1 5 szkół, ale nie więcej niż 24 nauczyciel i .
W praktyce nauczyciele zebrani w sieć współpra-
cy mają spotykać się 3–5 razy w roku szkolnym
(w odstępach około 2 miesięcy). W toku tych spo-
tkań nauczyciele będą współpracować ze sobą:
rozwiązywać problemy, dziel ić się doświadcze-
niem. W spotkaniach sieci będą mogli uczestni-
czyć eksperci zewnętrzni.
Między spotkaniami uczestnicy mogą komuniko-
wać się ze sobą korzystając z platformy interneto-
wej udostępnionej przez ORE i przeznaczonej jako
miejsce umieszczania materiałów samokształce-
niowych i wymiany doświadczeń. Te rozwiązania
wskazują na praktyczne korzyści pracy w sieci.
Refleksje ze szkolenia
Autorka niniejszego artykułu uczestniczyła w trzy-
dniowych warsztatach dla kandydatów na koordy-
natorów sieci współpracy i samokształcenia. Silną
reprezentację grupy stanowiły przedstawicielki
WCDN we Wrocławiu, dwie osoby reprezentowały
Dolnośląską Bibl iotekę Pedagogiczną we Wrocła-
wiu, pozostałe osoby były nauczycielami i dyrekto-
rami placówek oświatowych.
Przed szkoleniem o sieciach współpracy słysza-
łam niewiele. Zapewne nie tylko ja. Choć oczywi-
ście pewne wyobrażenie miałam. Dlatego dobrze
się stało, że je ukończyłam, gdyż mogłam usyste-
matyzować swą wiedzę.
W pierwszym dniu szkolenia określono i przyjęto
zasady współpracy całej grupy. Uwzględnianie
specyfiki uczenia się osób dorosłych to ważna
umiejętność dla koordynatora sieci, który przełoży
ją na tworzenie zachowań budujących partnerskie
relacje w tworzonej przez siebie sieci współpracy.
Odpowiedzialność za proces nauczania należy za-
równo do uczestników grupy, jak i do prowadzące-
go. Dlatego dobrze jest ustalać wspólnie z grupą
cele działań sieci, nadzorować realizację przyję-
tych celów i motywować członków sieci do pracy.
Wartością jest też to, co nazywa się „wkładem”
każdego z uczestników zespołu. Każdy dysponuje
pewnym doświadczeniem i wiedzą, z której korzy-
stać mogą inni. W budowaniu partnerskich relacj i
zwraca się uwagę na jasne określanie i dotrzymy-
wanie zobowiązań ustalonych przez zespół.
Prowadząca przedstawiła założenia projektu sys-
temu doskonalenia zawodowego nauczyciel i ,
a także ideę budowania sieci współpracy i samo-
kształcenia, wspólnie przeanalizowałyśmy zadania
i kompetencje koordynatora. Są nimi – obok klu-
czowego organizowania działań sieci – przygoto-
wywanie i prowadzenie wybranych spotkań. Do
koordynatora należy wybór i zapraszanie innych
prowadzących spotkania, jak: metodyków i eksper-
tów z określonych dziedzin.
To nie wszystkie zadania, które ma wykonać koor-
dynator. Zostaje jeszcze moderowanie forum dys-
kusyjnego na platformie cyfrowej i zamieszczanie
tam materiałów samokształceniowych dla uczest-
ników.
Dużą część pierwszego dnia przeznaczono na dia-
gnozowanie potrzeb rozwojowych sieci. Uczestni-
cy warsztatów zostal i podzieleni na 4 zespoły
Autor: Alina Dyrek
32
i ładnie nazwani : zespół niebieskich, czerwonych
itp. Współpracowały ze sobą zespoły, np. Czerwo-
ni z Niebieskimi. Uczestnicy każdej z grup przygo-
towywali pytania ankietowe do wybranego przez
siebie tematu. Po ich opracowaniu dobrano się
w pary i wymieniano pytaniami. Każdy już indywi-
dualnie udzielał odpowiedzi na pytania. Następnie
w tych samych parach omawiano trudności, które
pojawiły się w czasie udzielania odpowiedzi. Poja-
wienie się ich sugerowało, że pytania nie są do-
brze skonstruowane i należy wprowadzić zmiany.
Chcę zwrócić uwagę na to ćwiczenie. Często oso-
by układające pytania, czy organizujące szkolenia
wzorują się na subiektywnych odczuciach. Uważa-
ją, że to oni naj lepiej wiedzą, co użytkownik powi-
nien umieć, rzadko pytają się go, co „chce” i czego
„potrzebuje”. Tymczasem, właściwe określenie
potrzeb użytkowników i dostosowanie do nich
szkoleń jest kluczem do ich efektywności. Badanie
potrzeb edukacyjnych/szkoleniowych, a następnie
ich analiza jest jedną z dobrych metod, a przepro-
wadzana jest po to, by skonstruować odpowiedni
i skuteczny plan szkolenia.
W systemie doskonalenia ważnym jest formułowa-
nie celów, które nie powinny być ani zbyt drobia-
zgowe, ani też zbyt ogólnikowe. W drugim dniu
szkolenia podjęłyśmy jedną z metod formułowania
celów - metodę SMART. Przypomnę pokrótce, że
korzystając z niej można precyzyjnie określ ić swo-
je cele. Nazwa tej metody pochodzi od pierwszych
liter angielskich słów określających jej najważniej-
sze zasady: Simple – jasno określony, prosty i zro-
zumiały, Measurable – mierzalny, Achievable –
osiągalny, realny w danych warunkach, Relevant –
istotny, ważny dla uczestników, by chciel i go osią-
gnąć, Time dimensioned – określony w czasie.
Uczyłyśmy się jak ustalać cele ogólne i szczegóło-
we spotkań w cyklu rocznej pracy sieci. Plan rocz-
nej pracy sieci jest zbudowany na bazie jednej
z ofert doskonalenia realizowany w konkretnej
szkole. Taki plan zawierać powinien w szczególno-
ści: datę rozpoczęcia i zakończenia jego realizacji ,
opis diagnozy potrzeb, cel/cele realizacji RPW, role
i zadania osób realizujących RPW, harmonogram
realizacji RPW wraz ze wskazaniem działań (np.
warsztatów, konsultacj i , szkoleń), ewalaucje.
W toku warsztatów omawiałyśmy też trudne sytu-
acje, jakie mogą zaistnieć podczas spotkań z gru-
pą. Może to być dominacja jednej lub kilku osób,
mała aktywność całej grupy itp. Moderowanie
pracy grupy nie jest sztuką łatwą. Poznałyśmy
sporo ćwiczeń integrujących i usprawniających
komunikację w grupie. Zaangażowana była nie
tylko osoba prowadząca, ale i uczestnicy. Każda
z nas miała też swoje pomysły na ćwiczenia.
Pozwolę sobie przytoczyć jedną z propozycji -
utworzenie „Lądowiska jaj” Zostałyśmy podzielone
na dwie grupy. Każda otrzymała instrukcję ogólną
pracy oraz narzędzia do wykonania zadania: po 2
kartki papieru A4, 2 spinacze, 2 balony, 2 słomki, 1
jajo (surowe). Zadaniem było skonstruowanie rze-
czonego lądowiska, by jajo cało w nim wylądowa-
ło. Wybrano też obserwatorów, którzy rejestrowali
styl pracy i zjawiska zachodzące w grupach. Na-
stępnie je omawiano. Przy okazji tego ćwiczenia
poznałyśmy role grupowe. Okazuje się, że każdy
z nas wypełnia jakąś rolę w zespole, nawet jeśl i
nie do końca jest tego świadomy. Można być np.
kreatywnym pomysłodawcom, praktycznym reali-
zatorem, racjonalnym analitykiem, czy duszą ze-
społu.
Uczyłyśmy się też oceny efektywności szkolenia,
w którym uczestniczyłyśmy. I tu znowu prowadzą-
ca zaangażowała wszystkich uczestników warsz-
tatów. Zaproponowała, by jedna z osób zadawała
pytanie, jednocześnie wskazywała na osobę, która
ma na nie odpowiedzieć. Ta po udzieleniu wska-
zywała na kolejną itd.
W trzecim dniu omawiana była współpraca z eks-
pertem. Przypomnę, że spotkania w ramach sieci
współpracy i samokształcenia nauczyciel i mogą
być prowadzone z udziałem ekspertów. Poznały-
śmy zadania ekspertów, jak przygotowanie i pro-
wadzenie przez nich wykładów, warsztatów czy
innych form szkoleniowych zaplanowanych w pla-
33
nie pracy sieci. Ekspert współpracuje z koordyna-
torem sieci i jest zapraszany przez koordynatora.
Dzięki inwencji prowadzącej przećwiczyłyśmy sy-
mulacyjne spotkania koordynatora z ekspertem.
Trzeba dodać, że ćwiczenie było tak przygotowa-
ne, że każda z grup miała do czynienia z innym
typem eksperta (profesjonalistą, wszystko wiedzą-
cym itp.)
Zakończenie
Zajęcia odbyły się w sympatycznej i bezstresowej
atmosferze. Oceniam je na ocenę bardzo dobrą.
Moją uwagę zwróciła wiedza i umiejętne jej wyko-
rzystanie przez prowadzącą, która miała doskona-
ły kontakt z uczestnikami zajęć. Ta bardzo miła
osoba zaaranżowała sympatyczną atmosferę pod-
czas warsztatów, pełną życzliwości. Zajęcia były
ciekawe, z dużym pakietem praktycznych ćwiczeń,
angażujące i prowadzącą, i każdą z nas. Nie od-
czułam zmęczenia czy znużenia podczas wielu
godzin szkolenia, choć na dworze panowały nie-
możebne upały, a w sali nie było kl imatyzacji ,
oprócz kilkuW wiatraków.
Dla większości z nas był to czas urlopów, jednak
czas wykorzystany bardzo efektywnie. Zdobyte
wiadomości na pewno wykorzystam w swojej dal-
szej pracy zawodowej, gdyż praktyczne ćwiczenia
były interesujące i inspirujące, materiały szkole-
niowe zostały dobrze przygotowane.
Choć nie wszyscy uczestnicy szkolenia będą ko-
ordynatorami sieci współpracy, to jedno jest pew-
ne – wiadomości tam zdobyte zostaną
wykorzystane na pewno przez uczestników w du-
żym stopniu.
Organizacja wspomagania szkół na przykładzie
Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we
Wrocławiu
Zgodnie z nowymi rozporządzeniami dotyczącymi
zasad działania placówek doskonalenia nauczy-
ciel i , poradni psychologiczno-pedagogicznych
oraz bibl iotek pedagogicznych zadania wsparcia
szkoły oraz kompleksowe wspomaganie zostało
wprowadzone jako obowiązkowe zadanie ww. pla-
cówek. Dysponujemy już pewnym uporządkowa-
nym kompendium wiedzy o sieci współpracy
i samokształcenia, jakie zapewne wkrótce będą
tworzyły polskie szkoły i pracujący w nich nauczy-
ciele. Dzięki sieci możliwe jest zorganizowanie
systemu umożliwiającego współpracę, wymianę
poglądów, dostępu do informacji . Podkreśl ić nale-
ży najcenniejszą wartość owych sieci, jaką jest
preferowanie praktycznych źródeł wiedzy.
Polecam Państwu rozmowę z dyrektor Dolnoślą-
skiej Bibl ioteki Pedagogicznej we Wrocławiu, którą
mogą Państwo przeczytać w aktualnym numerze
e-biuletynu DIBP. Wynika z niej zapowiedź zadań,
jakie będą obecne w placówce a nawiązujące do
„organizowania i prowadzenia wspomagania szkół
i placówek w realizacji zadań dydaktycznych, wy-
chowawczych i opiekuńczych, w tym w wykorzy-
staniu technologii informacyjno-komunikacyjnej” (§
1 , ust. 2, pkt. 2 a rozporządzenia). Do realizacji
powołany został w Bibl iotece Wydział wspomaga-
nia szkół i placówek oświatowych, którego kierow-
nik ma przygotowaną koncepcję realizacji nowych
zadań ujętą w „Programie rozwoju Dolnośląskiej
Bibl ioteki Pedagogicznej we Wrocławiu na rok
szkolny 201 3/201 4”.
Poszukując cały czas wiedzy o tym, na czym kon-
kretnie taka współpraca połączonych „sieciowo”
nauczyciel i z ki lku placówek powinna polegać, do-
stosowywany jest zakres działań Bibl ioteki w za-
spokajaniu potrzeb oraz w rozwiązywaniu
problemów tych placówek. Za najważniejsze za-
dania uznaje się pozyskanie szkół/przedszkoli do
współpracy, pomoc tym placówkom w diagnozo-
waniu ich potrzeb, zaplanowania adekwatnych do
zdiagnozowanych potrzeb form wspomagania, ich
realizację oraz wspólną ocenę efektów.
Ponieważ istotą nowego zadania jest indywiduali-
zacja wspomagania, dlatego kierujemy komplek-
sowe wsparcie do konkretnej szkoły/przedszkola
34
i konkretnych nauczyciel i w niej zatrudnionych,
jak: gromadzenie i dostarczanie nowości wydaw-
niczych zgodnych z potrzebami placówki, opraco-
wanie minipakietów edukacyjnych, wspomaganie
szkół w korzystaniu z technologii informacyjno-ko-
munikacyjnych, nabywanie umiejętności korzysta-
nia z platform edukacyjnych, np. Fronter
i aktywnego w nich uczestnictwa i szereg innych
posunięć. Działania te czynią je elementem syste-
mu wspomagania rozwoju placówek edukacyj-
nych.
Kończąc ten artykuł pragnę wyrazić nadzieję, że
idea tworzenia sieci współpracy i samokształcenia
nauczyciel i stanie się już niedługo praktyką. Mam
nadzieję, że nie będzie to kolejna propozycja
wprowadzona za unijne pieniądze i trwająca tak
długo, na jaki czas przewidziano realizację pro-
jektu. A także to, że nauczyciele dzięki wspieraniu
się w wielu trudnych sytuacjach i wymiany do-
świadczeń, będą mogli efektywniej real izować się
w swych rolach zawodowych.
Kontakt z autorem:
35
Małgorzata Grabowska
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu
SCREENCAST JAKO POMOC
DYDAKTYCZNA DLA NAUCZYCIELA
Autorka artykułu przedstawiła różne narzędzia graficzne dostępne w Internecie. Zwróciła uwagę na ciekawe
możliwości aplikacji graficznych online, omówiła ich funkcje. Narzędzia te są bardzo przydatne w pracy
nauczyciela.
Co to jest screencast?
Screencast stanowi rozwinięcie idei zrzutów ekra-
nowych, (z ang. screen – ekran, to cast – przed-
stawiać), to fi lm będący zapisem zdarzeń
prezentowanych na ekranie komputera, tak jak wi-
dzi go użytkownik. Uzupełniony o komentarz jest
demonstracją i instruktażem. Z pojęciem
screencast związany jest tutorial (z ang. samo-
uczek) – publikacja pokazującą krok po kroku jak
obsługiwać program, tworzyć grafikę. Pojęcie jest
oczywiście znacznie szersze.
Podstawową zaleta screencastów i tutorial i jest ich
prostota, łatwiej coś pokazać niż opisać.
Tutorial morze zrobić każdy, kto chce się podziel ić
wiedzą. Autorami zresztą zwykle są entuzjaści
amatorzy, a materiały są darmowe i ogólnodostęp-
ne.
Po co nagrywać Screencast?
Wbrew pozorom screencast ma zastosowanie nie
tylko w informatyce (Przykład: Odcinki i l inie
w trójkącie.
Poza tym, gdy trzeba coś wielokrotnie powtórzyć,
(w licznej klasie część uczniów zwykle zaczyna się
nudzić).
Dodatkową zaletą zrobienia i opublikowania tuto-
rialu jest możliwość wielokrotnego odtwarzania
materiału. Tutoriale są proste, szybkie w wykona-
niu (gdy ma się praktykę), tanie i efektywne. Pod
warunkiem, że spełnimy kilka kryteriów.
Podstawowe zasady
Po pierwsze scenariusz. Nie musi być rozbudowa-
ny, wystarczy kilka punktów żeby wiedzieć co
i w jakiej kolejności chcemy pokazać, co jest na-
prawdę ważne, no i żeby można było zapis powtó-
rzyć.
Przed nagraniem należy przygotować pulpit
(uprzątnąć), nawet jeśl i nagrywamy fragment
ekranu lub tylko okno aplikacji łatwiej będzie nam
pracować. Jeżeli pokazujemy obsługę programu
powinien on wyglądać możliwie tak jak po instala-
cj i (widz nie może się gubić, ani rozpraszać
znacznymi różnicami w interfejsie).
36
Jing
Pozwala na nagrania do 5 minut, umożliwia wybór wskazanego fragmentu lub całego ekranu, rejestrację
dźwięku, Po uruchomieniu na górze pulpitu pojawia się „słoneczko” z dostępnymi opcjami: Capture, Hi-
story i More, gdzie zdefiniujemy szczegółowe ustawienia. Jeżeli chcemy nagrać cały pulpit, możemy je
zamknąć i posługiwać się ikoną na pasku zadań.
tykule 1 0 darmowych narzędzi do tworzenia
screencastów. W artykule przedstawiono kilka
propozycji prostych w obsłudze, darmowych pro-
gramów.
Podstawowe funkcje tego typu aplikacji zwykle są
podobne. Programy oferują możliwość nagry-
wania całego ekranu, fragmentu pulpitu, lub
okna wybranej aplikacji. Wszystkie mają moż-
liwość nagrywania dźwięku , w niektórych pokaz
można wzbogacać komentarzami tekstowymi.
W każdym można posługiwać się skrótami (hot
keys), ułatwiającymi pracę. Większość programów
nie daje możliwości edycji gotowego materiału, ale
możemy posłużyć się w tym celu programem Mo-
vie Maker, zaś format fi lmu zmienić w Format
Faktory (oba programy bezpłatne).
Czym zatem kierować się przy wyborze?
Po pierwsze potrzebami. Jeśl i chcemy jednorazo-
wo nagrać prosty pokaz wystarczy aplikacja typu
Jing, CamStudio, jeżel i zamierzamy tworzyć wię-
cej screencastów, lub bardziej złożone warto po-
znać bliżej rozbudowane aplikacje (np. : Active
Presenter). Po drugie – decyduje nasz gust i wy-
goda pracy. To subiektywne odczucia,
dobrze zatem sprawdzić kilka programów. Zachę-
cam do samodzielnych testów.
Jakość nagrania musi być dobra, zarówno audio
jak i video. Chodzi nie tylko o odpowiednią wiel-
kość klatek fi lmu i ostrość. Trudno skupić się na
materiale gdy autor stęka, jąka się, pokrzykuje, lub
wszystko dzieje się na tle zbędnych dźwięków.
Czasem warto narrację dograć na końcu, a jeśl i
nie mamy dobrego mikrofonu pozostać przy ko-
mentarzach tekstowych.
Wszystko powinno być naturalne i przemyślane.
Unikajmy chaotycznego klikania, zbędnych ruchów
kursora, itp. Jeżeli zamierzamy użyć dodatkowych
efektów zastosujmy je przy końcowym montażu
i obróbce.
Na temat screencastów warto poczytać na stronie
Blogu dla nauczycieli i uczniów - temat „Scre-
enCast w edukacji”. Znajdziemy tam porady,
wskazówki, przykładowe scenariusze.
Czym nagrywać Screencast?
Programów do tworzenia screencastów i tutorial i
jest bardzo dużo. Pod adresem znajdziemy prze-
gląd kilkudziesięciu programów (darmowych i płat-
nych) z opisem i l inkami do pobrania. Warto
pamiętać, ze nawet programy płatne dają często
możliwość czasowego korzystania z pełnych funk-
cj i .
O darmowych programach można poczytać w ar-
37
Gotowy materiał możemy zapisać lub od razu udostępnić w Internecie. Mimo angielskiego menu, używa-
nie programu jest proste i intuicyjne. Idealny dla początkującego użytkownika, wystarczy zapamiętać
skróty i nic już nie rozprasza przy nagrywaniu.
CamStudio
Program rejestruje wszystkie operacje wykonywane przez użytkowni-
ka - ruchy kursorem myszy, uruchamianie aplikacji , wpisywanie tekstu
itd. , na całym lub wskazanej części pulpitu.
Dla ułatwienia pracy można wcześniej zdefiniować skróty (start, za-
trzymanie, koniec nagrania).
Program daje dobrej jakości obraz w formacie AVI lub SWF i jest łatwy
w użyciu, a jednocześnie oferuje ciekawe możliwości.
Do nagrania można włączyć obraz z kamery internetowej oraz wpro-
wadzić komentarze tekstowe.
W trakcie nagrania, możemy je zastopować, przeciągnąć z przybornika (Screen Annotation) wybrany
kształt (shapes) i wypełnić go tekstem. Komentarz edytujemy po kliknięciu go prawym przyciskiem myszy
lub w okienku (Text properties). Wybór kształtów jest spory, dodatkowo możemy je zmieniać lub wklejać
własne ilustracje.
38
Przy nagraniu wygodnie jest posługiwać się
skrótami.
Program pozwala też dostosować wygląd i podświetlenie kursora widocznego w nagraniu.CamStudio dostępny jest w wersj i portable, można go przetestować bez instalacj i .
Przykładowe kształty.
BB FlashBack Express
Dostępny zarówno w wersji darmowej (Express) jak i płatnej. W tej drugiej można dodawać komentarze
tekstowe. Program nagrywa obraz, dźwięk oraz przechwytuje obraz z kamery internetowej. Gotowy ma-
teriał, (format AVI lub SWF) można od razu przesłać do wybranego serwisu z fi lmami. Program oferuje
pomoc i dostęp do tutorial i .
Przed nagraniem możemy zdefiniować wygląd
i podświetlenie kursora lub wybrać opcję przy-
ciemnienia zbędnej w danej chwil i części na-
grania.
39
Aplikacja bardzo przyjemna w pracy. Jakość
materiału jest bardzo dobra, a po zakończeniu
nagrania możemy od razu
wyeksportować (zapisać) screencast lub dokonać
podstawowych poprawek w Playerze (Open In
Player), który służy zarówno do odtwarzania jak
i modyfikowania nagranego materiału.
Darmowa wersja wymaga po 30 dniach bezpłatnej
rejestracji , o czym program przypomina po
każdym uruchomieniu.
Możemy też czasowo testować komercyjną wersję
programu.
Wink
Program znany od dawna i prosty w obsłudze. Oprócz dużej możliwości edycji gotowego materiału (ko-
mentarze graficzne i dźwiękowe) oraz eksportu do różnych formatów (flash, html, pdf, pl iki graficzne)
program potrafi utworzyć nagranie z pojedynczych zrzutów ekranu poprzez automatyczne uzupełnienie
ruchu kursora pomiędzy slajdami (klatkami). Opcja przydatna dla osób, którym brakuje wprawy. Nie ma
konieczności edycji dużej l iczby klatek, el iminuje się chaotyczne ruchy kursora. Ponadto można przesu-
wać kursor na slajdach i zmieniać jego wygląd. W Programie można tworzyć zrzuty, edytować zaimporto-
wane slajdy lub nagrywać normalne sekwencje video. Tutoriale do programu zawarte są w programie.
W internecie dostępna jest też obszerna instrukcja przetłumaczona przez Roberta Wiśniewskiego.
40
Active Presenter Free Edition
Program dostępny zarówno w wersji darmowej jak
i płatnej. Nagrywanie screencastów to tylko jedna
z wielu funkcji . Oprócz kilku sposobów rejestracji
materiału i rozbudowanych opcji ustawień nagrywa-
nia, program może między innymi importować pre-
zentacje PowerPointa lub tworzyć projekty od
podstaw.
Active Presenter to jednak przede wszystkim program do tworzenia profesjonalnych poradników i szko-
leń, oraz kursów e-learningowych.
Gotowy materiał można edytować i uzupełniać komentarzami graficznymi (napisy, chmurki, kształty, pod-
świetlenia, światło punktowe) i dźwiękowymi oraz interaktywnymi elementami, typowymi dla szkoleń czy
quizów (np. : kl iknięcie myszką, najechanie kursorem, naciśnięcie klawisza lub pole tekstowe).
41
Nagranie możemy edytować na osi czasu, zapętl ić odtwarzanie, odsłuchiwać i odtwarzać własną narra-
cję, dziel ić i łączyć nagrania, wstawiać puste (zamrożone) klatki, regulować poziom głośności itp. Korzy-
stanie ułatwia polski interfejs.
Program oferuje bardzo duże możliwości konfiguracji i dostosowania do własnych potrzeb i upodobań,
a także korzystania z gotowych profi l i . Na stronie domowej (http: //atomisystems.com/tutorials/) dostępne
są liczne tutoriale i poradniki.
Wersja bezpłatna nie ma ograniczeń czasowych ani funkcjonalności, jednak przy eksporcie do niektórych
formatów pojawia się znak wodny. Brak go przy eksporcie do obrazów PNG i JPEG oraz wideo AVI ,
WMV, MPEG4 i WebM.
CommunityClips
Projekt Community Clips skierowany jest do użytkowników pakietu biurowego Microsoft Office. Fi lm in-
struktażowy jak posługiwać się programem znajdziemy w artykule Jak zarejestrować ScreenCast przy
użyciu CommunityClips?
Kontakt z autorem:
42
Urszula Tobolska
Anna Pawełków
Nauczyciele bibl iotekarze
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu
ALEKSANDER HRABIA FREDRO
(1 793-1 876)
propozycja metodyczna dla gimnazjum
Aleksander hrabia Fredro to najlepszy polski komediopisarz. W roku 201 3 przypada 220. rocznica
jego urodzin. I choć czasy, w których tworzył, wydają się dziś bardzo odległe, to komedie jego
cieszą się niesłabnącą popularnością. Ponadczasowa jest zwłaszcza ich tematyka i umiejętnie
dobrany humor.
Propozycja autorek może być inspiracją dla nauczycieli realizujących na lekcji języka polskiego
zagadnienia dotyczące życia i twórczości komediopisarza. Zaproponowano scenariusz lekcji
i materiały pomocnicze: rozbudowane kalendarium życia poety, krzyżówkę oraz test ze znajomo-
ści i rozumienia treści lektury „Zemsty”.
Materiał 1 .
Kalendarium życia Aleksandra hrabiego Fredry (1 793-1 876)
Dzieje życia komediopisarza, poety, pamiętnikarza, zostały ułożone w formie rozbudowanego kalendarium.
Z jednej strony poczucie utraty ojczyzny, która znajdowała się pod zaborami, z drugiej uchwalenie Konsty-
tucji 3 maja i przekonanie o podjęciu walki o odzyskanie wolności kraju ojczystego, wypełniały lata życia
poety.
1 793
Urodził się 20 czerwca 1 793 roku w Surochowie. Z powodu zaginięcia metryki urodzin, datę jego urodzin
określano według tradycji rodzinnej. Rodzicami poety byli Jacek Fredro i Marianna z Dembińskich. Pań-
stwo Fredrowie byli niezbyt zamożną szlachtą. Tytuł hrabiowski, obecny przy nazwisku poety, zdobył jego
ojciec na początku lat 20. XIX wieku.
1 797-1 806
Państwo Fredrowie miel i dziewięcioro dzieci (sześciu synów i trzy córki). Dość liczne zmiany miejsc za-
43
mieszkania rodziny Fredrów wiązały się z zajęciami ojca. Miejscem bardzo ważnym była posiadłość
w Beńkowej Wiszni, gdzie Aleksander i jego rodzeństwo spędzil i dzieciństwo.
Nauką dzieci zajmowali się dość liczni guwernerzy. Edukacja ta nie była jednak ugruntowana. Więcej
uwagi rodzice przywiązywali do zdobycia umiejętności nieodzownych szlachcicowi niż do wiadomości
teoretycznych.
1 806
Śmierć matki Marianny (chorującej na serce) była wstrząsem dla całej rodziny. Aleksander odczuwał si l-
ną więź z matką. Biografowie odnotowują też pożar rodzinnego domu w Beńkowej Wiszni, po którym oj-
ciec wraz z dziećmi przeprowadził się do Lwowa.
1 809
Żołnierskie marzenia rozbudził w Aleksandrze zapewne przyjaciel domu Łukasz Biegański, adiutant Ko-
ściuszki, potem generał. Aleksander Fredro wstąpił do tworzącej się polskiej armii - oddziałów księcia Jó-
zefa Poniatowskiego. W wojsku pełnił służbę adiutanta majora.
1 81 2
Podczas wojny z Rosją trafił do rosyjskiej niewoli , skąd udało mu się uciec. Później służył w wojsku Na-
poleona. Wydarzenia związane ze służbą opisał w pamiętniku „Trzy po trzy”.
1 81 3–1 81 4Brał czynny udział w kampanii napoleońskiej w randze oficera.
