Diyalog Avrasya №24

ISS

N 1

302-5

686

97

71

30

25

68

00

0

Türkiye fiyat›7.50 YTL.

24

24

Вес

на /

Bah

ar 2

007 В Туркменистане

сохраняетсястабильность

Türkmenistan’daistikrar devamediyor

МЕСРОП II:Геноцид армян –козырная картав руках Запада

MESROP II:Bat› ‘soyk›r›m’danrant elde etmeyeçal›fl›yor

В глазахмесхетинцевживанадежда...

Ah›skal›n›ngözlerindeumut...

ВЛАДИМИРЖИРИНОВСКИЙ:Россия необязана никогокормить!

VLAD‹M‹R J‹R‹NOVSK‹:Rusya herkesibeslemek zorundade¤il!

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал / 3 ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi

Вместе навстречу мируBar›fla beraber yürüyelim

Вместе навстречу мируBar›fla beraber yürüyelim

редактор editör

ï�ÛÔÍ‡fl ÏËÎ‡fl ÊÂÌ˘ËÌ‡... ë ÌÂ ÒıÓ‰fl˘ÂÈ ÒÎËˆ‡ ÛÎ˚·ÍÓÈ Ë ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ‚ �‡·ÓÚÂ. ÖÂ Á‚‡ÎËåÂ�Ë. åÂ�Ë í�ËÙÓÌÂÌÍÓ. å˚ ÔÓÚÂ�flÎË ÂÂ ‚

ÍÓÌˆÂ ÌÓfl·�fl. åÂ�Ë ùÏËÎ¸flÌÓ‚Ì‡ ·˚Î‡ ÔÓÍ�Ó‚ËÚÂÎ¸ÌËˆÂÈ Ë

„Î‡‚Ì˚Ï Ô‡�ÚÌÂ�ÓÏ ÊÛ�Ì‡Î‡ «ÑÄ» Ì‡ ÚÂ��ËÚÓ�ËËêÓÒÒËÈÒÍÓÈ îÂ‰Â�‡ˆËË. Ç Í‡˜ÂÒÚ‚Â ˜ÎÂÌ‡ç‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó äÓÏËÚÂÚ‡ èÎ‡ÚÙÓ�Ï˚ ÑÄ ‚ êî,ÓÌ‡ Ô�ËÌËÏ‡Î‡ ‡ÍÚË‚ÌÓÂ Û˜‡ÒÚËÂ ‚ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚËèÎ‡ÚÙÓ�Ï˚, ÌÂ�Â‰ÍÓ fl‚ÎflflÒ¸ ‡‚ÚÓ�ÓÏÓ�Ë„ËÌ‡Î¸Ì˚ı Ë‰ÂÈ Ë Ô�ÓÂÍÚÓ‚.

äÓ„‰‡ Ï˚ ÔÓÁÌ‡ÍÓÏËÎËÒ¸, åÂ�Ë ùÏËÎ¸flÌÓ‚Ì‡·˚Î‡ ‰Ë�ÂÍÚÓ�ÓÏ ñÂÌÚ�‡ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÎËÚÂ�‡ÚÛ�˚êÓÒÒËÈÒÍÓÈ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ·Ë·ÎËÓÚÂÍË. üÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ Á‡·Û‰Û ÚÓÚ ÚÂÔÎ˚È Ô�ËÂÏ. á‡ ÓÍÌÓÏ ¯ÂÎÒÌÂ„, ‡ Ï˚ ÒË‰ÂÎË ‚ ÌÂ·ÓÎ¸¯ÓÈ Û˛ÚÌÓÈ ÍÓÏÌ‡ÚÂ ËÔËÎË „Ó�fl˜ËÈ ˜‡È. ìÒËÎËflÏË åÂ�Ë ùÏËÎ¸flÌÓ‚Ì˚ ‚·Ë·ÎËÓÚÂÍÂ ·˚ÎË Ó·Ó�Û‰Ó‚‡Ì˚ Á‡Î˚ ÎËÚÂ�‡ÚÛ��‡ÁÌ˚ı Ì‡�Ó‰Ó‚ ÇÓÒÚÓÍ‡. ä‡Ê‰˚È Á‡Î ÒÎÓ‚ÌÓ ÏËÌË-ÏÛÁÂÈ: Ú‡Ï Ô�ÓıÓ‰flÚ ‚˚ÒÚ‡‚ÍË Ë Ô�ÂÁÂÌÚ‡ˆËË, Ú‡Ï˜‡Ò‡ÏË ÏÓÊÌÓ ˜ËÚ‡Ú¸ Ë �‡ÁÏ˚¯ÎflÚ¸. åÂ�ËùÏËÎ¸flÌÓ‚Ì‡ ·˚Î‡ ÏËÌË‡Ú˛�ÌÓÈ ıÓÁflÈÍÓÈÒÚ‡�Ó„Ó Á‰‡ÌËfl, ‚ ÍÓÚÓ�ÓÏ ÊË‚ÛÚ ÍÌË„Ë. ÖÂ ÏË�ÒÓÒÚÓflÎ ËÁ ÏÓÁ‡ËÍË ÍÛÎ¸ÚÛ�, ÎËÚÂ�‡ÚÛ�, ËÁ Í�‡ÒÓÍËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ÇÓÒÚÓÍ‡. ÖÂ ÏË� ÒÓ„�Â‚‡Î ÚÂÔÎ˚È „ÓÎÓÒ ÂÂÁ‡ÏÂÒÚËÚÂÎfl å‡�ËÌ˚. ë ÛıÓ‰ÓÏ åÂ�ËùÏËÎ¸flÌÓ‚Ì˚ Ï˚ ÚÓÊÂ Í‡Í ·Û‰ÚÓ ÔÓÚÂ�flÎË ˝ÚÓÚÏË�, Ï˚ ·Û‰ÂÏ ÔÓ ÌÂÏÛ ÒÍÛ˜‡Ú¸. à ÌÂÎ¸Áfl ÌÂÒÓ„Î‡ÒËÚ¸Òfl Ò å‡�ËÌÓÈ, ÍÓÚÓ�‡fl, ÌÂ Ò‰Â�ÊË‚‡flÒÎÂÁ, „Ó‚Ó�ËÎ‡, ˜ÚÓ «ÒÎÓ‚ÌÓ ÔÓÚÂ�flÎ‡ Ï‡ÏÛ». åÂ�Ë·˚Î‡ «Ï‡ÏÓÈ» ÏÌÓ„Ëı Ô�ÓÂÍÚÓ‚ ‚ ·Ë·ÎËÓÚÂÍÂ.

èÓÏËÏÓ �ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ñÂÌÚ�ÓÏ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈÎËÚÂ�‡ÚÛ�˚, åÂ�Ë ùÏËÎ¸flÌÓ‚Ì‡ ‚ÂÎ‡ ÔÓÒÚÓflÌÌÛ˛�‡·ÓÚÛ, Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌÌÛ˛ Ì‡ �‡Á‚ËÚËÂ Ë ÛÍ�ÂÔÎÂÌËÂ„ÛÏ‡ÌËÚ‡�Ì˚ı Ò‚flÁÂÈ êÓÒÒËË ÒÓ ÒÚ�‡Ì‡ÏË ÄÁËË ËÄÙ�ËÍË. éÌ‡ ‚ÓÁ„Î‡‚ÎflÎ‡ îÓÌ‰ ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl�‡Á‚ËÚË˛ ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚ı ˆÂÌÚ�Ó‚ Á‡ �Û·ÂÊÓÏ, Ô�ËÒÓ‰ÂÈÒÚ‚ËË ÍÓÚÓ�Ó„Ó ·˚ÎË ÓÚÍ�˚Ú˚ �ÛÒÒÍËÂÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Â ˆÂÌÚ�˚ ‚ Ö„ËÔÚÂ, äËÚ‡Â, ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ,�fl‰Â Â‚�ÓÔÂÈÒÍËı ÒÚ�‡Ì. Ç íÛ�ˆËË ÚÂÔÂ�¸ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ Ú‡ÍËı ˆÂÌÚ�Ó‚: ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎ¸ÒÍÓÏÛÌË‚Â�ÒËÚÂÚÂ, ìÌË‚Â�ÒËÚÂÚ‡ı «î‡ÚËı» Ë «éÍ‡Ì», ‚ìÌË‚Â�ÒËÚÂÚÂ ËÏ. ëÛÎÂÈÏ‡Ì‡ ÑÂÏË�ÂÎfl ‚ àÒÔ‡�ÚÂ.ü ÔÓÏÌ˛ ÂÂ ‚ÓÎÌÂÌËÂ Ì‡ ˆÂ�ÂÏÓÌËË ÔÂ�Â‰‡˜Ë ÍÌË„ëÚ‡Ï·ÛÎ¸ÒÍÓÏÛ ÛÌË‚Â�ÒËÚÂÚÛ. ê‡‰ÓÒÚ¸ ÔÂ�ÂÔÓÎÌflÎ‡ÂÂ. ç‡Ï ÚÓÊÂ ·˚ÎÓ Ô�ËflÚÌÓ, ˜ÚÓ íÛ�ˆË˛ Ë êÓÒÒË˛ÒÓÂ‰ËÌflÚ ÌÓ‚˚Â ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Â ÏÓÒÚ˚.

ç‡¯Ë ÒÂ�‰ˆ‡ ‚ÒÂ„‰‡ ·ËÎËÒ¸ ‚ ÛÌËÒÓÌ, ‚Â‰¸ Û Ì‡Ò·˚Î‡ Â‰ËÌ‡fl ˆÂÎ¸ – �‡Á‚Ë‚‡Ú¸ „ÛÏ‡ÌËÚ‡�Ì˚Â Ò‚flÁËÏÂÊ‰Û ÍÛÎ¸ÚÛ�‡ÏË Ë Ì‡�Ó‰‡ÏË. à Ì‡Ï ‚ÒÂ„‰‡ ·Û‰ÂÚÌÂ ı‚‡Ú‡Ú¸ ˝ÌÂ�„ËË, ÍÓÚÓ�ÓÈ Û åÂ�Ë ùÏËÎ¸flÌÓ‚Ì˚·˚ÎÓ Ú‡Í ÏÌÓ„Ó. ÇÒÂ Ï˚ ÁÌ‡ÂÏ, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚ÓÌÛÊ‰‡ÂÚÒfl ‚ ÏË�Â. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡Ú¸‚ÓÁ‚Ó‰ËÚ¸ ÏÓÒÚ˚ ‚ÏÂÒÚÂ Ò Ú‡ÍËÏË Î˛‰¸ÏË, Í‡ÍåÂ�Ë, ÍÓÚÓ�˚Ï Ì�‡‚ËÚÒfl ÏË�, ÒËfl˛˘ËÈ ‚ÒÂÏËˆ‚ÂÚ‡ÏË �‡‰Û„Ë.

ëÏÂ�Ú¸ Ì‡ÒÚË„Î‡ åÂ�Ë ùÏËÎ¸flÌÓ‚ÌÛ ÔÓÒÎÂ‚ÓÁ‚�‡˘ÂÌËfl ËÁ äËÚ‡fl. í‡Ï ÚÓÊÂ ÓÚÍ�˚ÎÒfl ñÂÌÚ��ÛÒÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚. ÑÓ ÔÓÒÎÂ‰ÌÂ„Ó ‰Ìfl ÓÌ‡Ô�Ó‰ÓÎÊ‡Î‡ ÊËÚ¸ Ò‚ÓËÏË Ë‰Â‡Î‡ÏË. ÇÒfl ÒÂÏ¸flÊÛ�Ì‡Î‡ «ÑÄ» Ë èÎ‡ÚÙÓ�Ï˚ ÑË‡ÎÓ„ Ö‚�‡ÁËflÒÍÓ�·ËÚ ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ÒÏÂ�ÚË åÂ�Ë ùÏËÎ¸flÌÓ‚Ì˚í�ËÙÓÌÂÌÍÓ. éÌ‡ Ì‡‚ÒÂ„‰‡ ÓÒÚ‡ÌÂÚÒfl ‚ Ì‡¯ÂÈÔ‡ÏflÚË.

ü ıÓ˜Û ÔÓÔ�Ó˘‡Ú¸Òfl Ò ÌÂÈ ÁÌ‡ÏÂÌËÚ˚ÏÒÚËıÓÚ‚Ó�ÂÌËÂÏ Ä. ë. èÛ¯ÍËÌ‡, ÍÓÚÓ�ÓÂ ÓÌ‡, flÛ‚Â�ÂÌ‡, ÚÓÊÂ Ó˜ÂÌ¸ Î˛·ËÎ‡:

ü ‚‡Ò Î˛·ËÎ: Î˛·Ó‚¸ Â˘Â, ·˚Ú¸ ÏÓÊÂÚ, Ç ‰Û¯Â ÏÓÂÈ Û„‡ÒÎ‡ ÌÂ ÒÓ‚ÒÂÏ; çÓ ÔÛÒÚ¸ ÓÌ‡ ‚‡Ò ·ÓÎ¸¯Â ÌÂ Ú�Â‚ÓÊËÚ; ü ÌÂ ıÓ˜Û ÔÂ˜‡ÎËÚ¸ ‚‡Ò ÌË˜ÂÏ. ü ‚‡Ò Î˛·ËÎ ·ÂÁÏÓÎ‚ÌÓ, ·ÂÁÌ‡‰ÂÊÌÓ, íÓ �Ó·ÓÒÚ¸˛, ÚÓ �Â‚ÌÓÒÚ¸˛ ÚÓÏËÏ; ü ‚‡Ò Î˛·ËÎ Ú‡Í ËÒÍ�ÂÌÌÓ, Ú‡Í ÌÂÊÌÓ, ä‡Í ‰‡È ‚‡Ï ·Ó„ Î˛·ËÏÓÈ ·˚Ú¸ ‰�Û„ËÏ.

Ç›t› p›t› minyon. Her zaman gülümseyen, ça-l›flkan bir kad›n. Ad› Meri Trifonenko. OnuKas›m 2006’da kaybettik.

Meri Trifonenko Diyalog Avrasya dergisininRusya’daki hamisi ve en önemli partneriydi. DAPlatformu Rusya Milli Komitesinin üyesi olarakplatform çal›flmalar›nda çok aktif rol alan Meri,her an yeni fikirlere ve projelere öncülük yapmayahaz›rd›.

‹lk tan›d›¤›mda Rusya Federasyonu Merkez Kü-tüphanesi Do¤u Edebiyatlar› Bölüm Baflkan›yd›.Bize hemen çay yapm›fl ve çikolatal› bisküvilerlesunmufltu. Her ülkenin bir odas› vard›. Orada ül-kelerle ilgili kitaplar, afifller ve objelerle o ülkeleritan›tmay› amaçlayan sergiler yap›yordu. Çok gü-zel ve eski bir binada baflka zamanlarda yaflar gi-biydi. Frakl› kültürler ve sanatla dolu bir dünya.

Onu çok seven Marina’n›n flefkatli sesiyle dolubir dünya. Bizi de gidince içine al›veren bu dünya-

y› çok özleyece¤iz.Marina “annemi kay-betmifl gibi hissedi-yorum” derken hak-l›yd›. Kütüphane et-kinlikleri anas›n› kay-betmifl oldu.

“Rus KültürünüYurtd›fl›nda Yayma”proje çerçevesindekütüphaneler aras›çal›fl›yordu. Rus dili-ni, kültürünü yay-mak için çal›fl›rken

Türk kütüphaneleriyle de iliflki kurmufltu. ‹stan-bul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Okan Üniver-sitesi, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi veFatih Üniversitesi yönetimleri ile yak›n iliflkilerkurdu. Bu üniversitelere Rus edebiyat›n›n ve dili-nin seçkin örneklerinden kitaplar ba¤›fllad›. ‹stan-bul Üniversitesi’ndeki ba¤›fl töreninde onun nekadar heyecanl› oldu¤unu hat›rl›yorum. Sevinçliy-di. ‹ki ülke aras›nda kurulacak köprülerden dolay›biz de çok mutluyduk.

Ülkeler ve kültürler aras› çal›flan Meri Trifonen-ko ile kalbimiz hep ayn› h›zda att›. Kibar ve nazikMeri’yi hep arayaca¤›z. Dünyan›n bar›fla çok ihti-yac› oldu¤unu biliyoruz. Meri gibi insanlarla, fark-l›l›¤› seven ve koruyan dostlarla köprüler kurmayadevam edece¤iz.

Meri yukar›da sözünü etti¤im proje kapsam›n-da Çin’e gitmiflti ve dönüflte aram›zdan ayr›ld›.Yani son nefesini vermeden yine bir kültür köprü-sü kurdu. Biz DA ailesi olarak onu çok özleyecek veher zaman iyilikle yad edece¤iz.

Ruhunu Puflkin’in bir fliiriyle u¤urlayal›m.Seviyordum sizi ve bu aflk belki‹çimde sönmedi bütünüyle;Fakat üzmesin sizi art›k bu sevgi;‹stemem üzülmenizi hiçbir fleyle.Sessizce, umutsuzca seviyordum sizi,Kah ürkeklik,kah k›skançl›kla üzgün;Bu öyle içten,öyle candan bir sevgiydi ki,Dilerim bir baflkas›nca da böyle sevilin.

Прощаниес Мери

Невваль СевиндиГлавный редактор

Meri’nin

ard›ndan

Nevval Sevindi

Yay›n Editörü

Наши сердца всегдабились в унисон,ведь у нас былаединая цель –развиватьгуманитарные связимежду культурами инародами. И намвсегда будет нехватать энергии,которой у МериЭмильяновны былотак много.

Ülkeler ve kültürler

aras› çal›flan Meri

Trifonenko ile

kalbimiz hep ayn›

h›zda att›. Kibar ve

nazik Meri’yi hep

arayaca¤›z.

Мери / Meri

Редакторы отделов Alan Editörleri

Политика Siyaset Bilimi: Бушра Эрсанлы Büflra Ersanl›, Cоциология Sosyoloji: Умит Мерич Ümit Meriç

Kультура Kültür: Джемаль Ушак Cemal Uflak, Экономика Ekonomi: Кадир Дикбаш Kadir Dikbafl

Консультативный совет Dan›flma Kurulu

АНАР ANAR (Азербайджан Azerbaycan), Абиш Кекильбаев Abifl Kekilbayev, Мухтар Шаханов Muhtar

fiahanov (Казахстан Kazakistan), Чингиз Айтматов Cengiz Aytmatov (Кыргызстан K›rg›zistan),Ростислав Рыбаков Rostislav R›bakov (Российская Федерация Rusya Federasyonu), Халиль Иналджик

Halil ‹nalc›k, Кемаль Карпат Kemal Karpat, Шериф Мардин fierif Mardin, Ильбер Ортайлы ‹lber

Ortayl›, Халит Рефиг Halit Refi¤, Мете Тунчай Mete Tunçay (Турция Türkiye)

Ответственность за статьи, опубликованные в журнале, несут авторы. Yaz›lar›n sorumlulu¤u yazarlar›na aittir, dergiyi ba¤lamaz.

Координатор журнала в РФ Rusya Federasyonu KoordinatörüАли Сами Йылдырым Ali Sami Y›ld›r›m

Координатор журнала в Анкаре Ankara KoordinatörüФарук Эрбильгин Faruk Erbilgin

Управ. информационным отделом ‹stihbarat ve Haber Bölüm fiefiСалих Яйладжы Salih Yaylac›

Отдел маркетинга Abone, Reklam ve Da¤›t›mМуневвер Караташ Münevver Karatafl

([email protected])

Дизайн Görsel Tasar›mМурат Аджар Murat Acar

Адрес Yönetim Yeri, ‹mtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Adresi: Cumhuriyet Cad. No: 209/4 Harbiye-‹stanbul/TürkiyeТел Tel: +90 (212) 232 17 51 Факс Faks: +90 (212) 231 82 34

Bask›: Zaman Gazetesi Bask› Tesisleri / Yenibosna - ‹stanbul Tel: +90 (212) 454 14 54

Представительства Temsilcilikler:

Турция Türkiye +90 (212) 232 17 51Азербайджан Azerbaycan ([email protected]) +994 (12) 498 17 24

Грузия Gürcistan ([email protected]) +995 (32) 93 43 76Казахстан Kazakistan ([email protected]) +7 (327) 291 31 60

Кыргызстан K›rg›zistan ([email protected]) +996 (312) 59 65 30Молдова Moldova ([email protected]) +373 (79) 76 70 83

Монголия Mo¤olistan ([email protected]) +34 29 66 32 54 63

Нахчеван Nahç›van ([email protected]) +994 502 12 02 17Российская Федерация Rusya Federasyonu ([email protected]) +7 (495) 514 13 83

Татарстан Tataristan ([email protected]) +7 (843) 238 18 47Башкортостан Baflk›rdistan ([email protected]) +7 (3472) 66 58 38

Таджикистан Tacikistan ([email protected]) +992 (372) 24 91 83Туркменистан Türkmenistan ([email protected]) +99 (312) 41 14 05-06-07Украина Ukrayna ([email protected]) +38 (044) 235 66 53

Türkiye’de fiyat›: 7.50 YTL. KKTC’de fiyat›: 8.50 YTL. Y›ll›k abone bedeli: 28 YTL., ö¤renciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO, ABD: 35 USDAbone hesap numaralar›: Asya Kat›l›m Bankas› A.fi. fiiflli fiubesi, YTL: 5-186593-1 USD: 186593-2 EURO: 186593-7.

TC. Ziraat Bankas› Afi. Osmanbey fiubesi (850) YTL: 45359102-5001 USD: 45359102-5002 EURO: 45359102-5003 Posta çeki no: 1612101

Подписной индекс: 83156 Каталог Пресса России

Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций Российской Федерации

Свидетельство о регистрации: ПИ № 77-5826 от 07.12. 2000 В России и странах СНГ цена договорная

Журнал «ДА» зарегистрирован в Министестве культуры, информации и спорта Республики Казахстан. Свидетельство о регистрации: 5878-Ж

www.da.com.tr • [email protected]

Диалог начинается с «да». Diyalog ‘evet’le bafllar.

Журнал «ДА» – издание Платформы Диалог ЕвразияDA dergisi bir Diyalog Avrasya Platformu yay›n›d›r.

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журналÜç ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi

Yayg›n Süreli Yay›n / T. C. Kültür Bakanl›¤› Sertifika No: 1106-34-002992

Учредители ‹mtiyaz SahibiОт имени АО «Фон Да Ажанс Хизм. Сан. ве Тидж.» Эркам Туфан Айтав и Некоммерческая организация«Фонд содействия развитию Центра восточной литературы Российской государственной библиотеки»

Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. Afi. ad›naErkam Tufan Aytav

Генеральный координатор и ответственный редакторGenel Koordinatör ve Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü

Дженгиз Шимшек Cengiz fiimflek

Зам. редактора Yaz› ‹flleri Müdür Yard›mc›s›Лилия Якимова Liliya Yakimova

Главный редактор Yaz› ‹flleri Müdürü-Yay›n EditörüНевваль Севинди Nevval Sevindi

Главный консультант Yazar-Bafldan›flmanМустафа Армаган Mustafa Arma¤an

Редакторы русских текстов Rusça RedaktörleriАлександр Полещук, Марина МеланьинаAleksandr Polefluk, Marina Melanina

Редколлегия Yay›n KuruluАзербайджан Azerbaycan

Бахтияр Вахабзаде Bahtiyar Vahapzade

Низами Джафаров Nizami Caferov

Ариф Эмрахоглу Arif Emraho¤lu

Иса Хабиббейли ‹sa Habipbeyli

Энес Джансевер Enes Cansever

Сулейман Окумуш Süleyman Okumufl

Исмаил Хаджиев ‹smail Hac›yev

Грузия Gürcistan

Гиули Аласания Giuli Alasania

Тамаз Гамкрелидзе Tamaz Gamkrelidze

Рамаз Б. Кхотивари Ramaz B. Khotivari

Нона Гамбашидзе Nona Gambaflidze

Тато Ласхишвили Tato Lashiflvili

Экрем Шахан Ekrem fiahan

Казахстан Kazakistan

Шeрхан Муртаза fierhan Murtaza

Нурлан Оразалин Nurlan Orazalin

Олжас Сулейменов Olcas Süleymenov

Али Челикбаш Ali Çelikbafl

Кыргызстан K›rg›zistan

К. Молдокасымов K. Moldokas›mov

Мустафа Башкурт Mustafa Baflkurt

Монголия Mo¤olistan

Цедендорж Дашдондов Ts. Dafldandov

Молдова Moldova

Мехмет Зор Кая Mehmet Zor Kaya

Борис Мариaн Boris Marian

Российская Федерация Rusya Federasyonu

Леонид Сюкияйнен Leonid Sükiyainen

Михаил Мейер Mihail Meyer

Дмитрий Васильев Dimitriy Vasiliyev

Татарстан TataristanИльфак Ибрагимов ‹lfak ‹bragimov

Разиль Валеев Razil Valeyev

Расим Хуснутдинов Rasim Husnutdinov

Башкортостан Baflk›rdistanРавиль Бикбаев Ravil Bikbayev

Марат Абдуллин Marat Abdullin

Таджикистан Tacikistan

Муминшо Каноатов Muminflo Kanoatov

Месут Ата Mesut Ata

Турция Türkiye

Мехмет Алтан Mehmet Altan

Токтамыш Атеш Toktam›fl Atefl

Бешир Айвазоглу Beflir Ayvazo¤lu

Талат Саит Халман Talat Sait Halman

М. Али Кылычбай M. Ali K›l›çbay

Ниязи Октем Niyazi Öktem

Авни Озгурель Avni Özgürel

Мехмет Сарай Mehmet Saray

Эдибе Созен Edibe Sözen

Туркмениcтан Türkmenistan

Джемиль Йылдыз Cemil Y›ld›z

Украина Ukrayna

Владимир Сергейчук Vladimir Sergeyçuk

Исмаил Керимов ‹smail Kerimov

Гокхан Демир Gökhan Demir

Богдан Андрусышин Bogdan Andrus›flin

Светлана Кирьянова Svetlana Kiryanova

Игорь Коваль ‹gor Koval

ГЛАВНАЯ ТЕМА/DOSYA

Уж не национационализм ли это?Ростислав Рыбаков

Sak›n bu da milliyetçilik olmas›n? Rostislav R›bakov

Исфандияр Вахабзаде:Отец научил меня гордиться тем, что я - азербайджанецБеседовал: Мехмет Зор Кая

‹sfandiyar Vahapzade:Azeri olmakla gurur duymay› bana babam ö¤rettiKonuflan: Mehmet Zor Kaya

Я – живая часть ТаджикистанаС. Сухоян

Tacikistan’›n ayr›lmaz parças›y›mS. Suhoyan

Возможна ли Евразия без Армении?Ибрагим Мамедов

Ermenistans›z bir Avrasya mümkün mü?‹brahim Mamedov

В. Жириновский: Национализм означает любовь к РодинеБеседовал: Кубейси Тархан

Vladimir Jirinovski: Milliyetçilik vatan› sevmektirKonuflan: Kubeysi Tarhan

Национализм: не раса, а культураНаджи Бостанджи

Milliyetçilik: Irk de¤il kültürNaci Bostanc›

М. Языджиоглу: Турецкий национализм в опасности?Беседовал: Дженгиз Шимшек

Muhsin Yaz›c›o¤lu: Türklük tehlikede mi?Konuflan: Cengiz fiimflek

Патриарх Месроп II: Два лица АраратаБеседовал: Джемаль Ушак

Mesrop Mutafyan: Ararat’›n iki yüzüKonuflan: Cemal Uflak

Голос братства в Казахстане звучит все громчеБахтияр Асылханулы

Kazakistan’dan yükselen kardefllik sesiBahtiyar As›lhanul›

Борис Жебровский: «Неудачная наша география»Беседовала: Светлана Йора

Boris Jebrovsky: Talihsiz bir co¤rafyada yafl›yoruzKonuflan: Svetlana Yora

16

26

30

34

38

46

52

65

72

76

Станет ли ООН ОрганизациейОбъединенных Цивилизаций?Мумтазер Тюрконе

BM Birleflmifl Medeniyetler olabilir mi? Mümtaz’er Türköne

глобальный взгляд global bak›fl 6

Оранжевое на бело-голубомВалерий Дружбинский

Beyaz-Mavi Üzerinde Turuncu Valeriy Drujbinskiy

политика siyaset 10

В Грузии крепнет культурасовместного проживанияКетеван Хуцишвили

Gürcistan’da birlikte yaflamakültürü gelifliyorKetevan Hutsiflvili

общество toplum 82

содержание

актуально güncel 96В Туркменистане сохраняетсястабильностьДжемиль Йылдыз

Türkmenistan’daistikrar devam ediyorCemil Y›ld›z

Фатма Фырат ТопчуоглуПривлекательный центр для турецкихпредпринимателей: МолдоваБеседовал: Мехмет Зор Кая

Fatma F›rat Topçuo¤luTürk yat›r›mc›s›için cazip bir ülke: MoldovaKonuflan: Mehmet Zor Kaya

экономика ekonomi 86

Чингиз Айтматов предлагаетсоздать Институт развитиятюркских языковБеседовал: Реджеп Эрен

Cengiz Aytmatov: Türk dillerinigeliflim enstitüsü kurulmal›Konuflan: Recep Eren

лицом к лицу yüz yüze 92

Глаза месхетинцев Садык Эрен

Ah›ska’n›n gözleriSad›k Eren

общество toplum 108

Турки предпочитают слушать Айла Буз

Türkler okumaktançok dinlemeyi seviyorAyla Buz

книжное обозрение kitabiyat 116

искусство sanat 86

Женские туфлишагают во имя мираЖюлиде Карахан

Ayakkab›lar bar›fla yürüdüJülide Karahan

içindekiler

óÂÚ‚Â�Ú‡fl Ó·˘‡fl ‚ÒÚ�Â˜‡ Ì‡‚˚Ò¯ÂÏ Û�Ó‚ÌÂ, ÒÓÒÚÓfl‚¯‡flÒfl ‚ëÚ‡Ï·ÛÎÂ ‚ �‡ÏÍ‡ı Ô�ÓÂÍÚ‡

«ÄÎ¸flÌÒ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» ÔÓ‰ �ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÏÔ�ÂÏ¸Â�-ÏËÌËÒÚ�‡ íÛ�ˆËË êÂ‰ÊÂÔ‡í‡ÈËÔ‡ ù�‰Ó„‡Ì‡ Ë Ô�ÂÏ¸Â�-ÏËÌËÒÚ�‡àÒÔ‡ÌËË ïÓÒÂ ãÛËÒ‡ êÓ‰�Ë„ÂÒ‡ ë‡Ô‡ÚÂ�ÓË ÔÓ‰ Ô‡Ú�ÓÌ‡ÚÓÏ é�„‡ÌËÁ‡ˆËËé·˙Â‰ËÌÂÌÌ˚ı ç‡ˆËÈ, ‰‡Î‡ ÌÓ‚ÓÂ‰˚ı‡ÌËÂ Ë‰ÂÂ ‚ÒÂÓ·˘Â„Ó Ô�ËÏË�ÂÌËfl.

ÑÓÒÚË„ÌÛÚ¸ Û�Ó‚Ìfl ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÓÈˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË – ÌÂËÁÏÂÌÌ‡fl ˆÂÎ¸,ÍÓÚÓ�Û˛ ÔÓÒÚ‡‚ËÎË ÔÂ�Â‰ Ì‡ÏËÒÓÁ‰‡ÚÂÎË Ì‡¯ÂÈ �ÂÒÔÛ·ÎËÍË. èÓ˜ÂÏÛ˝ÚÓÚ ‚˚ÒÓÍËÈ Ó�ËÂÌÚË�, Ó ÍÓÚÓ�ÓÏÔÓÒÚÓflÌÌÓ Ì‡ÔÓÏËÌ‡ÂÚ �ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÌ‡¯Â„Ó „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡, ÌÂ Ô�ËıÓ‰ËÚ ÌËÍÓÏÛ‚ „ÓÎÓ‚Û ÚÓ„‰‡, ÍÓ„‰‡ ÒÔÓ�flÚ Ó· «ÄÎ¸flÌÒÂˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ»? èÓ˜ÂÏÛ ÌËÍÚÓ ÌÂÔ�Ó‚Ó‰ËÚ Ô‡�‡ÎÎÂÎË ÏÂÊ‰Û«ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÂÈ» Ë«ÄÎ¸flÌÒÓÏ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ»? äÓ„‰‡ Ì‡¯Ô�ÂÏ¸Â�-ÏËÌËÒÚ� Ô�ËÁ˚‚‡ÂÚˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË Í ‡Î¸flÌÒÛ, Í‡ÍÛ˛ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÓÌ? Ç ÚÓ‚�ÂÏfl Í‡Í é�„‡ÌËÁ‡ˆËfl é·˙Â‰ËÌÂÌÌ˚ıç‡ˆËÈ ‚ÓÁ„Î‡‚ÎflÂÚ Ë ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÂÚ‰‡ÌÌ˚È Ô�ÓÂÍÚ, ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ Í‡ÍÓ„ÓÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰ÌÓ„Ó ÔÓ�fl‰Í‡ Á‡ÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚÏË� ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ?

