ปกใน

รายงานผลการวจยและพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมในการปองกนก าจดแมลง

และสตวศตรขาวทส าคญ

Research and Development on Appropriate Technology for

Controlling Insect and Zoological Pests

โดย

นางวนทนา ศรรตนศกด และคณะวจย

กองวจยและพฒนาขาว

กรมการขาว

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

บทคดยอ

วตถประสงคงานวจยเพอพฒนาเทคโนโลยในการปองกนก าจดแมลงและสตวศตรขาวทส าคญ

ค านงถงความปลอดภยตอผบรโภคและสงแวดลอม และสามารถน าไปปฏบตได เรมศกษาเดอนตลาคม 2554

ถงกนยายน 2556 ผลการวจยประสทธภาพของสารเคมตอการก าจดศตรขาวพบวาสารไพมโทซน และสาร

คลอรแรนทารนลโพรล มประสทธภาพในการปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาล และหนอนหอใบขาว

ตามล าดบ แตเชอแบคทเรยและเชอราขาวไมมประสทธภาพในการปองกนก าจดแมลงทงสองชนดน ในสภาพ

เรอนทดลอง และยงพบวาสารสกดมะค าดควาย มคาระดบความเปนพษ LC50 ท 48 ชวโมง เทากบ 37.70

มลลกรมตอลตร ไมแตกตางกนกบการใชสารสกดจากกากเมลดชาในการควบคมตอหอยเชอรในสภาพแปลง

นาทดสอบ ผลการวจยการปรบตวตานทานตอสารเคมปองกนก าจดแมลงของเพลยกระโดดหลงขาว ประชากร

จงหวดเชยงใหม เชยงราย พษณโลก นครสวรรค สงหบร สงขลา เลย หนองคาย มหาสารคาม สกลนคร และ

อดรธาน ตอสารแนะน า 10 ชนด แตกตางกน ในแตละพนท ในขณะทผลการวจยเทคโนโลยดานนเวศวทยา

พบวาแมลงหลา สามารถขยายพนธขาวในขาวอาย 60 วนหลงปลก ไดดกวาในขาวอาย 40 วน โดยมจ านวนไข

ตวออน และตวเตมวยในขาวอาย 60 วน มจ านวนมากกวาในขาวอาย 40 วน แตจ านวนประชากรแมลงหลา

ทดกไดจากกบดกแสงไฟไมมความสมพนธกนกบประชากรในแปลงนา

ค าส าคญ : เพลยกระโดดสน าตาล เพลยกระโดดหลงขาว หนอนหอใบขาว แมลงหลา หอยเชอร มะค าดควาย

สารเคมปองกนก าจดแมลง การปรบตวตานทานตอสารเคม เชอราขาว เชอแบคทเรย

.................................................................................................................................................

................ใชอกษร TH

16.............................................................................................................................................

.............................................

......................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.......................................................................................................................

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

Abstract

Aims of this research were to develop of suitable rice pest management technology

regarding the consumer and environmental safety and practical method to use. This study

was started from October 2011 to September 2013. The results of the first part which

focused on the efficiency of chemicals for pest control revealed that pymethozine and

chlorantraniliprole showed high control efficacy for Nilaparvata lugens (Stål) and

Cnaphalocrocis medinalis Gueñee, respectively. However, these 2 chemicals were not

effective against Bacillus thuringiensis and Beuvaria bassiana under the laboratory study. The

results also showed that LC50 of natural extraction products from soapberry (Sapindus

emarginatus) after 48 hour incubation was equal to 37.7 mg/l, there was not significant

difference in toxicity level to Pomacea canaliculata Lamarck comparing with the natural

extraction products from tea seed cake under semi field study. The second part was focused

on the adaptation on insecticide resistance of Sogatella furcifera Horvath collected from the

paddy fields in Chiang Mai, Chiang rai, Phitsanulok, Nakhon Sawan, Sing Buri, Songkhla, Loei,

Nongkai, Maha Sarakham, Sakon Nakhon, and Udon Thani for 10 different chemical classes of

insecticides. The results showed that insect adaptability to these 10 different insecticides

was related to survey locations. Next, the results of technology on ecology of Scotinophara

coarctata showed that fecundity of this pest was higher on sixty-day old than forty-day old

rice plants, whilst, there was no relationship of the amount of the rice black bug populations

in different rice filed using light-trap technique.

Keywords : Brown planthopper, Nilaparvata lugens (Stål) White backed planthopper,

Sogatella furcifera Horvath) Rice leaffolder, Cnaphalocrocis medinalis Gueñee Rice black bug,

Scotinophara coarctata Fabricius Golden apple snail, Pomacea sp., soapberry (Sapindus

emarginatus), insecticides, insecticide adaptation, Beuvaria bassiana, Bacillus thuringiensis

......................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

ค าน า

กองวจยและพฒนาขาวมหนาหลกในการศกษาและคนควาหาองคความรใหมๆ ในทกดานเพอมา

จดการใหผลผลตขาวของประเทศเพยงพอส าหรบบรโภคและสงออกเปนรายไดของประเทศ สาเหตทท าให

ผลผลตขาวภายในประเทศมากหรอนอยในแตละปนน นอกจากเกดจากผลกระทบจากภยธรรมชาตทปองกน

ไดยากแลว ยงมปจจยดานศตรขาวทมกท าลายขาวเปนประจ าแตความรนแรงจะมากนอยเพยงใดขนอยกบ

หลายปจจย เชน สภาพภมอากาศทเหมาะสมกบการระบาดของศตรขาวแตละชนด และราคาขาวทเปน

แรงจงใจใหเกษตรกรพรอมทจะลงทนเพอใหไดผลตอยางเตมท ผลตางทจะไดจากการขายผลผลตแตละครง

จะขนอยกบตนทนการผลต โดยเฉพาะการใชสารเคมปองกนก าจดศตรพช และสารเพมผลผลตตางๆ ดวยเหต

ดงกลาวนจงท าใหการด าเนนงานวจยเพอหาเทคโนโลยทเหมาะสมในการปองกนและลดความสญเสยผลผลต

ขาวจากแมลงศตรขาวตองด าเนนการอยางตอเนอง เพอใหไดองคความรทสามารถน าไปใชแกปญหาทเหมาะ

กบแตละสถานการณท เปลยนแปลงไป โดยมการวางแผนงานวจยเพอเสนอขอความเหนชอบจาก

คณะกรรมการวจยแหงชาตเปนระยะเวลาทก 3 ป ซงหลงด าเนนการสนสดแลว ตองมการรายงายผลการวจย

เพอเกบไวเปนฐานขอมลส าหรบไวใชเมอมสถานการณการระบาดรนแรงของแมลงศตรขาวในประเทศ ส าหรบ

ผลงานวจยในเลมนไดรวบรวมเอาผลงานทด าเนนการเปนระยะเวลา 3 ป ตงแตป 2554-2556 ทสามารถน าไป

เผยแพรและเปนองคความรใหผเกยวของกบการผลตขาวไดน าพจารณาเลอกใชประโยชน

คณะผด าเนนงานวจยหวงวารายงานในเลมนจะเปนองคความรใหแกผบรหาร นกวจย นกสงเสรม

การเกษตร ภาคธรกจ ตลอดจนชาวนาผเปนผผลตขาวของประเทศ ไดน าไปใชประโยชนบางตามสมควร

มนาคม 2558

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

สารบญ

หนา

บทท 1 บทน า 1

บทท 2 แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ 4

บทท 3 วธด าเนนงานวจย 7

บทท 4 ผลการทดลอง 14

บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ 24

เอกสารอางอง 26

ตาราง 30

ภาพ 41

ภาคผนวก 49

- รายชอกจกรรมทงหมดทไดด าเนนการ 50

- รายชอคณะผด าเนนการ 51

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 ประสทธภาพของเชอราบวเวอเรย (Beauvaria bassiana) ในการควบคม

เพลยกระโดดสน าตาล ในสภาพหองปฏบตการ ส านกวจยและพฒนาขาว 31

ตารางท 2 ประสทธภาพของเชอแบคทเรย B. thuringiensis ในการควบคม

หนอนหอใบขาว โดยวธพนถกตวแมลง (direct treatment) ในสภาพ

หองปฏบตการ ส านกวจยและพฒนาขาว 31

ตารางท 3 ประสทธภาพของเชอแบคทเรย B. thuringiensis ในการควบคม

หนอนหอใบขาว โดยวธพนลงใบขาว (indirect treatment) ในสภาพ

หองปฏบตการ ส านกวจยและพฒนาขาว 31

ตารางท 4 ผลการทดสอบประสทธภาพสารปองกนก าจดแมลงกลมใหมทขนทะเบยน

ใชในการปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาล ทดสอบในสภาพแปลงนาของเกษตรกร

ต าบลโยทะกาอ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ฤดนาปรง 2554 32

ตารางท 5 ประสทธภาพสารในการควบคมหนอนหอใบขาวในสภาพแปลงนาของเกษตรกร

ต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ฤดนาปรง 2556 33

ตารางท 6 ผลของสารในการควบคมหนอนหอใบขาวทดสอบในสภาพแปลงนาของเกษตรกร

ต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ฤดนาปรง 2556 34

ตารางท 7 ประสทธภาพของสารในการควบคมหนอนหอใบขาวทดสอบในสภาพแปลงนา

เกษตรกร ต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ฤดนาปรง 2556 35

ตารางท 8 ประสทธภาพสารในการควบคมหนอนหอใบขาวในสภาพแปลงนาเกษตรกร

ต าบลโยทะกา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ฤดนาป 2556 36

ตารางท 9 ประสทธภาพของสารแตละชนดในการควบคมหนอนหอใบขาวทดสอบในสภาพ

แปลงนาเกษตรกร ต าบลโยทะกา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา

ฤดนาป 2556 37

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

สารบญตาราง (ตอ)

หนา

ตารางท 10 ความตานทานของเพลยกระโดดหลงขาวประชากรจงหวดตางๆ ตอสารเคม

ปองกนก าจดแมลงแตละชนด 38

ตารางท 11 จ านวนแมลงศตรและศตรธรรมชาตทพบในแปลงขาวพนธ K16 ทต าบลทาชาง

อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ฤดนาปรง 2556 39

ตารางท 12 จ านวนแมลงศตรและศตรธรรมชาตในแปลงขาวพนธ กข47 ทต าบลทาชาง

อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ฤดนาป 2556 39

ตารางท 13 วงจรชวตของแมลงหลา S. coarctata ในสภาพหองปฏบตการทอณหภมหอง

ส านกวจยและพฒนาขาว ป 2556 40

ตารางท 14 ประสทธภาพของสารฆาหอยในสภาพแปลงนาทดลอง ณ ศนยวจยขาวปราจนบร

ฤดนาป 2556 40

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1 การเกบรวบรวมประชากรเพลยกระโดดจากแปลงนาเกษตรกร 42

ภาพท 2 การเลยงขยายปรมาณเพลยกระโดดในสภาพโรงเรอนเลยงแมลง 42

ภาพท 3 การทดสอบประสทธภาพของเชอราบวเวอเรยในการปองกนก าจด

เพลยกระโดดสน าตาลสภาพเรอนทดลอง กลมวชาการ (แมลงศตรขาว)

ส านกวจยและพฒนาขาว 42

ภาพท 4 การทดสอบประสทธภาพสารดวยเครอง Potter’s spray tower 43

ภาพท 5 การทดสอบประสทธภาพของสารในการปองกนก าจดแมลงศตรขาว

ในแปลงนาเกษตรกร ต าบลโยทะกา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา

ฤดนาปรง 2556 43

ภาพท 6 การสมส ารวจประชากรแมลงหลาในแปลงนาเกษตรกร อ าเภอบานสราง

จงหวดปราจนบร 44

ภาพท 7 การทดสอบระยะการเจรญเตบโตของขาวพนธตางๆตอวงจรชวตของแมลงหลา

ในสภาพเรอนทดลอง กลมวชาการ (แมลงศตรขาว) ส านกวจยและพฒนาขาว 44

ภาพท 8 การทดสอบระยะการเจรญเตบโตของขาวพนธตางๆตอวงจรชวตของแมลงหลา

ในสภาพเรอนทดลอง กลมวชาการ (แมลงศตรขาว) ส านกวจยและพฒนาขาว 44

ภาพท 9 การทดสอบความหนาแนนของประชากรแมลงหลาตอความเสยหายของผลผลตขาว

ในสภาพเรอนทดลอง กลมวชาการ (แมลงศตรขาว) ส านกวจยและพฒนาขาว 45

ภาพท 10 จ านวนประชากรแมลงหลาทดกไดจากกบดกแสงไฟทตดตงบรเวณบานของ

เกษตรกร ต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก

เดอนกมภาพนธ – กนยายน 2556 45

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

สารบญภาพ (ตอ)

หนา

ภาพท 11 แปลงทดสอบประสทธภาพสารมะค าดควายตอหอยเชอร ณ ศนยวจยขาวปราจนบร

จงหวดปราจนบร 45

ภาพท 12 ความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอร ระยะการเจรญเตบโต

ของขาว ฤดกาล ปรมาณน าฝน และระดบน าในแปลงนาในพนทนาชลประทาน

อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย 46

ภาพท 13 ความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอร ระยะการเจรญเตบโต

ของขาวฤดกาล ปรมาณน าฝน และระดบน าในแปลงนาในพนทนาชลประทาน

อ าเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา 46

ภาพท 14 ความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอร ระยะการเจรญเตบโต

ของขาวฤดกาล ปรมาณน าฝน และระดบน าในแปลงนา ในพนทนาน าฝน

อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย 47

ภาพท 15 คาความเขมขนทท าใหสตวทดลองตาย 50 เปอรเซนต (LC50) ของสารมะค าดควาย

ภายหลงการใสสาร 48 ชวโมง 5 วน ในแปลงนาทดลอง ณ ศนยวจยขาวปราจนบร

จงหวดปราจนบร 47

ภาพท 16 คาความเขมขนทท าใหสตวทดลองตาย 50 เปอรเซนต (LC50) ของสารมะค าดควาย

ภายหลงการใสสาร 48 ชวโมง และ 5 วน ในแปลงนาทดลอง ณ ศนยวจยขาวปราจนบร

จงหวดปราจนบร 48

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

1

บทท 1

บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ ประเทศไทย แมลงศตรขาวทส าคญ คอ เพลยไฟขาว เพลยกระโดดสน าตาล หนอนหอใบขาว แมลง

บว แมลงสง แมลงหลา และหอยเชอร โดยเฉพาะเพลยกระโดดสน าตาล ป 2542 มรายงานการระบาดของเพลยกระโดดสน าตาลในภาคกลาง 20 จงหวด พนทการระบาดรวม 406,998 ไร ป 2542/43 พบพนทระบาดของเพลยไฟ 102,817 ไร เพลยกระโดดสน าตาล 704,240 ไร เพลยกระโดดหลงขาว 93,154 ไร หนอนกอขาว 192,597 ไร หนอนหอใบขาว 65,473 ไร แมลงหลา 36,672 ไร และแมลงบว 66,023 ไร ป 2543-2544 พบการระบาดของหน 55,900ไร หอยเชอร 29,201 ไร เพลยกระโดดสน าตาล 53,667ไร และหนอนกอขาว 353 ไร (กรมสงเสรมการเกษตร, 2544)

ปจจยการระบาดของแมลงศตรขาวในประเทศไทยทผานมาพอจะประมวลไดวาเกดจากการปรบเปลยนวธการผลตขาวจากการผลตเพอบรโภคเปนการผลตเพอการคา โดยมงเนนการใชพนธขาวทใหผลผลตสง ทจ าเปนตองมการใชปจจยการผลต เชน ปยเคมและสารก าจดแมลงศตรขาว ดงเชนการเปลยนวธการปลกขาวจากวธการปกด าเปนวธหวานน าตม ไดมผลท าใหเพลยกระโดดสน าตาลมการระบาด และเม อฤดนาปรง 2552 ทผานมา พบวา แปลงทดสอบของเกษตรกร ทแขวงกระทมราย เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร และต าบลแพรกศรราชา อ าเภอสรรคบร จงหวดชยนาท ในโครงการลดตนทนการผลตขาวดวยเทคโนโลยการผลตทเหมาะสมเฉพาะพนท พบมการระบาดของหนอนปลอกในแปลงทปลกขาวโดยวธโยนกลา ซงการปลกขาวโดยวธโยนกลาในชวงเตรยมแปลงมความจ าเปนทในนาขาวตองมน าขงเลกนอย ท าใหเหมาะตอนเวศวทยาของหนอนปลอกขาวทตวหนอนมเหงอกชวยในการหายใจ จงตองอาศยน าในนาขาวพาไปหาแหลงอาหารหรอตนขาวทมอยในนาขาว ปกตหนอนปลอกขาวมกพบระบาด ในพนทนาทลมมน าขง (นตยา และคณะ, 2552)

ในชวงปการผลต 2552/53 เกดการระบาดอยางกวางขวางของเพลยกระโดดสน าตาล มพนทการระบาด 2.39 ลานไร ในป 2553/54 มพนทการระบาด 1.68 ลานไร และป 2554/55 ณ เดอนเมษายน 2555 มพนท การระบาด 1.18 ลานไร และจากการตดตามสถานการณของกรมการขาว ณ วนท 30 กรกฎาคม 2555 พบ ตวออนและตวเตมวยเพลยกระโดดสน าตาลจ านวนมากในพนทจงหวดปราจนบรและนครนายก ประมาณ 400 ไร จากรายงานของกรมสงเสรมการเกษตร พบวา การระบาดสวนใหญอยในพนทเขตชลประทานภาคกลางและภาคเหนอตอนลาง ตอมาศนยวจยขาวเชยงใหมรายงานวาชวงเดอนเมษายน 2555 พบเพลยกระโดดสน าตาลระบาดในแปลงนาบรเวณนาทงแมแตง และนาทงหลวง ต าบลบวกคาง และต าบลแชชาง อ าเภอสนก าแพง พบวาขาวทปลกในพนทคอพนธสนปาตอง 1 ตนขาวอยในระยะออกดอกถงโนมรวง พบการระบาดของ เพลยกระโดดสน าตาลกระจายทวพนท บางแปลงมการระบาดอยางรนแรง ตนขาวแสดงอาการเหลองและแหง ตอมาชวงเดอนพฤศจกายน พบการระบาดในขาวพนธสนปาตอง 1 และขาวดอกมะล 105 ทอ าเภอ ไชยปราการ และอ าเภอฝาง

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

2

ศนยวจยขาวพระนครศรอยธยารายงานวาจากรายงานการระบาดของกรมสงเสรมการเกษตรสถานการณการระบาด ณ วนท 10 กมภาพนธ พบในพนทจงหวด 4 จงหวด ไดแก อางทอง ปทมธาน ลพบรและกรงเทพมหานคร รวมพนทระบาด 36,540 ไร จ านวน 8 อ าเภอ โดยจงหวดทมพนทระบาดมากทสดคอจงหวดลพบร และอางทอง (ในพนท 3 อ าเภอ ไดแก อ าเภอเมอง ไชโย และปาโมก) ในขาวระยะกลา (ไมเกน40 วน) ซงเปนพนททมน าทวมทผานมา และเปนฤดแรกหลงน าทวม สาเหตเกดจากพชอาหารของแมลงชนดน ซงมจ านวนหลากชนด เชน วชพชตามคนนาและรอบคนนาถกน าทวม จงท าใหแมลงชนดนเ ขามาท าลายขาว ทเพงปลกใหมๆ

