Upload
mustafa-ismail-bagdatli
View
246
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
1/224
Din Kltr ve AhlkBilgisi Derslerinde
Eitici Drama
(lkretim)
Dr. Mustafa smail Badatl
.
. . . .
. . .
.
.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
2/224
stanbul - 2012
ISBN 978-605-87254-0-9
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
3/224
NDEKLER
KISALTMALAR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5NSZ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6GR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1. ARATIRMANIN KONUSU VE PROBLEM . . . . . . . . . . . . . . 112. KAPSAM VE SINIRLILIKLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203. ARATIRMANIN METODOLOJS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204. LGL ARATIRMALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
1. BLMDRAMA VE ETC DRAMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.1.
Eitici Drama le Alakal Kavramlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351.1.1.Psikodrama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371.1.2.Yaratc Drama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381.1.3.Eitici Drama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381.1.4.Drama Oyunu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381.1.5.Eitimde Tiyatro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391.1.6.Yaratclk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401.1.7.letiim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451.1.8.Doalama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
1.2. Eitici Dramann Tanm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
1.3.
Eitici Dramann nemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541.4. Eitici Dramada renme Trleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 631.5. Eitici Dramann lkeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641.6. Eitici Dramann Amalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 651.7. Eitici Dramann Salayabilecei Faydalar . . . . . . . . . . . . . 691.8. Eitici Dramann Olumsuz Ynleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 691.9. Eitici Drama Uygulamas Yapacak retmenin
zellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 701.10. Eitici Dramann Uygulanabilecei Yalar . . . . . . . . . . . . . 771.11. Eitici Drama Uygulamalarnda Grup Says . . . . . . . . . . . 78
2.
BLMDRAMA VE DN ETM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
2.1. Din Eitimi ve retimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832.2. Din retim Yntemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
2.2.1.Anlatm (Takrir) Yntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 882.2.2.Soru Cevap Yntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 932.2.3.Tartma (Mnakaa) Yntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 982.2.4.rnek Olay ncelemesi Yntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . 1022.2.5.Gsterip Yaptrma Yntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
2.2.6.
Problem (Sorun) zme Yntemi . . . . . . . . . . . . . . . . 1092.2.7.
Gezi Gzlem Yntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1122.3. Eitim Geleneimizde Dramatik Unsurlar . . . . . . . . . . . . . . 115
2.3.1.Amin Alaylar (Bedi Besmele Cemiyeti) . . . . . . . . . . 1222.3.2.Hatim Merasimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1252.3.3.Mektep Seyirleri (Gezileri) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1262.3.4.Hafzlk Merasimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1282.3.5.Ketebe Merasimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1312.3.6.Karagz ve Dier Oyunlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
4/224
2.4. lkretim Din Kltr ve Ahlak BilgisiDerslerinde Eitici Drama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1362.4.1.lkretim rencilerinin Psikolojik
zellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1372.4.2.Eitici Drama Faaliyetinin Uygulama
Basamaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1412.4.2.1. Hedef Davranlarn Belirlenmesi . . . . . . . . 1422.4.2.2. Drama Etkinliinin Ve Trnn
Belirlenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1422.4.2.3. Isnma (Grubun Hazr Hale
Getirilmesi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1432.4.2.4. Katlmclarn (Rol Oynayacaklarn)
Seimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1442.4.2.5. Sahnenin Hazrlanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . 1452.4.2.6. Seyircilerin Hazr Hale Getirilmeleri . . . . . . 1462.4.2.7. Canlandrlmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1472.4.2.8. Tartlmas ve Deerlendirilmesi . . . . . . . . . 1492.4.2.9. Tekrar Sahneleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1502.4.2.10.Tekrar Tartlma ve Deerlendirilme . . . . . 1502.4.2.11.Tecrbelerin Paylalmas ve
Genellemeler Yaplmas . . . . . . . . . . . . . . . . . 1512.4.3.Uygulama Basamaklarnn Daha yi
Anlalabilmesi in Bir Eitici Drama rnei . . . . . . 1512.4.4.Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde
Kullanlabilecek Eitici Drama Teknikleri . . . . . . . . . 1522.4.4.1. Rol Oynama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1522.4.4.2. Paralel alma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1532.4.4.3. Zihinde Canlandrma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1542.4.4.4. Mzikle Drama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1542.4.4.5. Pandomim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1542.4.4.6. yk/Olay Canlandrma . . . . . . . . . . . . . . . 1552.4.4.7. Resim Yapma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
2.4.4.8.
Kukla Oyunlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1562.4.5.lkretimde Eitici Dramann
Deerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1573. BLMUYGULAMALAR: DN KLTR VE AHLAK BLGSDERSLER RNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
3.1. Uygulama 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1633.2. Uygulama 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1833.3. Uygulama 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
DEERLENDRME VE SONU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201KAYNAKA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
5/224
KISALTMALAR
A..S.B.E. Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Ensti-ts
a.g.e. Ad geen eser
a.g.m. Ad geen makalebkz. Baknzc. Ciltev. evirenHz. Hazretimad. Maddes. SayfaS. Say
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
6/224
NSZ
letiim teknolojilerindeki gelimelere paralel olarak
insanlar artk dnya zerinde cereyan eden pek ok olaydan
pek ok gelimeden ok ksa sre ierisinde haberdar olabili-
yorlar. Bu teknoloji sadece haberleme deil ayn zamanda bir
kltr de ieriyor. ok uzak bir lkede km mzik grubulkemizdeki genler tarafndan dinlenip sevilebiliyor. Global-
leme denilen ve dnyann klmesi eklinde belki ifade
edilebilecek bu gerek, kltrler arasnda kprler kurulma-
sna ve etkileimin artmasna sebep oluyor. Konu ocuklar
olunca bu daha da nemli hale geliyor. Yeni teknolojilere
merakl ocuklar ilkokul andan itibaren bilgisayar oyunlar
internet gibi sanal ortamlara merak salarak pek ok bilgi ilekar karya gelebiliyorlar. Neyin doru neyin yanl oldu-
unu bilmeden iyi bir rehberlik ile bu bilgi bombardmanna
maruz kalmyor ise ocuklar pek ok farkl yne doru kaya-
biliyorlar. nternet ve bilgisayarn yaygn kullanm okuma
alkanlnn da azalmasna sebep oluyor. Saatlerce ansiklo-
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
7/224
pedi kartrarak bulabilecei bilgiyi ocuklar internetten ok
ksa srede indirebiliyorlar. Bu alkanlk ocuklar sabrsz ve
srekli yenilik bekler hale getiriyor. Eitim sz konusu oldu-unda da artk karlarna geip ders anlatan bir retmen
ocuklara sradan gelebiliyor. Onlara hitap edebilecek farkl
yntemler ve uygulamalara ihtiya git gide daha fazla duyu-
luyor. renci etkinliini n plana karc ezberci olmadan
sevdirerek ve elendirerek rencileri yetitirmek onlarn
eitim sistemi ile daha bark bymelerine sebep olacaktr.
Byle bir ihtiyac gryor ve bunun giderek daha da artaca-n varsayyoruz. zellikle din gibi hayatn tmn kapsayan
ve yaanabilir olduunun fark edilmesi gerektiini dnd-
mz bir konu ile kar karya kaldmzda bu ihtiyacn
daha aikar olduunu grmekteyiz. Elinizdeki bu alma
byle bir ihtiyatan hareketle gelecein genlerine ve yetikin-
lerine en isabetli ve gereki slam kavramn nasl tantabiliriz
sorusuna verilebilecek bir cevap olarak hazrlanmtr. lk-retim Okullarnda Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde
Eitici Dramann Kullanm tezimizin baln oluturmak-
tadr. Eitici drama renci etkinliine dayanmas, elendire-
rek, duygulandrarak ksaca yaayarak retmesi sebebi ile
ocuklarmzn gelecee daha donanml olarak hazrlanabil-
mesi ve Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Dersleri ile alakal iyi
hatralara sahip olabilmeleri asndan olduka kullanldr.almamz incelendiinde zellikle uygulama blmnde
rencilerden ders ncesi ve sonras alnan yazl metinlere
bakldnda yaayarak renmenin oluturduu duygulan-
ma ve etkilenme gzlenecektir. Bir tez almas olarak kstl
zaman dilimi ierisinde yaplmtr fakat uzun sreli olarak
gerekletirilecek eitici drama uygulamalar ocuklarn hem
dersi ve retmeni sevmelerini hem de dini pratik boyutu ilekavrayp doru ve yanl sonular ile birlikte gzlemleyip
deerlendirmelerine imkn verecektir. Bu erevede bakld-
nda yaptmz almann din eitimi iin olduka nemli
olduu kanaatindeyiz.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
8/224
almalarm esnasnda desteklerini esirgemeyen Sa-
yn Prof. Dr. Bayraktar BAYRAKLI hocama, tez danmanm
Sayn Prof. Dr. Mustafa USTA hocama, tez yazm tekniihususunda almam inceleyip yol gsteren Sayn Prof. Dr.
Zeki ASLANTRK hocama ve beni yetitiren tm hocalarmateekkr bir bor biliyorum.
M. smail BADATLI
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
9/224
GR
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
10/224
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
11/224
Dr. M. smail BADATLI
11
1.
ARATIRMANIN KONUSU VE PROBLEM
Eitim sz konusu olduunda farkl alardan bakla-
rak eitli tanmlar yaplabilir. Eitim veya retim olgusu
genel bir bak as ile ele alndnda eiten kii, eitilen kii
ve bunlarn arasnda cereyan eden eitim etkileimi eklinde
unsur gzmze arpar. Aradaki etkileimin verimlilii
eiten kiinin eitilene ynelik rehberlik abasnn baarszerinde etkilidir. Rehberlik olumlu ya da olumsuz ne ynde
olursa olsun baarya ulamak, eiten iin asl amatr. Baar,
eitilen kii zerinde istenilen davranlarn ortaya k ile
elde edilmi olacaktr. Eiticinin baar yzdesini arttrabil-
mek amac ile pek ok dnr eitli yntemler ortaya koy-
mulardr. Bunlar eitim ve retim yntemlerini oluturmak-
tadr. Yntemin baarya gtrmesi; konuya uygunluu,eiticinin bu teknii kavram olmas ve uygulayabilmesi gibi
deikenlere baldr. evrenin etkisi de eitim sreci zerin-
de inkr edilemez bir belirleyicilie sahiptir.
Eitimde uygulanan bu yntemler zaman ierisinde
gelimi toplumun ihtiyacna gre farkl deiimler gstermi-
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
12/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
12
lerdir. Eskiden retim yntemi denildiinde tm derslerde
kullanlan yntemlerden bahsediliyordu. Ancak gnmzde,
her ders farkl bir boyut kazanm hatta baz dallarda ayrm-lar olmu her dal kendi alann oluturmu ve retim yn-
temleri de farkllamtr. Genel retim yntemleri artk
ihtiyaca cevap veremez olmu ve bunun sonucu olarak zel
retim yntemleri ortaya kmtr. zel retim yntemleri
her ders iin hatta her konu iin farkl yntem ve teknikler
gelitirmitir. Her alann kendine has bir zel retim yntemi
olduu gibi, din retiminin de zel retim yntemlerivardr.1
Beyza Bilgin, din retim yntemleri konusunda fikir
birlii bulunmadna ve yeni yntemlerin gelitirilmesine
ihtiya bulunduuna iaret ederek yle demektedir, Bugn
din eitiminde bir fikir birlii mevcut deildir. Yeni yntem-
lerin ve aklayc yaynlarn artmasna ramen, geleneksel
retimi savunanlar ve bu yolda faaliyette bulunanlar vardr.
Geleneksel retimin yetersiz, yeni yntemlerin gerekli oldu-
unu, problemin yeni yntemleri eski retmenlere kabul
ettirebilmekte olduunu savunanlar vardr. Ayrca yeni yn-
temleri benimseyip uygulam, fakat bekledii sonucu ala-
mam olanlar da vardr. Bunlar yeni durumda derslerin,
rencilerin hayat ile gerekten ilgili olup olmadndan
phededirler. Kendileri bir deiiklie hazrdrlar, fakatyerine neyi koyacaklarn bilememektedirler.2 Burada ifade
edilen tereddtlerin ortadan kalkabilmesi iin, zellikle yeni
yntemleri uygulayp sonuta baarszlkla karlam -
retmenlerin ilm almalarla ortaya koyulmu yeni yntemle-
re ihtiyalar bulunmaktadr.