1 81 4
Za zasługi wojenne odznaczony został Krzyżem Legii Honorowej – najwyższym orderem nadawanym
przez państwo francuskie. Został uhonorowany też polskim orderem Złotym Krzyżem Virtuti Mil itari .
W roku 1 81 4 podjął decyzję o wystąpieniu z wojska. Czas oczekiwania na załatwienie potrzebnych for-
malności, spędził w Paryżu, korzystając z uroków miasta.
1 81 5
Powrócił z Paryża do kraju, zatrzymując się na krótki czas we Lwowie. Nadzór nad rodzinnym majątkiem
Beńkowa Wisznia przypadł starszemu bratu Sewerynowi. Aleksander przyjął decyzję ojca gospodarowa-
nia majątkiem Jatwiegi, leżącym niedaleko Beńkowej Wiszni. W tym czasie zaczął gromadzić książki do
swej domowej bibl ioteki.
1 81 6
Na łamach „Pamiętnika Lwowskiego” ukazały się pierwsze utwory poetyckie Fredry.
1 81 7
Poznał i zakochał się w Zofi i Skarbek – mężatce, będącej w nieformalnej separacji ze swym mężem.
1 81 8
Napisał pierwszą komedię pt. „Pan Geldhab”, która w dwa lata później została wystawiona w teatrze
warszawskim. Choć oceny krytyki nie były przychylne, to jednak aplauz widowni spowodował, że Fredro
postanowił dalej pisać komedie.
1 821
Pojawiły się dalsze utwory, jak „Cudzoziemczyzna”, „Mąż i żona”, „Odludki i poeta”, „Damy i huzary”, któ-
44
re podobały się publiczności i były często wystawiane w teatrach.
1 822
Ojciec Aleksandra Jacek Fredro uzyskał dla siebie i rodziny tytuł hrabiowski.
1 823-1 824
Pojawił się pierwszy z okresów twórczego milczenia Aleksandra Fredry. Te ujawniały się też w później-
szych latach.
1 824
Objął w posiadanie po bracie Sewerynie majątek rodzinny Beńkowa Wisznia.
1 825-1 827
Pisał kolejne utwory sceniczne. Niemożność zawarcia ślubu z ukochaną kobietą wprawiło Fredrę w za-
łamanie psychiczne.
1 828
Zaczęła się choroba Fredry odziedziczona po ojcu – podagra. Drugim przykrym wydarzeniem była
śmierć ojca.
1 828
Zofia Skarbek otrzymała unieważnienie swojego małżeństwa. Po jedenastu latach oczekiwania odbył się
ślub Aleksandra z właścicielką zamku w Odrzykoniu Zofią hrabiną Skarbkową. Rok ten obfitujący
w zmiany w życiu osobistym, zapowiadał kolejne twórcze wyciszenie Fredry.
1 829
Urodził się pierwszy syn - Jan Aleksander. Kolejni synowie zmarl i po kilku miesiącach życia. Pisarz
otrzymał zaproszenie do działalności w Towarzystwie Przyjaciół Nauk w Warszawie – stowarzyszeniu
naukowym zajmującym się popularyzacją wiedzy i działalnością społeczną. Za zaszczyt ten Fredro oso-
biście podziękował Jul ianowi Ursynowi Niemcewiczowi.
1 830
Wybuch powstania l istopadowego postawił Aleksandra Fredrę przed trudnym wyborem między służbą
w wojsku a opieką nad rodziną. Ostatecznie podjął pracę w Obywatelskim Komitecie Pomocy dla Po-
wstania, który został utworzony we Lwowie.
1 832
Pojawiły się komedie uznawane za najlepsze w dorobku twórcy, jak: „Zemsta”, „Śluby panieńskie”, „Pan
Jowialski”, „Dożywocie”.
1 835-1 855
Fredro przerwał działalność l iteracką na kilkanaście lat. Powodem były m. in. nieprzychylne recenzje jego
twórczości. Zarzucano mu brak kultury l iterackiej, naśladowanie obcych wzorów, tandetę i in.
1 837Urodziny córki Zofi i .
1 837-1 839
Nastąpiły lata aktywności Fredry w sprawach publicznych. Poeta zajmował się m. in. działalnością Osso-
45
l ineum, został członkiem Wydziału Stanowego, czyl i urzędnikiem wysokiego szczebla odpowiedzialnym
za sprawy wewnętrzne.
Był posłem do Sejmu Krajowego, czynił starania o budowę w Galicj i pierwszej l ini i kolejowej, organizował
Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędności.
Otrzymał też Honorowe Obywatelstwo Miasta Lwowa.
1 842
Poeta zorganizował rodzinny wyjazd do Włoch dla poratowania zdrowia.
1 844 – 1 848
Krótki epizod twórczy poety – do pamiętników z czasów napoleońskich „Trzy po trzy” dopisywał nowe
fragmenty i uzupełniał tekst.
1 846
Napisał memoriał „Uwagi nad stanem socjalnym w Galicj i”, będącym odpowiedzą na powstanie chłopskie
1 846 r.
1 846
Poeta podjął decyzję przeprowadzenia się wraz z całą rodziną do Lwowa. Lecz ostatecznie zdecydował
się na zakup dworku na Chorążczyźnie. Dworek ten stał się później rodzinną siedzibą Fredrów.
1 849 – 1 854
Kilkuletni pobyt rodziny Fredrów w Paryżu. W tym czasie w Paryżu znalazło się kilka osób z dalszej ro-
dziny poety.
1 854
Okazał się konieczny ze względów gospodarskich powrót do majątku rodzinnego. Fredro rozważał
sprzedaż majątku i osiedlenia się na Śląsku.
Wznowił działalność komediopisarską, ale nie publikował swych komedii i nie pozwalał ich wystawiać.
1 857
Ostatnie dwadzieścia lat życia poety to pogarszający się stan zdrowia, zarówno fizyczny, jak i psychicz-
ny. Choć jeszcze przez jakiś czas udawało się go nakłonić do pełnienia rozmaitych funkcji społecznych, to
jednak problemy żołądkowe i reumatyczne sprawiły, że odsunął się od aktywności społecznej.
1 873
Dostąpił zaszczytu otrzymania Wielkiego Krzyża Orderu Franciszka Józefa jako odznaczenia za ogólne
zasługi dla Cesarstwa Austriackiego.
1 876
Zmarł 1 5 l ipca 1 876 we Lwowie. Zwłoki Aleksandra Fredry przewieziono do Rudek, gdzie złożono je
w krypcie rodzinnej w podziemiach kościoła.
46
Materiał 2.
Krzyżówka
Pytania
1 . Jak miał na imię ojciec poety?
2. Miejsce złożenia zwłok poety.
3. Jak określano panie, które towarzyszyły huzarom (w tytule komedii Fredry).
4. Nazwa dworku i rodzinna siedziba Fredrów.
5. Majątek ziemski W. Wisznia.
6. Tytuł pamiętników poety „Trzy po W”.
7. Imię matki poety.
8. Tytuł jednej z wielu komediiW albo wyrok do końca życia.
9. Tytuł komedii , w której występują W. i żona.
1 0. Miejsce urodzin poety.
1 1 . Imię córki poety.
1 2. Przyrzeczenia panieńskie według Fredry.
1 3. Tytuł komedii , w której mieszają się intrygi.
1 4. Imię syna poety.
1 5. Tytuł szlachecki Aleksandra Fredry.
Odpowiedzi
1 . Jacek. 2. Rudki. 3. Damy. 4. Chorążczyzna. 5. Bańkowa W. 6. Trzy. 7. Marianna.
8. Dożywocie. 9. Mąż. 1 0. Surochów. 11 . Zofia. 1 2. Śluby. 1 3. Zemsta. 1 4. Jan. 1 5. Hrabia.
Hasło krzyżówki
CUDZOZIEMCZYZNA
47
Materiał 3.
Test sprawdzający wiedzę z Zemsty Aleksandra Fredry
1 .Wymień epokę, w której żył i tworzył Aleksander Fredro.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW
2. Do jakiego rodzaju i gatunku zaliczysz „Zemstę”?
WWWWWWWWWWWW..WWWW.. . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Na ile aktów podzielony został cały utwór?
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW..
4. Gdzie i kiedy rozgrywa się jego akcja?
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW..
5. Scharakteryzuj krótko bohaterów utworu:
• Rejent Milczek - WWWWWWWWWWWWWWWWW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Cześnik Maciej Raptusiewicz - WW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .WWWWWWWW.. . . . . . . . . . . .W . . .
• Klara Raptusiewiczówna - WWW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .WWWWWWWWWW.. . . . . . . . . .
• Józef Papkin - WWWWWWWW.. . . . . . . . .WWWWWWWWWWW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Podstol ina Hanna Czepiersińska - WW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .WWWWWWW
• Wacław Milczek - WWWWW.WWWWWWWWWWWW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Co było głównym powodem sporu pomiędzy Rejentem a Cześnikiem?
WWWWWWWWWWWWWWW.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Jakie relacje łączyły Wacława z Klarą?
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW..
8. Jak nazywał się jeniec uprowadzony przez Papkina?
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.
9. Jak nazywała się słynna szabla Papkina?
WWWWWWWWWWWWWWWWWW.. . . . . . . . . . . .
1 0. Kim był Dyndalski?
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWW.. . .
1 1 . Kim była Klara dla Cześnika?
a) bratanicą
b) żoną
c) kuzynką
d) siostrzenicą
48
1 2. Co oprócz angielskiej gitary – zgodnie z testamentem Papkina – przypadło w udziale Raptusiew
iczównie?
a) złota podkowa
b) zbiór chusteczek
c) kolekcja motyl i
d) flaszka po szkockim trunku
1 3. Kto to powiedział, do kogo i w jakiej sytuacji?
"Jeśl i nie chcesz mojej zguby,
Krokodyla daj mi, luby"
WWWWWWWWWWWWWWWW..WWW.. . . . . . .
"Niech się dzieje wola Nieba!
Z nią się zawsze zgadzać trzeba"
WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWWW.
"Idź, serdeńko, bo cię trzepnę"
WWWWWWWWWWWWWWWW..WW..W.. . . . .
”Czy nie byłoby sposobu,
Ustąpiwszy ze stron obu,
Zapomniawszy przeszłe szkody,
Do sąsiedzkiej wrócić zgody?”
WWWWWWWWWWWWWWWW..W.. . . . . . . . . . . . . .
”Od powietrza, ognia, wojny,
I do tego od człowieka,
Co się wszystkim nisko kłania -
Niech nas zawsze Bóg obrania”
WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWW.. . .
”Znaj więc wielką moję duszę:
Jesteś wolny - idź do diaska -
A za wolność dasz co łaska"
WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWW.. . .
”Jemu oddam Podstol inę,
Malowidło nieco stare;
Sobie wezmę śliczną Klarę”
WWWWWWWWWWWWWWWW..W.. . . . . . . . . . . . . .
”Już jest twoją, daję słowo.
Chcesz? Przysięgnę - masz już żonę.
Bo ja szczęście mam szalone -
Tylko spojrzę, każda moja,
A na każdą spojrzeć umiem.
Idę”
WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWW.W
”Bo ja rzadko kiedy myślę,
Alem za to chyża w dziele”
WWWWWWWWWWWWWWWW..WW.. . . . . . . . . . .
49
”Dalej za mną, mocium Panie!”
WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWWW.
”Hej! Serwacy! daj gwintówkę!
Niechaj stracę tę makówkę”
WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWW.. . . .
”Co skłoniło Podstol inę
za takową iść gadzinę”
WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWW.. . . .
”O królowo wszechpiękności!
Ornamencie człowieczeństwa!”
WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWWW.
”Mózgu we łbie za trzy grosze!”
WWWWWWWWWWWWWWWW..WWWWW.
1 4. Podaj imię i nazwisko reżysera fi lmu Zemsta z 2002 r. Jakie jeszcze inne lektury zekranizował ten re-
żyser?
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW..
1 5. Wymień inne znane tytuły dzieł Aleksandra Fredry.
WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW
Materiał 4.
„Nawet zło może prowadzić do dobra” : scenariusz lekcji języka polskiego
dla klasy I gimnazjum na podstawie fragmentów Zemsty Aleksandra Fredry
Temat lekcji „Nawet zło może prowadzić do dobra”.
Cele lekcji
a) w zakresie zdobywania wiadomości
Uczeń:
- zna podstawowe informacje dotyczące genezy powstania komedii
- potrafi scharakteryzować głównych bohaterów utworu
b) w zakresie zdobywania umiejętności
Uczeń:
- potrafi wymienić i przedstawić w formie scenek sytuacje konfl iktowe w Zemście
- zna i rozróżnia pojęcia: „dobro”, „zło”, „zemsta”, „krzywda”, „przebaczenie”
- wskazuje przykłady postępowania zgodnego z zasadą: „zło dobrem zwyciężaj”
Procedury osiągania celów – metody i formy pracy
- pogadanka, praca z tekstem w grupach, redagowanie notatki (uwaga! młodzież dysponuje znajomo-
ścią lektury. Od nauczyciela uczniowie wcześniej otrzymali polecenie przyniesienia tekstów z zaznaczo-
50
nymi fragmentami charakterystyki głównych bohaterów).
Materiały i środki dydaktyczne
- lektura Zemsta
- tabl ica, zeszyt
Przebieg lekcji
a) faza wstępna
Powitanie, sprawdzenie l isty obecności, podanie tematu zajęć (3 minuty).
b) faza realizacyjna
1 . Pogadanka na temat genezy utworu (2 minuty).
2. Praca z tekstem, redagowanie notatek charakteryzujących bohaterów (9 minut).
3. Odegranie scenek odzwierciedlających sytuacje konfl iktowe w utworze (20 minut).
c) faza podsumowująca
1 . Dyskusja podsumowująca temat: „Nawet zło może prowadzić do dobra”. Utrwalenie poznanych
pojęć : „dobro”, „zło”, „zemsta”, „krzywda”, „przebaczenie” (7 minut).
2. Zaprezentowanie przez uczniów innych przysłów nawiązujących do wymowy motta utworu:
„Bywa z węża dryjakiew (lekarstwo), złe często dobremu okazyją daje”, które Aleksander Fredro nadał
swojemu utworowi (3 minuty).
3. Podanie treści zadania domowego (1 minuta).
Czas trwania lekcji
45 minut
Bibliografia:
1 . Fredro, Aleksander. Zemsta. Kraków 2003.
2. Inglot, Mieczysław. „Zemsta” Aleksandra Fredry. Warszawa 1 995.
PRZEBIEG ZAJĘĆ
FAZA WSTĘPNA
1 . Powitanie uczniów.
2. Sprawdzenie l isty obecności.
3. Podanie tematu lekcji .
FAZA REALIZACYJNA
1 . Rozmowa z uczniami na temat genezy powstania komedii . Podanie realnej histori i sporu o zamek, na
kanwie której powstał utwór.
Zemsta została napisana w latach 1 832-1 833. Bodźcem do powstania utworu stał się autentyczny pro-
ces właściciel i zamku w Odrzykoniu: Piotra Firleja i Jana Skotnickiego. Jeden z nich zajmował dolną
część zamku, drugi był właścicielem zamku górnego. Szlachetnemu Firlejowi nie spodobało się sąsiedz-
two awanturnika Skotnickiego. Toczyli oni ze sobą waśnie. Dopiero kres kłótniom położyło małżeństwo
ich dzieci. Ta niezgoda stała się głównym tematem Zemsty.
2. Uczeń zna głównych bohaterów utworu.
51
Uczniowie dzielą się na 3 grupy. Praca w grupach. Każdej grupie przydzielona jest para bohaterów. Gru-
pa pierwsza odnajduje w tekście fragmenty obrazujące Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka, druga
Papkina i Podstol inę, trzecia Wacława i Klarę. Następnie przedstawiciel każdej z grupy przedstawia krót-
ko charakterystykę bohaterów.
I para: cześnik Raptusiewicz i rejent Milczek.
Cześnik Maciej Raptusiewicz był postacią o bujnej i niepokornej przeszłości. Ulegał łatwo zdenerwowa-
niu. Lubił rządzić, co często podkreślał uderzeniem pięścią w stół. Ze swym najważniejszym oponentem
rejentem Milczkiem dziel i ł zamek. Pozostawał też z nim w wiecznym konfl ikcie o mur graniczny w zamku.
Pozornie zdrowy, nie był jednak okazem sprawności fizycznej „Pan zaś, mówiąc między nami, masz pe-
dogrę (. . . ) kurcz żołądka (. . . ) reumatyzmy jakieś łupią”. Opiekował się swoją bratanicą Klarą. Ubierał się
jak szlachcic (żupan w zarzuconym na niego kontuszem, przepasany pasem i szablą przy boku).
Drugi z bohaterów Milczek dorobił się majątku na posadzie rejenta (notariusza). Stać go było na kupno
części zamku, który dziel i ł z Cześnikiem. Był człowiekiem obłudnym, chętnym do bójek. Mówił cicho, nie-
ustannie powołując się na wolę niebios „Niech się dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba”.
Był wdowcem, miał syna Wacława. Ubierał się zgodnie ze staropolską modą, najczęściej w kontusz
związany pasem. Z wyglądu był drobny, szczupły i dość niski.
I I para: Papkin i Podstolina.
Józef Papkin nie był człowiekiem majętnym. Mieszkał u Cześnika, a w podzięce pomagał w drobnych
pracach domowych. Utrzymywał się także bardzo często z gry w karty. Był tchórzem, ale o sobie miał
opinię bohatera „Ach, co każesz, wszystko zrobię. Byłbym zaraz dopadł koniaW bom jest jeździec do-
skonały”. Był mistrzem w udawaniu różnych sytuacji . Koloryzował swoje wypowiedzi lub je zmyślał „Pę-
dząc cwałem na rozkazy, zamęczyłem szkap bez liku. Wywróciłem się sto razy, tak że z nowej mej
kolaski, gdzieś po drodze tylko trzaski”. Jednak nie był człowiekiem głupim i miał ogładę towarzyską. Miał
też powodzenie u kobiet. Nosił się z francuska, chodził w peruce, nie nosił kontusza, tylko krótkie spodnie
i kapelusz, u boku miał szpadę.
Podstol ina Hanna Czepiersińska to kobieta w średnim wieku, trzykrotnie owdowiała. Nazwisko Czepier-
sińska nosiła po trzecim mężu „Nie wiedziałeś, że Podstol i Czerpiesiński, mąż mój trzeci, niech nad du-
szą Bóg mu świeci, zaślubiwszy mnie na wiosnę, już w jesieni leżał w grobie?”.
Mimo dojrzałego wieku była jeszcze atrakcyjną kobietą.
Podstol ina była daleką krewną Klary i zarządzała jej posagiem. Gościnnie mieszkała w domu Cześnika.
Podstol ina myślała głównie o sobie, była osobą łasą na pieniądze. Przebiegła, jednak niezbyt mądra. Nie
przestrzegała zasad moralnych - w domu nowego narzeczonego Cześnika Raptusiewicza uwodziła Wa-
cława (dawną miłość), choć ten zakochany był w Klarze.
I I I para: Wacław i Klara.
Wacław Milczek zdobył wykształcenie w Warszawie. Był doświadczonym amantem, potrafiącym postępo-
wać z kobietami. Mimo wszystko był zdolny do prawdziwej miłości. Klarę darzył prawdziwym uczuciem
i chciał się z nią ożenić. Na świat patrzył krytycznie, postępowanie ojca oceniał trzeźwo i miał odwagę
zbuntować się przeciw niemu. Raczej młody i atrakcyjny (choć w tekście brak jest szczegółowych infor-
macji o jego wyglądzie).
Klara Raptusiewiczówna, bratanica Cześnika, dysponująca znacznym majątkiem. Z pozoru naiwna pa-
nienka, trzeźwo patrzyła na świat. Potrafiła podjąć decyzje finansowe (i życiowe) z opanowaniem i precy-
zją. Ładna i intel igentna, z dużym poczuciem humoru. Kochała Wacława, lecz bez zgody opiekunów nie
52
chciała brać z nim ślubu „Gdzie mnie zechcesz, znajdziesz wszędzie, zawsze twoją - prócz w niesławie”.
Ciągle wypominała Wacławowi jego miłosne podboje: „Czemuż twoja miłość inna, coraz nową postać
bierze”?
3. Sytuacje konfliktowe w Zemście.
Zadaniem uczniów będzie odegranie scenek odzwierciedlających sytuacje konfl iktowe w utworze.
Uczniowie pozostają w 3 grupach. Każda grupa odtwarza inne wydarzenie z utworu, które zostały na-
zwane następująco:
1 . Starania Cześnika o małżeństwo z Podstol iną.
2. Przebiegłość Podstol iny.
3. Miłość z dwóch zwaśnionych rodów.
Następnie uczniowie analizują konkretną sytuację i określają motywy działania osób w niej występują-
cych.
Sytuacja 1 . Starania Cześnika o małżeństwo z Podstol iną. Przeanalizuj sytuację i określ motywy działa-
nia osób w niej występujących.
Cześnik zdecydował się ożenić. Rozważał dwie kandydatki. Pierwszą była jego bratanica Klara, drugą
Podstol ina. O pierwszej mówił: „Miałbym z Klarą sukces pewny. Ale Klara młoda, płocha, Chociaż dzisiaj
i pokocha, Któż za jutro mi zaręczy!”. W ostateczności wybrał wdowę Podstol inę, uznając „Dobrą żoną
pewnie będzie”. A dalej „jeszczeć młoda jest i ona, ależ wdowa - doświadczona. Zna proporcją, mocium
panie, I nie każe fircykować, po kulikach balansować”. Cześnik był bardzo łasy na majątek Podstol iny.
Jego zdaniem miała ona znaczniejsze dochody niż Klara, dlatego postanowił: „z wdówką zatem działać
zacznę”. Rzekome bogactwo wdowy „Co za czynsze! - To kobieta!WTrzy folwarki! ” okazało się niepraw-
dą. Nie wiedział, że ona sama, z podobnych – finansowych powodów, też szukała męża.
Cześnik nie potrafił postępować z kobietami „Owe jakieś bałamutnie, afektowe świegotanie. Niech mi za-
raz łeb kto utnie, nie potrafię, mocium panie”, dlatego też swym swatem uczynił Papkina „Ty więc musisz
swą wymowąW”. Ufał Papkinowi, wiec powierzył mu bardzo odpowiedzialne zadanie, by ten zdobył dla
niego rękę Podstol iny. Papkin, który potrafił rozmawiać z kobietami zapewniał: „Jest już twoją - daję sło-
wo. Chcesz, przysięgnę - masz już żonę, bo ja szczęście mam szalone: tylko spojrzę, każda moja, a na
każdą spojrzeć umiem. Idę”.
W omawianej intrydze brał też udział Rejent, który nie chciał dopuścić, by Cześnik ożenił się z Podstol i-
ną. Postanowił wyswatać swojego syna z wdową. Choć Podstol ina wcześniej przyjęła oświadczyny Ma-
cieja Raptusiewicza, to jednak szybko wycofała się ze słowa danemu Raptusiewiczowi, gdy na
kandydata do zamążpójścia pojawił się jej dawny kochanek Wacław. Cześnik, na wiadomość, że został
odrzucony, postanowił zakłócić plany nieuczciwej narzeczonej, a do swoich zamierzeń również wykorzy-
stać osobę Wacława. Wpadł na pomysł ślubu młodego Rejentowicza z Klarą. Nie domyślał się nawet, że
młodzi od dawna darzyl i się uczuciem.
Sytuacja 2. Przebiegłość Podstol iny. Przeanalizuj sytuację i określ motywy działania osób w niej wystę-
pujących.
Podstol ina - kobieta pełna wdzięku, lecz mająca słabość do pieniędzy, szukała majętnych kandydatów na
czwartego już męża. Cześnik Raptusiewicz sądząc, że jest ona posiadaczką fortuny zamierzał się z nią
ożenić. Ona choć zakochana w Wacławie, przyjęła propozycję bogatego Raptusiewicza, gdyż obawiała
się, że gdy jej podopieczna Klara pierwsza wyjdzie za mąż, może stracić prawo opieki nad jej majątkiem
„Ów majątek zapisany - na czas tylko był mi dany”. Dodatkowo miała słabość do pieniędzy i bała się, „by
53
nie zostać całkiem w nędzy”.
Jednak gdy pojawił się jej dawny adorator, Wacław, zrezygnowała z zamążpójścia za Raptusiewicza.
Wcześniej pod fałszywym imieniem księcia Rodosława Wacław uwodził Podstol inę. Okazało się też, że
uczucia wdowy do Wacława jeszcze nie wygasły.
W omawianej intrydze również ważna była osoba Rejenta. Będąc z natury przebiegłym, Rejent chcąc
zrobić na złość Cześnikowi, namawiał swojego syna Wacława do małżeństwa z wdową. Pełna tempera-
mentu Podstol ina przyjęła podstępną propozycję, mimo, że była po swatach z Cześnikiem.
Wskutek intrygi złego Raptusiewicza, który połączył z sobą Wacława i Klarę, wdowa nie wyszła za mąż
ani za Cześnika, ani za syna Rejenta. Na szczęście jednak kobieta otrzymała od Rejenta pewną sumę
pieniędzy jako odszkodowanie za odstąpienie od matrymonialnej umowy przez Milczków. I choć nie miała
czwartego męża, to ostatecznie osiągnęła swój cel – miała pieniądze zapewniające jej niezależność.
Sytuacja 3. Miłość z dwóch zwaśnionych rodów. Przeanalizuj sytuację i określ motywy działania osób
w niej występujących.
Klara i Wacław spotkali się po powrocie Wacława z Warszawy, gdzie pobierał nauki. Młodzieniec po raz
pierwszy ujrzał Klarę w ogrodzie. Wacław wykorzystał zamieszanie, które powstało podczas bójki z mu-
rarzami i przedostał się do części zamku, należącej do Cześnika, by być bliżej ukochanej. Zaczęli się re-
gularnie spotykać. Dość szybko wyznał dziewczynie swoją miłość. Oboje pragnęli się pobrać, lecz
musiel iby to zrobić potajemnie i bez zgody swoich opiekunów (Milczka i Raptusiewicza). Przeszkodą do
ich wspólnej przyszłości był bowiem konfl ikt między ich rodzinami „Ach, obecność mnie zastrasza, bo tak
dotąd czynim mało, by zapewnić przyszłość całą - a przyszłością miłość nasza. Z twoim stryjem ojca me-
go ciągłe sprawy, sprzeczki, kłótnie nic nie wróżą nam dobrego. Raczej mówią, iż okrutnie będziem kie-
dyś rozdzieleni, Jeśl iW ’’ . Wacław zaproponował, że powinni pobrać, choćby potajemnie. Klara nie
zamierzała jednak postąpić wbrew woli stryja i odrzuciła propozycję ukochanego. Wacław proponował
nawet Klarze ucieczkę, ale rozsądna dziewczyna odrzuciła i ten projekt: „A, rozumiem. – Nie, Wacławie,
gdzie mnie zechcesz, znajdziesz wszędzie, zawsze twoją – prócz w niesławie”.
W omawianej sytuacji brał też udział Cześnik, który pomógł wyswatać Wacława ze swoją bratanicą Klarą.
Choć zrobił to na złość Postol inie, to nieopatrznie przyczynił się do szczęścia Klary i Wacława. Miłość
młodych zakończyła się na ślubnym kobiercu, a ich małżeństwo doprowadziło do pojednania zwaśnio-
nych rodzin.
FAZA PODSUMOWUJĄCA
Nauczyciel inicjuje dyskusję podsumowującą temat lekcji . Uczniowie proszeni są o zastanowienie się, jak
rozumieją zdanie: „Nawet zło może prowadzić do dobra”. Utrwalają pojęcia, jak: „dobro”, „zło”, „zemsta”,
„krzywda”, „przebaczenie”.
Tytuł utworu nawiązuje do intrygi Cześnika, która miała być zemstą za zniewagę, jakiej doświadczył od
Podstol iny. Złączenie węzłem małżeńskim Wacława ze swoją bratanicą Klarą, na złość Rejentowi Milcz-
kowi, doprowadziło do szczęśliwego zakończenia, tj . zgody skłóconych sąsiadów, o czym z ulgą opowia-
dają wszem i wobec „Tak jest, zgoda, a Bóg wtedy rękę poda”.
Paradoksalnie najmocniej połączyło obu bohaterów to, co ich najbardziej dziel i ło, tj . spór o zamek. Na-
prawa muru o mały włos nie doprowadziła do sądowego finału, gdyż podczas prac naprawczych wywią-
zała się bójka, która mogła zakończyć się pojedynkiem. Na szczęście w porę ujawniła się wierność
Cześnika dla honoru szlacheckiego, który zrezygnował z pojedynku z Rejentem Milczkiem. Wypowiedział
wtedy słowa: „Nie wódź mnie na pokuszenie, Ojców moich wielki Boże! Wszak gdy wstąpił w progi moje,
włos mu z głowy spaść nie może”. Dlatego też pierwszy wyciągnął rękę do porozumienia i zakończenia
54
sporu mówiąc „Mocium panie, z nami zgoda”.