วธการปองกนก าจดแมลงศตรขาวทมประสทธภาพ ปลอดภยตอสภาพแวดลอม จ าเปนตองอาศยขอมลทางวชาการหลายดาน หลายสาขาวชาการ ซงขอมลบางสวนไดมผศกษาไวบางแลว แตบางสวนยงไมเพยงพอทจะน าไปใชประยกตกบระบบการผลตขาวทเปลยนไป เชน การผลตขาวอนทรย ซงเปนการผลตขาวทหลกเลยงการใชสารเคมหรอสารสงเคราะหทกชนด เพอใหไดผลผลตทมคณภาพด ปลอดภยจากสารพษตกคาง ในขณะทการผลตแบบใชเทคโนโลยทเนนทปรมาณผลผลตเปนหลก กยงคงด าเนนตอไป อยางไรกตามในระบบการผลตพชใดๆ กตามตองค านงถงความยงยนในระบบนเวศนดวยเชนกน

ดงนนการวจยคนควาทกดาน คอ นเวศวทยา ความเสยหายของผลผลตขาวเนองจากการท าลายของแมลง การศกษาหาสารชวนทรยหรอสารสกดจากพช การปองกนก าจดโดยวธเขตกรรม การปองกนก าจดโดยสารปองกนก าจดศตรพช และการปรบตวตานทานของแมลง จ งตองด าเนนตอไปอยางตอเนอง เพอใหไดเทคโนโลยในการจดการแมลงศตรขาวทเหมาะกบระบบการปลกขาวและวธปฏบตของเกษตรกรทเปลยนแปลงไปตามาสภาพภมอากาศและสภาพเศรษฐกจ โดยมเปาหมายใหตนทนการผลตต า สามารถแขงขนเพอการสงออกและเปนสนคาทปลอดจากสารพษตกคาง และเกษตรกรสามารถน าไปปฏบตไดอยางสะดวก

สมมตฐำนของกำรวจย

วธการปองกนก าจดแมลงศตรขาวทมประสทธภาพ ปลอดภยตอสภาพแวดลอม จ าเปนตองอาศยขอมลทางวชาการหลายดาน หลายสาขาวชาการ ซงขอมลบางสวนไดมผศกษาไวบางแลว แตบางสวนยงไมเพยงพอทจะน าไปใชประยกตกบระบบการผลตขาวทเปลยนไป เชน การผลตขาวอนทรย ซงเปนการผลตขาวทหลกเลยงการใชสารเคมหรอสารสงเคราะหทกชนด เพอใหไดผลผลตทมคณภาพด ปลอดภยจากสารพษตกคาง ในขณะทการผลตแบบใชเทคโนโลยทเนนทปรมาณผลผลตเปนหลก กยงคงด าเนนตอไป

ขอบเขตของกำรวจย

- ศกษาระดบความเสยหายจากการท าลายของแมลงและสตวศตรขาว - ศกษาศตรธรรมชาตของแมลงศตรขาว - ศกษาการปองกนก าจดโดยวธเขตกรรม - ศกษาการใชสารสกดจากพชและสารเคมในการปองกนก าจดแมลงศตรขาวและสตวศตรขาว - ศกษาการปองกนก าจดโดยวธผสมผสาน - ศกษาผลกระทบของการใชสารฆาแมลงตอระบบนเวศวทยาในนาขาว

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

3

กรอบแนวคดในกำรวจย

ในระบบการผลตพชใดๆ กตามตองค านงถงความย งยนในระบบนเวศนดวยเชนกน ดงนนการคนควาวจยเพอใหไดขอมลดานตางๆ อยางตอเนองเพอสรางเปนเทคโนโลยในการปองกนก าจดศตร ขาวใน การผลตขาวอยางบรณาการ จงตองมการวจยและพฒนาตอไป

วตถประสงค

เพอพฒนาเทคโนโลยในการปองกนก าจดแมลงและสตวศตรขาวทส าคญ อยางมประสทธภาพ โดยค านงถงตนทนการผลต ความปลอดภยตอผบรโภคและสงแวดลอม และเกษตรกรสามารถน าไปปฏบตได

ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1. ไดเทคโนโลยการปองกนก าจดแมลงศตรขาวและสตวศตรขาวทเหมาะสมตอการน าไปปฏบตของเกษตรกร โดยมงเนนใหตนทนการผลตขาวของเกษตรกรลดลงแตไดผลผลตทปลอดจากสารพษตกคาง สามารถแขงขนกบประเทศคแขงการสงออกขาวในระดบโลกได

2. ปรบปรงองคความรดานการปองกนก าจดศตรขาวใหทนตอสภาพการระบาดในรปเอกสารเผยแพร แนะน าในเวบไซตของกรมการขาว เอกสารประกอบการอบรมเจาหนาทดานการเกษตรทมหนาทถายทอด องคความรใหแกเกษตรกร และหนวยงานในกรม เชน ศนยวจยขาว ศนยเมลดพนธขาว

3. ปรบปรงค าแนะน าในเอกสารคมอระบบการจดการคณภาพเพอใชรบประทานและแปรรปขาว ของส านกพฒนาผลตภณฑขาว กรมการขาว ส าหรบเปนเอกสารใหทปรกษาเกษตรกร หรอผตรวจรบรองการผลตขาวตามระบบการเกษตรดทเหมาะสม (GAP)

4. หนวยงานทน าผลการวจยไปใชประโยชน คอ กรมการขาว กรมสงเสรมการเกษตร หนวยงานเกษตรในทองถน บรษทผผลตและจ าหนายสารเคมปองกนก าจดศตรขาว และสถาบนการศกษา

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

4

บทท 2

แนวคดทฤษฎและงำนวจยทเกยวของ

แนวคดทฤษฎ

การปองกนก าจดโดยใชพนธขาวตานทานและการเขตกรรมไมสามารถหยดการระบาดของ เพลยกระโดดสน าตาลได และการใชสารเคมปองกนก าจดแมลงกมทงประโยชนและโทษ ดงเชน วนทนา และคณะ (2540) ไดตรวจสอบความตานทานตอสารสารเคมปองกนก าจดแมลงของประชากรเพลยกระโดด สน าตาลจาก 17 จงหวดในภาคกลาง เหนอ และตะวนออกเฉยงเหนอ พบวาประชากรเพลยกระโดดสน าตาลจากนาขาวทมการท าลายระดบขาวแสดงอาการไหม (hopperburn) มแนวโนมทเพลยกระโดดสน าตาลจะมความตานทานตอสารเคมปองกนก าจดแมลงสงกวาประชากรทเกบจากนาขาวทมการท าลายต ากวาระดบเศรษฐกจ (เพลยกระโดดสน าตาล 1 ตว/ตน) ผลจากการใชสารเคมปองกนก าจดแมลงทไมถกวธท าใหแมลงสรางความตานทาน (resistance) ตอสาร และแมลงศตรเกดการระบาดเพมขน (resurgence) (เฉลมวงศ และคณะ (2526), ธรรมนญ และคณะ (2534), ปรชา (2545)) Matsumura และคณะ (2009) รายงานวาเพลยกระโดดสน าตาลในประเทศไทยแสดงปฏกรยาตานทานตอสารอมดาโคลพรดเปนครงแรกเมอป ค.ศ. 2003 ตอมาพบในประเทศสาธารณรฐประชาชนจน สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม และประเทศญปน ในป ค.ศ. 2005-2007 พบวาเพลยกระโดดสน าตาลทตานทานตอสารอมดาโคลพรด สามารถตานทานขาม (cross resistance) ตอสารไธอะมโทแซม ซงเปนสารกลมเดยวกน และการตานทานตอสารอมดาโคลพรด ของเพลยกระโดดสน าตาลนเกดขนในประเทศแถบเอเชย

ตรวจเอกสำรและงำนวจยทเกยวของ

เพลยกระโดดหลงขาวดดกนน าเลยงจากกาบใบขาวบรเวณโคนตนขาว ตนขาวทถกเพลยกระโดด หลงขาวจ านวนมากท าลายจะสเหลองสมใบแหง ตอมาใบจะเปลยนเปนสน าตาล ซงตางจากตนขาวทถก เพลยกระโดดสน าตาลท าลายจะแสดงอาการใบสน าตาลแหง การระบาดคอนขางกระจายสม าเสมอเปนพนทกวางตางจากเพลยกระโดดสน าตาลทการระบาดท าลายขาวเปนหยอมๆ โดยทวไปเพลยกระโดดหลงขาว เขาท าลายขาวในระยะตงทอง แมลงชนดมระบาดในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอมากกวาภาคกลาง ตวเตมวยเขามาในแปลงขาวชวง 30 วนหลงหวานกลา ในหนงฤดปลกเพลยกระโดดหลงขาวเจรญเตบโตขยายพนธไดนอยกวาเพลยกระโดดสน าตาล และชอบดดกนน าเลยงจากตนขาวออน และขยายพนธเปนพวกปกยาว จากนนจะอพยพออกจากแปลงขาวกอนทขาวจะออกดอก เพลยกระโดดหลงขาวในภาคกลาง ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มการปรบตวตานทานตอสาร คารโบซลแฟน เฟนโตรไทออน และมาลาไทออน (วนทนา และจนตนา, 2542)

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

5

เพชรหทย และคณะ (2539) ไดศกษาหาทางเลอกของสารททดแทนสารเคมสงเคราะห วาเชอรา Metarhizium anisopliae สายพนธทแยกไดจากเพลยกระโดดสน าตาลทความเขมขน 106-107 สปอรตอมลลลตร มประสทธภาพในการควบคมเพลยกระโดดสน าตาลได 48-52% และเชอ Beauveria bassiana มประสทธภาพควบคมตวออนเพลยกระโดดสน าตาลได 32-30 % ซงสอดคลองกบรายงานของ จรยา และคณะ (2529) ทพบวาเชอรา M. anisopliae และ B. bassiana

การศกษาทางนเวศวทยาเพอควบคมการระบาดของแมลงหลาในประเทศมาเลเซยและฟลปปนส พบวาสดสวนเพศผและเพศเมย และสถานภาพการเจรญพนธ โดยเกบรวบรวมแมลงหลาจากกบดกแสงไฟ หรอไฟถนน และในนาขาว พบวา แมลงหลาทจบไดจากนาขาว มจ านวนมากกวาจบไดจากไฟถนนหรอกบดกแสงไฟ ในชวงเวลาเดยวกน และเมอท าการแยกเพศและผาตรวจดรงไขของเพศเมย เพอดความสามารถในการขยายพนธ ในประเทศฟลปปนส พบวาแมลงหลาทจบไดจากกบดกแสงไฟ เปนเพศผ 44 เปอรเซนต เพศเมย 56 เปอรเซนต และทจบไดจากนาขาว เปนเพศผ 49 เปอรเซนต เพศเมย 51 เปอรเซนต เชนเดยวกบ ทประเทศมาเลเซย พบวาในนาขาวพบเพศเมย 64 เปอรเซนต และจากกบดกแสงไฟ พบเพศเมย 40 เปอรเซนต จากการผาตรวจนบไขในทองตวเมย ของทงสองประเทศ พบวา สวนใหญตวเมยทเกบไดจาก กบดกแสงไฟ ไมมไขอยในทอง (Shepard และคณะ, 1986) ซงการตดตงกบดกแสงไฟดกแมลงชวงกอนและหลงพระจนทรเตมดวง 5 วนจะชวยลดประชากรเพศเมยทจะเขามาวางไขในแปลงนาได โดยแมลงหลาทพบ ในนาขาวตงแต 10 ตวตอกอจะสามารถท าใหผลผลตขาวเสยหายไดถง 35 เปอรเซนต (Black bug, n.d.)

หอยเชอร (Pomacea sp.) เปนหอยทากน าจด (Freshwater snail) มถนก าเนดอยในทวปอเมรกา พบระบาดในนาขาวราษฎรครงแรก เมอป 2531 ปจจบนพบแพรกระจายในนาขาวทวประเทศ และมรายงานความเสยหายตอเนองตลอดมา โดยเฉพาะในนาขาวทมน าขง ซง อานช (2550) กลาววา ปญหาการแพรระบาดของหอยเชอร นบวาเปนปญหาทส าคญส าหรบเกษตรกร เนองจากหอยเชอรสามารถเจรญเตบโต และแพรขยายพนธไดอยางรวดเรว ท าใหยากแกการควบคมและก าจด กอใหเกดความเสยหายกบพชน า ชนดตางๆ รวมทงตนขาวในนาขาว โดยหอยเชอรจะกดกนตนขาวในระยะกลา และระยะปกด าใหม และสาเหตหลกทท าใหเกดการระบาดอยางรวดเรว คอ หอยเชอรสามารถปรบตวเขากบ สงแวดลอมได เปนอยางด กนพชไดหลากหลายชนด และปรมาณมาก เขาสวยเจรญพนธไดรวดเรว มความสามารถในการแพรพนธสง โดยวางไขครงละ 388 - 3,000 ฟอง ไขสามารถฟกเปนลกหอยไดมากถงรอยละ 90 และทนทานตอสภาพแวดลอมทไมเหมาะสม (นตยา และคณะ, 2531; ชมพนท และคณะ, 2534) สามารถด ารงชวตได ทงในน า และบนบกในระยะสนๆ เมออยในน าจะใชเหงอกในการหายใจ แตเมออยในน าเสยทมออกซเจนนอยจะใชทอหายใจเพอรบออกซเจนจากอากาศ และในทชนหรอบนบกจะใชอวยวะคลายปอดในการหายใจ นอกจากนในชวงทน าแหง เชน หลงฤดกาลท านา หอยทอาศยอยในนาสามารถจ าศล (aestivation) เพอใหรอดพนจากความแหงแลงไดนานถง 9 เดอน (ปราสาททอง และคณะ, 2549) โดยเมอระดบน าต ากวาความสงของเปลอก หอยจะเคลอนทชาลง และเมอน าในนาแหงหอยจะปดฝา (operculum) และฝงตวอยในโคลนเพอจ าศล (Teo, 2002)

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

6

ปจจบนมการใชสารเคมก าจดหอยและสารเคมกลมอน ในการก าจดหอยเชอรเปนปรมาณมาก โดยเฉพาะสารอะบาเมกตน (abamectin) ซงเปนสารเคมก าจดแมลง ทเกษตรกรนยมใช เนองจากใหผลเรว และมราคาถก แตสารชนดนมผลตอสภาพนเวศในนาขาวสง และท าใหสตวน าอนๆ ตาย จงมการศกษาวจยสารสกดจากพชหลายชนดเพอใชทดแทน และลดการใชสารเคม เนองจากสารสกดจากพชสลายตวไดงายกวาสารเคมสงเคราะห จงไมตกคางอยในสงแวดลอมและไมสะสมในรางกายของคนและสตวเลยง เชน กากเมลดชาและโลตน ความเปนพษจะหมดไปหลงการใชประมาณ 21 วน (นนทยา, 2543) การทดสอบในหองปฏบตการของ ชมพนท และคณะ (2539) พบวา สารสกดจากผลมะค าดควาย อตรา 0.2 , 0.4 และ 0.6 กรมตอน า 8 ลตร ท าใหหอยเชอรตาย 80.0 , 95.56 และ 93.23 เปอรเซนต ตามล าดบ เมอเวลาผานไป 48 ชวโมง เชนเดยวกนกบการศกษาของ ปราสาททอง และคณะ (2546) ทสารสกดมะค าดควายเขมขน 0.05 และ 0.10 เปอรเซนต ท าใหหอยเชอรตาย 100 เปอรเซนต ในเวลาเดยวกน มะค าดควายเปนไมยนตนขนาดกลาง ผลคอนขางกลมหรอมรอยยนทผล ออกรวมกนเปนพวง พบทวไปตามพนทเกษตร เขตชมชน และพนทปา และเกษตรกรสามารถหาไดงาย จากการวเคราะหสารเคมในเนอผลมะค าดควาย พบสารซาโปนน ( saponin) ซงเปนททราบกนดในปจจบนวามฤทธฆาหอยทากน าจดไดด ทงสกดไดงายโดยใชน ารอนเปนตวท าละลาย โดยซาโปนนทพบในเนอผลมะค าดควาย เปนชนด Triterpenoid Saponins เชนเดยวกบทพบในกากเมลดชา (Tripetch และคณะ, 2001; Toshio และคณะ, 2006) ซาโปนนมความเปนพษสงเฉพาะตอสตวเลอดเยน มผลตอศนยประสาทท ควบคมการหายใจ ท าใหขาดออกซเจน และท าใหเมดเล อดแดงสลายตว (กรมวทยาศาสตรบรการ, 2553) นอกจากน ซาโปนนยงท าใหเกดการระคายเคองตอผนงล าไส การดดซมของล าไสลดลงอาจท าใหเซลลตาย โดยจะรวมตวกบไขมนของเยอหมเซลลท าใหเซลลแตก (Agarwal และRastogi, 1974) ปราสาททอง และคณะ (2546) รายงานวาสารสกดมะค าดควายเขมขน 0.005 , 0.05 และ 0.10 เปอรเซนต ในเวลา 24 ชวโมง ท าใหเซลลเยอบผว เซลลไฟเบอร และเซลลกลามเนอของกระเพาะอาหาร ล าไสเลก รวเหงอก เทาและเซลลผลตน ายอยของตบของหอยเชอรถกท าลาย สวนเซลลเยอบผวของไตกมการสะสมแคลเซยมเพมขน ตามความเขมขนสารทเพมขน ท าใหมการน าสารซาโปนนทสกดจากพชมาใชเปนสารก าจดหอยดวยเชนกน ซงมประสทธภาพใกลเคยงกบสารนโคลซาไมด (niclosamide) (Marston และHostettman, 1985)

เพอพฒนาเทคโนโลยในการปองกนก าจดแมลงและสตวศตรขาวทส าคญ อยางมประสทธภาพโดยค านงถงตนทนการผลต ความปลอดภยตอผบรโภคและสงแวดลอม และเกษตรกรสามารถน าไปปฏบตได จงตองมการวจยและพฒนาอยางตอเนอง

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

7

บทท 3

วธด ำเนนงำนวจย

อปกรณ วสด และเครองมอทใชในกำรทดลอง

1. เครองหยดสาร Hamilton dispenser 2. เครองพนสารแบบ Potter’s spray tower 3. เครองพนสารแบบ Turn table 4. เชอแบคทเรย B. thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml 5. เชอราบวเวอเรย 6. ผลมะค าดควาย

แบบแผนกำรวจย (Research Design) และระเบยบวธวจย (Methodology)

ศกษาและทดสอบหาวธปองกนก าจดแมลงและสตวศตรขาวทส าคญโดยการใชสารสกดจากพช สารชวนทรย สารไคโตซานและสารฆาแมลง

1. การทดสอบประสทธภาพสารตอการควบคมเพลยกระโดดสน าตาลในสภาพหองปฏบตการและสภาพเรอนทดลอง

1.1 ส ารวจและเกบรวมรวมเพลยกระโดดสน าตาล (N.lugens) ในพนทระบาด โดยใชสวงโฉบในนาขาวระยะกลาถงแตกกอ หรอเกบโดยตรงจากตนขาวจ านวน 100 ตวตอพนท (ภาพท 1)