Din eitimi ve retiminde yntem aray devam et-mektedir. Elinizdeki alma bu arayn bir meyvesidir.
Gelien iletiim teknolojileri ile evrenin etkisini zerinde her
1 Mehmet Zeki Aydn, Din retiminde Yntemler, Nobel Yayn Datm, Ankara2004, s. 2, 3.
2 Beyza Bilgin, Eitim Bilimi ve Din Eitimi, Ankara niversitesi lahiyat FakltesiYaynlar, Ankara 1998, s. 3.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
13/224
Dr. M. smail BADATLI
13
zaman olduundan daha fazla hisseden ocuklarmz, sosyal-
leme srecinde kendini daha kuvvetli esen rzgrn etkisine
brakmaktadr. Bilgisayar ve internet kullanmnn yaygnla-mas, radyo, televizyon. gazete gibi yayn organlarnn yayn
politikalar ocuklarmz pek ok bilgiye snr olmakszn
ulama imkan vermektedir. Belli bir szgeten gemeden
rehberlik yaplmadan babo bir ekilde bu ortamlara maruz
kalan ocuklar beraberinde belli bir kltr de almaktadrlar.
Renkli ve elenceli bir ekilde verilen bu kltr ocuklar
zerinde olduka etkili olmaktadr. Mustafa Usta bir toplu-mun eitim dzeyi ile o toplumun kltrel yaps arasnda
anlaml bir ilikinin mevcudiyetine iaretle bir ferdin veya
sosyal grubun sahip olduu kltr ortamnn gelimiliin
ls olduunu, baarl bir eitimin onunla alakal kltrel
ortamn yaratlmasna bal olduunu dile getirmektedir.3Din
eitimi asndan bakldnda daha zevkli, elenceli ve re-
tici bir ekilde eitimin verilmesi gn getike daha byknem kazanmaktadr. Hayat ierisinde eitli sebeplerle aktif
faydasn grmekte zorlandklar din olgusu uygulamal
olarak ocuklarn ve genlerin dimalarnda canlandrlmak
zorundadr. Din Kltr ve Ahlk Bilgisi dersleri de renci-
lere ulama ve kalcln salama hususunda gcn arttr-
mal zevkli, heyecanla beklenilen bir ders olma konumuna
gelmelidir. Eitici drama zevkli, elenceli ve yaayarak -renme zellii ile pratik ierisinde yanl ve doru davranla-
rn sonularnn gzlenmesine hatta tecrbe edilmesine imkn
veren yaps ile bunu salayabilecek bir yntemdir. Nitekim
eitimde drama kullanmnn nclerinden Winfred Ward
kitabnn nsznde dramann din eitiminde de kullanlabi-
lecek bir metod olduunu u szlerle ifade ediyor, Oyun
park ve kamp yneticileri, din eitimi retmenleri, sosyalalmaclar, ve izci liderleri eer denerlerse ocuklarn yarat-
c dramaya byk ilgi gsterdiklerini kefedeceklerdir.4
3 Mustafa Usta, Trkiyede Yksek Din Eitiminin Kurumlama ve Ekolleme Sorunla-r, Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi Yaynlar, stanbul 2001, s. 11.
4 Winfred Ward, Playmaking with Children From Kindergarten to High School,Appleton Century Crofts Inc. , New York 1947, s. VII.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
14/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
14
Dolaysyla ocuklarn ilgisini ekme ve derse katlmn sa-
lama hususunda nemli avantajlara sahip olan drama ynte-
mi din eitimi iin de uzak kalnamayacak bir yntem olarakkarmzda durmaktadr.
Drama, ocuklarn geliim sreleri boyunca olduka
sk olarak sergiledikleri bir faaliyettir. ocuklarn oynadklar
her oyun aslnda bir drama faaliyetidir. Evcilik, saklamba
gibi oyunlar buna rnek olabilir. ocuklarn zevk alarak
oynadklar bu oyunlara yetikin eli deerek ocuka olular
bozulmadan eitici ynleri daha da gelitirilebilir. ocuklarn
skc addettii veya kavramakta zorlandklar pek ok konu
byle bir yol izlenerek onlara zevkli bir ekilde, belki de his-
settirilmeden kazandrlabilir. zellikle sosyal ilikilerin
salkl hale getirilmesinde ve ahlk kurallarnn kavranma-
snda drama nemli bir rol stlenecektir.
lkemizde ilk ve orta dereceli okullarda okutulan DinKltr ve Ahlk Bilgisi dersi, 1982 Anayasasnn 24. madde-
si gereince zorunlu dersler arasnda yerini almtr. Madde-
nin ilgili ksm u ekildedir; ... din ve ahlk eitim ve re-
timi Devletin gzetim ve denetimi altnda yaplr. Din Kltr
ve Ahlk retimi ilk ve ortaretim kurumlarnda okutulan
zorunlu dersler arasnda yer alr. Bunun dndaki din eitimi
ve retimi ancak kiilerin kendi isteine, kklerin dekanuni temsilcisinin talebine baldr..., 1739 sayl Milli
Eitim Temel Kanununun 12. maddesinde yer alan Trk
milli eitiminde laiklik esastr. Din kltr ve ahlk retimi,
ilkretim okullar ile lise ve dengi okullarda okutulan zorun-
lu dersler arasnda yer alr, eklindeki ibare de ilkretim,
lise ve dengi okullarda Din Kltr ve Ahlk Bilgisi dersini
zorunlu klmaktadr.Milli Eitim Bakanl Din retimi Genel Mdrl
ilkretim seviyesinde din retiminin hedefleri ve genel
amalarn u ekilde belirlemitir;
Din retiminin hedefleri;
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
15/224
Dr. M. smail BADATLI
15
1. nsanlk tarihi boyunca birey ve toplum zerinde etkili
olan dinin, doru anlalmasna ve yorumlanmasna kat-
kda bulunulmas,
2. Evrensel boyutta insanlar, toplumlar ve milletler aras
ilikilerde, dinin nemli bir etken olduu, bu ilikilerin
olumlu ynde geliebilmesi iin bireylerin bilimsel yn-
temle verilecek din retimine ihtiya duyduklar,
3. slm Dininin; kltrmz, dilimiz, sanatmz, rf ve
detlerimiz zerindeki etkisi gerei dikkate alnarak s-lm dininin ve bundan kaynaklanan ahlk anlay ile rf
ve detlerin tantlmasna ve retilmesine arlk veril-
mesi,
4. rencilerin inan ve kltr dnyalarna genilik ka-
zandrmak ve baka dinden olanlara kar daha hogr-
l ve anlayl davranlarda bulunmalarn salamak
amacyla dier dinler hakknda genel bilgilerin verilmesi,
5. Salkl bir din ve ahlk retimiyle rencilerin, Mill
Eitimin Temel Amalar arasnda ifadesini bulan mill,
ahlk, insan ve kltrel deerleri benimsemeleri, beden,
zihin, ahlk, ruh, duygu bakmndan dengeli ve salkl
gelimeleri, bylece kltrel yabanclamann nlenmesi
gibi hususlar hedef alnmtr.
Din retimi programnn genel amalar;
Bu program rencilerin, din ve ahlk hakknda doru, bili-
sel, duyusal ve becerisel renmeler yoluyla;
Bireysel adan
1.
Temel din ve ahlk sorularna cevap verebilmelerini,2. nanma ve yaama zgrlklerinin bilincine varabilme-
lerini,
3. Din inan ve ibadetlerini bakalarnn istismarna ka-
plmakszn gerekletirebilmelerini,
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
16/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
16
4. Dinin sevgi boyutunu fark ederek onun insan iin vazge-
ilmez bir ge olduunu kavrayabilmelerini,
5. Din kavramlar doru anlayabilmelerini,
6. Doru din bilgiler ile batl inan ve hurafeleri ayrt
edebilmelerini,
7. slm dinini ve dier dinleri ana kaynaklarna dayal
olarak tanmalar gerektiini kavrayabilmelerini,
8.
Dinin emirleriyle rf ve detlere dayal olan davranlarayrt edebilmelerini,
9. slmn iman, ibadet ve ahlk esaslarn tanyabilmeleri-
ni,
10. slm dininin akl ve bilimle atmadn, din ve bilimin
birbirinin alternatifi olmadklarn kavrayabilmelerini,
11. Akln, din sorumluluun temel art olduunu; dinin
akln kullanlmasn istediini ve bilimsel bilgiyi tevik
ettiini kavrayabilmelerini,
12. Kendi dini ile mutlu ve bark olabilmelerini,
Toplumsal adan
13.
Toplumla yaanan din ve ahlk davranlar tanyabil-melerini,
14. Toplumdaki farkl din anlay ve yaaylarn dinin z
ile ilgili olmayp sosyal bir olgu olduunu tanyabilmele-
rini,
15. Bakalarnn inan ve yaaylarna hogr ile yaklaa-
bilmelerini,16. Toplum iersindeki salksz din oluumlar ayrt ede-
bilmelerini,
17. Fizik ve toplumsal evreyi koruma bilincine ulaabilme-
lerini,
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
17/224
Dr. M. smail BADATLI
17
Ahlk adan
18.
Ahlk deerleri bilen ve bunlara sayg duyan erdemlikiiler olabilmelerini,
19. renilen ahlk deerleri iselletirebilmelerini,
20. nan ve ibadetlerin davranlar gzelletirmedeki
olumlu etkisini fark edebilmelerini,
Kltrel adan
21. Dinin kltr oluturan unsurlardan biri olduunu
kavrayabilmelerini,
22. Dinin, dier kltr unsurlar zerindeki etkilerini fark
edebilmelerini,
23. Doru din bilgiler yardmyla nesiller aras anlay
farkllklarna salkl bir ekilde yaklaabilmelerini,
Evrensel adan
24. Evrensel deerlere kendi din bilgi ve bilinleriyle katl-
malarn,
25. Dier dinleri temel zellikleriyle tanyarak, ballarna
hogryle yaklaabilmelerini,
26.
ada, evrensel insan deerlerin slmn z ile rt-tn fark etmelerini amalamaktadr.5
Bu dersin hedefleri ve genel amalar incelendiinde
din ve ahlk bilgilerin yan sra birok tutum, alkanlk ve
deerlerle ilgili davranlarn kazandrlmasna ynelik ama-
lar bulunduu grlmektedir. Fakat bu davranlarn renci-
lere kazandrlmas kolay deildir. nk bu amalarn ouduyusal alandadr ve ocuklara kazandrlmas iin bilisel
alandan daha farkl yntemler gerektirmektedir.
5 http://dogm.meb.gov.tr/retim_program.htm (01.02.2007).
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
18/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
18
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi derslerinde ara gerecin
fazla kullanlmamas, arln retmende olmas, aratrma
ve incelemelere fazla yer verilmemesi ve gerek dersin ileniisrasnda gerekse de deerlendirme hususunda bilisel alana
arlk verilmesi duyusal boyutun ksr kalmasna sebebiyet
vermektedir. Bu amalara ulatracak gerekli materyal ve
metodun snrl oluu retmenleri de bir manada bu mecraya
itmektedir. Memnuniyet vericidir ki bu boluun doldurul-
mas noktasnda gayretler devam etmekte, gn getike din
retiminde kullanlabilecek materyal saylar artmaktadr.Aratrmamz bu gayretlerden biridir ve din eitiminin daha
kalc ve zevkli olarak verilebilmesini amalamaktadr.
Eitici drama duygusal, psiko-motor ve hatta yer yer
zihinsel alanlara hitap edebilecek bir metod olarak bu boluu
doldurabilecek eitim ve retim tekniklerinden biridir.
zellikle ahlk kurallarn benimsetilmesi ve sosyal ilikilerin
salam temellere oturtulmas eitici drama ile salanabilecek
balca gayeler arasnda yer almaktadr. Uygulanmakta olan
klasik yntemlere gre eitici drama dikkat ekici olmas,
yaantya dayand ve ocuklarn eitici drama ierisinde yer
alrken yaanty hissetmelerini salad iin dinin pratik
olarak yaanabilir ve hayat dinamii ierisinde yer alabilir bir
unsur olduunu kavratabilme noktasnda klasik yntemlere
gre daha stn bir eitim retim yntemidir. Peter Slade,Brian Way, Dorothy Heathcode, Gavin Bolton gibi eitici
drama kavramnn oluumunda etkisi bulunan isimler, eitici
dramann ocuun her konudaki eitiminde kullanlabilecek
bir yntem olduuna iaret etmektedirler. Pratik yn olduk-
a kuvvetli olan ve zihin yan sra duygular da harekete
geirebilen bu yntemin din eitiminde kullanm gelien ve
deien dnya dinamiklerine uyum salama ve onlarla reka-bet edebilme hususunda olduka nemlidir.