Przez puszczenie w niepamięć waśni, obaj wygral i moralnie. Zemsta, nieczyste intencje, podejrzane in-
trygi, odwróciły się w zgodę i zło doprowadziło do dobra.
Na koniec nauczyciel nawiązuje do motta utworu: „Bywa z węża dryjakiew (lekarstwo), złe często dobre-
mu okazyją daje”, które Aleksander Fredro nadał swojemu utworowi. Uczniowie przytaczają inne znane
im sentencje nawiązujące do wymowy motta, jak:
„nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło”
„nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj”
„nie masz nic tak złego, żeby się na dobre nie przydało”
„nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe”
„wszystko dobre, co się dobrze kończy”
„i le dasz, tyle otrzymasz, czasem z najbardziej niespodziewanej strony”
„wysyłaj w świat promienie dobra, aby w przyszłości mogły ogrzać i ciebie”
Nauczyciel podaje polecenie napisania zadania domowego.
Napisz krótkie opowiadanie, w którym dobro zwycięża zło.
Kontakt z autorami:
55
Elżbieta Szymańska
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu
201 3 – ROK ZAPOMNIANEGO WYNALAZCY
Artykuł ma na celu przybliżenie sylwetki prof. Jana Czochralskiego – wybitnego polskiego uczonego
pierwszej połowy XX wieku - chemika i wynalazcy.
201 3W – po wpisaniu tych cyfr do wyszukiwarki,
pierwszym wyświetlonym wynikiem jest informacja
z Wikipedii . W niej dowiadujemy się, że rok 201 3
ogłoszono m. in. rokiem Powstania Styczniowego
oraz postaci: Jul iana Tuwima, Witolda Lutosław-
skiego, Księżnej Daisy Von Pless, a także Jana
Czochralskiego. Nazwiska Jul iana Tuwima i Witol-
da Lutosławskiego nie dziwią nikogo – to znane,
wybitne postaci trwale wpisane w polską, a nawet
światową kulturę. Księżna Daisy nieobca jest
większości Dolnoślązaków, doskonale kojarzona
z podwałbrzyskim zamkiem Książ. A kim jest Jan
Czochralski? Dlaczego znalazł się wśród wyżej
wymienionych. Czy nie było nas na jakiejś lekcji
56
Oficjalne logo Roku Czochralskiego.
http: //www.muzeumpw.com.pl/news,1 67.htm
Źródło: http: //www.muzeumpw.com.pl/news,1 67.htm
w szkole? Okazuje się, że wszyscy odrabiamy
lekcję – pominiętąW przez historię. Dopiero w
60. rocznicę śmierci Jana Czochralskiego Sejm
Rzeczypospolitej Polskiej
Już po przeczytaniu ki lku pierwszych zdań w ha-
śle opisującym życie i dorobek naukowy profeso-
ra, przecieramy oczy ze zdumieniaW „Jan
Czochralski (ur. 23 października 1 885 r. w Kcyni,
zm. 22 kwietnia 1 953 r. w Poznaniu) – polski che-
mik, metaloznawca, wynalazca powszechnie sto-
sowanej do dzisiaj metody otrzymywania
monokryształów krzemu, nazwanej później meto-
dą Czochralskiego, podstawy procesu produkcji
mikroprocesorów. Najczęściej wymieniany polski
uczony we współczesnym świecie techniki” 2.
Z informacji przedstawionych na oficjalnej stronie
poświęconej profesorowi dowiadujemy się, że
w świecie nauki doszło do zaskakującego „oddzie-
lenia” nazwiska od osoby 3. Często wykorzystywa-
na „metoda Czochralskiego” nie była kojarzona
z postacią Jana Czochralskiego, a jednocześnie
bohatera roku 201 3.
W Polsce okresu PRL-u nazwisko to starano się
wymazać z pamięci ludzi i zdobyczy nauki. Na
szczęście wieloletnie starania osób ze środowiska
poznańskich fizyków doprowadziły do rehabil itacj i
nazwiska profesora. Badania chemika okazały się
bardzo ważne, bez nich mógłby zupełnie inaczej
wyglądać dzisiejszy świat. Opracowana przez nie-
go w 1 91 6 r. metoda otrzymywania monokryszta-
łów metal i , o prawie 40 lat wyprzedziła naukę.
W latach 50-tych XX wieku znalazła zastosowanie
w otrzymywaniu monokryształów krzemu. To dzię-
ki temu odkryciu możliwy stał się rozwój współ-
czesnej elektroniki.
Biograf Czochralskiego dr Paweł Tomaszewski
nazywa go nawet „Kopernikiem elektroniki” 4, choć
prace profesora skupiały się na chemii i metalo-
znawstwie, a „metoda Czochralskiego” była jedy-
nie dziełem przypadku.
A jak przebiegało życie profesora? Dziś wystarczy
kilka kl iknięć myszką, aby znaleźć obszerne infor-
macje zarówno na temat życia jak i działalności
zawodowej naukowca. Między innymi na stronie
Polskiego Towarzystwa Wzrostu Kryształów 5, któ-
re obrało Czochralskiego za swojego patrona, za-
mieszczono bibl iografię opracowaną przez
wspomnianego biografa chemika 6. Znajdujemy tu
artykuły poświęcone wynalazcy oraz dokumenty
związane z aresztowaniem i powojennym proce-
sem profesora.
Jak podaje Paweł Tomaszewski 7, pierwsze do-
świadczenia chemiczne Jan Czochralski przepro-
wadzał jako dziecko. Większym zainteresowaniem
młodego Janka cieszyły się laboratoria w drogeri i
i aptece, niż zabawy z rówieśnikami. Pierwsze
własne laboratorium zbudował w piwnicy mając 1 2
lat. Gdy jako piętnastolatek spowodował większy
wybuch, matka kategorycznie zabroniła mu prze-
prowadzania kolejnych doświadczeń. Po ukoń-
czeniu Seminarium Nauczycielskiego podarł
świadectwo maturalne, nie zgadzając się z otrzy-
manymi ocenami. W wieku 1 9 lat wyjechał do Ber-
l ina, gdzie znalazł zatrudnienie w aptece,
następnie w laboratoriach metalurgicznych zakła-
dów przemysłowych. W tym samym czasie
uczęszczał (eksternistycznie) na zajęcia z chemii
na Politechnice w Charlottenburgu. Studia ukoń-
czył w 1 906 r. otrzymując tytuł inżyniera chemika.
Swą przyszłą żonę pianistkę Margueritę Haase
poznał podczas zajęć na wydziale Sztuki Uniwer-
sytetu Berl ińskiego, na które również uczęszczał.
57
2. Jan Czochralski. W: Wikipedia. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3].
Dostępny w Internecie: http: //pl .wikipedia.org/wiki/Jan_Czochralski.
3. Prof. Jan Czochralski : 23.1 0.1 885 r. - 22.04.1 953 r. [biografia,
wstęp]. [onl ine]. [dostęp: 1 l ipca 201 3]. Dostępny w WWW:
www.janczochralski.com/biografia-wstep/.
4. Tomaszewski, Paweł. Dorobek profesora Jana Czochralskiego.
„Chemia w Szkole” 2004, nr 2, s. 1 9.
5. Nasz Patron. W: Polskie Towarzystwo Wzrostu Kryształów.
[onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3]. Dostępny w Internecie:
http: //www.ptwk.org.pl/pol/patron.html.
6. Tomaszewski, Paweł. Powrót : rzecz o Janie Czochralskim.
Wrocław 201 2.
7. Tomaszewski, Paweł. Dorobek profesora Jana Czochralskiego.
„Chemia w Szkole” 2004, nr 2, s. 9.
Objął również Instytut Badań Materiałów Uzbroje-
nia, wykonując w nim zadania zlecone przez pol-
skie wojsko. Jednocześnie bardzo zaangażował
się w działalność kulturalną i społeczną. W swojej
warszawskiej wil l i organizował spotkania l iterackie,
sam także pisał wiersze.
Ze środków pozyskanych z patentów fundował
stypendia. Wspierał badania archeologiczne w Bi-
skupinie oraz renowację dworku rodziny Chopina.
Podczas przeprowadzanych w 1 91 6 r. badań,
sporządzając notatki, zupełnie przypadkowo za-
nurzył pióro w tyglu ze stopioną cyną. Do końca
stalówki przylgnęła drobina stygnącej cyny, która
wyciągnęła się w cienką metalową nić. Otrzymane
druciki okazały się być monokryształami. Badanie
właściwości metalu kontynuowane było podczas
kolejnych eksperymentów. Pozwoliły one określ ić
sposób badania szybkości krystal izacji metal i . Za-
stosowanie metody w latach 50-tych do pozyski-
wania monokryształów krzemu umożliwiło
przemysłową produkcję tranzystorów oraz póź-
niejszą rewolucję elektroniczną.
Rok później Czochralski przeprowadził się do
Frankfurtu nad Menem, gdzie za jego namową
koncern Metal lbank und Metal lurgische Gesell-
schaft utworzył laboratorium metalurgiczne. Czo-
chralski został jego kierownikiem w wieku
zaledwie 32 lat. To tu powstawały l iczne prace na-
ukowe, podręczniki, patenty.
Między innymi na Metal B – bezcynowy stop łoży-
skowy dla kolejnictwa, zakupiony przez USA,
Francję i Anglię. W 1 91 9 r. powstało – także dzięki
staraniom Czochralskiego – Niemieckie Towarzy-
stwo Metaloznawcze. Pomimo podkreślania swojej
polskości został przez Niemców wybrany na prze-
wodniczącego Towarzystwa na Zjeździe w 1 925 r.
we Wrocławiu.
Trzy lata później powrócił do Polski na osobiste
zaproszenie Prezydenta I I RP prof. Ignacego Mo-
ścickiego – także chemika. Zrezygnował tym sa-
mym z wszystkich dotychczas pełnionych funkcji
i posad w Rzeszy. Odrzucił też intratną propozycję
złożoną przez Henry Forda, który oferował mu
stanowisko dyrektora w zakładach samochodo-
wych w Detroit.
W Warszawie zapoczątkował działalność Instytutu
Metalurgi i i Metaloznawstwa Politechniki War-
szawskiej oraz Działu Metalurgicznego w Che-
micznym Instytucie Badawczym.
58
Prezydent Ignacy Mościcki podczas wizyty na Politechnice
Warszawskiej. 1 931 r.
Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.
Prof. Jan Czochralski w gabinecie na
Politechnice Warszawskiej. Zdjęcie zrobione
prawdopodobnie już po zajęciu Polski przez
Niemców.
Źródło: Archiwum Pawła Tomaszewskiego.
W 1 929 r. otrzymał doktorat honoris causa na Po-
l itechnice Warszawskiej.
Niestety, te wszystkie sukcesy, spotkały się z za-
wiścią środowiska naukowego. Powtarzały się
oskarżenia o zdradę, sabotaż i szpiegowanie na
rzecz Niemców. Szerokim echem odbił się spór
z prof. Witoldem Broniewskim, który dokonania
Czochralskiego określał mianem „nieudolnego
wynalazku”, oskarżając go również o sabotaż na
rzecz Niemiec w kontekście sprzedaży wojsku
i kolei „złego stopu” 8. Sprawa znalazła swój finał
w sądzie. Trzykrotnie sądy różnych instancji orze-
kały na korzyść Czochralskiego. Doszło nawet do
pojedynku na szable, nie znamy jednak jego wy-
niku 9.
Na tym tle interesująco wyglądają badania Brat-
kowskiego, które wskazują, że powrót Czochral-
skiego do Polski był związany z grożącą mu ze
strony Niemców dekonspiracją. Podobno przez la-
ta chemik współpracował w polskim wywiadem
wojskowym 1 0.
W momencie wybuchu I I Wojny Światowej Czo-
chralski kierował się na wschód, jednak po napa-
ści ZSRR na Polskę, wrócił do Warszawy. Tu na
prośbę współpracowników, a także po ustaleniach
z rektorem Drewnowskim zwrócił się do okupanta
o zgodę na otworzenie Zakładu Badań Materiałów
w pomieszczeniach instytutu, w którym pracował
przed wojną 11 ,
Otwarta placówka stała się pierwszym z wielu za-
kładów otwartych przy warszawskich uczelniach.
Pozwalały one przetrwać wojnę pracownikom na-
ukowym zapewniając im pracę, zabezpieczały
również sprzęt i urządzenia przed wywiezieniem
w głąb Rzeszy. Zakład prowadzony przez Czo-
chralskiego przyjmował zlecenia od ludności cy-
wilnej, z czasem otrzymywał także polecenia od
Niemców. Z resztek materiałów zamawianych
przez Niemców wykonywano żeliwne granaty dla
oddziałów AK.
Naukowiec zatrudniał też fikcyjnie członków AK,
zapewniając im w ten sposób oficjalne dokumenty.
Oprócz tych działań Czochralski wysyłał pomoc do
warszawskiego getta, pomagał w uwolnieniu wielu
Polaków z obozów i więzień. Ratował zbiory l ikwi-
dowanych muzeów oraz organizował wywożenie
z Warszawy urządzeń należących do Politechniki.
Okazało się, że również w tym czasie „życzliwi”
donosil i na Czochralskiego, tym razem do AK. De-
nuncjacje te nie spotkały się z większą reakcją ze
strony władz polskiego podziemia. Żadnego wyro-
ku za rzekomą zdradę, na szczęście, nie wykona-
no.8. Jan Czochralski. W: Wikipedia. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3].
Dostępny w Internecie:
http: //pl .wikipedia.org/wiki/Jan_Czochralski.
9. Krajewski, Andrzej W. Wyklęty odkrywca. „Focus”, 2005,
nr 1 0, s. 52-53.
1 0. Jan Czochralski. W: Wikipedia. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca
201 3]. Dostępny w Internecie:
http: //pl .wikipedia.org/wiki/Jan_Czochralski.
1 0. Jan Czochralski. W: Wikipedia. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3].
Dostępny w Internecie: http: //pl .wikipedia.org/wiki/Jan_Czochralski.
1 1 . Cieśl iński, Piotr. Uczony, którego nie ma. W: „Gazeta Wyborcza”
[onl ine]. 1 998, 1 9-20 czerwca. [dostęp 1 4 l ipca 201 3]. Dostępny
w Internecie: http: //www.ptwk.org.pl/pol/documents/art1 .htm.
Prof. Jan Czochralski w ogrodzie w swojej warszawskiej
wil l i .
Źródło: Archiwum Pawła Tomaszewskiego.
59
Po zakończeniu wojny Czochralski został areszto-
wany pod zarzutem: „kolaboracja, współpraca
z okupantem na szkodę ludności cywilnej,
względnie Państwa Polskiego”. Od kwietnia do
sierpnia 1 945 r. przebywał w więzieniu w Piotrko-
wie Trybunalskim. Decyzją sądu śledztwo zostało
umorzone z braku dowodów. Pomimo dej decyzji
senat Politechniki Warszawskiej decyzją z grudnia
1 945 r. usunął Czochralskiego z listy pracowni-
ków. Kariera naukowa wynalazcy zakończyła się.
Odsunięty od środowiska, skazany na wyklucze-
nie i zapomnienie powrócił do Kcyni, gdzie założył
rodzinną firmę drogeryjną BION. Produkowany tam
proszek na kichanie, czy płyn do trwałej ondulacj i
wg receptury Czochralskiego, cieszyły się sporym
powodzeniem w całej Polsce.
Czochralski zmarł w Poznaniu 22 kwietnia 1 953 r.
na atak serca po rewizj i wil l i w Kcyni przeprowa-
dzonej przez Urząd Bezpieczeństwa. Pochowany
został w bezimiennym grobie w rodzinnej Kcyni,
a tabl iczka z nazwiskiem na jego nagrobku pojawi-
ła się dopieroW w 1 998 roku.
Bibliografia:
1 . Augustyn-Szaruga, Dorota. Prof. Jan Czochralski - zapomniany uczony. „Chemia w Szkole” 2003,
nr 5, s. 324-325.
2. Biesaga, Agata. Krzem w inżynieri i materiałowej. „Delta” 201 2, nr 7, s. 1 4-1 5.
3. Cieśl iński, Piotr. Uczony, którego nie ma. W: „Gazeta Wyborcza” [onl ine]. 1 998, 1 9-20 czerwca.
[dostęp 1 4 l ipca 201 3]. Dostępny w Internecie: http: //www.ptwk.org.pl/pol/documents/art1 .htm.
4. Jan Czochralski. W: Wikipedia. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3]. Dostępny w Internecie:
http: //pl .wikipedia.org/wiki/Jan_Czochralski.
5. Krajewski, Andrzej W. Wyklęty odkrywca. „Focus” 2005, nr 1 0, s. 52-53.
6. Nasz Patron W: Polskie Towarzystwo Wzrostu Kryształów. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca 201 3]. Dostępny
w Internecie: http: //www.ptwk.org.pl/pol/patron.html.
7. Prof. Jan Czochralski : 23.1 0.1 885 r. - 22.04.1 953 r. [onl ine]. [dostęp: 1 l ipca 201 3]. Dostępny w
WWW: www.janczochralski.com/biografia-wstep/.
Strona prowadzona przez rodzinę Czochralskiego. Zawiera biografię, opis metody Czochralskiego, l inki do publikacji
na temat profesora oraz galerię zdjęć.
8. Rok Jana Czochralskiego. W: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. [onl ine]. [dostęp: 1 4 l ipca
201 3]. Dostępny w Internecie: http: //www.nauka.gov.pl/ministerstwo/rok-jana-czochralskiego.
Strona MNiSW w związku z rokiem Czochralskiego przygotowała zestaw materiałów: m. in. biografię, l inki do artykułów,
książek, stron internetowych a także audycji radiowych poświęconych wynalazcy, kalendarium i ciekawostki.
9. Tomaszewski, Paweł. Dorobek profesora Jana Czochralskiego. „Chemia w Szkole” 2004, nr 2, s. 9-1 9.
1 0. Tomaszewski, Paweł. Jan Czochralski - wybitny metaloznawca. „Foton” 2001 , [nr] 73, s. 41 -44.
1 1 . Tomaszewski, Paweł. Jan Czochralski : 1 885-1 953. „Nauka” 2003, nr 4, s. 81 -85.
1 2. Tomaszewski, Paweł. Powrót : rzecz o Janie Czochralskim. Wrocław 201 2. ISBN 978-83-7432-81 7-3.
1 3. Uchwała Sejmu RP z dnia 7 grudnia 2012. [onl ine]. [dostęp: 26 czerwca 201 3]. Dostępny w
Internecie: http: //www.nauka.gov.pl/ministerstwo/rok-jana-czochralskiego/uchwala-sejmu-rp-w-sprawie-
ustanowienia-roku-201 3-rokiem-jana-czochralskiego/.
1 4. Wiśniewski, Zbigniew. O Janie Czochralskim i jego krzemie. „Fizyka w Szkole” 2006, nr 4, s. 1 8-21 .
Uprzejmie dziękujemy panu dr Pawłowi Tomaszewskiemu za udostępnienie zdjęć z prywatnego archiwum.
kontakt z autorem:
60
Magdalena Pilińska
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu
W GÓRACH JEST WSZYSTKO CO KOCHAMM
Co takiego jest w górach, że człowieka w nie ciągnie? Zawsze, jak o tym rozmyślam, przypominam sobie
pytanie, które ktoś zadał słynnemu polskiemu alpiniście - Krzysztofowi Wielickiemu: „Co takiego jest w gó-
rach, że przyciągają jak magnes; jaki sens ma chodzenie po górach?”
Wielicki odpowiedział szybko: „powiedzcie mi, jaki jest sens życia - a natychmiast wam odpowiem, jaki jest
sens chodzenia po górach!”. Tylko tyle i aż tyle.
Moją wyprawę w góry mogę dopasować do aktualnego nastroju: jak chcę być samotna, to wybiorę się na
Baraniec w Górach Kaczawskich, jak chcę być wśród ludzi, to wejdę na Śnieżkę w Karkonoszach, kiedy za-
pragnę, żeby wiatr smagał moje włosy, wybiorę się w Tatry na Halę Ornak.
Można wymieniać bez końca, wszystko zależy od tego, czy chcę zobaczyć kwieciste łąki Beskidów, czy gra-
nitowe turnie Tatr. A gdy wolę lekko wystające Góry Świętokrzyskie, śmiałe grzbiety Pienin, groźne kotły
polodowcowe Karkonoszy czy fantastyczne formy skalne Gór Stołowych – po prostu tam się wybieram.
Mam możliwość wyboru naszych polskich gór lub tych tuż za granicą albo tych całkiem odległych.
61
Zaczynałam jak większość z nas wyjazdami na
wycieczki szkolne, były też wyjazdy „na wyciąg”
z rodzicami. Potem przyszły bardziej ambitne wę-
drówki w czasach licealnych z przyjaciółmi. Naj-
pierw jedno, potem kilkudniowe lub dłuższe. Taki
W Tatrach Wysokich. Fot. Ze zbiorów autorki.
wyjazd to frajda! Najpierw część organizacyjna,
czyl i przemyślenia dokąd i jak dojechać.
Pytania, gdzie spać: w schronisku, pod namiotem
czy może w kolibie skalnej? Z biegiem lat wyjazdy
stawały się coraz dłuższe i w coraz odleglejsze gó-
ry. Już nie wystarczał widok z Gubałówki na Tatry
czy ze Szrenicy na Kotl inę Jeleniogórską. Kusiła
zagranica. Najpierw ta bliska, tuż za miedzą, czyl i
czeskie Karkonosze bądź Beskidy albo słowackie
Tatry. Później przyszedł czas na dalsze, jak np.
Czarnohora na Ukrainie bądź Alpy Jul i jskie w Sło-
wenii .
Góry można poznawać na kilka sposobów. Ten
najbardziej standardowy to piesze wędrówki –
przez cały rok, inny to wędrówki zimowe na nar-
tach biegowych bądź śladowych, kiedy można na
62
nowo odkryć znane już nam miejsca. Ostatnio co-
raz bardziej popularnym sposobem jest poznawa-
nie gór przy pomocy roweru górskiego. Wymaga
on jednak nie lada kondycji i dobrego sprzętu.
Każdy sposób na obcowanie z górami ma swoje
zalety, jednak największą zaletą jest sam ruch, jaki
wykonujemy. Paradoksalnie, mimo ogromnego
wysiłku fizycznego, jesteśmy wypoczęci.
Wyjazdy w góry to też przygoda, bo nigdy nie wie-
my, jak dojedziemy i gdzie wylądujemy z nocle-
giem. Choćby wspomniana Czarnohora na
Ukrainie – kwintesencja turystyki, gdzie wędruje
się po ścieżkach pozbawionych znaków. Tylko
mapa i kompas. Tam zresztą dwukrotnie goniła
nas burza! Ach jak szybko trzeba było uciekać
z głównej grani przed piorunami. W planie miel i-
śmy wtedy nocleg w namiocie, a wylądowaliśmy
w ośrodku przygotowań olimpijskich na Zaroślaku.
W Bieszczadach, czy Tatrach przy odrobinie
szczęścia można zobaczyć tropy niedźwiedzia,
w Górach Izerskich posłuchać toków głuszca czy
ryków jeleni. Można zobaczyć żmije wygrzewające
się w słońcu na kamieniach Pogórza Kaczawskie-
go albo salamandrę zagubioną na leśnej ścieżce
Beskidów.
Najgorszym utrapieniem turysty górskiego jest
deszcz. Przychodzi nie wiadomo skąd, czasem
trwa chwilę, a czasem całe dnie. Prawie zawsze
jesteśmy słabo przygotowani na deszcz, zapomi-
namy o kurtkach przeciwdeszczowych, gdy dzień
rozpoczyna się ładnym porankiem i nic nie zapo-
wiada deszczu. Są jednak góry, gdzie zawsze pa-
da. Wytrawni bieszczadzcy turyści nawet mówią,
„że kogo deszcz na połoninie nie zmoczył, ten
w Bieszczadach nie był”. Doświadczyłam tego i ja
będąc w Bieszczadach i stojąc w strugach desz-
czu na krańcu Polski na Przełęczy Użockiej przez
dobrą godzinę!
Od 2004 roku mamy już prawdziwą wolność w gó-
rach, a przynajmniej w ich części. Góry podzielone
granicami i skrupulatnie pilnowane przez wojsko
nagle otworzyły się na ludzi. Granice zniesiono
w ramach umowy z Schengen i od tej pory może-
my dowolnie sobie wędrować, jak chcemy i gdzie
chcemy (nie dotyczy to tylko Parków Narodowych
i rezerwatów na wyznaczonych szlakach). W ten
sposób śniadanie można zjeść w Polsce, obiad
w Czechach a kolację na Słowacji – wszystko
w ramach jednej wycieczki. To piękne doświad-
czenie, które było też moim udziałem - stykanie
Urokliwa Czarnohora. Fot. Ze zbiorów autorki. Góry zimą są niewiarygodnie piękne. Fot. Ze zbiorów autorki.
Surowe i piękne Alpy Jul i jskie. Gdzieś w drodze na Triglav. Fot. Ze
zbiorów autorki.
się granic Polski, Ukrainy i Słowacji na Krzemień-
cu w Bieszczadach. Spotkani tam Słowaccy po-
granicznicy zapraszali nas na wycieczkę w dół
dol iną do ich kraju, gdy tymczasem, by legalnie
przejść przez granicę, trzeba byłoby nadłożyć
chyba 1 00 km, by dojść do najbl iższej wsi górskiej,
gdzie jest przejście graniczne.
Góry to też ludzie. Na szlaku raczej nie spotkamy
ludzi o złych zamiarach, czy nastawionych nie-
przyjaźnie. Wielu turystów pozdrawia się na szla-
ku. Często ludzie wędrują całymi rodzinami,
a nawet zabierają ze sobą psy, które trzeba jednak
prowadzać na smyczy. Po latach znamy już nie-
których właściciel i schronisk, przewodników czy
zwykłych turystów spotykanych na szlakach.
Na koniec pragnę podziel ić się pewną myślą. Mar-
twi mnie jednak trochę wdzierająca się hałaśl iwa
atmosfera „kurortowa” i postępująca macdonaldy-
zacja. Są jednak na szczęście miejsca, gdzie ku-
bek gorącej herbaty i porcja bigosu smakuje jak
obiad u Ritza a hamburgerów „nie ma, nie było
i nie będzie” - jak głosi napis w pewnym schroni-
sku.
Do zobaczenia na szlaku!
Kontakt z autorem:
m.pil [email protected]
63
Edyta Wzorek
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
Fi l ia w Wałbrzychu
ADNOTOWANA BIBLIOGRAFIA NABYTKÓW
BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ W WAŁBRZYCHU
styczeń 201 3 – maj 201 3
W centrum uwagi pracowników Biblioteki znajduje się czytelnik, dlatego ich działania zmierzają
do możliwie najlepszego zaspokojenia potrzeb informacyjnych czytelników. Przedstawiona w ar-
tykule adnotowana bibliografia nabytków jest interesującą propozycją wzbogacenia warsztatu
metodycznego nauczyciela. W proponowanym przez autorkę spisie literatury ujęto nowości z pe-
dagogiki, psychologii, socjologii i inne.
W artykule wzięto jedynie wyimek obszernego zestawienia, którego całość można przejrzeć na
stronie: http: //www.dbp.wroc.pl/biblioteki/walbrzych/images/biblioteka/Wykaz%20nabytkow%205
.pdf.
Nie uwzględniono lokalizacji proponowanych nowości we wszystkich bibliotekach sieci dolnoślą-
skich bibliotek pedagogicznych, proponowana lokalizacja nabytków dotyczy wyłącznie placówki
wałbrzyskiej. Adnotacje do biuletynu nabytków generowano z autopsji bądź korzystano z opisów
ze stron internetowych (z podaniem źródła adnotacji).
64
PEDAGOGIKA
1 . Aktywizacja ucznia z niepełnosprawnością w różnych obszarach jego edukacji. Red. Piotr Majewicz,
Adam Mikrut. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 201 2.
Głównym celem publikacji jest wsparcie działań pedagogów praktyków w ich codziennej, trudnej, ale jakże
cennej pracy z osobami o specjalnych potrzebach edukacyjnych i to zarówno w szkolnictwie specjalnym,
integracyjnym, jak i ogólnodostępnym. Książka składa się z dwóch części. Pierwsza poświęcona jest zagadnieniom
diagnozy, organizacji oraz realizacji działań edukacyjno-terapeutycznych w integracyjnej formie kształcenia, druga
dotyczy aktywizacji ucznia z niepełnosprawnością w ramach różnych zajęć edukacyjnych.
