B. B.

DISSERTATIO ASTRONOMICADE

SIT FT T Tk3 JL nli JU JLj a

9

quam., «

Cokseks. Ampliss. Facult. Fhilosophic/eIn Regia Academia Upsaliensi

MODERATOREVIRO CELEBERRIMO

Mag. MARTINO5

ASTRONOMER PROF. REG. et ORD.nec non

reg. acad.scient. stockh, et sctg. lit.upsal.membrq.,PRO GRADU PHILOSOPHICQ

publice examinandam sistit

johannes j. wallinSudermannus.

In Auditorio Gust. Maj. r

Maji Anni MDCCLV,HORIS ÄNTE MERIDIEM SOLITIS

STRENGNESl^^ Impress. a Laur. Arv. Collis

si®. r:,i. m:tisimagna5. fidei. viro.GENERALI. MAJORI.

Architkcturj:. Militaris. DIRECTORI. SUPREMO.Regii, Ordinis. Ensiferörum. COMMENjDATORI,

Splendidissimo.Perillustri. atque. Generösissimo*

Domino.GABRIELI.CRONSTEDT.MiECENATI. MAXIMO.

^tellas. Novas.Splendidiffima. Cceli. Ornamenta.Tanto. Literarum. Maecenati.

Eum. In. Finem.Bevotiffima. Mente. Manuque. Offert. Cliens.

Ut. ^Quae. Nimis. Languido. Hebetique. Lumine.In. Prxfenti. Charta. Apparent.

Lie

Luce.A. TUO. Nomine.

Syftematis. Svetici. Sidere. Fulgentiffimo.Mutuata.

Debitam. Claritatem. Adipifeantur.Etiam.

Quod. In. His. Paginis. Revivifcant.Mü!tum. TIBI. Debetur.MAXIME. MiECENAS.

Has. Ergo.Non. Quales. A. Me. Offeruntur.

Hoc. Eft.Omni. Nitore. Deftitutas.

Sed. Ut. A. TUO. Nomine. Illuftratae. iunt.Patrocinio. Digneris. Et. Conipe&u.

Submifte. Precor.Ut. TUA. Sene&a.

Novis. Viribus. In. Dies. Corroborata.Cum. Stella. Cynofiirae.

Infra. Noftrum. Horizontem. Nunquam. Occidua.Easdem. Habeät. Leges.

Saltem. Diutiftime. Habeat.Ante. Omnia. Vovet.

Perillustris. atque. Generosissimi.Nominis. Tui.

Cultor. Ac. Aliens. Devotijfmus}JOHANNES J. WALLIN.

MONSIEUR

VOtre Vertu Ö* votrq favoir, fint d'afes forts motifs,ä un cbaqvu un, qvi fiait y mettre le jufie prix ,pour Vous atmer, Mais pour moi, fat des rajfinsparttcuhercs, a Vous porter la plus fincßte affechoji,par rapport a la douceur de Votre compagnie, qvi m aetc fi avantageufe. Soyés doncperfvadé, MONSIEUR,qve je regarderai toujours Votre bonheur, avec ks me-mes ysux, qve le mien propre. C eß pourqvoi, je Vousfelicite de f éclatante epreuve de fiavoir, qve Vousallés donner au public, toucbant les nouveux Aflres. LeViel fajfe, qve Vous ne comtiés jamats, qvelqves defaftres,.dans Votre Vte. fe fvis avec un attacbement parfdhe

MONSIEUR,

Votre tres humbfetres obeiffant Scrvitcur

ERIQVÉS GUSTAVE ADLERBERG.

& C. D*

§. t ; "M ampliffimo ccelorum fpatioperluflrarido indefeffam operamcollocaffe Aftronomos fatis fu~perque oftendunt eximii labo-res, quos in 'numerandis ftellis,earumque pofitionibus determi-nandis fiidinuerunt. Höiccognito fitu cujusvis ftellae, fa-eile fuit diligenti obfervatori

videre, num aliquoe earum poftea illuxer int, quae- indigettis abacis antea non confignatae deprehenduntur.Tales autem plurimas obfervarunt Aftronomi, quaeideo fub nomine Novarum »Stellarum communiter ve-niunt. Per Novas autem Sullas intélligunt vel' illas ,

quae fequentl tempore apparuefunt, & in Catalogisantiquis omiflae, inconfpicuse tum fuifle .eenfeniur, velillas, quac lumine Sc magnitudine .non; femper fünr ea-deiri, perque vices enaicuntur & e&ftmgvwfltur. De'***" % A hisv

his.in fequeritibus, quanta fieri poteft brevitate, a£turi,Benevoli & candidi Le£loris favens Judicium nobis per-officio fe & reverenter experimus.