Drama, birok eitim etkinliinde bir ara, bir teknik
olarak kullanld gibi, yalnzca kendi bana zel bir konu
olarak da uygulanmakta ve retilmektedir. Eitim teknii
olarak deil de kendisi iin yaplan drama etkinlikleri, bilin-
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
19/224
Dr. M. smail BADATLI
19
dii gibi tiyatro denilen bir gsteri, anlatm ya da sanat trne
ilikin olarak ele alnmaktadr.6Eitici drama tiyatrodan farkl
bir eydir. Tiyatro alanndaki drama etkinliklerinin konumuz-la alakas yoktur, bu durum almamz ierisinde aklana-
caktr.
Hayatta olduka nemli yeri olan din olgusu, yaaya-
rak renmeyi temel alan eitici drama faaliyetleri ile hayatn
iinde, sadece teoride boulmadan, pratik yn ile de renci-
lere tantlabilir. almamz, din eitiminin zevkli ve kalc
biimde verilmesinde etkili bir yntem olacan savunduu-
muz eitici drama faaliyetlerinin teorik temelleri yan sra
pratik uygulamalarn da ihtiva edecektir.
Eitim olgusu, nceden belirlenmi kurallar vastas
ile kiiye kendi iradesi dahilinde davran kazandrma, dav-
ran gelitirme ve davran deitirme sreci ve olgusu.7
olarak tanmlandnda, eitici dramann Trk Eitim Siste-minde kullanlma durumu nedir? Sorusuna dkmantasyon
metodu erevesinde cevaplar aranmtr. Ancak bu tespitler
mevcut kurallar ortaya koymaktadr. Bizim aratrmamzda,
kurallara uygun (metod ve teknie uygun) eitici drama
olgusunu Din Kltr ve Ahlk Bilgisi eitimine uyarlamak
ve bu metod ve teknik sayesinde din davran kazandrma
din davran deitirme ve din davran gelitirmek mm-kn mdr? sorusu aratrmada temel problem olarak kar-
mza kmtr. Ayrca Max Weberin Eitimin temel amac,
kiiye daha sonra gelmeyi arzu ettii pozisyona nceden
hazrlama ilemidir.8 tanm erevesinde, din eitimi ala-
nnda, dindarn daha sonra gelmeyi arzu ettii dnya ve
ahiret mutluluuna (doru dine), kiiyi yaayarak gtrebil-
mekte midir? Sorusu ayn zamanda dindarn eitici dramametodu ile dindarlama sreci arasndaki ilikiyi ortaya koy-
6 Alev nder, Yaayarak renme in Eitici Drama, Epsilon Yaynlar, stanbul
2000, s. 29.7 Mustafa Usta, a.g.e., s. 11.8 Abdurrahman Dodurgal, Eitim Sosyolojisi, Marmara niversitesi lahiyat
Fakltesi Vakf Yaynlar, stanbul 2000, s. 17.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
20/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
20
duu varsayldnda yaptmz bu aratrma ile, din eiti-
minde eitici drama metodunun din eitiminde kullanlabile-
cei ve yaayarak renmenin insan davranlarnda kalc birrol olduu tespit edilmitir.
2. KAPSAM VE SINIRLILIKLAR
Aratrmamz slam Dini ile alakal bilgi ve deerlerin
ilkretim seviyesinde Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Dersle-
rinde retimi ile snrl olacaktr. Drama pek ok farkl disip-
lin tarafndan kullanlmakta olan bir etkinliktir, sanatsalamal, tedavi amal, elence amal olarak pek ok farkl
alanda dramadan faydalanmaktadr. alma ierisinde
dramann ilkretim Din Kltr ve Ahlk Bilgisi dersleri
alannda kullanm zerinde durulacaktr.
4. ARATIRMANIN METODOLOJS
Aratrmann modelini oluturmada teorik ksmdadkmantasyon metod ve tekniklerinden faydalanlmtr.
Faydalanlan eserler dipnot olarak sayfa sonlarnda gsteril-
mi, son olarak da kaynaka blmnde eserlerin ayrntl
bilgileri yer almtr. Teorik bilgilerin yan sra almada
ilkretim Din Kltr ve Ahlk Bilgisi dersi mfredatnda
kullanlabilecek eitici drama rnekleri yer almtr. Sz ko-
nusu rnekler ek olarak alma sonunda verilmitir.Bu rneklerden iki tanesi eitici drama yntemi ile il-
kretim seviyesinde iki farkl okulda toplam snfa uygu-
lanmtr. Uygulama almas, deneyleme modellerinden, tek
bir rneklem grubunun belli bir deikene ilikin lm
ortalamas ile ayn deikene ait anakitle veya ayn rneklem
grubu iin tahmin edilen veya nceden kestirilen/bilinen
ortalamas arasnda belli bir gven dzeyinde anlaml birfarkn olup olmadn belirlemek eklinde yaplan Tek
rneklem (Grup) T Testi (One-Sample T Test) uygulanarak
yaplmtr. ki snfta paylama bir snfta da iyilik konu-
lar ilgili eitici drama rnekleri ile ilenmitir. zellikle
snfta klasik yntemlerle daha nce ilenmi konular seil-
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
21/224
Dr. M. smail BADATLI
21
mitir. Ders balangcnda rencilere Paylamann kendimiz
ve evremiz asndan nemi nedir?, ve yilik yapmann
kendimiz ve evremiz asndan nemi nedir? eklindesorular yneltilmi ve bu konudaki dncelerini bir kda
yazmalar istenmitir. Daha sonra eitici drama yntemi ile
ders ilenmi ve ders sonunda tekrar ayn sorular kda
yazmak sureti ile cevaplamalar istenmitir. Ders ncesi ve
sonras alnan cevaplar karlatrlm ve eitici drama yn-
teminin renci zerinde oluturduu tesir, etkinliin hedef-
ledii kazanmlar gz nnde bulundurularak tespit edilmi-tir. rencilerin derse katlm ve ilgisi tarafmzdan gzlen-
mi ayn zamanda derse birlikte girdiimiz snf retmeninin
deerlendirmelerine de bavurulmutur. Her snftan bize
fikir verebilecek rnekler seilerek alma ierisinde verilmi-
tir.
almann evrenini, stanbulda bulunan iki okuldan
seilmi snf oluturmutur. Uygulama almas ulam
kolayl ve farkl sosyal yaplar bnyesinde barndrmas
gibi avantajlar bulunduundan stanbulda yaplmtr. Farkl
sosyal yaplar temsil eden iki okul sosyal yaplar farkl iki
blgeden seilmitir. Bu okullardan biri stanbulun youn
g alan, ehir kltrne tam olarak gei salayamam
memleketleri ile irtibatlar kuvvetli bulunan bir blgesi olan
Esenyurttan seilmitir. Dier okul da, genellikle sitelerdenoluan bir ile olan Beylikdznde ve bir site ierisinde
bulunmaktadr. Esenyurtta, rnek lkretim Okulunda,
Beylikdznde ise hlas lkretim Okulunda uygulama
almas yaplmtr. zel okullarda bulunan renciler farkl
uygulamalara alkn olduklarndan zellikle her iki okulun
da devlet okulu olmasna zen gsterilmitir. almada yazl
olarak geri bildirimler alnacandan okul ynetici ve ret-menleri ile yaplan istiare sonucu meramlarn daha iyi ifade
edebilecekleri dncesi ile 7. ve 8. snflarda alma yapl-
mtr. alma anket almas olmadndan kii saysndan
ziyade yntemin kullanlabilirlii ve ilerliinin tespit edilme-
si nemli olarak grlmtr. snfta yaplan uygulama
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
22/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
22
almas yntemin kullanlabilirlii ve ilerliine ilikin fikir
vermitir.
5. LGL ARATIRMALAR
Bu blmde gerek yurt iinde gerekse yurt dnda,
ocuklarla yaplan eitici nitelikteki drama almalar tarihsel
olarak incelenmitir. Bu blm ayn zamanda eitimde drama
kullanmn tarihesi hakknda da bilgi vermektedir.
Dramann kkeninin baz kabilelerde bulunan rtn
ispat etme trenlerine ve ibadet ekillerine dayand sylen-
mektedir.9 ocuklarla yaplan tiyatro etkinlikleri ortaaa
Hristiyanl yaymay ve retmeyi amalam olan kilise
oyunlarna dayanmaktadr. Dini ierikli oyunlar bu dnemde
okullarda eitim amal olarak ocuk oyuncular tarafndan
oynanmtr10. XX. yzyln balarnda eitimde dramay ilk
kullanan isim, bir ky retmeni olan Harriet Finlay-
Johnsondr.11
Peter Slade, 1920lerden itibaren ocuk gruplar ile
drama almalar yapmaya balamtr. Peter Slade, eitimde
dramann kullanmna ilikin yaklamn 1954 ylnda Child
Drama (ocuk Dramas) adn verdii kitabnda dile getirmi-
tir. An Introduction to Child Drama (ocuk Dramasna Giri)
isimli kitab ise 1976da yaynlanmtr. Peter Slade, ocukdramasn tiyatroya alternatif olarak grmtr. Ancak tiyatro
ile benzerliini de gz ard etmemitir. Ona gre drama,
ocuklarn doal olarak sergiledikleri bir oyundur. ocuklarn
oynad pek ok oyun, aslnda birer drama faaliyetidir. Ve
ocuk geliiminde drama oyununun nemli katklar olabilir.
ocuk, farkl rollere girerek, farkl durumlarla yz yze gele-
9 Oscar Gross Brockett, Tiyatro Tarihi, yayna hazrlayan: nn Bayramolu,Dost Kitabevi Yaynlar, Ankara, 2000, s. 15-16; zdemir Nutku, Dnya Tiyatro-su Tarihi, Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Yaynlar, An-kara 1971, s. 13-14.
10 Tekin zertem, Trkiyede ocuk Tiyatrosu, Kltr Bakanl, Anadolu niversi-tesi Basmevi, Eskiehir, 1992, s. 22-23.
11 Ahmet ebi, retim Amal Yaratc Drama Yoluyla mgesel Dil BecerisininGelitirilmesi, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, baslmam dok-tora tezi, Ankara 1996, s. 38.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
23/224
Dr. M. smail BADATLI
23
rek, kendi geliimi iin nemli olabilecek beceriler elde edebi-
lir. Dier yandan, drama sayesinde ocuk, iyiyi ve kty
birbirinden ayrt etme, toplumun ve toplumsal kurallarnfarkna varma ve almann keyfini karma ynnde geliir.
Drama ve oyun i ie geer. Drama oyunu sayesinde ocuun
tm kiilii hem beden hem de zihn yaps geliebilir. Yeter
ki yetikinler ocua kendini ifade etme serbestlii tansnlar.
Yine 1920li yllarda Sovyetler Birliinde Aleksandr
Briantsev, sanat, ruhbilimci ve eitimci ibirlii ile ocuklar-
la drama almalar yapmtr. Bu almalar doalama ve
drama terapi kaynakl olarak gerekletirmitir. Oyuncular ve
ocuklar arasnda srekli bir balant kurulmasna zen gs-
termitir.12
Peter Sladein takipilerinden Brian Way, II. Dnya
sava srasnda eitli glkler yaayan ocuklara, drama
yoluyla yardmc olmaya almtr. Brian Way, 1967 ylndakaleme ald Development Through Drama (Drama Yolu ile
Geliim) adl kitabnda, ocuklara kendine gven duygusu-
nun nasl kazandrlaca ve ocuklarn kendi kaynaklarn
kefetme ve kullanmalarna nasl yardm edilebilecei konu-
sunda rnekler vermitir. Brian Waye gre dnyada dramaya
katlamayacak ocuk yoktur. Beden, zihn yaps gz nne
alnmak koulu ile, her ocuk iin, bedensel ve zihinsel engelliocuklar da dahil olmak zere drama etkinlii dzenlenebilir.
Drama ocukta kiiliin gelimesini salar. Kiilik ise yaaya-
rak deneyerek kazanlr. Way, tiyatro ve dramay birbirinden
kesinlikle ayrr. Drama tiyatro ile zde deildir. Waye gre
en nemli fark udur; Tiyatro bir seyirci kitlesine yneliktir.