1.2 ประชากรเพลยกระโดดจากแปลงนาเกษตรกรในแตละจงหวด น ามาเลยงในขาวพนธ กข7 หรอ พนธออนแออนๆ จนไดจ านวนแมลงมากเพยงพอส าหรบใชทดสอบ (ภาพท 2)

1.3 ทดสอบประสทธภาพของเชอราตอการปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาล โดยใชแผนการทดลองแบบ CRD

1.3.1 จดเตรยมสปอรแขวนลอยของเชอราบวเวอเรย (B.bassiana) ความเขมขน 108 สปอร/มลลลตร ไดแก

- เชอราบวเวอเรยจากกรมสงเสรมการเกษตร - เชอราบวเวอเรยจากกรมวชาการเกษตร - เชอราบวเวอเรยจากไบโทเทค สตรท 1 - เชอราบวเวอเรยจากไบโทเทค สตรท 2 - น ากลนนงฆาเชอ

1.3.2 พนสปอรแขวนลอยลงบนตวออนเพลยกระโดดสน าตาล วย 2–3 จ านวน 10 ตว/ซ า ท า 4 ซ า/เชอรา 1.3.3 น าเพลยกระโดดสน าตาลทพนสารแลวใสไวบนตนขาวพนธออนแอ กข7 อาย 30 วนใน

กระถางทครอบพลาสตกใส ทมชองระบายอากาศท าดวยผาตาขายไนลอน น าไปวางไวทโรงเรอนเลยงแมลง (ภาพท 3 ก)

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

8

2. การทดสอบประสทธภาพสารตอการควบคมหนอนหอใบขาวในสภาพหองปฏบตการและสภาพเรอน

ทดลอง 2.1 การเตรยมแมลงส าหรบใชในการทดสอบ

- ปลกขาวพนธออนแอในกระถางดนเผา ตนขาวทเหมาะส าหรบเลยงหนอนหอใบขาวอายประมาณ 30 วน วางกระถางชดกนในโตะซเมนตทมน าขงอย และครอบดวยกรงทกรตาขายไนลอน

- ส ารวจและเกบรวบรวมผเสอหนอนหอใบขาวในพนททมการระบาดหรอพบการท าลายโดยการใชสวงโฉบแมลง ปลอยในกรงเลยงแมลงทเตรยมไว พรอมคดเลอกเอาผเสอทสมบรณไวส าหรบเลยงขยายปรมาณตอไป

- น าผเสอทคดเลอกไดมาปลอยบนตนขาวทปลกเตรยมไวส าหรบเลยงแมลง ปลอยใหผเสอหนอนหอใบขาววางไข จนกระทงไดตวหนอนหอใบขาววยท 2-3 จ านวนมากพอทจะท าการทดสอบ

2.2 การเตรยมสารและเชอแบคทเรยทจะใชในการทดสอบ สารทเจอจางแลวบรรจในขวดปดฝาใหมดชด เกบไวในสภาพตเยน

การทดสอบประสทธภาพสารใหสารสมผสตวหนอนหอใบขาวโดยตรง (Direct contact toxicity) ด าเนนการโดยวธ Topical bioassay

1. วางแผนการทดลอง แบบ CRD ม 4 กรรมวธ กรรมวธละ 5 ซ า และมกรรมวธสารมาตรฐานททางราชการแนะน าและกรรมวธไมใชสารฆาแมลงเปรยบเทยบดงน

กรรมวธท 1 สารททางกรมการขาวแนะน าฟโปรนล (แอสเซนด 5% เอสซ) อตรา 20 มลลลตรตอน า 20 ลตร กรรมวธท 2 สารทกรมวชากรเกษตรขนทะเบยนใชอนดอกซาคารบ (แอมเมท 15% อซ) อตรา 15 มลลลตร

ตอน า 20 ลตร กรรมวธท 3 สารเชอแบคทเรย B.thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml อตรา 200 มลลลตร

ตอน า 20 ลตร กรรมวธท 4 พนดวยสารตวท าละลายอะซโตน (control) 2. การเตรยมขาวทดลอง ปลกขาวพนธ กข7 ในกระถางพลาสตกขนาดเสนผาศนยกลาง 15 เซนตเมตร

เมอขาวอาย 1 เดอน ถอนขาวใหเหลอ 5 ตนตอกระถาง น าไมลาหซงเปนพลาสตกแผนหนามาประกอบเปนรปทรงกระบอกขนาดเสนผาศนยกลาง 14 เซนตเมตร สง 60 เซนตเมตร ปลายดานบนปดดวยผามงไนลอนเพอใหอากาศถายเทได ครอบตนขาว

3. การเตรยมเครองพนสารแบบ Potter’s spray tower ปมลมใหมความดน 50 ปอนด/ตารางนว จากนนปลอยเขาเครอง ปรบความดนของเครองใหอยท 15 ปอนด/ตารางนว ใชอะซโตนพนท าความสะอาด 2-3 ครง 4. ใชพกนเขยตวหนอนวยท 2-3 ลงในจานแกว (petri dish) จ านวน 10 ตวตอซ า แลวน าเขาเครองพนสาร Potter’s spray tower ทนท ตามวธของ Heinrich และคณะ (1981) ซงไมตองท าใหสลบเพราะหนอนเคลอนไหวชา การพนสารของแตละซ าของแตละกรรมวธ จะใชสารทเจอจางแลวจ านวน 2 มลลลตรตอซ า โดยจะเรมจากกรรมวธทไมใชสาร กอน โดยการพนดวยอะซโตน พนใหครบทง 5 ซ า เมอเปลยนกรรมวธใหม

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

9

จะลางเครองดวยการพนอะซโตนทกครง จากนนท าการพนในกรรมวธทใชสารจนครบ บนทกเวลาทพนสารท าการยายแมลงทพนสารแลว โดยใชพกนเขยลงบนตนขาวทเตรยมไวดงขอ 4

ในกรรมวธทใชสารอะซโตนพนเพอเปรยบเทยบ หากพบวาแมลงตายเกน 10 เปอรเซนต จะท าการทดลองใหมทกกรรมวธ

3. การทดสอบประสทธภาพสารในการปองกนก าจดแมลงศตรขาวในสภาพนาขาว 3.1 วางแผนการทดลองแบบ RCB จ านวน 4 ซ า ขนาดแปลงยอย 7 x 9 เมตร ระยะระหวางแปลง

0.75 เมตร ระยะระหวางซ า 1 เมตร กรรมวธเปนสารททดสอบแลววามประสทธภ าพในการปองกนก าจดในหองปฏบตการ

3.2 ปลกขาวพนธออนแอโดยวธหวานน าตม (ภาพท 4 ก) 3.3 ตรวจนบปรมาณเพลยกระโดด แมลงหลา (Rice black bug, เอสซotinophara spp.) และตนขาว

ทแสดงอาการจากการท าลายของหนอนหอใบขาว (Rice leaffolder, Cnaphalocrocis madinalis (Gueñee)) และศตรธรรมชาต เชน มวนเขยวดดไข (Mirid bug, Cyrtorhinus lividipennis Reuter) และแมงมม โดยการสมนบดวยตาเปลาตามแนวเสนทแยงมมๆ ละ 10 จด รวม 20 จด ตอแปลงยอย เมอขาวอาย 20 วนหลงหวาน (ภาพท 4 ข)

3.4 ฉดพนสารตามกรรมวธเมอพบจ านวนแมลง หรออาการตนขาวถกท าลายใกลถงระดบเศรษฐกจ โดยพนสารแตละครงหางกน 15 วน พนไมเกน 3 ครงตอฤดปลก (ภาพท 4 ค)

ทดสอบและตดตามระดบความตานทานตอสารเคมปองกนก าจดแมลงแนะน าของประชากรเพลยกระโดดหลงขาว (Whitebacked planthopper, Sogatella fucifera (Horvath))

1. การเกบรวบรวมประชากรเพลยกระโดดหลงขาว เกบตวเตมวยเพลยกระโดดหลงขาวจากแปลงนาเกษตรกรในพนทระบาด โดยใชสวงโฉบจากนา

เกษตรกรทมขาวอายประมาณ 20-40 วน ปลอยในกรงเลยงแมลงทวางเปลา เพอท าการคดเลอกแมลง ทไมถกเบยนหรอคอนขางแขงแรงโดยใชหลอดดดแมลง (Aspirator) จ านวน อยางนอย 100 ตวตอพนท แลวปลอยลงบนตนกลาขาวพนธออนแอ กข7 อายประมาณ 7-10 วน ในกรงทเตรยมไวส าหรบใหแมลงวางไข จากนน น ามาเลยงขยายปรมาณในโรงเรอนเลยงแมลง

2. การเลยงขยายปรมาณเพลยกระโดดหลงขาวในสภาพโรงเลยงแมลง เพลยกระโดดหลงขาวทรวบรวมไดจากนาขาวซงปลอยใหวางไขในตนกลาขาวทเตรยมไว น ามาเลยง

ขยายในโรงเลยงแมลงจนกระทงตวออนรนท 1 เมอฟกออกมาจงน าไปเคาะลงบนตนกลาขาวพนธออนแอ กข7 อาย 7-10 วน ซงเตรยมไวส าหรบใชเปนอาหารของเพลยกระโดดหลงขาว โดยเปลยนอาหาร 2 ครงตอสปดาห ท าเชนนจนกระทงไดจ านวนเพลยกระโดดหลงขาวตวเตมวยจ านวนมากพอส าหรบใชในการทดสอบหาระดบความตานทาน โดยเปนเพลยกระโดดหลงขาวไมเกนชวอายท 4

3. การทดสอบระดบความตานทานตอสารเคมปองกนก าจดแมลงโดยวธ Topical bioassay ในสภาพหองปฏบตการ

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

10

3.1 เตรยมสารละลายสารเคมปองกนก าจดแมลงแนะน า ไอโซโปรคารบ ฟโนบคารบ อมดาคลอพรด ไดโนทฟลแรน, ไทอะมโตแซม, อทโพรล, อโทรเฟนพรอกซ และ คารโบซลแฟน สารละ 5-6 ความเขมขน โดยใชอะซโตนเปนตวท าละลาย

3.2. น าเพลยกระโดดหลงขาวทเลยงขยายปรมาณจากโรงเรอน มาเลยงในหองควบคมอณหภม 26 + 2 องศาเซลเซยส เปนเวลา 5 วน กอนท าการทดสอบสาร การทดสอบเบองตน (Preliminary test) เพอหาความเขมขนทเหมาะสม

1. น าตวเตมวยเพลยกระโดดหลงขาวอาย 2-3 วน ทเลยงขยายปรมาณไว มาท าใหสลบดวยกาซคารบอนไดออกไซด จ านวน 15 ตวตอซ า จากนนหยดสารละลายสารฆาแมลงโดยใชเครองหยดสาร Hamilton dispenser หยดสารละลายปรมาณ 0.24 ไมโครลตรตอตว โดยทดสอบจ านวน 3 ความเขมขนตอสาร ประกอบดวยความเขมขนสง กลาง และต า แตละความเขมขนท า 3 ซ า (ภาพท 5 ก และ ข) 2. น าแมลงทไดรบสารมาปลอยลงบนตนกลาขาวพนธออนแอ กข7 ซงเตรยมไวในกระบอกพลาสตก

ใสส าหรบเปนอาหารใหแมลง โดยปลอยแมลงจ านวน 15 ตว ตอ กระบอก (ซ า) จากนนน าไปเกบไวในหองควบคมอณหภม (ภาพท 5 ค และ ง)

การทดสอบหาระดบความตานทาน (Final test) ท าการทดสอบเชนเดยวกบการทดสอบเบองตนหลงจากไดความเขมขนทเหมาะสม โดยทดสอบ

สารเคมปองกนก าจดแมลงละ 5 ความเขมขน แตละความเขมขนท า 5 ซ า

การศกษาทางนเวศวทยาเพอการปองกนก าจดแมลงหลา 1. ศกษาวงจรชวตและปรมาณของแมลงหลาในแตละฤดกาลปลกขาว

1.1 ตดตงกบดกแสงไฟในในพนททมการระบาดของแมลงหลาเปนประจ า โดยท าการเปดไฟดกแมลงทกวนตงแตเวลา 19.00-21.00 น. ตลอดป 1.2 ปลกขาวโดยวธการหวานน าตมขนาดแปลง 20x20 เมตร ใสปยและก าจดวชพชตามค าแนะน า ในสถานททตดตงกบดกแสงไฟ 1.3 ศกษาวงจรชวตของแมลงหลาแตละชนดทพบในสภาพหองปฏบตการภายใตอณหภมหอง 1.4 ส ารวจและสมนบจ านวนแมลงหลา ศตรธรรมชาตและเกบกลมไขจากแปลงทดสอบ (ภาพท 6) ในขาวอายตงแต 30 วน จนกระทงเกบเกยวมาศกษาหาชนดของแตนเบยนไขและเปอรเซนตการท าลายขาวของแมลงหลา (ภาพท 6)

2. ศกษาระยะการเจรญเตบโตของขาวตอวงจรชวตของแมลงหลา

2.1 การทดสอบในสภาพเรอนทดลอง (ภาพท 7) 2.1.1 ปลกขาวพนธ ชยนาท 1 ส าหรบใชเปนอาหารเลยงแมลง ในกระถางดนเผา 2.1.2 ปลอยตวเตมวยแมลงหลา จ านวน 1 คตอกระถาง ใหวางไขบนตนขาวอาย 40, 60 และ 80 วน 2.1.3 น าตวออนจากขอ 2.2 ทฟกออกมาใหม มาเลยงบนตนขาวอาย 40 , 60 และ 80 วน โดย

ปลอย 1 ตวตอกระถาง ทมขาวจ านวน 5 ตน เลยงจนกระทงเปนตวเตมวย

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

11

3. ศกษาความหนาแนนของประชากรแมลงหลาตอความเสยหายของผลผลตขาว เปนการทดสอบในสภาพเรอนทดลอง (ภาพท 8) วางแผนการทดลองแบบ RCB จ านวน 4 ซ า โดยมขนตอนการด าเนนงานดงน

3.1 ปลกขาวพนธรบรอง ปทมธาน 1 ชยนาท 1 สพรรณบร 3 พษณโลก 2 กข31 และ กข41 ในกระถางซเมนตขนาด 40 x 40 เชนตเมตร โดยใชอตราเมลดพนธ 20 กก./ไร ใสปยตามค าแนะน า 3.2 เมอขาวอาย 40 วน ปลอยตวเตมวยแมลงหลา

- จ านวน 3 ตวตอขาว 10 ตน (ต ากวาระดบเศรษฐกจ) - จ านวน 5 ตวตอขาว 10 ตน (ระดบเศรษฐกจ) - จ านวน 10 ตวตอขาว 10 ตน (สงกวาระดบเศรษฐกจ)

การศกษาพลวตประชากรหอยเชอร Pomacea sp. สมพนธกบระยะการเจรญของขาว 1. แปลงทดลอง ด าเนนการในแปลงนาชลประทาน อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย (พนท 12 ไร) และ อ าเภอโชคชย จงหวด

นครราชสมา (พนท 13 ไร) และแปลงนาน าฝน อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย (พนท 11 ไร) และ อ าเภอพมาย จงหวดนครราชสมา (พนท 12 ไร) ตงแตเดอน มกราคม พ.ศ. 2555 ถงเดอน พฤศจกายน พ.ศ. 2556

2. การสมนบประชากรหอยเชอร การสมนบประชากรหอยเชอร และจ านวนกลมไข ใชวธการสมจบสตวบางสวนออกจากประชากร

(removal sampling method) สมนบจ านวนหอยเชอร และกลมไข จ านวน 20 จด แตละจดใชกรอบพวซ ขนาด 1x1 เมตร นบทก 2 สปดาห กอน ขณะ และหลงฤดกาลท านา โดยกอนท านา เรมเกบขอมลในชวง ทเกษตรกรปลอยน าเขานาเพอเตรยมแปลง หรอชวงทมน าในนา จ านวน 2 ครง ใน 4 สปดาหแรกกอน หวานขาว (ขนอยกบระดบน าในแปลงนา) และหลงการท านา เกบขอมลในชวงหลงเกยวขาว จ านวน 2 ครง ใน 4 สปดาหหลงจากเกบเกยวผลผลต หรอจนกวาจะไมมน าในพนท

การทดสอบสารสกดจากผลมะค าดควายในการปองกนก าจดหอยเชอร Pomacea sp. 1. แปลงทดลอง

ด าเนนการในศนยวจยขาวปราจนบร ชวงเดอน มกราคม - เมษายน 2556 โดยปกด าขาวกลา จดละ 1 ตน ระยะระหวางแถว และระหวางตน 25 x 25 เซนตเมตร ในแปลงทดลอง ขนาด 2 x 5 เมตร วางแผนการทดลองแบบ Randomized Complete Block (RCB) จ านวน 4 ซ า 7 กรรมวธ คอ สารสกดมะค าดควาย อตรา 12.5, 18.75, 25.0, 31.25 และ 37.5 กรมตอแปลงยอย (2, 3, 4, 5 และ 6 กโลกรม ตอไร ตามล าดบ) และสารสกดกากเมลดชา อตรา 18.75 กรมตอแปลงยอย (3 กโลกรมตอไร) เปนสารเปรยบเทยบ และกรรมวธไมใสสารก าจดหอยเปนกรรมวธควบคม

2. การเตรยมสารทดสอบและสารเปรยบเทยบ น าเนอผลมะค าดควายแหงทแยกสวนเมลดออกบดใหละเอยด ใชน ารอน ปรมาตร 1 ลตร เปน ตวท าละลาย (อณหภม 90 องศาเซลเซยส) ส าหรบกากเมลดชาใชน าอณหภมหอง ปรมาตร 1 ลตร และแชทงไว 1 คน น าสารสกดทไดแบบมตะกอนเนอผลมะค าดควายหรอกากเมลดชาแขวนลอยอย ผสมกบน า 1.5 ลตร เพอใชในการทดสอบประสทธภาพของสารตอไป

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

12

3. การทดสอบประสทธภาพสารทดสอบ เรมทดสอบสารหลงปกด าขาว 7 วน โดยใสหอยเชอร 3 ขนาด ขนาดละ 10 ตวตอซ า ขนาดเลก

(สง 20 - 30 มลลเมตร) ขนาดกลาง (สง 31 – 40 มลลเมตร) และขนาดใหญ (สง 41 - 60 มลลเมตร) รวม 30 ตวตอแปลงยอย ปรบระดบน าในแปลงสง 5 เซนตเมตร ตลอดการทดลอง หลงจากปลอยหอยเชอรลงในแปลงทดลองแลว 1 ชวโมง ท าการใสสารทดสอบลงในแตละแปลงยอย (ภาพท 9)

วธกำรรวบรวมขอมล กำรบนทกขอมล

ศกษาและทดสอบหาวธปองกนก าจดแมลงและสตวศตรขาวทส าคญโดยการใชสารสกดจากพช สารชวนทรย สารไคโตซานและสารฆาแมลง

1. การทดสอบประสทธภาพสารในสภาพหองปฏบตการและสภาพเรอนทดลอง นบจ านวนตายของเพลยกระโดดสน าตาลทกวน และขอมลทไดน ามาวเคราะหผลทางสถต สารทใชกบเครองพนแบบ Potter’s spray tower (ภาพท 10) ก าหนดอตราพนสงสด 500 ลตร/6.25 ไร (Heinrich และคณะ, 1981) สารทจะน ามาทดสอบจะท าใหเจอจางในปรมาณ 100 มลลลตร โดยใชอะซโตนเปนสารผสมใหเจอจางปรมาณสารทจะใชทดสอบค านวณไดจากสตร