ë‡Ï Ô�ÓÂÍÚ «ÄÎ¸flÌÒ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ»ÔÂ�Â‚Ó‰ËÚ é�„‡ÌËÁ‡ˆË˛ é·˙Â‰ËÌÂÌÌ˚ıç‡ˆËÈ ‚ ÒÚ‡ÚÛÒ é�„‡ÌËÁ‡ˆËËé·˙Â‰ËÌÂÌÌ˚ı ñË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ.åÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰ÌÓÂ ÛÒÚ�ÓÈÒÚ‚Ó,ÙÓ�ÏË�Ó‚‡‚¯ÂÂÒfl ÔÓ Ô�ËÌˆËÔÛ «é‰ÌÓ„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó – Ó‰Ì‡ Ì‡ˆËfl», ÛÒÚÛÔ‡ÂÚÏÂÒÚÓ �‡ÁÎË˜Ì˚Ï ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏ.ÇÒÂÏË�Ì‡fl é�„‡ÌËÁ‡ˆËfl é·˙Â‰ËÌÂÌÌ˚ıç‡ˆËÈ Ô�Â‚�‡˘‡ÂÚÒfl ‚ ÒÚ�ÛÍÚÛ�Û,Ô�Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛˘Û˛ �‡ÁÌÓÓ·�‡ÁËÂˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. Ç ÔÓÎÌÓÏ Ô�ÓÚË‚Ó�Â˜ËÈ

ÏË�Â íÛ�ˆËfl Á‡ÌËÏ‡ÂÚ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡, ÍÓÚÓ�ÓÂ Ì‡ Î¸„ÓÚÌ˚ıÛÒÎÓ‚Ëflı ÁÌ‡ÍÓÏËÚ á‡Ô‡‰ ÒÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�ÓÈ. Ç ˝ÚÓÚ ÏÓÏÂÌÚÏ˚ ÛÔÛÒÍ‡ÂÏ ËÁ ‚Ë‰Û ÓÔ‡ÒÌÓÒÚËÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ‚ ÏË�Â, �‡Á‰ÂÎÂÌÌÓÏ Ì‡ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË Ë �‡Ò˜Â�ÚË‚¯ÂÏ ÒÓ„Î‡ÒÌÓËÏ „�‡ÌËˆ˚.

Цивилизованный инецивилизованный мирë �‡ÒÔ‡‰ÓÏ ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡ ÔÓÎÛ˜ËÎË�‡Á‚ËÚËÂ ËÏÔÂ�ÒÍËÂ Ë‰ÂÓÎÓ„ËË,ÍÓÚÓ�˚Â ÒÍ�˚ÚÓ ËÎË fl‚ÌÓ ÓÔË�‡˛ÚÒfl Ì‡ÍÓÌˆÂÔˆË˛ ‰ÂÎÂÌËfl ÏË�‡ ÔÓˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌÓÏÛ Ô�ËÁÌ‡ÍÛ.

г л о б а л ь н ы й в з г л я д g l o b a l b a k › fl

6 Д И А Л О Г Н А Ч И Н А Е Т С Я С « Д А »

Станет ли ООН ОрганизациейОбъединенных Цивилизаций?

Мумтазер ТюрконеПрофессор, доктор политологических наук, Университет Гази (Анкара).

BM Birleflmifl

Medeniyetler olabilir mi?

Mümtaz’er Türköne

Prof. Dr., Gazi Üniversitesi (Ankara).

Baflbakan Tayyip Erdo¤an ile ‹s-panya Baflbakan› Zapatero’nunefl baflkanl›¤›nda ve Birleflmifl

Milletler himayesinde sürdürülen“Medeniyetler ‹ttifak›” projesi kapsa-m›nda, ‹stanbul’da düzenlenen “4.Yüksek Düzeyli Grup Toplant›s›”, Küre-sel Bar›fl Projesine yeni bir soluk kazan-d›rd›.

“Muas›r medeniyet seviyesine ulafl-mak”, Cumhuriyet’in kurucular›n›nönümüze koyduklar› de¤iflmez hedefti.Her vesile ile devlet büyüklerimizintekrarlad›¤› bu yüce hedef; “Medeni-yetler ittifak›” tart›fl›l›rken neden kim-senin akl›na gelmiyor? “Muas›r Mede-niyet” ile “Medeniyetler ‹ttifak›” ara-s›nda neden kimse herhangi bir iliflkikurmuyor? Baflbakan›m›z medeniyet-leri ittifaka ça¤›r›rken, hangi medeni-yetin sözcüsü olarak hareket ediyor?Birleflmifl Milletler, bu projeyi sahiple-nip yürütürken medeniyetler dünyas›,ne tür bir uluslararas› düzene zeminsa¤l›yor?

“Medeniyetler ‹ttifak›” projesininbizzat kendisi, Birleflmifl Milletler’i,“Birleflmifl Medeniyetler” statüsünesokuyor. Her devletin bir millete da-yand›¤› iddias›na göre flekillenen mil-letleraras› düzen, yerini medeniyetlereb›rak›yor. Dünya örgütü BM, medeni-yetleri temsil eden bir organizasyonadönüflüyor. Türkiye, çat›flan medeni-yetler dünyas›nda ‹slâm Medeniyeti’niBat› için ehven flartlarda temsil edenbir ülke konumuna giriyor. Bu arada

Премьер-министр Испании Хосе ЛуисРодригес Сапатеро и премьер-министр

Турции Реджеп Тайип Эрдоган

‹spanya Baflbakan› Jose Luis Zapaterove Baflbakan Tayyip Erdo¤an

ÇÓÁ‚�‡˘‡ÂÚÒfl ÔÓÔÛÎfl�Ì‡fl ‚ XIX ‚.Ë‰ÂÓÎÓ„Ëfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ. é‰Ì‡ÍÓ ÏË� Ì‡Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ ‰ÂÎËÚÒfl ÌÂ Ì‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË,‡ Ì‡‰‚ÓÂ: Ì‡ ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚È ËÌÂˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚È ÏË�.çÂˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚Ï ÏË�ÓÏ Ò˜ËÚ‡ÂÚÒflÏË�, ÍÓÚÓ�˚È ÌÂ Ò˜ËÚ‡ÂÚ ÌÛÊÌ˚ÏÔÓ‰˜ËÌflÚ¸Òfl ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÌÓÏÛ á‡Ô‡‰ÓÏÔÓ�fl‰ÍÛ. àÏÔÂ�ÒÍËÂ ÒÚ�ÛÍÚÛ�˚Á‡fl‚Îfl˛Ú: «Ç ‰ËÍÓÏ ÎÂÒÛ ‚˚ ‰ÓÎÊÌ˚�ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸Òfl ÌÂ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏËÔ�‡‚‡ÏË, ‡ Á‡ÍÓÌ‡ÏË ÎÂÒ‡» Ë Ô�ËÏÂÌfl˛Ú‚ Ï‡Ò¯Ú‡·‡ı ÏË�‡ ÙÓ�ÏÛÎÛ ‰‚ÓÈÌ˚ıÒÚ‡Ì‰‡�ÚÓ‚.

éÚ˜ÂÚ, Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚È Ô�ÂÊÌÂÏÛÉÂÌÂ�‡Î¸ÌÓÏÛ ÒÂÍ�ÂÚ‡�˛ ééç äÓÙËÄÌÌ‡ÌÛ Ì‡ ÒÚ‡Ï·ÛÎ¸ÒÍÓÈ ‚ÒÚ�Â˜Â«ÄÎ¸flÌÒ‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ», ·˚Î ÓÁ‡„Î‡‚ÎÂÌÚ‡Í: «Ç ÓÒÌÓ‚Â ‚ÓÁ�‡ÒÚ‡˛˘Â„Ó Á‡Ô‡‰ÌÓ-ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó Ô�ÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËfl ÎÂÊËÚÌÂ �ÂÎË„Ëfl, ‡ ÔÓÎËÚËÍ‡», ˜ÚÓ Â˘Â �‡ÁÔÓ‰Ú‚Â�Ê‰‡ÂÚ ÚÓÚ Ù‡ÍÚ, ˜ÚÓ ‡‚ÚÓ�˚˝ÚÓ„Ó ÛÚ‚Â�Ê‰ÂÌËfl ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ÔÓÌËÏ‡˛Ú ËÒÚËÌÌÓÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ ‰ÂÎ.«é‰ÌËÏ ËÁ Ù‡ÍÚÓ�Ó‚, ÍÓÚÓ�˚ÈÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ �ÓÒÚÛ ˝ÍÒÚ�ÂÏËÁÏ‡,

fl‚ÎflÂÚÒfl ÔÓ‰‡‚ÎÂÌËÂ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈÒ‚Ó·Ó‰˚ ‚ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ı.èÓ˝ÚÓÏÛ Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌËÂ Ô�‡‚fl˘ËÏËÍ�Û„‡ÏË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó ÏË�‡‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Û˜‡ÒÚËfl ‚ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈÊËÁÌË „�ÛÔÔ, ÌÂ ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛˘Ëı ‚ Ò‚ÓÂÈ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË Ì‡ÒËÎËÂ, ·ÂÁ Û˜ÂÚ‡�ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ËÎË Ò‚ÂÚÒÍËıÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚÂÈ, ÔÓÒÎÛÊËÚ ÔÓÎ¸ÁÂ Í‡ÍÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó, Ú‡Í Ë Á‡Ô‡‰ÌÓ„ÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡». ÄÍˆÂÌÚ Ì‡ «Ò‚ÂÚÒÍÓÒÚË»‰ÂÎ‡ÂÚ Ó˜Â‚Ë‰Ì˚Ï, ˜ÚÓ Ô�Ë˜ËÌÓÈÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÌÂ�ÂÎË„ËÓÁÌ˚Â Û·ÂÊ‰ÂÌËfl, ‡ ÏË� ÓÊË‰‡ÂÚ«Ò‚ÂÚÒÍ‡fl» ÔÂ�ÒÔÂÍÚË‚‡. ç‡ ÔÂ�‚˚ÈÔÎ‡Ì ‚˚ıÓ‰ËÚ ÔÓÎËÚËÍ‡, ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÈÏË� ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ‚‚Ó‰ËÚÒfl ‚ �ÛÒÎÓ‚ÒÂÏË�Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. íÛ�ˆËflÔ�Â‚�‡˘‡ÂÚ Ò‚Ó˛ ˆÂÎ¸ «ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÓÈˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË» ‚ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌ˚ÈÓ�ËÂÌÚË� ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÏË�‡, ‚ÍÓÚÓ�ÓÏ ÂÒÚ¸ ÏÂÒÚÓ Ú‡ÍËÏ ˆÂÌÌÓÒÚflÏ,Í‡Í ‰ÂÏÓÍ�‡ÚËfl, Ò‚Ó·Ó‰‡ ÒÎÓ‚‡ Ë Ô�‡‚‡˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. í‡ÍËÏ Ó·�‡ÁÓÏ ‚˚�‡Ê‡ÂÚÒflÔ�ÓÚË‚Ó‰ÂÈÒÚ‚ËÂ ‰ÂÎÂÌË˛ ÏË�‡ Ì‡ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚È Ë ÌÂˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌ˚È.

biz, medeniyetlere göre kutuplaflm›fl,medeniyetlere göre s›n›rlar› çizilmiflbir dünyada var olman›n tehlikelerinigözden kaç›r›yoruz.

Medenî ve

medenî olmayan dünya

Sovyetler Birli¤i’nin da¤›lmas› ile bir-likte gelifltirilmeye bafllanan hege-monya ve imparatorluk kuramlar›, ör-tük veya aç›k biçimde bir medeniyetkurgusuna dayan›yor. 19. yüzy›l›n yay-g›n “medeniyet ideolojisi” geri dönü-yor. Dünya gerçekte medeniyetlere de-¤il, “medeni olan ve olmayan dünya”fleklinde ikiye bölünüyor. Medenî ol-mayan dünya, Bat›’n›n sahip oldu¤uhukukun uygulanmas›na gerek duyul-mayan vahfli bölgeler olarak tan›mla-n›yor. ‹mparatorluk kuramc›lar›: “Yolu-nuz vahfli bir ormana düflerse oradakendi hukukunuzu de¤il “orman ka-nunlar›”n› uygulamak zorundas›n›z”diyerek, dünya ölçe¤inde bir çifte stan-dard›n formülünü sunuyorlar.

‹stanbul Toplant›s›’nda BM GenelSekreteri Kofi Annan’a da sunulan ra-pora “Büyüyen Müslüman-Bat› ayr›m›-n›n temelinde din de¤il, siyaset yat›yor”bafll›¤›n›n verilmesi, bu ifadeyi koyanla-r›n durumun bütünüyle fark›nda ol-duklar›n› gösteriyor. “Afl›r›l›¤›n artmas›-na yol açan faktörlerden biri ‹slâm dün-yas›ndaki siyasi hareketlerin bast›r›lm›flolmas›d›r. Bu nedenle ‹slam dünyas›n-daki iktidar çevreleri taraf›ndan, fliddet

g l o b a l b a k › fl г л о б а л ь н ы й в з г л я д

D ‹ Y A L O G E V E T ’ L E B A fi L A R 7

Сам проект «Альянс цивилизаций» переводит ОрганизациюОбъединенных Наций в статус Организации ОбъединенныхЦивилизаций. Международное устройство,формировавшееся по принципу «Одно государство – однанация», уступает место различным цивилизациям.

“Medeniyetler ‹ttifak›” projesinin bizzat kendisi, Birleflmifl

Milletler’i, “Birleflmifl Medeniyetler” statüsüne sokuyor.

Her devletin bir millete dayand›¤› iddias›na göre flekillenen

milletleraras› düzen, yerini medeniyetlere b›rak›yor.

Не попасть в ловушку«столкновенияцивилизаций»«ÄÎ¸flÌÒ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚËÒÍÎ˛˜ËÚ¸ Û„�ÓÁÛ ÔÓÎfl�ËÁ‡ˆËËˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ Ë ‚ ÚÓ ÊÂ ‚�ÂÏfl ÓÚÍ�˚Ú¸‰Ó�Ó„Û ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏ Ó·˘ÂÒÚ‚‡Ï.ÄÎ¸flÌÒ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ‚ÒÂÏË�Ì˚È�‡ÁÛÏ Ë Á‰�‡‚ÓÏ˚ÒÎËÂ, ÒÚ�ÂÏËÚÒflÓ·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ Ô�ËÏË�ÂÌËÂ ‚Ó ‚ÒÂÏË�ÌÓÏÏ‡Ò¯Ú‡·Â, Ô�Â‰Î‡„‡ÂÚ ‚ÏÂÒÚÓ ‚�‡Ê‰˚ ËÌ‡ÒËÎËfl ÏË�, ‡ ‚ÏÂÒÚÓ ÌÂÚÂ�ÔËÏÓÒÚË ÍËÌ‡ÍÓÏ˚ÒÎË˛ – ‰Ó·�ÓÊÂÎ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸.çÂÏ‡ÎÓ ÒËÎ ·˚ÎÓ Ô�ËÎÓÊÂÌÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó,˜ÚÓ·˚ Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÂ Ô�ÓÚË‚Ó�Â˜Ëfl«ıÓÎÓ‰ÌÓÈ ‚ÓÈÌ˚» Á‡ÏÂÌËÚ¸ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËÂÏ �ÂÎË„ËÈ,Ô�ÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËÂÏ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÚ‚‡ Ëı�ËÒÚË‡ÌÒÚ‚‡. ëËÎ¸Ì˚Â ÏË�‡ ÒÂ„ÓÔ˚Ú‡ÎËÒ¸ ÒÓÁ‰‡Ú¸ ËÁ ËÒÎ‡Ï‡ Ó·�‡Á«‚˚„Ó‰ÌÓ„Ó ‚�‡„‡» ‚Á‡ÏÂÌ ÔÓÍËÌÛ‚¯Â„ÓÒ‚ÂÚ «Ô�ËÁ�‡Í‡ ÍÓÏÏÛÌËÁÏ‡».äÓÌˆÂÔˆËfl ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ·˚Î‡ Ô�Ë‰ÛÏ‡Ì‡ ‡ÏÂ�ËÍ‡ÌÒÍÓÈÔ�‡‚fl˘ÂÈ ˝ÎËÚÓÈ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó�ËÚ¸ ÂÂ ÔÓÚ�Â·ÌÓÒÚ¸ ËÏÂÚ¸‚�‡„‡. àÌËˆË‡ÚË‚‡ «ÄÎ¸flÌÒ‡ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» Ò‚Ó‰ËÚ ˝ÚÓ Ì‡ÏÂ�ÂÌËÂ Ì‡ÌÂÚ Ë ÔÂ�Â‚Ó‰ËÚ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË Ì‡ �ÓÎ¸ÓÒÌÓ‚Ì˚ı ‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘Ëı ÎËˆ ‚ÒÂÓ·˘Â„ÓÏË�‡.

Есть ли у исламского мира свой цивилизационный проект?ÖÒÚ¸ ÎË Û ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÏË�‡ Ò‚ÓÈˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌ˚È Ô�ÓÂÍÚ, Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÎË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÈ ÏË� ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÛ˛ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛? í�Û‰ÌÓ ‰‡Ú¸ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸Ì˚È ÓÚ‚ÂÚ Ì‡ ˝ÚË ‚ÓÔ�ÓÒ˚.çÓ Í‡Í ÊÂ ÚÓ„‰‡ ÏÓÊÌÓ ‚ÓÈÚË ‚ «ÄÎ¸flÌÒˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ»? ÇÂ‰¸ ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó ÌÛÊÌÓÒÓÁ‰‡Ú¸ Í‡ÍÛ˛-ÎË·Ó ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛.çÂÛÊÂÎË ÌÂ ÏÓÊÂÚ ‚ÓÁ�Ó‰ËÚ¸ÒflÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍ‡fl ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl, ÍÓÚÓ�‡fl ÌÂÚÓÎ¸ÍÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Î‡, ÌÓ Ë ·ÎËÒÚ‡Î‡ Ì‡‚ÂÒ¸ ÏË� ‚ Ô�Ó¯ÎÓÏ? èÓÎÓÊËÚÂÎ¸Ì˚ÈÓÚ‚ÂÚ Ì‡ ‰‡ÌÌ˚È ‚ÓÔ�ÓÒ ·Û‰ÂÚÌ‡ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂÏ ÚÂÏ, ÍÚÓ ÓÚÓÊ‰ÂÒÚ‚ÎflÂÚËÒÎ‡Ï Ò ÚÂ��Ó�ËÁÏÓÏ. Ç˚ Ì‡˜ËÌ‡ÂÚÂ‰Ë‡ÎÓ„ Ò ÏË�ÓÏ Í‡Í ıÓÁflÂ‚‡ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌÓ„Ó Ô�ÓÂÍÚ‡. Ç˚Ô�Â‰Î‡„‡ÂÚÂ ÚÓ, ‚ ˜ÂÏ ÌÛÊ‰‡ÂÚÒfl˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó, ÓÒÌÓ‚˚‚‡flÒ¸ Ì‡ Ò‚ÓÂÈˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË. Ç˚ Ó·Â˘‡ÂÚÂ ÏË�, ‚ÍÓÚÓ�ÓÏ „ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚Û˛Ú ‰�ÛÊ·‡,ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚ËÂ, Ó·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÂˆÂÌÌÓÒÚË Ë ÒÓÒÚ�‡‰‡ÌËÂ. ñË‚ËÎËÁ‡ˆËË„Ó‚Ó�flÚ Ì‡ Ó‰ÌÓÏ flÁ˚ÍÂ. Ç˚ Á‡ÌËÏ‡ÂÚÂÒ‚ÓÂ ÏÂÒÚÓ ‚ ÏË�Â ·Î‡„Ó‰‡�fl Ì‡ÎË˜Ë˛Â‰ËÌÓ„Ó flÁ˚Í‡ Ô�‡‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, Ò‚Ó·Ó‰˚ÒÎÓ‚‡ Ë ‰ÂÏÓÍ�‡ÚËË. ùÚ‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl,ÔÓÒÚ�ÓÂÌÌ‡fl Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ Ó·˘Â„Ó flÁ˚Í‡,Ô�ËÌÂÒÂÚ ‚‡Ï ÔÎÓ‰˚ ·Ó„‡ÚÒÚ‚‡ Ë ˜ÂÒÚË.

çË˘ÂÚ‡ Ë Ì‡ÒËÎËÂ ÔÂ�ÂÒÚ‡˛Ú ·˚Ú¸‚‡¯ËÏ Û‰ÂÎÓÏ.

ñË‚ËÎËÁ‡ˆËfl – ˝ÚÓ ÏË�, ‚ ÍÓÚÓ�ÓÏ�‡ÁÛÏ, ˝ÒÚÂÚË˜ÂÒÍËÂ ÔÂ�ÂÊË‚‡ÌËfl,ˆÂÌÌÓÒÚË, ‰ÂÎ‡˛˘ËÂ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ,ÒÛ‚Â�ÂÌÌ˚. ùÚÓ ÁÌ‡˜ËÚ Ì‡Ô�‡‚ËÚ¸ Ò‚Ó˛˝ÌÂ�„Ë˛, ÒËÎ˚ Ë ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚË Ì‡ ÚÓ,˜ÚÓ·˚ ‰‡Ú¸ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Û ÔÂ�ÒÔÂÍÚË‚Û‰ÓÒÚÓÈÌÓÈ ÊËÁÌË. ùÚÓ ÁÌ‡˜ËÚ ËÁ„Ì‡Ú¸ ËÁÌ‡¯Â„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ÛÊ‡Ò, ‚‡�‚‡�ÒÚ‚Ó, ÒÒÓ�˚Ë ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl. á‰�‡‚˚È ÒÏ˚ÒÎ „Ó‚Ó�ËÚÓ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒËÎÓ‚˚Â ÏÂÚÓ‰˚ ÌË Í ˜ÂÏÛ ÌÂÔ�Ë‚Â‰ÛÚ.

Ç «ÄÎ¸flÌÒÂ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» ‚˚ ·Û‰ÂÚÂÔ�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ Í‡ÍÛ˛-ÎË·Ó ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛.ä‡Í Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎ¸ Ò‚ÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚, ‚˚ÒÏÓÚ�ËÚÂ ‚ÓÍ�Û„ Ò „Ó�‰ÓÒÚ¸˛ Ë‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚ÓÏ. Ç˚ ÒÓÁ‰‡ÂÚÂÓ�Ë„ËÌ‡Î¸ÌÛ˛, ‰ÓÒÚÓÈÌÛ˛ ‚ÌËÏ‡ÌËfl,ËÁfl˘ÌÛ˛ ÒÍÛÎ¸ÔÚÛ�Û. ìÒËÎËfl,Ô�ËÎÓÊÂÌÌ˚Â ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ‚ÓÁ�Ó‰ËÚ¸‚‡¯Û ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛, Ò‰ÂÎ‡˛Ú ‚‡¯ÂÓ·˘ÂÒÚ‚Ó ÒËÎ¸Ì˚Ï Ë ·Ó„‡Ú˚Ï.

äÓ„‰‡ ‚˚ Ò‰ÂÎ‡ÂÚÂ Ò‚ÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘ËÏ ÎËˆÓÏ «ÄÎ¸flÌÒ‡ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ», ‚˚ ÔÓÎÛ˜ËÚÂ ‡‚‡ÌÒÓÏ ÚÓ,˜ÚÓ ‚‡Ï ÔÓÎ‡„‡ÂÚÒfl ÓÚ ‚ÒÂı. ñË‚ËÎËÁ‡ˆËfl– ˝ÚÓ Ô�ÓÂÍÚ ÌÂ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ ‚ÁflÚÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ËÎË ˜ËÌÓ‚ÌËÍ‡, ‡ Í‡Ê‰Ó„Ó „�‡Ê‰‡ÌËÌ‡ Ë‚ÒÂ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡. ùÚÓÚ Ô�ÓÂÍÚ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚÒfl·Î‡„Ó‰‡�fl ‚ÍÎ‡‰Û Í‡Ê‰Ó„Ó ËÁ Ì‡Ò. ÇÒÂÏÌ‡Ï ÌÛÊÌÓ ‰ÛÏ‡Ú¸ ÒÓÓ·˘‡. �

yanl›s› olmayan siyasi gruplara, dinciveya laik nitelikleri gözetilmeksizin, si-yasete kat›l›m imkân› sa¤lanmas›, hemMüslüman, hem Bat›l› toplumlar›n ç›-karlar›na hizmet edecektir.” Laiklik ta-k›nt›s›n›n göremedi¤i fley, bu ibarelerledinî inanc›n, medeniyetler çat›flmas›n›nsebebi olmaktan ç›kart›lmas› ve asl›ndadünyan›n laik bir perspektifin içine so-kulmas›d›r. Siyaset ön plana ç›kart›l-makta, ‹slâm dünyas› bu yolla evrenselde¤erlerin bulundu¤u alana tafl›nmak-tad›r. Türkiye, kendisine hedef koydu¤u“muas›r medeniyet”i, bütün ‹slâm Dün-yas› için, demokrasi, hukuk ve insanhaklar› gibi evrensel de¤erlerin yer ald›-¤› medenî bir hedefe dönüfltürmekte-dir. Böylelikle, medenî-medenî olmayanayr›m›na itiraz edilmektedir.

“Medeniyetler çat›flmas›”

tuza¤›na düflmemek

Birleflmifl Medeniyetler düzeninde buistikamet, medeniyet kutuplaflmas› tu-za¤›na düflmeden medenî dünyada varolman›n ve ayn› zamanda ‹slâm top-lumlar›n›n da önünü açman›n yoludur.

г л о б а л ь н ы й в з г л я д g l o b a l b a k › fl


Farkl› olana, ötekine tahammülsüzlükyerine hoflgörüyü; düflmanl›k ve fliddetyerine bar›fl› öneren ve küresel ölçektebir uzlaflma arayan “Medeniyetler ‹tti-fak›”, küresel akl› ve sa¤duyuyu temsilediyor. So¤uk Savafl’›n ideolojik çat›fl-malar› yerine dinler aras›ndaki çeliflki-leri, münhas›ran ‹slâmiyet ile H›risti-yanl›k aras›ndaki kutuplaflmay› temelçat›flma ekseni olarak yerlefltirmek içinçok çaba harcand›. Komünizm hayaletidünyadan elini ete¤ini çektikten sonraonun yerine ‹slâmiyet, “elveriflli birdüflman” olarak güç sahipleri taraf›n-dan hedef tahtas›na yerlefltirildi. “Me-deniyetler çat›flmas›” tezi, Amerikanhegemonyas›n›n düflman ihtiyac›n›karfl›lamak için üretilmiflti. “Medeni-yetler ittifak›” teflebbüsü, düflmanl›k veçat›flma üreten bu tezi tersine çevire-rek, medeniyetleri “küresel bar›fl”›n te-mel aktörleri haline getiriyor.

‹slam dünyas›n›n bir

“medeniyet” projesi var m›?

“‹slâm dünyas›n›n bir medeniyet proje-si var m›?” veya “‹slâm dünyas› bugün

bir medeniyeti temsil ediyor mu?” Busorulara olumlu cevap vermek zor. O za-man “medeniyetler ittifak›”nda taraf ol-mak nas›l mümkün olacak? Bu ittifaktayer alabilmek için bir medeniyet infla et-meniz gerekir. Geçmiflte var olan, hattagöz kamaflt›r›c› bir flekilde bütün dün-yay› etkisi alt›na alan ‹slâm medeniyetiyeniden dirilemez mi? Bu soruya verile-cek olumlu cevap, ‹slâm ile terörü özdeflgörenlere bir meydan okuma niteli¤itafl›yor. Dünya ile, bir medeniyet proje-sinin sahibi olarak diyaloga giriyorsu-nuz. ‹nsanl›¤›n ihtiyaç duydu¤u her fle-yi, medeniyetinizin içinden devflirip su-nuyorsunuz. Bar›fl›n, huzurun, insanîde¤erlerin, merhametin hakim oldu¤ubir dünya vaat ediyorsunuz. Medeniyet-ler ortak bir dil kullan›r. ‹nsan haklar›-n›n, hukukun ve demokrasinin ortak di-li ile dünyada yerinizi al›yorsunuz. Buortak dil ile infla etti¤iniz medeniyet si-ze zenginlik ve onur olarak geri dönü-yor. Yoksulluk ve zulüm kaderiniz ol-maktan ç›k›yor.

Medeniyet insan akl›n›n, estetikkayg›lar›n, insan› insan yapan de¤er-lerin egemen oldu¤u bir dünya de-

mek. Bütün enerjinizi, imkânlar›n›z›,yeteneklerinizi insan›n›za daha ileribir hayat yaflatmak üzere seferber et-mek demek. Vahfleti, fliddeti, kavga veçat›flmay› toplumunuzdan sürüp ç›-kartmak demek. Ak›l, fliddet araçlar›ile varabilece¤iniz bir yer olmad›¤›n›gösteriyor.

“Medeniyetler ittifak›”nda yer ald›¤›-n›z zaman, bir medeniyet iddias›ndabulunuyorsunuz. Bütün dünyaya birmedeniyetin sahibi olarak özgüven vegururla bak›yorsunuz. Y›k›mlardanuzakta, ayr›nt›lara yönelmifl bir dikkatve ince iflçilikle zengin bir mimariye gi-rifliyorsunuz. Medeniyetinizi diriltmekiçin gösterdi¤iniz çaba, sizi de zengin vegüçlü bir toplum haline getiriyor.

Kendi toplumunuzu medeniyetlerittifak›n›n aktörü haline getirdi¤inizzaman, küresel bar›fltan pay›n›za dü-flecek olanlar› peflinen elde etmifl olu-yorsunuz. Medeniyet bir proje; bir ki-flinin veya iktidarlar›n de¤il, her ferdiile toplumun bütününün projesi. Her-kesin katk›s› ile vücut bulacak bu pro-jeye hep birlikte kafa yormam›z gere-kiyor. �

g l o b a l b a k › fl г л о б а л ь н ы й в з г л я д


Турция превращает своюцель «современнойцивилизации» вцивилизационныйориентир для всегоисламского мира, вкотором есть место такимценностям, как демократия,свобода слова и правачеловека.

Türkiye, kendisine hedef

koydu¤u “muas›r

medeniyet”i, bütün ‹slâm

Dünyas› için, demokrasi,

hukuk ve insan haklar› gibi

evrensel de¤erlerin yer

ald›¤› medenî bir hedefe

dönüfltürmektedir.

Откуда следует,что мы стали иными?ëÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ, ÓÚÍÛ‰‡ ÒÎÂ‰ÛÂÚ, ˜ÚÓ Ï˚ ‚Ó‰ÌÓ˜‡Ò¸Â ‰ÓÎÊÌ˚ Ë ÏÓÊÂÏ ÒÚ‡Ú¸ ËÌ˚ÏË,ÂÒÎË ‚ÂÍ‡ Ì‡Ò ÌÂ ËÁÏÂÌËÎË? ÖÒÎË ÌÂ ÒÚ‡ÎËÎÛ˜¯Â ‰Ó�Ó„Ë, ÌÂ ÛÏÂÌ¸¯ËÎÓÒ¸ ˜ËÒÎÓ‰Û�‡ÍÓ‚. ÖÒÎË Ï˚ Í‡Í ËÁ·‡‚ÎflÎËÒ¸, Ú‡Í ËËÁ·‡‚ÎflÂÏÒfl ÓÚ ÏË�Ì˚ı Ë ÚÓÎÍÓ‚˚ı�ÂÙÓ�Ï‡ÚÓ�Ó‚, ‡ Î˛·ËÏ �‡Á�Û¯ËÚÂÎÂÈ Ë·ÛÌÚÓ‚˘ËÍÓ‚. ê‡Ì¸¯Â Ï˚ Ê„ÎËÔÓÏÂ˘Ë˜¸Ë ÛÒ‡‰¸·˚, ÚÂÔÂ�¸ ‰ÂÎ‡ÂÏ ÚÓ ÊÂÒ‡ÏÓÂ Ò ÙÂ�ÏÂ�‡ÏË, ˝ÎÂÍÚ�Ë˜Í‡ÏË ËÎËÙÚ‡ÏË ‚ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÔÓ‰˙ÂÁ‰‡ı... Ñ‡,·�ÓÊÂÌËÂ ÛÏÓ‚ ‚ÒÂ„‰‡ Ì‡˜ËÌ‡ÂÚÒfl ÒÛ�˜‡ÌËfl ÔÛÒÚ˚ı ÊÂÎÛ‰ÍÓ‚, ÌÛ, ‡ „ÓÎÓ‰ÌÓÏÛÎ˛·‡fl Ë‰Âfl ÔÓ ‚ÍÛÒÛ...

çÂÎ¸Áfl, Í Ô�ËÏÂ�Û, ÌÂ Ó·�‡ÚËÚ¸‚ÌËÏ‡ÌËfl, ˜ÚÓ ‚ Ì‡Á‚‡ÌËflıÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ı, �‡ÒÚÛ˘Ëı, Í‡Í „�Ë·˚ÔÓÒÎÂ ‰ÓÊ‰fl, Ô‡�ÚËflı ÌÂÚ ÌË Ó‰ÌÓ„Ó, „‰ÂÔ�ËÒÛÚÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ·˚ ÒÎÓ‚Ó «˜ÂÎÓ‚ÂÍ». å‡ÒÒ‡

п о л и т и к а s i y a s e t


Оранжевоена бело-голубом

Валерий ДружбинскийЖурналист (Украина).

Beyaz-Mavi Üzerinde Turuncu

Valeriy Drujbinskiy

Gazeteci (Ukrayna).

Ba¤›ms›z Ukrayna 15 yafl›nda. Buyafl; genç olmaktan ziyade ergenbir yafl demektir. Böyle bir yafltan

her fley beklenir. Çünkü bu yafltaki bir er-genin davran›fllar› önceden kestirilemez;kâh a¤lar, kâh güler, bazen floför olmakister, bazen astronot, kâh Do¤u’ya bakar,kâh Bat›’ya, bazen dalkavukluk eder, ba-zen kabal›k eder, bazen turuncu renk ho-fluna gider bazen mavi – beyaz. Tek keli-meyle zor bir evredir. Bu nedenle ülkemizyafl›na uygun davran›yor.