Źródło adnotacji : http: //www.wydawnictwoap.pl/ksiegarnia/sklep.php?s=karta&id=739
Dostępna w Bibl iotece w Wałbrzychu (1 23938)
2. Andrukowicz, Wiesław. By dziecko było geniuszem. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 201 2.
Pojawiające się do tej pory różnego rodzaju książki, podręczniki czy poradniki dotyczące rozwoju zdolności,
talentu czy geniuszu człowieka miały - oczywiście nie wszystkie - jedną zasadniczą wadę: kurczowo trzymały się
bądź to jednej dyscypliny wiedzy (najczęściej psychologii lub/i pedagogiki), bądź to zredukowanego obszaru
problemów (rozwoju umysłowego, percepcyjnego, emocjonalnego, intuicyjnego). Przypominało to czasami
podawanie przepisów w książce kucharskiej (. . . ). Okazuje się, iż stworzenie w miarę optymalnego podręcznika
wymaga szerszego przygotowania z kilku, a nawet z bardzo wielu dyscyplin naukowych (nie mówiąc
o subdyscyplinach) głębokiego wglądu w kulturę, a w zasadzie w to, co transkulturowe, jak również konkretnych
obserwacji i doświadczeń w wielu różnych praktykach i dziedzinach życia. Stąd niniejsza książka nie jest typowym
poradnikiem odpowiadającym na praktyczne pytania typu "jak", nie jest również typowym podręcznikiem
historiozoficznym zbierającym wszystkie możliwe teorie i pytania typu "co", a tym bardziej nie jest typowym dziełem
zasad i reguł kanonicznych odpowiadających apodyktycznie na najważniejsze pytania typu "dlaczego" (. . . ). Z jednej
strony, ma prowadzić do ukazania najnowszych tendencji , strategii i technik stymulowania zdolności, a z drugiej -
wzbudzić refleksję nad historią tego, co istotne w edukacji człowieka; z jednej strony, ma pokazać wielowątkową
i wielowarstwową rolę edukowanych, a z drugiej - przedstawić bardzo złożoną i odpowiedzialną rolę edukujących
w procesie współtworzenia osobowości dziecka na miarę jego talentu, a nawet geniuszu. Powinno to zainteresować
nie tylko faktycznych rodziców i wychowawców, ale również potencjalnych rodziców i tych, którzy mogą i powinni
z nimi współpracować: studentów pedagogiki, nauczyciel i , opiekunów społecznych, urzędników, dziennikarzy czy
polityków, w trudnym procesie optymalnego rozwijania i formowania każdej ludzkiej istoty. . . [. . . ] .
Źródło adnotacji : http: //www.impulsoficyna.com.pl/nowosci/by-dziecko-bylo-geniuszem,1 405.html
Dostępna w Bibl iotece w Wałbrzychu (1 23943)
PSYCHOLOGIA
1 . Brzezińska, Małgorzata, Graczkowska, Małgorzata. Zaradnik terapeutyczny : jak pracować z seniorami
w domu pomocy społecznej?Warszawa: Wydawnictwo Difin, 201 2.
„Zaradnik terapeutyczny. Jak pracować z seniorami w domu pomocy społecznej?” został napisany, aby
zaradzić różnym trudnym sytuacjom, które mogą pojawić się w pracy terapeuty oraz, gdy te już się pojawią, pomóc
je rozwiązywać. Prezentowana publikacja ma zatem na celu wsparcie osób pracujących (lub chcących pracować)
z osobami starszymi poprzez zaprezentowanie form aktywizacji seniorów z różnymi niepełnosprawnościami.
Jest to swoiste vademecum, do którego można sięgnąć, gdy znajdziemy się na takim etapie pracy, że wydaje się,
że nic nowego już nie wymyślimy. Szczególnie gdy pracujemy z osobami ze sprzężonymi niepełnosprawnościami,
czasami trudno jest znaleźć taki rodzaj terapii , który będzie dostosowany do możliwości uczestnika, ale również
będzie odpowiadał jego zainteresowaniom, da mu chwilę wytchnienia, odpoczynku i może zapomnienia o swoich
dolegl iwościach, o tym, że dawno nikt go nie odwiedził, że współmieszkaniec nie pozwala otworzyć okna itp. Dla
osób, które dopiero przygotowują się do tej trudnej i odpowiedzialnej pracy, lektura „ZaradnikaW” będzie okazją do
zapoznania się z jej specyfiką i przygotowania się na to, czego (i kogo) można się spodziewać. Dzięki temu
terapeuci czy opiekunowie poznają zasady pracy z osobami starszymi i będą mogli już na wstępie swojej pracy
wypracować sobie optymalne do niej podejście (. . .).Źródło adnotacji : http: //www.ksiegarnia.difin.pl/index.php?id=1 709
Dostępna w Bibl iotece w Wałbrzychu (1 24058)
65
2. Całusińska, Małgorzata, Malinowski, Wojciech. Trening umiejętności wychowawczych : dla rodziców
i specjalistów. Sopot: GWP, 201 2.
Żyjemy w szalonym tempie - świat wokół nas zmienia się z minuty na minutę. Autorzy książki pokazują, jakie
umiejętności powinni wykształcić rodzice, aby stal i się dla swoich dzieci przewodnikami po świecie, w którym jedyną
stałością jest zmiana. Zaproponowane przez nich ćwiczenia, odnoszące się do różnych sfer rodzicielstwa, pomogą
dorosłym rozwinąć właściwe postawy wychowawcze. Ten praktyczny przewodnik ukazujący świeże spojrzenie na
wychowanie powinien wzbogacić bibl ioteczkę każdego nowoczesnego rodzica, pedagoga i terapeuty. Dzięki tej
książce dowiesz się: - jak efektywnie komunikować się z dzieckiem, - jak rozpoznawać jego emocje i poprawnie na
nie reagować, - jaka jest rola zabawy i jak bawić się z dzieckiem, - czym są granice, dlaczego ich potrzebujemy i jak
je ustal ić, - jak wychować dziecko na niezależnego młodego człowieka.
Źródło adnotacji : http: //www.gwp.pl/1 0330,trening-umiejetnosci-wychowawczych-dla-rodzicow-i-
specjal istow-praktyczny-przewodnik.html
Dostępna w Bibl iotece w Wałbrzychu (1 24040)
SOCJOLOGIA
1 . Aboujaoude, Elias. Wirtualna osobowość naszych czasów : mroczna strona e-osobowości. Kraków:
Wydawnictwo UJ, 201 2.
Na publicznym forum internetu, na którym wszystkie chwyty są dozwolone, wielu z nas tworzy swoje
alternatywne Ja - bardziej asertywne, bardziej kompetentne, seksowniejsze, śmielsze. Opierając się na swoim
doświadczeniu kl inicznym, zdobytym na Uniwersytecie Stanforda, El ias Aboujaoude szczegółowo opisuje
nieodwracalne szkody, jakie naszemu Ja off-l ine wyrządza nasze wirtualne alter ego, czyl i "e-osobowość".
W "Wirtualnej osobowości naszych czasów" Aboujaoude pokazuje, że e-osobowość może być zarówno urzekająca,
jak i autodestrukcyjna. Analizuje różnorodne przypadki , zastanawiając się nad subtelnymi zmianami, jakie
zachodzą w zachowaniu niemal każdego internauty. Internet oddziałuje na wszystkie aspekty codziennego życia,
zanika granica między tym, co wirtualne, a tym, co realne, a w jej miejscu powstaje próżnia z niepewnymi regułami
i prawie całkowitym brakiem ograniczeń oraz wyobcowany stan istnienia, który Aboujaoude nazywa "wirtual izmem".
"Wirtualna osobowość naszych czasów" to niezwykły portret naszej współczesnej kondycji zarówno on-l ine, jak i off-
l ine. Wypełniony wnikl iwymi spostrzeżeniami psychologicznymi i analizą socjologiczną, wzywa nas do starannego
zbadania medium, które sprawia, że unikamy zadumy, rozpraszamy się i mamy obsesję na punkcie gratyfikacji .
Źródło adnotacji : http: //www.poczytaj.pl/23861 4
Dostępna w Bibl iotece w Wałbrzychu (1 24047)
2. Barczykowska, Agnieszka. Kapitał społeczny a zjawiska patologii społecznej w wielkim mieście.
Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 201 2.
Monografia jest bardzo oryginalnym opracowaniem - o charakterze informacyjno-podręcznikowym,
a zarazem eksplikacyjnym, analizującym zarys problematyki pojęcia "kapitał społeczny". Czytelnik odnajdzie w niej
wiele impulsów przydatnych w poszerzeniu pól badawczych we współczesnej pedagogice społecznej, pedagogice
specjalnej czy socjologi i wychowania. [. . . ] Na podstawie szeroko zakrojonych badań empirycznych publikacja
uwiarygodnia swój status jako typ eksploracji , prezentacji danych i propozycji określanych w świecie mianem active
research [. . . ] .
66
Odegra poważną rolę w praktyce nauczania uniwersyteckiego i to nie tylko w obszarze pedagogiki społecznej, ale
także w pedagogice resocjal izacyjnej, socjologi i miasta bądź też edukacji międzykulturowej (regionalnej). Fragment
recenzji prof. zw. dr. hab. Andrzeja Radziewicza-Winnickiego
Publikacja składa się z sześciu rozdziałów. Pierwszy przedstawia teoretyczne rozważania na temat kapitału
społecznego. Przybliżono w nim pojęcie i genezę koncepcji kapitału społecznego, klasyczne opracowania
zagadnienia, a także najnowsze ich uzupełnienia. W rozdziale drugim omówiono źródła kształtowania się kapitału
społecznego na wybranych poziomach struktury społecznej. Podjęto również próbę wyjaśnienia, dlaczego
w Polsce, mimo dwóch dekad życia w porządku demokratycznym, jest on wciąż na tak niskim poziomie. Trzeci
rozdział zawiera charakterystykę wielkiego miasta jako obszaru kształtowania się kapitału społecznego oraz
rozważania nad związkami kapitału społecznego z patologią w świetle dotychczasowej l iteratury przedmiotu.
Rozdział czwarty otwiera część empiryczną książki. Przedstawiono w nim metodologiczne podstawy oraz
informacje dotyczące użytych metod i technik badawczych, jak również próbę badawczą. Ostatnie dwa rozdziały
zawierają wyniki badań własnych. Na bazie zgromadzonych danych empirycznych oszacowano, jakimi zasobami
kapitału społecznego dysponują badane społeczności wielkomiejskie, co stanowiło punkt wyjścia do analizy
wzajemnych związków między kapitałem a występowaniem zjawisk patologii społecznej na obszarze poznańskiej
Wildy i Grunwaldu, a dokładniej: mieszczących się w ich granicach wielkomiejskiego blokowiska oraz obszaru
kulturowo zaniedbanego. Analiza ma charakter nie tylko statystyczny, ale również przestrzenny. Tę część publikacji
zamyka zakończenie zawierające wnioski z przeprowadzonych badań, a całość dopełniają spisy schematów, tabel
i wykresów oraz bibl iografia.
Źródło adnotacji : http: //ksiegarnia.pwn.pl/produkt/1 08998/kapital-spoleczny-a-zjawiska-
patologii-spolecznej-w-wielkim-miescie.html
Dostępna w Bibl iotece w Wałbrzychu (1 23965)
INNE
1 . Plastusiowa mama : wspomnienia o Marii Kownackiej. Red. Mariola Pryzwan. Warszawa: PIW, 2009.
Maria Kownacka (1 894-1 982), bibl iotekarka i pisarka, autorka książek oraz sztuk teatralnych dla dzieci
i młodzieży. Twórczyni teatrzyku supełków, współtwórczyni warszawskiego teatru „Baj”. Jedna z najwybitniejszych
postaci polskiej l iteratury dziecięcej dwudziestego wieku. Spośród jej utworów największą popularność zdobyły
Kajtkowe przygody, Rogaś z Doliny Roztoki i oczywiście Plastusiowy pamiętnik. Stworzony przez Kownacką
sympatyczny ludzik z plastel iny stał się ulubieńcem kilku pokoleń polskich dzieci. Marię Kownacką – działaczkę
społeczną, przyjaciółkę dzieci i kobietę z pasją – wspominają wnuki jej sióstr Zofi i Malickiej i Janiny Holnickiej-Szulc.
Dzięki ich zwierzeniom poznajemy dotychczas nieznane, prywatne życie autorki przygód Plastusia.
O pracy twórczej Mari i Kownackiej, o jej wielkiej miłości do dzieci i przyrody mówią przyjaciele i znajomi, m. in.
Wanda Chotomska, Krystyna Kolińska, Maria Łopatkowa, Ewa Urbańska, Bohdan Burnetko i prof. Bolesław Faron.
Źródło adnotacji : http: //www.piw.pl/fragmenty/plastus.htm
Dostępna w Bibl iotece w Wałbrzychu (1 2401 0)
Kontakt z autorem:
67
stanęła w progach Bibl ioteki zajmującej jedno po-
mieszczenie z 5 tys. książek ułożonymi na kilku
drewnianych regałach, nie myślała zapewne, że
uda jej się stworzyć placówkę o charakterze na-
ukowym, ważną dla mieszkańców miasta i powia-
tu. Atuty tej placówki to bogaty księgozbiór l iczący
35 tys. woluminów i stanowiący istotne źródło wie-
dzy (także pozapedagogicznej) dla szerokich krę-
gów osób kształcących i doskonalących.
Rozpoczynając pracę od razu podjęła starania
o nowy przestronniejszy lokal. Dzięki jej usi lnym
Agnieszka Nawrocka
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
Fi l ia w Świdnicy
JADWIGA BORSUKIEWICZ
bibliotekarz z pasją
Pisać o osobie, która wprowadziła mnie w arkana zawodu bibliotekarza i kierowania Biblioteką
Pedagogiczną w Świdnicy, jest niezmiernie miło. Pani Jadzia (tak się do niej zwracamy, kiedy odwiedza nas
w Bibliotece), na zawsze pozostanie dla nas wzorem bibliotekarza z powołania, odważnego w słowach
i niezależnego w czynach, mającego na względzie przede wszystkim dobro biblioteki, jej czytelników
i pracowników.
Urodziła się 1 3 września 1 942 r. w położonym nad
Bugiem Horodle, w województwie lubelskim. Po
ukończeniu Liceum Ogólnokształcącego w ro-
dzinnej miejscowości, rozpoczęła w 1 960 r. studia
bibl iotekoznawcze na wydziale Filologicznym Uni-
wersytetu Wrocławskiego. Po uzyskaniu tytułu
magistra została skierowana do pracy w Koźlu,
obecnie Kędzierzynie-Koźlu, gdzie przez rok była
instruktorem w Powiatowej i Miejskiej Bibl iotece
Publicznej. W Koźlu po raz pierwszy zetknęła się
z bibl ioteką pedagogiczną, podejmując w niej do-
datkowo pracę na pół etatu.
Przez 33 lata, od 20 lipca 1 967 do 30 czerwca
2000 r. , pani Jadwiga kierowała Bibl ioteką Peda-
gogiczną w Świdnicy. Następnie pracowała na pół
etatu jako nauczyciel bibl iotekarz do 31 sierpnia
2004 r. Szkoda, że nie mogła świętować 40-lecia
pracy zawodowej w placówce, której poświęciła
trzydzieści siedem lat swojego zawodowego ży-
cia. Przez trzy lat była zatrudniona w bibl iotece
wydziału zamiejscowego wrocławskiej Akademii
Medycznej w Świdnicy. Kiedy po raz pierwszy
68
Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Świdnicy
zabiegom, po kilku przeprowadzkach, Bibl ioteka
zyskała na 38 lat przestronne pomieszczenia l i-
czące około 300 m 2 w Domu Nauczyciela przy al.
Niepodległości.
Pani Jadwiga stworzyła fundamenty warsztatu in-
formacyjno-bibl iograficznego, organizując i po-
rządkując księgozbiór, kompletując w roczniki
luźne numery czasopism, wyodrębniając księgo-
zbiór podręczny, czy zakładając nowe katalogi
i kartoteki tekstowe.
Doniosłym osiągnięciem pani Jadwigi było założe-
nie jedynego na Dolnym Śląsku katalogu przed-
miotowego z zakresu pedagogiki, psychologii ,
socjologi i i częściowo medycyny, do którego opra-
cowała autorski specjal istyczny indeks haseł
przedmiotowych. Był on dwukrotnie wydany przez
Instytut Kształcenia Nauczyciel i we Wrocławiu
i Jeleniej Górze. W 2006 r. indeks został pozytyw-
nie oceniony przez dr Jadwigę Sadowską, kierow-
nika Instytutu Bibl iograficznego Bibl ioteki
Narodowej w Warszawie.
Wartość indeksu docenil i nie tylko bibl iotekarze,
ale również czytelnicy Bibl ioteki. Autorka tego
opracowania, doceniając ogromny wysiłek intelek-
tualny pani Borsukiewicz włożony w stworzenie
katalogu i jednocześnie nieustannedoskonalenie
indeksu haseł przedmiotowych, kontynuowała do
2008 r. dzieło kierownika bibl ioteki.
Wiele uwagi poświęcała bibl iotekom szkolnym
przewodnicząc - najpierw Sekcji Bibl iotekarskiej
przy ZNP w Świdnicy (za co otrzymała Złotą Od-
znakę) - a potem pełniąc społecznie przez lata
funkcję metodyka do spraw bibl iotek szkolnych.
Prowadziła l iczne spotkania i konferencje dla na-
uczyciel i bibl iotekarzy z udziałem zaproszonych
prelegentów, pracowników naukowych Uniwersy-
tetu Wrocławskiego. Często wyjeżdżała do róż-
nych bibl iotek szkolnych w terenie udzielając na
miejscu instruktażu metodycznego. Organizowała
również zebrania samokształceniowe dla dwóch
grup bibl iotekarzy szkół podstawowych i średnich
powiatu świdnickiego, konkursy międzyszkolne,
a także wyjazdy szkoleniowe do bibl iotek szkol-
nych i naukowych Poznania, Kórnika, Krakowa,
Warszawy i Wrocławia.
Nawiązała ścisłą współpracę z władzami oświato-
wymi i związkowymi zapewniając obecność przed-
stawiciel i bibl ioteki na konferencjach
nauczycielskich. W latach 1 974-1 995 prowadziła
wykłady na kursach dla bibl iotekarzy szkolnych or-
ganizowanych przez Instytut Kształcenia Nauczy-
ciel i i Badań Oświatowych we Wrocławiu.
Ukończyła podyplomowe Studium Przedmiotowo-
Metodyczne na kierunku reedukacja zorganizowa-
ne przez Instytut Kształcenia Nauczyciel i i Badań
Oświatowych w Lublinie oraz kurs dotyczący za-
Codzienna praca – lata 70.
Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Świdnicy.
Wyjazd do Krakowa z uczestnikami Sekcji Bibl iotekarskiej
Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Świdnicy.
69
stosowania środków informatyki w bibl iotece
szkolnej. Uzyskała w 1 991 r. trzeci stopień specja-
l izacj i zawodowej w zakresie bibl iotekoznawstwa,
składając egzamin dyplomowy przed Główną Ko-
misją Kwalifikacyjną przy Centrum Doskonalenia
Nauczyciel i im. Władysława Spasowskiego
w Warszawie. W latach 1 992-1 996 była doradcą
metodycznym w Wojewódzkim Ośrodku Meto-
dycznym w Wałbrzychu. Współpracowała także
z Liceum Księgarskim w Świdnicy organizując
praktyki zawodowe dla uczniów szkoły.
W czasach, kiedy Bibl ioteka przestała otrzymywać
jakiekolwiek środki finansowe na swoją działal-
ność, Jadwiga Borsukiewicz podjęła działania ma-
jące na celu ratowanie placówki. Utworzyła
fundusz czytelniczy, zbierając od czytelników do-
browolne wpłaty na zakup książek.
W 1 998 roku nawiązała współpracę z Fundacją
im. Stefana Batorego. Fundacja opłaciła prenu-
meratę czasopism oraz przyznała dotację na za-
kup modemu do komputera i zainstalowanie
w Bibl iotece łącza internetowego. Pani Kierownik
powołała do życia stowarzyszenie zwykłe, zwane
Kołem Przyjaciół Bibl ioteki, którego zadaniem było
między innymi tworzenie w środowisku pozytyw-
nej atmosfery wokół placówki oraz pozyskiwanie
środków na wzbogacanie księgozbioru. Dzięki do-
browolnym składkom członków Koła, a także za
pieniądze uzyskane ze sprzedaży używanych
książek oraz serwowanie kawy i herbaty w czytel-
ni, Jadwiga Borsukiewicz zakupiła dwie kseroko-
piarki, komputer, drukarkę, program bibl ioteczny
Sowa, maszynę elektryczną, inne brakujące wy-
posażenie, a przede wszystkim książki i czasopi-
sma.
Za osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowaw-
czej w 1 998 r. otrzymała nagrodę Kuratora Oświa-
ty w Wałbrzychu. W 1 999 r. Zarząd Województwa
Dolnośląskiego przyznał pani Borsukiewicz nagro-
dę specjalną za wybitne osiągnięcia w pracy za-
wodowej. Ponadto pełniła wiele funkcji
społecznych, będąc między innymi radną Miejskiej
Rady Narodowej w Świdnicy.
Należy szczególnie podkreśl ić ogromne zasługi
pani kierownik w zdobywaniu przez pracowników
Bibl ioteki pełnego przygotowania zawodowego.
Nie tylko motywowała ich do ukończenia studiów
wyższych czy podyplomowych, ale przede
wszystkim nigdy nie stwarzała żadnych trudności
organizacyjnych związanych z wyjazdami na
uczelnie. Zawsze aktywnie zachęcała swoje kole-
żanki do pogłębiania zarówno teoretycznej, jak
i praktycznej wiedzy bibl iotekarskiej. Ogromna pa-
sja, bogata wiedza i doświadczenie zawodowe
oraz osobiste zaangażowanie i umiejętności orga-
nizacyjne pani Jadwigi pozwoliły jej stworzyć ze-
spół, który traktował bibl iotekę, jak swój drugi dom.
Przejście na emeryturę pozwoliło pani Jadwidze
w większym stopniu poświęcić się rozwijaniu l icz-
nych zainteresowań, o których potrafi opowiadać
w ciekawy sposób. Jej pasją jest przede wszyst-
kim piękny przydomowy ogród, który sama zało-
żyła i o który nieustannie się troszczy. Od
kilkunastu lat podczas wakacji mamy okazję go-
ścić w tym rajskim (jak go nazywamy) ogrodzie
pełnym pięknych drzew, krzewów i kwiatów.
Wzbogacamy go ciekawymi rośl inami przekazy-
wanymi jego właścicielce. Przy wspólnym obiedzie
i podwieczorku rozmawiamy o wrażeniach z l icz-
nych podróży zagranicznych i krajowych, które
często odbywała i odbywa. Dzięki nadal doskona-
lonej przez nią umiejętności obsługi komputera,
możemy podziwiać uwiecznione na fotografiach
i opisane z humorem zabytki, krajobrazy i osoby
towarzyszące jej podczas dalekich wojaży.
Kolejna pasja Pani Jadwigi to l iteratura. Od po-
nad czterdziestu lat jest aktywnym członkiem sa-
mokształceniowego Koła Polonistów w Świdnicy
skupiającego pasjonatów czytelnictwa, głównie
nauczyciel i szkół świdnickich. Na odbywające się
regularnie spotkania członków Koła przygotowuje
referaty na temat przeczytanych książek oraz
dziel i się swoimi wrażeniami z podróży. Społecznie
udziela się także w Towarzystwie Przyjaciół Cho-
rych „Hospicjum” w Świdnicy.
70
W gronie współpracowników i przyjaciół. Jubileusz 35-lecia pracy
zawodowej - 2002.
Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Świdnicy.
Podsumowując swoje zawodowe życie na uroczy-
stości z okazji 50-lecia świdnickiej Bibl ioteki
w 2002 roku, szanowna Jubilatka stwierdziła:
„Wszystko najlepsze dopiero przede mną”.
Cieszymy się, że pani Jadzia, pomimo wielu zajęć,
chętnie nadal odwiedza nas w Bibl iotece, służąc
radą i zarażając wszystkich swoją niewyczerpaną
pogodą ducha i optymizmem.
Kontakt z autorem:
71
Poza tym zajmuję się opracowaniem zawartości
czasopism, dzięki czemu rejestruję na bieżąco
tematyk pedagogiczną, psychologiczną, także re-
gionalną (również dzięki skanowaniu artykułów do
bazy Edukacja na Dolnym Śląsku). Interesują
mnie różne nowinki technologiczne, które można
ciekawie wykorzystać do promocji działalności bi-
bl ioteki i zbiorów.
Tworzę więc biuletyny nowości, plakaty multime-
dialne, projektuję lekcje on-l ine korzystając z za-
sobów Internetu, współtworzę serwis bibl ioteki.
W ten obszar zainteresowań wpisują się działania
na platformie Fronter, gdzie staram się zamiesz-
czać materiały w ciekawej formie, przydatne dla
nauczyciel i . Jestem również zaangażowana
w przygotowywanie i real izację oferty szkoleniowej
dla nauczyciel i , studentów i uczniów oraz kontakt
Anna Mikos
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
Fi l ia w Jeleniej
NAUCZYCIEL BIBLIOTEKARZ
DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ
W JELENIEJ GÓRZE
Jestem nauczycielem bibliotekarzem z...
1 0 letnim stażem pracy w Bibl iotece Pedagogicz-
nej.
Ukończyłam...
Studia wyższe - Bibl iotekoznawstwo i Informacja
Naukowo-Techniczna (Uniwersytet Wrocławski).
W 2004 r. uzupełniłam wymagane kwalifikacje
o roczny Kurs Pedagogiczny dla Nauczyciel i
Czynnych Zawodowo organizowany przez Dolno-
śląski Ośrodek Doskonalenia Nauczyciel i w Jele-
niej Górze.
Jakie było moje wyobrażenie o pracy, którą
wybrałam?
Zawsze byłam zainteresowana i zafascynowana
książką, światem informacji oraz pracą z ludźmi.
Pewnie dlatego moje intuicje i oczekiwania doty-
czące pracy w zawodzie bibl iotekarza nie zawiodły
mnie. . .
W bibliotece zajmuję się...
Przede wszystkim pracą z czytelnikiem, którą
uważam za swój przywilej i radość.
72
Fot. ze zbiorów autorki.
z nauczycielami-bibl iotekarzami bibl iotek szkol-
nych.
Moje dalsze plany zawodowe...
To przede wszystkim rozwijanie umiejętności
z zakresu technologii informacyjno-komunikacyj-
nej, także doskonalenie kompetencji pedagogicz-
nych i dydaktycznych. Chciałabym bardziej
zaangażować się we wprowadzanie nowych dzia-
łań stanowiących rozszerzenie oferty usług bibl io-
teczno-informacyjnych i edukacyjnych
świadczonych przez bibl iotekę, jak np. usługa e-
informacja. W najbl iższym czasie czeka mnie
również duża praca związana z selekcją księgo-
zbioru czytelni (jestem odpowiedzialna za księgo-
zbiór podręczny) w celu wyodrębnienia książek
z czytelni z możliwością wypożyczenia ich do do-
mu.
Znaczenie placówki dla nauczycieli. . .
Nieocenione źródło pomocy dydaktycznych, pe-
dagogicznych, psychologicznych, inspirujących
do samodoskonalenia. Oferta bardzo bogata
i różnorodna, wiele udogodnień, dostęp do wiedzy
praktycznie 24 godziny na dobę (wystarczy włą-
czyć nasze bazy).
Znaczenie placówki dla studentów i uczniów...
Uważam, że stanowi skarbnicę wiedzy i pomocy
merytorycznej. Tutaj także rola wychowawcza,
wprowadzenie w świat informacji , szczególnie
w przypadku uczniów.
Uważam, że nauczyciel bibliotekarz w dzisiej-
szych czasach...
Ma mnóstwo możliwości do ciekawej samoreali-
zacji . Sprzyjają temu wynalazki technologiczne,
ciągły kontakt ze zmianami i innowacjami w edu-
kacji , a przede wszystkim łączność z czytelnikami
i obserwacja ich preferencji i potrzeb.
Czytam...
Kilka książek równocześnie, chociaż nie wiem czy
to zdrowe. . . Ostatnio coraz silniej pociąga mnie
i fascynuje historia Polski, zatem obecnie na półce
mam książki z tego zakresu. Lubię także książki
podróżnicze, niedawno wpadła mi w ręce kapitalna
„Droga 66” Doroty Warakomskiej. Polecam, warto.
Moje hobby...
To śpiewanie, śpiewanie, śpiewanie oraz muzyka
klasyczna. Pasja to jest taka przestrzeń w czło-
wieku, która pozwala mu oddychać trochę innym
powietrzem niż tylko to codzienne, zwyczajne. Za-
tem pozwalam sobie na tę przyjemność i dwa razy
w tygodniu ćwiczę głos na próbach chóru. Korzy-
stam również z różnych, wyjazdowych warsztatów
muzycznych. Poza tym jestem od lat zaangażo-
wana w skauting (Skauci Europy). Tę metodę wy-
chowawczą uważam za genialną, sprawdzającą
się w każdych czasach i warunkach. Mam mnó-
stwo przyjaźni w harcerskim środowisku oraz
wciąż wiele zadań do zrobienia na rzecz wspoma-
gania rodzin w wychowywaniu dzieci i młodzieży.