ปรมาณสารทตองใช = กรม (เนอสารบรสทธ) x ปรมาณสารทเจอจาง x 100 อตราพนสารสงสด เปอรเซนตความเขมขนของสาร

ตรวจนบจ านวนแมลงตายหลงจากไดรบสารนาน 1, 2, 3, 4, 5, 6 และ 7 วน น ามาค านวณหาเปอรเซนตตายทแทจรงของแมลงดวย Abbott’s formula (Abbott, 1925) ดงน

%ตายทแทจรงของแมลง = %ตายเนองจากสาร – %ตายใน Control x 100 100 - %ตายใน Control

2. การทดสอบประสทธภาพสารในการปองกนก าจดแมลงศตรขาวในสภาพนาขาว ตรวจนบจ านวนแมลงและการท าลายกอนพนสาร 1 วน และหลงพนสาร 15 วน ขอมลทไดน ามาหาเปอรเซนตการท าลาย

ทดสอบและตดตามระดบความตานทานตอสารเคมปองกนก าจดแมลงแนะน าของประชากรเพลยกระโดดหลงขาว (Whitebacked planthopper, Sogatella fucifera (Horvath)) ตรวจนบจ านวนแมลงตายหลงไดรบสารนาน 24 และ 48 ชวโมง

การศกษาทางนเวศวทยาเพอการปองกนก าจดแมลงหลา 1. เกบรวมรวมแมลงหลาทดกไดจากกบดกแสงไฟทกวนมาจ าแนกชนด (Species) และจ านวน 2. ตรวจนบจ านวนแมลงหลา กลมไข และประเมนการท าลายทก 15 วนหลงปลอยแมลงจนกระทง

เกบเกยวผลผลต

การศกษาพลวตประชากรหอยเชอร Pomacea sp. สมพนธกบระยะการเจรญของขาว เกบขอมลความสง ความกวาง และน าหนกของหอยเชอรแตละตวทพบ โดยหอยทมความสงเปลอก

≤ 25 มลลเมตร จ าแนกเปนหอยวยออน และหอยทมความสงเปลอก > 25 มลลเมตร จ าแนกเปนหอยตวเตมวย บนทกระดบน า และความสงของตนขาวภายในกรอบพวซ

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

13

การทดสอบสารสกดจากผลมะค าดควายในการปองกนก าจดหอยเชอร Pomacea sp. ตรวจนบจ านวนหอยทตายและตนขาวทถกหอยท าลาย หลงใสสาร 1, 2, 5, 7 และ 15 วน บนทก

อณหภม ความเปนกรดดาง (pH) ความเคม (salinity) และคาออกซเจนทละลายในน า (DO) ของน าในแตละแปลง กอนและหลงการทดลอง

วธวเครำะหขอมล

ศกษาและทดสอบหาวธปองกนก าจดแมลงและสตวศตรขาวทส าคญโดยการใชสารสกดจากพช สารชวนทรย สารไคโตซานและสารฆาแมลง เปอรเซนตการท าลาย = จ านวนใบขาวทถกหนอนท าลาย (ใบขาวเปนทาง) x 100

จ านวนใบขาวทงหมด ขอมลจ านวนแมลงทพบในแปลงทดสอบน าไปวเคราะหผลทางสถต และเปรยบเทยบประสทธภาพ

ของสารแตละชนดโดย กรณทจ ำนวนประชำกรแมลงกอนพนสำรไมมควำมแตกตำงกนทำงสถต (homogeneous) ใชสตร Abbott formula (CIBA-GEIGY, 1992) ดงน

ประสทธภาพสาร (%) = (Ca-Ta) x 100 Ca

Ca = จ านวนแมลงหลงพนสารในแปลงควบคม (untreated chอซk) Ta = จ านวนแมลงหลงพนสารในแปลงพนสาร (treatment plot)

กรณจ ำนวนประชำกรแมลงกอนพนสำรมควำมแตกตำงกนทำงสถต (heterogeneous) ใชสตรของ Henderson- Tilton's formula (Henderson and Tilton, 1955)

ประสทธภาพสาร (%) =1- (Ca-Ta) x 100 Ca

ทดสอบและตดตามระดบความตานทานตอสารเคมปองกนก าจดแมลงแนะน าของประชากรเพลยกระโดดหลงขาว (Whitebacked planthopper, Sogatella fucifera (Horvath))

ขอมลการตายของแมลงท 24 และ 48 ชวโมง น ามาวเคราะห Probit เพอหาคาความเปนพษ (LD50) ดวยโปรแกรม Polo Plus 2.0

การศกษาพลวตประชากรหอยเชอร Pomacea sp. สมพนธกบระยะการเจรญของขาว วเคราะหขอมลความสมพนธระหวางปจจยตางๆ ตอการเปลยนแปลงประชากรของหอยเชอร โดย

ใชสถตทไมใชพารามเตอร ไดแก Mann-Whitney Rank Sum Test, Independent-Sample T Test และ Spearman Rank Correlation โดยขอมลอณหภมอากาศ ความชนสมพทธ ปรมาณน าฝน (ใชปรมาณน าฝนเฉลยทก 2 สปดาห)

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

14

การทดสอบสารสกดจากผลมะค าดควายในการปองกนก าจดหอยเชอร Pomacea sp. ตรวจนบจ านวนหอยทตายและตนขาวทถกหอยท าลายแตละแปลง กอนและหลงการทดลอง

เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยชดขอมลตามวธ Duncan’s multiple range test (DMRT) ทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต

อตราการตายของหอยน ามาค านวณหาคาความเขมขนทท าใหสตวทดลองตาย 50 เปอรเซนต (Medial Lethal Concentration, LC50) โดยวธ Probit analysis

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

15

บทท 4

ผลกำรวจย 1. ศกษาและทดสอบหาวธปองกนก าจดแมลงและสตวศตรขาวทส าคญโดยการใชสารสกดจากพช สารชวนทรย สารไคโตซานและสารเคมปองกนก าจดแมลง

1.1 การทดสอบประสทธภาพของเชอราบวเวอเรยในสภาพเรอนทดลอง ผลการทดสอบประสทธภาพของเชอราบวเวอเรยจากแหลงตางๆ พบวาระยะเวลาในการเขาท าลายของสปอรแขวนลอยเชอราบวเวอเรยแตกตางกนไป (ตารางท 1) และมผลสงสดในวนท 5 หลงพนสาร ทกเชอท าใหตวออนเพลยกระโดดสน าตาลวยท 2-3 ตาย 82.5-97.5 เปอรเซนต สปอรแขวนลอยทง 4 แหลงมผลท าใหเพลยกระโดดสน าตาลตายในวนท 2 หลงพนสาร โดยสปอรแขวนลอยของเชอราบวเวอเรยของกรมวชาการเกษตร และเทคโนโลยชวภาพ สตรท 1 เขาท าลายเรวทสด คอ หลงพนสาร 2 วน แตมขอสงเกตวากรรมวธทพนน ากลนนงฆาเชอ (กรรมวธควบคม) มผลใหเพลยกระโดดสน าตาลวยท 2-3 ตายมากกวา 10 เปอรเซนต การทดสอบประสทธภาพสารใหสารสมผสตวหนอนหอใบขาวโดยตรง (Direct treatment) พบวาสาร อนดอกซาคารบ (แอมเมท 15% อซ) อตรา 15 มลลลตร ตอน า 20 ลตร สามารถปองกนก าจดหนอนหอใบขาวไดผลด โดยมเปอรเซนตการตายสงถง 100 เปอรเซนต เมอเปรยบเทยบกบสารมาตรฐานทกรมการขาวแนะน า ฟโปรนล (แอสเซนด 5% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร มเปอรเซนตการตายของหนอนหอใบขาวท 90 เปอรเซนต หลงไดรบสาร 1 วน ในขณะทเชอแบคทเรย B. thuringiensis ความเขมขน 3.76 x 107 cfu/ml หนอนหอใบขาวยงไมตาย แตจะตายในวนท 3 หลงไดรบสาร 2.50 เปอรเซนต และตายมากทสด 10.53 เปอรเซนตหลงไดรบสาร 7 วน (ตารางท 2)

การทดสอบสารโดยการพนสารลงบนตนขาว ( Indirect treatment) พบวา สาร อนดอกซาคารบ (แอมเมท 15% อซ) อตรา 15 มลลลตร ตอน า 20 ลตร สามารถปองกนก าจดหนอนหอใบขาวไดผลด โดยมเปอรเซนตการตายสงถง 90 เปอรเซนต เมอเปรยบเทยบกบสารมาตรฐานททางกรมการขาวแนะน า ฟโปรนล (แอสเซนด 5% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร มเปอรเซนตการตายของหนอนหอใบขาวท 87.5 เปอรเซนต หลงพนสาร 1 วน และเปอรเซนตตายเปน 100 เปอรเซนตหลงไดรบสารแลว 2 วน ในขณะทกรรมวธทพนดวยเชอแบคทเรย B. thuringiensis ความเขมขน 3.76 x 107 cfu/ml พบหนอนหอใบขาว ตาย 2.50 เปอรเซนตหลงจากไดรบสาร 2 วน และเปอรเซนตตายสงสด 13.16 เปอรเซนต หลงไดรบสาร 7 วน (ตารางท 3 และภาพท 11)

1.2 การทดสอบการทดสอบประสทธภาพสารในการปองกนก าจดแมลงศตรขาวในสภาพนาขาว การทดสอบประสทธภาพสารในการปองกนก าจดกบเพลยกระโดดสน าตาล (ตารางท 4-5) ทดสอบในแปลงนาเกษตรกร ต าบลโยทะกา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ฤดนาปรง เดอน ธนวาคม 2555 – มนาคม 2556 เมอขาวอาย 40 วน พบเพลยกระโดดสน าตาล 14 ตวตอขาวชดตดกน 10 ตน ก าจด (ระดบเศรษฐกจ 1 ตวตอขาว 1 ตน)จงท าการพน สารทแนะน าใชในการควบคมเพลยกระโดด สน าตาล 9 ชนด คอ บโฟรเฟซน (แอปพลอด 25% ดบบลวพ) บโฟรเฟซน+ไอโซโปรคารบ (แอปซน 5%+20% ดบบลวพ) อโทรเฟนพรอกซ (ทรบอน 10% อซ) อทโพรล (เคอรบค 10 % เอสซ) ไดโนทฟแรน (สตารเกล 10% เอสแอล) ไพมโทซน (เพลนม 50% ดบบลวจ) คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17%

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

16

เอสซ) คลอรแรนทารนลโพรล + ไทอะมโทแซม (เวอรทาโก 40% ดบบลวจ) และ เชอแบคทเรย B. thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml โดยพนจ านวน 3 ครงเมอขาวอาย 41 56 และ 71 วน พบวา หลงพนสารครงท 1 เมอขาวอาย 47วน สารทมประสทธภาพในการปองกนก าจดพบเพลยกระโดด สน าตาลระยะตวออน สงทสด คอสาร ไพมโทซน (เพลนม 50% ดบบลวจ) (63.81%) และสารไดโนทฟแรน (สตารเกล 10% เอสแอล) (60.31%) สารทมประสทธภาพในการปองกนก าจดต าทสด คอ เชอแบคทเรย B.thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml (8.17%) หลงพนสารครงท 2 เมอขาวอาย 62 วน สารทมประสทธภาพในการปองกนก าจดเพลยกระโดด สน าตาลระยะตวออนและตวเตมวยชนดปกสน สงทสด คอ ไพมโทซน (เพลนม 50% ดบบลวจ) (46.43%) สารบโฟรเฟซน+ไอโซโปรคารบ (แอปซน 5%+20% ดบบลวพ) (36.61%) และสารอทโพรล (เคอรบค 10% เอสซ) (33.04%) และสารทมประสทธภาพในการปองกนก าจดต าทสด คอ เชอแบคทเรย B.thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml (2.68%) หลงพนสารครงท 3 เมอขาวอาย 77 วน สารทมประสทธภาพในการปองกนก าจดเพลยกระโดด สน าตาลเปนระยะตวออนและตวเตมวยชนดปกยาว สงทสด คอไพมโทซน (เพลนม 50% ดบบลวจ) (52.27%) และสารไดโนทฟแรน (สตารเกล 10% เอสแอล) (45.45%) และสารทมประสทธภาพในการปองกนก าจดต าทสด คอ เชอแบคทเรย B.thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml (3.79%)

การทดสอบประสทธภาพสารในการปองกนก าจดกบหนอนหอใบขาว (ตารางท 6-9) การทดสอบท ต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ในฤดนาปรง เดอน พฤศจกายน 2555 – กมภาพนธ 2556 พบการระบาดของหนอนหอใบขาวอยในระดบทตองท าการปองกนก าจด จงท าการทดสอบประสทธภาพสารทขนทะเบยนใหมกบกรมวชาการเกษตร และสารทกรมการขาวแนะน าใหใชในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาว

กอนพนสารทดลอง พบวา เปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาวเฉลยอยท 18.51 เปอรเซนต ซงเกนระดบทตองท าการปองกนก าจด (10-14 เปอรเซนตการท าลาย) เมอวเคราะหทางสถต พบวาเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาวแตละกรรมวธไมแตกตางกนทางสถต ดงนนจงใชสตรของ Abbott formula (CIBA-GEIGY,1992)

หลงพนสารครงท 1 นาน 7 วน พบวาทกกรรมวธทพนสารเคมปองกนก าจดแมลงมเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาวแตละกรรมวธไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (12.86 -24.08 เปอรเซนต) แตมแนวโนมวา กรรมวธทพนสาร คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 10.50 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวสงสด คอ 46.37 เปอรเซนต เชนเดยวกบหลงพนสารครงท 1 แลว 15 วน แตละกรรมวธทพนสารเคมปองกนก าจดแมลงไมแตกตางกนทางสถต แตมแนวโนมวากรรมวธทพนสาร คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 14.50 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวสงสด คอ 44.95 เปอรเซนต

หลงพนสารครงท 2 แลว 7 วน ส าหรบเชอแบคทเรย B.thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml พบวามเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบ (21.01 เปอรเซนต) ต ากวากรรมวธไมพนสาร (26.34 เปอรเซนต) แตไมแตกตางกนทางสถต ส าหรบสารเคมปองกนก าจดแมลง พบวาทกกรรมวธทพนสารเปอรเซนตการท าลาย

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

17

ของหนอนหอใบขาวแตกตางกนทางสถตอยางมนยส าคญกบกรรมวธไมพนสาร (11.69-33.68 เปอรเซนต) กรรมวธทพนสาร คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 11.69 เปอรเซนต ซงมประสทธภาพในการปองกนก าจด หนอนหอใบขาวสงสด คอ 65.30 เปอรเซนต แตไมแตกตางกนทางสถตกบกรรมวธทพนสารเคมปองกนก าจดแมลงชนดอนๆ

หลงพนสารครงท 2 แลว 15 วน พบวาแตละกรรมวธทพนสารมเปอรเซนตการท าลายของหนอน หอใบขาวแตกตางกนทางสถต กรรมวธทพนสาร คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 13.25 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวสงสด คอ 59.14 เปอรเซนต แตไมแตกตางกนทางสถตกบกรรมวธทพนสารเคมปองกนก าจดแมลงชนดอนๆ

หลงพนสารครงท 3 แลว 7 วน ส าหรบเชอแบคทเรย B.thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml พบวามเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบ (21.24 เปอรเซนต) ต ากวากรรมวธไมพนสาร (27.18 เปอรเซนต) แตไมแตกตางกนทางสถต ส าหรบสารเคมปองกนก าจด พบวาทกกรรมวธทพนสารเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาวแตกตางกนทางสถตอยางมนยส าคญกบกรรมวธไมพนสาร (11.69 -33.68 เปอรเซนต) กรรมวธทพนสาร คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 11.69 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอน หอใบขาวสงสด คอ 65.30 เปอรเซนต แตไมแตกตางกนทางสถตกบกรรมวธทพนสารเคมปองกนก าจดแมลงชนดอนๆ

หลงพนสารครงท 3 แลว 15 วน พบวาแตละกรรมวธแตกตางกนทางสถต กรรมวธทพนสาร คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 12.06 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวสงสด คอ 66.07 เปอรเซนต แตไมแตกตางกนทางสถตกบกรรมวธทพนสารเคมปองกนก าจดแมลงชนดอนๆ

หลงพนสารครงท 4 แลว 7 วน ส าหรบเชอแบคทเรย B.thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml พบวามเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบ (25.30 %) แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตกรรมวธไมพนสาร (32.43 %)

หลงพนสารครงท 5 แลว 7 วน ส าหรบเชอแบคทเรย B.thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml พบวามเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบ (25.79 %) ต ากวากรรมวธไมพนสาร (33.68 %) แตไมแตกตางกนทางสถต

หลงพนสารครงท 6 แลว 7 วน ส าหรบเชอแบคทเรย B. thuringiensis ความเขมขน 3.76x107 cfu/ml พบวามเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบ (27.02 เปอรเซนต) ต ากวากรรมวธไมพนสาร (35.54 %) แต ไมแตกตางกนทางสถต

การทดสอบท ต าบลโยทะกา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ในฤดนาป มถนายน 2556 – กนยายน 2556 พบการระบาดของหนอนหอใบขาวอยในระดบทตองท าการปองกนก าจด จงท าการทดสอบประสทธภาพสารทขนทะเบยนใหมกบกรมวชาการเกษตร และสารทกรมการขาวแนะน าใหใชในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาว

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

18

กอนพนสารทดลอง พบวา เปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาวเฉลยอยท 12.39 เปอรเซนต ใกลเคยงกบระดบทตองท าการปองกนก าจด (10-14 เปอรเซนตการท าลาย) เมอวเคราะหทางสถต พบวาเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาวแตละกรรมวธแตกตางกนทางสถต ดงนนจงใชสตรของ Henderson- Tilton's formula (Henderson and Tilton, 1955) หลงพนสารครงท 1 นาน 7 วน พบวาทกกรรมวธทพนสารเคมปองกนก าจดเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 7.25-13.50 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวดกวากรรมวธ ไมพนสาร แตไมแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตกบทกกรรมวธ กรรมวธทพน สารคลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 6.50 เปอรเซนต มประสทธภาพ ในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวสงสด คอ 53.19 เปอรเซนต ส าหรบสารเคมปองกนก าจดหลงพนสาร ครงท 1 แลว 15 วน พบวาแตละกรรมวธแตกตางกนทางสถต กรรมวธทพนสาร สารคลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 7.25 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวสงสด คอ 50.55 เปอรเซนต

หลงพนสารครงท 2 แลว 7 วน ส าหรบเชอแบคทเรย B.thuringiensis พบวามเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบ (13.50 เปอรเซนต) ต ากวากรรมวธไมพนสาร (14.25 เปอรเซนต) แตไมแตกตางกนทางสถต สวนกรรมวธทพนดวยสารเคมปองกนก าจด พบวาทกกรรมวธทพนสารเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 4.16-10.67 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวดกวากรรมวธไมพนสาร กรรมวธทพนสารคลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 4.16 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอน หอใบขาวสงสด คอ 61.34 เปอรเซนต แตกตางอยางมนยส าคญทางสถตกบทกกรรมวธ หลงพนสารครงท 2 แลว 15 วน พบวาแตละกรรมวธแตกตางกนทางสถต กรรมวธทพน สารคลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 5.34 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวสงสด คอ 56.90 เปอรเซนต แตกตางอยางมนยส าคญ ทางสถตกบทกกรรมวธ