Anlafl›lan sosyal düzensizlik içindebulundu¤umuz bu girdapta; evlerin,sa¤l›k ve e¤itim hizmetlerinin bedavaverildi¤i, en lezzetli ringa bal›klar›n›n,en tuzlu turfluluk salatal›klar›n›n ve enso¤uk buz gibi dondurmalar›n üretildi-¤i Sovyet geçmifli parlak ve hofl görünü-yor. Ukrayna milleti yine de Sovyet geç-mifliyle kati surette ba¤lar›n› kopard›,çünkü y›llard›r hayal edilen Sovyet Sos-yalizmi terk edildi ve nihayet tabur ha-linde yürümeden idare edilen bir yöne-timin gerçek demokrasi olabilece¤inianlad›.

Ve iflte özgürlük! Fakat biz sadeceözgürlü¤ün iyi bir hayat tarz› olmad›¤›-n›, bunun yan›nda özgürlü¤ü iyi bir ha-yat tarz› haline getirecek ak›ll›, e¤itimlive dürüst insanlar›n da gerekti¤ini an-lad›k. Fakat böyle insanlar›n eksikli¤i-nin bizde (asl›nda di¤er birçok ülkede)büyük bir aç›k oldu¤u fark edildi.

ç ÂÁ‡‚ËÒËÏÓÈ ìÍ�‡ËÌÂ 15 ÎÂÚ.ÇÓÁ�‡ÒÚ ÌÂ ÒÚÓÎ¸ÍÓ ˛ÌÓ¯ÂÒÍËÈ,ÒÍÓÎ¸ÍÓ ÔÓ‰�ÓÒÚÍÓ‚˚È, ‡

ÁÌ‡˜ËÚ, ÌÂËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ÓÚ ÌÂ„Ó Ê‰‡Ú¸.à·Ó ÔÓ‰�ÓÒÚÓÍ ‚ Ú‡ÍÓÏ ‚ÓÁ�‡ÒÚÂ ‚Â‰ÂÚÒÂ·fl ÌÂÔ�Â‰ÒÍ‡ÁÛÂÏÓ: ÚÓ ÔÎ‡˜ÂÚ, ÚÓÒÏÂÂÚÒfl, ÚÓ ¯ÓÙÂ�ÓÏ ıÓ˜ÂÚ ·˚Ú¸, ÚÓÍÓÒÏÓÌ‡‚ÚÓÏ, ÚÓ Ì‡ á‡Ô‡‰ ÒÏÓÚ�ËÚ, ÚÓÌ‡ ÇÓÒÚÓÍ, ÚÓ Î¸ÒÚËÚ, ÚÓ „�Û·ËÚ, ÚÓ ÂÏÛÓ�‡ÌÊÂ‚˚È ˆ‚ÂÚ Ì�‡‚ËÚÒfl, ÚÓ ·ÂÎÓ-„ÓÎÛ·ÓÈ. é‰ÌËÏ ÒÎÓ‚ÓÏ, Ú�Û‰Ì˚È‚ÓÁ�‡ÒÚ. ëÚ�‡Ì‡ ˝ÚÓÏÛ ‚ÓÁ�‡ÒÚÛÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÛÂÚ Ë‰Â‡Î¸ÌÓ.

Ç Ì˚ÌÂ¯ÌÂÈ Ì‡¯ÂÈ Í�Û„Ó‚Â�ÚË ËÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ ÌÂÛÒÚ�ÓÂÌÌÓÒÚË ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÂÔ�Ó¯ÎÓÂ Í‡Á‡ÎÓÒ¸ Ò‚ÂÚÎ˚Ï Ë�‡‰ÓÒÚÌ˚Ï, ÍÓ„‰‡ ·˚ÎË ·ÂÒÔÎ‡ÚÌ˚ÏËÊËÎ¸Â, ÏÂ‰ËˆËÌ‡ Ë Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ÍÓ„‰‡‚˚ÔÛÒÍ‡Î‡Ò¸ Ò‡Ï‡fl ÒÂÎÂ‰Ó˜Ì‡fl ‚ ÏË�ÂÒÂÎÂ‰Í‡, Ò‡Ï˚Â ÒÓÎÂÌ˚Â Ó„Û�ˆ˚ Ë Ò‡ÏÓÂıÓÎÓ‰ÌÓÂ ÏÓ�ÓÊÂÌÓÂ... à ÚÂÏ ÌÂ ÏÂÌÂÂÛÍ�‡ËÌÒÍËÈ Ì‡�Ó‰ Í‡ÚÂ„Ó�Ë˜ÂÒÍËÔÓ�‚‡Î Ò ÒÓ‚ÂÚÒÍËÏ Ô�Ó¯Î˚Ï, Ë·Ó Ì‡Ô�ÓÚflÊÂÌËË ÏÌÓ„Ëı ‰ÂÒflÚËÎÂÚËÈ�‡ÒÒÚ‡‚‡ÎÒfl Ò ËÎÎ˛ÁËflÏË ÒÓ‚ÂÚÒÍÓ„ÓÒÓˆË‡ÎËÁÏ‡ Ë ÔÓÌflÎ Ì‡ÍÓÌÂˆ, ˜ÚÓÚÓÎ¸ÍÓ Ú‡ÍÓÈ ÒÚ�ÓÈ ÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ÔÓ‰ÎËÌÌÓ ‰ÂÏÓÍ�‡ÚË˜ÂÒÍËÏ, Ô�ËÍÓÚÓ�ÓÏ ÌÂ Ì‡‰Ó ıÓ‰ËÚ¸ ÒÚ�ÓÂÏ.

àÚ‡Í, Ò‚Ó·Ó‰‡! çÓ ÌÂ ÁÌ‡ÎË Ï˚, ˜ÚÓÒ‚Ó·Ó‰‡ – ˝ÚÓ Â˘Â ÌÂ ıÓ�Ó¯‡fl ÊËÁÌ¸.Ç‰Ó·‡‚ÓÍ ÌÛÊÌ˚ ÛÏÌ˚Â, „�‡ÏÓÚÌ˚Â ËÔÓ�fl‰Ó˜Ì˚Â Î˛‰Ë, ÍÓÚÓ�˚Â ·˚ÎË ·˚ ‚ÒÓÒÚÓflÌËË Ô�Â‚�‡ÚËÚ¸ Ò‚Ó·Ó‰Û ‚ıÓ�Ó¯Û˛ ÊËÁÌ¸. éÍ‡Á‡ÎÓÒ¸, Î˛‰ÂÈÚ‡ÍËı Û Ì‡Ò — ·ÓÎ¸¯ÓÈ ‰ÂÙËˆËÚ(‚Ô�Ó˜ÂÏ, Í‡Í Ë ‚Ó ÏÌÓ„Ëı ‰�Û„ËıÒÚ�‡Ì‡ı).

15 лет – возраст не столькоюношеский, сколько

подростковый, а значит,неизвестно, что от него

ждать.

15 yafl, genç olmaktan ziyade

ergen bir yafl demektir.

Böyle bir yafltan ne

beklenece¤i meçhuldür.

Á‡ÏÂ˜‡ÚÂÎ¸Ì˚ı ˝ÔËÚÂÚÓ‚:‰ÂÏÓÍ�‡ÚË˜ÂÒÍ‡fl, ÎË·Â�‡Î¸Ì‡fl, Ì‡�Ó‰Ì‡fl,ÒÓˆË‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍ‡fl, �Â„ËÓÌ‡Î¸Ì‡fl,Ô‡Ú�ËÓÚË˜ÂÒÍ‡fl, ‡ ‚ÓÚ ÒÎÓ‚‡ «˜ÂÎÓ‚ÂÍ» ÌÂÚ.à ˝ÚÓ — ÌÂ ÎËÌ„‚ËÒÚË˜ÂÒÍ‡fl ˜‡ÒÚÌÓÒÚ¸, ‡ÓÚ�‡ÊÂÌËÂ ÌÂÍÓÈ Á‡ÍÓÌÓÏÂ�ÌÓÒÚË. à‚ÓÓ·˘Â, ÔÓ äÓÌÒÚËÚÛˆËË ‚ÒÂ ˝ÚËÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ Ô‡�ÚËË Ë Ëı ÎË‰Â�˚,ÒÚ‡‚¯ËÂ Ì‡�Ó‰Ì˚ÏË ‰ÂÔÛÚ‡Ú‡ÏË,˜ËÒÎflÚÒfl ÒÎÛ„‡ÏË Ì‡�Ó‰‡, ‡ Ì‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ‰Â�Ê‡Ú Â„Ó Á‡ Ô�ËÒÎÛ„Û.

àÎË Ì‡¯‡ ‚ÂÒ¸Ï‡ ÒÚ�‡ÌÌ‡fl ˆÂÌÌÓÒÚÌ‡flÒËÒÚÂÏ‡ ÍÓÓ�‰ËÌ‡Ú, Ô�Ë ÍÓÚÓ�ÓÈ ‚ÓÒÂÏ¸Ì‡¯Ëı „�‡Ê‰‡Ì Ó·Î‡‰‡˛Ú ÒÓÒÚÓflÌËflÏË ‚‰ÓÎÎ‡�‡ı ëòÄ, ‚˚�‡Ê‡ÂÏ˚ÏË ˆËÙ�‡ÏË Ò‰Â‚flÚ¸˛ Ë ·ÓÎ¸¯Â ÌÛÎflÏË. ëÓ„Î‡ÒËÚÂÒ¸,‰Îfl ìÍ�‡ËÌ˚, Á‡ÌËÏ‡˛˘ÂÈ 108-Â ÏÂÒÚÓ ‚ÏË�Â ÔÓ ÇÇè Ì‡ ‰Û¯Û Ì‡ÒÂÎÂÌËfl, ˝ÚÓÓÚÌ˛‰¸ ÌÂ Ò�Â‰ÌÂÂ‚�ÓÔÂÈÒÍËÈ ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎ¸.

Ä ÍÚÓ ‚ ÓÚ‚ÂÚÂ Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ÒÚ�‡Ì‡ Ú‡ÍÏÛ˜ËÚÂÎ¸ÌÓ ‰ÓÎ„Ó ÌÂ ÏÓÊÂÚ ‰ÓÍ‡Á‡Ú¸ Ò‚Ó˛ÒÓÒÚÓflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸? á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ‰Ó ÒËı ÔÓ� Ì‡Ô�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚‡ı ÌÂÓ·˙flÚÌÓÈ Ì‡¯ÂÈ �Ó‰ËÌ˚ÂÒÚ¸ „Ó�Ó‰‡ Ë ÒÂÎ‡, „‰Â Á‡ Ô�Ó¯Â‰¯ËÂ 15ÎÂÚ ÌÂÚ ËÁÏÂÌÂÌËÈ Í ÎÛ˜¯ÂÏÛ, ‚Â�ÌÂÂ –�Ó‚Ì˚Ï Ò˜ÂÚÓÏ ÌË˜Â„Ó ÌÂ ËÁÏÂÌËÎÓÒ¸.àÁÏÂÌËÎËÒ¸ ÎË¯¸ ˆ‚ÂÚ‡ ÙÎ‡„‡.

Мы многому научилисьза эти 15 летà ‚ÒÂ-Ú‡ÍË Ï˚ ÏÌÓ„ÓÏÛ Ì‡Û˜ËÎËÒ¸ Á‡ ˝ÚË15 ÎÂÚ. à ÏÌÓ„ÓÂ Ò‰ÂÎ‡ÎË. ìÍ�‡ËÌ‡ –ÔÂ�‚ÓÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó, ÔÓ Ò‚ÓÂÈ ‚ÓÎÂÓÚÍ‡Á‡‚¯ÂÂÒfl ÓÚ fl‰Â�ÌÓ„Ó Ó�ÛÊËfl. Ç 2000-2001 „„. ìÍ�‡ËÌ‡ ÛÒÔÂÎ‡ ÔÓ·˚‚‡Ú¸ÌÂÔÓÒÚÓflÌÌ˚Ï ˜ÎÂÌÓÏ ëÓ‚ÂÚ‡ÅÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ééç, ‡ ‚ 1998-Ï ‚ÓÁ„Î‡‚ÎflÎ‡ÉÂÌÂ�‡Î¸ÌÛ˛ ÄÒÒ‡Ï·ÎÂ˛. Ç ‰�Û„ÓÈ �‡ÁÚ‡ÍËÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÔÓ‰‚Â�ÌÛÚÒfl �‡Á‚Â ˜ÚÓÎÂÚ ˜Â�ÂÁ 100-150, Û˜ËÚ˚‚‡fl Ì‡ÎË˜ËÂÓ˜Â�Â‰ÌÓÒÚË „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ ÔÎ‡ÌÂÚ˚. á‡ „Ó‰˚ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ‚ «„Ó�fl˜Ëı ÚÓ˜Í‡ı» ÔÓ‰˝„Ë‰ÓÈ ééç ÔÓ·˚‚‡ÎÓ 23 Ú˚Ò. ÛÍ�‡ËÌÒÍËıÒÓÎ‰‡Ú Ë ÓÙËˆÂ�Ó‚.

ìÍ�‡ËÌ‡ ‚ıÓ‰ËÚ ‚ ÏË�Ó‚Û˛ ‰ÂÒflÚÍÛ˝ÍÒÔÓ�ÚÂ�Ó‚ Ó�ÛÊËfl Ë ‚ÓÂÌÌÓÈ ÚÂıÌËÍË,‡ Ú‡ÍÊÂ ‚ ˜ËÒÎÓ 12 „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚,Ó·Î‡‰‡˛˘Ëı ‚ÒÂÏ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï ‰ÎflÔ�ÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚‡ Ò‡ÏÓÎÂÚÓ‚ Ë �‡ÍÂÚ. óÂ�ÂÁÌ‡¯Û ÒÚ�‡ÌÛ Ú�‡ÌÒÔÓ�ÚË�ÛÂÚÒfl ‚ Ö‚�ÓÔÛÔÓ˜ÚË 90% �ÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó „‡Á‡.

è�Ë ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÈ ‚Î‡ÒÚË ‚ÒÂ ÛÍ�‡ËÌÒÍËÂÔ�Â‰Ô�ËflÚËfl Ô�ËÌ‡‰ÎÂÊ‡ÎË „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Û.Ä ÒÂÈ˜‡Ò ÛÊÂ 75% Ô�Â‰Ô�ËflÚËÈÌ‡ıÓ‰flÚÒfl ‚ ˜‡ÒÚÌ˚ı �ÛÍ‡ı. ÖÒÎË ÓˆÂÌËÚ¸˝ÚÓ Ò ÚÓ˜ÍË Á�ÂÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó‚‡ÎÓ‚Ó„Ó Ô�Ó‰ÛÍÚ‡, ÚÓ ÔÂ�ÂÏÂÌ˚ ÔÓ¯ÎËÒÚ�‡ÌÂ Ì‡ ÔÓÎ¸ÁÛ. ÑÎfl Ò�‡‚ÌÂÌËfl: ‚ 1991-1997-Ï ÂÊÂ„Ó‰ÌÓÂ Ô‡‰ÂÌËÂ ÇÇèÒÓÒÚ‡‚ËÎÓ 9,5%, ‚ ÍÓÌˆÂ 1998 „Ó‰‡Ô‡‰ÂÌËÂ ÒÓÍ�‡ÚËÎÓÒ¸ ‰Ó 0,2%, ‡ Ì‡Ô�ÓÚflÊÂÌËË 2000-2005 „„. Ò�Â‰ÌÂ„Ó‰Ó‚ÓÈ�ÓÒÚ ÒÓÒÚ‡‚ËÎ 7,4%, ˜ÚÓ fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌËÏ ËÁÎÛ˜¯Ëı ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎÂÈ ‚ ëçÉ.

Ñ‡, ìÍ�‡ËÌ‡ �‡Á‚ËÚ‡fl ÒÚ�‡Ì‡, Û Ì‡ÒıÓÎÓ‰ËÎ¸ÌËÍË Ë ÚÂÎÂ‚ËÁÓ�˚ ÔÓ˜ÚË ‚Í‡Ê‰ÓÏ ‰ÓÏÂ, ÌÓ Ô�Ë ˝ÚÓÏ... 55%ÛÍ�‡ËÌˆÂ‚ ÊË‚ÛÚ Á‡ ˜Â�ÚÓÈ ·Â‰ÌÓÒÚË. å˚ÏÌÓ„ÓÂ ÛÔÛÒÚËÎË. ç‡Ô�ËÏÂ�, ËÏÂfl ÎÛ˜¯ËÂ‚ ÏË�Â ˜Â�ÌÓÁÂÏ˚, ìÍ�‡ËÌ‡ ÔÓÍ‡ ÌÂÓÔ�‡‚‰˚‚‡ÂÚ Á‚‡ÌËfl «ÊËÚÌËˆ˚ Ö‚�ÓÔ˚»,ÛÒÚÛÔ‡fl ÔÓ ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎflÏ Û�ÓÊ‡ÈÌÓÒÚËÍ�Ó¯Â˜Ì˚Ï çË‰Â�Î‡Ì‰‡Ï Ë ·ÎËÊ‡È¯ËÏÒÓÒÂ‰flÏ. á‡ „Ó‰˚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË ËÁ-Á‡ÍÓ��ÛÔˆËË ·˚Î ÔÓÚÂ�flÌ Ó‰ËÌ ËÁÏÓ˘ÌÂÈ¯Ëı ‚ ÏË�Â ÚÓ�„Ó‚˚ı ÙÎÓÚÓ‚.àÏÂfl Ô�ÂÍ�‡ÒÌ˚Â ÁÂÏÎË Ë ÍÛ�Ó�ÚÌ˚Â‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ä�˚Ï‡ Ë ä‡�Ô‡Ú, ìÍ�‡ËÌ‡ÌÂ ÒÛÏÂÎ‡ ÒÚ‡Ú¸ ÚÛ�ËÒÚË˜ÂÒÍÓÈ ÒÚ�‡ÌÓÈ,ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó ÚÛ�ËÒÚÓ‚ ÌÂÛÍÎÓÌÌÓ Ô‡‰‡ÂÚ.éÍÓÎÓ ÏËÎÎËÓÌ‡ ÛÍ�‡ËÌˆÂ‚ �‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚êÓÒÒËË, Â˘Â ÔÓÎÚÓ�‡ ÏËÎÎËÓÌ‡ Ë˘ÂÚÌÂÎÂ„‡Î¸Ì˚È Á‡�‡·ÓÚÓÍ ‚ ÒÚ�‡Ì‡ı Ö‚�ÓÔ˚...ÇÒÂ ÁÌ‡˛Ú, ˜ÚÓ ÛÍ�‡ËÌÒÍËÈ Ì‡�Ó‰ËÒÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓ Ú�Û‰ÓÎ˛·Ë‚˚È, ‰Ó·�˚È ËÚÓÎÂ�‡ÌÚÌ˚È. ç‡�Ó‰, ÍÓÚÓ�˚È ÌËÍÓ„‰‡ÔÂ�‚˚Ï ÌÂ ‚‚flÁ˚‚‡ÎÒfl ‚ ‰�‡ÍÛ, ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ·˚Î Á‡‚ÓÂ‚‡ÚÂÎÂÏ.

De¤iflti¤imiz fikri de

nereden ç›kt›?

Asl›nda, e¤er yollar daha iyi de¤ilse, ah-maklar azalmad›ysa, biz bar›flç›l ve ak›l-l› reformistlerden geçmiflte oldu¤u gibiflimdi de kurtulmaya çal›fl›yorsak, y›k›-c›lar› ve isyanc›lar› seviyorsak ve e¤eras›rlar da bizi de¤ifltirmediyse, biziman›nda de¤iflmemiz gerekti¤i veya de-¤iflebilece¤imiz de nereden ç›kt›? Önce-leri köy a¤alar›n›n evlerini yakard›k,flimdi ayn› fleyi çiftlik sahiplerine, ban-liyö trenlerine ve kendi apartmanlar›-m›zdaki asansörlere yap›yoruz… Evetak›llar›n isyan› bofl midelerin gurultu-suyla bafllar, aç insan›nsa her düflüncehofluna gider.

Mesela ya¤murdan sonra bitenmantarlar gibi çok say›daki partinintek birisinin bile ad›nda “insan” keli-

s i y a s e t п о л и т и к а


«Ю-щен-ко!» «Ю-щен-ко!»Ñ‚‡ „Ó‰‡ ÚÓÏÛ ÏËÎÎËÓÌ˚ „ÓÎÓÒÓ‚ÒÍ‡Ì‰Ë�Ó‚‡ÎË: «û-˘ÂÌ-ÍÓ!», Ò‚flÁ˚‚‡fl Ò˝ÚËÏ ËÏÂÌÂÏ Ò‚ÓË Ì‡‰ÂÊ‰˚ Ì‡ ÎÛ˜¯Û˛ÊËÁÌ¸, Ì‡ Ô�ÂÍ�‡˘ÂÌËÂ ÛÌËÊÂÌËÈ.ìÍ�‡ËÌˆ˚ ÚÓ„‰‡ Û‰Ë‚ËÎË ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ÏË�,ÌÓ Ë Ò‡ÏËı ÒÂ·fl. ë‚Â�¯ËÎÓÒ¸Ï‡ÎÓÔÓÌflÚÌÓÂ, ÌÂ ı‡�‡ÍÚÂ�ÌÓÂ, ÌÂÚËÔË˜ÌÓÂ, ÌÓ ÏÌÓ„ÓÓ·Â˘‡˛˘ÂÂ. ÅÓ„ÓÏÁ‡·˚Ú‡fl Ô�Ó‚ËÌˆËfl ÒÏ‡�„ËÌ‡ÎËÁË�Ó‚‡ÌÌ˚Ï Ì‡ÒÂÎÂÌËÂÏ ËÛÚ�‡˜ÂÌÌÓÈ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ˝ÎËÚÓÈ ‚‰�Û„fl‚ËÎ‡ ˜Û‰ÂÒ‡ ‚ÓÎË, ‰ÂÏÓÍ�‡ÚË˜ÂÒÍÓÈÒÓÎË‰‡�ÌÓÒÚË, Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ÒÓÁÌ‡ÌËfl Ëı�ËÒÚË‡ÌÒÍÓÈ ÚÂ�ÔËÏÓÒÚË. í�ÂÚËÈÔ�ÂÁË‰ÂÌÚ ìÍ�‡ËÌ˚ ÔÓÎÛ˜ËÎ·ÂÒÔ�ÂˆÂ‰ÂÌÚÌ˚È Í�Â‰ËÚ ‰Ó‚Â�Ëfl Î˛‰ÂÈ.û˘ÂÌÍÓ Ì‡Á‚‡Î Ò‚ÓÂÈ ÔÂ�‚ÓÓ˜Â�Â‰ÌÓÈÁ‡‰‡˜ÂÈ ·Ó�¸·Û Ò ÍÓ��ÛÔˆËÂÈ, ‚˚ÒÚÛÔËÎÁ‡ �‡Á‰ÂÎÂÌËÂ ·ËÁÌÂÒ‡ Ë ÔÓÎËÚËÍË, Á‡Ò‚Ó·Ó‰Û ÒÎÓ‚‡ Ë ÓÚÍ�˚ÚÓÒÚ¸ ‚Î‡ÒÚË.

Ç ÒÚ�‡ÌÂ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ ÒÚ‡ÎÓ ‰˚¯‡Ú¸‚ÓÎ¸ÌÂÈ, Ë ÍÓ��ÛÔˆËfl, Í‡ÊÂÚÒfl,ÔÂ�ÂÒÚ‡Î‡ ·˚Ú¸ ÒËÒÚÂÏÌÓÈ. à ‚ÒÂ-Ú‡ÍËÒÔÛÒÚfl ‰‚‡ „Ó‰‡ ÔÓÒÎÂ «Ó�‡ÌÊÂ‚ÓÈ»�Â‚ÓÎ˛ˆËË ·ÓÎ¸¯ËÌÒÚ‚Ó Ì‡ÒÂÎÂÌËflËÒÔ˚Ú˚‚‡ÂÚ �‡ÁÓ˜‡�Ó‚‡ÌËÂ: ˆÂÌ˚ �‡ÒÚÛÚ·ÛÍ‚‡Î¸ÌÓ Ì‡ ‚ÒÂ, ‡ ÊËÁÌÂÌÌ˚È Û�Ó‚ÂÌ¸Ô‡‰‡ÂÚ. éÍ‡Á‡ÎÓÒ¸, �Â‚ÓÎ˛ˆËfl ËÁÏÂÌËÎ‡·ÓÎ¸¯Â Ì‡�Ó‰, ˜ÂÏ ÔÓÎËÚËÍÓ‚. ÉÎ‡‚Ì˚Â�ÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎË ÒÚ�‡Ì˚ ÓÒÚ‡˛ÚÒfl‰ËÎÂÚ‡ÌÚ‡ÏË, ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛˘ËÏË Ò‚ÓËÔÓ�ÚÙÂÎË ‰Îfl Ó·Ó„‡˘ÂÌËfl ËÎËÔÓÎÛ˜ÂÌËfl Â˘Â ·ÓÎ¸¯ÂÈ ‚Î‡ÒÚË. äÓÌÂ˜ÌÓ,

ÓÌË ÎÛ˜¯Â Ò‚ÓËı Ô�Â‰¯ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚ÒÓÁÌ‡˛Ú, ˜ÚÓ ‚Î‡ÒÚ¸ ËÏ ‰‡Î Ì‡�Ó‰, ÌÓ ‚ÒÂÂ˘Â ÌÂ ÛÏÂ˛Ú (ËÎË ÌÂ ıÓÚflÚ) ÓÚ‰‡‚‡Ú¸ÂÏÛ ‰ÓÎ„Ë. à ‚ÓÓ·˘Â, Ì‡¯ËÏ ÔÓÎËÚËÍ‡Ïfl‚ÌÓ ÌÂ ı‚‡Ú‡ÂÚ ÍÛ�‡Ê‡, ÓÒÚ�ÓÛÏËfl,Ë�ÓÌËË Ë Ò‡ÏÓË�ÓÌËË, ‡ „Î‡‚ÌÓÂ ÏÛ‰�˚ıÏ˚ÒÎÂÈ Ë ÍÓÌÒÚ�ÛÍÚË‚Ì˚ı Ë‰ÂÈ. èÓ-Ô�ÂÊÌÂÏÛ Û Ì‡Ò ÊÂÎ‡˛˘Ëı�‡Á·�‡Ò˚‚‡Ú¸ Í‡ÏÌË ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÓ·ÓÎ¸¯Â, ˜ÂÏ ÒÓ·Ë�‡Ú¸ Ëı. Ç ˝ÚÓÏÛ·ÂÊ‰‡Â¯¸Òfl ‚ÒflÍËÈ �‡Á, ÍÓ„‰‡ �Â˜¸Á‡ıÓ‰ËÚ Ó ÔÓËÒÍ‡ı ˝ÚËÏË Ò‡Ï˚ÏËÔÓÎËÚËÍ‡ÏË ÍÓÏÔ�ÓÏËÒÒ‡.

ëÚ�‡ÌÛ ·ÛÍ‚‡Î¸ÌÓ ÔÓÚ�flÒÎË Ë�‡Á‰ÂÎËÎË Ì‡ ‰‚Â �‡‚Ì˚Â ÔÓÎÓ‚ËÌ˚ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ Ô‡�Î‡ÏÂÌÚÒÍËÂ ‚˚·Ó�˚: Ó‰Ì‡˜‡ÒÚ¸ ‚˚ÒÚÛÔ‡ÂÚ Á‡ Ô�ÂÚ‚Ó�ÂÌËÂ Ë‰ÂÈ«Ó�‡ÌÊÂ‚ÓÈ» �Â‚ÓÎ˛ˆËË ‚ ÊËÁÌ¸, ‰�Û„‡fl— Ô�ÓÚË‚. ÑÓÎ„ËÂ ÏÂÒflˆ˚ ¯ÂÎ ÒÔÓ�: ÍÚÓÍÓ„Ó, ˜¸fl ‚ÓÁ¸ÏÂÚ?

ÖÒÎË ·˚Ú¸ ˜ÂÒÚÌ˚Ï ‰Ó ÍÓÌˆ‡, ÚÓ‚ËÌËÚ¸ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÔÓÎËÚËÍÓ‚ ·˚ÎÓ ·˚Ó¯Ë·ÍÓÈ. å˚, Ì‡�Ó‰, ‚Â‰¸ ÚÓÊÂ ÌÂ ‚ÒÂ„‰‡Ì‡ ‚˚ÒÓÚÂ. à·Ó ÂÒÎË ‚ ‰ÓÏÂ ÚÂ˜ÂÚ ÒÎË‚ÌÓÈ·‡˜ÓÍ ËÎË ‰ÂÏÓÌÒÚ�‡ÚË‚ÌÓ ÏÓÎ˜ËÚ ÊÂÌ‡,ÚÓ Ï˚ „ÓÚÓ‚˚ ‚ËÌËÚ¸ ‚ ˝ÚÓÏ Ì‡¯ÛËÒÚÓ�Ë˛, Ì˚ÌÂ¯ÌËÈ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈÍ�ËÁËÒ, ÌÂ�‡ÒÚÓ�ÓÔÌÓÒÚ¸ ‚Î‡ÒÚÂÈ... çÓÚÓÎ¸ÍÓ ÌÂ Ò‡ÏËı ÒÂ·fl! à ‚ÏÂÒÚÓ ÚÓ„Ó,˜ÚÓ·˚ ‚Â�ÌÛÚ¸Òfl ‰ÓÏÓÈ Ú�ÂÁ‚˚ÏË,‚ÂÒÂÎ˚ÏË, ‚ÁflÚ¸ Ì‡ �ÛÍË ‰ÂÚÂÈ, ÒÍ‡Á‡Ú¸‰Ó·�ÓÂ ÒÎÓ‚Ó Ï‡ÚÂ�Ë Ë ÊÂÌÂ, Ï˚Ô�Â‰ÔÓ˜ËÚ‡ÂÏ ‰Ó ËÁÌÂÏÓÊÂÌËfl ÒÔÓ�ËÚ¸Ó ÚÓÏ, Í‡Í‡fl ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍ‡fl Ô‡�ÚËfl ÎÛ˜¯Â.

mesinin olmamas› dikkat çekici de¤ilmi? Y›¤›nla mükemmel s›fat var; de-mokratik, liberal, ulusal, sosyalist, böl-gesel, vatansever ama iflte “insan” söz-cü¤ü yok... Bu bir dilbilimi ayr›nt›s› de-¤il, bir düzenin yans›mas›d›r. Anayasa-ya göre bütün bu politik partiler vemilletvekilleri “milletin hizmetçisi”olarak bilinir ama asl›nda milleti hiz-metçi olarak tutuyorlar.

Veya sekiz vatandafl›m›z›n dokuz ra-kaml› ve çok say›da s›f›rla ifade edilenservetlerinin ABD dolarlar›yla de¤er-lendirildi¤i oldukça ilginç bir fiyat sis-temimiz var. ‹nan›n, GSMH’de kifli bafl›-na düflen gelir s›ralamas›nda 108. s›ra-da yer alan Ukrayna için bu, hiç de birOrta Avrupa göstergesi de¤ildir.

Peki, ülkenin uzun süre bu kadar ac›duyarak zenginli¤ini ispat edemeyece-¤inin sorumlusu kimdir? fiimdiye ka-dar uçsuz bucaks›z vatan›m›zda, içinde15 y›l boyunca iyiye giden geliflmelerinolmad›¤›, daha do¤rusu hiçbir fleyinde¤iflmedi¤i flehirlerin, köylerin oldu-¤unun cevab›n› kim verecek? Sadecebayra¤›n rengi de¤iflti.

15 y›lda çok fley ö¤rendik

Yine de bu 15 y›lda çok fley ö¤rendik veçok fley yapt›k. Ukrayna kendi iradesiylenükleer silahlardan vazgeçen ilk dev-lettir. 2000 – 2001 y›llar›nda BM Gü-venlik Konseyi’nin geçici üyesi olmay›baflard›, 1998 y›l›nda ise Genel Kurul’abaflkanl›k etti. Yeryüzündeki devletle-rin s›ras›n› hesaba katacak olursak, buimkan bir daha ancak 100 – 150 y›l son-ra ele geçecektir. Ba¤›ms›zl›k y›llar› bo-yunca 23 bin Ukrayna askeri ve subay›BM’nin himayesinde “çat›flma nokta-larda” bulundu.

Ukrayna silah ve askeri teknoloji ih-raç eden on ülke aras›ndad›r, uçak veroket üretimi için bütün flartlara sahip12 ülke listesine de giriyor. Rusya gaz›-n›n neredeyse %90’› ülkemizden Avru-pa’ya ulaflt›r›l›yor.

Sovyet hakimiyeti zaman›nda bütünUkrayna iflletmeleri devlete aitti. fiimdibu iflletmelerin %75’i özel sektörünelinde bulunuyor. E¤er kifli bafl›na dü-flen gelir aç›s›ndan de¤erlendirilirse,bu de¤ifliklikler ülke faydas›na oldu.Karfl›laflt›rmak için 1991 – 1997 y›llar›aras›nda GSMH’n›n y›ll›k düflüflü



Мы многому научились за эти 15 лет. И многое сделали.Украина – первое государство, по своей воле отказавшеесяот ядерного оружия.

15 y›lda çok fley ö¤rendik. Ve çok fley yapt›k. Ukrayna kendi

iradesiyle nükleer silahlardan vazgeçen ilk devlettir.

