Divan Edebiyatı ŞairleriDivan Edebiyatı Şairleri

Nesimi(?-1404)Bağdat doğumlu olan Nesimi için “Divan şiirinin Yunus

Emre’si denilebilir.Hurufilik tarikatının bir üyesi olan şair, şiir ve düşüncelerinin

şeriata aykırı görünmesi yüzünden Halep’te derisi yüzülerek öldürülmüştür.

Düşüncelerini korkusuzca yaymaya çalışan Nesimi her tehlikeyi göze almış,sonunda inancının kurbanı olmuştur.ölümünden sonra özellikle Bektaşiler arasında kutsallaştırılmıştır.

Şiirlerini Azeri Türkçesiyle yazan Nesimi’de düzgün bir anlatım ve coşkun bir lirizm görülür.

Tuyuglarıyla tanınmış bir şairdir.Farsça ve Türkçe yazılmış iki divanı vardır.

Şeyhi(1371?-1431?)Kütahya doğumlu Şeyhi’nin asıl adı Yusuf Sinaneddin’dir. İran’da tasavvuf ve tıp öğrenmiş,hekimlikte ün kazanmış

Ankara’da Çelebi Sultan Mehmet’i tedavi etmiş,Çelebi Mehmet ona Tokuzlu köyünü tımar olarak vermiştir.

Tokuzlu köyüne giderken yolda tımarın eski sahiplerince soyulmuş,uğradığı felaketi,padişaha anlatmak için Har-name’sini yazmıştır.

Har-name 126 beyitlik küçük bir mesnevidir.Şair bu eserinde olmayacak hayaller peşinde elindekini de kaybeden,boynuz umarken kulaktan da olan bir eşeğin başına gelenleri anlatır.

Har-name hiciv edebiyatımızın en güzel örneklerindendir.Divan şiirinin ortak malzemesini derli toplu ve başarılı

kullanan ilk şairdir.Şeyhinin divanı ve Hüsrev ü Şirin adlı bir mesnevisi vardır.

Ahmedi(1334-1413)

Ömrünün çoğunu Bursa’da geçiren sanatçı uzun yıllar divan katipliği yapmıştır.

14.yüzyılın en büyük divan şairi sayılır.Divan şiirinin kuruluşunda önemli rol oynayan

sanatçı,tamamen din dışı konular işlemiştir.Dili kendinden önce yetişen sanatçılarınkinden

ağırdr.Ahmedi’nin büyük bir Divan’ı ile İskendername

ve Cemşid ü Hurşit adlı iki mesnevisi vardır.

Nef’i(1572-1635)

Asıl adı Ömer olan Nef’i,Erzurum’un Hasankale ilçesinde doğmuştur.

Kuvvetli bir medrese öğreniminden sonra 4.Murat’ın korumasında yaşamış; Vezir Bayram Paşa’yı hicvettiği için boğdurulmuş ve cesedi denize atılmştır.

Nef’i Divan şiirinin en büyük övgü ve yergi şairidir.Özellikle kaside türünde çok başarılıdır.

Saltanatları döneminde yaşadığı dört padişahtan en çok 4.Murat’a kaside yazmıştır.Devrinin devlet adamlarını ve şairlerini en sert biçimde eleştiren Nef’inin şiirinde dil ağır ve sanatlıdır.

Siham-ı Kaza adlı hiciv kitabı çok ünlüdür.Ayrıca Türkçe ve Farsça birer Divan’ı vardır.

Nabi(1642-1712)

Urfa’lı Yusuf Nabi,genç yaşta İstanbul’a gelmiş,yüksek bürokratların korunmasında uzun yıllar Halep’te yaşamış,önemli eserlerini burada yazmış bir sanatçıdır.

Nabi Divan edebiyatında “didaktik”şiirin en büyük ustasıdır.Onun şiirlerinde duygu ve hayalden çok düşünce vardır.

Şiirlerinde atasözlerinden yararlanan şairin rahat ve akıcı bir dili vardır.