V x ■ v / iV.V:/Ricciolus in Almageflo primam Stellarum, quae

Novae audiunt, conftituit feptimam Plejadum. Haneenim ante incendium Trojae apparuiffe, at poft illudfe occultafle, iterumque in confpeftum veni (fe a ma-joribus aceeptum refert. Plures veterum feptem inVergiliis probe diftinxerunt, unde Septiflcllium diciaflVevit, pofterioribus non nifi fex ibidem Bellas il-luni & ferena no&e numeråntibus. Eft aurem fcrmonon de perplurimis illis Telefcopio exploratis, fed o-culo nudo & inermi confpicuisi^-^ff^nt^ftöViSftellisaecenferi exiftimat RiccioLus, quia aut nebulofior eft,*ut adeo vicina fextae, ut non nifi ab atutioribus ocu-Jis difcerniqueat. a) Prima, de qua certi aliquid ;a-pud anriquos relatum deprehendimus, fuit illa ^ quaeante natum Chriftum anno circiter 12$ ab HrrPAft-cho fpe&abatur. Unicum, qui hujus memöriam no--bis refervavit, habemus Plinium b), cujus verba,paucis omiflis, haec fere funt : Hipparebqs novam„ftellam & aliam (locutus eft ariféä""de-^ Öiitaeris) iii„scvo fuo genitam deprehendit j ejufque motu, qua„die fulfit, ad dubitationem eft addu&us, anne hoc„fepius fieret, moverenturque, & eee, quas putamus„aihxas, Ideoque aufus numerare ftellas, organis éx-„cogitatis, per quae fingularum loca atque magnitudi-3,nes fignaret, ut facile difcerni poflet ex eo, non mo-,.„do an obirent, nafcerenturue, fed an omnino aliqua.„traniirent, snoverenturque, item an crefcerent, mi-^nuerenturue.,, Cum Ricgiolo autem dotemus,- hujusi nec

m !®c ® $nec iocum, nec duradonis, tpmpus ab Hipparcho velFjlinio pofleritati effe reliftum.

a$ Alnsagefti Novi Tom. I. Parf. Pöft. Lib. VIII. SeÄ. fl. Cap.I. pag. JJK b) Hiftorii- Naturalis Lib. II. Cap.

§. III.Srellse peculiares fequentibus temporibus fefe con*

fpiciendas praebuetunt quamplurimae, quas longo or-dine recenfei t Afironomi. Harum vero fingulie,utrum inrer novas referenda: fint,' anne Coméricae fu-erinr aiiae, vel edam noftri lyftematis Planera?, ab im-peritis non fatis bene agmri, pro certo fiatuere nonpofTumus. Namque Mars , quando Soli opponitur,prascipue in perigäeo, luminis incremento ita augetur,iit pro riova facilé haberi ppflir ftella ab imperids;quod etjam circa Jovem accidere poruifler. Venusquoque, quod daritatem atque magnitudinem appa-rentem atrinet, viciffitudines fubit rantas, ut porten¬tum infolens ab imperidoribus cenferi potuifler. Sicflella qua? fulfiffe narratur circa annum Chrifti 130, dequa non omnes Hifloricoriim cpnlentiunt, admodum-que jejune a quibusdam defcribitur, tamquam propterCsefärem confi&a, in duHium relinquitur a Tychoné;pari modo illa, quae anno Salvatoris 389 in feptem-trione , Luciferi inftar, Iplenduiffe perhibetur 5 & aliaquaedam infignis, quae Anno, 392 fqlfit, circa quamplurimas alias flellas velur examen apum, aggregatasFuifle narrant. Nec multo poft, fcilicet anno 398 > re-rum Aftronomicarum imperiti infolitam ftellam attonitifufpexerunt, quam Venerem fuifle fufpicatur Tycho.

Habent baec Ängula Ricciolxts loco oitato p. f 32-Cassutos in Il-bro, qui infcribitur : Elements <T Aftronomie, lib, I, Cap. VII,pag. S^. &c.

Al §1V

4 a )o( s'

