-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 2 (1, 2)
ONDOKUZ MAYIS NiVERSiTESi A. o
ILAHIYAT FAKUL TESI DERGISI
SAYI: 9
Samsun - 1997
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 3 (1, 1)
ONDOKUZ MAYIS NiVERSiTESi iLAHiYAT FAKLTESi DERGiSi
Say : 9 Samsun 1997
Sahibi: ilahiyat Fakltesi Adna: Prof Dr. Sadk CHAN
Mesul Mdr: Yayn Komisyonu Adna:
Prof Dr. Hseyin PEKER
Yaz ileri Mdr: Dr. Yavuz NAL
Dizgi ve Mizanpaj: Ar. Gr. Vejdi BLGN
Bask: Ondokuz Mays niversitesi
Matbaas
Dergide yaynlanan yazlarn bilim ve dil ynnden sorumluluu
yazarianna aittir.
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 92 (1, 2)
-- 1
.
1
-
i
! j ' i
! 1
i- 1 1 l-l i L ! i i i--l 1.
DiNi VE AHLAKi BiLGi, BECERi VE TUTUI\II GRETiMiNiN ETKiLi
YOloLARI
Yrd.Do.Dr.Mevlt KAYA.
Akm ASAN ..
Giri Eitim-retim faaliyetlerinin iki ynl amac vardr.
Bunlardan
biri insana sahip olduu btn kabiliyederiyle birlikte
geliebilecei bir ortam salamak; dieri ise, onu iinde bulunduu
topluma uyum
salayan iyi bir vatanda olarak yetitirmektiL 1 Okullarda
okutulan btn derslerin retim programlarnda ulamak istedikleri
amalar vardr. Her dersin hedefi, okulun. ve milli eitimin amalarna
ulanaya almaktr. Trk Milli Eitiminin genel amac, Milli Eitim Temel
Kanununda, zetle yle belirlenmitir: "Trk milletinin milll, ahlaki,
insani, manevi ve kltrel deerlerini benimseyen, koruyan ve
gelitiren, ailesini, vatanru, milletini seven ve daima yceltmeye
alan yurttalar; beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu
bakmndan dengeli ve salkl ekilde gelimi bir kiilie ve karaktere
sahip kiiler olarak yetitirmektiL stidat ve kabiliyetlerini
gelitirerek gerekli bilgi, beceri ve davranlar kazand rmaktr.
"2
Genel eitim ierisinde yer alan din ve ahlak retimine, milli
eitimin amalarnn gereklemesinde nemli grevler dmektedir. Din Kltr
ve Ahlak Bilgisi dersinin retim programnda Trk Milli
Eitiminin amalar dorultusunda, ilk ve ortaretrnde din ve ahlak
retiminin genel amac, "rencilere slam Dini ve ahlak il~ ilgii
yeterli temel bilgileri kazandrmak, iyi ahlakl ve f~iletli insanlar
yetitirmek; milli birlik ve beraberlii salamaktr". 3 Pin ve
ahlak
retimi srecinde slam Dininin inan, ibadet ve ahlak esaslan
O.M.. Hiliyat Fakltesi retin yesi Ondokuznays niv. Sos.Bil.Ens.
Din Eitimi Doktora rencisi 1 B.Bilgin, ''Din Kltr ve Ahlak Bilgisi
zel retim Yntemleri zerine" Din
retin ve Din Hizmetleri Senineri. Ankara. 1988. s.33 1. ~Milli
Eitin Temel Kanunu. Kanun no: 1739, Madde:2. 3 Milli Eitint Bakanl.
Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Dersi retin Prograrru.
M.E.B.Tebliler Dergisi. Tarih:29.3. 1982.
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 93 (1, 1)
r
hakknda bilgi verilirken; ayn zamanda istenilen ahlaki, dini
tutum ve davraniann kazandnimas amalanr.
Eitimde amalar, eitim-retim faaliyetleri sonucunda rencilerin
kazanmas gereken zellik ve davranlan iaret eder. Davranlar, amalarn
gzlenebilir hale dnm eklidir. Davran, kiinin dalayl ya da dorudan
llebilen ve gzlenebilen tm bilinli faaliyetleridir. Bu faaliyetler
dtan dorudan gzlenebilen hareket ve beceri biiminde olabilecei
gibi, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlal davranlar da olabilir.