å˚ ÛÊÂ ‰‡‚ÌÓ Ô�Ë‚˚ÍÎË ÊËÚ¸ ‚ ‚ÓÂÌÌÓ-ÔÓÎÂ‚˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı Ë ‚ ·Ó�¸·Â Á‡ ÎÛ˜¯ÂÂ·Û‰Û˘ÂÂ ‚ÒÂ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡, ‚ÏÂÒÚÓ ÚÓ„Ó,˜ÚÓ·˚ ÛÒÚ�‡Ë‚‡Ú¸ ÔÓÎÛ˜¯Â ·Û‰Û˘ÂÂ ‰ÎflÒ‚ÓÂÈ ÒÂÏ¸Ë…

à ‚ÓÚ Ò‚Â�¯ËÎÓÒ¸! ìÍ�‡ËÌÒÍËÈÔÓÎËÚËÍÛÏ ÔÓÌflÎ, Ì‡ÍÓÌÂˆ, ˜ÚÓ ÌË Ó‰Ì‡·‡��ËÍ‡‰‡ ÌÂ ËÏÂÂÚ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓÈÒÚÓ�ÓÌ˚, ˜ÚÓ Ì‡‰Ó ‰�Û„ Ò ‰�Û„ÓÏ‰Ó„Ó‚‡�Ë‚‡Ú¸Òfl, ‡ ÌÂ ‰ÂÎËÚ¸ ÒÚ�‡ÌÛ ÔÓˆ‚ÂÚ‡Ï Ô‡�ÚËÈ Ë ·ÎÓÍÓ‚. Ö˘Â „Ó‰ Ì‡Á‡‰‰‡ÊÂ ‚ ÔÓ�˚‚Â Ò‡ÏÓÈ ·ÂÁÛÏÌÓÈ Ù‡ÌÚ‡ÁËËÌÂÎ¸Áfl ·˚ÎÓ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚ¸, ˜ÚÓ «Á‡ÍÎflÚ˚Â‰�ÛÁ¸fl» ÇËÍÚÓ� û˘ÂÌÍÓ Ë ÇËÍÚÓ�üÌÛÍÓ‚Ë˜ ÔÓÊÏÛÚ ‰�Û„ ‰�Û„Û �ÛÍË. çÓ˝ÚÓ ÒÎÛ˜ËÎÓÒ¸. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, Ì‡ Ò‚ÂÚÔÓfl‚ËÎÒfl ÓÒflÁ‡ÂÏ˚È ËÚÓ„ Ëı ÌÓ‚˚ıÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ: ÓÙËˆË‡Î¸Ì˚È ‰ÓÍÛÏÂÌÚ ÔÓ‰Ì‡Á‚‡ÌËÂÏ «ìÌË‚Â�Ò‡Î Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„ÓÂ‰ËÌÒÚ‚‡». à ÔÓÒÎÂ‰Û˛˘ËÂ ÒÓ·˚ÚËflÌ‡„Îfl‰ÌÓ ‰ÂÏÓÌÒÚ�Ë�Û˛Ú „ÎÛ·ËÌÛÊËÚÂÈÒÍÓÈ ÏÛ‰�ÓÒÚË ÒÚ‡�ËÍ‡ óÂ�˜ËÎÎfl,ÌÂÍÓ„‰‡ ÒÍ‡Á‡‚¯Â„Ó, ˜ÚÓ ‚ ÔÓÎËÚËÍÂ ÌÂ·˚‚‡ÂÚ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚ı ‰�ÛÁÂÈ ËÔÓÒÚÓflÌÌ˚ı ‚�‡„Ó‚ ·˚‚‡˛Ú ÚÓÎ¸ÍÓÔÓÒÚÓflÌÌ˚Â ËÌÚÂ�ÂÒ˚...

Украина набирается сил, взрослеет, мужаетç‡Ï ‚ÒÂ„Ó ÎË¯¸ 15. çÓ ÛÊÂ Ô�ÓÈ‰ÂÌÔÛÚ¸ ÓÚ ˝ÈÙÓ�ËË, Á‡‚˚¯ÂÌÌÓÈ ÓˆÂÌÍËÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ ‰ÓÓÒÓÁÌ‡ÌËfl ÒÛ�Ó‚˚ı �Â‡ÎËÈ,ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ÌÂÎÂ„ÍÓÈ Ë ‰ÎËÚÂÎ¸ÌÓÈÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÈ �‡·ÓÚ˚. ëÚ�‡Ì‡-ÔÓ‰�ÓÒÚÓÍ

Ì‡·Ë�‡ÂÚÒfl ÒËÎ, ‚Á�ÓÒÎÂÂÚ, ÏÛÊ‡ÂÚ.Ä ÛÍ�‡ËÌˆ˚ ÒÔÓÍÓÈÌÓ,

ÌÓ Ì‡ÒÚÓÈ˜Ë‚Ó

Ì‡˜ËÌ‡˛Ú �‡·ÓÚ‡Ú¸ Ì‡‰ ÌÓ‚˚Ï ËÏË‰ÊÂÏÒ‚ÓÂÈ ÒÚ�‡Ì˚, ÔÓÍ‡Á˚‚‡fl ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ËÓÔ�Ó‚Â�„‡fl ÒÚÂ�ÂÓÚËÔ˚. ÇÂ‰¸ «ÏË�ÒÓ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ ÌÂ ÚÂÏ, ÍÓ„Ó ·¸˛Ú, ‡ ÚÂÏ, ÍÚÓÓÚ·Ë‚‡ÂÚÒfl», — Ú‡Í „Ó‚Ó�ËÎ ÅÓ�ËÒÉ�ËÌ˜ÂÌÍÓ. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ÔÓÏÓ„‡˛ÚÌÂ ÚÂÏ, ÍÚÓ ‚ ·Â‰Â Ë ·ÂÁ˚ÒıÓ‰ÌÓÒÚË, ‡ÚÂÏ, ÍÚÓ ÓÚ˜‡flÌÌÓ ·Ó�ÂÚÒfl Ò‡Ï. ÇÒÂ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl Ì‡ ÔÛÚË �ÂÙÓ�Ï ÒÎÂ‰ÛÂÚÌ‡Û˜ËÚ¸Òfl ÛÏÂÎÓ ÔÓÍ‡Á˚‚‡Ú¸, ‚ÒÂÒÚÂ�ÂÓÚËÔ˚ Ë «ÒÂÌÒ‡ˆËË» Û·Â‰ËÚÂÎ¸ÌÓÓÔ�Ó‚Â�„‡Ú¸. ç‡Ô�ËÏÂ�, ‚ ëåà „ÛÎflÂÚ«ÒÂÌÒ‡ˆËfl» Ó ÔflÚË-ÒÂÏË ÏËÎÎËÓÌ‡ıÛÍ�‡ËÌÒÍËı ÌÂÎÂ„‡ÎÓ‚, flÍÓ·˚�‡·ÓÚ‡˛˘Ëı ‚ Ö‚�ÓÔÂ (�Â‡Î¸ÌÓ ÔÓÎÚÓ�‡ÏËÎÎËÓÌ‡), ËÎË Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÏÌÓ„ËÂ Ì‡¯ËÌÂÎÂ„‡Î˚ Ô�Ë˜‡ÒÚÌ˚ Í Û„ÓÎÓ‚Ì˚ÏÔ�ÂÒÚÛÔÎÂÌËflÏ (�Â‡Î¸ÌÓ Û�Ó‚ÂÌ¸Ô�ÂÒÚÛÔÌÓÒÚË Ò�Â‰Ë ÛÍ�‡ËÌÒÍËıËÏÏË„�‡ÌÚÓ‚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÌËÊÂ, ˜ÂÏÒ�Â‰Ë ÏÂÒÚÌ˚ı ÊËÚÂÎÂÈ), ËÎË Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓìÍ�‡ËÌ‡ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÂ�¸ÂÁÌÛ˛ Û„�ÓÁÛ‚ ÔÎ‡ÌÂ ÏË„�‡ˆËË (�Â‡Î¸ÌÓ Ì‡¯ËÔÂ�ÂÒÂÎÂÌˆ˚ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÏÂÌ¸¯ÂÔÓÎÓ‚ËÌ˚ Ô�ÓˆÂÌÚ‡ ÛÂÁÊ‡˛˘Ëı ‚Ö‚�ÓÔÛ)…

ëÂ„Ó‰Ìfl Á‡‰‡˜‡ ‚Î‡ÒÚË (Í‡ÊÂÚÒfl, ÓÌ‡ÛÊÂ ˝ÚÓ ÔÓÌËÏ‡ÂÚ) – Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ÛÍ�‡ËÌˆÂ‚ıÓÚ¸ ÌÂÏÌÓ„Ó Ò˜‡ÒÚÎË‚ÂÂ. é Í�ËÚÂ�ËflıÒ˜‡ÒÚ¸fl ÏÓÊÌÓ, �‡ÁÛÏÂÂÚÒfl, ÒÔÓ�ËÚ¸, ÌÓ‚�fl‰ ÎË ÍÚÓ-ÚÓ ·Û‰ÂÚ ÓÚ�Ëˆ‡Ú¸, ˜ÚÓ Ó‰ÌÓÈËÁ ÓÒÌÓ‚ÓÔÓÎ‡„‡˛˘Ëı ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı˝ÚÓ„Ó ˜Û‚ÒÚ‚‡ fl‚ÎflÂÚÒflÒ‡ÏÓË‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚ¸, ÚÓ ÂÒÚ¸�Â‡ÎËÁÓ‚‡ÌÌÓÂ Ô�‡‚Ó ·˚Ú¸ Ò‡ÏËÏ ÒÓ·ÓÈ.ÑÛÏ‡˛, Í‡Í �‡Á ˝ÚÓÈ Ò‡ÏÓË‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚËË ÌÂ ı‚‡Ú‡ÂÚ ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÓÈ ìÍ�‡ËÌÂ·ÓÎ¸¯Â ‚ÒÂ„Ó. �

%9.5’ti, 1998 y›l›n›n sonunda düflüfl%0.2’ye geriledi. 2000 – 2005 y›llar› bo-yunca ortalama y›ll›k büyüme %7.4 ol-du. Bu da BDT üyeleri aras›ndaki en iyigöstergedir.

Evet, Ukrayna geliflmifl bir ülkedir,nerdeyse her evde buzdolab› ve televiz-yon var fakat bununla birlikte… Ukray-nal›lar›n %55’i fakirlik s›n›r›n›n alt›ndayafl›yor. Birçok fleyi elden kaç›rd›k. Me-sela dünyan›n en verimli topraklar›nasahip olmas›na ra¤men, Ukrayna buimkan›, verim göstergelerine göre kü-çük Hollanda ve yak›n komflular›nakapt›r›nca flimdilik “Avrupa’n›n zahireambar›” unvan›n› hak etmiyor. Ba¤›m-s›zl›k y›llar›nda yolsuzluk yüzündendünyan›n en büyük ticari donanmas›kaybedildi. K›r›m ve Karpat gibi harikakapl›calara sahip Ukrayna turizminMekkesi olamad›, zira turist say›s› de-vaml› düflüyor. Bir milyon dolay›ndaUkraynal› Rusya’da çal›fl›yor, bir buçukmilyon da Avrupa ülkelerinde illegalkazanç ar›yor. Ukraynal›lar›n son dere-ce çal›flkan, iyi ve hoflgörülü oldu¤unuherkes bilir. Asla kavgaya ilk bulaflma-yan, hiçbir zaman iflgalci olmayan birmillet.

“Yu-flen-ko!..”, “Yu-flen-ko!..”

‹ki y›l önce milyonlarca ses daha iyi birhayat beklentisi ve afla¤›lanmaya sonverme umuduyla “Yu-flen-ko” diye

tempo tutuyordu. Ukrayna-l›lar o zaman sadece

dünyay› de¤il, kendikendilerini de fla-

s i y a s e t п о л и т и к а


fl›rtt›lar. Az anlafl›lan, kendine özgü vetipik olmayan ama çok fley vadeden birfley oldu. Tanr› taraf›ndan unutulmufl,marjinallefltirilmifl insanlar› ve yitiril-mifl milli eliti ile taflra, birdenbire ira-denin mucizelerini, demokratik daya-n›flmay›, ulusal bilinci ve H›ristiyanhoflgörüsünü ortaya koydu. Ukray-na’n›n üçüncü cumhurbaflkan› insan-lar›n efline rastlanmayan güvenini ald›.Yuflenko ilk görevinin yolsuzlukla mü-cadele oldu¤unu ilan etti, ticaretin vepolitikan›n ayr›lmas›ndan, ifade özgür-lü¤ü ve fleffaf yönetimden yana oldu.

Ülkede gerçekten özgürlük teneffüsedildi ve yolsuzluk sistemli olmaktanç›kt› gibi. Turuncu devriminden iki y›lsonra insanlar›n ço¤u hayal k›r›kl›¤›yafl›yor: Hemen her fleyin fiyat› yükseli-yor, hayat seviyesi düflüyor. Anlafl›lan,devrim politikac›lardan çok milleti de-¤ifltirdi. Ülkenin önde gelen yöneticile-ri makamlar›n› zenginlik için veya da-ha fazla iktidara sahip olmak için kul-lanan amatörler olarak kald›lar. ‹ktida-r› onlara halk›n verdi¤ini ama hâlâ hal-ka borcunu ödemediklerini (veya öde-mek istemediklerin) seleflerinden da-ha iyi biliyorlar. Belli ki, politikac›lar›-m›zda at›lganl›k, nüktedanl›k, ironi vekendisiyle alay etme, daha da önemlisihikmetli fikirler ve yap›c› düflünceleryok. Eskiden de oldu¤u gibi bizde y›k-mak isteyenler, yapmak isteyenlerden

daha fazla. Bizzat politikac›lar›n kendi-leri uzlaflma yollar›n›n aranmas›n› sözkonusu ettiklerinde her defa buna fla-hit olursunuz.

Son parlamento seçimleri ülkeyi ikieflite bölerek adeta sarst›. Bir taraf Tu-runcu devriminin düflüncelerinin ha-yata geçirilmesini savunuyor, di¤eribuna karfl›. Uzun süredir “kim kimi alteder ve kim kazan›r?” tart›flmas› sürdü.

E¤er tamamen dürüst olmak gere-kirse her fleyde politikac›lar› suçlamakhata olur. Halk olarak biz de her zamantatmin olmay›z. Çünkü e¤er mutfakta-ki f›ç› ak›yorsa ve han›m protesto eder-cesine susuyorsa bunda tarihimizi, bu-günkü politik krizi, hükümetin a¤›r ka-l›fl›n› suçlamaya haz›r›z. Ama kendimi-zi de¤il! Eve ay›k, nefleli dönmek, ço-cuklar›n› kuca¤›na almak, anne eflimi-ze güzel sözler söylemek yerine, yor-gun düflünceye kadar hangi siyasi par-tinin daha iyi oldu¤unu tart›flmay› ter-cih ediyoruz. Biz çoktan beridir sefer-berlik flartlar›nda yaflamaya al›flt›k.Kendi ailemiz için daha iyi bir geleceksa¤lama mücadelesi yerine bütün in-sanl›¤a daha iyi bir gelecek mücadele-si veriyoruz.

Ve iflte beklenen oldu! Ukrayna poli-tik çevreleri hiçbir grubun olumlu biryönü olmad›¤›n›, birbirileriyle anlafl-malar› gerekti¤ini, ülkeyi renklere, par-

ti ve bloklara ay›rmamak gerekti¤ini ni-hayet anlad›. Daha bir y›l önce bile ikiaz›l› muhalif olarak görülen Viktor Yu-flenko ve Viktor Yanukoviç’in birbirleri-nin ellerini s›kacaklar› hayal bile edile-mezdi. Fakat bu gerçekleflti. Bir de yeniiliflkilerinin kutsanm›fl sonucu olarakresmi bir belge yay›mland›: Milli BirlikBelgesi. Ve devam eden olaylar, bir za-manlar “politikada daimi dost ve düfl-man yoktur, yaln›z sürekli menfaatlervard›r” diyen ihtiyar Churchill’in hayatbilgeli¤inin derinli¤ini gözle görülürbir flekilde gösteriyor.

Ukrayna büyüyor,

olgunlafl›yor ve güçleniyor

Biz topu topu 15 yafl›nday›z. Fakat tafl-k›nl›klara, kendi imkanlar›m›z›n oldu-¤undan çok gösterilmesine, zor veuzun bir müddet beraber çal›flma zaru-retinin fark›na var›lmas›na giden yolart›k geçildi. Ülke güçleniyor, büyüyorve olgunlafl›yor. Ukraynal›lar ise baflar›-lar›n› göstererek, önyarg›lar› k›rarak sa-kin ama ›srarla ülkelerinin yeni imaj›üzerinde çal›flmaya bafll›yorlar. Çünkü“dünya dövülene de¤il, kendini savu-nana ac›r” derdi Boris Grinçenko. Baflkadeyiflle s›k›nt›da, çaresiz olana de¤il,mücadele edene yard›m ederler. Re-form yolunda kazan›lan baflar›lar› us-tal›kla göstermeyi ö¤renmeli, bütünönyarg› ve “sansasyonlar›” ikna edicibir flekilde çürütmek gerekir. Meselabas›n yay›n organlar›nda Avrupa’dagüya befl – yedi milyon aras›nda (ger-çekte bir buçuk milyon) çal›flan kaçakUkraynal›n›n oldu¤u veya bizim birçokkaça¤›m›z›n suç faaliyetlerine kar›flt›¤›(Ukraynal› göçmenler aras›nda suça ifl-tirak oran› yerel nüfusa oranla çok dü-flüktür) veya Ukrayna’n›n göç konusun-da ciddi tehdit oluflturdu¤u (gerçektebizim göçmenlerimiz Avrupa’ya giden-lerin yar› oran›ndad›r) ile ilgili “sansas-yonlar” dolafl›yor…

Bugün iktidar›n görevi (iktidar bunugaliba art›k anl›yor) Ukraynal›lar› birazdaha mutlu yapmakt›r. Mutlulu¤un öl-çüleri elbette tart›fl›labilir fakat bu duy-guyu oluflturan esaslardan birinin ken-di öz kimli¤i yani kendi olman›n hayatageçirilmifl hakk› oldu¤unu herhaldekimse inkar etmeyecektir. ‹flte Ukray-na’n›n da as›l bu öz kimli¤e ihtiyaç duy-du¤unu düflünüyorum. �




ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA р а з д у в а е м ы й н а ц и о н а л и з м y ü k s e l t i l e n m i l l i y e t ç i l i k

y ü k s e l t i l e n m i l l i y e t ç i l i k р а з д у в а е м ы й н а ц и о н а л и з м

ü Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ·˚ ‚ ÏÓÂÏ ‰ÓÏÂ ·˚ÎË ÓÚÍ�˚Ú˚‚ÒÂ ÓÍÌ‡ Ë ˜ÚÓ·˚ ‚ ÌËı ‰ÛÎË ‚ÂÚ�˚

‚ÒÂı ÍÛÎ¸ÚÛ�. çÓ fl Ô�ÓÚË‚ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚˝ÚÓÚ ‚ÂÚÂ� Ò·Ë‚‡Î ÏÂÌfl Ò ÌÓ„.

å‡ı‡ÚÏ‡ É‡Ì‰Ë

éÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÂ ÒÔÓ�flÚ ˜‡ÒÚÓ,ÔÓ‰ÓÎ„Û Ë Ó·˚˜ÌÓ ·ÂÁ�ÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÌÓ,ÒÔÓ�flÚ ÛÊÂ ÌÂ ÔÂ�‚ÓÂ ÒÚÓÎÂÚËÂ.

íÓÏÛ Ô�Ë˜ËÌÓÈ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ‚‡ÊÌÓÒÚ¸Ó·ÓÁÌ‡˜‡ÂÏÓÈ ˝ÚËÏ ÒÎÓ‚ÓÏ Ô�Ó·ÎÂÏ˚,ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ÍÓÚÓ�ÓÈ ÚÓ ‚ÓÁ�‡ÒÚ‡ÂÚ, ÚÓÒÔ‡‰‡ÂÚ, Ó‰Ì‡ÍÓ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ÒıÓ‰ËÚ Ì‡ÌÂÚ, ÌÓ Ë �‡ÒÔÎ˚‚˜‡ÚÓÒÚ¸ ÚÂ�ÏËÌ‡, Û�‡ÁÌ˚ı ‡‚ÚÓ�Ó‚ Ë ‚ �‡ÁÌ˚ı flÁ˚Í‡ıËÏÂ˛˘Â„Ó �‡ÁÎË˜ÌÛ˛ ˝ÏÓˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ÓÍ�‡ÒÍÛ. éÚÏÂÚËÏ, ˜ÚÓ Ë ÚÂ�ÏËÌ ˝ÚÓÚ, Ëfl‚ÎÂÌËÂ ‚ÒÂ„‰‡ ÓÍ�‡¯ÂÌ˚ „Ó�fl˜ËÏË˝ÏÓˆËflÏË – ËÌ‰Ë‚Ë‰ÛÛÏÓ‚, Ô‡�ÚËÈ ËÒÚ�‡Ì. ÑÓıÓ‰ËÚ ‰Ó, Í‡Á‡ÎÓÒ¸ ·˚, ‡·ÒÛ�‰‡: ‚ëÓ‚ÂÚÒÍÓÏ ëÓ˛ÁÂ, Ò Ó‰ÌÓÈ ÒÚÓ�ÓÌ˚,ÓÍ‡Á˚‚‡ÎË ‚ÒÂÏÂ�ÌÛ˛ ÔÓ‰‰Â�ÊÍÛÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÛ ‚ ÄÁËË Ë ÄÙ�ËÍÂ, ‡ Ò‰�Û„ÓÈ – Ô�ÂÒÎÂ‰Ó‚‡ÎË, ÒÛ‰ËÎË Ë ‰‡ÊÂ�‡ÒÒÚ�ÂÎË‚‡ÎË ‰ÂflÚÂÎÂÈ, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Ë‡ÁË‡ÚÒÍËı, Á‡ «Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÂÌ‡ÒÚ�ÓÂÌËfl».

ÑÓ ÒËı ÔÓ� ‚ �ÛÒÒÍÓÈ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ�Â˜Ë Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÏÓÊÂÚ ‚˚ÒÚÛÔ‡Ú¸Í‡Í „Ó�‰ÂÎË‚ÓÂ Í�Â‰Ó, ‡ ÏÓÊÂÚ ÒÚ‡Ú¸Ó·‚ËÌÂÌËÂÏ ‚ ÒÚ�‡¯Ì˚ı „�Âı‡ı.

ì˜ËÚ˚‚‡fl ‚˚ÒÓÍÛ˛ ÒËÌÓÌËÏË˜ÌÓÒÚ¸Ì‡¯Â„Ó flÁ˚Í‡, ÔÓÔ�Ó·ÛÂÏ ÔÓ‰ÓÈÚË Í�‡Á„Ó‚Ó�Û Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÂ ˜Â�ÂÁÔÓÌflÚËfl, ‚ Ï‡ÒÒÓ‚ÓÏ ÒÓÁÌ‡ÌËË ÒÚÓfl˘ËÂ‚ Ó‰ÌÓÏ Ò ÌËÏ �fl‰Û, – Í‡Í ÌÂ„‡ÚË‚ÌÓ,Ú‡Í Ë ÔÓÁËÚË‚ÌÓ ÓÍ�‡¯ÂÌÌ˚Â.

Нехватка «местапод солнцем»ç‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚ‡ÏË Ì‡Á˚‚‡˛Ú ÒÂ·fl

(‡ ˜‡˘Â Ì‡Á˚‚‡˛ÚÒfl Ì‡·Î˛‰‡ÚÂÎflÏË ÒÓÒÚÓ�ÓÌ˚) ÚÂ, ÍÚÓ Ï‡Î˛˛Ú ÎÓÁÛÌ„Ë«êÓÒÒËfl ‰Îfl �ÛÒÒÍËı» ËÎË «ÉÂ�Ï‡ÌËfl‰Îfl ÌÂÏˆÂ‚» Ë ‡„�ÂÒÒË‚ÌÓ Ô�ÂÒÎÂ‰Û˛ÚÎ˛‰ÂÈ ‰�Û„ÓÈ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚË, ‰�Û„Ó„Óˆ‚ÂÚ‡ ÍÓÊË, ‰�Û„Ó„Ó ‚Â�ÓËÒÔÓ‚Â‰‡ÌËfl.ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ ˝ÚÓ ÌËÍ‡ÍÓÈ ÌÂÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ, ‡ ÍÒÂÌÓÙÓ·Ëfl. ùÚ‡Ë��‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl, ÒÚ�‡¯Ì‡fl, ÏÛÚÌ‡fl ÒËÎ‡ÌÂÌ‡‚ËÒÚË, ÏÓ˘Ì˚ÏË �‡ÁÌÓ‚Ë‰ÌÓÒÚflÏËÍÓÚÓ�ÓÈ ·˚ÎË Ù‡¯ËÁÏ Ë �‡ÒËÁÏ, ‚Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚�ÂÏfl ıÓÚ¸ Ë ÌÂ ËÒ˜ÂÁÌÛ‚¯ËÂÒÓ‚ÒÂÏ, ÌÓ ‚ ˆÂÌÌÓÒÚÌ˚ı Ó�ËÂÌÚ‡ˆËflı˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡ ÌÂ ËÏÂ˛˘ËÂ ÛÊÂ ËÔÓ‰Ó·Ëfl ÓÔ�‡‚‰‡ÌÌÓÒÚË: Ëı Á‚Â�ËÌ‡flÔÂ�‚Ó·˚ÚÌÓÒÚ¸ Â‰‚‡ ÎË ÌÂ ÔÓ‚ÒÂÏÂÒÚÌÓ‚˚‚Â‰ÂÌ‡ Á‡ �‡ÏÍË Á‡ÍÓÌÓ‚˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÊËÚËfl – Í‡ÍÏÓ�‡Î¸Ì˚ı, Ú‡Í Ë ˛�Ë‰Ë˜ÂÒÍËı. ÄÍÒÂÌÓÙÓ·Ëfl, Í ‚ÂÎËÍÓÏÛ ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛,

“Ben evimin bütün pencerelerinin aç›k ol-mas›ndan ve onlardan bütün kültürlerden

rüzgarlar esmesinden yanay›m. Ama burüzgar›n beni yere y›kmas›na karfl›y›m.”

Mahatma Gandi

Milliyetçilik as›rlard›r, s›k s›k vegenellikle bofl yere tart›fl›lanbir konu. Sebebi yaln›z, bu ke-

limeyle belirtilen konunun problemininbazen büyüyen, bazen küçülen amahiçbir zaman ortadan kalkmayan öne-mi de¤ildir, farkl› yazarlar ve dillerdecoflkun bir içeri¤e sahip olan bu teriminmüphemiyeti de buna neden oluyor. Buterim de, olgu da her zaman birey, partive ülkelerin hararetli duygular›n›n izle-


ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Уж не национационализмли это?Ростислав Рыбаков

Доктор исторических наук, директор Института востоковедения Российской Академии наук.

Sak›n bu da

milliyetçilik olmas›n?

Rostislav R›bakov

Tarih Bilimleri Doktoru, Rusya Federasyonu Bilimler Akademisi fiarkiyat Enstitüsü Müdürü.

НАЦИИ И НАЦИОНАЛИЗМ M‹LL‹YETLER VE M‹LL‹YETÇ‹L‹KLER

Предотвратить ксенофобию поможет семьяЯ уже третий год живу в Казани. В этом городе я не заметил расизма. В других городахзамечал плохое отношение к иностранцам, но здесь этого нет. В Йемене много русских.Часто они благодарят за то, что мы хорошо относимся к ним, говорят, что им стыдно, чтов России нетерпимо относятся к иностранцам. Эти слова говорят о высоком культурномуровне россиян. Если в стране есть тенденции к росту ксенофобии, то останавливать этотпроцесс надо начинать в семье.

Yabanc› düflmanl›¤› aile e¤itimiyle çözülürÜç senedir Kazan’da yafl›yorum. Di¤er flehirlerde yabanc›lara karfl› kötü muamelelerhissedilirken burada onu hissetmedim. Yemen’de kalabal›k bir Rus nüfusu var.Yemen’deki Ruslar, dostane iliflkilerimizden ötürü memnuniyetlerini dile getirirken,Rusya’da yabanc›lara karfl› uygulanan muamelelerden utanç duyduklar›n› belirtiyorlar.Bu sözler Ruslar›n kültür seviyesinin yüksek oldu¤unu gösteriyor. E¤er bir ülkedeyabanc›lara karfl› düflmanl›k e¤ilimi bafllam›flsa, bunu düzeltme ifli önce aileden bafllar.

Халид АлиАден / Йемен

Halid Ali

Aden / Yemen

У ксенофобии есть экономические причиныПосле распада Советского Союза в России обострились политические и социально-экономическиепроблемы. Многие русские оказались без работы и без денег. В то же время в Россию сталиприезжать иностранцы, которые «захватили» свободные рабочие места. Все это привело к тому, чток иностранцам стали относиться с антипатией. За шесть лет жизни здесь мне ни разу не приходилосьсталкиваться с плохим отношением к себе. У меня хорошие отношения с русскими. Но на рынках,например, ситуация абсолютно противоположная. Выходцы с Кавказа, из стран СНГ иногда ведутсебя неуважительно по отношению к русским. К сожалению, чаще всего они способствуютсозданию негативного имиджа всех иностранцев, проживающих в России. Есть такой лозунг«Россия для русских». Это совершенно неверно. В России живут не только русские. Везде естьсумасшедшие. Я, например, слышал, что в общежитии пьяные ребята избили москвича только за то,что он приехал из Москвы. Они выкрикивали: «Питер – для питерцев!». После серии нападений наиностранцев со мной приключился такой случай. Поздно вечером на троллейбусной остановке комне подошел незнакомый человек. Он посмотрел мне в глаза, улыбнулся и, взяв меня за руку,произнес: «Не думайте, что все русские плохие».

Yabanc› düflmanl›¤›n›n ekonomik sebepleri varSovyetler Birli¤i’nin da¤›lmas› sonras›nda Rusya’da politik ve sosyo-ekonomik problemler baflgöstermeye bafllad›. Pek çok Rus iflsiz ve paras›z kald›. Ayn› zamanda Rusya’da tüm ifl alanlar›nayabanc› ak›n› bafllad›. Tüm bunlar yabanc›lara karfl› antipatik bir yaklafl›ma sebep olmufltur. Geçenalt› sene boyunca bana karfl› kötü bir yaklafl›m olmad›. Benim Ruslarla iyi bir iliflkim var. Amaörne¤in pazarlarda durum, bunun tam tersi diyebilirim. Kafkaslardan ve BDT ülkelerinden geleninsanlar Ruslarla olan iliflkilerinde sayg› ölçülerini aflabiliyorlar. Maalesef bu da Rusya’da yaflayantüm yabanc›lar› töhmet alt›nda b›rakan kötü bir imaj yarat›yor. “Rusya Ruslar›nd›r” gibi bir sloganvar. Bu, kesinlikle yanl›fl. Örne¤in bir yurtta sarhofl bir grup, Moskoval› bir genci linç etmifl. Sebebiise onun Moskova’dan gelmifl olmas›ym›fl. “Petersburg Petersburglular›nd›r” diye ç›¤l›k at›yorlard›.Bu bir dizi yabanc› sald›r›lar› sonras›nda benim de bafl›mdan komik bir fley geçti: Oldukça geç birvakitte troleybüs dura¤›nda beklerken, yan›ma tan›mad›¤›m bir kifli yanaflt›. Gözlerime bakt›, güldüve ellerimden tutarak flöyle dedi: “Zannetmeyin ki bütün Ruslar kötüdür”.

Куту РикешРеспублика Маврикий, Студент Государственногоуниверситета аэрокосмического приборостроения

Kutu Rikefl

Ma¤rib Cumhuriyeti, Devlet Üniversitesi Kozmik

Hava aletleri yap›m› ö¤rencisi

Ô�Ó‰ÓÎÊ‡ÂÚ ÊËÚ¸ Ë Ì‡ ·˚ÚÓ‚ÓÏ Û�Ó‚ÌÂ,Ë ‚ Ó�„‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌÓÏ ‚Ë‰Â, Ô�Ë˜ÂÏ ‚Ò‡Ï˚ı �‡ÁÌ˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚‡ı,Ò‡ÏÓ‚ÓÒÔ�ÓËÁ‚Ó‰flÒ¸ Ë ÚÂ��Ó�ËÁË�Ûfl.è�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl, ˜ÚÓ Á‡ ˝ÚËÏ ÔÓÁÓ�Ì˚ÏË ÔÓÒÚ˚‰Ì˚Ï fl‚ÎÂÌËÂÏ ÒÚÓËÚ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚ (‡ ˜‡ÒÚÓ ËÓ·�‡ÁÓ‚‡ÌËfl), Û˘Â�·ÌÓÒÚ¸ÏË�Ó‚ÓÁÁ�ÂÌËfl Ë ‡Ú�ÓÙËfl˝ÎÂÏÂÌÚ‡�Ì˚ı ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËı ˜Û‚ÒÚ‚ –˝ÚÓ ·ÂÒÒÔÓ�ÌÓ, ÌÓ Ë Ô�Ë˜ËÌ˚˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ı‡�‡ÍÚÂ�‡. àÌ˚ÏËÒÎÓ‚‡ÏË, ÌÂı‚‡ÚÍ‡ «ÏÂÒÚ‡ ÔÓ‰ ÒÓÎÌˆÂÏ».