§. IV.Ochlos afpe£hntinm fulgore fuö maxim« per*

Jlrinxit ftella in Cathedra Caffiopeas primtim confpe£laanno 1572. Annibal Raymukdus in principio O&o-|>ris hane ftellam in Xtalia vidcri coeptam , fimulquerab undecima Cafliopeae vix difeernibilem aix Fåuxus-Fäbricius perhibet eam fulfiffe ni fine O&obris, aliosat prseteream, qui primuin ejus jubar cum exordioNovembris afpergi ccepifle contendunt. His vero fe©pponit Hieronymus Munosius , affirmans hane dellamdie 2 Novembris nondumj apparuiffe,. tum ex relä*lione Paftorum, tum quod Iis diebus oftendens fuisdifcipulis ftellarum fedes Sc nomina, eam non animad-verterit. Diligentiffimi aörorum obfervatoriSt fecu*ii fui Atlanti Tychoni Brahe, ftimulum Se calcar addi-dit hoc phuenomenonr indefefib labore fixas omneslupra horizontem Uraniburgicum confpictias de novoad normam expangereearumqueCatalogum exftxue-re, Hipparchéo excellentiorem. Die undecimo Novem¬bris infokns hoc fidus. radianti fulgore, ex ipiprovifio,©culos percellere Tychonis incepit, conficit tameri.ipfe, circa, novilunium, quod quinta die Novembriscontigit^ hane. ceeli Iampada primum accenfåm effe.Forma ejus fuir rotunda,., abfque ulla cauda <St crinejradios e corpore ipfo undiquaque corufcantes, proutin majoribus fhellis ufu venit,- emittebat, idque admo-dum- feintiUanti luminis vibratione, plus quam in cete-ris ftellis fpe&atur. A. prima confpeftu Tychonis fe-decim. circiter menfes duravin Magnitudo initio ma¬xima, quafi repente in. tantam rnolem formata, pofteafhcceilive decrefcebar. Menfe nimirum apparitionisprima omnes fixas , etiam primi honoris excedebat,ka ut Veneris" facem > cum Telluri vicinior ampliore

vultu

> O C *

vulro collucet, aemularetur. Per totum fiere Novem-brem hane himinis majeftatem eodem renore confer-vabat, 6t interdiu quoque ab aeutioris vifiis oculis inipfa meridie, aere exiftente puro, difcrete cernebatur,,no£luque fsepenumero per nubes non admodum den-fas transparebatj reliquis fixis larentibus. Per Decem-brem Veneri, dum maxime fulget * cedens, Jovemsequabat, anni vera 1573. Januario minor Jo-ve, adhuetamen Lyra 6c Sirio, primi ordinis inerrantium fpfen-didifllmis, major fujiit, quibus in Februario 6c Marti©sequalis extitit» ApriU 6c Majo Hellas feeundx magni--tudinis referebat; paulatim ita decreicendo per Juni,um y in Juli© 6c Augudo fixis tertiae quantitatis pairfuit j. 6c fic majoribus in Caffiopea ftellis, quae etiamtertise magnitudinis cecifentur 7 quam fimfllima fuit,Poftea per Septembrem magis magisque extenuata, inOclobri 6c Novembri quartas in ordine repraefentabat,tuncque undecimx illi Cafiiopeae ftellx, cui proximaerat, non difpar cernebatur x ita ut unius magnitud©ab alterius vix difcerneretur. Deinde Decembri ejiis-dem anni, 6c fequentis Januario ftellas quinrae formaevix fuperans, Februari© fextis minimisque xqualis;fuit, donec tandem eirca finem menlis Martii ob exi-litatem (uam confpe&ui fe prorfus eriperet.. Nec mi-hus eolor, quam magnitud© variabilis erat. Ab initio;finim albicante, claro fplendenteque lumine, Veneriatque Jovi affimilabaturT circa initium verni temporisnitens jubar in Martis rutilantiam degenerabat, ita utficut Aklebaran rubefeeret. Menfe Majo albedinemquandam fublividam induebat, qualis Saturni effe fö¬let, quem colorem ufque ad finem apparitionis retinuit,femper tamen obtufior fa£a. Ad ultimum ufque ervanefeentiae terminum fcintillabat. Locum habebat inmedia Cathedra; Caffiopex 6c fic in confinio Vix

A 3: Laåex-,

6 8)6C 8Ea&eae, qua ejus borealis limes polum ar&icum refpbcir. Cum tribus principal ioribus hujus afterifmi flel-Iis, quae rerriae habentur digmtatis, Trapezium con-formavir. Quod maxime adrairationem excitabat, con-ftitit toto fuae durationis tempore in uno eodemquecodi loco immota, nihil in banc vei illam partem di*grediens, (ed eandemfemper ad vicinas flelias difpo-fitionem confervans. c)

Quamquam bbfervatores nullum motum propri¬um, fed folummodo communem, quo revolutioni di-Urnae obtemperavit-, banc ftellam babuifle deprehende-bant, fuere tamen niliilominus, qui parallaxin in illafe invenifle afleverarunt, quos inter eminet Claramon-tius, longa argumentationum ferie ejus parallaxin infi-gniorem oftendere annitens, quo eam In regione ele¬mentar! collocaret. Haec autém ä veritate abluderfcdocuit Tycho, qui certior erat ex afliduis 6c accuratis-fimis obfervationibus a fe fa&is, ne minimam quiderrtparallaxin ej competerej unde eam jure referebat adregiones fuprahinares. Jam autem Aftronomi meliusde vera ftrufltura fyftematis Planétarii informati, nondubitant federn ejus lönge ultra fphaeram Saturni interftellas fixas collocare. Ex eo enim, quod per totuqidurationis fuae tempus immobilis obfervata ful t, riteconcludimus eam parallaxi annua fuifle deftitutam, quaein remotilfimo planetarum, Saturno fc licet, tam fenft- •bilis eft ut ad fex gradus afcendat. Obfervatu dignumeft, quod circa codi traöum infignis iftiusmodi ftellambis antea obfervatam legimus A:o nempe 945 & A:o1264. Ex rudibus autem quae nobis relief:ae funt ob«,fervationibus affeverare non audeqius , fi idem fuerit -prseeife antiquioris iftius phofphori locus ac hujus,

adéo-

) o ( m 7

adeoque dubium eft an eadem illa fuerir cum hac, &fi eadem, an interea temporis fedem fuam mutaverir.

