7/29/2019 DN AFYON MU, PROTESTO MU

1/3

DN AFYON MU, PROTESTO MU?burhansonmez@hotmail.com / 14:56 11 Kasm 2010

Marks, Din afyondur demekle kalmaz. Bu ifadeden nceki ve sonraki

cmlelerde din zerine dncelerini aklar: Dinsel sknt hem gerek strabn

bir ifadesi hem de gerek straba kar bir protestodur. Din, mazlum varln

feryad ve ruhsuz koullarn ruhu olduu gibi kalpsiz bir dnyann da hissiyatdr

der.

Bu szler, Din halkn afyonudur ifadesiyle bir arada deerlendirildiinde, dine

bakta Marksn dinamik bir yaklama sahip olduu grlr. nk din, hem

halkn afyonu hem de gerek straba kar bir protesto olabilmektedir.

Afyon ifadesinden nceki ve sonraki cmleler arasnda grlen fark, Marksnelikiye dt anlamna gelmez, aksine bu konuya diyalektik bir btnlk

iinde yaklatna iaret eder.

Dinin mutlak kt olduu ve sadece gericilik tad dncesi, Marksa deil,

daha ok burjuva aydnlarna ve kaba materyalistlere aittir. Onlar, dinin ezelden

ebede tek bir z tadn ve bunun hi deimediini iddia ederler. Bir tr

skolastik ateizmdir bu.

Marks ve Engels, dinin, toplumsal yaplarn bir paras olduu gereinden

hareket ederler. Toplumsal yap iindeki gelimelere ve atmalara gre, dinin

ifadesi ve biimi deiebilir. (Marks ve Engels, iki farkl dzlemi kartrmazlar:

Dnsel olarak materyalist felsefeyi benimserler. Politik dzlemde ise, dinin

materyalist reddi yerine, onun sosyal gereklik iindeki konumuyla ilgilenirler.)

Hristiyanlk ilk ortaya kt dnemlerde klelerin ve ezilenlerin diniydi. Bunu

hatrlatan Engels, dinin her zaman gerici olmayabileceini syler. Yoksul kyl

isyanlarn rnek verir. lahiyat Thomas Mntzerin 16. yzylda Almanyadaki

kyl ayaklanmasna nclk etmesini ve onun yeni din yorumundaki eitliki

esaslar hatrlatr. Thomas Mntzerin ve sekiz bin isyancnn yenilgisi, hem

yoksullarn hem de yoksullardan yana bir din yorumunun egemenlerce yerle bir

edilmesidir.

Thomas Mntzerden bir asr nce benzer bir olay Anadoluda yaanr. Bir din

1

mailto:burhansonmez@hotmail.commailto:burhansonmez@hotmail.com

7/29/2019 DN AFYON MU, PROTESTO MU

2/3

adam olan eyh Bedrettin, yoksul kyl isyanlarna katlr ve hayatn bu yolda

verir. Onun din yorumu, hem ilahi hem de sosyal adan eitliki bir nitelik tar.

Bu hareketler, yoksullar ve din kavramlarnn bir arada olabileceini gsterir.

Dinin hibir zaman ilerici olmad ve sadece gerici nitelikler (afyon) tadiddias, sosyal gereklie uymaz. Bu iddia, Marksn dinin gerek straba kar

bir protesto olabilecei tespitini grmezden gelir. Bu bak, ne Anadoludaki

Babai syanlarn ne de Aleviliin niteliini aklayabilir.

Latin Amerika lkelerinde son elli yldr kilise iinde yaanan ayrma, din

alanndaki farkl yorumlarn devam ettiini gsterir. Orada, emekten yana olmay

ve kapitalizme kar mcadele etmeyi tercih eden yeni dinsel akmlar ortaya kt.

Kurtulu lahiyat olarak adlandrlan bu hareketler, Vatikann ibirliki dincilii ve

CIA ile lmne bir mcadeleyi gze alarak, dinin sol yorumunu baaryla

kurdular. Hristiyan hareketlerin Nikaraguadaki gerilla devrimine katlmalarn

rnek vermek yeterli olur. Devrimden sonra nl papaz Cardenal, kltr

bakanl grevini yrtt. Orada devrimciler Hristiyanlara Sizin dininiz

gericiliktir diye propaganda yapmadlar. Dindarlarn sosyalizm ve din

olgularn bir araya getirmesinden sadece mutluluk duydular.

Ayn ekilde geride braktmz yzylda slam corafyasnda Ali eriati ve

Mahmut Taha gibi ilahiyatlarn sosyalist din yorumlar dikkat ekti, ama onlar

Latin Amerika hareketlerindeki baary gsteremeyerek yenildiler.

Dinin afyon veya protesto hali, dine sarlanlarn snfsal ve sosyal terchilerinde

rengini bulur. Bugn lkemizde din, sac ideolojinin ve neoliberal politikannarac haline getiriliyor. Hakim eilimin bu olduu bir gerek. Sosyalistler,

egemenlerden yana olan bu sa dincilii tehir ederler. Ama dinin kendisini hedef

tahtasna koymazlar. Din kart bir dil kullanmazlar. Dinin kendisine deil, onun

belli bir (sa) yorumuna kar mcadele ederken bu hassas izgiye dikkat

ederler.

Rosa Luxemburg 1905 ylnda kaleme ald Kilise ve Sosyalizm adl metinde

bunu aka belirtir. Sosyalizm, dinsel inanca kar sava vermez der. Tamtersine, herkese tam vicdan zgrl ve her inanca ve dnceye mmkn en

2

7/29/2019 DN AFYON MU, PROTESTO MU

3/3

geni hogry ister. zgrln her zaman baka trl dnenlerin

zgrl olduunu gsterir Rosa Luxemburg. Bununla birlikte, dinin

egemenlerin elinde bir ara olarak kullanlmasna kar mcadele edileceini

vurgular. Hem sosyalist (zgrlk) bir laiklik perspektifini, hem de egemenlerin

arac olan din anlayna kar mcadeleyi diyalektik bir incelikle ele alr. Bu

yaklam, sosyalistler ile burjuva radikalleri (ve kaba materyalistler) arasndaki

ince izgiyi gsterir.

3