Чужие объявляются виновниками всех бед ç‡ıÓ‰fl Ò‚ÓÂ ‚˚�‡ÊÂÌËÂ ‚ Ì‡ÒËÎËË Ì‡‰ÍÓÌÍ�ÂÚÌ˚ÏË Î˛‰¸ÏË, ˝Ú‡ ÏÓ‰ÂÎ¸‡ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ„Ó ÔÓ‚Â‰ÂÌËfl ÒÚ�ÓËÚÒfl Ì‡Ë��‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ‡·ÒÚ�‡ÍˆËËÔ�ÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌËfl «Ò‚ÓËı» Ë «ËÌ˚ı»,Ú.Â. ˜ÛÊËı ÔÓ ÓÔ�Â‰ÂÎÂÌË˛. óÛÊËÂ Ô�Ë˝ÚÓÏ ‚Òfl˜ÂÒÍË ‰ÂÏÓÌËÁË�Û˛ÚÒfl ËÓ·˙fl‚Îfl˛ÚÒfl ‚ËÌÓ‚ÌËÍ‡ÏË ‚ÒÂı ·Â‰«Ò‚ÓËı», Ô�Ë˜ÂÏ ‚ÒÂ ‚ÏÂÒÚÂ, ·ÂÁËÒÍÎ˛˜ÂÌËfl, ·ÂÁ �‡Á·Ë‚ÍË Ì‡ËÌ‰Ë‚Ë‰ÛÛÏÓ‚. ã˛·ÓÈ ˜ÛÊÓÈ ‡Ô�ËÓ�Ë�‡ÒÒÏ‡Ú�Ë‚‡ÂÚÒfl Í‡Í ÌÓÒËÚÂÎ¸ÍÓÎÎÂÍÚË‚ÌÓÈ ÒÍ‚Â�Ì˚ Ë Í‡�‡ÂÚÒfl Á‡˝ÚÓ.

òÓ‚ËÌËÁÏ Ë Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ Á‡˜‡ÒÚÛ˛ÚÓÊÂ ÔÓ‰Ô‡‰‡˛Ú ÔÓ‰ ÔÓÌflÚËÂ«Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ». ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ‚ ÛÒÚ‡ıÏÌÓ„Ëı ÓÔÔÓÌÂÌÚÓ‚ ˝ÚËÔ�ÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌ˚Â ÔÓ ÒÛÚË ÔÓÌflÚËflÁ‚Û˜‡Ú Í‡Í ‚Á‡ËÏÓÁ‡ÏÂÌflÂÏ˚Â. àıÒıÓ‰ÒÚ‚Ó ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ë ÚÓÚ Ë ‰�Û„ÓÈËÒıÓ‰flÚ ËÁ „ËÔÂ�Ú�ÓÙË�Ó‚‡ÌÌÓ„Ó

р а з д у в а е м ы й н а ц и о н а л и з м y ü k s e l t i l e n m i l l i y e t ç i l i k




Мое мнение о русских изменилось после приезда в КазаньЯ приехал в Казань на практику. Я люблю Казань, хотя здесь не очень любят корейцев. Нов городе много национальностей, поэтому особых проблем нет. В Корее люди боятсяРоссии, потому что страна большая и она может быть опасной. Но мое мнение о странеизменилось после того, как я сюда приехал. Мне нравятся люди, здесь дружно живутмусульмане и христиане. Я даже планирую остаться здесь жить.

Kazan’a gelince Ruslar hakk›ndaki fikirlerim de¤ifltiBen Kazan’a dil prati¤i yapmak amac›yla geldim. Onlar Korelileri pek sevmez ama benKazan’› seviyorum. Buna ra¤men, flehirde di¤er milletlerden çok oldu¤u için ciddi birproblem de yok. Kore’de insanlar “Rusya” deyince ürker, çünkü büyük bir ülke vetehlikeli olma ihtimali de var. Ama benim bu konudaki fikirlerim buraya geldikten sonrade¤iflti. ‹nsanlar hofluma gidiyor. Burada H›ristiyan ve Müslümanlar dostçayaflayabiliyorlar. Ben burada kalmay› bile düflünüyorum.

Сонхюб НоСеул / Южная Корея

Sonhüb No

Seul / Güney Kore

Большинство турок – патриотыЯ девять лет учился в Турции. Отношение людей ко мне было замечательным, все звали вгости, предлагали помощь. Но при этом расстояние между нами сохранялось, потому чтомы воспитаны в разных культурах. Я люблю турок. Они очень активны в бизнесе,предприимчивы. Что касается их национальных чувств, то они выражают их по-разному.Кто-то сильно увлекается идеями тюркизма. Вообще, большинство турок – националисты.Но не в плохом смысле этого слова. Скорее их следует называть патриотами. Но есть ирадикальные националисты. И они играют важную роль в политике.

Меня очень расстраивают известия о нападениях на иностранцев в России. Это может бытьна руку только ультранационалистическим группам. Народ же против этого. Потому чтостуденты-иностранцы нужны России. Они будут рассказывать о России в своих странах,Россию будут знать с их слов. Причина антипатии к иностранцам, на мой взгляд, кроется внеконтролируемом росте числа приезжающих иностранцев, в подавляющем большинствеиз стран Ближнего зарубежья.

Türklerin geneli vatanseverBen dokuz sene Türkiye’de okudum. ‹nsanlar›n bana olan yaklafl›mlar› mükemmeldi.Herkes misafirli¤e davet ediyor, yard›m teklif ediyordu. Buna ra¤men aram›zdakimesafe aynen kald›. Bizler farkl› kültürlerden gelmifltik çünkü. Ben Türkleri seviyorum. ‹flhayat›nda çok aktif ve çok giriflken insanlar. Türklerin oldukça büyük bir ço¤unlu¤ununmilliyetçi oldu¤u söylenebilir. Ama kötü manada bir milliyetçilik yok. Vatansever dediyebiliriz onlara. Tabii radikal milliyetçilik de yok de¤il. Rusya’da yabanc›lara yap›lan sald›r› haberleri beni oldukça üzüyor. Bu belki de sadeceafl›r› milliyetçi gruplar›n ç›kar›na olan bir fley. Halk buna karfl›. Çünkü yabanc› ö¤rencilerRusya için gerekli. Onlar Rusya’y› kendi ülkelerinde anlatacak ve Rusya onlar›nsöyledikleriyle bilinecek. Yabanc›lara duyulan antipatinin sebebi, özellikle yak›nülkelerden gelen yabanc› nüfusun haddinden fazla bir say›ya ulaflmas›.

Александр Деведеров РФ. Магистр международных отношений

Aleksandr Devederov

Rusya. Uluslararas› iliflkiler mast›r ö¤rencisi

rini tafl›r. Bu Sovyetler Birli¤i’nde bazenabsürde kadar var›yordu. Bir taraftanAsya ve Afrika’daki milliyetçili¤e eldengelen yard›m› etti, di¤er taraftan takipetti, yarg›lad›, hatta “milliyetçi e¤ilim”tafl›yanlar› kurfluna dizdi, tabi bu aradabu iflle u¤raflan Asyal›lar› da unutmad›.

Buraya kadar Rus politika dilindemilliyetçilik gururlu bir dünya görüflüolarak öne ç›kabilir, belki korkunç gü-nahlar›n suçlusu da olabilir. Milliyetçi-lik hakk›ndaki düflüncelerimizi Rus dili-nin zengin; eflanlaml› yap›s›n› dikkatealarak, kitlesel bilinçte olumlu ve olum-suz yap›lar›yla milliyetçilikle ayn› saftayer alan kavramlardan yola ç›k›p ele ala-l›m.

“Günefl alt›nda yer” s›k›nt›s›

“Rusya Ruslar›nd›r!” veya “Almanya Al-manlar›nd›r!” slogan›n› beceriksizcehayk›ranlar ve sald›rgan bir tav›rla bafl-ka bir ulustan olanlar›, derisinin rengifarkl› ve ayr› bir inanca sahip insanlar›takip edenler kendilerine “milliyetçi” di-yorlar (daha çok d›flar›dan bakan göz-lemciler onlar› böyle adland›r›yor). As-l›nda bunlar›n hiçbiri milliyetçilik de¤il,öteki korkusudur. Nefretin irrasyonel,korkunç ve donuk gücüdür bu. Faflizmve ›rkç›l›k gibi güçlü çeflitleri olan bunefret, günümüzde büsbütün kaybol-mam›fl olsa da insanl›¤›n de¤er tercih-





Государство должно пресекать крайний национализмЯ считаю, что рост антипатии по отношению к иностранцам в постсоветской России связанс притоком в страну большого количества мигрантов. Я лично не сталкивался с негативнымотношением к себе, но какова бы ни была моя реакция на нападение, как бы я ниреагировал, это останется незамеченным и неуслышанным. Важно, как реагирует на этогосударство, компетентные органы, примут ли они меры пресечения насилия поотношению к представителям других национальностей, в том числе к иностраннымгражданам, проживающим в России. Ведь Россия – это общий дом многих народов.

Devlet afl›r› milliyetçili¤e tedbir almal›Bana göre, eski Sovyet ülkelerinde yabanc›lara duyulan antipatinin artmas›nda, yüksekoranlarda gerçekleflen göçmen ak›nlar› büyük rol oynuyor. fiahsen bana karfl› böyleolumsuz bir yaklafl›m sezmedim. Ancak tüm bu kötü davran›fl ve sald›r›lara karfl› benimtepkim ne olursa olsun, bu pek etkili olmayan ve kendi halinde bir tepkiden öteye geçmez.Önemli olan devletin buna nas›l tepki gösterdi¤idir. Devletin ilgili mercileri, di¤erdevletlerin temsilcisi konumundakilerle, yabanc› vatandafllara yap›lan bu muamelelerekarfl› gerekli önlemleri alabilmeliler. Çünkü Rusya pek çok ulusun ortak evidir.

Атамурадов СувханТуркменистан. Студент Московскогогосударственного университета дизайна итехнологии

Atamuradov Suvhan

Türkmenistan. Moskova Devlet Üniversitesi Dizayn

ve Teknoloji Ö¤rencisi.

Ксенофобия искуственно раздуваетсяЯ не знаю, в чем причина негативного отношения к иностранцам. Может быть, бездельеи безденежье молодежи. Мне кажется, что какие-то организации дают им деньги, чтобынападать на иностранцев. Похоже, что ксенофобия искусственно раздувается. СлаваБогу, со мной ничего подобного не случалось. А вот мой друг из Твери, тоже индиец,рассказал мне, как на него напали. Три месяца назад возле студенческого общежития внего стреляли из пистолета, но, к счастью, пуля прошла мимо. Осталась тольконебольшая царапина у виска. Мой друг сразу же вызвал милицию. Представительправопорядка прибыл на место происшествия и сказал, что за 200 долларов он найдетчеловека, который стрелял.

Я считаю, что скинхеды – единственная проблема для иностранцев в России. В остальномздесь очень здорово. Санкт-Петербург – прекрасный город с прекрасными людьми.

Yabanc› düflmanl›¤› yapayYabanc›larla yaflanan olumsuz iliflkilerin sebebini bilmiyorum. Belki, gençlik iflsiz veparas›z oldu¤u içindir. Bence baz› kurulufllar onlara, yabanc›lara sald›rmalar› için paraveriyor. Sanki yabanc› düflmanl›¤› yapay bir flekilde büyütülmeye çal›fl›l›yor. Çok flükürbenim bafl›ma böyle bir fley gelmedi. ‹flte arkadafl›m. Kendisi Tver’den. O da Hindistanl›.Bana kendisine nas›l sald›r›ld›¤›n› anlatt›. Üç ay önce ö¤renci yurdu yak›nlar›nda silahlaatefl aç›lm›fl ve flans›na kurflun s›y›r›p geçmifl. Arkadafl, hemen polisi ça¤›rm›fl. Yasaldüzenin temsilcisi, olay yerine gelmifl ve anlay›fll› bir flekilde, 200$ karfl›l›¤›nda atefl edenflahs› yakalayaca¤›n› söylemifl. Bence yabanc›lar›n Rusya’daki en büyük problemleri dazlaklar. Onun d›fl›nda her fleymükemmel. St. Petersburg mükemmel insanlar›yla flahane bir flehir.

Пандия ПрягИндия. Студент Государственного университетааэрокосмического приборостроения (ГУАП),Санкт-Петербург

Pandiya Pryag

Hindistan. Devlet Üniversitesi Kozmik Hava aletleri

yap›m› ö¤rencisi, St. Petersburg

‚ÓÁ‚ÂÎË˜Ë‚‡ÌËfl «Ò‚ÓÂ„Ó». çÓ Ô�Ë ˝ÚÓÏ‰ÓÏËÌ‡ÌÚÓÈ ¯Ó‚ËÌËÁÏ‡, Í‡Í ËÍÒÂÌÓÙÓ·ËË (ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ ·ÓÎÂÂ ‚˚ÒÓÍÓÏÛ�Ó‚ÌÂ), ÒÎÛÊËÚ ÌÂÌ‡‚ËÒÚ¸. òÓ‚ËÌËÒÚÎ˛·ËÚ Ò‚Ó˛ ÍÛÎ¸ÚÛ�Û, ÌÓ ÌÂÔ�ÂÏÂÌÌÓÔ�ÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÂÂ ‰�Û„ËÏÍÛÎ¸ÚÛ�‡Ï, Ú�‡‰ËˆËflÏ, Ì‡�Ó‰‡Ï, ÓÌ‚ÓÒı‚‡ÎflÂÚ «Ò‚ÓÂ» ˜Â�ÂÁ ÛÌËÊÂÌËÂ‰�Û„Ëı.

Ç Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏÂ Î˛·Ó‚¸ Í «Ò‚ÓÂÏÛ»ÂÒÚ¸ ÓÒÌÓ‚ÓÔÓÎ‡„‡˛˘ËÈ Ô�ËÌˆËÔ – ‡ Ó«ÌÂ Ò‚ÓËı» ÏÓÊÌÓ ‚ÓÓ·˘Â ÌÂ „Ó‚Ó�ËÚ¸ Ë‰‡ÊÂ ‚Ó‚ÒÂ ÌÂ ÁÌ‡Ú¸ Ëı. à ‚ÒÂ ÊÂ ÏÌÂÍ‡ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ Ë Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ ÌÂ ÒÓ‚Ô‡‰‡ÂÚÔÓ ÁÌ‡˜ÂÌË˛ Ò Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÓÏ. åÓÊÂÚ,fl ÌÂ Ô�‡‚, ÌÓ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl, ˜ÚÓÔ‡Ú�ËÓÚËÁÏ Û‚flÁ‡Ì Ì‡Í�ÂÔÍÓ Ò„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸˛. ÑÎfl Ô‡Ú�ËÓÚ‡ÔÂ�‚Ë˜Ì‡ Î˛·Ó‚¸ Í ÒÚ�‡ÌÂ, Í ÂÂ ÔÓ·Â‰‡Ï,Í ÂÂ ÒÎ‡‚Â.

åÂÊ‰Û ÚÂÏ, ‰Îfl Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ‚˜ËÒÚÓÏ ‚Ë‰Â ı‡�‡ÍÚÂ�Ì‡ Ô�ÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó




Чужие всяческидемонизируются и

объявляются виновникамивсех бед «своих», причем

все вместе, без исключения,без разбивки наиндивидуумов.

hiçbir ayr›m yapmadan,

istisnas›z bütün yabanc›lar

her flekilde kötülü¤ün

temsilcisi olarak görülür ve

bütün problemlerin

suçlular› ilan edilirler.

Î˛·Ó‚¸ Í Ò‚ÓÂÏÛ Ì‡�Ó‰Û (Ë ÌÂ ‚ÒÂ„‰‡ Í„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Û!), Í Ò‚ÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�Â, Ò‚ÓÂÏÛflÁ˚ÍÛ. Ç Ë‰Â‡ÎÂ ˝Ú‡ Î˛·Ó‚¸, Í‡ÍÓÈ ·˚ÒÎÂÔÓÈ ÓÌ‡ ËÌÓ„‰‡ ÌË ·˚‚‡Î‡, ÌÂ ÏÂ¯‡ÂÚÓ·˙ÂÍÚË‚ÌÓÈ Ë ·Î‡„ÓÊÂÎ‡ÚÂÎ¸ÌÓÈÓˆÂÌÍÂ ÓÍ�ÛÊ‡˛˘Â„Ó ÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓ„ÓÏË�‡. Ç ÓÚÎË˜ËÂ ÓÚ ¯Ó‚ËÌËÒÚ‡,Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚ, Ò‡ÏÓÁ‡·‚ÂÌÌÓ Î˛·fl«Ò‚ÓÂ», ÌÂ ÛÌËÊ‡ÂÚ «ËÌÓÂ», ÌÂ ÒÏÓÚ�ËÚÌ‡ ÌÂ„Ó Ò‚˚ÒÓÍ‡ Ë Ò ÔÓ‰ÓÁ�ÂÌËÂÏ, ÌÂÔÓ‚ÚÓ�flÂÚ, ÛÒÎÓ‚ÌÓ „Ó‚Ó�fl, Á‡åÓÌÚÂÒÍ¸Â: «ÔÂ�ÒËflÌËÌ... ÔÂ�ÒËflÌËÌ...ä‡Í ˝ÚÓ ÏÓÊÌÓ ·˚Ú¸ ÔÂ�ÒËflÌËÌÓÏ ?!».åË� ‚ÓÒÔ�ËÌËÏ‡ÂÚÒfl ËÏ Í‡Í ‰ÛıÓ‚ÌÓÂÂ‰ËÌÒÚ‚Ó ‚ ÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓÏ ÏÌÓ„ÓÓ·�‡ÁËË –�‡Á‚Â ÌÂ Ô�ËıÓ‰ËÚ Ì‡ ÛÏ Ô�Ë ˝ÚÓÏ‰�Â‚ÌÂËÌ‰ËÈÒÍÓÂ «Ö‰ËÌÒÚ‚Ó ‚ÏÌÓ„ÓÓ·�‡ÁËË»?

ùÚÓÚ ÔÓ‰ıÓ‰ ÍÛ‰‡ ·ÓÎÂÂÍÓÌÒÚ�ÛÍÚË‚ÂÌ, ˜ÂÏ Ô�ÂÒÎÓ‚ÛÚ‡flÚÓÎÂ�‡ÌÚÌÓÒÚ¸ ËÎË ÚÂ�ÔËÏÓÒÚ¸, Ë ÔÓÒÛÚË Ò‚ÓÂÈ fl‚ÎflÂÚÒfl ËÌÓÒÍ‡Á‡ÌËÂÏÂÏÍÓ„Ó Ó�ËÂÌÚË�‡, Ô�Â‰ÎÓÊÂÌÌÓ„Ó ‚ÔÓÒÎ‡ÌËË ë‚flÚÂÈ¯Â„Ó è‡Ú�Ë‡�ı‡ÄÎÂÍÒËfl II èÎ‡ÚÙÓ�ÏÂ ÑË‡ÎÓ„ Ö‚�‡ÁËfl,‡ ËÏÂÌÌÓ – ÅÎ‡„ÓÊÂÎ‡ÚÂÎ¸ÌÓÂÑÓ·�ÓÒÓÒÂ‰ÒÚ‚Ó. Ä �‡Á‚Â ‚ÒÂ Ì‡�Ó‰˚ ËÍÛÎ¸ÚÛ�˚ ÌÂ ÒÓÒÂ‰Ë Ì‡¯Ë ÔÓ ÔÎ‡ÌÂÚÂ?

çÓ, ÌÂ Ô�ÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚Îflfl ÒÂ·fl«ËÌ˚Ï», ÌÂ ËÁÓ·ÎË˜‡fl «˜ÛÊËı»,

lerinde en küçük bir aklanmaya bile sa-hip de¤ildir. Onlar›n ilkel vahfleti ner-deyse hemen her yerde; insanlar›n ge-rek ahlak, gerekse hukuksal ortak hayatkanunlar›n›n d›fl›na at›lm›flt›r. Ötekikorkusu ise, maalesef hem günlük ha-yat düzeyinde, hem de organizeli bir fle-kilde; üstelik en renkli toplumlarda ye-niden kendili¤inden üreyerek ve süreklikorkutarak yaflamaya devam ediyor. Buzararl› ve utanç verici olgunun arkas›n-da kültürsüzlük (ve en çok e¤itimsizlik),zararl› bir dünya görüflü, en basit insaniduygular›n dumura u¤ramas›n›n yatt›-¤› tart›fl›lmaz fakat sebepler ekonomikbir yap›ya sahip. Baflka bir deyiflle “gü-nefl alt›nda yer” s›k›nt›s›.

Ötekiler

kötülü¤ün temsilcisi(!)

Asosyal bir davran›fl modeli olan bu ha-reket tarz›, belirli insanlara yönelik flid-dette ifadesini bularak, “bizimkiler” ve“ötekilerin” karfl› karfl›ya getirilmesininirrasyonel soyutlamas›n›n üzerine binaedilir. Bunun yan›nda, hiçbir ayr›m yap-madan, istisnas›z bütün ötekiler her fle-kilde kötülü¤ün temsilcisi olarak görü-lür ve bütün problemlerin suçlular› ilanedilirler. Her yabanc› do¤al olarak kolek-tif pisli¤in tafl›y›c›s› görülür ve bununiçin cezaland›r›l›r.

fiovenizm de, vatanseverlik de ço¤uzaman milliyetçilik kavram›n›n etkisi




Шовинист любит свою культуру, но непременнопротивопоставляет ее другим культурам, традициям,

народам, он восхваляет «свое» через унижение других.

fioven, kültürünü sever ama onu mutlaka baflka kültür,

gelenek, milletlere karfl› yöneltir, o kendisine ait olan›

baflkalar›n› afla¤›lamakla över.

Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚ „ÓÚÓ‚ ÓÚÒÚ‡Ë‚‡Ú¸ Ò‚ÓËÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Â ˆÂÌÌÓÒÚË Ë Ô�ÓÚË‚ÓÒÚÓflÚ¸ÌÂÓ·˙ÂÍÚË‚Ì˚Ï Ì‡Ô‡‰Í‡Ï Ì‡ Â„ÓÒ‚flÚ˚ÌË, ‰‡‚‡fl ÓÚÔÓ� Í‡Í ÍÒÂÌÓÙÓ·‡Ï,Ú‡Í Ë «˜ÛÊËÏ» ¯Ó‚ËÌËÒÚ‡Ï. à ˝Ú‡Á‡˘ËÚ‡ ÌÂ ‡„�ÂÒÒË‚Ì‡. óÂÎÓ‚ÂÍÛÒ‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓ Î˛·ËÚ¸ Ë Á‡˘Ë˘‡Ú¸ Ò‚Ó˛Ï‡Ú¸ Ë ˝ÚÓ ÌÂ ‰ÂÎ‡ÂÚ Â„Ó Û·ËÈˆÂÈ ‰�Û„ËıÏ‡ÚÂ�ÂÈ.

ÇÒÂ ˝ÚÓ ‚�ÂÏfl fl „Ó‚Ó�˛ Ó ÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓÏÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÂ. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ, ÌÂÎ¸Áfl ÌÂÔ�ËÁÌ‡Ú¸, ˜ÚÓ, ÒÛ‰fl ÔÓ ÚÂÎÂ‚ËÁËÓÌÌ˚ÏÌÓ‚ÓÒÚflÏ, „Ó�‡Á‰Ó ˜‡˘Â ‚ÒÚ�Â˜‡ÂÚÒflÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ ËÌÓ„Ó ‚Ë‰‡ –ÚÂ��ËÚÓ�Ë‡Î¸Ì˚È. à ÏÌÓ„ËÂ ·Â‰˚ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂ„Ó Ë – Û‚˚! Á‡‚Ú�‡¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl‚ÓÒıÓ‰flÚ Í ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËflÏÚÂ��ËÚÓ�Ë‡Î¸Ì˚ı Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÓ‚.ëÚÓËÚ ÍÓÏÛ-ÎË·Ó ‚ Ì‡¯ÂÏ Á‡ÔÛÚ‡ÌÌÓ-ÔÂ�ÂÔÎÂÚÂÌÌÓÏ ÏË�Â Ì‡˜‡Ú¸ ‚˚flÒÌflÚ¸,˜¸fl ÚÂ��ËÚÓ�Ëfl, ÍÚÓ ÂÂ ÔÂ�‚˚È Á‡ÒÂÎËÎ,Û Í‡ÍÓ„Ó Ì‡�Ó‰‡ ·ÓÎ¸¯Â Ô�‡‚ Ì‡ „Ó�˚ Ë

ÏÓ�fl – Ë ‰Ó�Ó„‡ ÔÓ‚Ó�‡˜Ë‚‡ÂÚ Í¯Ó‚ËÌËÁÏÛ.

Ну, как там на Западе?åÌÂ ÎË˜ÌÓ, ‰ÓÎÊÂÌ Ô�ËÁÌ‡Ú¸Òfl, ·ÎËÊÂ‚ÒÂ„Ó ÏË�Ó‚ÓÁÁ�ÂÌËÂ «„�‡Ê‰‡Ì ÏË�‡»,ÍÓÒÏÓÔÓÎËÚË˜ÂÒÍË ¯Ë�ÓÍÓÂ Ô�ËÌflÚËÂÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ �‡ÁÌ˚ı ÍÛÎ¸ÚÛ�.óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl �Ó‰ÌÓÈ – �ÛÒÒÍÓÈ, – flÁ‡˜‡ÒÚÛ˛ ‰‡ÊÂ ÒÎË¯ÍÓÏ Ô�Ë‰Ë�˜Ë‚ ÍÌÂÈ, Í�ËÚË˜ÂÌ ÍÓ ‚ÒÂÏÛ, ˜ÚÓ ‚�Ó‰Â ·˚ ÌÂ‰ÓÚfl„Ë‚‡ÂÚ ‰Ó Ë‰Â‡Î‡, ÌÓ Ó‰ÌÓ‚�ÂÏÂÌÌÓËÒÔ˚Ú˚‚‡˛ Í‡ÍÓÂ-ÚÓ Ú�ÂÔÂÚÌÓÂ˘ÂÏfl˘ÂÂ ˜Û‚ÒÚ‚Ó ÒÓÔ�Ë˜‡ÒÚÌÓÒÚË.

à Â˘Â Ó‰ËÌ, ÒÓ‚ÒÂÏ ÛÊÂ ÎË˜Ì˚È,¯Ú�Ë¯ÓÍ. Ç ÍÓÌˆÂ 70-ı, ÔÓÒÎÂ ‰ÓÎ„ËıÎÂÚ ÊËÁÌË Ì‡ á‡Ô‡‰Â, ‰�ÛÁ¸fl ‚ åÓÒÍ‚ÂÒÔ�‡¯Ë‚‡ÎË ÏÂÌfl: «çÛ, Í‡Í Ú‡Ï?» à flÌÂËÁÏÂÌÌÓ ÓÚ‚Â˜‡Î: «í‡Ï – ‚ÒÂ ıÓ�Ó¯Ó,Ë ‚ÒÂ �‡‚ÌÓ ÔÎÓıÓ; Û Ì‡Ò ‚ÒÂ ÔÎÓıÓ, Ë ‚ÒÂ�‡‚ÌÓ ıÓ�Ó¯Ó!».

ìÊ ÌÂ Ì‡ˆËÓÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÎË ˝ÚÓ? �

alt›na girerler. Üstelik bu teze itirazeden birço¤u, yap›lar› itibariyle z›t olanbu kavramlar›n birbiriyle de¤ifltirilebiliroldu¤unu iddia ederler. Aralar›ndakitek benzerlik, her ikisinin de “kendin-den” olan› ola¤anüstü yüceltmesidir.Buna ra¤men yabanc› korkusunda ol-du¤u gibi, flovenizmde de (yaln›z dahayüksek seviyede) temel düflünce nefret-tir. fioven, kültürünü sever ama onumutlaka baflka kültür, gelenek, milletle-re karfl› yöneltir, kendisine ait olan› bafl-kalar›n› afla¤›lamakla över.

Vatanseverlikte “kendine ait olan›”sevmek bafll›ca prensipken, “yabanc›la-r›” hiç konuflmamak, hatta onlar› bil-memek de mümkündür. Yine de banaöyle geliyor ki, anlam olarak vatansever-lik de milliyetçilikle uyuflmuyor. Belkihakl› olmayabilirim fakat vatanseverli-¤in devletle s›k› s›k›ya ba¤l› oldu¤u gö-rülüyor. Vatansever için ülkeye, onunzaferlerine ve flan›na olan sevgi öncegelir. Oysa salt milliyetçilik için milleti-ne, kültürüne, diline duyulan aflk dere-cesindeki sevgi (bu sevgi her zamandevlete duyulmaz) karakteristiktir. ‹de-alde bu aflk, bazen gözü kör de olsa çev-resindeki kültür dünyas›na karfl› objek-


В отличие от шовиниста, националист, самозабвеннолюбя «свое», не унижает «иное», не смотрит на негосвысока и с подозрением.

Milliyetçi, flovenden farkl› olarak kendini unutacak

derecede “kendine ait olan›” severken “ötekini” afla¤›lamaz,

ona flüpheyle yüksekten bakmaz.

р а з д у в а е м ы й н а ц и о н а л и з м y ü k s e l t i l e n m i l l i y e t ç i l i kГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

tif ve hay›rhah olmas›na engel de¤ildir.Milliyetçi, flovenden farkl› olarak kendi-ni unutacak derecede “kendine ait ola-n›” severken “ötekini” afla¤›lamaz, onaflüpheyle, yüksekten bakmaz, Montes-quie’nün “Farsl›… Farsl›… insan nas›lFarsl› olabilir?!” sözünü tekrarlamaz. Odünyay› kültürel çeflitlilikte manevi birbirlik olarak benimser. Burada eskiHind’deki “çoklukta birlik” anlay›fl› aklagelmez mi?

Bu yaklafl›m tolerans ve hoflgörüdençok daha yap›c›d›r, Moskova ve BütünRusya Patri¤i II. Aleksey’in Diyalog Av-rasya Platformu’na gönderdi¤i mesajdateklif etti¤i genifl hareket alan›n›n me-caz›d›r, yani birbirinin iyili¤ini isteyenbir komfluluktur. Bütün uluslar ve kül-türler bizim yeryüzündeki komflular›-m›z de¤iller mi zaten?

Milliyetçi, kendini “ötekilerin” karfl›-s›na koymadan, “yabanc›n›n” maskesi-ni düflürmeden kendi kültür de¤erlerinisavunur ve yabanc› düflmanlar›n› ve“öteki” flovenleri püskürterek kutsallar›-na yap›lan tarafgirane sald›r›lara dire-nir. Bu savunma sald›rgan de¤ildir. ‹n-san annesini sever ve korur bu onu di-¤er annelerin katili yapmaz.

Buraya kadar kültür milliyetçili¤in-den bahsettim. Bununla beraber tele-vizyon haberlerine bak›l›rsa, biraz farkl›çeflidine; toprak milliyetçili¤ine çok da-ha s›k rastlan›yor. Günümüzün bütünfelaketleri toprak milliyetçilerinin çar-p›flmalar›ndan do¤uyor ve maalesef ya-r›n da bu böyle olacak. Karmakar›fl›k birflekilde birbirine giren dünyam›zda biri-lerinin “bu kimin topra¤›, oraya ilk kimyerleflti, hangi ulusun da¤ ve denizlerdedaha çok hakk› var?” bunlar› ortaya ç›-

karmas› gerekir, aksi hâlde bu gidiflatflovenizme dönüflecektir.

Bat›’da durum nas›l?

fiahsen itiraf etmeliyim ki, “dünya vatan-dafl›n›n” farkl› kültürleri kabul eden koz-mopolitik geniflli¤indeki dünya görüflübana daha yak›nd›r. Öz kültürüm Ruskültürüne gelince, ço¤u zaman ona karfl›haddinden fazla titizim, ideale varm›yorgibi her fleye elefltirel yaklafl›yorum fakatayn› zamanda karfl›l›kl› ilginin ç›rp›nan,s›z› veren duygusunu hissediyorum.

Ve tamamen özel bir detay daha: 70’liy›llar›n sonunda uzun süre yaflad›¤›m Ba-t›’dan dönünce arkadafllar›m “oralar na-s›l?” diye sorunca her zamanki gibi “oradaher fley iyi ama yine de kötü, bizde her fleykötü ama her halükârda iyi” derdim.

Bu da milliyetçilik olmas›n sak›n? �


В конце 70-х, после долгихлет жизни на Западе, друзья

в Москве спрашивали меня:«Ну, как там?» И я

неизменно отвечал: «Там –все хорошо, и все равно

плохо; у нас все плохо, и всеравно хорошо!».

Bat›’dan dönünce

arkadafllar›m “oralar

nas›l?” diye sorunca her

zamanki gibi “orada her fley

iyi ama yine de kötü, bizde

her fley kötü ama her

halükarda iyi” demifltim.

y ü k s e l t i l e n m i l l i y e t ç i l i k р а з д у в а е м ы й н а ц и о н а л и з м ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

ã˛·Ó‚¸ èÂÚ�Ó‚Ì‡ äÓ˜ÌÂ‚‡ – ‰Ë�ÂÍÚÓ�¯ÍÓÎ˚-„ËÏÌ‡ÁËË ‚ ä‡Á‡ÌË, ‰�Â‚ÌÂÏ„Ó�Ó‰Â, ÍÓÚÓ�˚È Á‡ÌËÏ‡ÂÚ ‚‡ÊÌÓÂ ÏÂÒÚÓ‚ ËÒÚÓ�ËË Í‡Í Ú‡Ú‡�ÒÍÓ„Ó, Ú‡Í Ë�ÛÒÒÍÓ„Ó Ì‡�Ó‰‡. í�‡‰ËˆËflÏÌÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó „Ó�Ó‰‡Ô�Ó‰ÓÎÊ‡ÂÚÒfl Ë Ì˚ÌÂ. à ÌÂ ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ, ˜ÚÓËÏÂÌÌÓ Í‡Á‡ÌÒÍ‡fl „ËÏÌ‡ÁËfl ÒÚ‡Î‡ÔÓ·Â‰ËÚÂÎÂÏ ÇÒÂ�ÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ÍÓÌÍÛ�Ò‡«ãÛ˜¯‡fl ¯ÍÓÎ‡-2004» ‚ ÌÓÏËÌ‡ˆËË«òÍÓÎ‡ „�‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl». ÇÂ‰¸Û ä‡Á‡ÌË „ÎÛ·ÓÍËÈ ÓÔ˚Ú ÏÂÊ�ÂÎË„ËÓÁÌ˚ıË ÏÂÊ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ.