Zdrowe środowisko rówieśnicze to wartość cenio-
na i coraz częściej pożądana przez rodziców.
A w środowisku harcerskim możliwa do zrealizo-
wania.
A gdybym mogła pracować gdzie indziej.. . , by-
łoby to...
Nie mam pojęcia. . . . nigdy nie wyobrażałam sobie
innej pracy. Może styl izacja w eleganckim sklepie
odzieżowym dla pań. . . . .
kontakt z autorem:
73
Każde miasto rozwija się, nieustannie zmieniając
swój krajobraz. Najważniejszą przyczyną nagłej
zmiany wyglądu Wrocławia w ubiegłym stuleciu
była I I Wojna Światowa. Działania wojenne spo-
wodowały wiele niepowetowanych strat i pomimo
prac rekonstrukcyjnych, części obiektów nigdy nie
udało się odtworzyć. Nie da się również w pełni
wskrzesić ducha dawnego Breslau.
Jednak dzięki starym obrazom, grafikom, fotogra-
fiom, pocztówkom, dziennikom i pamiętnikom,
możemy choć na chwilę cofnąć się w czasie i na
nowo odkrywać stary Wrocław 1 .
Rynek, Ostrów Tumski czy Hala Stulecia zostały
już wielokrotnie opisane i są wrocławianom dobrze
znane, dlatego tworząc prezentację do naszego
projektu postanowiłyśmy skupić się na miejscach,
których nazwy z jednej strony nie są obce nawet
ludziom niemieszkającym we Wrocławiu, ale kó-
rych przeszłości nie znają niejednokrotnie nawet
Julia Keplinger
Uczennica
Gimnazjum nr 23 we Wrocławiu
, ,WROCŁAW JAKIEGO NIE ZNAMY”
W dzisiejszych czasach skupiamy się głównie na teraźniejszości, a przecież czasami warto
zatrzymać się i spojrzeć w przeszłość, bo bez niej nie byłoby dnia dzisiejszego. Wszystko co nas
otacza - każdy budynek, most czy pomnik - ma swoją historię, mówiąc o dawnych czasach
i ludziach, którzy je stworzyli. W ramach projektu edukacyjnego postanowiłyśmy zatem naszym
kolegom i koleżankom przybliżyć Wrocław z dawnych lat - Wrocław jakiego nie znamy.
74
długoletni mieszkańcy. Wybrałyśmy obiekty, które
kiedyś znajdowały się w dobrze znanych nam dzi-
siaj miejscach, ale których nie obejrzymy już w na-
szym mieście.
Zaczniemy od jednego z największych wrocław-
skich parków. Z pewnością kojarzycie piękny po-
mnik Fryderyka Chopina odsłonięty w 2004 roku
na pamiątkę występów tego wielkiego kompozyto-
ra i pianisty w naszym mieście. W przedwojennym
Breslau w miejscu dzisiejszego pomnika znajdował
się, wybudowany w 1 898 roku, budynek restaura-
cji niemieckiego browarnika Georga Hasse'go.
Fot. Ze zbiorów autorki
1 . Obrazy dawnego Wrocławia w różnej formie (pocztówek czy
fotografi i , i tp. ) zaczerpnęłyśmy z albumów i książek o Wrocławiu oraz
z Internetu. Fotografie współczesne wykonałyśmy same podczas
naszych wędrówek po miejscach, które chciałyśmy opisać.
Zajmował on ogromną część parku znanego nam
jako Park Południowy. Był to jeden z najpopular-
niejszych lokali gastronomicznych we Wrocławiu
w pierwszej połowie XX wieku. Niestety, tuż po
wojnie budynek rozebrano, gdyż w wyniku działań
wojennych został doszczętnie zniszczony.
O czym myślicie, gdy jest mowa o cyrku?
Na pewno o wędrującej trupie, zatrzymującej się
w większych i mniejszych miastach i przedstawia-
jącej niesamowite popisy akrobatyczne oraz wy-
stępy tresowanych zwierząt. Jednak pierwsze co
przychodzi nam do głowy to potężny kolorowy na-
miot, o charakterystycznym zaokrąglonym kształ-
cie, który zawsze rzuca się w oczy i przyciąga
uwagę mieszkańców. Wrocław również posiadał
swój własny cyrk.
Nie był to jednak, jak byśmy się tego spodziewali ,
ogromny namiot, lecz budynek w tym kształcie,
noszący nazwę od jego kierownika - Busch'a.
Z całą pewnością wielu oglądając fotografię za-
chwyci się tą niesamowitą, bogato zdobioną i wy-
Źródło: http: //dolny-slask.org.pl/6781 29,foto.html
myślną budowlą - podobnie było też z nami. Nasze
miasto było trzecim po Berl inie i Hamburgu ośrod-
kiem w Niemczech, który takową posiadał. Swoją
siedzibę cyrk miał na Placu Rozjezdnym. Niestety
podobnie jak wiele innych został rozebrany tuż po
wojnie i już nigdy nie będzie zapraszał do obejrze-
nia cyrkowego spektaklu.
W przedwojennym Wrocławiu znajdowało się wiele
pałaców. Wiele z nich zachowało się do dnia dzi-
siejszego, jednak temu nie dane było stanowić
części współczesnego nam miasta. Pałac ślą-
skiego rodu magnatów ziemskich i przemysło-
wych - Henckel von Donnersmarck - dla
przeciętnego Wrocławianina to nazwa, którą sły-
szy pierwszy raz w życiu. Nie inaczej było z nami.
Okazało się, że ten okazały budynek dodający
miastu szyku i elegancji usytuowany był przy
skwerze na rogu ulicy Piotra Skargi naprzeciwko
Wzgórza Partyzantów. Jeden z przedstawiciel i ro-
du żyjący na przełomie XIX i XX wieku – Guido
Henckel von Donnersmarck – był jednym z najbo-
gatszych mieszkańców Niemiec, który posiadał
spore wpływy polityczne. Cesarz niemiecki Wil-
helm I I nadał mu dziedziczną godność pruskiego
księcia von Donnersmarck. Po wojnie rodzina
straciła całą śląską fortunę, ale jej pozycja wśród
arystokracji nie uległa zmianie.
Przeglądając stare pocztówki i fotografie natrafiły-
śmy na jedną, która nas szczególnie zaintrygowa-
ła. Przedstawiała most, który rozpoznałyśmy bez
Źródło: http: //dolny-slask.org.pl/758983,foto.html
75
Źródło: http: //dolny-slask.org.pl/3692940,foto.html?id
żadnego problemu - Most Grunwaldzki.
Nie pasował nam jednak jeden element – kościół wi-
doczny na drugim planie. Jak się okazało fotografia
pokazywała doskonale wszystkim znany Plac Grun-
waldzki, na którym, pod koniec XIX stulecia, posta-
wiono dla wrocławskich protestantów Kościół p.w.
Marcina Lutra. Został on zl ikwidowany, podobnie jak
wyżej opisane budowle, zaraz po wojnie, gdyż duża
jego część uległa zniszczeniu w 1 944 roku podczas
obrony Festung Breslau, najdłużej broniącej się twier-
dzy I I I Rzeszy, która skapitulowała dopiero cztery dni
po upadku Berl ina.
W 1 925 roku we Wrocławiu mieszkało około 23
tysiące osób wyznania mojżeszowego. Była to
trzecia co do wielkości gmina żydowska
w Niemczech, dlatego też bardzo ważnym ele-
mentem przedwojennego Wrocławia była No-
wa Synagoga, która mieściła się na rogu ulic
Podwale i Łąkowej, naprzeciwko Domu Han-
dlowego Renoma (dawniej Dom Handlowy
Wertheim'a). Ta wrocławska świątynia żydow-
ska, podobnie jak wiele innych na terenie ca-
łych Niemiec, została doszczętnie spalona
w „noc kryształową” z 9 na 1 0 l istopada 1 938
Źródło: http: //fotopolska.eu/69797,foto.html
Fot. Ze zbiorów autorki Źródło: http: //dolny-slask.org.pl/773833,foto.html
Źródło: http: //skarbykultury.pl/historia-kultura-
sztuka/wroclaw/architektura-wroclawia/50-
dzielnica-czterech-kultur-we-wroclawiu
76
roku w wyniku rozpoczętych przez Hitlera i jego
zwolenników w 1 933 roku prześladowań Żydów.
Nowa Synagoga należy do najsłynniejszych za-
bytków przedwojennego Wrocławia. Była dziełem
architekta Edwina Opplera wzbudzając podziw za-
równo jemu współczesnych, jak i dzisiejszych
mieszkańców miasta, kiedy spoglądają na przed-
stawiające ją fotografie czy grafiki.
Mamy nadzieję, że informacje, które zebrałyśmy
były interesujące i zachęcą Was do dalszego po-
znawania Wrocławia. Dla nas było to duże wyzwa-
nie i ciekawa przygoda.
Odkrywałyśmy historię miejsc, które codziennie
mijamy w pośpiechu, nie zwracając na nie uwagi
i nie zastanawiając się, jak mogły wyglądać
w przeszłości. A jak się okazuje, w wielu przypad-
kach prezentowały się one zdecydowanie piękniej
niż dzisiaj. Historia Wrocławia l iczy już ponad 1 000
lat. Odkrywanie jej, choćby w tak małym stopniu,
jak w naszym przypadku, sprawiło, że miasto,
w którym mieszkamy stało nam się bl iższe i bar-
dziej fascynujące.
Tekst:
Jul ia Keplinger, Gimnazjum nr 23 we Wrocławiu
Na podstawie materiałów zgromadzonych na
potrzeby projektu edukacyjnego realizowanego
wspólnie z Anną Bodek i Roksaną Walczak
77
Anna Sitarek
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
Fi l ia w Jeleniej Górze
SZTUKA I PIĘKNO
biografia intelektualna Jacka Malczewskiego
Tak i sztuki, która jest modlitwą naszą, nie będziemy czynili:
ani dla świata, który nas otacza,
ani dla pieniędzy, których do życia nam pozornie potrzeba,
ani dla pychy rzemiosła,
w którym staliśmy się biegli, ani dla podziwu tłumów,
które jeszcze słyszeć nie chcą głosu wołającego na puszczy.
Ale uprawiać Ją (sztukę) będziemy z miłości zbliżenia się
i łączenia z Najwyższym Duchem Ojcem przedwiecznym w ciszy,
w pokorze i osamotnieniu.
(Jacek Malczewski)
Do zajęcia się biografią Jacka Malczewskiego, artysty znanego, „opisanego” w tak licznych, że trudnych do
opanowania w pełnej liczbie, książkach, artykułach, recenzjach i przyczynkach, a przy tym ciągle będącego
ważnym akcentem w dzisiejszym widzeniu sztuki Modernizmu końca XIX wieku, skłoniła mnie swego rodza-
ju dysproporcja poznawcza. O ile interpretacja jego dzieł ciągle poszerza obszary badań, zmienia się, opali-
zuje nowymi sposobami widzenia, o tyle wiedza o życiu malarza, o jego rozwoju emocjonalnym, duchowym
i intelektualnym, o życiu prywatnym - o dziejach jego przyjaźni i miłości, wreszcie o udziale w życiu arty-
stycznym współczesnego mu Krakowa, właściwie prawie nie zmienia się od 1 968 roku, czyli od ukazania się
monografii Jadwigi Puciatej-Pawłowskiej („Jacek Malczewski”) i przełomowej w recepcji dzieła Malczew-
skiego poznańskiej wystawy monograficznej z tego samego roku. A biorąc pod uwagę zachowany
i w ogromnej większości niewykorzystany materiał archiwalny, utrzymujące się ciągle zachwianie równowa-
gi badawczej wydaje się tym wyraźniejsze [Kudelska, Dorota. Dukt pisma i pędzla, Lublin 2008, s. 9.].
Przytoczyłam fragment wstępu rozprawy nauko-
wej Doroty Kudelskiej Dukt pisma i pędzla. Bio-
grafia intelektualna Jacka Malczewskiego, która
ukazała się nakładem Wydawnictwa Katol ickiego
Uniwersytetu Lubelskiego. Autorka podjęła trudne
wyzwanie dopełnienia sylwetki Malczewskiego -
malarza, o sferę jego myśli .
Rozprawa, za którą badaczka uzyskała habil itację
na KUL-u, została uhonorowana prestiżową na-
grodą Nowych Książek w roku 2008. To 856 stron
tekstu w skromnej oprawie graficznej. Formę
i kształt biografi i autorka wyjaśnia we Wstępie.
7878
79
Dorota Kudelska gromadziła materiały do tej
książki przez kilkanaście lat. Przemierzyła całą
Polskę i pół Europy. Odnalazła ponad tysiąc nie-
znanych listów, także tych pisanych przez Marię
Kingę Balową, muzę i kochankę Jacka Malczew-
skiego. Rzucają one światło na dzieje ich dziesię-
cioletniego związku, a także na nieudane
małżeństwo artysty z córką zamożnego krakow-
skiego aptekarza. Maria Balowa jest jego muzą
i modelką, autorką czułych listów. Jej miłość
dała mu większą pewność siebie, pozwoliła
rozwinąć się talentowi. Autorka poświęca tej
sprawie wiele uwagi.
Malował, pisał wiersze, nałogowo palił papierosy,
namiętnie grał w karty. Bywał łagodny i l iryczny,
subtelny i drapieżny. Jacek Malczewski jest naj-
bardziej znanym i najlepiej rozpoznawalnym mala-
rzem z epoki Młodej Polski. Jego dzieła są obecne
we wszelkich - w kraju i za granicą - prezentacjach
sztuki polskiej powstałej około 1 900 roku. Wszyscy
badacze analizujący twórczość Malczewskiego
podkreślają, że artysta ten w sposób bardzo kon-
sekwentny i świadomy odchodzi od uświęconego
wielowiekową tradycją kreowania przestrzeni pu-
dełkowej w stronę ukazywania przestrzeni nie
określonej do końca, zjawiskowej, sprzyjającej nie
tyle oglądaniu prezentowanego świata, co wnika-
niu weń, współuczestniczeniu. Pisze się tu
o umowności przestrzeni, niedookreśleniu, wielo-
znaczności, o tym, że istnieje ona w stanie niejako
niegotowym, sprawiającym, iż można ją dowolnie
zorganizować, poszerzyć czy zmniejszyć.
W jakiejkolwiek perspektywie oglądać twór-
czość Malczewskiego, jakkolwiek ją interpreto-
wać, jedno stwierdzenie musi się narzucić
nieuchronnie: był on przede wszystkim mala-
rzem człowieka, postaci ludzkiej, ludzkiej twa-
rzy. Sposób pracy i rytm powstawania dzieł pełne
są osobliwości. Autorka prowadzi Czytelnika przez
skomplikowane obszary znaczeniowe głównych
tropów sztuki Malczewskiego, prostuje zawiłe
ścieżki jego wyobraźni umocowanej w świecie
starożytności klasycznej, romantycznych inspiracj i
l i terackich, domowej tradycji rel igi jno-patriotycznej,
odniesień do sztuki dawnej i współczesnej, odwo-
łuje się do głębokich przemyśleń fi lozoficznych
bohatera oraz stale mu towarzyszącej refleksj i
o kondycji artysty. Odnosząc się niemal zawsze do
tekstów Malczewskiego, tych bardzo prywatnych
i tych oficjalnych, z rozmysłem najmniej miejsca
poświęca analizie jego bogatego oeuvre. W roz-
dziale ostatnim, pod skromnym tytułem Warsztat,
omawia twórczość malarsko-rysunkową artysty.
Analizuje tajniki warsztatu: intrygujące rekwizyty,
stroje, piękne modelki. . .
Odejście od tradycyjnego sposobu przedstawienia
biografi i malarza, skupienie uwagi na osobach
i miejscach dlań ważnych miało służyć opisowi je-
go związków i sporów ze środowiskiem twórców
w kraju i za granicą. W odnalezionych dokumen-
tach poświęconych Malczewskiemu wiele miejsca
zajęły kwestie uczucia do Marii Balowej, ślady po-
szukiwań miłości idealnej, nieobciążonej rodzinny-
Źródło:
http: //www.pozytywy.com/fi les/images/d/u/k/dukt-pisma-i-pedzla.gif
80
mi powinnościami, które skądinąd artysta starał się
spełniać, jak umiał naj lepiej, a także przebłyskują-
ce czasami poczucie wyższości wobec kolegów,
łatwość korzystania z poświęcenia bl iskich mu
osób, co nie zawsze odwzajemniał, wielka ambicja
zawodowa. Autorka odtworzyła również powiąza-
nia towarzysko-przyjacielskie, podążyła tropem
wychowania i wykształcenia oraz lektur l iterackich
i fi lozoficznych swego bohatera. Różność i Róż-
noznaczność. Kraków, Lwów, I tal ia, Paryż, Wie-
deń. Miasta i podróże.
W znakomitej seri i Fortuna i Fatum, Czytelnik
otrzymał skróconą, nową (łatwiejszą w czytaniu)
wersję rozprawy habil itacyjnej autorki [Kudelska,
Dorota. Malczewski : obrazy i słowa, Warszawa
201 2. ]. Obrazy kryją w sobie znacznie więcej niż
to, co można z nich wyczytać. „Refleksji nad dzie-
łami Malczewskiego taka szersza perspektywa
niewątpliwie jest bardzo potrzebna” – można
przeczytać w Zakończeniu. Książki opatrzone są
bardzo szerokimi przypisami. Te obszerne noty
ułatwiają Czytelnikowi przyswajanie nowych treści.
Sztuka wprowadza widza w inną czasoprze-
strzeń. . . Tak więc życzę pełnej swobody w rozpo-
częciu tej fascynującej lektury.
Wykorzystana literatura:
Jakimowicz A. , Jacek Malczewski, Warszawa 1 974.
Kontakt z autorem:[email protected]
Źródło:
http: //wab.com.pl/images/cache/8811 77fe1 04b965aeb1 8f2b9d983aa
73. jpg
80
81
W języku poezji waży się każde słowo. Istoty po-
ezji nie da się zdefiniować, gdyż poezja jest Ta-
jemnicą. Poezja Wisławy Szymborskiej rodzi się
z woli poznania i chęci ponownego nazwania
spraw pozornie oczywistych, z ciekawości i zdu-
mienia światem: jego bogactwem, nadmiarem,
niejasną genezą, skomplikowaniem. Poezja rodzi
się z Natchnienia. Co to jest Natchnienie?
Szymborska odpowiada: Czymkolwiek ono
jest, rodzi się z bezustannego nie wiem. Albo-
wiem z każdego rozwiązanego zagadnienia wy-
fruwa rój nowych pytań.
Te dwa małe, ale mocno uskrzydlone słowa nie
wiem przywiodły Ją do Sztokholmu, gdzie ludzi
o duchu niespokojnym i wiecznie poszukującym
nagradza się Nagrodą Nobla.
O języku poetyckim Szymborskiej można pomy-
śleć tak: słowa i sekwencje słów mają ograniczoną
Anna Sitarek
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
Fi l ia w Jeleniej Górze
TUTAJ I TAM
dwa światy, dwie przestrzenie Wisławy Szymborskiej
Ty tu płaczesz, a tam tańczą.
A tam tańczą w twojej łzie.
Tam się bawią, tam wesoło,
tam nie wiedzą nic a nic.
(Wisława Szymborska)
Niedługo przed śmiercią mówiła pani, że miała długie, dobre, ciekawe życie i szczęście do ludzi, do przyja-
ciół - mówił dalej Rusinek, a nad nami wszystkimi stojącymi na cmentarzu prószył śnieg. - Była pani za to
wdzięczna losowi i pogodzona z tym, co miało się stać.
Ciekawe, co pani teraz robi. Zakładała pani, że w wersji pesymistycznej będzie pani siedzieć gdzieś przy
stoliczku i pisać dedykacje.
A w wersji optymistycznej? No cóż, w niebie jest podobno pani ulubiona Ella Fitzgerald, więc pewnie słucha
jej pani teraz, paląc papierosa i pijąc kawę.
Ale równocześnie - na szczęście dla nas - wciąż może być pani z nami. Zostawiła nam pani sporo do czyta-
nia i sporo do myślenia [Bikont, Anna, Szczęsna Joanna, Pamiątkowe rupiecie, Kraków 201 2, s. 367].
82
zdolność wyrażania. Za precyzją językową czuje
się niezwykłą koncentrację myśli i wyobraźni. Na-
gromadzenie szczegółów widzialnego i nie-wi-
dzialnego świata, który jest źródłem nieustannego
zdziwienia, dar uważnej obserwacji , postrzegania
wszystkiego niejako po raz pierwszy, całe bogac-
two niespodzianek i odkryć - może właśnie
wszystko to świadczy, że Niewiedza tutaj jest za-
pracowana, ciągle coś liczy, porównuje, mierzy,
wyciąga z tego wnioski i pierwiastki. Żyjemy dłu-
żej, ale mniej dokładnie i krótszymi zdaniami
[Szymborska, Wisława. Tutaj, Kraków 2009, s. 6,
28. ]. W krótkich zdaniach Poetka wypowiada
prawdy niezwykle istotne, piękne, proste emocje,
niepewności i zwyczajne wzruszenia. Wszystkie
utwory to małe fi lozoficzne traktaty, które mówią
o bolesnych doświadczeniach współczesnego
człowieka: o zamachach terrorystycznych, o roz-
wodach, o podróżach w czasie i przestrzeni, o cu-
downej wyprawie dyliżansem z Juliuszem
Słowackim, a także o istocie i tajemnicy snów, pa-
mięci. Wreszcie o największych miłościach Poetki:
Vermeerze i El l i Fitzgerald. Zdumiewające, i le
światów można pomieścić w wierszach. Pojawiają
się w Tutaj motywy i wątki, tematy i ujęcia nawet.
Tyle naraz świata ze wszystkich stron świata!
Wisława Szymborska podziwia malarstwo Verme-
era z Delft, ochoczo odwiedza muzea archeolo-
giczne, nie cierpi gry w monopol, nie lubi hałasu,
nie gardzi oglądaniem filmów grozy, nie uważa, że
przysłowia są mądrością narodów, w czołówce
wdzięku i nonszalancji umieszcza pajączka przę-
dziorka, pisze w pozycji półleżącej, jest miłośnicz-
ką indeksów, przypisów, cytatów, odnośników,
odsyłaczy, skorowidzów i bibl iografi i . Chadza cza-
sem do opery, ceni pedanterię, ma ciepły stosunek
do ptactwa, psów, kotów i w ogóle do przyrody.
Lubi ptaki za pierzaste żaboty, pióropusze,
grzebyki, kryzy, falbany, kubraki, pantalony,
wachlarze i wypustki. Nie wyobraża sobie, by
ktoś mógł nie mieć w domowej bibliotece Dic-
kensowskiego Klubu Pickwicka. Do jej ulubio-
nych reżyserów należał Federico Fell ini . Wielbi
Jonathana Swifta, Marka Twaina oraz Tomasza
Manna, jedynego pisarza, któremu wprost złożyła
hołd w wierszu. Jego istnienie uznawała za swego
rodzaju cud. Poza tym kochała się kiedyś w Bohu-
nie i Sherlocku Holmesie, no i była entuzjastką Ell i
Fitzgerald. Jesteś piękne - mówię życiu - bujniej
już nie można było!
Dwa światy, dwie przestrzenie Tutaj i Tam , współ-
istnieją przecież równolegle. Biografia Wisławy
Szymborskiej napisana przez Annę Bikont i Joan-
nę Szczęsną, pełna jest anegdot i wierszy, opisów
podróży i przyjaźni, nieznanych dotąd szczegółów,
rozmów, zaskakujących faktów i histori i rodzin-
nych. Jest portretem osobistym Poetki. Posmako-
wałam klimat Epoki Szymborskiej. A wszystko
zaczyna się tak: Wisława Szymborska nie lubiła
wścibstwa, nawet zaświatowego. Nigdy nie chcia-
ła mieć „biografii zewnętrznej”, zawsze uważała,
że wszystko, co ma do powiedzenia o sobie, jest
w jej wierszach. I tak dalej. . . Jej l iryki niejedno-
krotnie pobrzmiewają tonem intymnego wyznania.
Źródło: http: //www.znak.com.pl/kartoteka,ksiazka,331 3,Pamiatkowe-
rupiecie
Autorkom udało się z drobiazgów stworzyć mi-
mochodem biografię kogoś tak niezwykle su-
werennego, niedostępnego i skromnego
zarazem, zarówno gdy chodzi o własną osobę,
jak i o własną poezję. Stroniąca od zgromadzeń,
tłumów i demonstracji , daleka od manifestowania
wspólnotowych haseł, nieobecna w telewizyjnych
kadrach uzmysławia, jaki dar stanowi nasza osob-
ność, przywilej odrębności. Nic dwa razy się nie
zdarza i nie zdarzy.
A mnie wspominaj wdzięcznie, że mało tak się
śniłam, a przecież byłam, no przecież byłam...
Ciekawa jestem, co Pani teraz Tam robi?
- Obmyślam świat, wydanie drugie, wydanie
drugie, poprawione.
Uparcie i skrycie Życie kochała nad Życie! Między
Chwilą a Dwukropkiem. Między Tutaj a Wystarczy.
Kontakt z autorem:[email protected]
83
Barbara Rdzanek
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
Fi l ia w Jeleniej Górze
MINĘŁO JUŻ 60 LAT...
Biblioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze
Biblioteki stanowiły na przestrzeni wiekównajważniejszą formę przechowywania naszej zbiorowej mądrości.
(Umberto Eco)
W ubiegłym roku minęło 60 lat działalności Biblioteki Pedagogicznej w Jeleniej Górze. Czas jubileuszowy
skłania do powrotu pamięcią do początków, które przypadły na trudne lata powojenne, kiedy to w wyzwolo-
nej Jeleniej Górze zaczęto dopiero organizować oświatę. Biblioteka powstała bowiem z myślą o nauczycie-
lach. Jej zadaniem była pomoc w zakresie uzupełniania ich kwalifikacji zawodowych i realizacji zadań
dydaktyczno-wychowawczych w szkołach.
Zaczątkiem zbiorów były książki gromadzone
wcześniej w Bibl iotece Podręcznej Podinspek-tora
przy Inspektoracie Szkolnym. Do dziś zachowała
się książka z pierwszym numerem inwentarzowym
wraz z jej kartą wypisaną ręcznie jeszcze przez
pracowników tejże bibl ioteki w 1 948 roku. Pewną
ilość woluminów przejęto z Powiatowego Ośrodka
Doskonalenia Kadr Oświatowych, a także z Cen-
tralnej Bibl ioteki Pedagogicznej KOS we Wrocła-
wiu. Nie zacho-wały się niestety protokoły
przekazania tych zbiorów, a pochodzenie książek
ustalono na podstawie posiadanych przez nie
znaków własnościowych.
Zbiory te, które wg zapisów z pierwszej księgi in-
wentarzowej l iczyły 1 600 woluminów, były podsta-
wą utworzenia w styczniu 1 952 r. Pedagogicznej
Bibl ioteki Powiatowej w Jeleniej Gó-rze. Jej pierw-
szym kierownikiem został Roman Pilarz. Nowa bi-
bl ioteka została usytuowana w siedzibie Powiato-
wej Bibl ioteki Publicznej przy Al. Wojska Polskiego
65. Od tego czasu dziewięciokrotnie zmieniała ad-
res. Ostatnia przeprowadzka nastąpiła w 1 975 r.
do budynku Studium Nauczycielskiego (obecnie
DODN) przy ul. 1 Maja 43.
Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze
Rozwój bibl ioteki zależy w dużej mierze od osia-
danych środków finansowych. Przez pierwsze lata
działalności placówka nie posiadała własnego bu-
dżetu, a zakupy książek i prenumerata czasopism
dokonywane były centralnie przez Pedagogiczną
Bibl iotekę Wojewódzką we Wrocławiu. Dopiero po
przejściu w 1 959 r. pod nadzór lokalnych władz,
Inspektorat Oświaty w Jeleniej Górze zobowiązany
został do zapewnienia Bibl iotece funduszy na za-
kup książek. W ciągu pierwszych dziesięciu lat
działalności placówki księgozbiór wzrósł ponad
dwukrotnie - w dniu 31 grudnia 1 962 r. wynosił
4047 woluminów. Kupowano głównie l iteraturę pe-
dagogiczną i psychologiczną, l iteraturę piękną oraz
książki z innych dziedzin pomocne w nauczaniu
przedmiotów szkolnych.