Hayriyye adlı mesnevisinde oluna öğütler vermiş,deneyimlerini anlatmıştır.Hayrabad, şairin diğer bir mesnevisidir.Tuhfetü’l Harameyn adlı eserinde hac yolculuğunu,Sur-name’sinde ise 4.Mehmet’in şehzadeleri için yapılan sünnet düğününü konu etmiştir.

Şeyh Galip(1759-1789)

İstanbul doğumlu olan sanatçı,Mevlevi tarikatının üyesi olmuş,Galatasaray Mevlevihanesi’nde şeyhlik yapmıştır.

“Divan edebiyatının son büyük şairi”olarak değerlendirilir.Nabi’nin Hayrabad adlı mesnevisinden daha güçlü bir

eser yazabileceğini kanıtlamak için,ilahi aşka varmanın güçlüklerini anlattığı eseri Hüsnü Aşk’ı yazmıştır.Allegorik bir eserdir.

Şeyh Galip’te,bir çeşit sembolizm olan Sebk-i Hindi akımının etkileri görülür.

Sanatçının heceyle yazılmış bir türküsü de vardır.şiirlerini bir Divan’da toplamıştır.

Nedim(?-1730)

İstanbul doğumlu olan sanatçı,uzun yıllar müderrislik yapmış,Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın himayesini görmüş,Patrona Halil ayaklanması sırasında sarayın damından düşerek ölmüştür.

Lale devrinin zevk ve eğlence şairi olan Nedim,gazel ve şarkılarıyla ünlüdür.

Şiirlerinde tamamen din dışı konuları işlemiş;aşk,şarap,hayattan zevk alma…temalarını dile getirmiştir.

Şarkı türünün bulucusu ve en ünlü şairidir. “Mahallileşme” akımının en güçlü temsilcisi olan şair,halk

edebiyatından da etkilenmiş ve hece ölçüsüyle bir koşma yazmıştır. Bir İtanbul şairi olan Nedim’in en ünlü eseri Divan’ıdır.

Fuzuli(1495?-1566)

Asıl adı Mehmet olan şair tüm yaşamını Irak topraklarında geçirmiştir.

Şah İsmail Bağdat’ı zaptedince ona Beng ü Bade mesnevisini takdim etmiş,Kanuni’nin Bağdat’ı fethi üzerine padişaha kasideler sunmuş,kendisine bağlanan 9 akçelik maaşı alamayınca ünlü Şikayet-name’sini yazmıştır.Şikayet-name,mektup türünde bir eserdir.

Divan şiirinin en lirik şairidir. Leyla ile Mecnun adlı mesnevisinde ilahi aşkı dile getirmiş,gazel ve

kasideleriyle tanınmıştır. Şiirlerinde aşk acısından duyduğu mutluluğu dile getirmiştir. Fuzuli,Hadikatüs Süeda adlı eserinde Kerbela olayını;Beng ü Bade

adlı eserinde esrar ile şarap arasındaki bir tartışmayı anlatır. “Su Kasidesi” en ünlü şiirlerinden biridir.

Baki(1526-1600)

İstanbul doğumlu olan Baki,uzun yıllar İstanbul medreselerinde hocalık;Edirne,Mekke,Medine ve İstanbul’da kadılık yapmıştır.

Divan şiirinin en büyük şairidir. Tasavvuftan hiç etkilenmemiş,din dışı şiirler yazmıştır. Şiirlerinin ana konuları aşk,eğlence ve tabiattır.Baki’ye göre insan

dünya nimetlerinden zevk almayı bilmelidir. Yaşadığı dönemde “Şairler Sultanı” ünvanıyla ünü Hindistan’a

kadar ulaşmıştır. Aruzu büyük ustalıkla kullanan şairin şiirlerindeki dil

ağırdır;Arapça,Farsça sözcük ve tamlamalar ile yüklüdür. Kanuni’nin ölümü üzerine terkib i Bent biçiminde yazdığı mersiye

çok ünlüdür. Türkçe bir Divan’ı vardır.