Davranlar, bir konunun muhtevasn oluturur; retim sonucu renme
rnleri olarak ortaya kar. Bu renme rnleri bilgiler, beceriler ve
tutumlardr. Bilgiler bilisel (zihinsel)
davranlar, beceriler psikomotor davranlar, tutumlar ise duyu~al
(duygusal) davranlardr. ~ Din ve ahlak konulannn ierdii davranlar
ounlukla ~ilgi
arlkl olmakla beraber, beceri ve tutum ieren konular da
mevcuttur. Aslnda bilgi, beceri ve tutumlan bir konu btnl ierisinde
kesin olarak bir birinden ayrmak mmkn deildir. Bunlar ou kez i ie
ve birbiriyle yakndan ilgilidir. Bilgi alaruna g iren bir davran
bir boyutuyla duygu, dier boyutuyla beceri alanyla ilgili olabilir.
4 rnein, namaz konusu iinde namazn nasl klnacaru bilmek bilgi,
namazn gerektirdii hareketleri yapma ve namaz sGre ve dualarn
okuyabilme beceri, namaz klmaya kar istekli olma ise tutum
niteliindeki davranlardr. Bir konu ierisinde, hem bilgi, hem
beceri, hem de tutumlar bulunabilmektedir.
renme, rencinin evresiyle etkileimi sonucunda meydana gelen kalc
deiiklikler olarak tanmlanmaktadr. Yani, renme bilgi, beceri ve
tutum kazanma iidir. rencinin evresi retmen, dier
renciler, retim ara-gereleri ve dier uyanclardr. renmeyi salama
faaliyetleri retme, planl ve programl retme faaliyetleri ise
retimdir. retim faaliyetlerinin amac, rencilerin istenen bilgi,
beceri ve tutumlar renmesini salamaktr.
Bilgilerin renilmesi Bilgi, insan aklnn kapsayabilecei ilke,
kavram, olgu ve
gereklerin tmne verilen ad; insan aklnn almas sonucu ortaya 4 B.
Bilgin, ve M Seluk. Din retimi zel retim Yntemleri, Ankara, 991. s.
14.
180
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 93 (1, 2)
-~
J _ 1
' i 1
. !
. l
i
.l-l 1
.. 1
1 ,.
i
.
1
kan zihinsel rndr. 5 Bilgiler, insann d ve i uyarclar yoluyla
alglad, belleinde saklad ve dnce retiminde kulland kavramlar ve
ilkeler gibi davranlardr. Bilgiler, beceri ve tutumlarn
renilmesi iin gerekli temel alt yaplardr. Bilgilerin retilmesi
ve sunulmasnda dil nem kazanr. retmen iledii konudaki bilgileri
retirken, genellikle szel mesajiara arlk verir. Bundan dolay
retmenin rencilerin bildii kelimelerle bilgiyi sunmas gerekir.
Ayrca, renci bu konudaki temel
kavramlar, n bilgileri edinmi olmaldr. Bilgilerin renilmesinde
szel mesajlarn yansra, grsel sembollerin de kullanlmas,
renmenin etkililik ve verimliliini nemli lde artnr. Bu nedenle
renmede, gze hitap eden aralar kullanlmaldr.
Becerilerin renilmesi Psikomotor davranlar olan beceriler, duyu
organlar, zihin ve
ilgili organ kaslarnn birlikte almas sonucu ortaya kan
davranlardr. Beceriler genellikle birden ok duyu organ ve kas
koordinasyonuyla salanan karmak davranlar btnldr. Bedensel ve
zihinsel bir aba gstererek bir ii kolaylk ve ustalkla yaplabilmesi
beceriyi gerektirir. Beceri, hareketleri koordine ederek dzgn, doru
ve hzl yapabilme yeteneidir. Beceriler, psikomotor
geliimin bir sonucu olup, renme yoluyla kazanlr . Beceriterin
renilmesinde, ncelikle renci becerinin nasl yaplacan bilmeli ve
beceri iin gerekli koordineli hareketleri yapabilmelidir. Bir
becerinin yaplabilmesi iin, ilgili organlarn fizyolojik olarak
yeterli dzeyde olgunlamas gerekir.