e) Tyclionis Progymnafmat. Lib, I. Pars 2• Cap. 3. tot,

§. v.Nec poft evanefcentiam hujus admirabilis PhoC-

phori a iimilibus ftellis neotericis immune fuit cceleftefpatium, anno namque 1596 in Ceto 3riae magnitudi-nis ftellam per tres circiter menfes, a die 13 Augufti-obfervavit David Fabricius ; de qua plura in fequenti-bus, d) Poft hane apparuit Anno 1600 illuftre fidus$:iae claflis in Cygno, Sc quidem confinio colli Sc pe¬ctoris. Primus novitatis hujus teftis fuit Jansonius ,poftea vero Keplerus Sc Santutius jugi opera huicöbfervandae invigilarunt, quorum ille teftatur haneipfam eadem perpetim fuifle magnitudine, colore etiamconftanti Sc pallido, verum poft annum 1629 ampliusnon vifam efle probat Ricciolus, etiamfi quo praecifedie 8c anno evanuerit, determinare nequeat. At Keil-hus e) 8c Gregorius f) hane putant efle ftellam, quoeab Hevelio ab anno 1638 in eadem conftellationemajoribus organis fuit obfervata 3:iae magnitudinis,.qua quantitate continuo vifa eft ad annum uique 1659,quo notabiliter decrefcere fentiebatur, donec exeunte■anno 1661 plane exftingveretur ; nifi fuerit; eadem,quae elapfo quinquennio, nempe anno 1666y ut fextaemagnitudinis ftella nudo oculo videbatur ab Hevelio,eundem praecife cceli locum retinens. Quoniam dura-tione fua reliquas, quas obfervarunt, ftellas novas-fu-petavit, anfam dedit plurimis de novitate fua dubitan-di, exiftimantibus eandém negligentia fortaflls antiquo-;rum in Catalogis praetermiflam, inter perennes ftellas(Cflfe numerandam. Quod.quidem argumentum mulrum

väte-

8 8)6(53valeret, liquidem apertum fit loca in Catalögo Ptoiemjeideprehendi quaedam corrupta; & fic fieri potuifie, uthaec fiella ab Hipparcho obfervata, aliter forfan defcri«pta jam deprehendatur, & in alium locum translata, 'üb i pro fiella habetur, quas ejus tempore non exti^rit,Quod verö Tycho in Catalogo fuo nanc ficcö, ut dici-tur, pede praeterieritj quodque in pretlofiffimo globocodefii argenteo, Imperatori Rudolpho juflu LandgraviiHafiiae offerendo & a Byrgio exa&iflime conftrufto,ejus ne minimum veftigium Sc indicium compareat, idfirmius comprobare videtur hane novis efle accenfen-dam ftellis. g) Anno rurfus 1602 & 1603 aliam novarafulfifle, & Romae obfervatam, Ricciolus refert h).

c) In Aftronomla Lcft. VI. pag, 262. d) Rrcciöu Alm. Nov.Lib. antea cit. pag, 13 2. c) In Introdu&ioae ad verartiAftronomiam Lcft. VI. pag. 262, In Elementis Aftro-nomix Phyficje & Geometrica? Lib. II. Se&. ^V. Propof. XXX.p. 172. g } Riceiol. in Älm. N. Sed, Lupra nomioata Gaß,XII. p. 167. h) Cap.I. p, 132.

m. $• % " ^ ' :Maxima Cafiiopeae fiella fuam quafi fororem ade-

pta fuit in coelo, dum anno 1604 in dextro pede Ser-pentarii Nova enafcebatur, cujus magnitudinem atquenitorem omnes admirabantur. Non uno eodemquedie nec menfe ab orrmibus primum confpicüam fuifleconfirmant plurium de boc diflenfiones. Georgius Spa¬te bujus afpe&us initium adfcribit diei 27 Septembrisanni nominati, alii autem primos Odobris dies ej affi-gnant, Sc ab initio parvam, paulö vero poft majoremvifam contendunt. Keplerus contraria cenfet, fidemcmnem habens Brunouusky , qui Pragse poft occafumSoli? > cum nubes momento aperirenrwr, die deoimo