ê‡ÒËÏ ïÛÒÌÛÚ‰ËÌÓ‚: ã˛·Ó‚¸èÂÚ�Ó‚Ì‡, Ç˚ – ‰Ë�ÂÍÚÓ� ¯ÍÓÎ˚,ÍÓÚÓ�‡fl ‚ 2004 „. ·˚Î‡ Ô�ËÁÌ‡Ì‡ÎÛ˜¯ÂÈ ‚ ÌÓÏËÌ‡ˆËË «òÍÓÎ‡„�‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl». àÁ ˝ÚÓ„ÓÒÎÂ‰ÛÂÚ, ˜ÚÓ ‚‡¯‡ ¯ÍÓÎ‡ Ô�Ë‰‡ÂÚ·ÓÎ¸¯ÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌË˛„�‡Ê‰‡ÌÒÍËı Í‡˜ÂÒÚ‚ ‚ �ÓÒÒËÈÒÍËı‰ÂÚflı. ëÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÎË ˝ÚÓÏÛÔ�ÓˆÂÒÒÛ Ô�ÂÔÓ‰‡‚‡ÌËÂ ‚Ó·˘ÂÓ·�‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸Ì˚ı ¯ÍÓÎ‡ı ÓÒÌÓ‚Ô�‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓÈ �ÂÎË„ËË? ÇÂ‰¸ ˝ÚÓÚÔ�Â‰ÏÂÚ ‚‚Â‰ÂÌ ‚Ó ÏÌÓ„Ëı �Â„ËÓÌ‡ıêÓÒÒËË...

ã˛·Ó‚¸ äÓ˜ÌÂ‚‡: ü Ô�ÓÚË‚ ‚‚Â‰ÂÌËflÔ�‡‚ÓÒÎ‡‚Ëfl ‚ �ÓÒÒËÈÒÍËı ¯ÍÓÎ‡ı. ü‚Â�Û˛˘ËÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ıÓÊÛ ‚ ˆÂ�ÍÓ‚¸,Ô�ÂÍÎÓÌfl˛Ò¸ ÔÂ�Â‰ ÅÓ„ÓÏ. ÇÂ�‡ – Ò‚flÚÓÂÔÓÌflÚËÂ ‰Îfl ÏÂÌfl. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ,ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì‡fl ˜‡ÒÚ¸ Û˜ÂÌËÍÓ‚ ‚ ÏÓÂÈ¯ÍÓÎÂ – ‰ÂÚË ËÁ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËı ÒÂÏÂÈ.áÌ‡˜ËÚ, fl ‰ÓÎÊÌ‡ Ô�Ë„Î‡¯‡Ú¸ ‚ ¯ÍÓÎÛ ÌÂÚÓÎ¸ÍÓ Ô�‡‚ÓÒÎ‡‚ÌÓ„Ó ·‡Ú˛¯ÍÛ, ÌÓ ËÏÛÎÎÛ. Ä ‚Â‰¸ Ô�ËÓ·˘ÂÌËÂ Í ‚Â�Â – ˝ÚÓÁ‡‰‡˜‡ ı�‡ÏÓ‚, Ú.Â. ˆÂ�Í‚ÂÈ Ë ÏÂ˜ÂÚÂÈ, ‡Ú‡ÍÊÂ ÒÂÏ¸Ë. ì˜Â·Ì˚Â Á‡‚Â‰ÂÌËflÔ�ËÁ‚‡Ì˚ ÔÓÏÓ„‡Ú¸ ÒÂÏ¸Â, ‡ ÌÂ Á‡ÏÂÌflÚ¸ÂÂ. ÑÛıÓ‚Ì˚È ÏË� �Â·ÂÌÍ‡ ÙÓ�ÏË�ÛÂÚÒfl ‚

ÒÂÏ¸Â. èÓ˝ÚÓÏÛ fl Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ ÒÂÏ¸fl Ò‡Ï‡‰ÓÎÊÌ‡ Ô�Â‰ÔÓ˜ÂÒÚ¸, Í Í‡ÍÓÈ ‚Â�Â ÂÈÔ�ËÓ·˘‡Ú¸ �Â·ÂÌÍ‡. òÍÓÎ‡ ÓÚ‰ÂÎÂÌ‡ ÓÚˆÂ�Í‚Ë, ‰‡ Ë �Ó‰ËÚÂÎË ÏÓ„ÛÚ ·˚Ú¸ Ô�ÓÚË‚Ô�ÂÔÓ‰‡‚‡ÌËfl �ÂÎË„ËË ‚ ¯ÍÓÎÂ.

å˚ ‚ Ì‡¯ÂÈ ¯ÍÓÎÂ ÒÚ�ÂÏËÏÒfl Ì‡Û˜ËÚ¸‰ÂÚÂÈ Û‚‡Ê‡Ú¸ ‰�Û„ ‰�Û„‡ ‚ÌÂ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚËÓÚ �ÂÎË„ËË Ë Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚË, ‡ Ú‡ÍÊÂÔÓÏÓ˜¸ ‰ÂÚflÏ Û‚‡Ê‡Ú¸ Ò‚ÓË Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ÂÍÓ�ÌË. à ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó Ï˚ ËÒÔÓÎ¸ÁÛÂÏ Ò‡Ï˚Â�‡ÁÌ˚Â ÏÂÚÓ‰˚. ç‡Ô�ËÏÂ�, ÔÓÒ�Â‰ÒÚ‚ÓÏàÌÚÂ�ÌÂÚ‡ Ï˚ ÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡ÂÏ Ò‚flÁ¸ Ò 13‰Ë‡ÒÔÓ�‡ÏË ‚ �‡ÁÌ˚ı Û„ÓÎÍ‡ı ÔÎ‡ÌÂÚ˚.å˚ Ó·˘‡ÂÏÒfl Ò Ú‡Ú‡�‡ÏË, ÊË‚Û˘ËÏË‰‡ÎÂÍÓ ÓÚ Ò‚ÓÂÈ �Ó‰ËÌ˚, Ë ‚ ˝ÚÓÏÓ·˘ÂÌËË ‡ÍÚË‚ÌÓ Û˜‡ÒÚ‚Û˛Ú �ÛÒÒÍËÂ,Â‚�ÂÈÒÍËÂ, ˜Û‚‡¯ÒÍËÂ ‰ÂÚË.

ÑÎfl Ç‡Ò Ô�ËÓ�ËÚÂÚÓÏ fl‚ÎflÂÚÒfl�‡Á‚ËÚËÂ ÏÂÊ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓ„Ó‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËfl...

äÓÌÂ˜ÌÓ. å˚ ÒÓÁÌ‡ÂÏ ‚‡ÊÌÓÒÚ¸ÍÛÎ¸ÚÛ�ÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËı ÁÌ‡ÌËÈ. äÓ„‰‡ ÁÌ‡Â¯¸ÍÛÎ¸ÚÛ�Û ‰�Û„Ó„Ó Ì‡�Ó‰‡, ÚÓ„‰‡ ÔÓÌËÏ‡Â¯¸‰�Û„Û˛ Ì‡ˆË˛. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ‰ÂÚË ÌÂ ÁÌ‡˛Ú ËÒ‚ÓÂÈ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚. é˜ÂÌ¸ËÒÍ‡ÊÂÌ˚ ÏÌÓ„ËÂ �ËÚÛ‡Î˚ Ë Ú�‡‰ËˆËË.èÓ˝ÚÓÏÛ Ï˚ ÒÚ‡�‡ÂÏÒfl Ó·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ ‰ÓÒÚÛÔ

Lubov Petrovna Koçneva, Kazan’ da birortaokul Müdürü. Kazan, Tatar tarihin-de oldu¤u kadar Rus tarihinde de önem-li bir yer iflgal eden eski bir flehir. Çokuluslu flehrin gelenekleri bugün de de-vam etmekte. Ve tesadüf olmasa gerek,özellikle Kazan orta okulu “En ‹yi Vatan-dafl Okulu” program› kapsam›nda“2004’ün en iyi okulu” ödülüne lay›k gö-rüldü. Kazan’›n ayr›ca dinler ve etnik un-surlar aras›ndaki münasebetlere dayal›derin bir bilgi tecrübesi var.

Rasim Husnutdinov: Lubov Petrov-na, siz, “En ‹yi Vatandafl Okulu” kapsa-m›nda birinci seçilen okulun müdürü-sünüz. Bundan da, sizin çocuklar› yetifl-tirirken yurttafl niteli¤ine büyük önematfetti¤iniz sonucunu ç›kar›yoruz. Orto-doksluk dersi Rusya’da pek çok bölgedeokutulmaya bafllad›. Siz bu dersin ö¤-rencilerin iyi bir vatandafl olmas›nda biretkisi oldu¤unu düflünüyor musunuz?

Lubov Koçneva: Ben Ortodokslu¤unokullarda okutulmas›na karfl›y›m.‹nançl› bir insan›m. Kiliseye giderim.Tanr›’ya ibadet ederim. ‹nanç, çok de-¤erli bir kavramd›r bana göre. Bununlabirlikte okulun hat›r› say›l›r bir ço¤un-lu¤unu Müslüman ailelerin çocuklar›oluflturuyor. Demek ki ben, sadecepapaz› de¤il, ayn› zamanda imam› dadavet edebilmeliyim. Ne var ki, inançkonusunda özel yerler var. Bunlar kiliseve camiler. Bu vazife onlara ve tabii kiaileye ait. E¤itim kurumlar› ailelere yar-d›m amac› ile kurulmufl yerler, onlar›n




Люди разучилисьпрощать

Беседовал: Расим ХуснутдиновКорреспондент «ДА» в Татарстане/РФ .

‹nsanlar

affetmeyi unuttu

Konuflan: Rasim Husnutdinov

Da Tataristan muhabiri.

Любовь Кочнева / Lubov Koçneva

‰ÂÚÂÈ Í Ô�‡‚‰Ë‚ÓÈ ËÌÙÓ�Ï‡ˆËË. çÓ Ô�Ë˝ÚÓÏ �‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÂÏ Ó· Ó·˚˜‡flı ËÚ�‡‰ËˆËflı ‚ÒÂı Ì‡�Ó‰Ó‚, Ô�ÓÊË‚‡˛˘Ëı ‚í‡Ú‡�ÒÚ‡ÌÂ. å˚ „Ó‚Ó�ËÏ Ó Ú‡Ú‡�‡ı,�ÛÒÒÍËı, Â‚�Âflı, ‰‡ÂÏ ËÌÙÓ�Ï‡ˆË˛ Ó�ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË˝ÚËı Ì‡�Ó‰Ó‚. ä‡Ê‰‡fl �ÂÎË„Ëfl – ˝ÚÓÒÓÍ�Ó‚Ë˘ÌËˆ‡ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸Ì˚ı Ô�ËÏÂ�Ó‚‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡. Ö‚�ÂË Ó˜ÂÌ¸ÔÓ˜ËÚ‡˛Ú Ï‡ÚÂ�ÂÈ, ‰‡ÊÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚ¸Û ˝ÚÓÈ Ì‡ˆËË ÔÂ�Â‰‡ÂÚÒfl ÔÓ Ï‡ÚÂ�ËÌÒÍÓÈÎËÌËË. è�ËÏÂ� Û‚‡ÊÂÌËfl Í ÊÂÌ˘ËÌÂÔÂ�ÂÌÓÒËÚÒfl Ì‡ ‚ÒÂ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó. í‡ÍËÂÔ�ËÏÂ�˚ Ï˚ ÔÓÍ‡Á˚‚‡ÂÏ ‰ÂÚflÏ,�‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÂÏ Ó· Ó·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËıˆÂÌÌÓÒÚflı, ÍÓÚÓ�˚Â ÔÓÌflÚÌ˚ ‚ÒÂÏ. å˚‰ÂÎ‡ÂÏ ‡ÍˆÂÌÚ Ì‡ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸Ì˚ÂÍ‡˜ÂÒÚ‚‡ Ì‡ˆËÈ Ë �ÂÎË„ËÈ.

Ç˚ „Ó‚Ó�ËÚÂ, ˜ÚÓ ÏÂÊ˝ÚÌË˜ÂÒÍ‡fl�‡ÁÓ·˘ÂÌÌÓÒÚ¸ Ë ‚ Í‡ÍÓÏ-ÚÓ ÒÏ˚ÒÎÂÌÂÔ�ËflÁÌ¸ Ò‚flÁ‡Ì˚ Ò ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÈËÌÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌÌÓÒÚ¸˛ Î˛‰ÂÈ ‰�Û„ Ó‰�Û„Â. ùÚÓ Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ‡fl Ô�Ë˜ËÌ‡?

è�Ë˜ËÌ ÏÌÓ„Ó. çÓ ÏÌÂ Í‡ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ·Â‰‡ �ÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÓÌÓ�‡ÁÛ˜ËÎÓÒ¸ Ô�Ó˘‡Ú¸. é˜ÂÌ¸ Ú�Û‰ÌÓÔ�ËÁÌ‡Ú¸ Ò‚ÓÈ „�Âı, Ò‚Ó˛ Ó¯Ë·ÍÛ. ÇÒÂ„‰‡ÎÂ„˜Â Ó·‚ËÌËÚ¸ ÍÓ„Ó-ÚÓ Ë Ì‡ÈÚËÓÔ�‡‚‰‡ÌËÂ ‰Îfl ÒÂ·fl.

óÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ÌÂÏÌÓ„ÓÔ�‡„Ï‡ÚËÍÓÏ ‚ Ò‚ÓËı ÔÓÒÚÛÔÍ‡ı. éÌ‰ÓÎÊÂÌ ÛÏÂÚ¸ ·Ó�ÓÚ¸Òfl Ë ÒÚ�ÂÏËÚ¸Òfl Í‚ÌÛÚ�ÂÌÌÂÈ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË. Ç‡ÊÌÓÓÔ�Â‰ÂÎËÚ¸ ‰Îfl ÒÂ·fl ˆÂÎ¸ Ë ÒÚ�ÂÏËÚ¸Òfl ÍÌÂÈ, ÌÂ Ò‚Ó�‡˜Ë‚‡fl Ò ÔÛÚË. çÓ Ë‰ÚË Í ˆÂÎË- ÌÂ ÁÌ‡˜ËÚ Û„ÌÂÚ‡Ú¸ ËÎË ÛÌËÊ‡Ú¸ ÚÓ„Ó, ÍÚÓÒÚÓËÚ Ì‡ Ú‚ÓÂÏ ÔÛÚË. óÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÓÎÊÂÌÌ‡Û˜ËÚ¸Òfl �‡‰Ó‚‡Ú¸Òfl ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ËÏÂÂÚ.è�Ë ˝ÚÓÏ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ì‡Û˜ËÚ¸Òfl ‰‡‚‡Ú¸,‰ÂÎËÚ¸Òfl ÚÂÏ, ˜ÚÓ ËÏÂÂÏ. çÓ ·ÂÁ Í�ÂÔÍÓ„Ó‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó ÒÚÂ�ÊÌfl ˝ÚÓ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ. �

yerini almak için de¤il. Çocu¤un mane-vi dünyas› ailede flekillenir. Bundan do-lay›d›r ki, bence aile çocu¤una hangiinanç sistemine dayal› bir e¤itim veril-mesi hususunda kendi karar verebilme-lidir. Okul kiliseden ayr› bir yerdir. Aile-ler de dilerlerse bu kurumda din e¤iti-mine tamamen karfl› ç›kabilirler.

Biz okulumuzda, birbirlerine olansayg›y› dinden, milli köklerinden ba-¤›ms›z bir flekilde ö¤retmeye çal›fl›yo-ruz. Ayr›ca, kendi milli köklerine sayg›duymalar›na yard›mc› olmaya çal›fl›yo-ruz. Bunun için de pek çok de¤iflik yön-tem kullan›yoruz. Örne¤in internet ka-nal› ile dünyan›n farkl› noktalar›ndan 13diaspora ile ba¤lant› kuruyoruz. Kendidevletinden uzaklardaki Tatar çocuklar-la ba¤lant› kuruyor ve bu arada da Rus,Yahudi, Çuvafl v.b. milletlerden çocuk-larla aktif iletiflime giriyoruz.

Sizin için öncelik, etnik unsurlar ara-s› karfl›l›kl› anlay›fl›n gelifltirilmesi diye-biliriz...

Tabiî ki. Kültürel bilginin ne kadarönemli oldu¤unu kavrayabiliyoruz. Di-¤er milletin kültürünü bilmek, o milletianlamay› da sa¤l›yor. Daha da önemlisi,çocuklar kendi öz kültürlerini bile bilmi-yor. Pek çok töre ve gelenek deforme ol-mufl. Bu sebeple de biz, çocuklar›n endo¤ru bilgiye ulaflmas›na gayret ediyo-ruz. Ancak bunun yan›nda Tataris-tan’da yaflayan di¤er halklar›n adet vegeleneklerinden de bahsediyoruz. Ta-tarlardan, Ruslardan, Yahudilerden, on-

larla ve dinleri ile özdeflleflen bilgiler ak-tar›yoruz. Her din, insanl›k için pek çokfaydal› s›rlar içeriyor. Yahudiler anneyeçok önem verir. Onlar›n milliyetçilikleribile bu çizgidedir. “Kad›na sayg›y›” isetüm insanl›k ayn› ba¤lamda de¤erlen-diriyor diyebiliriz. Çocuklara böyle ör-neklemelerle herkesin anlayabilece¤iflekilde insanl›k de¤erlerinden bahsedi-yoruz. Farkl› dinlerin ve milletlerinolumlu yanlar›n› öne ç›kar›yoruz.

Diyorsunuz ki, etnik gruplar aras›n-daki ayr›l›klar›n ve bir manada birbirle-rine duyduklar› antipatinin sebebi, bir-birleri hakk›ndaki bilgi eksikli¤idir. Siz-ce tek sebep bu mudur?

Sebep çok. Ancak ben, Rus toplumu-nun içinde bulundu¤u bu felakete yolaçan sebebin, affetmeyi unutmas› ol-du¤u düflüncesindeyim. Kendi hatalar›-n›, günahlar›n› itiraf etmek çok zordur.Hep baflkalar›n› suçlay›p, kendi do¤ru-lu¤unu baflkalar›n›n hatalar›n› bularakispata çal›flmak daha kolay gelmifltir.

‹nsan yapaca¤› ifllerde biraz pragma-tik olmal›. Mücadele edebilmeli ve ken-di vicdan›n› rahatlatabilmelidir. Kendi-ne bir hedef belirleyip, yolundan sap-mamas› önemlidir. Ama hedefinde git-mek, yolunda kim varsa yutup yok ede-bilece¤in anlam›n› tafl›m›yor. ‹nsanelindeki ile mutlu olmas›n› bilmeli. Bu-nun yan›nda da sahip olduklar›n› ver-meyi ve paylaflmay› ö¤renmeli. Ancakbunun olmas› için kuvvetli bir manevi-yat gereklidir. �




Мне кажется, что бедароссийского общества втом, что оно разучилосьпрощать. Очень труднопризнать свой грех, своюошибку.

Rus toplumunun içinde

bulundu¤u bu felakete yol

açan sebebin affetmeyi

unutmas› oldu¤u

düflüncesindeyim. Kendi

hatalar›n›, günahlar›n›

itiraf etmek çok zordur.

àÏfl Å‡ıÚËfl�‡ Ç‡ı‡·Á‡‰Â ¯Ë�ÓÍÓËÁ‚ÂÒÚÌÓ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏË�Â. Ç ÒÓ‚ÂÚÒÍËÂ„Ó‰˚ ÓÌ ·˚Î Ó‰ÌËÏ ËÁ ÚÂı‡ÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌˆÂ‚, ÍÚÓ ‚ÌÂÒÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚È ‚ÍÎ‡‰ ‚ ÒÓı�‡ÌÂÌËÂ Ë�‡Á‚ËÚËÂ ‡ÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚Ë flÁ˚Í‡. Ö„Ó Á‡ÒÎÛ„Ë ÔÂ�Â‰ �Ó‰ËÌÓÈ Ë‚ÍÎ‡‰ ‚ Ô�Ó·ÛÊ‰ÂÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ-Ì�‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÒÓÁÌ‡ÌËfl ÓÚÏÂ˜ÂÌ˚ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ÏË Ô�ÂÏËflÏË ËÌ‡„�‡‰‡ÏË. è�ÓËÁ‚Â‰ÂÌËfl Å‡ıÚËfl�‡Ç‡ı‡·Á‡‰Â ÔÂ�Â‚Â‰ÂÌ˚ Ì‡ ÏÌÓ„ËÂ flÁ˚ÍËÏË�‡. Ç ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÂ, ‚ êÓÒÒËË Ë Ì‡ìÍ�‡ËÌÂ ·ÓÎ¸¯ËÏ ÛÒÔÂıÓÏÔÓÎ¸ÁÛ˛ÚÒfl ÚÂ‡Ú�‡Î¸Ì˚Â ÔÓÒÚ‡ÌÓ‚ÍËÔÓ Â„Ó Ô¸ÂÒ‡Ï. äÓ��ÂÒÔÓÌ‰ÂÌÚ ÊÛ�Ì‡Î‡«ÑÄ» ‚ åÓÎ‰Ó‚Â åÂıÏÂÚ áÓ� ä‡fl‚ÒÚ�ÂÚËÎÒfl Ò Ò˚ÌÓÏ ˝ÚÓ„ÓÎÂ„ÂÌ‰‡�ÌÓ„Ó Û˜ÂÌÓ„Ó Ë ÔËÒ‡ÚÂÎfl –àÒÙ‡Ì‰Ëfl�ÓÏ Ç‡ı‡·Á‡‰Â, ÍÓÚÓ�˚Èfl‚ÎflÂÚÒfl ó�ÂÁ‚˚˜‡ÈÌ˚Ï ËèÓÎÌÓÏÓ˜Ì˚Ï èÓÒÎÓÏ êÂÒÔÛ·ÎËÍËÄÁÂ�·‡È‰Ê‡Ì ‚ êÂÒÔÛ·ÎËÍÂ åÓÎ‰Ó‚‡.àÒÙ‡Ì‰Ëfl� Ç‡ı‡·Á‡‰Â �‡ÒÒÍ‡Á‡Î Ó·ÓÚˆÂ, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÔÓ‰ÂÎËÎÒfl Ò‚ÓËÏËÏ˚ÒÎflÏË ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ Ë Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„ÓÒ‡ÏÓÒÓÁÌ‡ÌËfl ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â.

åÂıÏÂÚ áÓ� ä‡fl: Ç‡¯ ÓÚÂˆ,‚ÒÂÏË�ÌÓ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚È ÔÓ˝Ú ËÏ˚ÒÎËÚÂÎ¸ Å‡ıÚËfl� Ç‡ı‡·Á‡‰Â, ‚ÌÂÒÓ„�ÓÏÌ˚È ‚ÍÎ‡‰ ‚ �‡Á‚ËÚËÂÍÛÎ¸ÚÛ�˚ Ë Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„ÓÒ‡ÏÓÒÓÁÌ‡ÌËfl ‡ÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈÌ‡ˆËË. çÂ ÏÓ„ÎË ·˚ ‚˚ �‡ÒÒÍ‡Á‡Ú¸Ó· ÓÚˆÂ Ë Â„Ó ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË?

àÒÙ‡Ì‰Ëfl� Ç‡ı‡·Á‡‰Â: üÔÓÒÚ‡�‡˛Ò¸ „Ó‚Ó�ËÚ¸ Ó Å‡ıÚËfl�ÂÇ‡ı‡·Á‡‰Â ÌÂ Í‡Í Ó· ÓÚˆÂ, ‡ Í‡Í Ó‚ÂÎËÍÓÏ ÔÓ˝ÚÂ ‡ÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓ„ÓÌ‡�Ó‰‡. èÓ˝Ú Å‡ıÚËfl� Ç‡ı‡·Á‡‰Â Ì‡Û˜ËÎÌ‡¯Â ÔÓÍÓÎÂÌËÂ Î˛·ËÚ¸ Ò‚Ó˛ ÍÛÎ¸ÚÛ�Û,„Ó�‰ËÚ¸Òfl Ò‚ÓËÏË ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËÏËÍÓ�ÌflÏË.

ü ÔÓÎÛ˜ËÎ Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËÂ Ì‡‡ÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ Â˘Â ‚ÒÓ‚ÂÚÒÍËÂ „Ó‰˚. çÓ ÒÂÏ¸‰ÂÒflÚÔ�ÓˆÂÌÚÓ‚ ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËflÄÁÂ�·‡È‰Ê‡Ì‡ ÔÓÎÛ˜‡ÎË Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËÂÌ‡ �ÛÒÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ. ü ÌÂ ‚ÓÁ�‡Ê‡˛Ô�ÓÚË‚ ÁÌ‡ÌËfl �ÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡. êÓÒÒËfl

Bahtiyar Vahapzade, tüm dünyan›n bil-di¤i ünlü bir isim. Daha SSCB y›llar›nda,Azerbaycan’›n kültür ve dilinin korunupgelifltirilmesi ad›na önemli ifller yapan-lar›n bafl›nda onun da ad› zikredilmekte.Kendi vatan› ve milli-ahlaki uyan›fl ad›-na sergiledi¤i çal›flmalar› say›s›z ödül veniflanla taltif edilmifl. Bahtiyar Vahapza-de’nin eserleri pek çok dile çevrilmifl.Azerbaycan’da, Rusya’da ve Ukrayna’dayazar›n eserlerinden yola ç›k›larak göste-rime sunulan tiyatro ve piyesler büyükbir baflar› ile sahneleniyor. DergimizinMoldova muhabiri Mehmet Zor Kaya, bubüyük e¤itimci ve yazar›n, AzerbaycanMoldova Büyükelçisi olan o¤lu ‹sfandi-yar Vahapzade ile bir söylefli yapt›. Ken-disinden, babas› hakk›nda ve toplumdamilliyetçilik ve milliyetçilik bilinci üzeri-ne fikirlerini ald›k.

Mehmet Zor Kaya: Baban›z, dünyacaünlü flair ve düflünür Bahtiyar Vahap-zade, Azerbaycan kültürüne ve halk›nmilli bilince ulaflmas›na çok büyükemekler verdi. Bize baban›zdan veonun yapt›klar›ndan bahseder misiniz?

‹sfandiyar Vahapzade: Ben, BahtiyarVahapzade’yi babam olarak de¤il de,Azerbaycan’›n büyük halk flairi olarakanlatmaya çal›flay›m. fiair Bahtiyar Va-hapzade benim ça¤›mdaki kufla¤a kendi




Исфандияр Вахабзаде:

Отец научил меня гордитьсятем, что я - азербайджанец

Беседовал: Мехмет Зор КаяПредставитель «ДА» в Молдове.

‹sfandiyar Vahapzade:

Azeri olmakla gurur

duymay› bana babam ö¤retti

Konuflan: Mehmet Zor Kaya

Da Moldova temsilcisi.

Ì‡¯ ÒÓÒÂ‰, Ë Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÁÌ‡Ú¸ �ÛÒÒÍËÈflÁ˚Í, ÌÓ ‰ÓÎÊÌ˚ ‰ÂÎ‡Ú¸ ˝ÚÓ ÌÂ ‚ Û˘Â�·Ì‡¯ÂÏÛ �Ó‰ÌÓÏÛ Ú˛�ÍÒÍÓÏÛ flÁ˚ÍÛ.åË�Ó‚Û˛ ÎËÚÂ�‡ÚÛ�Û fl ËÁÛ˜‡Î Ì‡�ÛÒÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ. åÓÎÓ‰ÂÊ¸ ÁÌ‡Î‡ �Ó‰ÌÓÈ‡ÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÒÍËÈ flÁ˚Í Ì‡ ÌËÁÍÓÏÛ�Ó‚ÌÂ ËÎË ÔÓ˜ÚË ÌÂ ÁÌ‡Î‡. à Í‡Í ÌËÒÚ�‡ÌÌÓ, ˜‡ÒÚ¸ ÏÓÎÓ‰ÂÊË „Ó�‰ËÎ‡Ò¸˝ÚËÏ ÔÓ�ÓÍÓÏ. Å‡ıÚËfl� Ç‡ı‡·Á‡‰ÂÓ·˙flÒÌflÎ ÏÓÎÓ‰ÂÊË ÁÌ‡˜ÂÌËÂ �Ó‰ÌÓ„ÓflÁ˚Í‡ Ë Ú�‡„Ë˜ÂÒÍËÂ ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚Ëfl ‰ÎflÌ‡ˆËË ËÒÍÓ�ÂÌÂÌËfl �Ó‰ÌÓ„Ó flÁ˚Í‡, ‡‚ÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚ Ë ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËıˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. Ç ÚÂ ‰‡ÎfiÍËÂ Ë ÚflÊfiÎ˚Â„Ó‰˚, ÍÓ„‰‡ Ò‚Ó·Ó‰‡ ÒÎÓ‚‡ Ë Ï˚ÒÎËÓÚÒÛÚÒÚ‚Ó‚‡Î‡, Å‡ıÚËfl� Ç‡ı‡·Á‡‰Â ‚Ò‚ÓËı Ô�ÓËÁ‚Â‰ÂÌËflı Ë ÎÂÍˆËflı„Ó‚Ó�ËÎ Ó ÚÓÏ, Í‡Í ‚‡ÊÌÓ ÔÓÏÌËÚ¸ ÓÒ‚ÓËı ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËı ÍÓ�Ìflı Ë ÌÂÁ‡·˚‚‡Ú¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ï˚ Ú˛�ÍË. Ö„ÓÚ�Û‰˚, Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌÌ˚Â Ì‡ ÛÍ�ÂÔÎÂÌËÂÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ‰Ûı‡ ‡ÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓ„ÓÌ‡�Ó‰‡, ‰‡ÎË Ò‚ÓË ÔÎÓ‰˚ ‚ 1988 „.

ëÓ·˚ÚËfl 1988 „. ‚Ó¯ÎË ‚ ËÒÚÓ�Ë˛ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡Ì‡ Í‡Í Ì‡˜‡ÎÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ÓÒ‚Ó·ÓÊ‰ÂÌËfl, ÍÓ„‰‡‡ÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÒÍËÈ Ì‡�Ó‰ ÔÓ‰ ÎÓÁÛÌ„‡ÏËÅ‡ıÚËfl�‡ Ç‡ı‡·Á‡‰Â ÒÓ·�‡ÎÒfl Ì‡ÔÎÓ˘‡‰Ë «ÄÁ‡‰Î˚„», ËÎË «ë‚Ó·Ó‰˚»,˜ÚÓ·˚ ÓÚÒÚÓflÚ¸ Ò‚Ófi Ô�‡‚Ó Ì‡ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸.

Коран я прочиталпо совету отца

ÇÓÁÌËÍ‡ÎË ÎË Û ‚‡Ò Ò ‚‡¯ËÏÓÚˆÓÏ �‡ÁÌÓ„Î‡ÒËfl ‚Ó ‚Á„Îfl‰‡ı?

éÚÂˆ ÒÓ‚ÂÚÓ‚‡Î Ì‡Ï ·˚Ú¸ÓÒÚÓ�ÓÊÌ˚ÏË ‚ ‚˚�‡ÊÂÌËËÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ë‰ÂÈ. äÓ„‰‡ fl ·˚ÎÒÚÛ‰ÂÌÚÓÏ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓ„ÓÛÌË‚Â�ÒËÚÂÚ‡ ‚ 1971-1972 „„., Ï˚ ÒÒÓÍÛ�ÒÌËÍ‡ÏË Ó�„‡ÌËÁÓ‚‡ÎËÔÓ‰ÔÓÎ¸Ì˚Â ‰‚ËÊÂÌËfl Á‡ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸. ìÁÌ‡‚ Ó· ˝ÚÓÏ, ÓÚÂˆÒÓ‚ÂÚÓ‚‡Î Ì‡Ï ·˚Ú¸ ÔÓÓÒÚÓ�ÓÊÌÂÂ,ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ Ï˚ ÏÓ„ÎË ·˚Ú¸ ÒËÎ¸ÌÓÌ‡Í‡Á‡Ì˚. çÓ Ï˚ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡ÎË Ò‚Ó˛‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸, ÓÒÌÓ‚˚‚‡flÒ¸ Ì‡ Ë‰ÂflıÓÚˆ‡.

ä‡ÍËÂ ÍÌË„Ë Å‡ıÚËfl� Ç‡ı‡·Á‡‰ÂÒÓ‚ÂÚÓ‚‡Î ‚‡Ï Ô�Ó˜ËÚ‡Ú¸?

è�ÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ë‚fl˘ÂÌÌ˚È äÓ�‡Ì. àfl Ò Ô�Â‚ÂÎËÍËÏ ËÌÚÂ�ÂÒÓÏ Ô�Ó˜ËÚ‡ÎÂ„Ó.

óÚÓ ËÁ ÚÓ„Ó, ˜ÂÏÛ Ì‡Û˜ËÎ ‚‡ÒÓÚÂˆ, ‚˚ Ò˜ËÚ‡ÂÚÂ Ò‡Ï˚Ï ‚‡ÊÌ˚Ï?

éÚ ÓÚˆ‡ fl ÔÂ�ÂÌflÎ, Ô�ÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó,‚Á„Îfl‰˚ Ì‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È ‚ÓÔ�ÓÒ. äÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ÏÌÓ„ËÂ ÓÔ‡Ò‡˛ÚÒfl ÒÎÓ‚‡«Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ», ÌÓ ‰Îfl ÏÂÌfl ˝ÚÓÔÓÌflÚËÂ Ò‚flÚÓ.