Seyirciler iin oynanr. Dramada ise katlanlarn kendi yaan-
tlar nemlidir. Drama seyirciler iin oynanmaz. NitekimBrian Way kitabnn ilk blmnde dramann fonksiyonlarn-
dan bahsederken kitab hakknda yle bir ifade kullanr, bu
12 Tekin zertem, a.g.e. , s. 30.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
24/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
24
kitap dramann deil insanlarn geliimini amalamaktadr.13
Waye gre ocua kesin roller vermek ve ocuu belli davra-
n snrlarna hapsetmek zararldr. Drama ocuu gelitir-
mek iindir, dramay gelitirmek iin deil. Yani ama, ocu-
un drama sayesinde gelimesidir. Yoksa dramann mkem-
mel bir ekilde oynanmas deil.
ABDde ise Winfred Ward, 1923te niversitede yara-
tc drama eitimine balamtr. Yaynlanan kitaplar: Stories
to Dramatise (Drama iin ykler) (1952), ve Playmaking with
Children (ocuklarla Oynama) (1947)dr. Ward da tiyatro ve
dramay birbirinden ayrr. ocuk tiyatrosu, ocuk seyircilere
gzellik ve zevk, mutluluk ve nee aktarr; yaratc drama ise
katlan ocuklara, kendi geliimleri ve grupta birbirleriyle i
birlii yapabilmeleri konusunda nemli yaantlar salar.
Tiyatroda oyuncular iin ok nemli olan yetenek, dramada
gerekli deildir. nk dramada ama bakalarn elendir-
mek, etkilemek deildir.
Viola Spolin, 1963 ylnda yazd Improvisation for
Theatre (Tiyatro in Doalama) isimli kitabnda, ocuun
iinden geldii gibi rol oynamasnn, kendini ifade etme
ynnden nemini vurgulamtr. Spolin, yetikinler gibi
ocuklarn da rol oynayabileceklerine dikkati ekmitir. Ona
gre ocuk ya da yetikin, rol oynama yolu ile her alandabedensel, zihinsel ve sezgisel olarak tecrbeler kazanabilir.
ocuk doalama srasnda, yani o anda iinden geldii gibi
oynarken, kim olduunu, nerede olduunu, ne istediini, ne
yaptn, hissettii duygular kendisi belirler ve kendi istedii
biimde ifade eder. Spolin, duygular ve duygularn bedensel
olarak ifade edilmesi arasndaki ilikiye nem vermi ve
insanlara; duygunu gster, duygunu grlr hale getir.nerisinde bulunmutur. Bylece ona gre drama, yaantlar
yolu ile kendini, duygularn ifade etmek iin bir aratr.
13 Brian Way, Development Through Drama, Humanities Press, Atlantic HighlandsN. J. , America 1973, s. 2.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
25/224
Dr. M. smail BADATLI
25
Dorothy Heathcote ise 1970lerde eitimde drama ko-
nusunda almalar yapmtr. Betty Jane Wagner 1976 ylnda
Heathcoteun yaklamn tantan Drama as a LearningMedium (retim Ortam Olarak Drama) adnda bir kitap
yazmtr. Heathcoteun yaklamna gre, ocuklar gerek
yaamda yaadklarn anlamak iin dramadan yararlanabilir-
ler. Drama, okul programnn her alannda kullanlabilir.
Heathcoteun tekniinde, retmenin drama etkinliinde bir
rol stlenmesi gerekir. Etkinliin ortasnda retmen, gerekli
grrse etkinlii durdurabilir, aklama yapar ve rencileritartmaya ynlendirir. Heathcotea gre eitimde drama hem
bilisel, hem de duygusal renmeyi amalamaldr.
Daha sonralar Gavin Bolton, 1979 ylnda yazm ol-
duu, Toward a Theory of Drama in Education (Eitimde Drama
Kuramna Giri) adl kitabnda, drama konusunda daha bili-
sel ve analitik ynlere arlk veren bir yaklam savunmu-
tur. ocuklara sorular sorarak konuyu ama, ayrntlara girme
ve tartmaya nem vermitir. Boltona gre ocuun kendini
ve yaad evreyi anlamas nemlidir. nk iinde yaan-
lan evreye uyum hayat deer tar ve eitimde drama etkin-
likleri temel olarak uyumu amalamaldr.
Nellie McCastlin, yaratc dramay Creative Drama in
the Classroom and Beyond (Snf inde ve Dnda Yaratc Dra-ma) (1968) isimli kitabnda bir sanat, bir sosyalletirme faali-
yeti ve bir retim metodu olarak deerlendirmitir. Aktif
katlmc olabilmesi iin, ocuun bedensel, bilisel, duyusal,
ve sosyal yeteneklerinin yaratc drama oyunlar ile gelitirile-
bileceini vurgulamtr.
Trk eitim tarihi ierisinde eitici dramann ne kadar
eskiye dayand henz tam olarak aydnlanm bir konudeildir. zerinde allmaya muhta bir alandr. Yahya
Akyz, eitici amala drama kullanmn Osmanlnn son
dnemlerine dayandrr, 1914 ylnda Maarif Nezareti tarafn-
dan anaokulu retmenleri iin yaynlanm bir belgede
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
26/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
26
eitici dramann ilk izlerinin grldn ifade eder.14 Bu
belgede Ana mektebi ve snf dorudan doruya bir tlim ve
tedris mektebi deildir; terbiye mektebi, hayat ve hareketmektebidir, ocuk bahesidir. eklinde bir ibare bulunmak-
tadr. zellikle Lisan, Jimnastik, Eya ve Bahe, Hayat ve
Hareket derslerinin uygulannda, ocuklarn zgrlne,
kendilerini serbeste ifadelerine, kendi hayal dnyalarn
kurmalarna ve yaratclna dayanan bir yaklam bu belge-
de dile getirilmitir. Drama ad kullanlmam fakat drama
tekniklerine yer verilmitir. Bu belgenin yeni harflerimizeevrilmi hali almamzn ilerleyen ksmlarnda verilecektir.
1915 ylnda Maarif-i Umumiye Nezareti tarafndan
okullarda tiyatro almalarna yer verilmi ve bu konuda bir
ynetmelik hazrlanmtr. Mekteb Temsillerinin Usul-i Tedrisi
isimli bu ynetmelikte tarih ve ahlka uygun olaylarn, dn-
ya edebiyat ile ulusal edebiyatn, ocuklara tiyatro yolu ile
kolaylkla retilebilecei ifade edilmi, ocuklardaki yans-
lama igds ve yaratclk zerinde durularak, gnlk
oyunlarndan rnekler verilmitir. Tiyatronun zaten ocuun
yapsnda var olduu belirtilmitir. ocuun dil geliimi ve
sosyal mnasebetleri daha rahat kavramas hususunda tiyat-
ronun faydal olaca burada vurgulanmtr.15
Tiyatroyu, bizde okullara ve okul gelenekleri arasnasokanlardan birisi, Prof. Dr. smayl Hakk Baltacoludur.
Bununla beraber Baltacolu, ilk defa tiyatroya okulda yer
verenin Karamrselde hususi bir okulun retmeni Muam-
mer Targa olduunu sylemektedir.16
1925lerde ise smayl Hakk Baltacolunun eitimde
tiyatroyu savunduu grlmektedir. Yaparak yaayarak
renme onun savunduu konunun temelidir. Ama, ocu-
14 Yahya Akyz, Anaokullarnn Osmanl'da lk Programlar ve Ders Uygulama-
lar le "Yaratc Drama"nn lk zleri, Bilim ve Akln Aydnlnda Eitim Dergisi,Mays 2004, S. 51. http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi51/akyuz.htm (30. 08.2008).
15 Tekin zertem, a.g.e. , s. 36-38.16 Selahattin oruh, Okullarda Dramatizasyon, Yeni basmevi, Bursa 1943, s. 4.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
27/224
Dr. M. smail BADATLI
27
un kiilik geliimi ve sosyallemesini salamaktr. O eitim-
de sanat yoluyla sanatn dilini kullanmaktan bahseder. Ona
gre ocuk tiyatro yolu ile hayata altrlmaldr. Ezber vedier sahne unsurlarna nem vermeyen Baltacoluna gre
btn ocuklar okul temsillerinin iinde yer almal ve her
yerde oyunlarn sergileyebilmelidirler.17
Ayn yllarda Muhsin Erturul ocuk tiyatrolarnn
almasn savunur. I. Dnya sava yllarnda Kazm Karabe-
kir okul oyunlar yazar.18
1943de Selahattin oruhun Okullarda
Dramatizasyon isimli eseri yaynlanmtr. Ona gre hep
birlikte yapmak, oynamak, yaratmak, dramatize etmek nem-
lidir. oruh, dramatik gsteriler olarak adlandrd gsterile-
ri bal ve serbest gsteriler olarak ikiye ayrr. Bal gsteri-
lerde nceden dramatik hale sokulan konular dramatize
edilirken, serbest gsterilerde hayattan alnan konular drama-tize edilir.
1965te Emin zdemirin Uygulamal Dramatizasyon
isimli eseri yaynlanr ve tm retmenlere cretsiz datlr.
Bu kitapta tarih, corafya, yurttalk bilgisi, sosyal bilgiler
derslerinde dramann kullanmna deinilir ve rnekler veri-
lir.
MEBnn 1951 yl ortaokul programlarnda temsil yo-
lu ile canlandrma (dramatizasyon) cmlelerine ve bu konu-
da nerilen almalara rastlanr. 1966 ylnda, lkretim
Genel Mdrlnn 6 nolu yayn olarak baslan Nimet
Erkuntun, Okul ncesi Eitimi isimli kitabnda ocuk
Tiyatrosu (dramatizasyon) bal altnda 50 sayfalk bir
blm yer alr. 1968 ylnda yine MEBnn lkokul Progra-
17 Serdar Ongurlar, smayl Hakk Baltacolunun Tiyatro Grleri, Devlet
Tiyatrolar Eitim Dizisi no: A-12, Dramaturgi Birimi, Ankara 1985, s. 59-61.18 Kazm Karabekirin Hala Bu Mektep (1923) isimli mahalle mekteplerinde
verilen eitimi mizahi bir dille eletiren ocuk oyunu, ve arkl bret (1921)isimli, iinde 9 ocuk oyunu ve 7 ark ieren eserleri bulunmaktadr.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
28/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
28
mnda Dramatizasyon olarak isimlendirilen almalardan
bahsedilir.
1980li yllardan sonra eitimde yaratc drama bir
yntem, bal bana bir disiplin ve estetik-sanatsal bir alan
olarak anlmaya ve bu anlamda kayda deer almalar ya-
plmaya balanmtr. 1970lerde Tamer Levent gen amatr
tiyatrocularla doalama almalarn balatr. 1982de ise
Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesinde renciler-
le drama almalar balam ve 1984-85te Sanat Kurumu ve
Deneme Sahnesi Topluluu ad altnda 20-25 kiilik bir
grupla 2-3 yl sreyle almalar yapmtr.
1985te 1. Uluslararas Eitimde Dramatizasyon Semi-
neri gerekletirilmitir. Bu seminerde eitimde yaratc
dramann bilinen dramatizasyon kavramndan farkl ve a-
da anlamna ynelik tantc almalar yaplmtr. 1987de 2.