SS )o( S 9Ocbobris 5 in loco, ubi erant Mars & Jupkér nuperconjun£H, pro duabus tres ftellas vidit, & unam qui-dem non minorem Jove, quam tarnen diu contemplarinon potuit, cum nubibus ccelum mox involveretur;unde eam ftatim ab initio fuilTe maximam,, & die de-cimo primum incenfam, pro certo habet. Incertus quo-que eft abitus vel exftin&io hujus ftellas inter O&obremanni 1605" Sc Februarium fequentis; partim Solis vici-ma, partim Lunse praefentia, partim nubes in cauflafriere, cur obférvari non poruerit, etiamft adhuc con-Ipiciendam fe prasbuiftet. Id praecipue attentionemmeretur, quod lingula fere de fteila Calliopeae fuperiusdifta in hane apprime. conveniant. Scilicet, lumenvividum Sc fcintillatio, quae huic major fuit quam ce-teris fixis, color variabilis, figura plane rotunda, nul-lus crinis, niilla barba. Magnitudo apparens continuediminuta fuit, primo namque Veneri propemodum,mox Jovi aequalis, poft menfem multo minor evalit,& fic paulatim decrelcendo , tempore ante difto ab-fcondebatur, nec deinceps liii copiam fecit. Nullumproprium motum , nullam parallaxin deprehenditKeplerus, contraria monente Claramontio, quem mi¬nus exa£Hs obfervationibus nimiam fidem tribuereexiftimar Cassinus. Prolixe haec cun&a tradunt Ric-ciolus i) Sc Cassinus k), quos plura defiderantesadeant. Circa tres Novas, ha&enus defcriptas, nem-pe in Cafliopea, Cygno Sc Serpentario, ftellas, idporro memorabile occurrix, quod lingulas fubminiftra-verat Galaxia, quaeque propterea Stellarum NovarumTromtuarium a quibusdam dicitur. 1) Obfervatae funtSc alias novse ftellas, nempe anno i012 in cingulö An-dromedse a Simone Mario, Sc alia in Antinoo aJusto Byrgio ; nec non anno 1618 ftellam Venerifünftem inter navigapdum ad Indiam orientalem intuitus

B eö

*

IO & ) o ( 8eft Vinceslaos Pantaleo; at, quod ipfe fub dubioprotulit, pro certo arripuerunr alii. m)i) Cap. XV, pag. iyt k) Pag, 64. O Gregorjcsin libro fupra citato pag. 17^. m) Ricciolus Cap, I,pag. 132.

§.mInnotuerunt poftea aftronomis ftellae, quoc initio

minöres, ad majorem creverunr magnitudinis & clarbtatis gradum, & deinde fenllm decreverunt, ufquedum aciem oculorum fugerent; Harum quaedam de*nuo fefe nobis confpiciendas praebent, & antea me*moratas viciilitudines iterum fubeunt, idque per ftatatempora, quae ad periodos fatis regulärem referri pofleyidentur. Viciftitudinibus ejusmodi obnoxia eft fteilatertiae magnitudinis in collo Ceti, de qua in §. V. lo-euti fuimus, quae poftea anno 1638 a PhocyllideHolvarda, quantum novimus, primum, & poft euma multis aftronomis, praecipue vero ab Hevelio , obfer-yata eft. Reguläremjfatis periodum harum mutationum ex©bfervationibus deduxir Bullialdus, quam dierum 333eonftituit, Se poft eum ad 334 dies propius accedereprobavit Cassinus Filius. In omnibus periodis non«andern fervat magnitudinem apparentem haec fteila,quippe quae in quibusdam ad fecundam, in aliis adtertiam dignitatem adfcendit. Nec tempus apparitio-nis femper idem eft; nec idem omnino tempus im-pendit a primo confpe&u ad maximam fuam clarita-tem. Praecipuum, monente Hevelio, eft, quod perquartos integros annos nec ab illo, nec alio quopiamconfpici potuerit. n) In conftellatione Cygni, praeterfuprfc memoratam, duse ftellac occurrunt, quae limiii