Bağdatlı Ruhi(?-1605)

Asıl adı Osman olan ve Bağdat’ta doğan şair,bir derviş gibi yaşamış,ömrünün sonlarına doğru yazdığı ”terkib i bent”iyle ün kazanmıştır.

“Terkib i bent”te dönemin insanlarını,ikiyüzlülüklerini,ahlakça düşük taraflarını eleştirmiştir.Bu nedenle birçok şair bu esere nazire yazmıştır.Terkib i bent,toplumsal bir eleştiri,bir hicivdir.

Eserlerinde dil sade ve sanatlardan uzaktır.Tanzimat şairi Ziya Paşa,Bağdatlı Ruhi’yi “eşsiz bir şair”

diye nitelemiş ve onun terkib-i bendine bir nazire yazmıştır.

Bağdatlı Ruhi’nin bir de Divan’ı vardır.

Süleyman Çelebi(?-1422)

Yaşamı çeşitli söylentilere dayanan Süleyman Çelebi,Yıldırım Bayezit devrinde Bursa’da imamlık yapmıştır.

Hazreti Muhammed’in diğer peygamberlerden üstün olduğunu ispatlamak amacıyla asıl adı Vesilet’ün Necat olan ünlü eseri “Mevlidi” mesnevi biçiminde yazmıştır.

Türk edebiyatında mevlit yazma çığırını o açmış;ancak yazılan mevlitlerden hiçbiri Süleyman Çelebi’ninki kadar ün kazanmıştır.

Necati(?-1509)

Ahmet Paşa’dan sonra 15.yüzyılın en ünlü Divan şairi olmuştur.

Çeşitli devlet kademelerinde çalışan Necati,Kastamonu’da iken yazdığı şiirleriyle tanınmıştır.

Şiirlerinde yerli motifler katmayı bilmiş;atasözleri ve deyimlerle şiirlerini süslemiş içten ve duygulu gazelleriyle ün kazanmıştır.

Necati’nin bir Divan’ı vardır.

Kadı Burhanettin(1344-1398)

Kayseri kadısının oğlu Kadı Burhanettin,serüven dolu bir yaşam sürmüş,kendiside kadılık yapmıştır.

1831’de Sivas’ta tahta çıkıp 18 yıl Sivas sultanlığı yapmış;komşularıyla savaşmış,sonunda Sivas surları önünde başı kesilerek öldürülmüştür.

Kadı Burhanettin,çoğunu aruz,bir kısmını da hece ile yazdığı Türkçe şiirlerinde Azeri şivesini kullanmıştır.

Gazel ve tuyuglarıyla ünlüdür.Arapça,Farsça şiirleri yanında Türkçe bir Divan’ı vardır

Katip Çelebi(1609-1657)

İstanbul doğumlu olan Katip Çelebi,uzun yıllar divan katipliği yapmış,çeşitli seferlere katılmış,İstanbul’da iyi bir öğrenim görmüştür.

Tarih,coğrafya,bibliyografi,toplumbilim alanlarında yazılmış güçlü eserleri vardır.

Cihannüma adlı coğrafya kitabında Japonya’da Irak sınırına kadar olan ülkelerin coğrafyasını,kısa tarihini,bitkiler ve hayvanlar dünyasını anlatır.

Fezleke’de 17.yüzyılın tarihsel olaylarını konu edinmiştir.Tuhfetü’l Kibar fi Esfari’l-Bihar’da Türk denizcilik tarihinden söz eder.Keşfü’z-Zünun,bibliyografya sözlüğüdür.Mizanü’l hak fi İhtiyari’l-Ahakk,adlı eserinde ise dönemin tartışma konularını aktarır.

Katip Çelebi’nin kimi eserlerinde Divan edebiyatının sade nesir,kimilerinde ise orta nesir özellikleri görülür.