Uluslararas Drama Semineri gerekletirilmi ve seminerdedramann hayat nemi vurgulanmtr. Bu seminerlerin
ncs, 1989da gerekletirilmi ve ocuklarla Oyun -
ocuklara Oyun balnda drama-oyun ilikisinin incelen-
mesini salamtr. Bu seminerde ayrca mzik-devinim ve
drama gibi farkl boyutlar gndeme gelmitir.19
1989dan itibaren Ankara niversitesi Eitim Bilimleri
Fakltesi Gzel Sanatlar Eitimi Ana Bilim Dal Yksek Li-sans programlarna eitici drama derslerinin konulmas ve bu
alanda tezlerin yazlmaya balamas yaratc drama zerine
akademik kaynaklarn artmasn salamtr. Ayn dnemde
Gazi niversitesi ocuk Geliimi Blmnde, Hacettepe
niversitesinde, ve Ankara niversitesi Dil Tarih Corafya
Fakltesi Tiyatro Blmnde de drama ile ilgili dersler oku-
tulmaktayd.20
1990da ise ada Drama Dernei, drama almala-
rnn eitimde ve tiyatroda yaygnlatrlmas iin aratrmalar
19 http://www.yaraticidrama.org/content/category/8/17/54/ (18. 08. 2007)20 Zll Bozdoan, Okulda Rehberlik Etkinlikleri ve Yaratc Drama, Nobel Yayn
Datm, Ankara 2003, s. 33-36.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
29/224
Dr. M. smail BADATLI
29
yapmak, tiyatro ve eitim ilikisini incelemek amac ile kuru-
lur.21
1991 ylnda, 4. Uluslararas Drama Semineri gerek-
letirilmi ve bu seminerde drama liderinin sahip olmas
gereken nitelikler tartlmtr. Bu seminerlerin 5. si 1993te
gerekletirilmi ve deneyimli drama liderlerinin potansiyel-
lerine yeni alma boyutlar katmak hedeflenmitir. Bu semi-
nerde zel eitimle alakal atlye almas da gerekletiril-
mitir. 6. s ise 1995 ylnda gerekletirilmitir. Bu seminer,
drama maske ve yaratclk konular erevesinde gerekleti-
rilmitir. Maske yapm, mze pedagojisi, mze dramas gibi
konulara da temas edilmi, drama ile tanmaya ynelik bir
atlye almasna da yer verilmitir. 1997de gerekletirilen
7. seminerde oyun karma ve retim niteleri konularnda
seminerler verilmi. Drama maske ve yaratclk konusunda
atlye almas gerekletirilmitir. 2001 ylnda gerekletiri-
len 8. seminerde ise, ada Drama Derneinin nclnde
Trkiyede gerekletirilen yaratc drama almalarnn yerli
ve yabanc uzmanlarca deerlendirilmesine arlk verilmi,
anlat tiyatrosu, drama dersinin yaplandrlmasnda yntem-
ler, drama yntembiliminden oyun oluturma, kltrel tarih-
sel kiisel balamda zaman konularnda seminerler verilmi,
ayrca Dans-Devinim; Drama, zaman konularnda atlye
almalar gerekletirilmitir. 2003 ylnda gerekletirilen 9.
uluslararas eitimde drama seminerinde zel eitimde
dramann kullanm zerinde durulmu ve yabanclatrma
konulu bir atlye almas dzenlenmitir. 10. seminer 2005
ylnda gerekletirilmitir. Bu organizasyonda, ritim, devi-
nim, drama, oyun ve doalamalardan sahneye ve dans hare-
ket tiyatrosu balklar altnda tebliler sunulmutur. Bunlara
ek olarak doalamann yaplandrlmasna ilikin atlye
almas yaplmtr. 2007 Mart aynda ylnda dzenlenen 11.
seminerde, ana balk dn, bugn yarn olarak belirlenmitir.
Anlat tiyatrosu ile yaratc drama arasndaki iliki zerinde
21 http://www.istanbuldrama.org.tr/Tr/content2.asp?m1=1&m2=2 (24. 08. 2008)
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
30/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
30
durulmu, doalama konusunda konferans ve drama atlye-
si dzenlenmi, alkol bamll konusunda interaktif drama
atlye almas yaplm, konferans verilmitir.22
Eyll 1998de Milli Eitim Bakanl Talim Terbiye
Kurulunca yaynlanan Eyll 1998 tarihli tebliler dergisinde,
ilkretim okullar semeli drama dersi 1-2-3 retim prog-
ram yaynlanm ve 1997-1998 retim ylndan itibaren ders
programlarnda semeli ders olarak yer almtr. ngilizce
retmenlii programlarnda semeli ders olarak okutulan
yaratc dramann yannda, YK tarafndan planlanan Eitim
Fakltelerinin Yeniden Yaplandrlmas Projesi kapsamnda
Okul ncesinde Drama ve lkretimde Drama dersleri de
eitim fakltelerinin lisans programlarnda zorunlu ders
olarak yerini almtr.
1999da Ankarada Oluum Tiyatrosu ve Drama Atl-
yesi tarafndan Trkiye 1. Drama Liderleri Bulumas semi-neri gerekletirilmi ve her yl belirlenen bir balk altnda
gerekletirilmeye devam ederek bir sreklilik kazanmtr.
Bu seminerlerin ilkinde, ana balk dramaya merhaba ola-
rak belirlenmitir. 2000 ylnda dzenlenen kinci seminerde
ise ana konu dramaya ok ynl bak eklindedir. nc
seminer 2001 ylnda gerekletirilmi ve konu olarak drama
ve mze pedagojisini ilemitir. Drdnc seminer 2002ylnda lkretimde drama ve tiyatro bal ile tertip
edilmitir. 2003 ylnda dzenlenen beinci seminerin konusu
ise, okul ncesinde drama ve tiyatro eklindedir. Altnc
seminer drama liderlii konusunu balk edinmi ve 2004
ylnda dzenlenmitir. Yedinci drama liderleri bulumasnda
ele alnan konu dramada araylar olmutur. Bu seminer
2005 ylnda dzenlenmitir. Sekizinci buluma, drama vetiyatro bal altnda 2006 ylnda gereklemitir. Dokuzun-
cu drama liderleri bulumasnda tespit edilen temel balk ise
drama kavramlar eklinde olmutur. 2007 Haziran aynda
gerekletirilmitir. Onuncu drama liderleri bulumas ve
22 http://www.yaraticidrama.org/content/category/8/17/54/ (18. 08. 2007)
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
31/224
Dr. M. smail BADATLI
31
ulusal drama semineri 2008 Haziran aynda dzenlenmi ve
temel balk olarak eitimde drama alnmtr. Onbirinci
drama liderleri bulumas ve ulusal drama semineri dramave katlmclk bal altnda Haziran 2009da gerekletiril-
mitir.23
1999-2000 retim ylnda Ankara niversitesi Eitim
Bilimleri Fakltesi Gzel Sanatlar Eitimi Anabilim Dal
tarafndan Eitim Bilimleri Enstits ats altnda Yaratc
Drama Tezsiz Yksek Lisans Program almtr.
2005 ylndan itibaren 10 Ekim, Oluum Drama Ensti-
ts tarafndan ulusal drama gn olarak ilan edilmitir. Bu
gnlerde eitli drama faaliyetleri dzenlenmektedir.24
Dramann eitim maksad ile kullanm hususunda
lkemizde aratrmalar yaplm ve yaplmaktadr. Bu konuda
nci San, Alev nder, H.mer Adgzel, Zlal Bozdoan,
Leyla Kkahmet, Aygren Dirim, Mbeccel Gnen, Nilfer
Dalkl, Aye Okvuran, Tlay stnda, Esra merolu gibi
isimler tarafndan eitli makale ve kitaplar kaleme alnmtr.
Bu almalar genel bir retim ve eitim metodu olarak
eitici dramann etkinliini ele almlardr. zel retim
yntemleri alannda matematik, corafya, Trke gibi ders-
lerde eitici drama kullanmna ilikin almalar bulunmak-
tadr. Din eitimi alannda eitici dramann kullanmnailikin doktora seviyesinde veya daha st seviyede yaplm
bir alma yoktur.
Eitici drama, din eitiminde nasl kullanlabilir?
Hangi konular eitici drama ile ilenmeye uygundur? Din
eitiminde eitici dramann hangi teknikleri kullanlabilir?
Derslerin ileniinde kullanlacak eitici drama rnekleri nelerolabilir? Bu sorular cevaplanmay beklemektedir. almamz
bu sorulara cevap arayacaktr.
23 http://www.olusumdrama.com/default.aspx?pid=17288 (24. 09. 2009)24 http://www.olusumdrama.com/default.aspx?pid=34995&nid=21223 (24. 09.
2009)
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
32/224
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
33/224
1. BLM
DRAMA VE ETC DRAMA
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
34/224
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
35/224
Dr. M. smail BADATLI
35
1.1. Eitici Drama le Alakal Kavramlar
Gnmz dnyasnda, olduka gelimi olan iletiim
teknolojisi ile ocuklar olumlu veya olumsuz pek ok farkl
noktaya ekilebilmektedir. Kendi toplumsal deerlerini koru-
yarak toplum iin itici g olmas beklenen ocuklarmzn
eitimi sz konusu olduunda gnmz artlar da dikkatealnarak imdiye kadar uygulananlardan farkl metodlar
kullanlmas gerekmektedir. Kendilerine cazip olarak sunulan
elence ve oyunla kark pek ok reklm onlar kendine
ekmekte, gerek kltrel manada bir yozlamaya srklemek-
te, gerekse de iktisad gz ard eden tketim toplumunun bir
paras haline getirmektedir. nsan bir tketim makinesi
olarak gren zihniyete kar ocuklarmz ayakta kalabilecek-leri bir donanmla hayata hazrlamamz gereklidir. Bu cazibe-
nin gerek elence, gerekse de oyun boyutlar ile eitim orta-
mna tanmas gnmzde olduka hayati neme sahip bir
durumdur.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
36/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
36
zellikle okul ncesi eitimde yaygn olarak kullan-
lan drama, okul ii eitim ve retimde de uygulanarak, hatta
bilgisayar ortamna tanp interaktif ekilde uygulanarak, birmanada ocuklarmz kendine ekecek ve onlar belki de
farkna varmadan belli bir gr ve donanma kavuturacak-
tr. Din eitimi de bu boyuta kendini tamak zorundadr.
ada dnyann ihtiyacna uygun olarak kendine gvenen,
sorun zme ve karar verme becerileri gelimi, yaratc d-
nme becerisine sahip bireylerin yetitirilmesi yeni yntem
ve yaklamlar gerektirir, bu amalara uygun olan yeni yak-lamlardan bir tanesi de yaratc dramadr.25 Dramay bir
retim arac olarak kullanan retmenler ve renciler okul
dndaki yaam yeniden hatta tekrar tekrar oluturma imk-
nna sahiptirler. Aygren Dirim, oyun ve draman retmenin
elinde sihirli bir anahtar gibi olduunu ifade ederek eitici
dramann etkinliine dikkat ekmitir.26Yaratc drama snf
iinde oyunlarla gelitirilen bir etkinliktir. Bu etkinlik boyun-ca renci; etkin durumdadr, onun yaantlarndan yola
klarak planlanan canlandrmalar sz konusudur, renenin
ilgi ve gereksinimleri n plandadr.27Drama yoluyla eitim-
de renciler yeteneklerini kefedebilir ve kendilerine olan
gvenlerini arttrabilirler. rencilerin kendilerini anlatma,
bakalarn anlama, duygularn, dncelerini, yaratclkla-
rn ve hissettiklerini zgrce sergileyebilmelerini salar.Onlarn zihin ve hayal gcn arttrc nitelikteki en etkili
yollardan biri olarak kabul edilmektedir.
Drama retiminde; dramaya giri temel dzeyde,
genellikle snma, rol oyunlar, duyular gelitirme oyunlar,
sosyal yaama ilikin doalamalar zerinde durulur.28Geni
bir alan olan drama, tiyatronun gizil ve grnmeyen bl-
25 Zll Bozdoan, Okulda Rehberlik Etkinlikleri ve Yaratc Drama, Nobel Yayn
Datm, Ankara 2003, s.2526 Aygren Dirim, Yaratc Drama, Esin Yaynlar, stanbul 1998, s. 34.27 Tlay stnda, Yabanc dil retim uygulamalarnda bir yntem olarak
yaratc dramann yeri, Dil Dergisi, 1998, S. 66, s. 27.28 Aye Okvuran, Eitimde Dramann erii ve retimi, retmen Dnyas,
2002, S. 268, s. 18.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
37/224
Dr. M. smail BADATLI
37
mn oluturur. Drama varsa tiyatro vardr.29 Olay ya da
durumlarn oyunlatrlmasyla gerekleen yaantlar olarak
zetlenebilen drama, jest, mimik, ses, bedensel hareket ier-mesiyle de geni bir uygulama alanna sahiptir. Drama elen-
dirme amacna m yoksa eitim amacna m yneliktir soru-
suna u ekilde yant vermek mmkndr. Drama, oyun,
doalama ve canlandrmalarla elendiren, elendirirken de
eiten bir etkinliktir.
Bu faaliyet iin uzmanlar genellikle drama kelimesini
kullanrlar, Grekede aksiyon anlamna gelir, lirik (ezgisel),
ve epik (destans) yan sra, diyaloglar halinde yazlan, durum
ve eylemin kiiler yoluyla verildii edebi tr.30olarak tanm-
lanr. Trkede dram kelimesi zellikle halk dilindeki kulla-
nm ile ackl oyun ya da olay manasnda kullanlmaktadr.31
Fakat drama tek bana aklayc bir kavram deildir.