หลงพนสารครงท 3 แลว 7 วน ส าหรบเชอแบคทเรย B.thuringiensis พบวามเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบ (19.33 เปอรเซนต) ต ากวากรรมวธไมพนสาร (21.17 เปอรเซนต) แตไมแตกตางกนทางสถต ส าหรบสารเคมปองกนก าจด พบวาทกกรรมวธทพนสารเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 1.84-7.00 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวดกวากรรมวธไมพนสาร กรรมวธทพนสารคลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบขาว 1.84 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวสงสด คอ 72.67 เปอรเซนต แตกตางอยางมนยส าคญทางสถตกบทกกรรมวธ หลงพนสารครงท 3 แลว 15 วน พบวาแตละกรรมวธแตกตางกนทางสถต กรรมวธทพนสาร unknown 2 อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร พบเปอรเซนต การท าลายของหนอนหอใบขาว 3.00 เปอรเซนต มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาวสงสด คอ 60.49 เปอรเซนต แตกตางอยางมนยส าคญทางสถตกบทกกรรมวธ

หลงพนสารครงท 4 แลว 7 วน ส าหรบเชอแบคทเรย B.thuringiensis พบวามเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบ (20.83 เปอรเซนต) แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตกรรมวธไมพนสาร (24.33 เปอรเซนต)

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

19

หลงพนสารครงท 5 แลว 7 วน ส าหรบเชอแบคทเรย B.thuringiensis พบวามเปอรเซนตการท าลายของหนอนหอใบ (23.33 เปอรเซนต) ต ากวากรรมวธไมพนสาร (30.63 เปอรเซนต) แตไมแตกตางกนทางสถต 2. ทดสอบและตดตามระดบความตานทานตอสารเคมปองกนก าจดแมลงแนะน าของประชากรเพลยกระโดดหลงขาว

จากการทดสอบหาระดบความตานทานของประชากรเพลยกระโดดหลงขาวจากพนทระบาด ตอสารฆาแมลงแนะน า 10 ชนด ไดแก ฟโนบคารบ และ คารโบซลแฟน เปนสารเคมปองกนก าจดแมลงกลมคารบาเมททแนะน าใชในประเทศไทยมานานกวา 20 ป อมดาคลอพรด ไทอะมโธแซม คลอไทอะนดน และไดโนทฟลแรน เปนสารฆาแมลงกลมนโอนโคตนอยด อทโพรล และ ฟโปรนล เปนสารกลมฟนลไพราโซล และ อโทเฟนพรอกซ เปนสารฆาแมลงกลมไพรทรอยสงเคราะห จากการน ามาวเคราะหผล (ตารางท 8) พบวา สำรอมดำคลอพรด เพลยกระโดดหลงขาวประชากรจากจงหวดพษณโลก มคาความเปนพษตอสารชนดนสงทสด เปรยบเทยบกบประชากรแมลงจากจงหวดสงขลา สงหบร นครสวรรค เชยงราย และอดรธาน เทากบ 84.559 78.015 65.648 52.063 37.843 และ 0.165 นาโนกรมตอกรม ตามล าดบ สำรฟโนบคำรบ เพลยกระโดดหลงขาวประชากรจากจงหวดสงบร มคาความเปนพษตอสารชนดนสงทสด เปรยบเทยบกบประชากรแมลงจากจงหวดสงขลา พษณโลก เชยงใหม และสกลนคร เทากบ 6,549.192 288.574 117.724 0.254 และ 0.044 นาโนกรมตอกรม ตามล าดบ สำรฟโปรนล เพลยกระโดดหลงขาวประชากรจากจงหวดนครสวรรค มคาความเปนพษ ตอสารชนดนสงทสด เปรยบเทยบกบประชากรแมลงจากจงหวดเลย และเชยงใหม เทากบ 0.371 0.003 และ 0.001 นาโนกรมตอกรม ตามล าดบ สำรไทอะมโธแซม เพลยกระโดดหลงขาวประชากรจากจงหวดพษณโลก มคาความเปนพษตอสารชนดนสงทสด เปรยบเทยบกบประชากรแมลงจากจงหวดสงขลา และสงหบร เทากบ 71.185 30.051 และ 25.562 นาโนกรมตอกรม ตามล าดบ สำรไดโนทฟลแรน เพลยกระโดดหลงขาวประชากรจากจงหวดสงหบร มคาความเปนพษตอสารชนดน สงทสด เปรยบเทยบกบประชากรแมลงจากจงหวดสงขลา และเชยงราย เทากบ 427.487 60.292 และ 0.077 นาโนกรมตอกรม ตามล าดบ สำรคลอไทอะนดน เพลยกระโดดหลงขาวประชากรจากจงหวดสงหบร มคาความเปนพษตอสาร ชนดนสงทสด เปรยบเทยบกบประชากรแมลงจากจงหวดเลย เชยงราย สงขลา และ เชยงใหม เทากบ 39.197 0.727 0.098 0.025 และ 0.003 นาโนกรมตอกรม ตามล าดบ สำรคำรโบซลแฟน เพลยกระโดดหลงขาวประชากรจากจงหวดสงหบร มคาความเปนพษตอสาร ชนดนสงทสด เปรยบเทยบกบประชากรแมลงจากจงหวดเลย มคาความเปนพษ เทากบ 669.276 และ 207.054 นาโนกรมตอกรม ตามล าดบ สำรอทโพรล เพลยกระโดดหลงขาวประชากรจากจงหวดเชยงใหม มคาความเปนพษ เทากบ 2.279 นาโนกรมตอกรม สำรอโทเฟนพรอกซ เพลยกระโดดหลงขาวประชากรจากจงหวดสงหบร มคาความเปนพษตอสารชนดนสงทสด เปรยบเทยบกบประชากรแมลงจากจงหวดพษณโลก สงขลา และเลย เทากบ 4,864.944 728.375 517.492 และ 500.851 นาโนกรมตอกรม ตามล าดบ

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

20

สำรไอโซโพรคำรบ เพลยกระโดดหลงขาวประชากรจากจงหวดสงขลา มคาความเปนพษตอสารชนดนสงทสด เปรยบเทยบกบประชากรแมลงจากจงหวดพษณโลก เทากบ 2,186.911 และ 221.147 นาโนกรมตอกรม ตามล าดบ 3. การศกษาทางนเวศวทยาเพอการปองกนก าจดแมลงหลา

ศกษาวงจรชวตและปรมาณของแมลงหลาในแตละฤดกาลปลกขาว การตดตามการเคลอนยายประชากรของแมลงหลา โดยการตดตงกบดกแสงไฟภายในบรเวณบาน

ของเกษตรกรหม 7 ต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ตงแตเดอนกมภาพนธ – กนยายน 2556 พบประชากรของแมลงหลาสงสดในชวงปลายเดอนมนาคม 2556 วนท 25 - 26 ม.ค. 2556 จ านวน 44 และ 67 ตวตอวน ตามล าดบ (ภาพท 12) ซงสวนใหญ พบประชากรแมลงหลานอยมากถงไมพบ สวนประชากรแมลงหลาในสภาพแปลงนาของเกษตรกรซงเปนพนททใกลกบพนททตดตงกบดกแสงไฟ พบวา จากการสมส ารวจดวยตา และใชสวงโฉบในแปลงขาวพนธ K16 ไมพบประชากรของแมลงหลาในทกครงทสมส ารวจ ฤดนาปรง กมภาพนธ – เมษายน 2556 (ตารางท 9) และฤดนาป พฤษภาคม – สงหาคม 2556 ในแปลงปลกขาวพนธ กข47 (ตารางท 10) พบวา ไมมความสมพนธกนระหวางประชากรแมลงหลาในกบดกแสงไฟและในแปลงนา

วงจรชวตของแมลงหลาในหองปฏบตการทอณหภมหอง เฉลย 28.5 องศาเซลเซยส ความชน 64.9% RH พบวา แมลงหลามระยะไขประมาณ 2-4 วน (เฉลย 2.67 ± 0.70 วน) ระยะตวออน มทงหมด 5 วย ในแตละวย มลกษณะเหมอนกน แตมขนาดตางกน ใชเวลา 26-42 วน (เฉลย 32.90 ± 4.36 วน) ระยะตวเตมวย อายเฉลย 77.90 ± 18.87 วน สงสด 117 วน (ตารางท 11)

4. การศกษาพลวตประชากรหอยเชอร Pomacea sp. สมพนธกบระยะการเจรญของขาว 1. ความสมพนธระหวางประชากรหอยเชอรกบการปลกขาว 1.1 นาชลประทาน หอยเชอรทพบในนาขาว เปนหอยทจ าศลอยในนาจากฤดปลกกอนหนา และจากการผนน าจาก

คลองชลประทานเขานาเปนสวนใหญ โดยในจงหวดเชยงราย ฤดปลกท 1-3 ประชากร หอยเชอรมความหนาแนนสงสด ชวงระยะหลงการเกบเกยว 74, 103 และ 112 ตวตอ 20 ตารางเมตร ตามล าดบ รองลงมา คอระยะตงทองและกอนปกด า ยกเวนฤดปลก ท 4 ประชากรหอยเชอร มความหนาแนนสงสดในชวง กอนปกด า 112 ตวตอ 20 ตารางเมตร (ภาพท 13) อาจเนองจากหลงการเกบเกยวเกษตรกรยงคงขงน าไวในแปลงนา และแปลงนามชวงแหงเปนชวงระยะเวลาสนๆ และสอดคลองกบงานวจยของ Sawangproh and Poonswad (2010) ทศกษาการเปลยนแปลงประชากร หอยเชอรในนาชลประทาน จงหวดนครปฐม พบวา ประชากรหอยเชอรมความหนาแนนสงสด ในระยะหลงการเกบเกยว นอกจากนในฤดปลกท 4 ชวงหลงเกบเกยวและชวงเตรยมแปลงเพอปลกขาวในฤดกาลปลกถดไป มการปลอยเปดไลทงจ านวนประมาณ 4,000 ตว ลงในแปลงนาเพอก าจดหอยเชอร และวชพชในแปลงกอนปลกขาว ท าใหความหนาแนน ของหอยเชอรลดลงจากชวงทพบสงสด กอนหนารอยละ 52.69

ในจงหวดนครราชสมา ทง 4 ฤดปลก หอยเชอรมความหนาแนนสงสดในชวงระยะขาวตงทอง 53, 28, 130 และ 229 ตวตอ 20 ตารางเมตร ตามล าดบ รองลงมาคอระยะหลงการเกบเกยว (ภาพท 14) ประชากรหอยเชอรลดลงมากหลงฤดเกบเกยวและกอนปลก เนองจากหอยเชอรถกรถเกยวขาว และรถไถปนแปลงท าลาย ประกอบกบหลงการเกบเกยวเกษตรกรมการปลอยใหแปลงนาแหง และเผาแปลงนาหลงการเกบเกยว

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

21

ทกฤดปลก และชวงหลงการเกบเกยวในฤดปลกท 3 - 5 พบนกปากหางจ านวนประมาณ 50 120 และ 84 ตว ตามล าดบ เขามาหากนในแปลงนา นาน 1 สปดาห ท าใหจ านวนประชากรหอยเชอรลดลงจากระยะขาวตงทอง ซงเปนชวงทพบประชากรหอยเชอรสงสด รอยละ 24 - 89 สอดคลองกบงานวจยของ Sawangproh และ Poonswad (2010) พบวา นกปากหางท าใหประชากรหอยเชอรลดลง โดยนกปากหางกนหอยเชอรไดทกขนาด แตจะเลอกกนหอยขนาดใหญมากกวาขนาดเลก

ส าหรบจ านวนกลมไขของหอยเชอร ในจงหวดนครราชสมา พบวา มจ านวนสงสดในชวงระยะแตกกอทกฤดปลก 15, 22, 7, 23 และ 15 กลมตอ 20 ตารางเมตร ตามล าดบ ยกเวนฤดปลกท 3 ทพบสงสดในระยะขาวตงทอง 11 กลมตอ 20 ตารางเมตร ตามล าดบ สอดคลองกบจ านวนประชากรของหอยเชอร ซงพบสงสดในชวงขาวตงทอง เปนชวงระยะหลงจากระยะแตกกอ และสดสวนของหอยทพบ มสดสวนของหอยวยออน (ความสงเปลอก ≤ 25 มลลเมตร) มากกวา หอยตวเตมวย (ขนาดความสงเปลอก > 25 มลลเมตร) โดย Kasuhiro และคณะ, 2013 รายงานวา จ านวนกลมไขมความสมพนธกบจ านวนของหอยตวเตมวยทพบในแปลงนา

1.2 นาน าฝน หอยเชอรทพบในนาขาวเปนหอยทจ าศลอยในนาจากฤดปลกกอนหนา และจากพนทใกลเคยงชวงท

น าลนเขามาทวมแปลงนา โดยในจงหวดเชยงราย ทง 3 ฤดปลก พบความหนาแนนของหอยเชอรสงสดในชวงขาวแตกกอ 11, 56 และ 19 ตวตอ 20 ตารางเมตร โดยในชวงระยะกลาประชากรหอยเชอรมคาสงเนองจากประชากรทจ าศลอยในนา และจากแหลงน าในพนทใกลเคยง และมปรมาณลดลงเลกนอยในระยะกลา และมปรมาณเพมขนสงสดในชวงขาวตงทอง ซงพบวา มสดสวนของหอยวยออน (ความสงเปลอก ≤ 25 มลลเมตร) มากกวา หอยตวเตมวย (ขนาดความสงเปลอก > 25 มลลเมตร)สอดคลองกบจ านวนกลมไขทพบมคาสงสดในระยะแตกกอซงเปนชวงกอนระยะขาวตงทอง โดยมคาเทากบ 4, 5 และ 2 กลมตอ 20 ตารางเมตร ตามล าดบ โดย Kasuhiro และคณะ (2013) รายงานวา จ านวนกลมไขมความสมพนธ กบจ านวนของหอยตวเตมวยทพบในแปลงนา (ภาพท 15) ในจงหวดนครราชสมา ในฤดปลก ท 1 พบความหนาแนนของหอยเชอรสงสดในชวงหลงการเกบเกยว 57 ตวตอ 20 ตารางเมตร ในฤดปลกท 2 ไมสามารถหาชวงระยะการเจรญเตบโตของขาว ทพบประชากรหอยเชอรสงสดได เนองจาก ระหวางเดอนกนยายน - พฤศจกายน พ.ศ. 2556 แปลงนาม น าทวมสง ท าใหไมสามารถเกบขอมลประชากรไดอยางตอเนอง (ภาพท 16) ชวงหลงการเกบเกยวฤดปลกท 1 พบนกปากหางเขามาหากนในพนท จ านวนประมาณ 40 ตว หากนอยในพนทนาน 1 สปดาห ท าใหประชากรหอยเชอรลดลงรอยละ 98 ทง 3 ฤดปลก เกษตรกรไมมการใชสารปองกนก าจดหอยเชอร สารปองกนก าจดแมลง และสารปองกนก าจดวชพช

2. ความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอร ระดบน าในแปลงนา และปรมาณน าฝน ในพนทนาชลประทาน อ าเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา และอ าเภอพาน จงหวดเชยงราย เกษตรกร

ควบคมระดบน าโดยการระบายน าเขาและออกจากแปลง โดยใชน าจากคลองชลประทานในพนท ซงระดบน าขนอยกบอายของขาว ส าหรบพนทนาน าฝน อ าเภอพมาย จงหวดนครราชสมา และอ าเภอพาน จงหวดเชยงราย เกษตรกรใชน าฝนในการท านา และใชน าจากแหลงกกเกบน าทตดกบแปลงนา จงไมสามารถควบคมระดบน า ในแปลงนาได และมน าลนจากพนทขางเคยงเขามาในแปลงนา จากการวเคราะหความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอรและระดบน าในแปลงนา พบวา ความหนาแนนของหอยเชอรในพนทนาชลประทานในพนทจงหวดนครราชสมามความสมพนธในระดบปานกลางกบระดบน าในแปลงนา แตในพนทนาน าฝน พบวา ไมมความสมพนธกน (Spearman Rank Correlation : นาชลประทาน ; rs = 0.501, P = 0.003, n = 36,

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

22

นาน าฝน ; rs = 0.341, p = 0.130, n = 21) ส าหรบในจงหวดเชยงราย ความหนาแนนของหอยเชอรในพนท นาน าฝนมความสมพนธในระดบปานกลางกบระดบน าในแปลงนา ความสมพนธเปนไปในทศทางเดยวกนแตในพนท นาชลประทาน พบวา ไมมความสมพนธกน (Spearman Rank Correlation : นาชลประทาน ; rs = -0.118, p = 0.452, n = 43, นาน าฝน ; rs = 0.517, p = 0.011, n = 23)

จากการวเคราะหความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอรและปรมาณน าฝน พบวา ทงสองจงหวด ไมมความสมพนธกนในพนทปลกขาวนาชลประทานและนาน าฝน เนองจากเกษตรกรมการควบคมระดบน าใหสมพนธกบระยะการเจรญเตบโตของขาว

3. การกระจายของขนาดของหอยเชอร ในจงหวดเชยงราย ขนาดของหอยทงในนาชลประทานและนาน าฝนมความแตกตางกนทางสถต

(Independent-Sample T Test : T = 6.819, p = 0.009, df = 2,427) ในนาชลประทาน อ าเภอพาน พบวา รอยละของหอยวยออน (ความสงเปลอก ≤ 25 มลลเมตร) และหอยตวเตมวย (ความสงเปลอก > 25 มลลเมตร) เทากบ 39.07 และ 60.93 ตามล าดบ โดยขนาดทพบมากทสด คอ ขนาดมากกวา 45 มลลเมตร และในชวงขาวระยะหลงการเกบเกยวซงเปนชวงทพบความหนาแนนสงสดในฤดปลกท 1-3 มสดสวนของ หอยวยออน มากกวาหอยตวเตมวย ยกเวนฤดปลกท 1 ส าหรบในนาน าฝน พบวา รอยละของหอยวยออน (ความสงเปลอก ≤ 25 มลลเมตร) และหอยตวเตมวย (ความสงเปลอก > 25 มลลเมตร) เทากบ 63.12 และ 36.88 ตามล าดบ โดยขนาดทพบมากทสด คอ ขนาดนอยกวา 9 มลลเมตร และชวงระยะขาวตงทองซงเปนชวงทพบความหนาแนนสงสดในทง 3 ฤดปลก มสดสวนของ หอยวยออนมากกวาหอยตวเตมวย