Becerilerio renilmesinde gsteri yntemi nem tar. Beceriler,
beceriyi yapabilen bir reticiyi model alp gzleyerek ve taklit
ederek renilir. Becerinin nasl yaplaca nce aklanmal, sonra
becerinin yapl rnek olarak gsterilmeli, becerinin yaplmas
renciden istenilmeli, renci beceriyi doru yaptnda pekitire
verilmeli, yanllklan dzeltilmelidir. Beceri doru olarak yapldktan
sonra da yeteri kadar tekrar yoluyla pekitirilmelidir.
Beceriletin
retilmesinde, beceri anlaml paralara blnerek retilip, sonradan
btnletirilebilir.
5 F. Ouzkan, Eitim Terimleri Szl, Ankara, 1981, s.29. 181
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 94 (1, 1)
\ !
l .
1
Din retimin de, abdest, namaz konulan, Kur' an okuma ve yaz
retimi gibi konularda beceriler arlkl olarak yer almaktad:-.
Tutumlarm renilmesi Tutum (tavr), bireyin insanlar, olaylar ve
cansz varlklar karsnda taknd davran biimidir. 6 Kiinin bir eya,
nesne, kii veya olaya kar olumlu ile olumsuz arasnda deien bir
noktada vaziyet alma; 7 bir durumu kabul ya da kabul etmemesine
ynelik
eilimine tutum denilmektedir. Tutumlar, duygusal yn arlk tayan
davranlardr. Eitimde renciler iin tutum nesnesi, okul, bir ders,
dersin konusu ve dersin retmeni olabilir. Din ve ahlak retiminde
tutumlar nemli bir yer tutar. Dini sevme, dini ve ahlaki deerleri
benimseme, dine kar olumlu bir tutum gelitirme gibi.
Tutum, davran ncesi hangi ynde davranlacan belirleyen bir i
durumdur. Kazarulnu olan tutumlar davranlara yn verirler: Tutumu
bilinen birinin davrannn ne olabilecei tahmin edilebilir. nk,
davran ile tutum arasnda uyum ve tutarllk vardr.8
Bir derse kar renci nasl bir tutum gelitirmise, o derse yle
davranr. rnein, din ve ahlak dersine kar olumlu bir tutum gelitiren
renci, bu derse severek alr. Derse kar olumsuz tutum gelitiren
renci ise, dersin almalanna katlmak istemez. nk, olumlu tutum kiiyi
o duruma yaklamaya, olumsuz tutum ise o durumdan
uzaklamaya yneltir. Din eitimeisinin grevi, rencilerde olumlu
bir dini ve ahlaki
tutum gelitirmek olmaldr. rencilerin houna giden yaantlar
salayan retmenler, derse kar rencilerde olumlu tutum gelitirebi
lirler. Bu nedenle, din ve ahlak eitimcileri , din ve ahlak
derslerini zevkli hale getirmeli, kendilerini rencilere
sevdirmeli,
rencilere iyi bir rnek olmal, cezadan kanmal ve dl oka
kullanmaldr. retmen kendini rencilere sevdirebilmesi iin, nce
kt::ndisi renciyi sevmeli ve onlara gzel mtiamelede bulunmaldr.
retmen dini ve ahlaki konularda rencileri objektif ve basksz
11 Ouzkan. a.g.e .. s.l53. 7 N.Fidan, Okulda renme ve retine.
Ankara. 985. s.79. H .E.Baaran. Eitin Psikolojisi, Ankara. 1996.
s.293.
182
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 94 (1, 2)
1
1
1 j
olarak bilgilendirdiinde, rencilerin olumlu tutum gelitirmesinde
daha etkili olabilir. Tutum, duygusal, zihinsel ve davransal
boyutlaryla bir btn olarak ele alnmaldr. Davran grlere gre
bilgi, beceri ve tutumlarn renilmesi artlanma ve gzlem yolu ile
gerekleir. Bu grler, renmede d uyaretiara ve gzlenen davranlara nem
verirler. Her ne kadar renme olay isel bir sre olsa da, bu i sreler
d uyarclarn etkisi altndadr. 9 artlanma ve gzlem yoluyla renme
teorileri, renmenin meydana geliini farkl ekilde aklamaktadr.
artlanma Yoluyla renme artlanma yoluyla renme teorileri, klasik
ve edimsel (operant) artlanma olarak iki grupta
incelenmektedir.