Ali Şir Nevai(1441-1501)

Çağatay edebiyatının yitirdiği en büyük şairdir.Şair,bilgin ve büyük bir devlet adamı olarak tanınmıştır.Sanatıyla birçok Divan şairini etkileyen Ali Şir Nevai,çok

bilinçli bir dil milliyetçisidir.Muhakemet’ül Lügateyn adlı eserinde Türkçenin

Farsçadan daha üstün olduğunu kanıtlamaya çalışmıştır.Türkçe şiirlerini dört divanda,Farsça şiirlerini ise bir

divanda toplamıştır.Türk edebiyatının ilk şairler tezkiresi olan Mecalisü’n

Nefais ‘i yazmıştır.Mizanü’l Evzan adlı eserinde aruz ölçüsünü

sistemleştirmeye çalışmıştır.Hamsesi olan birkaç şairden biridir.

Ahmet Paşa(?-1497)

Fatih Sultan Mehmet’in sohbet arkadaşı,hocası ve veziridir.

Bir ara Fatih’in gazabına uğramış,vezirlik rütbesi alınmış ve hapsedilmiş ise de “Kerem” redifli kasidesiyle idamdan kurtulmuştur.

Gazel,kaside ve murabbalarıyla ün kazanan sanatçı,yüzyıllar boyunca Türk şairlerini etkilemiştir.

Dini-tasavvufi konularla ilgilenmiştir.Tek eseri Türkçe yazdığı Divan’dır.

Sultan Veled(1226-1312)

Mevlana’nın oğludur.Ömrü boyunca Mevlevilik tarikatını

yaymaya çalışmıştır.İbtida-name,İntiha-name,Rübab-name adlı

Farsça üç mesnevisi vardır.Sultan Veled,Türkçe şiirler de yazmış bir

tasavvuf şairidir.

Hoca Dehhani(?-?)

13.yüzyıl şairlerinden olan Hoca Dehhani Anadolu’da din dışı Divan şiirinin kurucusudur.

Horasan’dan Anadolu’ya gelerek Konya’da Selçuklu sarayına girmiş,3.Alaeddin Keykubad’ın emriyle Farsça bir “Selçuklu Şehnamesi” yazmıştır.

Anadolu’da din ve tasavvuf edebiyatının çok güçlü olduğu bir dönemde aşk ve şarap şiirleri yazan Dehhani,Divan şiirinin ilk temsilcisi sayılmaktadır.

Şairin,elimizde bir kasidesiyle dokuz gazeli geçmiştir.

Nesimi; Farsça ve Türkçe iki DivanŞeyhi; Har-name,Hüsrev ü Şirin,DivanAhmedi; İskender-name,Cemşid ü Hurşid,DivanNef’i; Türkçe ve Farsça Divan,Siham ı KazaNabi; Hayriyye,Hayrabat,Tuhfetü’l-Harameyn,MünşeatŞeyh Galip; Divan,Hüsnü AşkNedim; Şarkı ve gazeller,DivanFuzuli; Su Kasidesi,Leyla ile Mecnun,Beng ü

Bade,Hadikatüs Süeda,Heft Cam,Ründ ü Zahid,Sıhhat ü Maraz,Divan,Şikayet-name

Baki; Divan,Kanuni MersiyesiBağdatlı Ruhi; Divan,Terkibi Bent

Süleyman Çelebi; Mevlid(Vesiletün Necat)Necati; DivanKadı Burhanettin; Gazel ve tuyuglarKatip Çelebi; Keşfü’z-Zünun,Cihan-

nüma,Fezleke,Takvimü’t Tevarih,Tuhfetü’l-Kibar,Fi Esfar-il Bihar,Nizanül Hak,Düstürü’l-Amel

Ali Şir Nevai; Muhakemetül Lügateyn,Mizanül Evzan,Leyla ile Mecnun,Ferhat ile Şirin

Ahmet Paşa; Divan,gazel,Şarkı ve MurabbalarSultan Veled; İbtida-name,İntiha-name,Rübab-

name,DivanHoca Dehhani; Selçuklu Şehnamesi