ในจงหวดนครราชสมา ขนาดของหอยทงในนาชลประทานและนาน าฝนมความแตกตางกนทางสถต (Independent-Sample T Test : T = 6.819, p = 0.009, df = 1,302) ในนาชลประทาน อ าเภอโชคชย พบปรมาณหอยวยออนและหอยตวเตมวย รอยละ 61 และ 39 ตามล าดบ พบหอยวยออนขนาดนอยกวา 9 มลลเมตร มากทสด และในชวงขาวระยะขาวตงทองซงเปนชวงทพบความหนาแนนสงสดในทกฤดปลก มสดสวนของหอยวยออนมากกวาหอยตวเตมวย ส าหรบในนาน าฝน อ าเภอพมาย พบปรมาณหอยวยออนและหอยตวเตมวย รอยละ 30 และ 70 ตามล าดบ พบหอยตวเตมวยขนาดมากกวา 45 มลลเมตร มากทสดและในชวงขาวระยะหลงการเกบเกยวซงเปนชวงทพบความหนาแนนสงสด ใน ฤดปลก ท 1 มสดสวนของหอยวยออนมากกวาหอยตวเตมวย เชนเดยวกบแปลงนาชลประทาน

ในชวงขาวระยะกลาซงเปนชวงทมรายงานการเขาท าลายและเกดความเสยหายจากหอยเชอรสงสด พบวา ทงแปลงนาชลประทานและนาน าฝน มสดสวนของหอยตวเตมวยมากกวาหอยวยออนทกฤดปลก ซงการกระจายของขนาดของหอยเชอร และสดสวนของหอยวยออนและตวเตมวย มความสมพนธกบจ านวนกลมไข และจ านวนตวเตมวยในชวงระยะการเจรญเตบโตของขาวระยะกอนหนา

4. ความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอรกบฤดกาล และระยะการเจรญเตบโตของหอยเชอร ความหนาแนนของหอยเชอรใน พนทนาชลประทาน ทงสองจงหวด ไมมความสมพนธกบฤดกาล เนองจาก

การปลกขาวอยางตอเนองของเกษตรกร ซงมการทงชวงหลงเกบเกยวและชวงเวลาเตรยมแปลงในชวงระยะเวลาสนๆ ระหวางรอยตอของฤดกาล ท าใหพบประชากรหอยเชอรไดตลอดทงป ส าหรบในพนทนาน าฝน ความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอรตวเตมวยในฤดฝน แตกตางทางสถตกบในฤดแลง (Mann-Whitney Rank Sum Test : วยออน ; U18,5 = 34 P = 0.356, ตวเตมวย ; U18,5 = 17 P = 0.033) โดยความหนาแนนของหอยเชอรตวเตมวยในชวงฤดฝนมมากกวาในชวงฤดแลง

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

23

5. การทดสอบสารสกดจากผลมะค าดควายในการปองกนก าจดหอยเชอร Pomacea sp. 1. อตราการตายของหอยเชอร อตราการตายของหอยเชอรเพมขนตามความเขมขนของมะค าดควายทเพมขน และชวงเวลาทมากขน

การใชสารสกดแบบมเนอผลมะค าดควายแขวนลอย อตรา 2 กโลกรมตอไร สามารถฆาหอยเชอรไดดกวาการไมใสสารอยางมนยส าคญทางสถต แตหลงจากใสสาร 2 วน เนอผลมะค าดควาย อตรา 3, 4, 5, 6 กโลกรมตอไร และกากเมลดชา ใหผลดกวาการใชมะค าดควาย อตรา 2 กโลกรมตอไร

หลงจากใสสารทดสอบ 5 และ 7 วน มะค าดควาย อตรา 5 และ 6 กโลกรมตอไร และกากเมลดชา ท าใหหอยเชอรตายมากกวา 90 เปอรเซนต และไมแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต กบมะค าดควายอตรา 4 กโลกรมตอไร และกากเมลดชา หลงจากใสสารทดสอบ 15 วน มะค าดควาย อตรา 3 , 4, 5 และ 6 กโลกรมตอไร ท าใหหอยเชอรตายไมแตกตางจากกากเมลดชา (97.50 %) (P≤0.05) มะค าดควายทง 4 อตรา สามารถท าใหหอยเชอรตายไดเทยบเทากบกากเมลดชา ดงนนการใชมะค าดควาย อตรา 3 กโลกรมตอไร จะมตนทนในการใชสารนอยกวาอก 3 อตราทเหลอ (ตารางท 14) ภายหลงใสสารสกดมะค าดควายและกากเมลดชาไปแลว 24 และ 48 ชวโมง ตามล าดบ พบหอยเชอรขนาดเลกตายมากทสด (22.50 – 92.50 %) รองลงมาเปนหอยเชอรขนาดกลาง (20.0 – 87.50 %) สวนหอยเชอรขนาดใหญพบตายนอย (7.50 – 77.50 %)

2. คาความเขมขนทท าใหสตวทดลองตาย 50 เปอรเซนต (LC50) ของสารทดสอบ คา LC50 ของสารสกดจากผลมะค าดควายในแปลงนาทดสอบท 48 ชวโมง 5 , 7 และ 15 วน เทากบ37.70, 22.99, 17.15 และ 9.90 มลลกรมตอลตร ตามล าดบ (ภาพท 17) ในขณะทคา LC50 ของกากเมลดชา เทากบ 32.6 มลลกรมตอลตร ในการทดสอบความเปนพษตอหอยเชอรท 48 ชวโมง ในหองปฏบตการ (ปารชาต, 2552) กากเมลดชาและมะค าดควายมระดบความเปนพษตอหอยเชอรใกลเคยงกน เนองจากมสารออกฤทธ คอ ซาโปนนในกลมเดยวกน คอ Triterpenoid Saponins และมระดบความเปนพษสงตอหอยเชอรเมอเทยบกบงานวจยของ วชราภรณ (2545) ททดสอบสารสกดจากหวแหวหม พบวาคาความเปนพษของ หวแหวหมทมกบหอยเชอร เทากบ 200 มลลกรมตอลตร ซงเมอเปรยบเทยบพบว า กากเมลดชาและมะค าดควายมฤทธสงกวาถง 6 เทา

3. อตราการกดท าลายตนขาว หลงจากใสสารทดสอบ 24 ชวโมง, 2, 5, 7 และ 15 วน ไดผลการทดลองไปในแนวทางเดยวกน คอ กรรมวธไมใสสาร มการกดท าลายมากทสด รอยละ 13.11 , 15.58, 20.52, 23.39 และ 30.45 ตามล าดบแตกตางอยางมนยส าคญกบกรรมวธใสสารทกกรรมวธ เนองจากซาโปนนท าลายระบบทางเดนอาหารของ หอยเชอร ไดแก เซลลกลามเนอของกระเพาะอาหาร ล าไสเลก รวเหงอก เทา และเซลลผลตน ายอยของตบของหอยเชอร (ปราสาททอง และคณะ, 2546) นอกจากน ปารชาต (2552) รายงานวา ความเปนพษของสาร ซาโปนนทมตอหอยเชอรนาจะมาจากการยบยงการท างานของเอนไซมเอสเทอเรส และ เอนไซมกลตาไทโอน -เอส-ทรานสเฟอเรส ซงเปนเอนไซมท าลายพษ สาเหตการตายนาจะเกดจากการไมยอยของอาหาร ท าใหอาหารบดเนาในระบบทางเดนอาหาร ท าใหหอยเชอรไมกนอาหารและตายในทสด ส าหรบการทดสอบครงน คาอณหภมเฉลย ความเปนกรดดาง ความเคม คาออกซเจนละลายในน าเฉลยของน าในทกแปลงทดสอบ กอนและหลงการทดสอบ อยในชวงเหมาะสมทหอยเชอรสามารถด ารงชวตอยได (30.84 องศาเซลเซยส, 4.98, 0.06 สวนในพนสวน (ppt) และ 8.43 มลลกรมตอลตร ตามล าดบ)

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

24

บทท 5

สรปผลกำรวจย อภปรำยผลและขอเสนอแนะ

สรปผลกำรวจย สารเคมปองกนก าจดแมลงกลมใหมทไดรบการขนทะเบยนจากกรมวชาการเกษตร สารไพมโทซน

(เพลนม 50% ดบบลวจ) อตรา 10 กรม/น า 20 ลตร มประสทธภาพในการปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาล สารคลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) อตรา 20 มลลลตร ตอน า 20 ลตร มประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาว ส าหรบเชอแบคทเรย B. thuringiensis ตามอตราทก าหนดมประสทธภาพในการปองกนก าจดหนอนหอใบขาว ทงในสภาพหองปฏบตการและในสภาพแปลงนา 13-14 เปอรเซนต และตองท าการพนเชอถงจ านวน 6 ครงจงใหผลผลตขาวไมแตกตางจากการไมพนสาร ในขณะทสารเคมปองกนก าจดแมลงทกกรรมวธมประสทธภาพสงกวากรรมวธทพนเชอแบคทเรย B.thuringiensis เชอราขาว B.bassiana ของกรมวชาการเกษตร และเชอจากศนยเทคโนโลยชวภาพ และเชอจากกรมสงเสรมการเกษตรในสภาพเรอนทดลองมประสทธภาพไมแตกตางจากการไมใชสารในการปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาลและหนอนหอใบ สารสกดมะค าดควายอตรา 3, 4, 5 และ 6 กโลกรมตอไร ท าใหเปอรเซนตการตายของหอยเชอร ไมแตกตางจากกากเมลดชาหลงจากใสสารทดสอบ 15 วน อตราการตายของหอยเชอรทงขนาดเลก กลาง ใหญ มความสมพนธกบระยะเวลาการทดสอบสาร การกดท าลายตนขาวหลงจากใสสารทดสอบ 1, 2, 5, 7 และ 15 วน มความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตกบกรรมวธทไมใชสารทดสอบ คา LC50 ของสารสกดมะค าดควาย ท 48 ชวโมง เทากบ 37.70 มลลกรมตอลตร ซงมระดบความเปนพษตอหอยเชอรใกลเคยงกบกากเมลดชา การปรบตวตานทานของเพลยกระโดดหลงขาวประชากรจาก 11 จงหวด ตอสารปองกนก าจดแมลง 10 ชนด พบวาประชากรจงหวดสงหบรปรบตวตานทานตอสารจ านวน 5 ชนด ไดแก ฟโนบคารบ (6,549.19 นาโนกรมตอกรม) คารโบซลแฟน (669.28 นาโนกรมตอกรม) ไดโนทฟแรน (427.49 นาโนกรมตอกรม) และโคลไทไดอะนดน (39.20 นาโนกรมตอกรม) ประชากรแมลงจงหวดพษณโลกปรบตวตานทานตออมดาคลอพรด (84.56 นาโนกรมตอกรม) และไทอะมโธแซม (71.19 นาโนกรมตอกรม) ประชากรจงหวดสงขลาปรบตวตานทานตอไอโซโปรคารบ (2,186.91 นาโนกรมตอกรม) และฟโปรนล (647.75 นาโนกรมตอกรม)

วงจรชวตของแมลงหลาในหองปฏบตการ มระยะไขประมาณ 2 -4 วน (เฉลย 2.67 ± 0.70 วน) ระยะตวออน มทงหมด 5 วย ในแตละวยมลกษณะเหมอนกน แตมขนาดตางกน ใชเวลานาน 26 -42 วน (เฉลย 32.90 ± 4.36 วน) ระยะตวเตมวย อายเฉลยนาน 77.90 ± 18.87 วน สามารถขยายพนธขาวในขาวอาย 60 วนหลงปลก ไดดกวาในขาวอาย 40 วน โดยมจ านวนไข ตวออน และตวเตมวยในขาวอาย 60 วน มจ านวนมากกวาในขาวอาย 40 วน แตจ านวนแมลงหลาในกบดกแสงไฟกบในแปลงนาไมมความสมพนธกน อภปรำยผล

การทดสอบประสทธภาพสารเคมปองกนก าจดแมลงป 2554-2556 ในพนทปลกขาวแตละจงหวด พบวาการฉดพนสารไพมโทซน เพอปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาล มประสทธภาพสงเมอเปรยบเทยบกบสารเคมชนดอนทใชในการทดสอบ ซงสอดคลองกบงานวจยกอนหนาน ทพบวาสารปองกนก าจดดงกลาว มประสทธภาพและคอนขางเฉพาะเจาะจงในการควบคมเพลยกระโดดสน าตาล (สเทพ และคณะ 2555 Kanaoka และคณะ, 1996) ) ทงนเนองจากสารเคมดงกลาวมความจ าเพาะเจาะจงสงกบแมลงเปาหมาย

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

25

(Kanaoka และคณะ, 1996) และมผลกระทบตอศตรธรรมชาตและสงมชวตนอกเปาหมายกลม Arthropod นอยมาก (Heinrichs และคณะ, 1984; Kanaoka และคณะ, 1994) สารไพมโทซน มกลไกการออกฤทธ ไปยบยงการกนอาหารของเพลยกระโดดสน าตาลน าไปสความอดยากจนเกดการตายมากกวาทจะไปมผล ตอระบบประสาทของแมลง (He และคณะ, 2011) ซงสอดคลองกบการทดลองของ สเทพ และคณะ (2555) รายงานวา สารไพมโทซนมประสทธภาพในการควบคมเพลยกระโดดสน าตาลสภาพการระบาดในระดบรนแรงไดด

เชอแบคทเรย B.thuringiensis ทน ามาทดสอบ พบปรมาณสารส าคญ 3.76x107 cfu/ml สมชย และคณะ (2554) รายงานวา ระดบความเขมขนมาตรฐานทวไปของเชอแบคทเรย B.thuringiensis ในการก าจดหนอน คอ 3-5.0x 108

CFU/ml แตยงมปรมาณสปอรทมผลตอการฆาหนอนคอนขางต า ซงยงคงตองมการปรบระดบความเขมขนใหสงกวาเดม ดงนนตวอยางเชอแบคทเรย B.thuringiensis ทน ามาทดสอบครงนยงมปรมาณสปอรไมเพยงพอกบเชอมาตรฐานทใชทดสอบกบหนอน ท าใหมประสทธภาพต าเมอเปรยบเทยบกบกรรมวธทใชสารเคมปองกนก าจดแมลง

การสรางความตานทานของเพลยกระโดดหลงขาวตอสารเคมปองกนก าจดแมลงแตละชนด มสดสวนการสรางความตานทานตงแตระดบต าไปจนถงระดบสง จะเหนวาในบางจงหวดมการปลกขาวและการใชสารเคมปองกนก าจดแมลงคอนขางนอย ดงนน จ าเปนจะตองมการศกษาและตดตามการพฒนาความตานทานของแมลงในพนทดงกลาวตอไป ขอเสนอแนะ

เชอแบคทเรย B.thuringiensis อาจจะเปนทางเลอกหนงในการควบคมหนอนหอใบขาวในชวงทระบาดไมรนแรง โดยใชเพอปองกนเมอการท าลายของหนอนหอใบขาวทต ากวาระดบเศรษฐกจ และมการใชอยางตอเนอง

การทจะแนะน าใหเกษตรกรเลอกใชสารเคมใดในการปองกนก าจดควรมขอมลเบองตนของระดบความตานทานตอสารในพนททจะท าการปองกนก าจดดวย เพอใหการปองกนก าจดมประสทธภาพ การศกษาการปรบตวตานทานตอสารเคมปองกนก าจดแมลงของประชากรเพลยกระโดดหลงขาวของแตละจงหวด ขอมลทไดจากการศกษาครงน จะเปนประโยชนส าหรบการแนะน าใหเกษตรกรในพนทเลอกใชสารปองกนก าจ ดแมลง โดยพจารณาจากระดบความตานทานของสารแตละชนดใหเหมาะสมกบเพลยกระโดดหลงขาวในแตละพนทเพอใหไดประสทธผลสงสด นอกจากนการสลบกลมสารตามกลไกความตานทานของ โดย Insecticides Resistance Action Committee : IRAC กเปนอกปจจยหนงทควรน ามาพจารณาเพอบรหารความตานทานของแมลง อนจะน ามาซงความยงยนในการปองกนก าจดตอไป

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

26

เอกสำรอำงอง

กรมวทยาศาสตรบรการ. 2553. ซาโปนน. ส านกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. กรงเทพฯ.

กรมสงเสรมการเกษตร. 2544. สถตพนทการระบาดของศตรขาวทส าคญ (ไร) ป 2543/ 2544. แหลงทมา : http://www.doae.go.th/stat/statie8.htm 26 มถนายน 2552.

จรยา จนทรไพแสง, ทพยวด อรรถธรรม และวาลล โรจนวงศ. 2529. การส ารวจเชอราของเพลยจกจนบางชนด ทเปนศตรส าคญทางเศรษฐกจ. รายงานผลการวจยประจ าป 2529. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

เฉลมวงศ ถระวฒน วนช ยาคลาย และ ธระ วงษเจรญ. 2526. ศกษาการระบาดซ าของเพลยกระโดดสน าตาล. ใน : รายงานการคนควาและวจย ป 2526. กลมวจยแมลงศตรขาว, กองกฏและสตววทยา, กรมวชาการเกษตร, กรงเทพมหานคร.

ชมพนท จรรยาเพศ, ทกษณ อาชวาคม และทรงทพ แกวตา. 2534. ชววทยาของหอยเชอร. รายงานผล การคนควาและวจย กลมงานสตววทยาการเกษตร กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร จตจกร กรงเทพฯ. หนา 94 – 102.

ชมพนช จรรยาเพศ ศรพร ซงสนธพร และ ทกษณ อาชวคม. 2539. ทดสอบสารสกดจากพชในการปองกนก าจดหอยเชอร และผลกระทบตอสตวน า. รายงานผลการคนควาวจยป 2539. กลมงานสตววทยาการเกษตร กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร, หนา 264-265.

นตยา รนสข, สนยม ตาปราบ, นพรตน มวงประเสรฐ, กเกยรต สรอยทอง, จามกร ศรสวรรณ, วนทนา ศรรตนศกด, วชชดา รตนากาญจน, สยมพร ปทมพงศ, สรพล จตพร, เฉลมชาต ฤาไชยคาม, ประนอม มงคลบรรจง, วาสนา อนแถลง, ชตวฒน วรรณสาย, นลน เจยงวรรธนะ, นรศรา จ ารญวงษ, ดวงพร วธรจตต, ชยรตน จนทรหน, กฤษณกมล เปาทอง, ส าราญ อนแถลง และ สกญญา เทพนดง. 2552. รายงานการวจย “โครงการ: การลดตนทนการผลตขาวดวยเทคโนโลยทเหมาะสมเฉพาะพนท”. ภายใตโครงการ 2-V Research Program. ไดรบทนอดหนนการวจยประจ าป2551 จากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.). กรมการขาว, กรงเทพฯ . 222 หนา.

ธรรมนญ พทธสมย ณรงค จนทรประภา และ ชวสทธ ชอทพย. 2534. ผลของการใชสารฆาแมลงชนดเมด ในการปองกนก าจดแมลงศตรขาวทส าคญ. หนา 1-6 ใน : รายงานการคนควาและวจย ป 2534. กลมวจยแมลงศตรขาว, กองกฏและสตววทยา, กรมวชาการเกษตร, กรงเทพมหานคร.

นนทยา โพธสวสด. 2543. การศกษาประสทธภาพของสารสกดจากกกากชาและโลตนในการก าจดหอยเชอร (Pomacea canaliculata). วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานคร. 97 หนา.

นตยา เลาหะจนดา, สนทนา ดวงสวสด และ สมทรง สทธ. 2531. หอยโขงอเมรกาใต-ศตรพชน าชนดใหม. รายงานผลงานวจยสาขาทรพยากรและสงแวดลอม ใน การประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 26. หนา 108-115.