Klasik artlanma, doal ve bilinen bir uyarcya kar yaplan
tepkinin, farkl uyaretiara da gsterilmesidir. Klasik artlanmada,
bilinen bir uyarc ile bilinmeyen baka bir uyarc kiiye birlikte
verilerek her ikisine ayn tepkinin verilmesi salanr. rnein din
dersi
retmenini seven renci , dine kar da olumlu bir tutum
gelitirebilir. Ayn ekilde, bu durumun tersi de olabilir. Tutum
deitirmede, genellikle plansz ve "'rastlantsal olarak klasik
artanma meydana gelmektedir. Bu renmeye, klasik. artlannada artl
tepki denilmektedir. 10
artl tepkiler, bireylerde baz objelere, olaylara veya kiilere
kar yaknlama ya da uzaktama tutumu oluturabilmektedir. nsanlarn
korku gibi bir ok duygu ve tutumlan klasik artlanma yoluyla meydana
gelmektedir. rencilerin okul ortamna tadklar tutum ve davranlar,
gemi yaantlarnda olumu bir artlanmadan
kaynaklanyor olabilir. 1 1 Edimsel ( operant) artlanma, yaplan
bir davrann arkasndan
dl (olumlu uyarc) verilmesi sonucu o davrann renilmesidir.
Skinner'e gre bir davrann sonucu, insanda hoa giden olumlu bir
durum meydana getiriyorsa, o davrann tekrar ortaya kma olasl
9 RM.Gagne. L.J.Briggs and W.W.Wager. Principles of
lnstructional Design. New York. 1992. s. l94.
111 R.M.Gagne. The Conditions ofLearning. New York. 1985, s.24.
11 Gagne, Briggs ve Wager. a.g.e. s,88.
183
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 95 (1, 1)
artar. 12 Eer, gsterilen davran sonucunda insan ac, ceza veya
olumsuz bir durumla karlayorsa bu davran tekrar etm.e olasl olduka
az olacaktr. 13
Edimsel artlanma teorisi, renmede dl ve cezann nemini
vurgulamaktadr. Davrann ortaya kma olasln artran dl gibi uyarclara
pekitire denir. Pekitire ile pekitirilen davran renilir. Bir
davrann sonundan hoa giden bir uyarc gelirse buna "olumlu
pekitirme" , ceza gibi olumsuz bir durum ortaya karsa buna da
"olumsuz pekitirme" denir. Ceza, davran zayflatr ya da belli bir
sre iin durdurur. Ceza, istenmedik davranlarn bastrlmasnda etkili
olabilir. Ancak, renmede dllendirme cezalandrmadan daha etkili ve
deerli bir yoldur. Bu nedenle, retmenler ceza ve yerne yerine, dl
ve vmeyi daha fazla kullanmaya gayret etmelidir. Olumlu ve doru
davranlar mutlaka dllendirilmeli ve pekitirilmelidir. dller maddi
ve manevi olabilir. "Aferin, ok gzel..." gibi szel dllendirme
olabildii gibi, notla dllendirme de yaplabilir. Gzlem Yoluyla
renme
nsan davrannn biimlenmesine etki eden en nemli faktrlerden btri,
evresinde bulunan dier insanlarn tutum ve
davranlarn gzlemesidir. nsann kiilii ve karakteri de evresinde
grdklerine, duyduklarna gre oluur, ona gre biimlenir.
renmede gzlem, model ve taklide nem veren gr, sosyal renme
teorisidir. Bu teoriye gre, birey bilgi, beceri ve tutumlar bir
kimseyi model alp taklit ederek renir. 14
ocuklar birok sosyal ve ahlaki ya da ahlak-d davran gzlem
yoluyla renir. rnein, filmlerde saldrgan modelleri gzleyen ocuklarn
daha ok saldrgan davranlar sergiledikleri grlmektedir. 15 ocuklar
anne-baba, retmen ve bakalanna bakarak
davranlarn renirler. Bir fotoraf makinesi gibi, ocuklar
grdklerini zihinlerine yerletirirler.