Dramann farkl boyutlar vardr. Bunlar anlayabilmek iinfarkl amalarla kullanlan drama eitlerini inceleyelim.
1.1.1. Psikodrama
Jacob Levi Moreno tarafndan uygulanmaya balayan
bir metottur. Her ne kadar Moreno Socratesi psikodramann
ncs olarak kabul etse de dramay tedavi amal kullanan
ilk kii Morenodur.32
Pedagoji szlnde psikodrama uekilde tanmlanr, sujelerin kendilerinde var olduu d-
nlen bozukluklarla ilgili bir temay, tiyatrovari bir egzersiz
eklinde sahnede oynayarak, kendi benliklerini kefetmelerini
ve komplekslerinden kurtulmalarn salama teknii.33Daha
ok yetikinlere ynelik bir psikolojik tedavi yntemi olarak
29 H. Nalan Gen, Eitimde Yaratc Dramann Almlanmas,Hacettepe niv.Eitim Fakltesi Dergisi, S. 24, s. 200.
30 Aziz allar, Drama, Tiyatro Ansiklopedisi, Kltr Bakanl Yaynlar,Ankara 1995, s. 172.
31 Remzi ncl, Dram, Eitim ve Eitim Bilimleri Szl, MEB Yaynlar,stanbul 2000, s. 353.
32 Psikodrama hakknda geni bilgi iin bkz., J.L. Moreno, Sosyometrinin Temelleri,ev: N. azi Ksemihal, stanbul niversitesi Yaynlar, stanbul 1963.
33 Paul Foilqu, Pskodram, Pedagoji Szl, Cenap Karakaya (ev.), SosyalYaynlar, stanbul 2004, s. 405.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
38/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
38
bilinmekle birlikte, genlere ve ocuklara ynelik olarak da
uygulanabilmektedir. Ancak ocuklardan anlayan uzman bir
psikolog tarafndan uygulanmaldr. Ama tedavidir.
1.1.2. Yaratc Drama
ocuklarn katld drama etkinliklerini tanmlayan
bir ifadedir. zellikle Amerikada Winfred Ward ve
McCastlin gibi uzmanlarn ocuklarn katld drama etkin-
liklerini tanmlamak iin kullandklar bir terimdir.34Yarat-
cl gelitirmek iin ocuklarla yaplan drama etkinliklerinikapsar ve eitici drama denilen eitim tekniinin bir alt tr
olarak kabul edilir. Ama oyun yaratmaktr.35
1.1.3. Eitici Drama
Pedagojik drama da diyebileceimiz eitici drama, o-
cuun hemen hemen her konuda eitimi iin kullanlabilecek
bir tekniktir. ngilterede Peter Slade, Brian Way, DorothyHeathcode ve Gavin Bolton tarafndan gelitirilmi ve ocu-
un hemen hemen her konuda eitimi iin uygulanan bir
tekniktir.36 Yukarda geen iki drama trn de bir lde
ihtiva eder. Eitici drama, ocuun psikolojik yaantlar ko-
nusunda bilinlenmesini de ve zel bir yetenek olarak yarat-
cl kazanmasn da hedefler. Eitici dramada ama, anla-
mak, farkna varmak ve renmektir. Oyun sadece bir ara-tr.37
1.1.4. Drama Oyunu
Eitici drama etkinliklerinin oyuna benzer nitelikle-
rinden dolay kullanlan bir ifadedir. Bir olay, yk, konu,
kavram, nesne ya da roln taklit edilerek canlandrld oyun
olarak da tanmlanabilir. Drama etkinliklerini, boz-yap, lego,
34 Alev nder, Yaayarak renme in Eitici Drama, Epsilon Yaynlar, stanbul2000, s. 28.
35 Geraldine B. Siks, Drama With Children, Harpercollins, New York 1983, s. 18.36 Alev nder, a.g.e. , s. 28.37 Nellie McCastlin, Creative Drama in Primary Grades, Longman Inc., New York
2000, s. 13.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
39/224
Dr. M. smail BADATLI
39
kzma birader gibi oyunlardan ayrmak iin kullanlan bir
terimdir.38
Drama, birok eitim etkinliinde bir ara, bir teknik
olarak kullanld gibi, yalnzca kendi bana zel bir konu
olarak da uygulanmakta ve retilmektedir. Eitim teknii
olarak deil de kendisi iin yaplan drama etkinlikleri, bilin-
dii gibi tiyatro denilen bir gsteri, anlatm ya da sanat trne
ilikin olarak ele alnmaktadr.
1.1.5. Eitimde Tiyatro
Profesyonel gruplarn ocuk ve genler iin ve/veya
onlarla birlikte yapt gsterilere verilen addr. Bu gruplar
oyuncu/retmenlerden oluur ve genellikle sosyal sorunlar
ya da ders konularyla ilgili programlar hazrlar ve bunlar
okullarda sunarlar. Burada program kelimesi zellikle kulla-
nlmtr. nk bu gruplar sadece bir oyun sergilemekte
kalmyor, oyun ncesi ve sonras etkinliklerle, seyirciyi oyuna
katarak ele alnan konunun derinlemesine irdelenmesini
amalyorlar. Bu gruplarn birincil amac seyirciyi tartmal
bir konu zerinde dnmeye zorlamak, seyircinin konuyu
daha iyi kavramasn ve hissetmesini salamaktr. Elendir-
mek birincil ama olmamakla birlikte asla gz ard edilmeme-
si gereken bir konudur. Seyircinin ilgisini ekebilmek, onu
oyuna katabilmek iin deiik yntemler denenmeli, tiyatroteknikleri belirli eitsel amalarn hizmetinde kullanlmaldr.
ocuk tiyatrosu ile eitimde tiyatro gruplar arasndaki temel
fark niyette yatar. ocuk tiyatrosu okullara birincil amac
elendirmek olarak gelirken, eitimde tiyatro grubunun
amac deiimi etkilemek ya da tiyatro aracl ile ele alnan
konuyu aydnlatmaktr. Bu gruplar malzemelerini seslenecek-
leri ya grubuna ve o ocuklarn gereksinimlerine gre bulurve dzenler; seyircinin katlmn ister, onlara rol verir, baz
kararlar vermelerini ve sorun zmelerini isterler. Buna gre
programn yaps esnek olmaldr. Gruplar retme iinin
38 Alev nder, a.g.e. , s. 29.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
40/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
40
neminin farkndadrlar ve okullarla ibirlii hlinde alr-
lar.39
Yaratc drama (creative drama) kavram daha ok
ABDde kullanlan bir kavramdr. ngilterede eitimde
drama (drama in education) kavram kullanlmaktadr.
Federal Almanyada yerlemi olan kullanm ise oyun ve
tiyatro eitimbilimi (spiel und theater paedogogik) eklinde-
dir. Trkiyede ise yaygn olarak yaratc drama kavram
kullanlmaktadr.40 Ayrca Kanadada geliimsel drama
(developmental drama) ve educational drama (eitsel dra-
ma) ifadeleri kullanlmaktadr.41
Yukarda geen yaratc drama, eitici drama, drama
oyunu, gibi ifadeler, konuya ilikin terminoloji dilimizde tam
olarak oturmad iin birbirinin yerine kullanlabilmektedir.
Hepsi birbiri ile ilikilidir fakat en kapsamls hepsini iine
alan eitici drama kavramdr. Biz maksadmz daha iyiifade edeceini dndmz iin eitici drama ifadesini
almamzda kullanacaz.
1.1.6. Yaratclk (Creativity)
Yaratclk, eitici drama asndan olduka nemli bir
kavramdr. ocukta yaratcln geliebilmesi iin uygulana-
bilecek eitim metotlarndan biri de eitici dramadr. Yaratc-lk, Trk Dil Kurumu szlnde, Zek, dnce ve hayal
gcnden yararlanarak o zamana kadar grlmeyen yeni bir
ey ortaya koymak, yapmak.42 eklinde tanmlanmtr.
Yaratclk, insanlarn gelimesi ve ilerlemesinin temel dina-
miini tekil eder. nsann kendini amas, bir toplumun
dierleri arasnda varln hissettirebilmesi bu temel dinami-
in hareket gcyledir. Zek, dnce ve hayal gc vastasile ortaya koyulacak yeniliin merkezinde insan vardr. Bu ii
39 Tlin Salam, Eitimde Tiyatro, Bilim ve Akln Inda Eitim Dergisi, Mart2003, yl: 4, S. 37. http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi37, (22. 06. 2008).
40 Zll Bozdoan, a.g.e. , s. 25.41 Sema Alevcan, Drama Uygulamalar Belirli Gnler ve Haftalar in, Ya-Pa Yayn
Pazarlama San. Tic. A. , stanbul, 2005, s. 6.42 Yaratmak, Trke Szlk, Trk Dil Kurumu, Ankara 2005, s. 2134.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
41/224
Dr. M. smail BADATLI
41
yapacak olan insandr. Yaratcln en st seviyede ortaya
kmas iyi gelimi bir zekaya, dnce yapsna ve hayal
gcne baldr. Bu da eitim ile gerekleecektir. Nitekim, bu
nokta nemsenerek, 1739 sayl Milli Eitim Temel Kanu-
nunda genel amalar sralanrken ikinci maddede yapc,
yaratc ve verimli bireyler yetitirmek eklinde bir ifade
kullanlmtr.
Yaratcla farkl disiplinler farkl anlamlar ykledik-
leri iin yaratcln oka tanm yaplmtr. Yaratcla
bilim, teknik, sanat ve eitim evrelerinin yaklam farkldr.
Bilim adamlarna gre yaratclk, sreten ok sonula ilgili-
dir. Akl yrtme, bulu yapma ve sorun zme yaratcln
karlklardr. Sanat iin yaratclk, ahlk ve estetik eleri
ieren zgn btnle ulamaktr. Hamdi Akverdi, Sanatta
Yaratma isimli eserinde yle bir yorum yapar, herkes bilir
ki yaratma her ekli ve her derecesiyle bir ruh iidir. O halde
sanatkarane yaratma duygu ile iradenin zeka klavuzunda
gerekletirdikleri sentezlerin en yksei, en manals olmak
itibariyle tamamen psikolojik bir olaydr.43 Eitimciler ise
yaratcla, aratrc, zgr dnen, soru soran, kaytsz
artsz teslim olmayan, kiisel dnce ve kabiliyetlerini
cesaretle ortaya koyabilen insan yetitirme ynnde yakla-
maktadrlar. Pedagoji Szlnde yaratclk, Orijinal proje-
ler meydana getirmek, kiisel eserler tahayyl etmek ve ger-
ekletirmek kabiliyeti ve eilimi.44eklinde tanmlanmtr.
Eitimciler srece nem verirler. Yaratc bir eitim sreci
sonunda ancak aratrc, zgr dnen, sorular soran, aktif
bir bireye ulalabilir.
Buna gre, yaratcl, olaya farkl alardan bakarak,
daha nce dnlmemi, farkna varlmam noktalar gre-rek ve kiisel gcn kullanmak suretiyle mevcuda yeniden
ekil verebilme gc eklinde tanmlamak mmkndr.
43 Hamdi Akverdi, Sanatta Yaratma, Milli Eitim Basmevi, Ankara 1953, s. 12.44 Paul Foilqu, Yarat, a.g.e. , s. 530.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
42/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
42
Drama ncelikli olarak yararc ve yaratc amaca yne-
liktir. Yaparak ve yaratarak renme etkin bir yntemdir.
Yaratclk nci San tarafndan, Daha nceden kurulmamilikiler arasnda ilikiler kurabilme, bylece yeni dnce
emas iinde yeni yaant, deneyim, fikir ve rnler ortaya
koyabilme ya da anlam evrenimizi yeniden yaplandrma,
bireyler iin ya da kltr iin gereklie uygun bir yenilik
katma.45 olarak tanmlanmtr. Yaratclk bilinenlerden
bilinmeyene ulama yeni ve farkl bir ey ortaya karp bura-
dan bir bileime ulamadr. Sorunu yalnzca sergilemek deilzm nerileri de gelitirmek esastr. Yaratclk ancak bu
ekilde amacna ular. Sanat yoluyla eitimi salayan yaratc
drama, oyunlarla glenir ve beslenir. nk her oyunun
altnda bir yaratclk yatar. Oyunlar ilerinde yaratcl
desteklerler. Yaratc drama, yalnzca bakarak, dinleyerek,
grerek ya da iiterek deil ayn zamanda yaparak ve yaaya-
rak renmeyi amalar. Yaratclk sanat eitimiyle glenir.Beden gcn kullanma, hayal gcne dayal ve estetik form-
lar yaratma, uzun bir sreci de beraberinde getiren drama
sreciyle mmkndr. Yaratclk ancak yaratc davranlarla
geliebilir. Bu ise, aratrma, uygulama, bulma, gelitirme,
alternatif sonular karma ve retme olarak tanmlanabilir.