Do 1 962 r. PBP w Jeleniej Górze obsługiwała tylko
środowisko nauczycielskie miasta i powiatu,
przede wszystkim nauczyciel i szkół podstawo-
wych. W latach 1 952-1 962 liczba czytelników
wzrosła pięciokrotnie z 46 do 228, a i lość wypoży-
czonych książek prawie dziesięciokrotnie ze 1 59
do 1 371 . Bibl ioteka była więc placówką bardzo
ważną i potrzebną dla stale doskonalących się na-
uczyciel i powiatu jeleniogórskiego.
Przełomowym momentem w histori i Bibl ioteki było
powstanie w 1 975 r. województwa jeleniogórskie-
go, a tym samym przekształcenie bibl ioteki powia-
towej w Pedagogiczną Bibl iotekę Wojewódzką
w Jeleniej Górze, która uzyskała samodzielność
kadrową i finansową. Nowe, zwiększone zadania
Bibl ioteki spowodowały szybki rozwój organizacyj-
ny i etatowy placówki. Rozbudowano wewnętrzną
strukturę tworząc działy gromadzenia, opracowa-
nia, udostępniania oraz informacyjno-bibl iograficz-
ny. W jej skład weszły też fi l ie (wcześniej bibl ioteki
powiatowe) w Bolesławcu, Kamiennej Górze, Lu-
baniu, Lwówku Śląskim i Zgorzelcu. Nastąpił złoty
okres Bibl ioteki, który trwał do początków lat dzie-
więćdziesiątych. Posiadane fundusze pozwalały na
systematyczną i przemyślaną rozbudowę zbiorów,
a zakupów nowości dokonywano dwa razy w mie-
siącu.
Likwidacja województwa jeleniogórskiego z koń-
cem 1 998 r. spowodowała kolejne zmiany organi-
zacyjne. Od stycznia 1 999 r. nasza placówka stała
się oddziałem Dolnośląskiej Bibl ioteki Pedago-
gicznej we Wrocławiu. W maju 2005 r. weszła
w skład Dolnośląskiego Centrum Doskonalenia
Nauczyciel i i Informacji Pedagogicznej we Wrocła-
wiu, a od września 201 0 r. ponownie jest fi l ią DBP
we Wrocławiu.
Obecnie Bibl ioteka posiada ponad 70 tys.
vol. książek i czasopism oraz ponad 300 kaset wi-
deo i dokumentów elektronicznych. Zbiory te są
udostępniane na zewnątrz, na miejscu w czytelni,
a także poprzez wypożyczalnię międzybibl iotecz-
ną. Udoskonalono procesy bibl ioteczne. W 1 998 r.
zakupiono pierwszy komputer i rozpoczęła się
komputeryzacja Bibl ioteki.
Zbiory opracowywano początkowo w programie
bibl iotecznym SOWA, a od 2002 r. w programie
Aleph, współtworząc wraz 27 bibl iotekami peda-
gogicznymi na Dolnym Śląsku Dolnośląski System
Informacji Edukacyjnej. Najważniejszym dla użyt-
kowników efektem komputeryzacji było urucho-
mienie w 2005 r. pracowni Internetowego Centrum
Informacji Multimedialnej umożliwiającej wolny do-
stęp do Internetu, a w roku 2011 wdrożenie modu-
łu wypożyczalni elektronicznej, dzięki której
czytelnicy mają przez całą dobę dostęp do infor-
Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze.
85
macji o zbiorach i możliwość zdalnego zamawiania
książek oraz wgląd w swoje konto.
Oprócz gromadzenia, opracowania i udostępniania
zbiorów Bibl ioteka prowadzi również działalność
oświatową i popularyzatorską poprzez wystawy,
konkursy i imprezy czytelnicze, a także wspiera
nauczyciel i i bibl iotekarzy szkolnych organizując
konferencje i szkolenia, przede wszystkim w za-
kresie wykorzystania nowoczesnych technologii in-
formacyjnych.
Szczególne miejsce wśród działań Bibl ioteki zaj-
muje działalność dydaktyczna oparta na specjal i-
stycznym, ukierunkowanym na nauki
pedagogiczne warsztacie informacyjnym. Prowa-
dzone są liczne zajęcia edukacyjne dla uczniów
wszystkich etapów edukacyjnych. Wyjątkową tro-
ską otaczamy młodzież klas maturalnych, dla któ-
rej opracowano program „Maturzysto! Bibl ioteka
otwarta dla Ciebie”. Celem programu jest przygo-
towanie uczniów do samodzielnego i efektywnego
wyszukiwania informacji , zapoznanie z zasadami
sporządzania opisu bibl iograficznego oraz wy-
kształcanie umiejętności odpowiedzialnego korzy-
stania z różnorodnych źródeł. Dużym
zainteresowaniem, zarówno wśród uczniów jak
i nauczyciel i , cieszyły się zajęcia z wykorzystaniem
programu do tworzenia bibl iografi i załącznikowej
BIBLIOGRAFIKON. Dzięki otrzymanemu wsparciu,
uczniowie bez stresu mogą właściwie przygotować
prezentację i spełnić wymagania ustnego egzami-
nu maturalnego z języka polskiego.
Od 2005 r. real izowany jest program dla grup
przedszkolnych „Klub Czytających Przedszkola-
ków”, którego celem jest kształtowanie nawyku
czytania i zdobywania wiedzy od najmłodszych lat.
Dzieci - oprócz tematycznych zajęć l iterackopla-
stycznych - zwiedzają pomieszczenia bibl ioteczne
i dowiadują się, na czym polega praca bibl ioteka-
rza. Spotkania, które prowadzone są z wykorzy-
staniem techniki bibl ioterapii i arteterapii cieszą się
niesłabnącym zainteresowaniem. Rocznie odbywa
się około 40 zajęć czytelniczych dla przedszkola-
ków.
Podstawowym celem zajęć dla dzieci i młodzieży
jest edukacja czytelnicza, ale jest to również do-
skonały sposób na promocję i kształtowanie pozy-
tywnego wizerunku nowoczesnej Bibl ioteki wśród
nauczyciel i – opiekunów grup.
Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze.
86
Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze.
Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze.
Na przestrzeni lat Bibl ioteka Pedagogiczna w Je-
leniej Górze wielokrotnie zmieniała swoją siedzibę
i strukturę, poszerzała grono czytelników i usług im
oferowanych. Tradycyjny warsztat bibl iograficzny
został wzbogacony o nowoczesne elektroniczne
narzędzia informacyjne, a jako publiczna bibl ioteka
pedagogiczna służy nie tylko nauczycielom i stu-
dentom, lecz jest otwarta dla wszystkich zaintere-
sowanych jej księgozbiorem. W istocie jednak
pozostała taka sama. Jest ważną i nieodzowną
częścią lokalnej rzeczywistości.
Kontakt z autorem:
87
Ewa Bochynek
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
Fi l ia w Wałbrzychu
SZKOŁA W WAŁBRZYSKIM SZPITALU
współpraca z biblioteką pedagogiczną w Wałbrzychu
Współpraca między Zespołem Szkół Specjalnych w Wałbrzychu a biblioteką pedagogiczną w Wałbrzychu
trwa już dobrych kilka lat. W 2008 roku doprecyzowano obszary wzajemnego współdziałania. Początkowo
skupiono się na dostarczaniu do szkoły zamówionych przez nauczycieli egzemplarzy książek (wypożycza-
nych na okres trzech miesięcy). Cyklicznie odbywały się prezentacje wybranych nowości wydawniczych,
które znalazły się w zbiorach wałbrzyskiej biblioteki. Uwzględniając sugestie dyrektor szkoły, pani Haliny
Noszczyk, przygotowywano tematyczne zestawienia bibliograficzne – wykazy książek i artykułów z czaso-
pism znajdujących się w placówce.
W roku szkolnym 2009/201 0 wspólnym przedsię-
wzięciem obu placówek było zorganizowanie akcji
„Wolne książki w Wałbrzychu”. W szkole przyszpi-
talnej powstała „półka z uwolnionymi książkami”
dla małych pacjentów. Początkowo planowano, że
półka będzie funkcjonowała przez okres jednego
miesiąca. Pomysł spodobał się i proces jest konty-
nuowany. Do kampanii uwalniania książek dołą-
czył personel medyczny wałbrzyskiego szpitala. To
dzięki zaangażowaniu wielu osób akcja zapocząt-
kowana pięć lat temu prężnie się rozwija. Obecnie
obie placówki uczestniczyły wspólnie w X edycji
Ogólnopolskiego Święta Wolnych Książek.
88
Pani dyrektor dr Halina Noszczyk
Źródło: Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Fi l ia
w Wałbrzychu
Nauczycielka ze szkoły przyszpitalnej i autorka artykułu wraz
z uczniami podczas akcji „Wolne książki w Wałbrzychu”.
Źródło: Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Fi l ia
w Wałbrzychu
88
89
Warto też wspomnieć o wydarzeniach związanych
z obchodami Roku Korczaka. Tej niezwykłej po-
staci poświęcony był rok 201 2. Korczak prawie
sto lat temu podkreślał rolę i znaczenie czytania
książek w szpitalach dziecięcych. Sam też założył
bibl iotekę dla małych pacjentów szpitala dziecię-
cego. Dla upamiętnienia obchodów roku korcza-
kowskiego wałbrzyska szkoła przyszpitalna
wydała broszurę, w której umieszczono zdjęcia
prac dzieci, biorące udział w konkursie plastyczno-
l iterackim pt. „Janusz Korczak – przyjaciel dzie-
ci”. Celem konkursu było przybliżenie postaci te-
go pedagoga i lekarza poprzez zilustrowanie jego
twórczości w formie plastycznej i l i terackiej oraz
propagowanie idei korczakowskich. Janusz Kor-
czak to autor podstawowych praw dziecka. Pani
dyrektor szkoły wielokrotnie podkreślała, że trudno
jest respektować te prawa (np. prawo do zabawy),
gdy uczniowie są jednocześnie pacjentami szpita-
la.
Ciekawym przedsięwzięciem realizowanym z ini-
cjatywy pani dyrektor Haliny Noszczyk jest projekt
z edukacji czytelniczej „Czytanie przy choince”.
Rozumiejąc znaczenie edukacji czytelniczej opra-
cowana została anonimowa ankieta sprawdzająca
stan czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży przeby-
wającej w wałbrzyskich szkołach przyszpitalnych
(szkoła podstawowa i gimnazjum). Uważa się, że
podczas choroby jest dużo wolnego czasu,
a zmniejszony zakres obowiązków to okoliczności
sprzyjające czytaniu. Powinno się jednak pamię-
tać, że czas choroby nie jest „czasem wolnym”.
Chorzy uczniowie często podkreślają, że nie mogą
czytać przed zabiegami, operacją, po niektórych
lekach, przy podwyższonej temperaturze lub ze
względu na ból. Oczywiście, że książka nie może
wyleczyć, ale niektórym pacjentom może pomóc.
Okres sprzyjający czytaniu u chorych dzieci to
czas ich powrotu do zdrowia, okres rekonwale-
scencji . Wtedy można na przykład poprzez litera-
turę zrealizować swe pragnienia, marzenia, plany,
które choroba przesunęła w czasie lub je unie-
możliwiła.
Warto powtarzać sobie słowa, że misją każdego
nauczyciela jest doprowadzenie do spotkania
ucznia – czytelnika z autorem i jego książką, że
jest to bardzo ważne spotkanie, nawet jeśl i odbę-
dzie się w tak szczególnym miejscu, jakim jest
szkoła przyszpitalna. Wszak już Marcus Tull ius
Cicero twierdził, że: „Czytanie rozwija rozum
młodzieży, odmładza charakter serca, uszla-
chetnia w chwilach pomyślności, daje pomoc
i pocieszenie w przeciwnościach”.
Kontakt z autorem:[email protected]
Urszula Tobolska
nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląskiej Bibl ioteki Pedagogicznej
we Wrocławiu
SZKOŁA PRZYSZPITALNA – METODY PRACY
zestawienie bibliograficzne
Szkoła przyszpitalna lub sanatoryjna jest specyficzną placówką, która zapewnia dziecku choremu
kontynuację nauki. Na lekcjach w szkole przyszpitalnej zwykle jest tylko kilkoro lub kilkunastu uczniów
będących na różnych etapach nauczania. Prowadzenie nauki w połączonych klasach jest niewątpliwie pracą
trudną, wymagającą od nauczyciela dużych umiejętności organizacyjnych i dużej pomysłowości. Dlatego
też najlepiej sprawdza się nauczanie zindywidualizowane oraz zajęcia terapeutyczne i manualne.
W poniższym zestawieniu zebrano materiały w następującym porządku tematycznym:
1 . Dziecko przewlekle chore – podstawowe zagadnienia psychologiczne.
2. Szkoła przyszpitalna – zagadnienia ogólne.
3. Nauczyciel szkoły przyszpitalnej.
4. Metody pracy w szkole przyszpitalnej.
Źródłami informacji stanowiącymi sedno zestawienia bibliograficznego są wybrane z zasobów DBP we
Wrocławiu oraz sieci bibliotek pedagogicznych Dolnego Śląska książki i artykuły z czasopism.
90
Dziecko przewlekle chore – podstawowe zagadnienia psychologiczne
Dzieła zwarte
1 . Antoszewska, Beata. Dziecko z chorobą nowotworową : problemy psychopedagogiczne. Kraków : "Im-
puls", 2006. Sytuacja szkolna dzieci z chorobą nowotworową – wyniki badań, s. 1 97-227.
Trudności, z jakimi stykają się rodzice oraz dzieci z chorobą nowotworową. Jedną z nich jest zapewnienie
kontynuacji nauki dzieciom przebywających w zakładach opieki zdrowotnej.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 89337, W 1 90703, W 1 90704, Pw 11 0-1 89336)
2. Dziecko przewlekle chore - problemy medyczne, psychologiczne i pedagogiczne : heurystyczny wy-
miar ludzkiej egzystencji. Red. Beata Antoszewska. Toruń : Wydawnictwo Edukacyjne "Akapit", 2011 .
ISBN 978-83-891 63-61 -5.
Podjęto w niej niezwykle trudne i złożone problemy dzieci doświadczonych ciężką chorobą. Ukazują też sy-
tuację dzieci przewlekle chorych w systemie oświaty.
91
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
3. Maciarz, Aleksandra. Dziecko niepełnosprawne : podręczny słownik terminów. Zielona Góra : "Ver-
bum", 1 995. ISBN 83-90111 4-3-8.
Słownik stanowi podręczne źródło informacji o rodzajach niepełnosprawności dzieci, jej przyczyn, skutków,
sposobów usuwania. Zawiera objaśnienia 1 80 terminów z dziedziny pedagogiki specjalnej, psychologii kl inicznej
i medycznej.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (Pw 1 72-1 661 59)
4. Maciarz, Aleksandra. Dziecko przewlekle chore : opieka i wsparcie. Warszawa : Wydawnictwo Akade-
mickie "Żak", 2006. ISBN 83-89501 -55-4.
Książka polecana osobom, które opiekują się dziećmi chorymi i uczestniczą w procesie ich rehabil itacj i ,
szczególnie pedagogom specjalnym, pielęgniarkom oraz studentom przygotowującym się do pracy z dziećmi cho-
rymi i niepełnosprawnymi.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
5. Maciarz, Aleksandra. Dziecko przewlekle chore w roli ucznia. Kraków : "Impuls", 1 998. ISBN 83-
86994-70-3.
Dzięki lekturze nauczyciele poznają różnorodne skutki przewlekłej choroby w rozwoju, nauce i zachowaniu
się dziecka oraz tych czynności wychowawczych, które mogą służyć wspieraniu chorego dziecka w wypełnianiu rol i
ucznia.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 68574, Pw 46-1 68573)
6. Maciarz, Aleksandra. Pedagogika terapeutyczna dzieci przewlekle chorych. W: Pedagogika specjalna :
praca zbiorowa. Red. Władysław Dykcik. 5. Poznań 1 998, s. 1 97-205.
Psychologiczne koncepcje przewlekłej choroby. Możliwości rozwoju i formy edukacji dzieci przewlekle cho-
rych.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 70040, W 1 70041 , W 1 691 48, W 1 691 49, Pw 46-1 691 47)
7. Maciarz, Aleksandra. Psychoemocjonalne
i wychowawcze problemy dzieci przewlekle
chorych. Kraków : "Impuls" 1 998. ISBN 83-
86994-71 -1 .
Przesłaniem książki jest wskazanie na po-
trzebę podmiotowego traktowania dziecka w walce
z chorobą.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni
międzybibl iotecznej.
Dostępna w DBP we Wro-
cławiu (W 1 68576, W 1 83473, Pw 21 -1 68575)
Autor: Christiaan Triebert
Źródło: http: //www.fl ickr.com/photos/2652581 6@N06/90241 6541 5
92
8. Pecyna, Maria Bogumiła. Dziecko i jego choroba. Warszawa : "Żak", 2000. ISBN 83-881 49-35-0.
Proponowany zbiór zagadnień kierowany jest do rodzin z dziećmi dysfunkcyjnymi, studentów kierunków pedagogicz-
nych, nauczycieli. Omówiono dysfunkcje rozwojowe w autopercepcji dzieci przewlekle chorych.
Dostępna w bibliotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibliotecznej.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 72468, Pw 21 -1 72467)
9. Pecyna, Maria Bogumiła. Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej. Warszawa : "Żak", 1 998.
ISBN 83-86770-72-4.
Poznanie wiedzy z zakresu psychologii kl inicznej ma służyć lepszej efektywności zawodu pedagoga.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 68381 , W 1 68382, Pw 11 0-1 68380)
1 0. Ślenzak, Jadwiga. Uczeń z odchyleniami w stanie zdrowia i rozwoju. Warszawa : Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, 1 984. Funkcjonowanie intelektualne dzieci z odchyleniami w stanie zdrowia
i rozwoju w roli ucznia, s. 1 7-26.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 41 939-941 , W 1 421 88-1 91 , W 1 43604, P 1 41 938)
11 . Uczeń z przewlekłą chorobą i uczeń z zaburzeniami psychicznymi w szkole ogólnodostępnej :
poradnik dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych : praca zbiorowa. Red. Tadeusz Kott. Warszawa : Mini-
sterstwo Edukacji Narodowej i Sportu, 2005.
Przedstawiono aspekty psychologiczno-pedagogiczne pracy z dzieckiem przewlekle chorym. Przykłady sce-
nariuszy zajęć wychowawczych dla różnych klas.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (Pw 46-1 84005)
1 2. Uczniowie z chorobami przewlekłymi : jak wspierać ich rozwój, zdrowie i edukację. Red. Barbara
Wojnarowska. Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 201 0. ISBN 978-83-01 -1 6251 -1 .
Autorzy dostarczają podstawowych informacji o istocie, przyczynach i specyfice najczęściej występujących
chorób przewlekłych oraz ich wpływie na dziecko i jego funkcjonowanie w szkole.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 97327, Pw 33-1 97326)
1 3. Wspieranie rozwoju ucznia nieprzeciętnego w szkole ogólnodostępnej. Red. El iza Chodkowska, Mar-
ta Uberman. Rzeszów : Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2011 . ISBN 978-83-7338-61 6-7.
Artykuły podzielono na cztery grupy tematyczne. W części I I . "Diagnoza i wspieranie rozwoju dzieci z proble-
mami zdrowotnymi".
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 991 22, W 1 991 23, Pw 46-1 991 21 )
1 4. Ziółkowska, Beata. Dziecko chore w domu, w szkole i u lekarza : jak wspomagać rozwój dzieci prze-
wlekle chorych. Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 201 0. ISBN 978-83-7489-239-1 .
Autorka zwraca uwagę na rozwój i potrzeby dziecka chronicznie chorego (akceptacja choroby, stres, depre-
sja, rola zabawy, edukacja, problemy szkolne, wsparcie psychologiczne) oraz problemy jego opiekunów.
92
93
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 97508, Pw 11 0-1 97507)
Artykuły z czasopism
1 . Chrąściel, Katarzyna. Dziecko w sanatorium. „Edukacja i Dialog” 2006, nr 8, s. 29-35.
Badania badające stopień adaptacji chorych dzieci do życia w sanatorium dziecięcym (na przykładzie Ze-
społu Szkół Specjalnych przy Sanatorium Rehabil itacj i dla Dzieci Niepełnosprawnych Ruchowo w Goczałkowicach-
Zdroju).
2. Chrąściel, Katarzyna. Pobyt w sanatorium i szpitalu a możliwości adaptacyjne dzieci i młodzieży. „Nie-
pełnosprawność i Rehabil itacja” 2007, nr 1 , s. 25-32.
Zależności, jakie zachodzą pomiędzy możliwościami adaptacyjnymi młodych pacjentów do środowiska sa-
natoryjnego, a ich wcześniejszymi pobytami w zakładach opieki zdrowotnej.
3. Chrąściel, Katarzyna. Znaczenie pozycji socjometrycznej dzieci w środowisku sanatoryjnym. „Niepełnospraw-
ność i Rehabil itacja” 2007, nr 3, s. 38-51 .
Analiza i ocena badań własnych.
4. Dworak, Alina. Edukacja zdrowotna rodzin dzieci przewlekle chorych. „Chowanna” T. 2 (2008),
s. 1 69-1 79.
Twórcy programów edukacyjnych zwracają uwagę na konieczność rozszerzania edukacji na najbl iższe oto-
czenie pacjenta, tj . rodziców i rodzeństwo.
5. Lassota, Lucja. Proces kształtowania tożsamości dziecka chorego lub z chorobą. „Edukacja” 2005,
nr 2, s. 72-81 .
Najważniejszą, obok rodziny formalną instytucją wychowawczą i socjal izującą dla dziecka chorego, jest szko-
ła. Badania dotyczą funkcjonowania społecznego dzieci z astmą, w wieku od 1 2 do 1 5 r.ż. , w środowisku szkolnym.
6. Lassota, Lucja. Twórczość dziecka przewlekle chorego jako źródło wiedzy o samym sobie i droga
spełniania. „Edukacja” 2008, nr 4, s. 98-1 01 .
Problemy dziecka z chorobą przewlekłą. Edukacja do twórczości drogą do rozwoju i integracji dziecka prze-
wlekle chorego. Dziedziny aktywizujące w terapii twórczej : muzyka, l iteratura, choreografia itp.
7. Maksymowicz, Lucyna. Zaspokajanie - potrzeby poczucia tożsamości dzieci i młodzieży przewlekle
chorej - w procesie rehabil itacj i . „Edukacja” 2005, nr 2, s. 81 -93.
Stwarzanie uczniowi choremu możliwości refleksj i nad sobą poprzez organizowanie kontaktu z innymi rówie-
śnikami i nauczycielem.
8. Maciarz, Aleksandra. Dziecko przewlekle chore w roli ucznia. „Życie
Szkoły” 1 999, nr 2, s. 94-98.
Stosunki koleżeńskie dzieci przewlekle chorych. Kontakty z rodzicami.
9. Stępa, Małgorzata. Choroba przewlekła jako czynnik ryzyka trudności adaptacyjnych. „Szkoła Specjal-
na” 2009, nr 4, s. 252-266.
Badania nad trudnościami adaptacyjnymi młodzieży przebywającej w uzdrowiskach.
1 0. Szymanowska, Joanna. Dziecko chore i niepełnosprawne w szkole. „Edukacja” 2009, nr 2,
s. 38-49.
Sytuacja niepełnosprawnych i chorych dzieci w ich środowiskach szkolnych. Badania.
11 . Woynarowska, Barbara, Tabak Izabela. Uczniowie z chorobami przewlekłymi w szkole. „Remedium”
2009, nr 1 2, s. 22-23.
Funkcjonowanie dzieci chorych w szkole.
1 2. Ziółkowska, Beata. Sytuacja psychologiczna dzieci chronicznie chorych. „Remedium” 2006, nr 4, s. 8-
9.
Zadania adaptacyjne związane z chorobą i ich realizacja.
1 3. Żemła, Katarzyna. Jak funkcjonują dzieci w sanatoriach? „Małżeństwo i Rodzina” 2005, nr 4,
s. 49-51 .
Badania, których celem jest ustalenie związków między stopniem adaptacji chorych dzieci do środowiska sa-
natoryjnego, a ich sytuacją rodzinną.
Szkoła przyszpitalna – zagadnienia ogólne
Dzieła zwarte
1 . Anyszko, Ryszard, Kott, Tadeusz. Wychowanie dzieci w zakładach leczniczych. Warszawa : Wydaw-
nictwa Szolne i pedagogiczne, 1 988.
Przedstawiono m. in. : warunki i specyfikę wychowania w zakładach leczniczych, sprawowanie funkcji terapeu-
tyczno-rewalidacyjnej, wychowawczej i opiekuńczej.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
2. Klaczak, Marzena. Współpraca nauczyciel i i personelu medycznego szkoły przyszpitalnej z rodzicami
dziecka chorego. W: Kompetencje pedagoga w kontekście teorii i praktyki edukacji specjalnej. T. 3. Red. :
P. Majewicz, A. Mikrut. Gliwice ; Kraków 2008, s. 1 1 5-1 21 .
Ogólne zadania szkoły przyszpitalnej są ściśle związane z procesem rewalidacyjnym dzieci przewlekle cho-
rych.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 94356, Pw 46-1 93574)
3. Matyjas, Bożena. Zakład leczniczy jako środowisko opiekuńczo-wychowawcze dzieci przewlekle
chorych. W: Opieka i wychowanie w rodzinie, szkole i środowisku. Red. Bożena Matyjas, Renata Stojec-
ka-Zuber. Kielce 2007, s. 1 43-1 55.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
4. Ziółkowska, Beata. Dziecko chore w domu, w szkole i u lekarza : jak wspomagać rozwój dzieci prze-
wlekle chorych. Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 201 0. ISBN 978-83-7489-239-1 .
Zawiera m. in. rozdziały omawiające proces organizowania dziecku przewlekle choremu warunków do nauki.
Leczenie szpitalne i sanatoryjne.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 97508, Pw 11 0-1 97507)
94
5. Żarczyńska-Hyla, Jolanta. Szkoła przyszpitalna. W: Formy opieki, wychowania i wsparcia w zreformo-
wanym systemie pomocy społecznej. Red. Józefa Brągiel, Sylwia Badora. Opole 2005,
s. 423-436.
Geneza instytucjonalnych form opieki nad dzieckiem przewlekle chorym w Polsce. Rola szkoły przyszpitalnej
i formy pracy z dziećmi przewlekle chorymi.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (Pw 46-1 93984)
Artykuły z czasopism
1 . Czajkowska, Agnieszka. Ruszyła szpitalna szkoła w „Korczaku”. Szkoła w szpitalu pediatrycznym im.
Korczaka w nowym pawilonie przy ul. Koszarowej we Wrocławiu. „Gazeta Wyborcza” 2011 , nr 205, dod.
Wrocław, s. 4.
Zawiera wersję elektroniczną: http: //gazetawyborcza.newspaperdirect.com/epaper/viewer.aspx.
2. Dachowska, Karol ina. Szkoła dla małych pacjentów. „Edukacja i Dialog” 2005, nr 7, s. 61 -65.
Działania pedagogów pracujących w szkole szpitalnej na oddziale onkologicznym.
3. Europejska Karta Dziecka w Szpitalu. „Niebieska Linia” 2002, nr 2, s. 22.
Dzieci przebywające w szpitalu, oprócz leczenia, powinny mieć zapewnioną możliwość zabawy, odpoczynku
i nauki dostosowanej do swego wieku i stanu psychosomatycznego.
4. Gierak, Alina. Byle do wakacji : zagrożenie l ikwidacją Specjal istycznej Szkoły przy Dziecięcym Szpitalu
Astmologicznym w Szczawnie Zdroju (powiat wałbrzyski). „Słowo Polskie” 2000, nr 1 26,
s. 7.
5. Gromadziński, Stanisław. Rola szkoły specjalnej dla dzieci przewlekle chorych w systemie opiekuńczo-
wychowawczym szpitala. „Z Doświadczeń Nauczyciel i Poznańskich” T. 8 (1 984),
s. [1 1 4]-1 1 7.
Omówienie głównych zadań edukacji specjalnej w zakresie zaspokajania potrzeb dzieci specjalnej troski.
6. Michalczuk, Lidia. Edukacja (też) dla dzieci przewlekle chorych : rozmowa z Grażyną Lidią Micha
lczuk, dyrektorem Zespołu Szkół Specjalnych nr 78 przy Instytucie "Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka"
w Warszawie, na temat specyfiki pracy w placówkach przyszpitalnych i problemach dzieci z chorobą
przewlekłą. „Doradca Nauczyciela Przedszkola” 201 2, nr 5, s. 1 0-1 4.
7. Nowicka, Agnieszka. Ośrodek leczniczy jako środowisko wychowawcze. „Problemy Opiekuńczo-Wy-
chowawcze” 1 998, nr 3, s. 30-32.
Dzieci przewlekle chore przebywające w zakładzie leczniczym (sanatorium lub szpitalu).