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

27

ปารชาต อปทม. 2552. อทธพลของสารซาโปนนจากกากเมลดชาตอความเปนพษและเอนไซมเอสเทอเรสกลทาไทโอน - เอส - ทรานสเฟอเรส ตอสตว และศตรพชบางชนด. วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. 166 หนา.

ปราสาททอง พรหมเกด ชมพนช จรรยาเพศ และเรวด พรหมเกด. 2546. ประสทธภาพสารสกดมะค าดควายตอเซลล และอตราการตายของหอยเชอร. เรองเตมการประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 41: สาขาวทยาศาสตร สาขาการจดการทรพยากรและสงแวดลอม, หนา 393-401.

ปราสาททอง พรหมเกด, ชมพนท จรรยาเพศ และ เรวด พรหมเกด. 2549. ผลจากการจ าศลตอคณภาพของอสจ และอวยวะสบพนธในหอยเชอรเพศผ. การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 44 : สาขาวทยาศาสตร. กรงเทพมหานคร. หนา 410-417.

ปรชา วงศลาบตร. 2545. นเวศวทยาของเพลยกระโดดสน าตาลและควบคมปรมาณ. กองกฎและสตววทยา. 117 หนา. ISBN 974-436-201-4 กกส-0-027-2545.

เพชรหทย ปฏรปานสร, นลน เจยงวรรธนะ, ธวช ปฏรปานสร, ภมร ปตตาวะตง และสมบต รจาคม. 2539. ประสทธภาพของเชอราบางชนดในการควบคมเพลยกระโดดสน าตาลและเพลยจกจนสเขยว. รายงานผลการวจยคนควาป 2539. ศนยวจยขาวพษณโลก, สถาบนวจยขาว, กรมวชาการเกษตร. หนา 1-14.

วชราภรณ รวมธรรม. 2545. ผลของสารสกดหวแหวหมตอการเปลยนแปลงระดบเอนไซมเอสเทอเรส และ กลตาไทโอน – เอส - ทรานเฟอเรส ในระบบทางเดนอาหารของหอยเชอร. วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. 139 หนา.

วนทนา ศรรตนศกด และ จนตนา ทยาธรรม. 2542. ระดบความตานทานตอสารฆาแมลงของเพลยกระโดดหลงขาว. ว. กฏ. สตว. 21(1) : 3-12.

วนทนา ศรรตนศกด, ธรรมนญ พทธสมย และจนตนา ทยาธรรม. 2540. ทดสอบระดบความเปนพษของ สารฆาแมลงของเพลยกระโดดหลงขาวจากแหลงปลกขาวตางๆ. รายงานผลการคนควาและ วจยประจ าป 2540. กลมงานวจยแมลงศตรขาวและธญพชเมองหนาว, กองกฏและสตววทยา, กรมวชาการเกษตร. หนา 287 - 312.

สมชย สวงศสกดศร อศเรศ เทยนทด และ ภทรพร สรรพนเคราะห. 2554. ศกษาประสทธภาพของเชอแบคทเรย Bacillus thuringiensis ทผลตดวยวธตางๆ. ใน รายงานผลงานวจยประจ าป 2554 ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช.

สเทพ สหายา จรนช เอกอ านวย วนาพร วงษนคง พวงผกา อางมณ สรรชย เพชรธรรมรส และ เกรยงไกร จ าเรญมา. 2555. ทดสอบประสทธภาพของสารปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาลใน นาขาว. ใน: การประชมวชาการอารกขาพชแหงชาตครงท 10 “อารกขาพชไทยในสภาวะโลกรอน”. 22 – 24 กมภาพนธ 2555. โรงแรมคมภค า เรสซเดนซ อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม.

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

28

อานช ครรฐนคม และสดสาคร สงหทอง. 2550. รปแบบการจดการหอยเชอรในนาขาว บรเวณอ าเภอปาพะยอม จงหวดพทลง. รายงานการประชมวชาการและเสนอผลงานวจยมหาวทยาลยทกษณ ครงท 18. สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยทกษณ.

Agarwal, S.K. and R. P. Rastogi, 1974. Triterpenoid saponoid saponins and their genins. Phytochemistry. 13 : 2626-2645.

Black bug. n.d. Rice knowledge bank, your information source for rice farming. (cited 1 November 2014) Available from: URL: http://www.knowledgebank.irri.org/decision-tools/rice-doctor/rice-doctor-fact-sheets/item/black-bug?category_id=345

CIBA-GEIGY. 1992. Manual for Field Trails in Plant Protection. Third Edition Revised and Enlarged. Plant Protection Division, Ciba-Geigy Limited. Printed in Switzerland. 271p.

He, Y., L. Chen, J. Chen, J. Zhang, L. Chen, J. Shen and Y. C. Zhu. 2011. Electrical penetration graph evidence that pymetrozine toxicity to the rice brown planthopper is by inhibition of phloem feeding. J. Pest Manag. Sci. 67: 483-491

Heinrichs E.A., S. Chelliah, S.L. Valencia, M.B. Arceo, L.T. Fabellar, G.B. Aquino and S. Pickin. 1981. Manual for testing insecticide on rice. International Rice Research Institute. Philippines. 134 pp.

Heinrichs, E.A., R. P. Basilio and S. L. Valencia. 1984. Buprofezin, a selective insecticide for the management of rice planthopper (Homotera: Delphacidae) and leafhopper (Homoptera: Cicadellidae). Environ. Entomol. 13 (2): 515-521.

Henderson, C.F. and E. W. Tilton, 1955. Tests with acaricides against the brow wheat mite, J. Econ. Entomol. 48:157-161.

Kanaoka, A., H. Kodama, R. Yamaguchi, T. Konno, O. Kajihara and S. Maekawa. 1994. Influence of buprofezin on natural enemies and non-target insects in the paddy field. J. Pesticide Sci. 19(4): 309-312.

Kanaoka, A., R. Yamaguchi and T. Konno. 1996. Effect of buprofezin on oviposition of brown planthopper Nilaparvata lugens, at sub-lethal dose. J. Pesticide Sci. 21: 153-157.

Marston, A. and K. Hostettman. 1985. Plant Mollusticides. Phytochemistry. 24 : 639-652.

Matsumura, M., H. Takeuchi, M. Satoh, S. Sanada-Morimura, A. Otuka, T Watanabe and D. V. Thanh. 2009. Current status of insecticide resistance in rice planthoppers in Asia. Pp. 233-244. In : Planthoppers: new threats to the sustainability of intensive rice production system in Asia. Los Banos. (Philippines). IRRI.

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

29

Sawangproh W. and P. Pilai. 2010. The population Dynamics of Pomacea canaliculata (Lamarck, 1822) in Relation to Rice Cultivation Practice and Seasons in Nakhon Pathom, Thailand. KKU Sci. J. 38(2) 228-238.

Shepard B. M., V.A. Perez. 1987. Influence of cultivation on survival of the Malayan black bug in ricefields. Int. Rice Res. Newsl. 12(3):35.

Teo, Su Sin. 2002. Golden Apple snail (Pomacea canaliculata Lamarck, 1819) in Sabah, Malaysia Current Situation and Management Strategy.

Tripetch K., R. Ksasi and K. Yamasaki. 2001. Acetylated Triterpene Saponins from the Thai Medicinal Plant, Sapindus emarginatus. Chem. Pharm. Bull. 49 (9): 1195-1197.

Toshio M., N. Li, A. Nagatomo, H. Matsuda, X. Li and M. Yoshikawa. 2006. Triterpene Saponins with Gastroprotective Effects from Tea Seed (the Seeds of Camellia sinensis). J. Nat Prod 69 (2): 185-90.

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

30

ตำรำง

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

31

ตารางท 1 ประสทธภาพของเชอราบวเวอเรย (B.bassiana) ในการควบคมเพลยกระโดดสน าตาล ในสภาพหองปฏบตการ กองวจยและพฒนาขาว

กรรมวธ เปอรเซนตการตายของเพลยกระโดดสน าตาลวย 2-3 หลงจากพนสารแตละวน วนท 1 วนท 2 วนท 3 วนท 4 วนท 5

เชอบวเวอเรยจากกรมสงเสรมการเกษตร 0 15 32.5 67.5 82.5 เชอราบวเวอเรยจากกรมวชาการเกษตร 0 35 57.5 77.5 92.5 เชอราบวเวอเรยจากเทคโนโยชวภาพ สตรท 1 0 35 67.5 80 92.5 เชอราบวเวอเรยจากเทคโนโยชวภาพ สตรท 2 0 15 57.5 92.5 97.5 น ากลนนงฆาเชอ 0 2.5 17.5 45 67.5

ตารางท 2 ประสทธภาพของเชอแบคทเรย B.thuringiensis ในการควบคมหนอนหอใบขาวโดยวธพน ถกตวแมลง ในสภาพหองปฏบตการ กองวจยและพฒนาขาว

กรรมวธ อตราการใช เปอรเซนตการตายทแทจรงของหนอนหอใบขาวหลงจากไดรบสารตางๆ

(ตอ น า 20 ลตร) วนท 1 วนท 2 วนท 3 วนท 4 วนท 5 วนท 6 วนท 7 ฟโปรนล (แอสเซนด 5% เอสซ) 20 มลลลตร 90 100 100 100 100 100 100 อนดอกซาคารบ (แอมเมท 15% อซ) 15 มลลลตร 100 100 100 100 100 100 100 เชอแบคทเรย B.thuringiensis 200 มลลลตร 0 0 2.50 5.00 5.13 5.26 10.53

กรรมวธไมพนสาร - 0 0 0 0 0 0 0

ตารางท 3 ประสทธภาพของเชอแบคทเรย B. thuringiensis ในการควบคมหนอนหอใบขาวโดยวธพนลงใบขาว ในสภาพหองปฏบตการ กองวจยและพฒนาขาว

สารทดสอบ อตราการใช

(ตอ น า 20 ลตร) เปอรเซนตการตายทแทจรงของหนอนหอใบขาวหลงจากไดรบสารตางๆ

วนท 1 วนท 2 วนท 3 วนท 4 วนท 5 วนท 6 วนท 7 ฟโปรนล (แอสเซนด 5% เอสซ) 20 มลลลตร 87.5 100 100 100 100 100 100 อนดอกซาคารบ (แอมเมท 15% อซ) 15 มลลลตร 90 100 100 100 100 100 100 เชอแบคทเรย B.thuringiensis 200 มลลลตร 0 2.50 5.00 7.50 7.69 12.82 13.16 กรรมวธไมพนสาร - 0 0 0 0 0 0 0

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

32

ตารางท 4 ผลของสารปองกนก าจดแมลงกลมใหมทขนทะเบยนใชในการปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาล ทดสอบในสภาพแปลงนาของเกษตรกร ต าบลโยทะกา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ฤดนาปรง 2554)

กรรมวธ อตรำทใช (ตอน ำ 20

ลตร)

จ ำนวนแมลงในแปลงนำ(ตว/ตนขำวทอยชดตดกน 10 ตน) กอนพนสำรคร งท 1 หลงพนสำรคร งท 1 หลงพนสำรคร งท 2 หลงพนสำรคร งท 3

(อำย 40วน) 7 วน (อำย 47 วน) 15 วน (อำย 55 วน) 7 วน (อำย 62 วน) 15 วน (อำย 70 วน) 7 วน (อำย 67 วน) 15 วน (อำย 85 วน)

เพลย

กระโ

ดดส

น าตา

ล

มวนเ

ขยวด

ดไข

เพลย

กระโ

ดดส

น าตา

ล

มวนเ

ขยวด

ดไข

เพลย

กระโ

ดดส

น าตา

ล

มวนเ

ขยวด

ดไข

เพลย

กระโ

ดดส

น าตา

ล

มวนเ

ขยวด

ดไข

เพลย

กระโ

ดดส

น าตา

ล

มวนเ

ขยวด

ดไข

เพลย

กระโ

ดดส

น าตา

ล

มวนเ

ขยวด

ดไข

เพลย

กระโ

ดดส

น าตา

ล

มวนเ

ขยวด

ดไข

บโฟรเฟซน (แอปพลอด 25% ดบบลวพ) 25 กรม 144.3 40.5 39.5 23.8 43.5 6.3 23.0 3.0 14.5 7.0 46.8 0.0 33.5 0.5 บโฟรเฟซน+ไอโซโปรคารบ (แอปซน 5%+20% ดบบลวพ)

25 กรม 124.8 27 42.3 13.5 35.5 5.8 17.8 4.8 14.0 8.0 55.3 0.3 36.5 0.3

อโทรเฟนพรอกซ (ทรบอน 10% อซ) 20 มลลลตร 128.3 43.75 37 18.0 33.5 5.0 21.3 3.5 14.0 9.5 57.5 0.0 38.8 0.0 อทโพรล (เคอรบค 10 % เอสซ) 40 มลลลตร 122.8 36.5 33.5 11.5 33.5 8.3 18.8 4.3 14.3 5.5 58.8 0.0 31.5 1.5 ไดโนทฟแรน (สตารเกล 10% เอสแอล) 15 กรม 122.5 29.75 25.5 11.0 36.8 3.0 21.3 4.8 13.3 5.0 36.0 0.5 30.0 0.8 ไพมโทซน (เพลนม 50% ดบบลวจ) 10 กรม 149 46.75 23.3 10.3 27.3 4.3 15.0 2.0 8.3 6.3 31.5 0.0 28.0 0.0 เชอแบคทเรย B.thuringinensis 200 มลลลตร 100 30.5 59 27.8 49.5 6.0 27.3 4.5 16.8 6.8 63.5 0.0 42.0 2.0 คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ)

20 มลลลตร 134.5 41 53 22.3 49.3 3.8 27.0 3.8 16.3 7.5 62.8 0.0 41.5 1.0

คลอรแรนทารนลโพรล + ไทอะมโทแซม (เวอรทาโก 40% ดบบลวจ)

3 กรม 109.8 35 43.8 17.3 48.5 8.5 26.8 5.0 16.0 9.5 60.3 0.0 40.3 0.5

กรรมวธไมพนสาร 141 35.5 64.3 24.0 50.3 8.3 28.0 5.0 17.0 6.8 66.0 0.0 43.8 2.0

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

33

ตารางท 5 ประสทธภาพของสารปองกนก าจดแมลงกลมใหมทขนทะเบยนใชในการปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาล ทดสอบในสภาพแปลงนาของเกษตรกร ต าบลโยทะกา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ฤดนาปรง 2554

สำรทดสอบ

อตรำทใช (ตอน ำ 20 ลตร)

ประสทธภำพของสำร (%) หลงพนคร งท 1 หลงพนคร งท 2 หลงพนคร งท 3

7 วน (ขำวอำย 47 วน)

15 วน (ขำวอำย 55 วน)

7 วน (ขำวอำย 62 วน)

15 วน (ขำวอำย 70 วน)

7 วน (ขำวอำย 77 วน)

15 วน (ขำวอำย 85 วน)

บโฟรเฟซน (แอปพลอด 25% ดบบลวพ) 25 กรม 38.52 13.43 17.86 14.71 29.17 23.43 บโฟรเฟซน+ไอโซโปรคารบ (แอปซน 5%+20% ดบบลวพ)

25 กรม 34.24 29.35 36.61 17.65 16.29 16.57

อโทรเฟนพรอกซ (ทรบอน 10% อซ) 20 มลลลตร 42.41 33.33 24.11 17.65 12.88 11.43 อทโพรล (เคอรบค 10 % เอสซ) 40 มลลลตร 47.86 33.33 33.04 16.18 10.98 28.00 ไดโนทฟแรน (สตารเกล 10% เอสแอล) 15 กรม 60.31 26.87 24.11 22.06 45.45 31.43 ไพมโทซน (เพลนม 50% ดบบลวจ) 10 กรม 63.81 45.77 46.43 51.47 52.27 36.00 เชอแบคทเรย B.thuringinensis 200 มลลลตร 8.17 1.49 2.68 1.47 3.79 4.00 คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ)

20 มลลลตร 17.51 1.99 3.57 4.41 4.92 5.14

คลอรแรนทารนลโพรล + ไทอะมโทแซม (เวอรทาโก 40% ดบบลวจ)

3 กรม 31.91 3.48 4.46 5.88 8.71 8.00

กรรมวธไมพนสาร - - - - - -

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

34

ตารางท 6 ผลของสารในการควบคมหนอนหอใบขาว ทดสอบในสภาพแปลงนาของเกษตรกร ต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ฤดนาปรง 2556

สำรทดสอบ อตรำทใช

(ตอน ำ 20 ลตร)

ประสทธภำพของสำร (%)

กอนพนสาร

หลงพนสารครงท 1 ขาวอาย 40 วนหลงหวาน

หลงพนสารครงท 2 ขาวอาย 55 วนหลงหวาน

หลงพนสารครงท 3 ขาวอาย 70 วนหลงหวาน ผลผลต

กโลกรม/ไร หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน

ฟลเบนดาไมท (ทาคม 20% ดบบลวจ) 6 กรม 14.72 a 9.22 13.17 bc 8.55 ab 11.34 d 5.17 a 8.34 b 553.03 a

คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) 20 มลลลตร 11.78 ab 6.50 7.25 a 4.16 a 5.34 a 1.84 a 3.00 a 573.82 a

อนดอกซาคารบ (แอมเมท 10% เอสซ) 20 มลลลตร 12.83 ab 7.25 8.75 ab 5.33 a 6.67 ab 2.66 a 4.00 ab 569.67 a

มทอกซฟโนไซต (โปรดจ 24% เอสซ) 8 มลลลตร 10.67 b 7.75 9.50 abc 7.33 ab 8.84 bcd 4.17 a 6.25 ab 553.03 a

ฟโปรนล (แอสเซนด 5% เอสซ) 20 มลลลตร 13.39 ab 8.00 9.25 abc 5.84 a 7.33 abc 3.17 a 4.84 ab 557.19 a

ลเฟนนรอน (แมทซ 050 อซ5% อซ) 24 มลลลตร 11.94 ab 9.25 11.75 abc 10.84 b 10.17 cd 5.84 a 8.50 b 548.87 a

สพโนแซด (ซสเซส 120% เอสซ) 20 มลลลตร 13.89 ab 11.00 12.50 abc 10.67 b 11.67 d 7.00 a 8.88 b 565.51 a

คารแทบ (พาแดน 50% เอสซ) 30 กรม 10.72 ab 7.75 10.00 abc 8.50 ab 8.33 bc 4.67 a 6.38 ab 548.87 a

กรรมวธไมพนสาร - - 11.44 ab 13.50 14.25 c 21.17 c 24.33 f 30.63 b 34.63 d 449.08 b

CV (%) - - 22.34 126.77 29.06 29.00 16.56 57.22 29.27 4.86

สารทดสอบ อตราการใช

(ตอน า 20 ลตร) กอนพนสาร หลงพนครงท 1 หลงพนครงท 2 หลงพนครงท 3 หลงพนครงท 4 หลงพนครงท 5 หลงพนครงท 6

ผลผลต (กโลกรม/ไร)

เชอแบคทเรย B.thuringiensis 6 กรม 12.56 ab 13.50 13.50 bc 19.33 c 20.83 e 23.33 b 25.33 c 469.87 b

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

35

ตารางท 7 ประสทธภาพของสารในการควบคมหนอนหอใบขาว ทดสอบในสภาพแปลงนาเกษตรกร ต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ฤดนาปรง 2556

สารทดสอบ อตราการใช

(ตอน า 20 ลตร)

ประสทธภาพของสาร(%)