fere

tt >0< » »fere ratione incrementa & decremerita patiendo inter-dum ftmt invifibiies. Unam tertiae magnitudinis fuferapite Cygni menfe Jnnio anni 1670 detexit Anthee-wus, quae non deprehenditur notata in Catalögis ve¬terum j poft primam apparitionem ménfe Julio decre-fcere ccepir haec, & circa finem Augufti anni 1671Hevelius illam amplius non videre potuit. Poftea«nenfe Martio 1672 iterum confpiciendam fe .praebuit,Sc ad Auguftum ufque obfervata fuit a Cassino ,Anthei.mo aliisque. Admiratione digmim eft in hocfidere, quod per hoc tempus ad fummam fuam cla-ritatem bis acceflerit, inter utramque notabiliter fa-<is de fplendore fuo aliquid remittendo. Exfpe&aruntquidem Aftronomi, quod ecedcm ejus Facies menfeFebruaris 1672 reverti inciperent, fed non fuit con-jfpefta prius quam die 29 Martii ejusdem anni, poftquod tempus invifibilis nobis permanfit. Alteram ineadem hac conftellatione Kirchius anno 1686 obfer-vare ccepit fteüam, quse Bajero eft % Cygni, augmen-ti, decrementi, Sc evanefcentiae vices fubeuntem, vel-uti ea, quae antea defcripta eft m collo Ceti. Ex fe-quentium Aftronomorum obfervationibus, collatis cumKirchii, tempus viciflitudinum ejus periodicum deter-minat Cassinus ad 40.5 circiter dies, quamque muta-rionibus phyficis fubje&am efle exiftimat, cum pertres annos *699* 17OO & 1701 vix flierit vilibiiis;Sed nimis profixum pro ratione inftituti noftri företomnes recenfére" ftellas, Sc figillatim viciftitudines ea-rum defcribere, quas obfervarunt Aftronomi mutatio*nibus hujusmodi efte obnoxias. Qui plura hac de redefiderat, adeat Ricciolum , Cassinum , Crammairedes {citncts philofppkiqtucs, o) aliosque, qui prolixiuShsec ph&nomena enumeraxunt.

Quam-

12

Quamqtiam Phaenomenorum y quae recenluimus, mnl-ta ejus effe videntur indolis, ut explicari vix po flint, mißadmittantur in fyftemaribus ftellarum hxarnm , muta-tiones quaedam; phyficte, qiiarum in fyftemate planeta-rio nulluin habemus exempium : ut corpus lue idum, v,gr, maculis fenfim obducatur 8c tandem bat opacum,8c corpus opacum in flammam erumpat & bat luci¬dum ; multa tarnen apparentiis opticis tribuenda ebfevidentur. Quod enim per vices difpareant 8c appare-ant, atque hoc quidem, in quibusdam, fecundum pe-riodos fatis reguläres, nullam quidem indicare videturmetamorphofin phybeam, fed quod ratio hörum pte-nomenorum lateat in motibus quibusdanl corporum ho-rum permanentipm, qui id efficiunt, ut nobis interdumfiant confpicua, interdum inconfpicua. Ad haec expli-canda, variee quidem confiöae funt HypothefeSy quarurapraecipuas recenfere, officii noftri nunc elfe arbitramur.

n) Cassimus gntea nominatus hxc afTert in Elemcntis cit, pag,67. &c, o) Part, 3. Cap, VI, p, 173,

f VIII.Prima, quae attendi meretur, ed illa qute Bvlliäl*

t)o tribuitur, quamquam ex parte conveniar cum con-je£tura Riceion, feptendecim circiter annos, ante quamBullialdus fitam ederet hypothefin, publicata. Suppo-nunt uterque Hellas variabiles efle fphaeras, in qua-rum fuperficiebus magna pars lucida, pars qnoque ma¬gna obfeura ed, earumque pofitionem ita väriari, utterricolis obvertant nunc obfeuram nunc lucidam pör-tionerrt, eamque ob cauflam nunc inßgniore nunc dé-biliore fulgeant lumine, tandemque invibbiles per ali-quod tempus fiant. In eo vero inter fe ditterunt,

; quod

få )@( iqtrod cum Riccioius p) contendat id fieri per conver- -fionem aliquam fubiraneam & infolitam, ope intelligen¬tia alicujbsy aut virtutis ftellae inditae, qciando DEushominibus aliquod fignum extraordinarium ©fiendersvult; Bullialdus qj eominuum bifce corporibus circaaxem tribuar mottim. Quod ad ©pinionem attinetRieciou, videt quilibet, illam in explicandis bifce phse-nomenis, ubi quteritur, quomodo naturaliter, non»ve-ro miraculofie hoc fieri polfit, nullius efle moment:-Si enim ad miracula confugere liceret, neqne opus ha-buiflet fupponere iifiusmodi corpora,, quorum ima parseflet lucida, altera ©bfcura, cum. fufficiat dixifier DEoplacuijffe lumen ipfis nunc addere, n-unc adimere. Conjectu-ra autem BuLLiALDi, egregie quidem fatisfack quibusdamphaenomenisj patet enim inde, qua ratione ftelke lue, ineadem. regione cceli permanentes,, a parvis gradibusfplendoris. crefcant ad majores?, 6c a majoribus decre-fcant ad minores, tandemque evanefcant, prout major,minorve vel nulla portio- partis lucidac nobis obvcrti-tur. Vix vero hinc explicari pofle videtur, cur ftefiain coli© Ceti in fmgulis revolutionibus ad eandem-elaritatem & magnitumnem non pefveniat; neque, curTempora apparitionum tam diverfa fint ,• ur taeeam ,neque hinc eonfiare, cur per integros quatuor annosHeveiio Tuerit inconfpicua, 6c quae flint reliq.ua, Hificedefe£hbus mederi ie poflb exifiimat Cassinus Filius, fipraeter motum ro rationi s circa axem, ipfis quoqiie tri-buat niotum quehdam polorumcujus tarnen irrdolemnon explicat.f) Lib, cic, Cap XVII.' §. XV/ p. 177, - cp) Cujws ftntwu-

üam affcrt Cassinus in lib, & loc«> citatx», mm

J f . „i * * t- b' • U; J - ** ' - d'" i si i- -■ V z'y~\"ii vj '-tj ism

B j .