Gzlenen davrarun sonucunda ortaya kan haz ya da elem
1 ~ MErdem ve Y.Akman. Eitim Psikolojisi, Ankara 1995. s.l28. 13
R.M TI1omas. Comparing Theories ofChild Development, Califomia
1992. s,205. 14 A.Bandura. Social Learning 1l1eory. N.J .. 1977.
s.48. 15 Fidan. a.g.e .. s.59.
184
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 95 (1, 2)
1
_L
.
i
verc durum, davran gsterenin model alnmasn etkileyen
faktrlerdendir. Gzlenen davranlardan, sonucu olumlu olanlar taklit
edilirken, olumlu olmayan davranlar geriellikle taklit edilmez.
rnein, devini yapmayan renciyi retrnenin azarlamasn gren dier
renciler bu davran taklit etmezler.
Gzlem yoluyla renme, pekitirilen bir davrarun taklit edilmesi
kadar basit bir olgu deildir. Birey evresindeki insanlarn
davranlarn gzler, daha sonra birtakm sonular kanr ve kendisi iin
yararl olan durumlarda davran gsterir. Gzlenen davran bellee
kodlanr ve gerektii zaman hatrlanr. Yani, gzlem yoluyla renmenin
zihinsel bir boyutu da vardr.
Din ve ahlak retiminde gzlem yoluyla renme nemli bir yer tutar.
renciler diru ve ahlaki davranlannn birounu
retmenlerini gzleyerek renirler. Bu nedenle, zellikle din
eitimeisi olan retmenler dini ve ahlaki konularda rencilere iyi bir
model ve rnek olmaldr. Din ve ahlak eitirncisi, rencinin zdeim
kurduu bir retmen ise, taklit etmenin etki derecesi renci
zerinde daha da fazla olacaktr.
Okullarda r~tirn programlarnda belirlenen bilgi, beceri ve
tutumlar planl olarak rencilere kazandrlnaya allr. retim
durumlarn dzenlemek retrnenin en nemli grevlerindendir. retim
ilke, yntem, teknik ve ara-gereleri kalc renmeleri salamak amacyla
retim durumlarnda ie koulur. Gagne, retim durumlannda renme-retme
faaliyetlerinin etkili ve verimli olabilmesi iin retmeniere dokuz
ders ileme aamas nermitir.
retim Durumlarnda Ders ileme Aamalar Gagne, renme-retme srecinde
ders ilerken yer almas
gereken retim faaliyetlerini sra ile u ekilde belirtmitir. 16 1-
Dikkat ekme ve gdleme
2- renciye dersin arnac hakknda bilgi verme 3- Konu ile ilgili n
bilgi.lerin hatriatlmas 4- Uyarc materyalin (konunun) sunulmas
16 Gagne. Briggs ve Wager, a.g.e, s. 95. 185
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 96 (1, 1)
.,
' i
5- renciye yol gsterme 6- Davran ortaya karma 7- Geribildirim
salama ve d zeitme yapma 8- renilenleri deerlendirme 9-
renilenterin kalcln ve transferini salama retim srecinde yer almas
gereken bu ilem basamak-
lanndaki renme-retme faaliyetlerini retmen etkili bir ekilde
yapabilmelidir.
1. Dikkat ekme ve gdleme: Dikkat, zihinsel enerjinin belli bir
nokta ya da konu zerinde odaklatrlmas , fizyolojik sistemin st
dzeyde uyarlmasdr. nsan, evresindeki ok saydaki uyancdan, seici
dikkat yoluyla, sa~ece dikkat ettii uyaranlar alglayabilir. Bu
nedenle, ncelikle rencinin konu zerine dikkatinin ekilmesi
gerekir.