Yaratc davranabilmek iin ncelikle yaratc dne-
bilmek gerekir. Zaten yaratc davranlar ortaya karma veonlar gelitirme tm eitim programlarnn temel amacdr.
Her trl bask ve kstlama yaratc dnceyi zedeler. Kiisel
becerileri edinme ve gelitirme yaratc ve bamsz dnce
varsa salanabilir. Sezgi, duyumsama, alg, anlama ve an-
latma gc gelien bir renci ise, kolaylkla yaratc dnce
retme srecine girebilir.46 Sz edilen yaratclk ancak -
rencileri yaratc ve etkin klacak eitim durumlarnn sala-nabilmesiyle gerekleebilecektir.
45 nci San, , Yaratclk ve sanat asndan tiyatro.Ankara niversitesi, EitimBilimleri Fakltesi Dergisi, Ankara 1985, c. 18, S. 1-2, s. 100.
46 Sedat Sever , Dil ve Edebiyat retiminde Yaratclk. zel Kltr OkullarEitim - Aratrma Gelitirme Merkezi Eitimde Araylar 1. Sempozyumu EitimdeNitelik Gelitirme, stanbul 1991, s. 373.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
43/224
Dr. M. smail BADATLI
43
Yaratcln ortaya kna ilikin baz aamalar tespit
edilmitir. Bunlar u ekilde sralayabiliriz;
Altrma Aamas (Orientation): Problemin tanmlan-
mas ve deiik ynlerinin belirlenmesidir.
Hazrlk Aamas (Preparation):yaratc kii bu aamada
kendini tamamen probleme adar. Problemi tm alardan
inceler. Bilgi edinme, bunlar ilikilendirme, farkl alardan
analiz etme, yorumlama, deiik biimlerde sentez yapma,
deerlendirme, ve yeniden yorumlama biiminde srdrlenetkinliklerdir.
Kuluka Aamas (Incubation): yaratc dnce sreci-
nin bu aamas, rnn bilin tesinde olgunlamakta olduu
aamadr. Bilin dzeyinde alglanmamakla beraber, youn
bir yaratclk abasnn srmekte olduu evredir. Bu aamada
bilinenler problemi zmek iin yeterli deildir. Bu durumda,
problem bilin altna itilir. Gerekli ara gereler eldedir. Prob-
lem mayalanma aamasndadr. Yaratc kiilerin ellerinde
izlenmesi gereken bir harita bulunmaktadr. Beyin konu ile
alakal btn ilikileri hemen kuramayabilir. Ancak araya
giren yeni uralar, gzlemler, dnceler ve deneyimler
peinde olunan fikrin ortaya kmasna katk bile salayabilir.
Dnlenler yeni kavramla ilgili yeni armlara yol aabi-
lir, yeni seenekler oluturabilir.
Aydnlanma Aamas (Illumination, Inspiration): Bu aa-
ma genellikle, yaratc kiinin aklnda bir anda akan imek
gibidir. Bu aamada, zerinde younlalan konu ile ilgisi
olmayan dnceler zihinden uzaklatrlmakta ve farkl alan
ve konularla yeni ilikiler kefedilmektedir. Yaratc kii,
sonuca yaklatka dnmekten ve almaktan zevk duy-maktadr.
Dorulama ve Gelitirme Aamas (Verification and
Revision): Bu aamada, zmn denenerek, yeterli ve geerli
olup olmad dorulanr. Bazen bu durum yeterli olmayabi-
lir. Bylece birey nc aamaya dner. Bazen de yeterli
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
44/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
44
olan zmn gelitirilmesi gerekebilir. Bu dnemde srekli
aktif olan iki nokta srekli ilgi ve uygulama, denemedir.47
Btn bu dnemler genelde gzlenebilmesine ramen
bunlara belli bir zaman sresi iinde ve belli aralklarla mey-
dana geliyorlar diye bir snr koyulamaz. Evrelerin sras
nemli deildir. Her aama sreli aba ve hayal gc gerekti-
rir. En iyi yntem, yaratc ile yarglayc dnce arasnda
sreli bir al veri olmasdr. Tm aamalarn en ok ihmal
edileni sorun tanm ve dnce retimidir. Ne olursa olsun
sorunun sunuluu zmden daha nemlidir. nk zm
sunua baldr.48
Yaratcln ortaya kmasna engel tekil eden baz
durumlar sz konusudur. Bunlar u ekilde sralanabilir;
1. Kiinin kendini tanyamamas.
2.
Kiinin eksiklerini ve fazlalklarn bilememesi.
3. Bilgiye ulama yollarn bilememesi.
4. Ezberci eitim ve retim.
5. Yaam yeterince anlamlandramam olmas.
6. Kendini ifade yetisinin gelimemi olmas.
7.
Toplumda var olan durum ve kurallara uyma zorun-luluu.
8. Rahatna dkn olmas.
9. Kendini yeterince zgr hissetmemesi.
10. alt konu hakknda yeterli bilgiye sahip olmama-
s.11. Kendini gvende hissetmemesi.
47 Yasemin Argun, Okul ncesi Dnemde Yaratclk ve Eitimi, An Yaynclk,Ankara 2004, s. 42-45.
48 Halide S. Yavuz (Yavuzer), Yaratclk, Boazii niversitesi Yaynlar, stanbul1994, s. 39.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
45/224
Dr. M. smail BADATLI
45
12. Yenilgiye uramaktan, alay edilmekten ve yanl
yapmaktan korkmas.
13. Belli bir otoriteye bal olmas.
14. Ar mkemmelci olmas.
15. Yaratcln dnyada pek az kimseye zg bir yete-
nek olduunu dnmesi.49
1.1.7. letiim (Communication)
Trk Dil Kurumu Szlnde iletiim, Duygu d-
nce veya bilgilerin akla gelebilecek her trl yolla bakala-
rna aktarlmas, bildiriim, haberleme, kominikasyon.50
olarak tarif edilmitir. Pedagoji Szlnde ise, Bildirmek,
iletmek, haber vermek, irtibat kurmak olay veya eylemi.51
eklinde bir tarif yaplmtr. letiim bilim olarak, simge ve
gsterge sistemlerinin retimini, ilemesini ve etkilerini,
bunlarla balantl grngleri aklayan geerli genellemeleri
ieren snanabilir kuramlar gelitirmek suretiyle anlamaya
alan bilim dal.52 eklinde tanmlanmtr. sa Kayaalp
yle bir tanm yapar, letiim terimi Latince blmek
anlamna gelen communis kelimesinden gelmektedir. Bu
balamda iletiim bilgi, dnce, davran gibi kapsamn
bireyler veya gruplar arasnda bllmesini salamak iin
yaplan abalar olarak tanmlanr.53
letiime ilikin ok sayda tanm yaplmtr. E.X.
Dance ve Carl E. Larson 1972de iletiim alanndaki tanmlar
taramlar ve 126 deiik tanm bulmulardr. Bu tanmlar
temelde iki dnce izgisine sahiptir. lk izgi, iletiim sre-
cinin iletim ynn n plana karmaktadr. Bu gnderici-
mesaj-kanal-alc izgisel modeli ile karakterize olan bir yakla-49 nci San, Sanat ve Eitim, Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Yayn-
lar, Ankara 1985, s. 13, 14.50 letiim, Trke Szlk, Trk Dil Kurumu, s. 954.51 Paul Foilqu, Kominikasyon,a.g.e. , s. 285.52 Erol Mutlu, letiim Szl, Ark Yaynevi, Ankara 1995, s. 172.53 sa Kayaalp, Eitimde letiim Dili, Bilge Kltr Sanat Yaynclk, stanbul 2002,
s. 13.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
46/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
46
mdr. Bu tr modeller bir fikrin, duygunun, tutumun vb.
birinden bir bakasna nasl aktarldn ortaya koymaktadr.
Dier yaklam ise, karlkllk ve ortak alglama, paylamagibi unsurlarn altn izmektedir. letiim kavramnn tarihine
bakldnda, iletimsel/mekanik izgisel tr iletiim tanmn-
dan karlkllk/ortak alglamalar trndeki iletiim tanmna
doru bir eilimin bulunduunu saptamak mmkndr.54
Eitim bir iletiim srecidir. Eitme faaliyeti etkili bir
iletiimle en iyi salanabilir. zellikle eitici drama faaliyeti
iletiimin aktif olarak kullanld yaratc bir ortamdr. Yara-
tc eitim ocukta iletiim becerilerinin gelimesinde etkilidir.
Dolaysyla eitici drama faaliyeti yaratcl n plana tayan
kimlii ile ocuklar iletiime sokmakta ve bu ynlerini geli-
tirmektedir. letiim, eitici drama konusunda olduka nemli
ve merkezi bir kavramdr. letiim duygu ve dnceleri
doru, eksiksiz anlama ve anlatmadr. Dil eitiminin temel
amac, kiilerin iletiim becerilerini gelitirmektir.55
Dramann temel amac olan iletiim kurma doutan getirilen
bir beceri olmasna karn, onun etkili ve yeterli biimde
kullanlmas daha sonra gelitirilebilir. rnein, yazl bir
eserin yazl veya szl olarak bir blmnn veya tamam-
nn rencilerce tamamlanmas; kahramanlarnn, olay rg-
snn deitirilmesi, deerlendirme sonularnn yazlmas,
diksiyon eitimi gibi deiik almalar iletiim becerilerinigelitirebilirler. te bu noktada iletiimin baarl ya da baa-
rsz olmasndan sz edilebilir. letiim, okuma, dinleme,
konuma ve yazma etkinliklerinden oluur. Bu etkinliklerin
her biri bir eylem ierir. Dinleme ve okumann bir eylemsiz-
lik durumu olduu dnlr. Kii kendisine iletilenleri
almaktadr nk. Oysa alabilme yaratc bir etkinliktir, bir
alglama, yorumlama srecidir.56
54 Erol Mutlu, a.g.e. , s. 168, 169.55 Cahit Kavcar, Trk dili ve edebiyat retimi. Eskiehir Anadolu niversitesi,
Eitim Fakltesi Dergisi, c. 3, S. 2, 1990, s. 262.56 Oya Adal, Anadili Olarak Trke retimi stne, Trk Dili, 1983, S. 379-
380, s. 32.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
47/224
Dr. M. smail BADATLI
47
Okuma ve dinleme, anlama gcn, konuma ve
yazma ise anlatma gcn oluturur. En basit biimiyle dil
anlama ve anlatma aracdr. Szl ya da szsz olsun iletiimkurmamak mmkn deildir. nsanlar arasndaki en kk
iliki, etkileim bile dramatik bir durumdur. Etkili bir iletiim,
iletiimde bulunan taraflarn (alc ve verici) birbirlerini yaln
ve doru anlamalarn saladndan, zgnln douuna
da imkn salar. Yeniliki dncelerin, ak fikirli, yorumla-
yc, yapc ve yaratc kiilikleri oluturmann en kolay yolu
da doru iletiim becerileri kurmay renme ve retmedengeer. Eletirel bak as kazanan kii zeletirisini de kolay-
ca yapabilir. Drama boyutunda iletiim becerilerini gelitir-
me, izlenenlerin, okunanlarn, dinlenenlerin szl ya da yazl
olarak anlatma alkanln oluturma anlamn tamaktadr.
Bu oluum kazanldnda kavrama da kendiliinden gelmek-
tedir.57
letiim srecini oluturan bir takm eler vardr.
Bunlar, kaynak, mesaj, kanal, alc ve geribildirimdir:
Kaynak (source):letiim srecinde kaynak, hedefledi-
i kii ya da grupta (alcda) davran deiiklii oluturmak
zere iletiim srecini balatan kiidir.58 Her iletiimin bir
kayna vardr. Snfta bu grevi stelenen kii retmendir.
Kaynan zihnindeki fikir veya anlamlar alcsna daha iyianlatmadaki baars etkileyen faktrler u ekilde sralanabi-
lir;
1. Kaynan, kendisini ve alcsn ok iyi tanmas ve
iletiim ieriini belirleyen konuyu iyi bilmesi.