»4 & )o( &fix.

Conje&ura magni Newton! apprime conveniensvidetur ad explicanaa illa phsenomena circa ftellas iisasnovas, quse in yiciflicudmibus apparentiarum reguläresnan obfervant periodos. Verba ejus hxc firnt: „ Co-„meta, qui anno l6go apparuit, minus diftabat a fole„in perihelio fuo, quam Texta parte diametri folis; &„proprer fummam velocitatem in vicinia illa, & denfita-„tem aliquam atmofpliaerae Solis, refiftentiam nonnullam„fentire debuit, & aliquantulum retardari, & proprius„ad Solem accedere: & fingulis revolutionibus acceden-,,do ad Solem, incidet is tandem in corpus Solis. Sed„& in Aphelio, ubi tardiflime movetur, aliquando per„attra&ionem aliorum cometarum retardari poteft, 8c„fubinde in Solem incideré. Sic etjam ftellae fixae, quar„paulatim expirant in lucem & vapores, cometis inrupfas incidentibus refici poffunt, & novo alimento ac-„cenfae, pro ftellis novis baberi. „ r).

r) Newtoni Principia Lib. IH, Prop. XLII,

Celeberrimus Maupertius in traclatu, Gallicoidiomate editö, de figuris Afirorum, s) probavit corpo-rum cceleftium figuras a fphaerica multum recedere

Eoffe, & verifimiliter plurima eorum exiftere, in qui-us diameter axeos ad diametrum aequatoris exiguamvalde habeat proportionera. Hinc exiftimat Phamo-mena circa ftellas variabiles explicari po(Fe. Si eniminter fixas deprehenduntur tales, quae figuram habentfphseroidicam verfus polos valde depreflam, erit appa-

-■

ren-

£ )o< ^ 15remia earum flmilis apparentiae fteliariim fphaerica-mm, quandö planum aequatoris earum, quam proximeperpendiculare eft ad re&am du&am ab oculo fpefta-toris ad ftellam. Si vero planum cequatoris ab hocfitu recedat, vel elevatio oculi fupra illud minuatur ,

lumen earum decrefcere videbitur, tandemque pror-fus evanefcere, fi oculus prope ad planum hoc conti-nuatum accedat. Quomodo autem fieri pollit, ut planahacc tequatorum in ftellis deprelfis mutentur, /explicatex motu cometamm vel planetarum circa illos, ut fuosSoles, in orbibus excentricis. Exiftimat hujusmodi pla^netam moveri pofte in orbita tam excentrica, ut adcorpus centrale, circa perihelium, tam prope accedat, >ut Solem hunc e fitu fuo deturbare pollit, eoqueipfo efficere, ut diverfas ad nos convertat facies, &confequenter non tantum fiib diverfis appareat magni*tudinibus, Ted etiam interdum fit invifibilis. Vicilittu-dines augmenti & decrementi luminis frequentioresin ftella ceti, ipfique fimilibus, pendere exiftimat a re-volutionibus planetarum circa illam brevioribus. Inaliis vero ubi reverfiones fplendoris & obfcurationislongiores firnt, veluti in illa Calliopeae , exiftimatmutationes politionum örtum debere revolutionibusplanetarum , quorum periodi pluribus abfolvun-tur feculis.

») Cap. VII, pag. 71, 72/

xi.

Hypothefis haec Maupertiana egregie quibusdamfatisfacere videtur phaenomenis, eamque ob cauflam,ut verofimillima, a magni nominis viris cum adplaulu eftaccepta. Haud vero difhteri poflumus, qusedam obfervata