rencinin dikkatini retitmek istenen konu zerine ekmek n eitli
yntemler kullanlabilir. rencinin ilgi alannn belirlenmesinden
sonra, konu ile ilgili yneltilen sorular ya da anlatlan
ksa bir >yk, fikra, gncel bir olay dikkat ekmede ara olarak
kullan labilir. Konunun szl olarak anlatm yannda, film, resim ve
slayt gsterisi rencilerin dikkatinin uyarlmasn salayabilir. retim
yntemi ve faaliyetlerinde zaman zaman yerilik ve deiiklikler
yaplmas dikkati toplar. rencilerin konuyu renmeye ihtiyac olmas
, ilgi alaruna
girmesi ve konuya gdlenmi olmas doal olarak dikkati konu zerine
eker. rencinin ders ve konu ile ilgili ama ve idealleri varsa,
konuya kar ilgi duyar ve dikkat eder. Bunun iin, rencilerin ilgi,
ihtiya ve yeteneklerinin tannarak, retimin bunlara uygun olarak
yaplmas gerekir. 2. renciye dersin amac hakknda bilgi verme:
Etkili bir retimin salanmas iin gerekletirilmek istenen
ama (hedef) hakknda renciye bilgi verilmeliqir. rencinin, retim
sonucunda ne kazanacan, onda ne gibi davran deiikliinin meydana
geleceini bilmesi, renme srecinin olumlu ynde
ilemesine neden olacaktr. Yaplan aratrma sonulan da, konunun
186
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 96 (1, 2)
i 1
1' 1
1-
1
.
~-
amac bildirildiinde, rencilerin verileni daha kolay rendiklerini
gstermektedir. ?
renciye dersin banda o derste neleri, niin reneceinin
belirtilmesi, kendisini .amaca doru ynlendirir. rencinin dikkatini
konu zerine ekmeye yardm eder. Ayrca, dersin retim yntemleri
hakknda ipucu verir; nelerin nemli olduunun ve neye gre
deerlendirileceinin de bilgisine sahip olur.
3. Konu ile ilgili n bilgi-beceriterin hatrlahhnas: rencilerin
yeni bir konuyu renebilmesi iin, o konu ile ilgili
temel kavramalar ve n art olan davranlar kazanm olmas; nceden
renilrni bilgi ve beceriterin hatrlatlnas gerekir. rnein, namaz
konusu iin abdest almann, namazda okunacak sure ve dualarn
bilinmesi n art niteliindeki davranlardr.
retmen derse balamadan nce, rencilerin seviyesini
belirlemelidir. retmen konuya, kendisinin ne bildii deil,
rencilerin ne bildii noktasndan balamaldr. Konu ile ilgili n
bilgilerin hatrlatlmas, rencinin uzun sreli belleinde
oluturulacak
davran ile ilgili tm bilgilerin ksa sreli bellee alnp, oradan
yeni bilgilerle ilikilendirilmek zere hazrlanmasn salar.
4. Uyarc materyalin (konunun) sunuhnas : Konu muhtevas, grsel
semboller gsterilerek ve szel olarak anlatlarak aklanr. rnekler
verilir, sorular sorulur ve gsteri yaplarak renciye sunulur.
Sunulan uyarclan renci zihninde nceki rendikleriyle karlatrarak
yeniden dzenler.
Konularn sunulmasnda rencilerin aktifliine yer verilmeli; onlarn
grme ve iitme gibi ok rluyusuna hitap edilmelidir. Konuya ve
renciye en uygun olan yntem, ilke, teknik ve ara-gereler
seilmelidir. Konu ile ilgili film, slayt, resim ve tepegz gibi
retim ara-gerelerinden
yararlanlmaldr. rencilerin yaparak renme-lerine imkan
verilmelidir. Konu muhtevas, belli bir sra ve dzen iinde
verilmelidir. Bilinenden bilinmeyene, basitten karmaa ve somuttan
soyuta gibi retim ilkelerine uyulmaldr. rencilerin ilgi, ihtiya ve
yetenekleri tannarak, onlarn seviyelerine gre konu ilenmelidir.
Snfin seviyesi ve ferdi farkllklar 17 L.W.Anderson, "An
Experimental Study of Effective Teaching in First Grade
Reading Groups" The Elementary School Journal, 1977, Vol.:79/4,
s.196.