Интернационализм отдаляет от национальных ценностей

ä‡ÍÓÈ ÒÏ˚ÒÎ ‚˚ ‚ÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚÂ ‚ÔÓÌflÚËÂ «Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ»?

ëÂ„Ó‰Ìfl Ï˚ ÊË‚fiÏ ‚ ÏË�Â, „‰ÂÍ‡Ê‰ÓÈ Ì‡ˆËË, ÍÓÚÓ�‡fl ÌÂ ËÏÂÂÚÔ�Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl Ó Ò‚ÓËı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ıˆÂÌÌÓÒÚflı, „�ÓÁËÚ �Â‡Î¸Ì‡fl ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸ËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌËfl.

Ç ÒÓ‚ÂÚÒÍËÂ ‚�ÂÏÂÌ‡ ‚ÂÎ‡Ò¸‡ÍÚË‚Ì‡fl Ô�ÓÔ‡„‡Ì‰‡

kültürümüzü sevmeyi ve geçmifl tarih-sel köklerimizle gurur duymay› ö¤retti.

Ben Sovyet y›llar›nda bile e¤itimimiAzerice ald›m. Ama ne var ki, genç nüfu-sun %70’i e¤itimini Rusça gördü. BenRusça bilmenin kötü bir fley oldu¤unusöylemek istemiyorum. Rusya bizimkomflumuz ve bu ba¤lamda Rusçan›nbilinmesi flart, ancak bunun, bizim Tür-ki dilimizin yap›s›n› bozmamas› önemli.Ben dünya edebiyat›n› Rusçadan oku-dum. Öz Azerbaycan dili gençler aras›n-da ya çok düflük seviyede, yahut hiç bi-linmemekteydi. Ve ne gariptir ki, baz›gençler bu ac› durumlar›n› övünç mese-lesi say›yorlard›. Bahtiyar Vahapzade,gençlere öz dilin anlam›n› ve anadilinyok olmas› durumunda olabilecekleri,bunun yan›nda ise tarihî ve kültürel de-¤erlerden bahsederdi. Konuflma ve dü-flünme özgürlü¤üne gem vurulan ouzun ve meflakkatli y›llarda BahtiyarVahapzade yazm›fl oldu¤u eselerlerindeve yapt›¤› konferanslarda tarihsel ba¤-lar›m›zdan ve Türk oldu¤umuzun unu-tulmamas› gerekti¤inden bahsederdi.Onun, Azerbaycan halk›n›n milli ruhu-nun pekiflmesi yönündeki çabalar›n›nilk meyvesini 1988 y›l›nda gördük.

Azerbaycan halk›n›n, “Azadl›k” mey-dan›nda özgürlük hakk›n› elde etmekamac›yla toplan›p Bahtiyar Vahapzadesloganlar› alt›nda sergiledi¤i 1988 olay-lar›, Azerbaycan tarihinde milli kurtuluflhareketinin bafllang›c› say›l›r.

Kuran’› babam›n

tavsiyesi ile okudum

Baban›zla hiç görüfl ayr›l›¤›na düfl-tü¤ünüz oldu mu?

Babam bize, milli fikirlerimizi ifadeederken hep dikkatli olmam›z uyar›s›n-da bulunurdu. Devlet üniversitesindeokudu¤um 1971-1972 senelerinde arka-dafllar›m›zla gizlice özgürlük hareketle-ri tertiplerdik. Bunu duyan babam, bizedaha dikkatli olmam›z gerekti¤ini, ceza-s›n›n a¤›r olabilece¤ini söylemiflti. Bunedenle hep onun fikirleri ›fl›¤›nda fa-aliyetlerimize devam ettik.

Bahtiyar Vahapzade hangi kitaplar›okuman›z› tavsiye ederdi?

Öncelikli olarak Kur’an-› Kerim’i ta-biî ki. Ben de hep büyük bir haz alarakokudum.

Бахтияр Вахабзаде объяснялмолодежи значение

родного языка итрагические последствиядля нации искоренения

родного языка, а вместе стем культуры и

исторических ценностей.

Bahtiyar Vahapzade,

gençlere öz dilin anlam›n›

ve anadilin yok olmas›

durumunda olabilecekleri,

bunun yan›nda ise tarihî ve

kültürel de¤erlerden

bahsederdi.

ËÌÚÂ�Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡. ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ ÛÒÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ÒÓˆË‡ÎËÁÏ‡ ·˚ÎÓ ‰‚‡Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌËfl: ËÌÚÂ�Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È ËÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È ÒÓˆË‡ÎËÁÏ. ÇÒÂ ÒÚ�‡Ì˚è�Ë·‡ÎÚËÍË, ìÍ�‡ËÌ‡, É�ÛÁËfl,Ä�ÏÂÌËfl Ë Ò‡Ï‡ êÓÒÒËfl fl‚ÎflÎËÒ¸Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ÏË �ÂÒÔÛ·ÎËÍ‡ÏË.ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÛ, ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÛ,íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡ÌÛ, äË�„ËÁËË Ë ‰�Û„ËÏÚ˛�ÍÓflÁ˚˜Ì˚Ï ÒÚ�‡Ì‡Ï ·˚Î‡ ‚ÌÛ¯ÂÌ‡Ë‰ÂÓÎÓ„Ëfl ËÌÚÂ�Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡. èÓÒÎÂ�‡ÒÔ‡‰‡ ëëëê ÔÓÌflÚËÂËÌÚÂ�Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ÔÂ�ÂÒÚ‡ÎÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Ú¸, ÂÏÛ Ì‡¯Î‡Ò¸ Á‡ÏÂÌ‡ –„ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl. ÑÎfl ÏÂÌflËÌÚÂ�Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Ë „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl –˝ÚÓ ÓÚ‰‡ÎÂÌËÂ ÓÚ Ò‚ÓËı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ıˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËı ÍÓ�ÌÂÈ.

ÇÂÎËÍËÈ Ù�‡ÌˆÛÁÒÍËÈ ‰ËÔÎÓÏ‡Ú ËÙËÎÓÒÓÙ ÜÓÁÂÙ Ä�ÚÛ� ÉÓ·ËÌÓ „Ó‚Ó�ËÎ,˜ÚÓ ÒÎËflÌËÂ Ì‡ˆËÈ – ˝ÚÓ ‚ÂÎËÍ‡flÏË�Ó‚‡fl Ú�‡„Â‰Ëfl. ÖÒÎË Ô�ÓËÁÓÈ‰fiÚÒÎËflÌËÂ Ì‡ˆËÈ, ‚ ÔÂ�‚Û˛ Ó˜Â�Â‰¸ Î˛‰ËÛÚ�‡ÚflÚ Ó˘Û˘ÂÌËÂ êÓ‰ËÌ˚, ˜ÚÓÔÓ‚ÎÂ˜ÂÚ Á‡ ÒÓ·ÓÈ ËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌËÂÔÓÌflÚËfl Ì‡ˆËË, ‡ ·ÂÁ ˝ÚÓ„Ó ÌÂ ÏÓÊÂÚÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ë ÒÂÏ¸fl. Ç Ú‡ÍÓÏ ÒÎÛ˜‡Â˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÎË¯ËÚÒfl ËÌÒÚËÚÛÚ‡ ÒÂÏ¸Ë,ÒÂÏÂÈÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë Ô�Ó‰ÓÎÊËÚ Ò‚ÓfiÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ Í‡Í ÊË‚ÓÚÌÓÂ.

ÉÎ‡‚Ì˚Ï ‰Îfl ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl Ë�‡Á‚ËÚËfl Í‡Ê‰Ó„Ó Ì‡�Ó‰‡ fl‚ÎflÂÚÒfl Â„ÓÔ�Ë‚flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ Í Ò‚ÓÂÏÛ �Ó‰ÌÓÏÛflÁ˚ÍÛ, ËÒÚÓ�ËË, Ú�‡‰ËˆËflÏ Ë ‰�Û„ËÏÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Ï ˆÂÌÌÓÒÚflÏ. ùÚÓ Ë ÂÒÚ¸ÌÂÓÚ˙ÂÏÎÂÏ‡fl ˜‡ÒÚ¸ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó‰ÓÒÚÓflÌËfl Í‡Ê‰ÓÈ Ì‡ˆËË.

ëÂ„Ó‰Ìfl ‚˚ – ‰ËÔÎÓÏ‡Ú,Ô�Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛˘ËÈ ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡Ì ‚êÂÒÔÛ·ÎËÍÂ åÓÎ‰Ó‚‡. Ä ÍÂÏ ‚˚ÏÂ˜Ú‡ÎË ·˚Ú¸ ‚ ‰ÂÚÒÚ‚Â? ä‡ÍËÏ‚Ë‰ÂÎË Ò‚ÓÂ ·Û‰Û˘ÂÂ?

ÑÓÎ„ËÂ „Ó‰˚ fl �‡·ÓÚ‡˛ ‚Á‡�Û·ÂÊÌ˚ı ÒÚ�‡Ì‡ı. Ö˘Â ‚Ó ‚�ÂÏflëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡ fl �‡·ÓÚ‡Î Á‡„�‡ÌËˆÂÈ Í‡Í ÔÂ�Â‚Ó‰˜ËÍ. åÓfl �‡·ÓÚ‡‚ åÓÎ‰Ó‚Â – Ú�ÂÚ¸Â Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ÔÓÒÎÓÏ.Ç 1996 „. fl ·˚Î Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌ Ì‡ ‰ÓÎÊÌÓÒÚ¸ó�ÂÁ‚˚˜‡ÈÌÓ„Ó Ë èÓÎÌÓÏÓ˜ÌÓ„Ó èÓÒÎ‡‚ àÒÎ‡ÏÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍÂ è‡ÍËÒÚ‡Ì,ÔÓÒÎÂ ˝ÚÓ„Ó �‡·ÓÚ‡Î ‚ ò‚ÂÈˆ‡�ËË, ‡ÒÂÈ˜‡Ò Ô�Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛ ËÌÚÂ�ÂÒ˚ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË ‚êÂÒÔÛ·ÎËÍÂ åÓÎ‰Ó‚‡.

Ç ‰ÂÚÒÚ‚Â fl ÏÂ˜Ú‡Î ÒÚ‡Ú¸ ‚�‡˜ÓÏ, ÌÓÒÛ‰¸·‡ �‡ÒÔÓ�fl‰ËÎ‡Ò¸ ËÌ‡˜Â. ç‡ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÈ ‰ÂÌ¸ fl ËÒÔÓÎÌfl˛ Ò‚ÓÈ‰ÓÎ„ ÔÂ�Â‰ Ì‡ˆËÂÈ Ë Ô�Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛ËÌÚÂ�ÂÒ˚ ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈêÂÒÔÛ·ÎËÍË. çÓ ÂÒÎË ·˚ Û ÏÂÌfl ·˚Î¯‡ÌÒ ‚Â�ÌÛÚ¸Òfl ‚ Ô�Ó¯ÎÓÂ, fl ‚Òfi-Ú‡ÍËÒ‰ÂÎ‡Î ·˚ ÔÓÔ˚ÚÍÛ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚ¸ ÏÂ˜ÚÛ‰ÂÚÒÚ‚‡ ÒÚ‡Ú¸ ‚�‡˜ÓÏ. �

Baban›z›n size ö¤rettikleri aras›nda,sizce en önemlisi neydi?

Her fleyden evvel, babam›n etnikproblemlere bak›fl aç›s›n› benimsedim.Maalesef üzülerek söylemeliyim ki, mil-liyetçilik kelimesinden pek çoklar› çeki-niyor ama benim için çok de¤erli.

Enternasyonalizm milli

köklerden uzaklaflt›r›yor

Milliyetçilikten anlad›¤›n›z ne? Kendi milli de¤erleri hakk›nda hiçbir

düflüncesi olmayan halklar, bugünküyaflad›¤›m›z dünyada yok olma tehlikesiile karfl› karfl›yad›r. Sovyet dönemindeenternasyonalist propagandalar çok ak-tif bir seyir izliyordu. Gerçekte Sovyetsosyalizmi iki yöne kanalize olmufltu:Enternasyonalizm ve sosyalist milliyet-çilik. Tüm Balt›k ülkeleri, Ukrayna, Gür-cistan, Kazakistan, Türkmenistan, K›rg›-zistan ve di¤er Türkî cumhuriyetlereenternasyonalizm empoze edilmeye ça-l›fl›l›yordu. SSCB’nin da¤›lmas›n›n ar-d›ndan enternasyonalizm varl›k göste-remedi. Onun yerini Küreselleflme ald›.Benim için enternasyonalizm ve küre-selleflme, kendi milli de¤erlerinden vetarihi köklerinden uzaklaflmak anlam›-na geliyor.

Büyük Frans›z diplomat ve düflünürJoseph Arthur Gobineau der ki: Dünya-da, milletlerin birbiriyle kaynaflmas› ka-dar trajik baflka bir olay yoktur. Milletle-rin birbiriyle kaynaflmaya bafllamas› ileönce vatan kavram› varl›¤›n› kaybeder,

ard›ndan millet kavram›n› da pefli s›rasürükleyerek yok eder. Millet kavram›ayn› zamanda, ailenin de var olma se-bebidir; millet yoksa, ailede yoktur. Budurum, aile kavram›n›n ve aile de¤erle-rinin yok olmas›na, böylece de hayvanibir yaflay›fla neden olur. Tüm halklar›nyaflayabilmesi ve geliflim gösterebilme-si için kendi diline, milletine, tarihine,gelenek ve görenekleri ile kültürel de-¤erlerine sahip ç›kmas› flartt›r. Bu tümhalklar›n millet olarak olmazsa olmaz-lar›ndand›r.

Siz, bugün Moldova Cumhuriyeti’ndeAzerbaycan’› temsil eden bir diplomats›-n›z. Peki küçükken ne olmak isterdiniz?Gelece¤inizi nas›l görürdünüz?

Y›llard›r yurtd›fl›nda çal›fl›yorum.Sovyetler zaman›nda da yurt d›fl›ndatercüman olarak çal›fl›rd›m. Moldo-va’daki görevim, yurtd›fl›nda temsil et-ti¤im üçüncü Büyükelçilik vazifem.1996 y›l›nda Büyükelçi olarak Pakistan’aatand›m. Daha sonra ise ‹sviçre’ye tayinedildim. fiimdi ise Azerbaycan Cumhu-riyeti’ni temsilen burada, Moldova’dabulunuyorum.

Küçüklü¤ümde ise hep doktor olmay›isterdim. Ama ne var ki, kader bambaflkabir çizgi çizdi. Ülkeme, Azerbaycan Cum-huriyeti’ne bürokraside hizmet ediyo-rum. Devletimin ç›karlar› için çal›fl›yo-rum. E¤er geçmifle dönüp tekrar çocukolma gibi bir flans›m olsayd›, herhalde ozaman hayalini kurdu¤um gibi, yinedoktor olmak için gayret ederdim. �







Этнический состав некоторых евразийских стран (%)

Baz› Avrasya ülkelerindeki etnik da¤›l›m (%)

Азербайджан / Azerbaycan8,4 млн / 8.4 milyonАзербайджанцы / Azeri ..................................... 90 Дагестанские народности / Da¤›stanl› ....... 3.2 Евреи / Yahudi ......................................................... 2 Русские / Rus ......................................................... 2.5 Армяне / Ermeni .................................................. 2.5 Другие / Di¤er ........................................................ 2.3

Армения / Ermenistan3,34 млн / 3.34 milyonАрмяне / Ermeni ................................................... 93Русские / Rus ............................................................. 2Другие / Di¤er ........................................................... 5

Беларусь / Beyaz Rusya9,72 млн / 9.72 milyonБелорусы / Beyaz Rus ....................................... 81.2 Русские / Rus ........................................................ 11.4Другие / Di¤er ....................................................... 7.4

Грузия / Gürcistan4,7 млн / 4.7 milyonГрузины / Gürcü ................................................. 83,8 Армяне / Ermeni .................................................. 5.7 Русские / Rus .......................................................... 1.5Азербайджанцы / Azeri ..................................... 6.5 Осетины / Osetyal› ............................................. 0.9 Абхазцы / Abhaz .................................................. 0.8 Другие / Di¤er ........................................................... 5

Казахстан / Kazakistan15,31 млн / 15.31 milyonКазахи / Kazak ................................................... 58.9 Русские / Rus ....................................................... 25.9 Украинцы / Ukraynal› ......................................... 3.7 Узбеки / Özbek ...................................................... 2.5 Немцы / Alman ..................................................... 2.4 Уйгуры / Uygur ...................................................... 1.4 Другие / Di¤er ...................................................... 6.6

Кыргызстан / K›rg›zistan5,05 млн / 5.05 milyonКыргызы / K›rg›z ............................................... 66.3 Русские / Rus ......................................................... 11.2 Узбеки / Özbek ........................................................ 14 Украинцы / Ukraynal› ........................................ 0.8 Татары / Tatar ....................................................... 0.9 Дунгане / Dungan ................................................. 1.1 Уйгуры / Uygur .......................................................... 1 Турки / Türk ............................................................ 0.7 Корейцы / Koreli .................................................. 0.4 Немцы / Alman .................................................... 0.3 Другие / Di¤er ........................................................ 3.3

Молдова / Moldova3,4 млн / 3.4 milyonМолдоване и румыны / Moldovan ............. 64.5 Украинцы / Ukraynal› ....................................... 13.8 Русские / Rus ........................................................... 13Гагаузы / Gagauz .................................................. 3.5 Евреи / Yahudi ....................................................... 1.5 Болгары / Bulgar ..................................................... 2 Другие / Di¤er ........................................................ 1.7

Российская ФедерацияRusya Federasyonu142,4 млн / 142.4 milyonРусские / Rus ...................................................... 79.8 Татары / Tatar ....................................................... 4.0 Украинцы / Ukraynal› ......................................... 3.2 Чуваши / Çuvafl ..................................................... 1.2 Башкиры / Baflkurt ............................................. 0.9 Белорусы / Beyaz Rusyal› ................................ 0.8 Молдоване / Moldoval› ..................................... 0.7 Другие / Di¤er ........................................................ 8.1

Таджикистан / Tacikistan6,2 млн / 6.2 milyonТаджики / Tacik .................................................. 62.2 Узбеки / Özbek .................................................... 23.5 Русские / Rus ........................................................ 9.6 Татары / Tatar ........................................................ 1.4 Кыргызы / K›rg›z ................................................. 1.25 Другие / Di¤er ........................................................... 1

Туркменистан / Türkmenistan5,5 млн / 5.5 milyonТуркмены / Türkmen ........................................... 91 Узбеки / Özbek .......................................................... 3 Русские / Rus ......................................................... 2.0 Казахи / Kazak ........................................................... 1 Другие / Di¤er ......................................................... 1.1

Турция / Türkiye73 млн / 73 milyonТурки / Türk ....................................................... 86.21 Курды / Kürt ....................................................... 8.89 Черкесы / Çerkez ................................................ 2.14 Арабы / Arap ........................................................ 1.63 Другие / Di¤er ........................................................... 1

Узбекистан / Özbekistan25,5 млн / 25.5 milyonУзбеки / Özbek ...................................................... 80 Русские / Rus .......................................................... 5.5 Таджики / Tacik ........................................................ 5 Казахи / Kazak .......................................................... 3 Каракалпаки / Karakalpak ............................... 2.5 Татары / Tatar ......................................................... 1.5 Другие / Di¤er ....................................................... 2.5

Украина / Ukrayna48,457 млн / 48.457 milyonУкраинцы / Ukraynal› ...................................... 77.8 Русские / Rus ........................................................ 17.3 Белорусы / Beyaz Rus ....................................... 0.6 Молдоване / Moldoval› .................................... 0.5 Крымские татары / K›r›m Tatarlar› .............. 0.5 Болгары / Bulgar ................................................. 0.4 Венгры / Macar .................................................... 0.3 Румыны / Romen ................................................. 0.3 Поляки / Polonyal› .............................................. 0.3 Евреи / Yahudi ..................................................... 0.2 Другие / Di¤er ........................................................ 1.8




Я – живая часть ТаджикистанаСергей Сухоян

Ответственный секретарь журнала «Памир» Союза писателей Таджикистана.

Tacikistan’›n

ayr›lmaz parças›y›m

Sergey Suhoyan

Tacikistan Yazarlar Cemiyeti Rusça Pamir dergisi sorumlu sekreteri.

á‡ ‰ÓÎ„Û˛ ÊËÁÌ¸ ÌÂÏ‡ÎÓ ÔÓ‚Ë‰‡Î flÏÂÒÚ Ì‡ ÁÂÏÎÂ. çÓ ‚ÒflÍËÈ �‡Á,‚ÓÁ‚�‡˘‡flÒ¸ Ò˛‰‡, ËÒÔ˚Ú˚‚‡Î

ÌÂ‚˚�‡ÁËÏÛ˛ �‡‰ÓÒÚ¸ Ë ÌÂÓ·˚ÍÌÓ‚ÂÌÌ˚È‰Û¯Â‚Ì˚È ÔÓ‰˙ÂÏ. ç‡ÍÓÌÂˆ-ÚÓ fl ‰ÓÏ‡!ÇÌÓ‚¸ ‚ËÊÛ ˝ÚË ‚ÂÎË˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â „Ó�˚,ÒÎÓ‚ÌÓ Ó·ÌËÏ‡˛˘ËÂ Ú‡‰ÊËÍÒÍÛ˛ÒÚÓÎËˆÛ – ÑÛ¯‡Ì·Â, ÒÎ˚¯Û ÚÂÔÂ�¸ ÛÊÂıÓ�Ó¯Ó ÁÌ‡ÍÓÏÛ˛, Á‚Û˜ÌÛ˛ Ú‡‰ÊËÍÒÍÛ˛�Â˜¸, ‚ÒÚ�Â˜‡˛ �ÂÁ‚˚ı Ú‡‰ÊËÍÒÍËı�Â·flÚË¯ÂÍ Ë ÒÚÂÔÂÌÌ˚ı Ú‡‰ÊËÍÒÍËıÒÚ‡�ˆÂ‚, Î˛·Û˛Ò¸ ÒÚ�ÓÈÌ˚ÏË ÙË„Û�Í‡ÏËÚ‡‰ÊËÍÒÍËı ‰Â‚Û¯ÂÍ ‚ ÛÁÓ�˜‡Ú˚ıÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ì‡�fl‰‡ı… ëÔÂ¯Û Í�Ó‰Ì˚Ï, ·ÎËÁÍËÏ, Í ‰�ÛÁ¸flÏ.

óÚÓ ÊÂ ÏÂÌfl, �Ó‰Ë‚¯Â„ÓÒfl ‚ êÓÒÒËË,‰Â�ÊËÚ Á‰ÂÒ¸, ‚ í‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÂ, ‰ÂÒflÚÍËÎÂÚ? ë í‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÓÏ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò‡ÏÓÂ‚‡ÊÌÓÂ Ë Ò‡ÏÓÂ ‰Ó�Ó„ÓÂ ‰Îfl ÏÂÌfl: Á‰ÂÒ¸ flÓ·�ÂÎ Á�ÂÎÓÒÚ¸, Î˛·Ó‚¸, ÒÂÏ¸˛, ‰�ÛÊ·Û,ÔÓÎÛ˜ËÎ ÛÌË‚Â�ÒËÚÂÚÒÍÓÂ Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËÂ ËÔ�ÓÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì˚Â Ì‡‚˚ÍË ‚ÊÛ�Ì‡ÎËÒÚËÍÂ, Â˘Â ‚ 1960 „Ó‰Û ·˚ÎÔ�ËÌflÚ ‚ ëÓ˛Á ÊÛ�Ì‡ÎËÒÚÓ‚. èÓÒÚÓflÌÌÓÂÓ·˘ÂÌËÂ Ò ÏÂÒÚÌ˚ÏË ÊËÚÂÎflÏËÓ·Ó„‡ÚËÎÓ ÏÂÌfl ˆÂÌÌ˚Ï ÊËÁÌÂÌÌ˚ÏÓÔ˚ÚÓÏ Ë ‚Ó ÏÌÓ„ÓÏ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌË˛ ÏÓËı Ì�‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ıÔ�ËÌˆËÔÓ‚.

á‰ÂÒ¸ Ó˘ÛÚËÎ fl ÒÎ‡‰ÓÒÚ¸ ‚‰ÓıÌÓ‚ÂÌËflË ÔÓÎÛ˜ËÎ „Î‡‚ÌÓÂ: ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË�‡Á‚ËÚËfl ÎËÚÂ�‡ÚÛ�Ì˚ı ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚÂÈ ËÚ‚Ó�˜ÂÒÍÓ„Ó Ò‡ÏÓ‚˚�‡ÊÂÌËfl ‚ ÔÓ˝ÁËË,ÔÂ�Â‚Ó‰‡ı Ò Ú‡‰ÊËÍÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡ Ì‡�ÛÒÒÍËÈ ÔÓ˝ÚË˜ÂÒÍËı Ô�ÓËÁ‚Â‰ÂÌËÈ, ‚Í�ËÚËÍÂ. à ‚ÓÚ ÛÊÂ ‰Â‚flÚ¸ ÎÂÚ fl‚Îfl˛Ò¸˜ÎÂÌÓÏ ëÓ˛Á‡ ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì‡.è�Ë˜ÂÏ ‰‚Â ËÁ Ú�Âı �ÂÍÓÏÂÌ‰‡ˆËÈ ‰‡ÎËÏÌÂ ÔËÒ‡ÚÂÎË-Ú‡‰ÊËÍË. åÓË ÒÚËıË,ÔÂ�Â‚Ó‰˚, �ÂˆÂÌÁËË ·ÂÒÔ�ÂÔflÚÒÚ‚ÂÌÌÓÔÛ·ÎËÍÛ˛ÚÒfl ‚ ÊÛ�Ì‡Î‡ı Ë „‡ÁÂÚ‡ı, ÏÂÌflÔ�Ë„Î‡¯‡˛Ú Ì‡ �‡‰ËÓÔÂ�Â‰‡˜Ë, Ì‡‚ÒÚ�Â˜Ë Ò ˜ËÚ‡ÚÂÎflÏË, Ú‡Í ˜ÚÓ fl,�ÛÒÒÍÓflÁ˚˜Ì˚È ÔÓ˝Ú, ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ˜Û‚ÒÚ‚Û˛ Í‡ÍËı-ÎË·Ó Ó„�‡ÌË˜ÂÌËÈ.ÉÓ�ÊÛÒ¸ ÏÌÓ„ÓÎÂÚÌÂÈ ‰�ÛÊ·ÓÈ ÒÌ‡�Ó‰Ì˚ÏË ÔÓ˝Ú‡ÏË í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì‡ÉÛÎÌ‡Á‡�ÓÏ äÂÎ‰Ë, ë‡Ë‰‡ÎË å‡˙ÏÛ�ÓÏ.

çÂ �‡Á Ò Ô�ËÁÌ‡ÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸˛ ‚ÓÒÔ�ËÌËÏ‡Î‚ÌËÏ‡ÌËÂ ç‡�Ó‰ÌÓ„Ó ÔÓ˝Ú‡í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì‡ åÛÏËÌ‡ ä‡ÌÓ‡Ú‡ Ë,ÍÓÌÂ˜ÌÓ, �ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ëÓ˛Á‡ ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ. ìÌ‡Ò ÏÌÓ„ÓÎÂÚÌËÂ Ú‚Ó�˜ÂÒÍËÂ ÍÓÌÚ‡ÍÚ˚ ÒÔ�ÂÍ�‡ÒÌ˚ÏË Ú‡‰ÊËÍÒÍËÏË ÔÓ˝ÚÂÒÒ‡ÏËáÛÎÙËfiÈ ÄÚÓË Ë çÛÍ�ÓÈ ëÛÌÌ‡ÚÌËfi.èÓÎÛ˜‡˛ ·ÓÎ¸¯ÓÂ Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó�ÂÌËÂ ÓÚÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ Ò ËÁ‰‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ «Ä‰Ë·»(«èËÒ‡ÚÂÎ¸») Ë Ú‡‰ÊËÍÒÍËÏ é·˘ÂÒÚ‚ÓÏ‰�ÛÊ·˚ Ë ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚ı Ò‚flÁÂÈ ÒÁ‡�Û·ÂÊÌ˚ÏË ÒÚ�‡Ì‡ÏË. òË�ÓÍËÈ‰Ë‡Ô‡ÁÓÌ ‰ÂÈÒÚ‚ËÈ ÓÚÍ�˚ÎË ‰Îfl ÏÂÌflÏÓË Ú‡‰ÊËÍÒÍËÂ ·�‡Ú¸fl ÔÓ ÔÂ�Û!

Ç 1997 „. ·˚Î ËÁ‰‡Ì ÏÓÈ Ò·Ó�ÌËÍÒÚËıÓ‚ «è�ÓÁ�ÂÌËÂ» (àÁ‰. «ÑÓÌË¯» –«áÌ‡ÌËÂ»). Ä 2005 „. ËÁ‰‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ«Ä‰Ë·» («èËÒ‡ÚÂÎ¸») ‚˚ÔÛ˘ÂÌ‡ ÍÌË„‡ÏÓËı ÒÚËıÓÚ‚Ó�ÂÌËÈ, ÔÓ˝Ï Ë ÔÂ�Â‚Ó‰Ó‚«èÓÒÚËÊÂÌËÂ». ç‡ ÂÂ ÚËÚÛÎ¸ÌÓÏ ÎËÒÚÂÛÍ‡Á‡ÌÓ: «ùÚ‡ ÍÌË„‡ ËÁ‰‡Ì‡ Ô�ËÔÓ‰‰Â�ÊÍÂ è�ÂÁË‰ÂÌÚ‡ êÂÒÔÛ·ÎËÍËí‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì ùÏÓÏ‡ÎË ò‡�ËÔÓ‚Ë˜‡ê‡ıÏÓÌÓ‚‡». ÑÎfl ÏÂÌfl ˝ÚÓ Ó„�ÓÏÌ‡fl ˜ÂÒÚ¸Ë ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ Ò‚Ë‰ÂÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ‚ í‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÂ ÌÂ ‰ÂÎ‡ÂÚÒfl�‡ÁÌËˆ˚ ‚ ÓˆÂÌÍ‡ı ËÔÓÓ˘�ÂÌËËÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ ÔÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈÔ�ËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚË.

ÑÛ¯ËÍÓ�ÂÌÌ˚ıÊËÚÂÎÂÈÓÚÍ�˚‚‡˛ÚÒflÚÓÎ¸ÍÓÌ‡‚ÒÚ�Â˜ÛÚÓÏÛ,ÍÚÓÒ‡Ï

fiu dünyada yaflad›¤›m uzun hayatserüvenim boyunca az›msanmaya-cak kadar çok yer gördüm. Ama her

defas›nda buraya; Tacikistan’a dönü-flümde tarifi mümkün olmayan bir se-vinç ve fevkalade bir iç rahatl›¤› hissede-rim. Oh, sonunda evimdeyim!.. BaflkentDuflanbe’yi kucaklarcas›na duran o hey-betli da¤lar› tekrar karfl›mda bulurum…Art›k o bana çok tan›d›k olan, aflina oldu-¤um Tacikçeyi duyuyor, ele avuca s›¤ma-

Ô�ËÂÁÊ‡ÂÚ Ò ÓÚÍ�˚ÚÓÈ ‰Û¯ÓÈ ËÔ�ËÊË‚‡ÂÚÒfl Ò�Â‰Ë ÌËı, ÂÒÎË ÒÛ‚‡ÊÂÌËÂÏ ‚ÓÒÔ�ËÌËÏ‡ÂÚ Ëı Ó·˚˜‡Ë ËÚ�‡‰ËˆËË. ëÚ‡ÌÂÚ Ô�ËÓ·˘‡Ú¸Òfl Í Ëı‰ÛıÓ‚Ì˚Ï Ë ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Ï ˆÂÌÌÓÒÚflÏ,Ô�Ófl‚ËÚ ˜ÛÚÍÓÒÚ¸ Í Ëı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ„Ó�‰ÓÒÚË. ë Ú‡ÍËÏ Û·ÂÊ‰ÂÌËÂÏÔ�ËÂı‡ÎË Ò˛‰‡ 60 ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ ÏÓfl Ï‡Ú¸ –‚�‡˜ Ë ÏÓfl ·‡·Û¯Í‡ – Û˜ËÚÂÎ¸ÌËˆ‡,ÍÓÚÓ�˚ı Ô�Ë„Î‡ÒËÎË ‚ í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì�‡·ÓÚ‡Ú¸. à fl, Ô�ËÂı‡‚¯Ë Ò ÌËÏËÔÓ‰�ÓÒÚÍÓÏ, Ô�Ë‚˚Í ÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl Ú‡Í ÊÂÍ Ò‚ÓËÏ ÌÓ‚˚Ï ÁÂÏÎflÍ‡Ï, Í Ò‚ÓËÏ·�‡Ú¸flÏ – Ú‡‰ÊËÍ‡Ï. èÓÒ‚flÚËÎí‡‰ÊËÍËÒÚ‡ÌÛ ÏÌÓ„Ó ÒÚËıÓ‚, Ë ‚ ·˚ÚÛ ‚

ÒÓÒÂ‰ÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı Û Ì‡Ò Î‡‰ Ë‚Á‡ËÏÌÓÂ Û‚‡ÊÂÌËÂ.