8. Orzeszyna-Biegańska, Elżbieta. Szkoła w szpitalu : Szkoła Podstawowa w Klinice Hematologii i Cho-
rób Rozrostowych Dzieci we Wrocławiu. „Gazeta Szkolna” 1 994, nr 76, s. 1 .
9. Rychcik-Laskowicz, Żaneta. Szkoła, która nie tylko uczy i wychowuje. „Dolnośląskie Ścieżki” 2005,
nr 1 0/11 , s. 223-225.
95
Zespół Szkół przy Wojewódzkim Szpitalu Neuropsychiatri i w Krośnicach (Dolny Śląsk) - różnorodne działania
terapeutyczne i dydaktyczno-wychowawcze.
1 0. Rylska, Sabina. Przedszkole w otwockim szpitalu. „Wychowanie w Przedszkolu” 1 997, nr 4,
s. 249-250.
Przedszkole przy Szpitalu Gruźl icy i Chorób Płuc dla Dzieci w Otwocku.
11 . [Sad]. Nowa szkoła na Zarzeczu : szkoła szpitalna przy Centrum Pulmunologii i Alergologii w Karpa-
czu (powiat jeleniogórski). „Nowiny Jeleniogórskie” 2003, nr 5, s. 2.
Nauczyciel szkoły przyszpitalnej
Dzieła zwarte
1 . Doroszewska, Janina. Nauczyciel - wychowawca w zakładzie leczniczym. Warszawa: Państwowe Za-
kłady Wydawnictw Szkolnych, 1 963.
Podstawy teoretyczne pracy pedagogicznej w zakładach leczniczych. Warsztat pracy nauczyciela pracujące-
go z dzieckiem przewlekle chorym.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (A 1 041 71 )
3. Kształcenie dzieci w zakładach leczniczych : z teorii i praktyki nauczania początkowego : praca zbioro-
wa. Red. Roman Janeczko. Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1 991 . ISBN 83-02-
03691 -9.
Złożoność sytuacji dzieci przebywających w zakładach leczniczych wymaga wypracowania odpowiedniej
orientacji terapeutyczno-rewalidacyjnej.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (P 1 62208)
Artykuły z czasopism
1 . Mazur, Paweł. Polonistki oddziałowe. „Między Nami Polonistami” 2006, nr 4, s. 1 0-1 3.
Nauczanie języka polskiego w szpitalu. Specyfika pracy polonisty w szkole przyszpitalnej.
2. Piotrowska, Stanisława. Polonista w białym fartuchu. „Język Polski w Szkole : dla klas IV-VI I I ” R. 36:
1 990/91 , z. 5, s. 65-67.
O wyjątkowej rol i nauczyciela - rewalidatora w szkole szpitalnej. Nauczyciel szkoły szpitalnej musi wykazy-
wać się dobrą znajomością swego przedmiotu, by móc racjonalnie selekcjonować materiał programowy, dostoso-
wując swoje wymagania do możliwości chorego ucznia.
3. Sawionek, Joanna. Rola nauczyciela w szkolnej adaptacji dziecka przewlekle chorego. „Remedium”
2008, nr 7/8, s. 1 4-1 5.
Nauczyciel jako źródło wsparcia.
96
Metody pracy w szkole przyszpitalnej
Dzieła zwarte
1 . Borecka, Irena. Biblioterapia formą terapii pedagogicznej. Wałbrzych : Wydawnictwo Państwowej
Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa, 2008. ISBN 978-83-88425-53-0.
Bibl ioterapia jest coraz częściej stosowana w lecznictwie dzieci przewlekle chorych. W materiale scenariusze
zajęć bibl ioterapeutycznych będące pomocą dydaktyczną dla nauczyciel i .
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 93201 , W 1 93202, Pw 11 0-1 93200)
2. Drąg, Katarzyna, Janiszewska, Magdalena. Kim będę? : będę kimś! : cykl scenariuszy ułatwiających
podjęcie decyzji zawodowej dla dzieci przewlekle chorych przebywających w sanatorium. W: Edukacja
zawodoznawcza w szkole. Red. Krystyna Sujak-Lesz, Andrzej Krajna, Leszek Ryk. Wrocław ; Opole
2006, s. 246-258.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
3. Gąsienica-Szostak, Aldona. Muzykoterapia
w rehabilitacji i profilaktyce. Warszawa : Wy-
dawnictwo Lekarskie PZWL, cop. 2003. ISBN
83-200-2782-9.
Omówiono rehabil itację i muzykoterapię
w procesie leczenia ortopedycznego i okul istyczne-
go dzieci i młodzieży. Opisano ćwiczenia na oddzia-
le ortopedii i okul istyki z wykorzystaniem
muzykoterapii .
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni
międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wro-
cławiu (W 1 97672, W 1 90372, Pw 11 0-1 90371 )
4. Nowicka, Ewa, Kwapińska, Anna. Terapia rozrywkowa (zabawowa) w pracy z dziećmi przewlekle cho-
rymi i kalekimi : propozycje zabaw słownych. Wrocław : Oddział Doskonalenia Nauczyciel i , [1 987].
Publikacja zawiera przykłady zabaw, których celem jest rozwijanie logicznego myślenia i aktywności twór-
czej, zwiększanie zasobów słów u dzieci i umiejętności zabawy.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 95631 )
5. Gąstoł, Agnieszka. Model pracy z uczniem z chorobą przewlekłą. W: Podniesienie efektywności
kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi : materiały dla nauczycieli. Warszawa
201 0, s. 302-321 .
Przykładowe narzędzia diagnostyczne w pracy z uczniami chorymi przewlekle i pomoc specjal istyczna. Wy-
znaczniki procesu edukacyjnego w odniesieniu do ucznia z chorobą przewlekłą.
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 99831 , Pw 46-1 99830)
6. Szczupał, Bernadeta. Praca Pedagogiczna w zakładzie leczniczym. W: Pedagogika wobec kryzysów
życiowych. Red. Jerzy Stochmiałek. Warszawa ; Radom 1 998, s. 263-274.
Autor: Alina Dyrek
97
Przystosowanie dzieci do warunków szpitalnych, w tym nauki w zakładzie leczniczym.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 9891 8, W 1 99884, Pw 20.4-1 6861 2)
7. Szczupał, Bernadeta. Terapeutyczna rola zajęć plastycznych w pracy pozalekcyjnej z dziećmi
przewlekle chorymi w warunkach szpitalnych. W: Edukacja kreatywna. Red. Ewa A. Zwolińska. Byd-
goszcz 2005, s. 359-362.
Zajęcia plastyczne realizowane w zakładzie leczniczym, w którym przebywa chore dziecko, obok zadań
kształcących, spełniają wiele funkcji i stwarzają możliwości wypowiedzenia siebie poprzez ekspresję plastyczną.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 82859, Pw 36-1 82858)
8. Szczupał, Bernadeta. Wspomaganie rozwoju społecznego i emocjonalnego dzieci i młodzieży
przewlekle chorych przez wykorzystanie zajęć bibl ioterapeutycznych. W: Teraźniejszość i przyszłość
osób niepełnosprawnych w kontekście społecznych zmian. Red. Grażyna Miłkowska, Bożena Olszak-
Krzyżanowska. Kraków 2008, s. 309-31 5.
W pracy terapeutyczno-wychowawczej prowadzonej z dziećmi przewlekle chorymi istotnym celem jest przy-
wracanie funkcji psychofizycznych, które zostały zaburzone. Ważne jest także nabywanie sprawności warunkującej
aktywność społeczną tych dzieci. Cele te mogą być realizowane m. in. : przez bibl ioterapię.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (Pw 30-1 93676)
9. Szczupał, Bernadeta. Zastosowanie bibl ioterapii w pracy dydaktyczno-wychowawczej z dziećmi
przewlekle chorymi w zakładzie leczniczym. W: Wybrane problemy edukacji dzieci w przedszkolu i szko-
le. Red. Sabina Guz, Jolanta Andrzejewska. T. I I . Lubl in 2005, s. 51 -57.
Poprzez bibl ioterapię możliwe jest nabywanie sprawności warunkującej aktywność społeczną dzieci prze-
wlekle chorych.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 84250/I I , W 1 85488-90/I I , W 1 90847-48/I I , Pw 36-1 84249/I I )
1 0. Zabawa w psychoterapii. Red. Heidi Kaduson, Charles E Schaefer. Tł. Wiesława Kampert. Sopot :
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2011 . ISBN 978-83-7489-363-3.
Opisy i zastosowania zabawowych technik terapeutycznych pomocnych w pracy z dziećmi wymagającymi
pomocy psychologicznej np. przewlekle chorymi.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 99046-47, W 200273-77, Pw 11 0-1 87964)
11 . Zgrychowa, Irena, Michał Bukowski. Chore dziecko chce się bawić. Warszawa : Wydawnictwa Szkol-
ne i Pedagogiczne, 1 983. ISBN 83-02-01 575-X.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
Dostępna w DBP we Wrocławiu (W 1 39058-59, W 1 39476, W 1 40280-81 , P 1 39056)
1 2. Żarnowska, Barbara. Rewalidacyjna funkcja pracy dydaktycznej z dzieckiem chorym w szkole szpi-
talnej na przykładzie lekcji biologii. Kraków : Wydawnictwo WOM, 1 992.
Dostępna w bibl iotekach sieci na drodze wypożyczalni międzybibl iotecznej
98
Artykuły z czasopism
1 . Bednarek, Zofia. Rachilewicz, Zofia. Scenariusz sesji popularnonaukowej : propagowanie świadomości
ekologicznej w szkole szpitalnej. „Aura” 2001 , nr 6, dod. s. 4.
Edukacja ekologiczna w Zespole Szkół Specjalnych w Łodzi. Propagowanie treści ekologicznych w szkole
szpitalnej.
2. Berg, Anna, Zabłocka, Ewa. Ekologia w szpitalnej szkole : plan sesji popularnonaukowej. „Aura” 2003,
nr 6, dod. ekologiczny dla szkół nr 1 05, s. 7.
Plan scenariusza sesji ekologicznej.
3. Bocheńska, Katarzyna. Nauczanie indywidualne - potrzeba czy wymysł? „Edukacja i Dialog” 2005,
nr 8, s. 53-58.
Przykłady nauczania indywidualnego u dzieci chorych.
4. Grzelak, Zofia. Poznaj swoją wyobraźnię. „Rewalidacja” 2005, nr 1 , s. 90-1 02.
Autorski program pracy z dzieckiem chorym w szkole przyszpitalnej od kl. 4 szkoły podstawowej do matury;
ćwiczenia z wizualizacji . Scenariusz zajęć integracyjnych i relaksacyjnych.
5. Harczuk, Mira. Zamalowywanie smutku, czyl i ki lka słów o terapii manualnej w warszawskim szpitalu.
„Unesco i My” 1 997, nr 3/4, s. 1 3-1 5.
Rozmowa z Mirą Harczuk, kierownikiem do spraw wychowania w Szkole Podstawowej nr 287 w Szpitalu kl i-
nicznym A.M. w Warszawie.
6. Jóźwik, Krystyna. Techniki Celestyna Freineta w szkole szpitalnej. „Szkoła Specjalna” 1 994,
nr 5, s. 302-306.
Przebieg zajęć.
7. Kaczorowska, Małgorzata. Małe dziecko w szpitalu. „Wychowanie w Przedszk
olu” 1 996, nr 7,
s. 421 -426.
Praca z dziećmi w przedszkolu szpitalnym. Dobór metod, form pracy, zależy od rodzaju i stopnia zaawanso-
wania choroby, czasu przebywania w szpitalu.
8. Kierył, Maciej. Elementy muzykoterapii
w pracy pedagoga (w szpitalu dziecięcym).
„Wychowanie Muzyczne w Szkole” 1 993,
nr 1 , s. 1 1 -1 8.
9. Klauza, H. 30 [Trzydziestolecie] Szkoły
Podstawowej przy Szpitalu Dziecięcym im. J.
Korczaka we Wrocławiu. „Szkoła Specjalna”
1 988, nr 2, s. 1 50-1 51 .
Historia szkoły.
99
Autor: Suzette Pauwels
Żródło: http: //www.fl ickr.com/photos/46821 896@N00/4460376281
1 0. Klim-Klimaszewska, Anna. Specyfika pracy opiekuńczo-wychowawczej w zakładzie leczniczym.
„Opieka, Wychowanie, Terapia” 1 997, nr 4, s. 29-34.
Krótka historia opieki nad dziećmi chorymi w szpitalach. Rola pedagoga szpitalnego.
11 . Klown w szpitalu : model pracy. „Na Temat” 2002, z. 3, s. 1 8-20.
Klown - jako terapeuta w pracy z chorymi dziećmi.
1 2. Leśkiewicz, Anna. „Dać cierpiącemu”. „Gazeta Szkolna” 1 994, nr 76, s. 4.
Szkoła Podstawowa nr 11 4 w Państwowym Szpitalu Klinicznym nr 4 we Wrocławiu.
1 3. Leśkiewicz, Anna. Muzykoterapia (w szpitalu). „Gazeta Szkolna” 1 994, nr 71 , s. 4.
Muzykoterapia dla dzieci przewlekle chorych ma walory terapeutyczne i wychowawcze.
1 4. Lisiak, Ewa. Gry i zabawy dydaktyczne na lekcjach środowiska społeczno-przyrodniczego
w szkole szpitalnej. „Szkoła Specjalna” 1 991 , nr 2/3, s. 1 03-1 04.
1 5. Łaźny, Grażyna. Zajęcia pozalekcyjne w szkole przyszpitalnej. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze
2003, nr 2, s. 24-26.
1 6. Maksymowicz, Lucyna. Możliwości rozwijania umiejętności życiowych osób przewlekle chorych i nie-
pełnosprawnych poprzez dramę i teatr. „Edukacja” 2008, nr 4, s. 91 -97.
Aktywizowanie ucznia w toku zajęć poprzez teatr sprzyja podejmowaniu różnych form aktywności: senso-
rycznej (odbieranie bodźców zewnętrznych), motorycznej (ruchy ciała), recepcyjnej (przyjmowanie i przechowywa-
nie informacji).
1 7. Masłowska, Lucyna. Terapeutyczna rola zajęć pozalekcyjnych w szkole szpitalnej. „Szkoła Specjalna”
1 997, nr 5, s. 293-298.
Szkoła Podstawowa nr 60 przy szpitalu Chorób Płuc w Łodzi.
1 8. Matysiak, Mirosław. Szachy w szkole szpitalnej. „Psychologia w Szkole” 2009, nr 4, s. 1 41 -1 48.
Ciekawa forma aktywizacji uczniów.
1 9. Otręba, Iwona, Waleczek, Jolanta. Postępowanie na lekcjach wychowania fizycznego z uczniami ma-
jącymi astmę oskrzelową. „Lider” 2008, nr 1 2, s. 24.
Zasady postępowania.
20. Rachilewicz, Zofia. Propagowanie ochrony środowiska w szkole szpitalnej. „Aura” 2004, nr 5. Doda-
tek ekologiczny dla szkół nr 11 6, s. 1 0.
Treści ekologiczne na lekcjach chemii w klasach gimnazjalnych.
21 . Rogalska, Justyna. Dziecko wobec własnej śmierci i przemijania. „Życie Szkoły” 2006, nr 9,
s. 1 2-1 5.
Praca z dzieckiem chorym onkologicznie.
22. Stasiowska, Władysława. Przykłady lekcji przeprowadzonych na oddziale psychiatrycznym. „Język
1 00
Polski w Szkole : dla klas IV-VI I I ” R. 36: 1 990/91 , z. 5, s. 68-71 .
Refleksje i przykłady działań w szkole szpitalnej.
23. Sobiegała, Agnieszka, Stemplewska, Bożena. Pedagogika twórczości w pracy personelu medyczne-
go. „Życie Szkoły” 201 0, nr 1 , s. 23-27.
Metody pedagogiki twórczości w pracy z małymi pacjentami.
24. Szweda, Grażyna. W przedszkolu szpitalnym. „Wychowanie w Przedszkolu” 2003, nr 3,
s.1 54-1 55.
Zajęcia na temat: skąd są wzięła sól, wiatr i deszcz.
25. Świrydo, Barbara. Jak wykorzystuję komputer w szpitalu w pracy z uczniem-pacjentem? „Nasz Czas”
2004, nr 5, s. 6.
Konspekt zajęć zintegrowanych na temat: Zwierzęta leśne, dla dzieci z klas 0-I I I .
26. Tojza, Anna. Praca z dziećmi z chorobą nowotworową. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2002,
nr 5, s. 48-52.
Nauczanie dzieci w szpitalu.
27. Uchto, Beata. Nauczanie dzieci przewlekle chorych. „Edukacja i Dialog” 2006, nr 8, s. 27-29.
Praca pedagogiczna w sanatorium z oddziałem dziecięcym w Ludwikowie.
28. Żarnowiecka-Kiec, Anna. Zajęcia manualne z dziećmi przewlekle chorymi i kalekimi w zespole szkol-
no-wychowawczym w szpitalu. „Z Doświadczeń Nauczyciel i Poznańskich” T. 1 0 (1 987),
s. 1 36-1 46.
Problematyka pracy rewalidacyjnej. Zadania pedagogiki terapeutycznej. Wykorzystanie terapii zajęciowej ja-
ko podstawowej formy zajęć.
Kontakt z autorem:
1 01
Julita Kruszka
Nauczyciel bibl iotekarz
Bibl ioteka Pedagogiczna
w Górze
ZESPÓŁ SAMOKSZTAŁCENIOWY NAUCZYCIELI
BIBLIOTEKARZY
POWIATU GÓROWSKIEGO
W 201 3 roku mija 35 lat od zainicjowania prac zespołu samokształceniowego bibliotekarzy powiatu górow-
skiego. Działalność tego rodzaju grupy nauczycieli rozpoczęła się w 1 978 roku. Gdyby spojrzeć na przerwę
w funkcjonowaniu zespołu, byłby to inny jubileusz - 20-lecia jego istnienia.
Doskonalenie nauczycieli-bibliotekarzy bibliotek szkolnych w powiecie górowskim sięga jednak zdecydo-
wanie lat wcześniejszych. Bowiem w roku szkolnym 1 964/1 965 na terenie powiatu powołano do życia
pierwsze zespoły samokształceniowe. Wówczas Instruktorzy Ośrodka Metodycznego zaproponowali wy-
branych nauczycieli na przewodniczących zespołów. W grudniu 1 964 r. ustalono ostateczną ich liczbę, lo-
kalizację oraz obsadę. W ciągu roku szkolnego było już aktywnych 45 takich grup. Wśród nich przodowały
dwie pod nazwą Biblioteki i czytelnictwo - jedna w Górze, której przewodniczyła Teresa Baczyńska, druga
w Wąsoszu prowadzona przez Marię Górońską. Niestety, nie znaleziono informacji o pracy zespołów w la-
tach kolejnych.
1 978-1 981
Dopiero w 1 978 r. ponowiono prace Zespołów Sa-
mokształceniowych Bibl iotekarzy Szkolnych. Na
podstawie protokołów spotkań można odtworzyć
organizację i tematykę szkoleń. Do 1 981 r. odbyło
się 1 0 zjazdów. Tematyka była następująca: Pla-
nowanie, sprawozdawczość i statystyka w pracy
bibliotekarzy, Warsztat służby informacyjno-biblio-
graficznej w pracy biblioteki, Treść i formy przy-
sposobienia czytelniczego uczniów, Rola i zadania
biblioteki w propagowaniu książki i rozwijaniu czy-
telnictwa – współpraca bibliotekarza z Radą Pe-
dagogiczną, Katalogi i katalogowanie, Działy
nauczycielskie w bibliotekach szkolnych, Rola
i zadania służby informacyjnej w bibliotece szkol-
nej i pedagogicznej, Praca pedagogiczna z czytel-
nikiem w bibliotece szkolnej, Omówienie Raportu
o stanie bibliotek szkolnych i pedagogicznych ze
szczególnym uwzględnieniem bibliotek woj. lesz-
czyńskiego, Klasyfikacja zbiorów bibliotecznych
w warunkach biblioteki szkolnej. Większość zebrań
odbywała się w siedzibie Biblioteki Pedagogicznej
(mieszczącej się wówczas przy ul. Marchlewskiego
43), niektóre miały miejsce w bibl iotekach szkol-
nych w Górze. Szkolenia organizował ówczesny
kierownik Bibl ioteki Pedagogicznej Ryszard Ku-
charski, uczestniczyl i w nich bibl iotekarze szkolni
oraz Bibl ioteki Pedagogicznej w Górze, a także
zaproszeni goście - bibl iotekarze Pedagogicznej
1 02
1 03
Bibl ioteki Wojewódzkiej w Lesznie i wizytator Ku-
ratorium Oświaty i Wychowania w Lesznie.
Podczas każdego spotkania wygłaszano referat,
po którym wywiązywała się żywa dyskusja. Poru-
szano również bieżące problemy występujące
w pracy bibl iotekarzy. Ostatnie spotkanie Zespołu
odbyło się 29 maja 1 981 roku. W związku z ów-
czesną sytuacją polityczną kraju przerwano orga-
nizowanie szkoleń.
1 993-2000
Dopiero rok 1 993 przyniósł zmiany. W dniu 27
października w Bibl iotece Pedagogicznej w Górze
zorganizowano konferencję metodyczną dla bi-
bl iotekarzy, której celem było wznowienie dosko-
nalenia poprzez reaktywację zespołu
samokształceniowego. W spotkaniu oprócz na-
uczyciel i-bibl iotekarzy uczestniczyl i zaproszeni
goście: Janina Nawrocka - dyrektor PBW w Lesz-
nie, Krystyna Dzikowska - doradca WODN
w Lesznie, Władysław Flig - kierownik Delegatury
Oświaty w Górze, Bogusław Sitnik - wizytator De-
legatury Oświaty w Górze. Spotkanie prowadziła
Zofia Stepan - kierownik Bibl ioteki Pedagogicznej
w Górze, która przedstawiła własną koncepcję po-
mocy metodycznej bibl iotekom szkolnym, wynika-
jącej z Rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 9 czerwca 1 993 r. w sprawie or-
ganizacji i zasad działania publicznych bibl iotek
pedagogicznych. Kolejnym punktem było oprowa-
dzenie przybyłych gości po nowej siedzibie Bibl io-
teki mieszczącej się przy pl. Bolesława Chrobrego
27, gdzie funkcjonuje do chwil i obecnej. Podczas
zebrania powołano zespół, a na przewodniczącą
wybrano Elżbietę Maćkowską [zdjęcie nr 1 ]. Utwo-
rzono Radę Programową, w skład której weszły
oprócz przewodniczącej i kierowniczki Bibl ioteki
Pedagogicznej, doświadczone bibl iotekarki: Janina
Stadnik ze Szkoły Podstawowej w Witoszycach
oraz Barbara Świerz ze Szkoły Podstawowej
w Wąsoszu.
W okresie od 1 993 do 2000 roku odbyło się 1 7
spotkań szkoleniowych. Tematykę proponowali bi-
bl iotekarze, a organizacją i przygotowaniem mate-
riałów dydaktycznych zajmowała się Rada
Programowa. Większość spotkań odbywała się
w czytelni Bibl ioteki Pedagogicznej, jednak zda-
rzyły się również dwa spotkania w Bibl iotece Pu-
bl icznej w Górze. Nawiązano także współpracę
z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną. Tema-
tyka spotkań była bardzo różnorodna. Wspomnieć
należy choćby kilka z nich: Stan prawny bibliotek
szkolnych, Komputeryzacja bibliotek w Polsce, Za-
sady biblioterapii w pracy z uczniem trudnym, Bi-
blioteka szkolna jako źródło wiedzy o regionie,
Zmiany w systemie UKD. Każde spotkanie prowo-
kowało do dyskusji i wymiany doświadczeń,
uczestnicy otrzymywali przygotowane materiały
metodyczne oraz kolejne numery „Wykazu Nowo-
ści Pedagogicznych” Bibl ioteki Pedagogicznej
opracowane przez Mirosława Żłobińskiego.
2001 do chwili obecnej
Od września 2001 roku Zespół Samokształceniowy
Nauczyciel i-Bibl iotekarzy zaczął działać pod egidą
Powiatowego Centrum Doskonalenia Nauczyciel i
w Górze. Nową jego przewodniczącą została Mał-
Zdj. nr 1 . Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
1 04
gorzata Podolecka - nauczyciel-bibl iotekarz Ze-
społu Szkół w Górze, w skład Rady Programowej
weszły: Janina Stadnik i Zofia Stepan. W ciągu ro-
ku odbywają się dwa, trzy spotkania, najczęściej
w czytelni Bibl ioteki Pedagogicznej w Górze, ale
też w sali komputerowej PODN. Jedno ze spotkań
poświęcone edukacji czytelniczej i medialnej pro-
wadziła Lil la Wojtysiak-Nitka z Dolnośląskiego
Ośrodka Doskonalenia Nauczyciel i we Wrocławiu.
Tematyka innych spotkań to: Możliwość wykorzy-
stania Internetu w pracy nauczyciela-bibliotekarza,
Drama jako forma pracy z czytelnikiem; Przewod-
nik Bibliograficzny, Bibliografia Zawartości Czaso-
pism - komputerowe bazy danych. Spotkania
zespołu odbywały się także w bibl iotekach Gimna-
zjum nr 1 i nr 2 w Górze oraz w bibl iotece Zespołu
Szkół w Górze. W 2003 r. odwiedzono ponadto
Kuratorium Oświaty we Wrocławiu, gdzie obejrza-
no prezentację bibl ioteki Zespołu Szkół w Górze
oraz Wojewódzką Bibl iotekę Publiczną we Wrocła-
wiu. Małgorzata Podolecka kierowała pracą ze-
społu do 2004 r.
We wrześniu 2004 r. po rezygnacji Małgorzaty Po-
doleckiej, funkcję przewodniczącej objęła Anna
Pieprz [zdjęcie nr 2] nauczyciel-bibl iotekarz Gim-
nazjum nr 1 w Górze.
Zaczął się aktywny okres działalności Zespołu. Je-
go członkowie spotykali się w różnych szkołach
powiatu, także wiejskich. Bibl ioteki miały sposob-
ność zaprezentowania swoich placówek i pokaza-
nia warsztatu pracy, nie zawsze stricte
bibl iotekarskiego. Nauczyciele uczestniczyl i
w okolicznościowych apelach, wieczorkach po-
etyckich, lekcjach otwartych, miel i możliwość obej-
rzenia miejsc pracy swoich koleżanek - bibl iotek
całkowicie skomputeryzowanych (jak bibl ioteka
Zespołu Szkół w Górze), i tych bardzo malutkich,
gdzie mieści się małe biureczko bibl iotekarki i ki lka
regalików na książki. Warto w tym miejscu podać
tematykę kilku spotkań: Jest taka poezjaE - spo-
tkanie poświęcone pamięci zmarłego Jana Pawła II
oraz jego twórczości poetyckiej, Pasowanie na
czytelnika uczniów klas pierwszych SP nr 3 w Gó-
rze, Wokół książki - apel, Czasopisma specjalne –
lekcja pokazowa. Każde spotkanie pobudza do
refleksj i , jest okazją wymiany doświadczeń, tym
bardziej, że w szkołach powiatu górowskiego naj-
częściej obsada bibl ioteczna jest jednoosobowa.
Nierzadko nauczyciel ten pełni również funkcję na-
uczyciela innego przedmiotu.
W 2005 r. podczas jednego ze spotkań Zespołu
zaproponowano jego członkom (najprawdopodob-
niej przez panią Ewę Walczak) wyjazdy do bibl io-
tek znajdujących się poza naszym powiatem.
Celem tych wyjazdów było poznanie pracy i księ-
gozbiorów większych bibl iotek, przyjrzenie się no-
woczesnym rozwiązaniom z użyciem nowych
technologii itp. Cyklicznie odbywały się wyjazdy
szkoleniowo-dydaktyczne do dużych, ale także do
mniejszych, a ciekawych pod różnymi względami
bibl iotek. Na końcu artykułu podano kalendarium
wyjazdów.
Przewodnicząca Anna Pieprz była również inicja-
torką zorganizowania konkursu bibl iotecznego dla
Zdj. nr 2. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
uczniów gimnazjów powiatu górowskiego. W 2006
r. odbył się pierwszy Powiatowy Międzygimna-
zjalny Konkurs Bibl ioteczny pt. „Książka - Bibl iote-
ka - Informacja - Internet”. Konkurs składał się
z dwóch części: etapu szkolnego oraz finału po-
wiatowego. Nad przygotowaniem pytań do obu
części i przebiegiem finału powiatowego czuwała
komisja konkursowa powołana z członków Zespołu
Samokształceniowego Nauczyciel i-Bibl iotekarzy.