187
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 97 (1, 1)
dikkate alnmaldr. 5. renciye yol gsterme: retmen, rencilerin
renmelerine iaret ve ipulari ile yol
gstererek istenen renmeterin gereklemesine yardun ve rehberlik
etmelidir. pulan, renciyi harekete geiren ve istenilen davrarun
yaplmasna yarrlunc olan mesajlardr. pulan, ogrenciye neyi
reneceini, bunlan renirken neler yapacam bildirir. renmede
nelere dikkat etmesi gerektiini ve dikkatin renme konusu zerine
toplanmasn salar. rnein retmenin, bir sfirenin nasl okunacaru
gstermesi, derste rnekler vermesi, sorularla renciyi dndrmesi,
sesini nemli noktalarda vurgularnas, ipucu verme ve yol gsterme
ilernleridir. renciye yol gsterirken, aktif olmas gerekenin
renci olduu unutulmamaldr. rencinin renmede zorland anlarda ona
rehberlik yaplarak, sonuca rencinin kendisi ulamaldr. Yol gsterme
rencinin seviyesine ve kapasitesine gre deiebilir. Ar
renen rencilere daha fazla yardm gerekebilir. 6. Davran ortaya
karma:
retim ilerninden sonra, rencinin istenen davranlar kazarup
kazanmarln grmek iin davran ortaya karmas gerekir.
Davran ortaya karmas renciden szl ya da yazl olarak istenebilir.
Beceriler ise yaplarak gsterilebilir. renci istenen
davran szl veya yazb gsterebiliyor ya da yapabiliyorsa davran
ortaya km demektir. Tutum, genellikle tutum nesnesi karsnda davran
olarak ortaya kar.
Davrann ortaya karlmas ile retmen davrann kazanldn grd gibi,
renci de davran rendiinin farkna vanr. renci retilen davran
gstererniyorsa, yeniden renme
retme faaliyetleri yaplmaldr. 7. Geribildirim salama ve dzeltme
yapma:
renci davran ortaya koyduktan sonra, o davrann doru olup olmadnn
kendisine bildirilmesi gerekir. renci gsterdii
davrann doruluu hakknda bilgi almak ister. Yaplan aratrmalarda,
geribildirim (dnt) ve dzeltme verildiinde rencilerin verilen
188
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 97 (1, 2)
T
.
1
1
ii .baarma oranlannn artt grlmtr. s Genel olarak geribildirimi,
o davrann dorusunu bilen biri
olarak retmen yapar. Geribildirim szel ya da yazl olarak
bildirilebildii gibi, bedensel (mirnik, jest, ba sallama gibi)
hareketlerle de yaplabilir. Davran yanl olarak gsterilrnise
dzeltilmelidir. Davran doru olarak gsterilrnise, geribildirim
yoluyla renci
davran doru rendiini bilir. renci gsterdii davrann doftl olduunu
bildiinde, davran pekiir ve renciyi gdler.
8. renilenleri deerlendirme: Dersin amacna ne derece ulalp
ulalmad, ancak deerlendirme yoluyla anlalabilir. Deerlendirme, her
dersin iieni srecinde ve sonunda, nite sonlannda ve belli
zamanlarda szl ve yazl snavlar ile yaplabilir. Bilgilerin,
becerilerin ve tutumlarn llmesinde lme arac olarak testler
kullanlr. Beceriler genellikle
renciye yaptnlarak gzlenir. Tutumlar ise, dereeelerne lekleri
ile belirlenebilir.
Deerlendirme sorularnn referans dersin amac ve konunun ieriini
oluturan davranlardr. Sorulara verilen cevaplar renilen bilgi,
beceri ve tutUJlllardr. Deerlendirme yoluyla rencilerin
renme dzeyleri, eksiklik ve yanllklar ortaya karlr. Eksiklik ve
yanllklar tamamlanarak tam renme gerekletirilmeye allr.
9. renilenleri n kalcln ve transferini salama: renilen
davranlarn kalc olmas iin, uzun sreli bellekte y bir biimde
rgtlenmesi ve belli ksa aralklarla tekrar edilmesi gerekir. retilen
konu ile ilgili olarak rencilere altrma ve devler verilerek
renilenlerin uygulanmas ve pekitirilmesi salanmaldr.
renilenlerin transferi, nceki renilenlerle yeni renilenler
arasnda ilikiler kurulmas ve renilenlerin bir baka alanda
kullanlmasdr. renilenlerin transferini salamak iin baka konu ve
derslerle balant kurmak, renilenleri uygulamak ve hayattan rnekler
vermek gerekir. Bu konuda, rnek olay inceleme yntemi, rencilerin
rendiklerinin kalcln ve transferini salamak amacyla
18 R.MGersten, "Measuring Implementation of a Structual
Educational Model in an Urban School District: An Obsevational
Approach" Educational EvaJuation and Policy AnaJysis. 1982. Say:4.
s.72 .. 1982. Say:4. s.72.