non

i 6 & )o(non nifi dtfficulter hfnc deduci poffe ; ex. gr. quodMira illa in collo Ceti per quamor annos fuerit incon-fpicua, Sc iingulis apparitiooum vicibus ad eandern nonperveniat claritatem, quodque illa in peöore Cygraifub una -eademqne åpparkioois vice de .claritate diamaxima aliquid remiferit Sc denuo ad eandem acceffe-rit. Si ver© infuper additum fuerit, ftellas bas, qua-rum axes continuis nutationibus obnoxias elfe conten-dit Maupertius, in hoc Soli noftro elfe fimilesj, quodmacuke .in fuperficiebus earum nunc generentur, nuncdiilipentur, bene fibi conftare videtur hacc hypothelis;maculae enim iftiusmodi inconftantes, 11 ranta interdumoriantur copia, ut magnam fuperficiei partem occupent,id efEcient, ut vicilutudines hae ab sequabilixatis legeinterdum recedanr. Quemadmodum autem in macuiisfolaribus tantam interdum obfervamus conftantiam, utaliquot revolutiones conficiant, antequam iterum dilli¬pentur, ita fufpicio facilis elfe poteft, annon omniacirca ilellas has variabiles pbaenomena ab ejusmodirrtacularum, pro ratione fuperficiei,, cut innatant, fätisjmagnarum, motu pendeant. Si enim Hella Ceti pona-tur circa axem revolvi 334 ,diebus, Sc magnam fuper¬ficiei ejus partem macuiis obduclam elfe, quae magni--tudine fua nunc dilatantur, nunc coar'&antur, quod inmacuiis folaribus faepenumero obfervamus, patet, utant.ea ex Bullialdo allatum feft, vicifitudines reguläres§. VII. defcriptas a revolutioriibus macularum conftan-tium fiuere poffe, ac mutationes illas minus frequentes& a regularitate, ut nobis videntur, recedentes,cauflam fuam habere polfe aut ex ortu Se interitujiovarum, aut coar£lation.e & dilatatione permanen-tium macularuip.

t

§• XII.

as >°c a i7§. XII.

Praeter allatos plures adhuc modi, quibus phaeno-mena haec falvari poffunt, videntur poflibiles. Si pona-mus, ut plurimorum eft aftronomorum opinio, come-tas & planetas circa ftellas fixas ut fuos Soles revolvi,ut in fyftemate noftro obfervamus, fieri poteft, ut abiftiusmodi corporibus opacis revolventibus, fatis diucur-nas noftri refpe£hi quaedam fixae fubeant eclipfes, qusefénfim incipiendo crefcunt iterumque decrefcunt, eo-que ipfo efficiunt, ut illae per vices nunc majores ,nunc minores confpiciantur & interdum evanefcant, proratione fcilicetr durationum, quantitatum & reverfionumiftiusmodi eclipfium. Requiritur ad hoc ipfum 1:0 utcorpora haec opaca, vel quam proxime opaca, revol-ventia, volumine excedant corpora centralia, vel iisdemfere fint aequalia j quod quidem nullam involvere videturcontradi&ionem, cum illa raateriae quantitate his nihilomi-nus valde poflint efle inferio^a. 2:0 Ut moveantur in'Ellipfibiis valde excentricis, quarum axes majores conti-nuati transeunt per fyftema noftrum. & fummae apfidesjacent internos Sc corpora, circa quae revolvuntur, cen¬tralia. 3:0 Ut moveantur, quemadmodum cometae adfyftema foiare pertinentes, circa aphelia fua tardiflime Scperihelia velocifiime. Hifce pofitis, facile patere arbitra-mur, quod ftella fixa hujusmodi ftipata corpore ambiente,per longum fatis tetnpus nobis invifibilis efte pofiit, fen-fimque crefcens & decrefcens obfervari, ob interpofitio-nem hujus corporis, tranfitum radiis a ftella provenienrtibus, denegantis. Licet enim corpus hoc, fi vifibile eflet-»noftri refpe&u nullum motum habere obfervaretur, ni-hilominus tarnen, cum re ipfa moveatur, per vices radioscorporis centralis ad nos pergentes, nunc omnes, nuncplures, nunc pauciores, nunc nullos intercipere poteft.

C i XIII

18 @ )ö( $§. XIII.

Ex iis, qusejam expofita Tunt, facile colligitUG mul-tum adhuc deefle, antequam phecnomena novarum ftella-lum ira explicari poflunt, uf quid verum fit, tuto affirme-tur. Quamquam enim, quae allatae Tunt conje&urse nihilimpofiibilitatis involvant, de veris tarnen harum appa-arentiarum cauflis jure dubitatur, quamdiu plures aequepofßbiles adfunt rationes, inter quas non conftat, quae-nam reliquis faltem probabilior fit ; for fan phaenomeno-rum horum quaedam pendent ab hac, quaedam ab aliacaufla. In quibusdam enim ftellis variatione9 pen-dere poffunt a figura fphceroidica valde deprefla verfuspolos, & nutatione axeos, in aliis a magnitudine vel mul-titudine maeularum, & fic porro. Forfan multa etiamdukbus vel pluribus ex hifce cauffis aliisve fimilibus con-jun£üs örtum fuum debent. Minime vero defperandumeft, quin fucceflu temporis, cum major obfervatidnurncopia in promtu fuerit, propius ad veritatem a<2cedereliceat, & pheenomena forfan ftellarum novarum eadein«videntia explicare, qua motus corporum fyftemaus no-ftri, qui primis Aftronomis non minus, fuere perplexi?quam nobis jam funt viciffitudines novarum fteflarum,

Sed plura prohiber temporis anguftia, ideo-que fubfiftimus.

SOLI DEO GLORIA.