2. Kaynan, kendisi ile bark olmas, alcsn ve ilete-
cei konuyu sevmesi, sevmiyorsa bile belli etmemesi-dir. Kaynan tutumu iletiimin baars zerinde etki-
lidir.
57 H. Nalan Gen, Eitimde Yaratc Dramann Almlanmas,Hacettepe niv.Eitim Fakltesi Dergisi, S. 24, s. 204.
58 Akif Ergin, Cem Birol, Eitimde letiim, An Yaynclk, Ankara 2005, s. 43.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
48/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
48
3. Kaynan ve alcnn iinde yetimi olduklar ve halen
iinde bulunduklar toplumsal ve kltrel ortamn et-
kileri.
4. Kaynan dile dayal iletiim becerisi.
5. Kaynan gvenilirlii.
6. Kaynan uzmanl.
7. Kaynan inanlrl.
8. Kaynan grn itibariyle hoa gitmesi ve alc ile
benzerlik kurabilmesi, baz deerleri alc ile payla-
mas.59
Mesaj (message): Bir yada birden fazla kiinin bilisel,
duyusal, ya da psikomotor davranlarnda deiiklik yap-
mak amacyla dzenlenen iaretler rntsdr. Bir baka
syleyile, kaynan alcs ile paylamak istedii dnceduygu ve davranlar temsil eden sembollerdir.60Bunlar jest,
mimik, ses, k, resim, yaz, iaret gibi semboller olabilir.61
Eitimde mesaj dzenleme, renmeyi salayabilecek iaret
ve sembolleri seme ve bunlara ilikin kullanm planlar
gelitirilmesi veya seilip kullanlmasdr. Burada kullanlan
dilin, ieriin, ileni biiminin mesajn kalitesi zerinde
olduka byk etkisi vardr.
Kanal (channel): letiim srecinde kaynan amalar
dorultusunda alcya gnderdii mesajlar tayan ortam,
yntem ve tekniklerdir.62 Kaynaktan gelen mesajn iletilmi
olmas iin kanal yolu ile alcnn en azndan bir duyu organ-
na ulam olmas gerekir. Ne kadar ok duyu organna ula-
rsa o kadar kalc olur. Eitim asndan bakldnda re-
tim yntemleri bu ksma girmektedir. Ders ara gereleri,uygulanan yntem ve teknikler ocuun ne kadar ok duyu
59 Akif Ergin, Cem Birol, a.g.e. , s. 43-55.60 Akif Ergin, Cem Birol, a.g.e. , s. 57.61 zcan Demirel, Genel retim Yntemleri, Usem Yaynlar, Ankara 1993, s. 21.62 Akif Ergin, Cem Birol, a.g.e. , s. 82.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
49/224
Dr. M. smail BADATLI
49
organna ulaabiliyorsa eitimin hedefleri o kadar gerekle-
mi olacaktr. Bu sebeple grsel ve iitsel zellik tayan ara-
lar sadece grsel veya iitsel olanlara gre daha etkilidirler.Yine renci katlmn ve yaratcln salayan aktif retim
yntemleri dierlerine gre daha etkilidir. Eitici drama bu
noktada etkili bir yntem olarak karmza kmaktadr.
Alc (receiver): Kaynan gnderdii mesajlara hedef
olan kii ya da kiilerdir.63Eitim srecinde alc konumunda
renciler bulunur. Alcnn psiko-sosyal durumu, hazr
bulunuluk dzeyi, mesaja kar gdlenmesi, ilgi ve ihtiya-
lar mesajn belirlenen amaca ynelik olarak alc tarafndan
alglanmasn etkileyen faktrlerdir.
Dnt (feedback): letiim srecinde kaynak, alcsna
gnderdii mesajlarn alnp alnmadn, alndysa anlalp
anlalmadn ya da ne denli anlaldn alcdan kendisine
ynelecek tepkilerden anlayacaktr. te alcdan kaynaaynelen bu tepkilere dnt denilmektedir.64Eer iletiim
srecinde dnt salanamyorsa iletiimin tek ynl olduu
sylenebilir.65Ayrca mesajn gnderilmesi alcnn bu mesaj
alaca veya doru anlayaca manasna da gelmez. Kaynak
gnderdii mesajn yanl anlaldn yahut alnmadn
dntlerden anladnda durumu deerlendirerek alcnn
mesaj doru olarak alabilecei ekilde dzenleyerek tekrargnderir.
1.1.8. Doalama (Improvisation)
Doalama, Tiyatro Ansiklopedisinde u ekilde ta-
nmlanr, Daha nce belli bir (szel ya da mimiksel-
davransal) sahne saptamas olmakszn oyun oynama.66
Aygren Dirim u ekilde bir tanm yapmtr, doalama,
63 Akif Ergin, Cem Birol, a.g.e. , s. 155.64 Akif Ergin, Cem Birol, a.g.e. , s. 165.65 zcan Demirel, a.g.e. , s. 21.66 Aziz allar, doalama , a.g.e. , s. 168.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
50/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
50
yazl bir konuya dayanmadan ie doduu gibi oynama ve
konuma anlamna gelir.67
nsan hayatnda her eyi planlayarak yapamaz. Evdeki
hesap her zaman arya uymaz. Dolaysyla insan beklenme-
dik durumlarla kar karya kalabilir. Beklenmedik bir du-
rumla karlaldnda ortaya kacak davran doalama
eklinde olacaktr. Bu hayatmz boyunca yabanc olmad-
mz bir durumdur. arya ktmzda, al veri yaparken,
selamlarken, yolda bir dostumuza rastladmzda sergile-
diklerimiz birer doalama rneidir. Bu tr ilikilerde nce-
den hazrlanm bir senaryo, tanmlanm bir rol, dekor, belir-
lenmi bir mekn yoktur. Her ey anlk, iten ve doaldr. O
ortamda oluan iletiimin gc hayal gc ile orantldr.
ocukluktan yetikinlie kadar sren hayat oyununda srekli
doalamaya ahit olmaktayz.
Doalama insan davranlarnda nemli bir edir.Birbirini tanmayan iki insann birbirleriyle karlatklarnda-
ki davranlar bir tr doalamadr. Bu insanlar birbirlerine
nasl davranacaklarn nceden planlam deillerdir. Kimse
bir dierinin daha sonra ne syleyeceini ve nasl davranaca-
n kestiremez. Ancak karsndakinin sergiledii davranla-
ra gre kendi hareketlerini belirler ve ayarlar. Bunu yaparken
nceki yaantsnda sahip olduu birikimlerden, anlardan,bilgilerden faydalanr. Bu adan bakldnda doalamalar
aslnda hazrlk gerektiren srelerdir. Gerek yaamdan
eitli kesitler ieren doalamalar bir anlamda gerek yaa-
mn provalardr. nceden planlanmad iin doaldr. Yaa-
yarak renmeyi gerekletiren yaratc drama doaldr,
herhangi bir metne dayanmaz. Demek ki doalama, annda
ortaya kan bir durum olmaktan ok, belli kural ve kalplaragre deien, deitirilebilen davranlar, oluumlardr.
Annda yaratlrm gibi grnse de belli hazrlk srelerini
barndrr. ocuklarn oyun oynamalar da bir tr doala-
madr. ocuklar ilk balarda hareket ederken ve konuurken
67 Aygren Dirim, a.g.e. , s. 35.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
51/224
Dr. M. smail BADATLI
51
akc olmayabilirler. Zamanla grubu tanrlar, kendilerine ve
dierlerine gvenleri artar, dncelerini szlerle, hareketler-
le rahat bir ekilde ifade ederler.68 Doalamalar kesinlikletaklit olmamaldr. Taklit yaratcl olumsuz etkiler. Doa-
lamalardaki zgrlk grup elemanlarnn birbirlerini tanma-
lar ve gvenmeleriyle salanabilir. rencilerin sosyal
uyumlarnn gelimesinde bu yntemin iyi bilinip ve doru
olarak kullanlmas zorunludur.
1.2. Eitici Dramann Tanm
Eitici drama, Alev nder tarafndan u tekilde tanm-
lanmtr, Bir eylemin bir olayn, duygunun, eitli rollerin,
bir kavramn, konunun ya da yknn, hatta iirin, canl ya
da cansz varlklarn szel ve szsz, kendiliinden davran-
larla, taklit yolu ile, temsili olarak ifade edilmesi, canlandrl-
masdr.69
nci Sann konuya ilikin tanm ise yledir, Doa-
lama, rol oynama vb. tiyatro ya da drama tekniklerinden
yararlanlarak, bir grup almas iinde, bireylerin bir yaan-
ty, bir olay, bir fikri, kimi zaman bir soyut kavram ya da bir
davran, eski bilisel rntlerin yeniden dzenlenmesi
yoluyla ve gzlem, deneyim, duygu ve yaantlarn gzden
geirildii oyunsu srelerde anlamlandrlmas canlandrl-
masdr.70
H. mer Adgzel eitici dramay, Yaratcl geli-
tiren etkili bir yntem ve yaratc bireyi yetitiren bal bana
bir eitim alan.71olarak tanmlamtr.
Zlal Bozdoan, farkl alardan bakarak u ekilde bir
tanm yapmtr; Tiyatro ve drama tekniklerinden yararlan-
68 Evren Bayram, ve dierleri. lkretimde Drama 1 (retmen in). MEB Yaynla-
r, Ankara 1999, s. 8.69 Alev nder, a.g.e. , s. 32.70 nci San, Yaratc Dramann Eitsel Boyutlar, 1. zmir Eitim Kongresi, Dokuz
Eyll niversitesi Buca Eitim Fakltesi, zmir, 1991, s. 558.71 H.mer Adgzel, Eitimde Yeni Bir Yntem ve Disiplin: Yaratc Drama,
ukurova niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi 1. Eitim Bilimleri Kongresi, 1994, c.2, s. 522.
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
52/224
Din Kltr ve Ahlk Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
52
larak bir grup almas iinde doalamay merkeze alarak
gerekletirilen, mzik, dans, resim, heykel, edebiyat gibi
eitli sanat dallarna ilikin etkinlikleri bnyesinde barndr-mas ve ada insann sahip olmas gereken yaratclk zel-
liini gelitirerek bireye estetik bir bak as salamas ile
tmel bir sanat eitim alan, farkl yetenek ve zeklara dnk
etkinlikleri ayn anda bnyesinde barndrmas ve daha ok
duyular hedef almasyla yaant yoluyla kalc renmenin
etkili bir yntemi, kendini gerekletirme yolundaki ada
insana, kendini, evresini, olaylar ve en geni anlamylahayat ok ynl ve gereki bir ekilde alglayarak, ihtiyala-
rn karlama ve gizilglerini gerekletirmesi ynnde
byk destek veriiyle etkili bir kiisel/sosyal geliim ynte-
midir.72
Emin zdemir ise eitici dramay ocuklarn taklit
glerine dayanan doal bir renme yolu olarak tanmla-
maktadr.73
Peter Sladein tanmlamas ise u ekildedir; bir bece-
ri yaratmdr. Sabrn, anlamann, mutluluun, zgrln,
gzlemin ve alakgnllln olduu bir ortamda gelime-
dir. Yetenekli retmenler ve akll ebeveynler tarafndan
gelitirilen, ynlendirilen oyundur. Oyun; dramatizasyonu,
snf sahneleme altrmalarn, zgr ifadeyi, doalamay veyaratc dramay btnleyen bir yapdr.74
Brain Way, en basit tanmyla drama, yaamn al-
trmasdr. Buna benzer bir tanmlama uygunluu ve kesinlii
ile eitim iinde yaplabilir; bu nedenle nerilen, dramann
her retmenin ilgilenmesi ve her ocuun da yaamas gere-
ken bir deneyim, imkn olduudur. Tiyatronun kabul gren
kimi limitlerini, kurallarn attmzda dramaya yaklatm-z dnsek bile, drama farkl bir etkinlik, farkl becerilerin
72 Zll Bozdoan, a.g.e. , s. 27.73 Emin zdemir, Uygulamal Dramatizasyon, Milli Eitim Bakanl retmen
Okullar Genel Mdrl, Ankara 1965, s. 3.74 A Brief History of Creative Drama in The US.
http://www.arts.ilstu.edu/~psritch~/the~basichistory.html (15. 09. 2007).
7/25/2019 Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Eitici Drama
53/224
Dr. M. smail BADATLI
53
kullanlmas, karar alma standartnda farkllk ve btnyle
farkl bir etk