189
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 98 (1, 1)
1' 1
kullanlabilir. Bylece hem renme e~slklikleri giderilir hem de
yeni oluturulan ema glenir.
Sonu Eitimin amac, toplumun btn bireylerinin istidat ve
kabiliyederini ortaya kararak, bunlann en uygun dzeyde geliimini
salamaktr. nsann maddi ve manevi ynlerini bir btn olarak ele alp,
salkl ve uyumlu bir kii olarak yetitirmek eitimin en nemli
grevlerindendir.
Eitimin amacna ulaabilmesi, okullarda retmenierin etkili
eitim-retim faaliyetleriyle mmkn olabilir. Okullarda her konu ve
ders amacna ulatnda okullann ve milli eitimin genel amalarna
ulalrn olacaktr. Her okul dzeyinde eitim-retimin etkili ve
verimli hale getirilmesi, retim hizmetinin kalitesinin
artrlnasna
baldr. retim hizmetinin kalitesinin, rencilerin renme dzeyleri
zerinde nemli etkileri vardr. retim hizmetinin kalitesini
belirleyen faktrlerin banda, retim durumlannn dzenleyicisi olarak
retmen bulunur. retim durumlan ne kadar iyi dzenlenirse, renciler o
kadar baanl olacaktr.
Derslerin ilenii srasnda, rencilerin dikkatlerinin konuya kar
ekilip gdlenmesi, konu ile ilgili n bilgilerinin salanmas, konunun
iyi bir ekilde sunulmas, geribildirim ve dzeltme
mekanizmasnn altrlmas , renilenlerin pekitirilmesi renmenin
kalitesini artracaktr. rencileri ezber bilgiden kurtanp, kavrama ve
uygulama dzeylerine kmasna yardm edecektir. Bylece, yapc ve retici
bireylerden olumu bir toplum ortaya kacaktr.
190
-
D00095s9y1997.pdf 19.01.2010 17:15:52 Page 98 (1, 2)
.
i .
KAYNAKLAR Anderson, L.M. "An Experimental Study-ofEffective
Teaching in First
Grade Reading Groups" The Elementary School JourQal, 1977,
Vol:79/4, ss.l93-223.
Bandura, A. Social Learning Theory, N .J. :Englewood Cffs, 1977.
Baaran, .E. Eitim Psikolojisi, Ankara: Gl Yaynevi, 1996. Bilgin, B.
"Din Kltr ve Ahlak Bilgisi zel retim Yntemleri
zerine" Din retimi ve Din Hizmetleri Semineri, Ankara: Diyanet
leri Bakanl Yaynlar, 1988.
Bilgin, B. ve M.Seluk. Din retimi zel retim Yntemleri, Ankara:
Akid Yaynlar, 99 .
Erden, M: ve Y.Akman. Eitim Psikolojisi, Ankara: Arkada Yaynlar,
199 5.
Fidan, N. Okulda renme ve retme, Ankara: Alkm Yaynlar, 985.
Gagne, R.M. The Conditions of Learning, New York: Holt,Rinehart
and Winston, .t985.
Gagne, R.M., L.J.Briggs and W.W.Wager. Principles
oflnstructional Design, New York: Ho lt, Rinehart and Winston,
992.
Gersten, R.M. "Measuring Implementation of a Structual
Educational Model in an Urban School District: An Observational
Approach" Educational Evaluation and Policy Analysis,
982, Say:4, ss.67-79. Milli Eitim Bakanl, Din Kltr ve AhHik
Bilgisi Dersi retim
Programa, M.E.B.Tebliler Dergisi, Tarih:29.3. 1982. Milli Eitim
Temel Kanunu, Kanun no: 739, Madde:2.
Ouzkan, F. Eitim Terimleri Szl, Ankara: Trk Dil Kurumu Yaynlar,
1981.
Thomas, R.M. Comparing Theories of Child Development, Califomia:
Wadsworth Publishing Company, 1992.
19