หลงพนสารครงท 1 ขาวอาย 40 วนหลงหวาน

หลงพนสารครงท 2 ขาวอาย 55 วนหลงหวาน

หลงพนสารครงท 3 ขาวอาย 70 วนหลงหวาน

หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน

ฟลเบนดาไมท (ทาคม 20% ดบบลวจ) 6 กรม 46.89 28.16 56.27 49.59 63.80 48.33

คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) 20 มลลลตร 53.19 50.55 61.34 56.90 72.67 60.49

อนดอกซาคารบ (แอมเมท 10% เอสซ) 20 มลลลตร 52.09 45.24 58.99 55.35 68.28 57.83

มทอกซฟโนไซต (โปรดจ 24% เอสซ) 8 มลลลตร 38.41 28.48 48.03 45.53 62.55 50.29

ฟโปรนล (แอสเซนด 5% เอสซ) 20 มลลลตร 49.37 44.54 57.52 53.57 65.68 53.65

ลเฟนนรอน (แมทซ 050 อซ5% อซ) 24 มลลลตร 34.33 21.03 37.88 49.31 54.40 41.24

สพโนแซด (ซสเซส 120% เอสซ) 20 มลลลตร 32.85 27.72 42.54 45.33 52.32 46.53

คารแทบ (พาแดน 50% เอสซ) 30 กรม 38.69 25.06 42.78 51.22 55.48 46.22

กรรมวธไมพนสาร - - - - - - - -

สารทดสอบ อตรา (ตอน า 20 ลตร) หลงพนครงท 1 หลงพนครงท 2 หลงพนครงท 3 หลงพนครงท 4 หลงพนครงท 5 หลงพนครงท 6

เชอแบคทเรย B.thuringiensis 200 มลลลตร 8.85 13.66 3.57 9.61 11.01 14.55

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

36

ตารางท 8 ประสทธภาพสารในการควบคมหนอนหอใบขาว ในสภาพแปลงนาเกษตรกร ต าบลโยทะกา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ฤดนาป 2556

สารทดสอบ อตรา

(ตอน า 20 ลตร)

ประสทธภาพของสาร(%)

กอนพนสาร

หลงพนสารครงท 1 ขาวอาย 40 วนหลงหวาน

หลงพนสารครงท 2 ขาวอาย 55 วนหลงหวาน

หลงพนสารครงท 3 ขาวอาย 70 วนหลงหวาน ผลผลต

กโลกรม/ไร หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน

คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) 20 มลลลตร 19.11 10.50 14.50 11.67 a 13.25 a 11.69 a 12.06 a 784.40 a

อนดอกซาคารบ (แอมเมท 10% เอสซ) 20 มลลลตร 19.19 11.08 15.50 12.00 a 14.00 a 12.13 a 13.50 a 757.48 a

ฟโปรนล (แอสเซนด 5% เอสซ) 20 มลลลตร 24.08 11.50 15.99 12.75 a 13.75 a 13.24 a 16.25 a 734.30 a

กรรมวธไมพนสาร - - 12.86 19.58 26.34 27.18 b 32.43 b 33.68 b 35.54 b 615.84 b

CV (%) - - 48.65 67.2 34.09 40.05 45.19 33.09 32.28 -

สารทดสอบ อตราการใช

(ตอน า 20 ลตร) กอนพนสาร หลงพนครงท 1 หลงพนครงท 2 หลงพนครงท 3 หลงพนครงท 4 หลงพนครงท 5 หลงพนครงท 6

ผลผลต (กโลกรม/ไร)

เชอแบคทเรย B.thuringiensis 6 กรม 17.32 15.97 21.01 21.24 b 25.30 b 25.79 b 27.02 b 643.63 b

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

37

ตารางท 9 ประสทธภาพของสารแตละชนดในการควบคมหนอนหอใบขาว ทดสอบในสภาพแปลงนาเกษตรกร ต าบลโยทะกา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ฤดนาป 2556

สารทดสอบ อตราการใช

(ตอน า 20 ลตร)

ประสทธภาพของสาร(%)

หลงพนสารครงท 1 ขาวอาย 40 วนหลงหวาน

หลงพนสารครงท 2 ขาวอาย 55 วนหลงหวาน

หลงพนสารครงท 3 ขาวอาย 70 วนหลงหวาน

หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน หลงพน 7 วน หลงพน 15 วน

คลอรแรนทารนลโพรล (พลวาทรอน 5.17% เอสซ) 20 มลลลตร 46.37 44.95 57.06 59.14 65.30 66.07

อนดอกซาคารบ (แอมเมท 15% เอสซ) 20 มลลลตร 43.41 41.15 55.85 56.83 63.99 62.01

ฟโปรนล (แอสเซนด 5% เอสซ) 20 มลลลตร 41.27 39.29 53.09 57.60 60.69 54.28

กรรมวธไมพนสาร - - - - - - - -

สารทดสอบ อตรา (ตอน า 20 ลตร) หลงพนครงท 1 หลงพนครงท 2 หลงพนครงท 3 หลงพนครงท 4 หลงพนครงท 5 หลงพนครงท 6

เชอแบคทเรย B.thuringiensis 200 มลลลตร 18.44 20.24 21.85 21.99 23.43 23.96

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

38

ตารางท 10 ความตานทานของเพลยกระโดดหลงขาวประชากรจงหวดตางๆตอสารเคมปองกนก าจดแมลงแตละชนด

สำรทดสอบ จงหวด LD50 95% limits

Slope (+ SE) Heterogeneity (ng/g) lower upper

อมดาคลอพรด อดรธาน 0.165 0.069 0.147 1.373 (+ 0.198) 0.373 นครสวรรค 52.063 35.946 70.009 1.705 (+ 0.271) 0.473 พษณโลก 84.559 58.326 114.763 1.441 (+ 0.183) 0.772 สงหบร 65.648 49.588 81.988 2.377 (+ 0.287) 0.057 เชยงราย 37.843 23.757 54.868 1.142 (+ 0.167) 0.434 สงขลา 78.015 53.347 106.466 1.432 (+ 0.186) 0.139 ฟโนบคารบ เชยงใหม 0. 254 0.175 0.352 1.295 (+ 0.206) 0.553

สกลนคร 0.044 0.032 0.057 2.049 (+ 0.307) 0.191

พษณโลก 117.724 75.00 169.096 1.283 (+ 0.196) 0.461 สงหบร 6,549.192 4,981.510 8,188.314 2.280 (+ 0.290) 0.628 สงขลา 288.574 209.635 378.594 1.757 (+ 0.243) 0.172 ฟโปรนล เชยงใหม 0.001 0.0006 0.002 1.720 (+ 0.283) 0.606 เลย 0.003 0.002 0.004 1.126 (+ 0.144) 0.170 นครสวรรค 0.371 0.293 0.461 1.921 (+ 0.244) 0.349 ไทอะมโธแซม สงหบร 25.562 17.823 34.039 1.673 (+ 0.244) 0.409 พษณโลก 71.185 52.631 91.865 1.846 (+ 0.245) 0.464 สงขลา 30.051 21.503 39.421 1.791 (+ 0.253) 0.601 ไดโนทฟลแรน เชยงราย 0.077 0.056 0.0951 2.796 (+ 0.473) 0.381 สงขลา 60.292 39.265 88.195 1.188 (+ 0.180) 0.470 สงหบร 427.487 308.601 562.409 1.718 (+ 0.224) 0.700 คารโบซลแฟน เลย 207.054 138.806 288.723 1.249 (+ 0.146) 0.612 สงหบร 669.276 492.127 871.985 1.687 (+ 0.199) 0.354 อทโพรล เชยงใหม 2.279 1.751 2.799 2.639 (+ 0.438) 0.931 คลอไทอะนดน เชยงใหม 0.003 0.002 0.004 1.423 (+ 0.201) 0.335 เลย 0.727 0.503 0.982 1.579 (+ 0.198) 0.104 สงหบร 39.197 28.026 51.617 1.701 (+ 0.211) 0.218 เชยงราย 0.098 0.007 0.126 1.729 (+ 0.210) 0.169 สงขลา 0.025 0.020 0.031 1.913 (+ 0.226) 0.704 อโทเฟนพรอกซ เลย 500.851 320.782 730.409 1.222 (+ 0.190) 0.479 พษณโลก 728.375 530.892 923.400 1.720 (+ 0.248) 0.655 สงขลา 517.492 377.993 671.376 1.720 (+ 0.248) 0.711 สงหบร 4,864.944 3,354.469 6,736.879 1.514 (+ 0.247) 0.121 ไอโซโพรคารบ พษณโลก 221.147 144.340 310.252 1.382 (+ 0.201) 0.612 สงขลา 2,186.911 1396.767 3255.323 1.176 (+ 0.189) 0.070

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

39

ตารางท 11 จ านวนแมลงศตรและศตรธรรมชาตทพบในแปลงขาวพนธ K16 ทต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ฤดนาปรง 2556

N = ตวออน A = ตวเตมวย

ตารางท 12 จ านวนแมลงศตรและศตรธรรมชาตในแปลงขาวพนธ กข47 ทต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวด นครนายก ฤดนาป 2556 N = ตวออน A = ตวเตมวย

วนทสมนบ

จ ำนวนแมลงตอขำว 10 ตน (1จดส ำรวจ) เพลยกระโดด

สน าตาล เพลยกระโดด

หลงขาว เพลยจกจน

สเขยว เพลยจกจน ปกลายหยก

แมลงหลา มวนเขยว

ดดไข ดวง เตา

ดวงกน กระดก

แมงมม

N A N A N A N A N A N A 2 ก.พ. 56 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 9 ก.พ. 56 1 1 1 0 1 1 0 3 0 0 0 0 0 0 14 16 ก.พ. 56 12 4 0 0 2 1 0 0 0 0 0 2 0 0 13 23 ก.พ. 56 2 23 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 14 2 ม.ค. 56 1 11 0 1 0 1 0 1 0 0 0 1 0 0 8 9 ม.ค. 56 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 1 4 16 ม.ค. 56 3 0 0 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 23 ม.ค. 56 27 1 0 0 3 0 0 3 0 0 0 2 0 0 4 30 ม.ค. 56 5 8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 8 6 เม.ย. 56 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1 3

วนทสมนบ

จ ำนวนแมลงตอขำว 10 ตน (1จดส ำรวจ) เพลยกระโดด

สน าตาล เพลยกระโดด

หลงขาว เพลยจกจน

สเขยว เพลยจกจน ปกลายหยก

แมลงหลา มวนเขยว

ดดไข ดวง เตา

ดวงกน กระดก

แมงมม

N A N A N A N A N A N A 9 ม.ย. 56 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 2 9 16 ม.ย. 56 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 23 ม.ย. 56 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 6 30 ม.ย. 56 10 3 0 2 5 0 0 1 0 0 0 0 0 1 12 7 ก.ค. 56 32 8 0 0 1 2 0 1 0 0 0 0 1 0 24 14 ก.ค. 56 11 4 0 0 3 1 0 0 0 0 0 2 0 0 15 21 ก.ค. 56 22 12 0 0 0 2 0 3 0 0 0 1 2 0 18 28 ก.ค. 56 20 8 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 9 4 ส.ค. 56 18 12 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 15 9 ส.ค. 56 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 2 9

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

40

ตารางท 13 วงจรชวตของแมลงหลา S.coarctata ในสภาพหองปฏบตการทอณหภมหอง ส านกวจยและพฒนาขาว ป 2556

ตารางท 14 ประสทธภาพของสารฆาหอยในสภาพแปลงนาทดลอง ณ ศนยวจยขาวปราจนบร ฤดนาป 2556

หมำยเหต คาเฉลยในคอลมนเดยวกนทตามดวยอกษรเหมอนกน ไมแตกตางกนทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนตโดยวธ DMRT

วงจรชวต จ ำนวนแมลงทดลอง (ตว) เฉลย ± SD ระยะไข 100 2.67 ± 0.70

ระยะตวออน - วยท 1 100 3.39 ± 0.97 - วยท 2 100 7.86 ± 1.76 - วยท 3 100 5.77 ± 1.54 - วยท 4 100 6.17 ± 1.66 - วยท 5 100 9.71 ± 2.77

วยท 1 – วยท 5 32.90 ± 4.36 ตวเตมวย 30 77.90 ± 18.87

กรรมวธทดลอง (กรมตอ 10 ตำรำงเมตร)

รอยละของหอยเชอรทตำยหลงจำกใสสำรทดสอบ

1 วน 2 วน 5 วน 7 วน 15 วน

มะค าดควาย 12.50 (2 กโลกรม/ไร) 16.67 d 35.83 d 50.00 c 56.67 c 67.50 b

มะค าดควาย 18.75 (3 กโลกรมตอไร) 25.83 c 52.50 c 75.83 b 80.00 b 88.34 ab

มะค าดควาย 25.00 (4 กโลกรมตอไร) 34.17 b 73.33 b 84.17 ab 86.67 ab 93.33 ab

มะค าดควาย 31.25 (5 กโลกรมตอไร) 40.84 a 73.33 b 91.67 a 94.17 ab 95.00 ab

มะค าดควาย 37.50 (6 กโลกรมตอไร) 43.33 a 84.17 a 97.50 a 98.34 a 100.00 a

กากเมลดชา 18.75 (3 กโลกรมตอไร) 35.00 b 75.00 b 90.84 ab 90.84 ab 97.50 a

ไมใสสาร (แปลงควบคม) 3.33 e 6.67 e 8.34 d 9.17 d 11.67 c

CV (%) 48.39 46.70 43.89 42.39 37.63

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

41

ภำพ

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

42

ภาพท 1 การเกบรวบรวมประชากรเพลยกระโดดจากแปลงนาเกษตรกร

ภาพท 2 การเลยงขยายปรมาณเพลยกระโดดในสภาพโรงเรอนเลยงแมลง

ภาพท 3 การทดสอบประสทธภาพของเชอราบวเวอเรยในการปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาลสภาพเรอนทดลอง กลมวชาการ (แมลงศตรขาว) กองวจยและพฒนาขาว (ก) และลกษณะแมลงตายจากเชอราท าลาย (ข)

ก ข

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

43

ภาพท 4 การทดสอบประสทธภาพสารดวยเครอง Potter’s spray tower

ภาพท 5 การทดสอบประสทธภาพของสารในการปองกนก าจดแมลงศตรขาว ในแปลงนาเกษตรกร ต าบลโยทะกา อ าเภอบางน าเปรยว จงหวดฉะเชงเทรา ฤดนาปรง 2556

ก ข

ค ง

จ ฉ

a b

c d

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

44

ภาพท 6 การทดสอบความตานทานของเพลยกระโดดหลงขาวตอสารฆาแมลงแตละชนด โดยวธ topical bioassay ภายใตหองควบคมอณหภม

ภาพท 7 การสมส ารวจประชากรแมลงหลาในนาขาวของเกษตรกร อ าเภอบานสราง จงหวดปราจนบร โดยการสมนบดวยตาเปลา (ก) และการใชสวงโฉบ (ข)

ภาพท 8 การทดสอบระยะการเจรญเตบโตของขาวพนธตางๆตอวงจรชวตของแมลงหลาในสภาพเรอนทดลองกลมวชาการ (แมลงศตรขาว) กองวจยและพฒนาขาว

ก ข ค ง

ก ข

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

45

ภาพท 9 การทดสอบความหนาแนนของประชากรแมลงหลาตอความเสยหายของผลผลตขาวในสภาพเรอนทดลอง กลมวชาการ (แมลงศตรขาว) กองวจยและพฒนาขาว

ภาพท 10 แปลงทดสอบประสทธภาพสารมะค าดควายตอหอยเชอร (ก) และการเกบขอมลหอยทตายหลงจากทดสอบสาร (ข) ในแปลงทดสอบประสทธภาพของสาร ณ ศนยวจยขาวปราจนบร จงหวดปราจนบร

ภาพท 11 ประชากรแมลงหลาทดกไดจากกบดกแสงไฟทตดตงในบรเวณบานของเกษตรกรหม 7 ต าบลทาชาง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก ตงแตเดอนกมภาพนธ – กนยายน 2556

ก ข

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

46

ภาพท 12 ความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอร ระยะการเจรญเตบโตของขาว ฤดกาล ปรมาณ น าฝน และระดบน าในแปลงนาในพนทนาชลประทาน อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย

ภาพท 13 ความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอร ระยะการเจรญเตบโตของขาว ฤดกาล ปรมาณ น าฝน และระดบน าในแปลงนาในพนทนาชลประทาน อ าเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

47

ภาพท 14 ความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอร ระยะการเจรญเตบโตของขาว ฤดกาล ปรมาณน าฝน และระดบน าในแปลงนา ในพนทนาน าฝน อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย

ภาพท 15 ความสมพนธระหวางความหนาแนนของหอยเชอร ระยะการเจรญเตบโตของขาว ฤดกาล ปรมาณน าฝน และระดบน าในแปลงนา ในพนทนาน าฝน อ าเภอพมาย จงหวดนครราชสมา

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

48

ภาพท 16 คาความเขมขนทท าใหสตวทดลองตาย 50 เปอรเซนต (LC50) ของสารมะค าดควายภายหลงการใสสาร 48 ชวโมง (ก) และ 5 วน (ข) ในแปลงนาทดลอง ทศนยวจยขาวปราจนบร จงหวดปราจนบร

ก ข

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

49

ภำคผนวก

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n

50

รายชอกจกรรมทงหมดทไดดาเนนการ

กจกรรมท 1 ศกษาและทดสอบหาวธปองกนกาจดแมลงและสตวศตรขาวทสาคญโดยการใชสารสกดจากพช

สารชวนทรย สารไคโตซานและสารฆาแมลง

กจกรรมท 2 ทดสอบและตดตามระดบความตานทานตอสารฆาแมลงแนะนาของประชากรเพลยกระโดดหลงขาว

กจกรรมท 3 การศกษาทางนเวศวทยาเพอการปองกนกาจดแมลงหลา

กจกรรมท 4 การศกษาพลวตประชากรหอยเชอร Pomacea canaliculata สมพนธกบระยะการเจรญของขาว

กจกรรมท 5 การทดสอบสารสกดจากผลมะคาดควายและนาหมกชวภาพในการปองกนกาจดหอยหอยเชอร

รายชอคณะผดาเนนการ

ลาดบ ชอ - สกล ตาแหนง สงกด

1. นางสกญญา อรญมตร นกกฏวทยาชานาญการ กองวจยและพฒนาขาว

2. นางสาวจนตนา ไชยวงค นกกฏวทยาชานาญการ กองวจยและพฒนาขาว

3. นางสาวอรสยาน บลยประมข นกวชาการเกษตรปฏบตการ กองวจยและพฒนาขาว

4. นางวรรณพรรณ จนลาภา นกวชาการเกษตรชานาญการพเศษ ศนยวจยขาวปราจนบร

5. นางสาวทสดาว เกตเนตร นกวชาการเกษตรปฏบตการ ศนยวจยขาวปราจนบร

6. นายชยรตน จนทรหน นกวชาการเกษตรชานาญการ ศนยวจยขาวชยนาท

7. นายพษณ หนตง นกวชาการเกษตรปฏบตการ ศนยวจยขาวนครราชสมา

8. นางสาวกรสร ศรนล นกวชาการเกษตรปฏบตการ ศนยวจยขาวเชยงราย

Rice R

esea

rch an

d Dev

elopm

ent D

ivisio

n