W skład komisj i wchodził przewodniczący Zespołu
oraz najczęściej pięciu jego członków. Do tej pory
w pracach komisj i brały udział: Anna Pieprz - jako
przewodnicząca w latach 2006-2009 - następnie
jako członek; Jul ita Kruszka - najpierw jako czło-
nek, później przewodnicząca od 201 0; Marta Ka-
iser, Mirosława Rutkowska, Lidia Kaczor, Dorota
Żłobińska, Lucyna Borecka, Andrzelika Sackie-
wicz, Elżbieta Sarek, Joanna Liśkiewicz – jako
członkinie. Co roku odbywa się kolejna edycja
konkursu, 1 9 marca 201 3 r. przygotowano już VI I I
finał powiatowy.
W czerwcu 2009 r. Anna Pieprz zrezygnowała
z funkcji przewodniczącej. Na nową przewodni-
czącą Zespołu wybrano Jul itę Kruszkę [zdjęcie
nr 3], nauczyciela-bibl iotekarza Bibl ioteki Pedago-
gicznej w Górze.
W związku z pewnymi zastrzeżeniami niektórych
dyrektorów szkół odnośnie spotkań nauczyciel i
w godzinach przedpołudniowych i częstotl iwości
spotkań, spotykamy się jako Zespół tylko cztery
razy w ciągu roku i jeśl i jest to możliwe, popołu-
dniami. Jednak, gdy jedziemy do szkoły obserwo-
wać lekcje, apele, czy inne uroczystości
przygotowane przez uczniów pod kierunkiem bi-
bl iotekarza robimy to w godzinach przedpołudnio-
wych, w czasie kiedy odbywają się lekcje.
Wyjątkiem są wyjazdy szkoleniowo-dydaktyczne,
kiedy wyjeżdżamy na cały dzień. Ciekawą formą
spotkań Zespołu były warsztaty z logopedą Prawi-
dłowa emisja głosu i dykcja w pracy nauczyciela-
bibliotekarza oraz Arteterapia - jak ją wykorzystać
podczas zajęć z uczniami w bibliotece. Bibl ioteka-
rze szkolni są grupą zawodową, która chce ciągle
doskonalić swoje umiejętności, jednak jest zbyt
mało kursów przeznaczonych właśnie dla nich.
Ucieszyl iśmy się z oferty, którą otrzymaliśmy
z Dolnośląskiej Bibl ioteki Pedagogicznej odnośnie
zorganizowania warsztatów komputerowych z wy-
korzystaniem nowych technologii dla bibl iotekarzy
w naszej placówce. Warsztaty planowane są na
wiosnę tego roku (201 3), odbędą się w ramach
spotkania Zespołu.
Od 2001 roku do końca 201 2 r. odbyło się 59 spo-
tkań Zespołu Samokształceniowego Nauczyciel i-
Bibl iotekarzy, w których uczestniczyło 725 osób,
w tym 1 4 spotkań wyjazdowych, o charakterze
szkoleniowo-dydaktycznym w dużych bibl iotekach.
Przygotowaliśmy siedem oraz organizujemy ósmy
konkurs bibl ioteczny, w których dotychczas w eta-
pie szkolnym wzięło udział 91 2 uczniów, natomiast
w finale powiatowym 225 uczniów.
Myślę, że działania członków Zespołu Samo-
kształceniowego Nauczyciel i-Bibl iotekarzy są wła-
ściwe, wspieramy się jako środowisko,
nawiązujemy również kontakty z bibl iotekarzami
bibl iotek publicznych z naszego terenu, ale też
z bibl iotekarzami bibl iotek, do których się udajemy
na wyjazdy szkoleniowe. Przynoszą one efekty
w postaci nowych pomysłów, możliwych do stoso-
Zdj. nr 3. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
1 05
wania w naszych bibl iotekach, poszerzają naszą
wiedzę i umiejętności. Jesteśmy otwarci na nowe
pomysły, zapraszamy do naszego grona wszyst-
kich zainteresowanych.
Kalendarium wyjazdów szkoleniowo-dydak-
tycznych Zespołu w latach 2003-201 2
02.1 2.2003 - Wojewódzka Bibl ioteka Publiczna
i Kuratorium Oświaty we Wrocławiu
20.09.2005 - Bibl ioteka w Kórniku i Muzeum-Pra-
cownia Literacka w Puszczykowie
24.1 0.2006 - Bibl ioteka Zakładu Narodowego im.
Ossolińskich we Wrocławiu (zdjęcie nr 4)
1 6.04.2007 - Bibl ioteka Archiwum Archidiecezjal-
nego w Gnieźnie
1 6.1 0.2007 - Bibl ioteka Raczyńskich w Poznaniu
(zdjęcia ne 5)
1 3.05.2008 - Bibl ioteka Uczelniana PWSZ w Lesz-
nie i Bibl ioteka Pedagogiczna w Głogowie (zdjęcie
nr 6 i 7)
07.1 0.2008 - Bibl ioteka w Klasztorze Benedykty-
nów w Broumov (zdjęcie nr 8) i Skalne Miasto
[Czechy]
1 9.05.2009 - Wojewódzka i Miejska Bibl ioteka Pu-
bl iczna (zdjęcie nr 9) i Bibl ioteka Główna PWSZ
Zdj. nr 4. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
Zdj. nr 5. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
Zdj. nr 6. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
Zdj. nr 7. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
Zdj. nr 8. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
1 06
w Gorzowie Wielkopolskim
27.1 0.2009 - Książnica Pedagogiczna w Kaliszu
i Zamek w Gołuchowie oraz Oddział Literacki Mu-
zeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Russowie
6.1 0.201 0 - Książnica Karkonoska w Jeleniej Gó-
rze i Zamek w Bolkowie
1 7.05.201 1 - Bibl ioteka Poaugustiańska w Żaganiu
i Muzeum Martyrologii Jeńców Alianckich w Żaga-
niu (zdjęcie nr 1 0)
1 3.09.201 1 - Wojewódzka i Miejska Bibl ioteka Pu-
bl iczna i Pedagogiczna Bibl ioteka Wojewódzka
w Zielonej Górze oraz Skansen w Ochli (zdjęcie
nr 11 )
22.05.201 2 – Miejska Bibl ioteka Publiczna w Opo-
lu (zdjęcie nr 1 2) i Muzeum Wsi Opolskiej
Zdj. nr 9. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
Zdj. nr 1 0. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
Zdj. nr 11 . Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
Zdj. nr 1 2. Źródło: Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze
1 07
02.1 0.201 2 – Powiatowa i Miejska Bibl ioteka Pu-
bl iczna „Bibl ioteka pod Atlantami” w Wałbrzychu.
Skład Zespołu Samokształceniowego Nauczy-
cieli-Bibliotekarzy na koniec 201 2 roku:
Anna Borowiecka, Elżbieta Sarek – Szkoła Pod-
stawowa nr 1 w Górze,
Joanna Liśkiewicz, Dorota Żłobińska – Szkoła
wa i Przedszkole w Glince,
Andrzelika Sackiewicz – Zespół Szkół w Jemielnie,
Aneta Skrzynecka – Zespół Szkoła Podstawowa
i Gimnazjum w Irządzach,
Kamila Szelest – Szkoła Podstawowa w Czarno-
borsku,
Irena Władyka – Szkoła Podstawowa w Pobielu,
Wioleta Wardyba-Niziałek – Zespół Szkół w Sici-
nach,
Czesława Zabłocka – Zespół Szkoła Podstawowa
i Przedszkole w Witoszycach,
Jul ita Kruszka, Ewa Walczak, Mirosław Żłobiński –
Bibl ioteka Pedagogiczna w Górze,
Zdzisława Potopa – emerytka ze Szkoły Podsta-
wowej w Sicinach.
Kontakt z autorem:
1 08
Podstawowa nr 3 w Górze,
Anna Pieprz – Gimnazjum nr 1 w Górze,Marta Ka-
iser – Gimnazjum nr 2 w Górze,
Mirosława Pawlicka-Pacyga, Ewa Orzechowska-
Świątek, Małgorzata Podolecka – Zespół Szkół
w Górze,
Beata Działo – Liceum Ogólnokształcące w Górze,
Anna Babij – Publiczna Szkoła Podstawowa
w Wąsoszu,
Lucyna Borecka – Gimnazjum w Wąsoszu,
Lidia Kaczor – Zespół Szkoła Podstawowa, Gim-
nazjum i Przedszkole w Czerninie,
Barbara Łysik – Gimnazjum w Niechlowie,
Małgorzata Hływa – Gimnazjum w Naratowie,
Mirosława Rutkowska – Zespół Szkoła Podstawo-
Okazją do poznania wielu interesujących epizo-
dów z jej życia były rozmowy z uczniami szkół
w Wałbrzychu czy Świebodzicach. Podczas spo-
tkania z uczniami szóstej klasy Szkoły Podstawo-
wej im. Janusza Korczaka w Świebodzicach
poznałam różne ciekawostki na temat księżnej
Daisy. Wiadomości o Wałbrzyskiej Stokrotce nie
uzyskali bezpośrednio z lektur, lecz od dziadków
czy sąsiadów. Młodzi mieszkańcy Świebodzic za-
skoczyli mnie bardzo pozytywnie, umiel i nawet
wskazać ulubioną trasę Daisy z Książa nad pobli-
skie jeziorko Daisy. Ucieszyło mnie, że zaintereso-
wali się książkami o Pani na Książu, które
niedawno wzbogaciły księgozbiór naszej Bibl iote-
ki. Chciel i wiedzieć o niej więcej, o jej relacjach
z synami, o bajecznych podróżach i ekstrawa-
ganckich przyjęciach. Już przeglądając nowe na-
bytki książkowe o Daisy, zwracali uwagę na
bezsporny walor, jakim są niezwykle piękne foto-
grafie, które można znaleźć prawie w każdej pu-
bl ikacji .
Ewa Bochynek
Nauczyciel bibl iotekarz
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu. Fi l ia w Wałbrzychu
WAŁBRZYSKA STOKROTKA
rekomendacja książki Daisy Hochberg
von Pless pt. Taniec na wulkanie
Rok 201 3 w województwie dolnośląskim został ogłoszony Rokiem Księżnej Daisy. Kim była Daisy, zwana
Stokrotką, która związała swe życie z ziemią wałbrzyską i jej mieszkańcami? Chcąc odpowiedzieć na to
pytanie warto przeczytać książki, które ukazały się niedawno albo zostały wznowione, a opisują niezwykłe
życie księżnej Daisy. Naprawdę nazywała się Mary Theresa Olivia Cornwallis-West, pochodziła ze znanego,
ale niezbyt zamożnego angielskiego rodu. Daisy of Pless zmarła 29 czerwca w 1 943 r. w Wałbrzychu
w wieku 70 lat. Można porozmawiać o księżnej Daisy z tymi, którzy znali tę niezwykłą Angielkę osobiście
i pamiętają, jak wiele dobrego zrobiła dla mieszkańców Dolnego Śląska.
Trudno było mi wybrać tylko jedną książkę godną
polecenia. Wiadomo, że gust czytelniczy jest za-
wsze sprawą niełatwą. A jednak chciałabym pole-
cić do przeczytania pamiętniki Wałbrzyskiej
Stokrotki. Daisy Hochberg von Pless. Taniec na
wulkanie. Tł. Mariola Palcewicz. Wyd. 8, Kraków
2011 .
Książka ma 1 3 rozdziałów przyporządkowanych
okresom życia księżnej. I tak rozdział obejmuje :
I – 1 873 – 1 891 , I I - 1 892 – 1 900, I I I – 1 901 –
1 904, IV – 1 905 – 1 907, V – 1 908 – 1 909, VI –
1 909 – 1 91 0, VII – 1 911 – 1 91 3, VIII – 1 91 4, IX –
styczeń – czerwiec 1 91 5, X – lipiec – grudzień
1 91 5, XI – 1 91 6, XII – 1 91 7, XIII – 1 91 8. A poza
tym: Zamiast zakończenia - dama z perłami
oraz Tablice genealogiczne Hochbergów.
Warto zwrócić szczególną uwagę na początek
książki autorstwa jednej z najpiękniejszych Angie-
lek przełomu XIX i XX wieku: „Daj nam odejść
ryglu u drzwi Ze sobą zabrać skrzypce...”.
1 09
11 0
Jest to fragment trójzwrotkowego wiersza rozpo-
czynający pierwszy rozdział książki „Taniec na
wulkanie”. Obejmuje okres osiemnastu lat, czyl i
czas beztroski – od daty urodzin do momentu ślu-
bu z Hansem Henrichem XV (Londyn, 08.12.
1891). Najpierw poznajemy rodzinę Cornwall is –
West: rodziców, brata i siostrę Daisy, a potemW
niekochanego męża. Obok przepięknego zdjęcia
młodej kobiety w sukni ślubnej widnieje napis:
„Powiedziałam Henrykowi, że go nie kocham. Od-
parł, że to nie szkodzi i że miłość przyjdzie po ślu-
bie. Być może czasami tak się dzieje, ale obawiam
się, że niezbyt często” 1 .
Zaledwie osiemnastoletnia panna młoda przyzna-
je, że z ceremonii ślubnej, która odbyła się
w Westminsterze niewiele pamięta. Wspomina
jednak fakt, że włożyła wtedy koronę wysadzaną
brylantami – prezent ślubny od teścia. Przypomina
też przyjacielską radę, której udziel i ł jej król
Edward, aby nauczyła się niemieckiego i stała się
dobrą poddaną przybranej ojczyzny. Daisy starała
się pamiętać o tej radzie, chociaż nigdy nie udało
się jej dobrze nauczyć ojczystego języka swego
męża.
Pamiętniki są niezwykle emocjonalne, jak i sama
Maria Teresa Olivia Hochberg von Pless. Pewnie
dlatego w ostatnim akapicie rozdziału możemy
nawet usłyszeć smutek w słowach autorki, gdy pi-
sze – zwracając się do czytających pamiętniki ko-
biet - jak uboga była jej praktyka towarzyska: „Nie
umiałam nawet nosić mojej eleganckiej francuskiej
sukni” 2.
Jednak przeglądając zdjęcia Daisy zamieszczone
w tej książce odniosłam wręcz przeciwne wrażenie
i bardziej skłaniałabym się ku opini i , że Wałbrzy-
ska Stokrotka (jak mówią w okolicy Wałbrzycha) to
nie tylko piękna i urocza kobieta, ale i niezwykła
elegantka, która umiała „chodzić w gorsecie i nosić
się elegancko”.
Pamiętniki napisane przez kobietę nie należy trak-
tować jako książki adresowanej tylko do kobiet.
Czytając wspomnienia młodej arystokratki z prze-
łomu XIX i XX wieku możemy razem z nią odbyć
niezwykłą podróż w czasie do dawnej, starej Eu-
ropy, poznać ciekawych ludzi.
Zakończenie książki daje nadzieję, że wciąż mo-
żemy spotkać dawną angielską piękność, bo gdy
odeszła Daisy Hochberg von Pless, to: „(. . . ) za-
częło się jej życie w legendzie. Stała się dobrotliwą
zjawą, zamkowym duchem, który wielokrotnie
podczas powojennego półwiecza pojawiał się zdu-
mionym oczom ludzi odwiedzających zamek
i park” .
Autorka we fragmencie (Zamiast zakończenia -
dama z perłami) podaje, że Daisy wciąż jest
obecna na ziemi wałbrzyskiej, czuwa nad odwie-
dzającymi Wałbrzych wskazując np. drogę na
1 . Hochberg von Pless, Daisy. Taniec na wulkanie. Tł. Mariola
Palcewicz. Wyd. 8, Kraków 2011 , s. 31 .
2. Tamże, s. 34.
Autor: Lafayette Ltd
Źródło: http: //pl .wikipedia.org/wiki/Pl ik:Daisy_von_Pless. jpg
111
dworzec, a tych, którzy zabłądzą w parku szczę-
śl iwie z niego wyprowadza. Ponoć ma na sobie
słynny naszyjnik z pereł, ten który podarował jej
małżonek podczas podróży poślubnej.
Kontakt z autorem:
Lucyna Kurowska-Trudzik
dyrektor
Dolnośląska Bibl ioteka Pedagogiczna
we Wrocławiu
ROZMOWĘ Z LUCYNĄ KUROWSKĄ-TRUDZIK,
DYREKTOREM DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTEKI
PEDAGOGICZNEJ WE WROCŁAWIU,
o placówce realizującej proces wspomagania
szkół i placówek oświatowych,
przeprowadziła Urszula Tobolska
Urszula Tobolska – redaktor naczelny DIBP:
Priorytetowym zadaniem bibl iotek pedagogicznych
zapisanym w Rozporządzeniu MEN z dnia 28 lu-
tego 201 3 r. w sprawie szczegółowych zasad
działania publicznych bibliotek pedagogicz-
nych [http: //dziennikustaw.gov.pl/du/201 3/369/1 ]
jest „organizowanie i prowadzenie wspomagania
szkół i placówek w realizacji zadań dydaktycznych,
wychowawczych i opiekuńczych, w tym w wyko-
rzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnej”
(§ 1 , ust. 2, pkt. 2 a). Czy Dolnośląska Bibl ioteka
Pedagogiczna we Wrocławiu przystosowuje już
swoją działalność do nowych zadań, choć „Roz-
porządzenieW” daje fakultatywny termin do 31
grudnia 201 5 r. , a obowiązującym terminem reali-
zacji nowych zadań jest dzień 1 stycznia 201 6 r.?
Lucyna Kurowska-Trudzik – dyrektor Dolno-
śląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocła-
wiu:
Miniony rok szkolny 201 2/201 3 był pierwszym
etapem tworzenia nowoczesnego systemu wspo-
magania szkół i placówek. Od 1 stycznia 201 6 r.
placówki doskonalenia nauczyciel i , poradnie psy-
chologiczno-pedagogiczne i bibl ioteki pedagogicz-
ne mają być w pełni gotowe do wykonywania
nowych zadań w zakresie wspierania pracy szkoły,
w tym do tworzenia sieci współpracy i samokształ-
cenia dla nauczyciel i .
W mijającym roku szkolnym skończyła się realiza-
cja zadań Bibl ioteki zebranych w trzyletniej „Stra-
tegii rozwoju DBP we Wrocławiu na lata 201 0/11 –
201 2/201 3”. Rok szkolny 201 3/201 4 zaczynać bę-
dziemy więc z kolejną 3-letnią strategią, w której
przedstawiono nowe zadania bibl iotek pedago-
gicznych określone w „RozporządzeniuW”.
Nowe zadania ujęte zostały jako jeden z celów
strategicznych – Dolnośląska Biblioteka Peda-
gogiczna – ośrodkiem wspomagania szkół
i placówek oświatowych. Ponadto do ich reali-
zacji powołany zostanie w Bibl iotece odrębny wy-
dział – Wydział wspomagania szkół i placówek
oświatowych. Już w tej chwil i , przyszły kierownik
tego Wydziału ma przygotowaną koncepcję reali-
1 1 2
zacji nowych zadań ujętą w „Programie rozwoju
Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we
Wrocławiu na rok szkolny 201 3/201 4” .
Urszula Tobolska:
Wspomaganie wiąże się z nowymi zadaniami dla
bibl iotek pedagogicznych obok realizowania tych,
jakie obowiązywały je dotychczas. Co jest istotą
wspomagania?
Lucyna Kurowska-Trudzik:
Nowe „RozporządzenieW.” wprowadza zmiany,
których celem jest szersze niż obecnie włączenie
bibl iotek pedagogicznych do procesu wspomaga-
nia szkół i placówek oświatowych oraz pracują-
cych w nich nauczyciel i , a także dostosowanie
zadań i form działania bibl iotek do modernizowa-
nego systemu doskonalenia nauczyciel i , jako ele-
mentu wspomagania szkół.
W głównym założeniu system wspomagania ma
służyć wspieraniu szkół w wykonywaniu przez nie
zadań nakładanych przez państwo, jak również
wspomagać szkoły w zaspokajaniu ich potrzeb
oraz w rozwiązywaniu ich problemów. Dostosowa-
nie zakresu działań bibl iotek pedagogicznych do
tych potrzeb, czyni je elementem systemu wspo-
magania rozwoju szkół.
Organizowanie i prowadzenie wspomagania szkół
i placówek oświatowych w realizacji zadań dydak-
tycznych, wychowawczych i opiekuńczych, w tym
w szczególności w wykorzystywaniu technologii
informacyjno-komunikacyjnej oraz organizowanie
i prowadzenie wspomagania bibl iotek szkolnych,
ma obejmować:
- pomoc szkole czy placówce w diagnozowaniu
jej potrzeb lub problemów
- ustalenie sposobów działania prowadzących do
zaspokojenia jej potrzeb
- zaplanowania, adekwatnych do zdiagnozowa-
nych potrzeb oraz możliwości, form wspomagania
- ich realizację oraz wspólną ocenę efektów
- opracowanie wniosków z realizacji zaplanowa-
nych form wspomagania
Urszula Tobolska:
Wydaje się, że w wizj i Ministerstwa Edukacji doty-
czącej wspomagania Bibl ioteka jest już obecna?
Lucyna Kurowska-Trudzik:
Wspomaganie szkół w korzystaniu z technologii
informacyjno-komunikacyjnych wiele bibl iotek pe-
dagogicznych już prowadziło. Na Dolnym Śląsku
wpieramy tak placówki oświatowe od ponad 1 0 lat.
Niewątpl iwie jednak należy rozwijać te działania
poprzez udzielanie nauczycielom pomocy w naby-
waniu i rozwijaniu kompetencji praktycznego sto-
sowania innowacyjnych metod dydaktycznych
z wykorzystaniem TIK czy nabywaniu umiejętności
korzystania z platform edukacyjnych i aktywnego
w nich uczestnictwa.
Istotą tego nowego zadania jest:
- indywidualizacja wspomagania, które kierujemy
do konkretnej szkoły czy placówki i konkretnych
nauczyciel i w niej zatrudnionych
- organizowanie i prowadzenie sieci współpracy
i samokształcenia dla nauczyciel i , w ramach któ-
rych organizowane będzie doskonalenie w róż-
nych formach, obejmujących spotkania z udziałem
ekspertów (np. wykłady, warsztaty, konsultacje
grupowe), jak również wszelkie formy inicjowane
przez bibl ioteki prowadzące sieć (np. organizacja
lekcji pokazowych, omawianie dobrych praktyk,
Autor: Alina Dyrek
11 3
wspólne poszukiwanie optymalnych rozwiązań
bieżących problemów).
Sieci współpracy będą mieć mogły charakter
przedmiotowy (np. sieć współpracy nauczyciel i bi-
bl iotekarzy szkolnych czy pedagogicznych) lub
problemowy (np. sieć współpracy nauczyciel i da-
nego przedmiotu czy pracujących z wykorzystanie
technologii informacyjno-komunikacyjnej). Liczeb-
nie sieci nie muszą być duże, mogą je tworzyć kil-
kunastoosobowe grupy nauczyciel i , którzy
w zorganizowany sposób współpracują ze sobą
w celu doskonalenia swojej pracy, w tym wymianę
doświadczeń.
Warto podkreśl ić fakt, że działania sieci współpra-
cy mogą być, a w naszym województwie wręcz
powinny być wspierane aktywnością uczestników
sieci na platformach internetowych. Widzę tu ko-
lejną możliwość wykorzystania platformy Fronter
przez nauczyciel i bibl iotekarzy bibl iotek pedago-
gicznych z Dolnego Śląska.
Urszula Tobolska:
Czy może Pani przybliżyć nam koncepcję DBP we
Wrocławiu wspomagania szkół i placówek oświa-
towych ?
Lucyna Kurowska-Trudzik:
W koncepcji wspomagania szkół i placówek
oświatowych wyodrębniono trzy moduły:
I . Procesowe wspomaganie szkół i placówek
oświatowych w zakresie.
I I . Tworzenie sieci współpracy i samokształcenia
nauczyciel i .
I I I . Wspomaganie bibl iotek szkolnych.
Procesowe wspomaganie szkół ma polegać na:
1 . Aktual izacji serwisu oświatowego w serwisie
DBP (Aktualności oświatowe / Raporty edukacyj-
ne).
2. Opracowaniu i wdrożeniu oferty wspomagania
szkół obejmującej płaszczyzny:
- dostarczenie placówce informacji o zasobach
dolnośląskiej sieci bibl iotek pedagogicznych z za-
kresu określonego przez placówkę,
- opracowywanie i dostarczanie informacji oświa-
towej na określony przez placówkę temat,
- gromadzenie i dostarczanie dokumentów
w oparciu o sprecyzowaną przez placówkę dia-
gnozę,
- szkolenia dla nauczyciel i dostosowane do po-
trzeb placówki,
- zajęcia edukacyjne dla uczniów dostosowane do
potrzeb placówki,
- współpraca w ramach promocji czytelnictwa
i uczenia się (wystawy, konkursy, spotkania oko-
l icznościowe).
3. Gromadzeniu i udostępnianiu na platformach
edukacyjnych materiałów przydatnych nauczycie-
lom.
Chcę podkreśl ić, iż działania Bibl ioteki zawarte
w koncepcji procesowego wspomagania szkół
i placówek, będę ewaluowane i poszerzane.
Urszula Tobolska:
Pani minister Krystyna Szumilas wypowiadała się
już na temat nowego wspomagania. Powiedzia-
ła m. in. : „Dopełnieniem i rozszerzeniem realizo-
wanego w szkole wspomagania mają być sieci
współpracy skupiające nauczyciel i , dyrektorów,
psychologów, pedagogów, bibl iotekarzy itd. Sieci
ma być wiele rodzajów, np. skupiających nauczy-
ciel i danego przedmiotu i metodyków zajmujących
się tym przedmiotem, czy nauczyciel i i specjal i-
stów zajmujących się pracą z dziećmi o specjal-
nych potrzebach edukacyjnych. Mają być
platformą m.in. wymiany doświadczeń i analizy
dobrych praktyk”. Jak Bibl ioteka przygotowała się
do realizacji tego zadania?
Lucyna Kurowska-Trudzik:
Podobne zadanie realizowaliśmy już w sposób
dobrze zorganizowany na rzecz nauczyciel i bibl io-
tekarzy bibl iotek szkolnych. W obecnie opracowa-
nej koncepcji wspomagania szkół zakres pracy
Bibl ioteki w tym obszarze będzie wyglądał nastę-
pująco:
1 . Opracowanie zasad tworzenia sieci współpracy
nauczyciel i (diagnoza potrzeb, zdefiniowanie te-
matyki, zakres działań i odpowiedzialności, formy
11 4
komunikacji).
2. Utworzenie (w odpowiedzi na zgłoszone po-
trzeby):
- sieci współpracy bibl iotekarzy w zakresie edu-
kacji informacyjnej i medialnej,
- sieci współpracy bibl iotekarzy w zakresie opra-
cowania podstawy programowej dla nauczyciel i
bibl iotekarzy.
3. Wykorzystanie platformy edukacyjnej do pracy
sieci.
Urszula Tobolska:
Pani dyrektor, proszę odnieść się jeszcze do ko-
lejnego zadania wynikającego z omawianego roz-
porządzenia. W § 1 , ust. 2, pkt. 2 b czytamy
również, że do zadań bibl ioteki pedagogicznej na-
leży wspomaganie bibl iotek szkolnych, w szcze-
gólności w zakresie zarządzania bibl ioteką
szkolną. Jak to się przełoży na praktyczne działa-
nia?
Lucyna Kurowska-Trudzik:
W przypadku zadań bibl iotek pedagogicznych na
rzecz bibl iotek szkolnych w obecnym „Rozporzą-
dzeniuW” nie wprowadzono żadnych zmian
w stosunku do poprzedniego. Bibl ioteki szkolne od
zawsze były naszymi partnerami – DBP ma zor-
ganizowaną ofertę szkoleniową dla bibl iotekarzy
szkolnych w postaci warsztatów, seminariów sta-
cjonarnych i e-learningowych. Od kilku lat corocz-
nie bibl ioteka organizuje regionalną konferencję
w cyklu „Szkolne Centra Multimedialne”. Przy bi-
bl iotece działa Koło Nauczyciel i Bibl iotekarzy
Szkolnych i Pedagogicznych przy Stowarzyszeniu
Bibl iotekarzy Polskich. Bibl ioteka udostępniła bi-
bl iotekom szkolnym elektroniczny Katalog central-
ny do pobierania opisów bibl iograficznych do
swoich katalogów. Ponadto placówka współpracu-
je z bibl iotekarzami szkolnymi organizując różne
imprezy, jak np. konkursy, wystawy prac uczniow-
skich. Udzielana jest pomoc merytoryczna i meto-
dyczna nauczycielom bibl iotekarzom szkolnym,
usługa e-eksperta ds. awansu zawodowego. Chcę
podkreśl ić, że obszar tego wsparcia może ulec
rozszerzeniu o zdefiniowane w wyniku diagnozy
potrzeby konkretnej bibl ioteki szkolnej.
Urszula Tobolska:
Pani dyrektor, życząc nam wszystkim wytrwałości
i ciekawych pomysłów do intensywnej pracy, bar-
dzo dziękuję za rozmowę.
11 5