ä ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ÌÂ ‚ÒÂ Ô�ËÊË‚‡˛ÚÒfl ÛÌ‡Ò ÎË·Ó ÔÓ ÔÛÒÚÓÚÂ ‰Û¯Â‚ÌÓÈ, ÎË·Ó ÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ ·ÂÒÍÛÎ¸ÚÛ�¸˛, „ÎÛıÓÏÛ ËÒÎÂÔÓÏÛ Í ÍÛÎ¸ÚÛ�Â ˜ÛÊÓÈ. é ÔÓ‰Ó·ÌÓÏÚËÔÂ Î˛‰ÂÈ Û ÏÂÌfl ÂÒÚ¸ Ú‡ÍËÂ ÒÚ�ÓÍË:

Ç ˝ÚÛ ÁÂÏÎ˛ ‚ÏÂÒÚÂ Ò Ì‡ÏË çÂ ‚�‡ÒÚË ÂÏÛ ÍÓ�ÌflÏË:çÂÚ Ô�Ó·ÎÂÏ �‡ÒÒÚ‡Ú¸Òfl Ò ÌÂÈ,ÖÒÎË ÒÓÁ‰‡Ì ·ÂÁ ÍÓ�ÌÂÈ!èÓÏÌfl Ë ÔÓ˜ËÚ‡fl Ò‚ÓÂ ÏÂÒÚÓ �ÓÊ‰ÂÌËfl

‚ êÓÒÒËË, fl ‚ ÚÓ ÊÂ ‚�ÂÏfl ÌÂÓÚ‰ÂÎËÏ ÓÚí‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì‡ – ÒÚ�‡Ì˚ ÌÂÓ·˚˜‡ÈÌÓÈÍ�‡ÒÓÚ˚ Î˛‰ÂÈ Ë Ô�Ë�Ó‰˚. �

yan Tacik çocuklar›, nak›fll› milli k›yafetle-riyle gezinen fidan gibi Tacik gençleri veonlar› hayran hayran izleyen yafll›lar› gö-rürüm… fiu manzaray› ne kadar çok özle-di¤imi fark ederim. Hemen yak›nlar›ma,eflime dostuma koflar›m…

Onlarca y›l beni; Rusya’da do¤mufl bi-rini Tacikistan’da tutan neydi acaba? Be-nim için en önemli; en k›ymetli fleyler Ta-cikistan’la irtibatl›. Ben olgunlu¤a bura-da ulaflt›m. Sevgiyi, sevmeyi, dostlu¤uburada ö¤rendim. Üniversite tahsilimive gazetecilikteki tecrübemi burada




Души коренных жителей открываются только навстречутому, кто сам приезжает с открытой душой иприживается среди них, с уважением воспринимает ихобычаи и традиции. Приобщается к их духовным икультурным ценностям, проявляет чуткость к ихнациональной гордости.

Yerli halk›n gönlü, kendi iste¤iyle buraya gelmifl, aç›k

kalplilikle onlar›n içinde tutunmufl ve onlar›n gelenek

göreneklerini sayg›yla benimsemifl olan herkese kucak

aç›yor. Onlar›n manevi ve kültürel de¤erlerini ö¤renir, milli

gururlar›na karfl› hassasiyet gösterir hâle gelirsiniz.

edindim. Daha 1960 y›l›nda GazetecilerCemiyeti’ne kabul edildim. Halkla sürek-li temasta oluflum paha biçilmez hayattecrübeleriyle zenginleflmemi ve ahlakîprensiplerimin flekillenmesini sa¤lad›.

Ben ilham›n tad›na burada vard›m.As›l önemlisi ise edebî yeteneklerimi, na-z›mda bilhassa Tacikçeden Rusçaya çe-virdi¤im fliir ve elefltirilerde kendini ifadeetme sanat›n› gelifltirme imkan›n› bul-dum. Ve iflte dokuz y›ld›r Tacikistan’daYazarlar Cemiyeti’nin üyesiyim. Üstelikgerekli üç referanstan ikisini Tacik yazar-lar bana verdiler. Benim fliirlerim, tercü-melerim, elefltiri yaz›lar›m serbestçe ga-zete ve dergilerde bas›l›yor. Beni radyoprogramlar›na ça¤›r›yorlar, okuyucuylabuluflturuyorlar. Yani ben, Rus kökenlibir flair olarak burada hiçbir engelle kar-fl›laflm›yorum. Ben Tacikistan milli flairle-ri Gülnazar Keldi ve Saidali Mamur ileolan uzun dostlu¤umla gurur duyuyo-rum. Tacikistan milli flairi Mumin Kano-at’›n ve Yazarlar Cemiyeti yönetiminin

alakalar›na defalarca flükranla flahit ol-dum. Tacikistan kad›n flairleri ZülfiyeAtoi ve Nukra Sunnatniye ile de sanat ça-l›flmalar›m›z›n uzun y›llar devam etme-sinden mutluluk duyuyorum. Yabanc›Ülkelerle Dostluk ve Kültürel ‹liflkiler Ce-miyeti ve “Edip” yay›neviyle iflbirli¤i yap-maktan büyük bir haz almaktay›m. Has›-l› ben Tacik kalem kardefllerimle olanba¤lar›mdan dolay› kendilerine ve Tacikhalk›na bu samimiyetlerinden ötürü nekadar teflekkür etsem azd›r.

fiiir kitab›m Uyan›fl 1997’de “Donifl”(Bilgi) yay›nlar› taraf›ndan yay›mland›.2005 y›l›nda “Edip” yay›nevi taraf›ndanfliirlerimin ve çevirilerimin yer ald›¤› ‹d-rak adl› kitab›m yay›mland›. Bu kitab›-m›n ilk sayfas›nda “Bu kitap TacikistanCumhurbaflkan› Emomali fiaripoviç Rah-manov’un teflvikleriyle yay›mlanm›flt›r.”ibaresi bulunmaktad›r. Bu benim içinbüyük bir flereftir. Ve ayn› zamanda ya-zarlar›n teflvik edilmesinde ve de¤erlen-dirilmelerinde milliyetinin gözetilmedi-¤inin bir göstergesidir. Yerli halk›n gön-lü, kendi iste¤iyle buraya gelmifl, aç›kkalplilikle onlar›n içinde tutunmufl veonlar›n gelenek göreneklerini sayg›ylabenimsemifl olan herkese kucak aç›yor.Onlar›n manevi ve kültürel de¤erleriniö¤renir, milli gururlar›na karfl› hassasi-yet gösterir hâle gelirsiniz. Doktor an-nem ve ö¤retmen ninem 60 y›l önce ça-l›flmak için davet edildikleri Tacikistan’abu düflüncelerle gelmifllerdi. Ben de akl›bafl›nda bir çocukken onlarla geldim veyeni hemflerilerime; Tacik kardefllerimeal›flt›m. Tacikistan’a çok fliir ithaf ettim.Ve günlük hayatta da, komfluluk iliflkile-rimde de karfl›l›kl› anlay›fl ve sayg› içeri-sindeyiz.

Maalesef içimizde ya kalbinin darl›-¤›ndan ya da kendi taasubundan dolay›baflka kültürlere gözünü yummufl, ku-la¤›n› t›kam›fl insanlar da yok de¤il. Butip insanlar için flunlar dökülür dudak-lar›mdan:

Bu topraklara bizimle beraberKök salamaz onlar.Topraktan ayr›lmalar› zor de¤il,Köksüz yarat›lanlar›n!‹çtenlikle, en samimi duygularla ifa-

de edebilirim ki; ben do¤um yeriminRusya oldu¤unu hat›rlamama ve bil-meme ra¤men Tacikistan’›n; insanlar›ve tabiat› güzel o ülkenin ayr›lmaz birparças›y›m. �




На титульном листе моей книги «Постижение» указано:«Эта книга издана при поддержке Президента РеспубликиТаджикистан Эмомали Шариповича Рахмонова». Для меняэто огромная честь.

“‹drak” adl› kitab›m›n ilk sayfas›nda “Bu kitap Tacikistan

Cumhurbaflkan› Emomali fiaripoviç Rahmanov’un

teflvikleriyle yay›mlanm›flt›r.” ibaresi bulunmaktad›r. Bu

benim için büyük bir flereftir.




èÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ‚ÒÂ ÒËÎÓ‚˚Â ˆÂÌÚ�˚ÏË�‡ ÒÚ�ÂÏflÚÒfl Í ä‡ÒÔËÈÒÍÓÏÛ ËóÂ�ÌÓÏÓ�ÒÍÓÏÛ �Â„ËÓÌ‡Ï ‚ ÒËÎÛ

Ëı „ÂÓ„�‡ÙË˜ÂÒÍÓ„Ó ÔÓÎÓÊÂÌËfl,ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ì‡ÈÚË Ë �‡Á�‡·ÓÚ‡Ú¸Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˛, ÍÓÚÓ�‡fl ÏÓ„Î‡·˚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌË˛Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË Í‡Ê‰Ó„Ó„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡. í‡Í Í‡Í ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌ˚Â„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ fl‚Îfl˛ÚÒfl „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ÏË -Ì‡ˆËflÏË, ÚÓ Ëı Ë‰ÂÓÎÓ„ËË ÌÂËÁ·ÂÊÌÓ ‚ÚÓÏ ËÎË ËÌÓÏ ‚‡�Ë‡ÌÚÂ Á‡ÍÎ˛˜‡˛Ú ‚ ÒÂ·Â˝ÎÂÏÂÌÚ˚ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡.

ì˜ËÚ˚‚‡fl ÚÓÚ ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËÈ Ù‡ÍÚ, ˜ÚÓÌÓ‚˚Â „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ Ì‡ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏÔ�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚Â ÌÂ ÏÓ„ÎË ·˚ ‚ÓÁÌËÍÌÛÚ¸ ·ÂÁÔ�Ófl‚ÎÂÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËıÚÂÌ‰ÂÌˆËÈ, ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl Ó˜Â‚Ë‰Ì˚Ï, ˜ÚÓÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Ì‡ Â‚�‡ÁËÈÒÍÓÏÔ�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚Â, Ú‡Í ÊÂ Í‡Í Ë ‚ ‰�Û„Ëı�Â„ËÓÌ‡ı ÏË�‡, ËÏÂÂÚ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÂÍÓ�ÌË. Ä Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Ì‡ ë�Â‰ÌÂÏÇÓÒÚÓÍÂ Ô�Ófl‚ÎflÂÚ ÒÂ·fl ‚ ÌÂÒÍÓÎ¸ÍËı‚Ë‰‡ı. ç‡Ô�ËÏÂ�, ‚ êÓÒÒËË, ÍÓÚÓ�‡fl, ‚ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ, ÓÔ�Â‰ÂÎflÂÚ ‚ÂÍÚÓ� �‡Á‚ËÚËflÒÓ·˚ÚËÈ ‚ ‰‡ÌÌÓÏ �Â„ËÓÌÂ, Ì‡·Î˛‰‡ÂÚÒflÎË·Â�‡Î¸Ì˚È Ë ËÏÔÂ�Ë‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÈÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ. çÓ ‚ÚÓ�ÓÂ ÚÂ˜ÂÌËÂÔ�Ófl‚ÎflÂÚ ÒÂ·fl ÔÓÎÛÎÂ„‡Î¸ÌÓ Ë,ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ÌÂ Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl Û ‚Î‡ÒÚË.ÉÎ‡‚Ì˚ÏË ÎÓÁÛÌ„‡ÏË ˝ÚÓ„Ó ÚÂ˜ÂÌËfl ÒÚ‡ÎË:«ëÚ�‡Ì‡ ‚ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË», Ô�ÓÚË‚ ëòÄ ËçÄíé, Ô�ÂÔflÚÒÚ‚ËÂ ËÏÏË„�‡ˆËË ËÁÅÎËÊÌÂ„Ó Á‡�Û·ÂÊ¸fl Ë ÒÚ�ÂÏÎÂÌËÂ Í‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌË˛ „�‡ÌËˆ ·˚‚¯Â„ÓëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡.

ç‡‰Ó ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl‰ÓÏËÌË�Û˛˘ËÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ Ì‡˜Â�ÌÓÏÓ�ÒÍÓ-Í‡ÒÔËÈÒÍÓÏ Ô�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚ÂÛÔ�‡‚Îfl˛ÚÒfl ÚÂÏË ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏËÒËÎ‡ÏË, ÍÓÚÓ�˚Â ‚Â�flÚ ‚ ÎË·Â�‡Î¸ÌÓ-Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÂ ˆÂÌÌÓÒÚË.

éÒÓ·ÂÌÌÓÒÚ¸ ˝ÚÓÈ ÚÂÌ‰ÂÌˆËËÁ‡ÍÎ˛˜‡ÂÚÒfl ‚ Ô�‡‚Â Ì‡ˆËË ·˚Ú¸ÒÛ‚Â�ÂÌÌÓÈ Ë Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ Ò‡ÏÓÓÔ�Â‰ÂÎËÚ¸Òfl.ç‡Ô�ËÏÂ�, ÎË·Â�‡Î¸Ì˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ‚ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÂ ËÏÂÂÚ Ò‚ÓÂÈ ˆÂÎ¸˛Á‡˘Ë˘‡Ú¸ Ò‚ÓË Á‡ÍÓÌÌ˚Â „�‡ÌËˆ˚,‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ÚÂ��ËÚÓ�Ë‡Î¸ÌÛ˛ˆÂÎÓÒÚÌÓÒÚ¸ ÒÚ�‡Ì˚, Ó·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÂ, ÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓÂ �‡Á‚ËÚËÂ„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ Ë Á‡˘Ë˘‡Ú¸Òfl ÓÚ ‚ÌÂ¯ÌÂÈÛ„�ÓÁ˚. í‡ÍËÏË ÊÂ ˆÂÌÌÓÒÚflÏË�ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Û˛ÚÒfl Ô�‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ‰�Û„ËıÒÚ�‡Ì �Â„ËÓÌ‡, Ú‡ÍËı Í‡Í É�ÛÁËfl, íÛ�ˆËfl,êÓÒÒËfl Ë ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì. í‡Í Í‡Í ˝ÚË

Dünyan›n bütün güç odaklar› co¤-rafi durumlar›ndan dolay› Hazardenizi ve Karadeniz bölgelerine

yöneldikleri için, her devletin ulusal gü-venli¤ini garanti edecek milli bir ideolojibulmas› ve gelifltirmesi gerekiyor. Çünkügünümüz devletleri ulusal devletlerdir,bu nedenle sahip olduklar› ideolojilerdeflu veya bu flekilde milliyetçi unsurlar ba-r›nd›r›rlar.

Sovyet sonras› co¤rafyada kurulanyeni devletlerin milliyetçi e¤ilimler ol-madan do¤malar›n›n mümkün olmaya-ca¤› faktörünü göz önüne alarak, milli-yetçili¤in dünyan›n di¤er bölgelerindeoldu¤u gibi Avrasya co¤rafyas›nda dado¤al köklere sahip oldu¤u ortaya ç›k›-yor. Do¤u’da ise milliyetçilik kendinifarkl› flekillerde gösteriyor. Mesela sözkonusu bölgede geliflmelerin yönünübelirleyen Rusya’da liberal ve emperya-list milliyetçilik gözlemleniyor. Fakatikinci ak›m kendisini yar› legal bir flekil-de belli ediyor ve elbette yönetimde yeralm›yor. Bu ak›m›n bafll›ca sloganlar›“vatan tehlikede”, “ABD ve NATO’ya ha-y›r”, yak›n ülkelerden yap›lan göçe engelolmak ve eski Sovyetler Birli¤i s›n›rlar›-n›n tekrar kurulmas› gayretleridir.

Bugün Karadeniz ve Hazar denizi co¤-rafyas›ndaki ço¤unlu¤u teflkil eden dev-letlerde bu güçleri liberal milliyetçi de-¤erlere inananlar›n yönettiklerini belirt-mek gerekir. Bu e¤ilimin özelli¤i; ulusunegemenlik hakk› ve kendi mukadderat›n›özgürce tayin etmekten ibarettir. Mese-la, Azerbaycan’da liberal milliyetçili¤in,




Возможна ли Евразиябез Армении?

Ибрагим МамедовГлавный редактор Азербайджанского телевидения.

Ermenistans›z bir Avrasya

mümkün mü?

‹brahim Mamedov

Azerbaycan Televizyonu Haber yorumcusu.

Без изменения внешней, в томчисле региональной,

политики Армении трудноосуществлять сотрудничествона евразийском пространстве,

которое невозможно безсотрудничества России с

Турцией и без мирногоКавказа.

Ermenistan d›fl ve bölge

politikas›n› de¤ifltirmedi¤i,

iflbirli¤ine dayal› bir Rusya -

Türkiye iliflkisi olmad›¤› ve

bar›fl›n yaflanmad›¤› bir

Kafkasya olmad›¤› müddetçe

Avrasya co¤rafyas›nda

iflbirli¤ini gerçeklefltirmek zor.

Ô�‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ Ô�ÂÒÎÂ‰Û˛Ú Ó‰ÌË Ë ÚÂ ÊÂˆÂÎË, ÓÌË ÎÂ„ÍÓ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜‡˛Ú. ë‡Ï˚Ïfl�ÍËÏ Ô�ËÏÂ�ÓÏ ÚÓÏÛ fl‚Îfl˛ÚÒflÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ Ë íÛ�ˆËÂÈ.ÑÓÎ„ËÂ „Ó‰˚ ‚ÓÂ‚‡‚¯ËÂ ÏÂÊ‰Û ÒÓ·ÓÈ„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ ÛÒÔÂ¯ÌÓ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜‡˛Ú ËËÌÚÂÌÒË‚ÌÓ Ì‡�‡˘Ë‚‡˛Ú ÚÓ‚‡�ÓÓ·Ó�ÓÚ.ëÙÂ�˚ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ÏÂÊ‰Û íÛ�ˆËÂÈ ËêÓÒÒËÂÈ Óı‚‡Ú˚‚‡˛Ú Ú‡ÍËÂ Ó·Î‡ÒÚË, Í‡Í˝ÌÂ�„ÂÚËÍ‡ Ë Ó·Ó�ÓÌ‡. èÓÒÎÂÒÂÏË‰ÂÒflÚËÎÂÚÌÂ„Ó ÔÂ�Â�˚‚‡ ÎË‰Â�˚ ‰‚Ûı ÒÚ�‡Ì ÒÚ‡ÎË ˜‡ÒÚÓ ÔÓÒÂ˘‡Ú¸ ‰�Û„‰�Û„‡. ÇÒÂı Ô�ËflÚÌÓ Û‰Ë‚ËÎÓ Ì‡„�‡Ê‰ÂÌËÂ Ô�ÂÁË‰ÂÌÚÓÏ êÓÒÒËÈÒÍÓÈîÂ‰Â�‡ˆËË ÇÎ‡‰ËÏË�ÓÏ èÛÚËÌ˚ÏÔ�ÂÏ¸Â�-ÏËÌËÒÚ�‡ íÛ�ˆËË êÂ‰ÊÂÔ‡

í‡ÈËÔ‡ ù�‰Ó„‡Ì‡ Ë Ô�ÂÁË‰ÂÌÚ‡ ÄıÏÂÚ‡çÂÊ‰ÂÚ‡ ëÂÁÂ�‡.

Россия заново выстраиваетотношения со странами регионаÑ�Û„ËÏ Ô�ËÏÂ�ÓÏ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ÒıÓÊËı „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ë‰ÂÓÎÓ„ËÈÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰ÛÉ�ÛÁËÂÈ Ë íÛ�ˆËÂÈ Ë Ì˚ÌÂ¯ÌÂÂÒÓÒÚÓflÌËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰ÛÄÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÓÏ Ë êÓÒÒËÂÈ. èÓ˜ÂÏÛ flÓÒÓ·Ó ÓÚÏÂ˜‡˛ Ì˚ÌÂ¯ÌÂÂ ÒÓÒÚÓflÌËÂ�ÓÒÒËÈÒÍÓ-‡ÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ?èÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ‰Ó 2001 „. ‚Î‡ÒÚË êÓÒÒËË ËÄÁÂ�·‡È‰Ê‡Ì‡ ·˚ÎË ÌÓÒËÚÂÎflÏË

ülkenin yasal s›n›rlar›n› savunma ve top-rak bütünlü¤ünü tekrar sa¤lama, devle-tin ekonomik, kültürel geliflmesini sa¤la-ma ve d›fl tehditlerden koruma hedeflerivar. Gürcistan, Türkiye, Rusya, Kazakis-tan ve bölgenin di¤er devletlerinin hükü-metleri de ayn› de¤erlere göre hareketediyorlar. Çünkü bu hükümetler ayn› he-defleri takip ediyor, bu nedenle de kolaybir flekilde iflbirli¤i yap›yorlar. Bunun enparlak örne¤i Rusya ve Türkiye aras›nda-ki iliflkilerdir. Uzun süre birbirleriyle sa-vaflan devletler baflar›l› bir flekilde ticarethacimlerini art›r›yorlar. Rusya ve Türkiyearas›nda iflbirli¤i enerji ve güvenlik saha-lar›n› kaps›yor. Yetmifl y›ll›k aradan sonraiki ülke liderleri birbirlerini s›k s›k ziyaretetmeye bafllad›lar. Rusya FederasyonuDevlet Baflkan› Vladimir Putin’in TürkiyeCumhurbaflkan› Ahmet Necdet Sezer’eve Baflbakan Recep Tayip Erdo¤an’a ödülvermesi herkesi hofl bir flekilde flafl›rtt›.

Rusya bölge ülkeleriyle

iliflkilerini yeniden düzenliyor

Benzer devlet ideolojileri aras›ndaki ifl-birli¤ine di¤er bir örnek olarak, Gürcis-tan ve Türkiye aras›ndaki iliflkileri veAzerbaycan ile Rusya aras›ndaki bugün-kü durumu gösterebiliriz. Niçin özellikleAzerbaycan ile Rusya aras›nda iliflkilerinbugünkü durumunu yaz›yorum? Çünkü2001 y›l›na kadar Azerbaycan ve Rusyahükümetleri farkl› de¤erleri temsil edi-yorlard›. Bu zamana kadarki Rusya hükü-metleri, güç kullanma yoluyla Azerbay-can’› kendi nüfuz sahas›nda tutmaya ça-l›fl›yorlard›. Azerbaycan’da ise liberal mil-liyetçi yönetim, ulusal ba¤›ms›zl›¤›n› ko-ruyarak buna direniyordu. Bölge rejimle-rinin farkl› görüflleri aras›ndaki bu ihti-laf, komflu ülkeler aras›ndaki ekonomikiliflkileri en aza indirdi. Vladimir Putin’iniktidara gelmesinden sonra Rusya’n›n




Учитывая тот исторический факт, что новые государства напостсоветском пространстве не могли бы возникнуть безпроявления националистических тенденций, становитсяочевидным, что национализм на евразийском пространстве,так же как и в других регионах мира, имеет естественные корни.

Sovyet sonras› co¤rafyada kurulan yeni devletlerin milliyetçi

e¤ilimler olmadan do¤malar›n›n mümkün olmayaca¤›

faktörünü göz önüne alarak, milliyetçili¤in dünyan›n di¤er

bölgelerinde oldu¤u gibi Avrasya co¤rafyas›nda da do¤al

köklere sahip oldu¤u ortaya ç›k›yor.

Армения враждует с Турцией, но самый близкий еесоюзник Россия интенсивно развивает экономические и

политические отношения с Анкарой.

Ermenistan’›n Türkiye ile aras› aç›k fakat en yak›n müttefiki

Rusya, Ankara ile ekonomik ve politik iliflkilerini yo¤un bir

flekilde gelifltirmekte.

�‡ÁÎË˜‡˛˘ËıÒfl ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. êÓÒÒËÈÒÍËÂ‚Î‡ÒÚË ÒÚ‡�‡ÎËÒ¸ ÔÛÚÂÏ ÒËÎÓ‚˚ı ÏÂÚÓ‰Ó‚‰Â�Ê‡Ú¸ ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡Ì ‚ ÒÙÂ�Â Ò‚ÓÂ„Ó‚ÎËflÌËfl. Ä ‚ ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÂ ÎË·Â�‡Î¸ÌÓ-Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍ‡fl ‚Î‡ÒÚ¸ÒÓÔ�ÓÚË‚ÎflÎ‡Ò¸ ˝ÚÓÏÛ, Ô˚Ú‡flÒ¸ ÒÓı�‡ÌËÚ¸Ò‚Ó˛ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸. ùÚÓÚÍÓÌÙÎËÍÚ ÏÂÊ‰Û �‡ÁÎË˜Ì˚ÏË ‚Ë‰ÂÌËflÏË�Â„ËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ÏË�ÓÛÒÚ�ÓÈÒÚ‚‡ Ô�Ë‚ÂÎ ÍÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ Ò‚flÁË ÏÂÊ‰ÛÒÓÒÂ‰ÌËÏË ÒÚ�‡Ì‡ÏË ·˚ÎË Ò‚Â‰ÂÌ˚ ÍÏËÌËÏÛÏÛ. Ä ÔÓÒÎÂ Ô�ËıÓ‰‡ Í ‚Î‡ÒÚËÇÎ‡‰ËÏË�‡ èÛÚËÌ‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ÂËÌÚÂ�ÂÒ˚ êÓÒÒËË ·˚ÎË Ô�Ë‚Â‰ÂÌ˚ ‚ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËÂ Ò ËÌÚÂ�ÂÒ‡ÏË ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡Ì‡,Ë ÔÓÎËÚËÍ‡ êÓÒÒËË ÒÚ‡Î‡ ÓÔË�‡Ú¸Òfl Ì‡�Â‡Î¸Ì˚È Ù‡ÍÚ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË Ì‡¯ÂÈÒÚ�‡Ì˚. çÓ‚˚È ·‡ÁÓ‚˚È Ô�ËÌˆËÔÒÚ�ÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÓÚÍ�˚ÎıÓ�Ó¯ËÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰ÎflÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡, Û˜ËÚ˚‚‡˛˘ËÂ ËÌÚÂ�ÂÒ˚‰�Û„ ‰�Û„‡. êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú Ì‡ÎËˆÓ:ÚÓ‚‡�ÓÓ·Ó�ÓÚ ÏÂÊ‰Û êÓÒÒËÂÈ ËÄÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÓÏ ‰ÓÒÚË„ Ó‰ÌÓ„Ó ÏËÎÎË‡�‰‡‰ÓÎÎ‡�Ó‚ ‚ ÚÂ˜ÂÌËÂ ˜ÂÚ˚�Âı ÎÂÚ.

íÓÎ¸ÍÓ ÔÓÎËÚËÍ‡ Ä�ÏÂÌËË ÌÂ ‚ıÓ‰ËÚ ‚Ó·˘ËÈ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ ÍÓÌÚÂÍÒÚ �Â„ËÓÌ‡.Ä�ÏÂÌËfl ‚˚‰‚Ë„‡ÂÚ ÚÂ��ËÚÓ�Ë‡Î¸Ì˚ÂÔ�ÂÚÂÌÁËË Í ÄÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÛ, íÛ�ˆËË ËÉ�ÛÁËË. íÂ��ËÚÓ�Ë‡Î¸Ì˚Â Ô�ÂÚÂÌÁËË ÍíÛ�ˆËË Ì‡¯ÎË ÓÚ�‡ÊÂÌËÂ ‚ ÍÓÌÒÚËÚÛˆËËÄ�ÏÂÌËË. Ä ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ˝Ú‡ Ë‰ÂÓÎÓ„ËflËÌÚÂÌÒË‚ÌÓ ÔÓ‰ÔËÚ˚‚‡ÂÚÒfl ËÁ‚ÌÂ,Ô�‡„Ï‡ÚË˜Ì˚Ï ‡�ÏflÌÒÍËÏ ÔÓÎËÚËÍ‡ÏÚ�Û‰ÌÓ ËÁÏÂÌËÚ¸ ˜ÚÓ-ÎË·Ó. çÓ flÒÌÓ Ó‰ÌÓ:·ÂÁ ËÁÏÂÌÂÌËfl ‚ÌÂ¯ÌÂÈ, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ�Â„ËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ, ÔÓÎËÚËÍË Ä�ÏÂÌËË Ú�Û‰ÌÓÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÚ¸ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó Ì‡Â‚�‡ÁËÈÒÍÓÏ Ô�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚Â, ÍÓÚÓ�ÓÂÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ·ÂÁ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ êÓÒÒËË ÒíÛ�ˆËÂÈ Ë ·ÂÁ ÏË�ÌÓ„Ó ä‡‚Í‡Á‡. ëÓ·˚ÚËflÏÓ„ÛÚ Ô�ËÌflÚ¸ ÒÎÂ‰Û˛˘ËÈ Ó·Ó�ÓÚ. ëÚ�‡Ì˚Â‚�‡ÁËÈÒÍÓ„Ó Ô�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚‡ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜‡˛ÚË Ì‡�‡˘Ë‚‡˛Ú ÚÓ‚‡�ÓÓ·Ó�ÓÚ ‚ÓÔ�ÂÍËÊÂÎ‡ÌË˛ ‡�ÏflÌÒÍËı ‚Î‡ÒÚÂÈ, ‚ �ÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂÄ�ÏÂÌËfl ÓÒÚ‡ÂÚÒfl Ì‡ Ó·Ó˜ËÌÂ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËıËÌÚÂ„�‡ˆËÓÌÌ˚ı Ô�ÓˆÂÒÒÓ‚ �Â„ËÓÌ‡. ä‡Í‚Ë‰ÌÓ, ‚ÒÂ Ë‰ÂÚ Í Ú‡ÍÓÏÛ �‡Á‚ËÚË˛ÒÓ·˚ÚËÈ. Ä�ÏÂÌËfl ‚�‡Ê‰ÛÂÚ Ò íÛ�ˆËÂÈ, ÌÓÒ‡Ï˚È ·ÎËÁÍËÈ ÂÂ ÒÓ˛ÁÌËÍ êÓÒÒËfl –ËÌÚÂÌÒË‚ÌÓ �‡Á‚Ë‚‡ÂÚ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ ËÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ÄÌÍ‡�ÓÈ.ê‡Á‚Ë‚‡˛ÚÒfl Ë�‡ÌÒÍÓ-ÚÛ�ÂˆÍËÂ Ë„�ÛÁËÌÒÍÓ-ÚÛ�ÂˆÍËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl.ùÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ Ò‚flÁË ÏÂÊ‰ÛÄÁÂ�·‡È‰Ê‡ÌÓÏ Ë êÓÒÒËÂÈ ·Û�ÌÓ�‡Á‚Ë‚‡˛ÚÒfl, Ë ÚÓ‚‡�ÓÓ·Ó�ÓÚ ÒÍÓ�Ó‰ÓÒÚË„ÌÂÚ ÔÓÎÛÚÓ�‡ ÏËÎÎË‡�‰Ó‚ ‰ÓÎÎ‡�Ó‚.êÂ„ËÓÌ ÛÊÂ Ì‡˜‡Î Ô�Ó„�ÂÒÒË�Ó‚‡Ú¸ ·ÂÁÄ�ÏÂÌËË Ë Ô�Ë‚˚Í‡ÂÚ Í ÂÂ ÓÚÒÛÚÒÚ‚Û˛ ‚˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ô�ÓÂÍÚ‡ı. ÇÓÁÏÓÊÌÓ,‡�ÏflÌÒÍËÏ ÔÓÎËÚËÍ‡Ï ÒÎÂ‰ÛÂÚÔÂ�ÂÒÏÓÚ�ÂÚ¸ Ò‚Ó˛ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˛ ˝ÍÒÔ‡ÌÒËÓÌËÒÚÒÍÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ Ë Ô�Ë‚ÂÒÚË ÂÂ ‚ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËÂ �Â‡Î¸ÌÓÏÛ ÔÓÎÓÊÂÌË˛ ‚�Â„ËÓÌÂ Ë ÏË�Â. �

milli ç›karlar› Azerbaycan’›n menfaatle-riyle uyumlu hâle getirildi ve Rusya’n›npolitikas› “ülkemizin ba¤›ms›zl›¤›” gerçe-¤ine dayanmaya bafllad›. ‹liflkilerin infla-s›n›n yeni temel prensibi, iflbirli¤i içinbirbirlerinin ç›karlar›n› dikkate alan iyiimkânlar sa¤lad›. Sonuç ortada: Rusya ileAzerbaycan aras›ndaki ticaret hacmidört y›l içinde bir milyar dolara ulaflt›.

Ancak Ermenistan’›n politikas› böl-genin ortak politika anlay›fl›na uymu-yor. Ermenistan; Azerbaycan, Türkiye veGürcistan’›n topraklar›nda hak iddiaediyor. Türkiye topraklar›yla ilgili ortayakoydu¤u iddia Ermenistan anayasas›nagirdi. Bu politika, d›flar›dan yo¤un birflekilde enjekte edildi¤i için pragmatistErmeni politikac›lar›n›n bir fleyleri de-¤ifltirmesi zor. Fakat ortada bir gerçekvar; Ermenistan d›fl ve bölge politikas›n›de¤ifltirmedi¤i, iflbirli¤ine dayal› birRusya - Türkiye iliflkisi olmad›¤› ve bar›-fl›n yaflanmad›¤› bir Kafkasya olmad›¤›müddetçe Avrasya co¤rafyas›nda iflbir-

li¤ini gerçeklefltirmek zor. Buna ra¤menolaylar farkl› bir seyirde takip edebilir;Avrasya bölgesi ülkeleri Ermeni yöneti-minin muhalefetine ra¤men iflbirli¤iyapar, ticaret hacimlerini art›r›rlar vesonuçta Ermenistan, bölgenin ekono-mik ve politik uyum süreçlerinin d›fl›n-da kal›r. Bölgedeki günümüz geliflmele-ri, bölgenin bu yönde flekillenece¤inigösteriyor. Ermenistan’›n Türkiye ilearas› aç›k fakat en yak›n müttefiki Rus-ya, Ankara ile ekonomik ve politik iliflki-lerini yo¤un bir flekilde gelifltirmekte.‹ran-Türkiye, Gürcistan-Türkiye iliflkileride gelifliyor. Azerbaycan ile Rusya ara-s›nda ekonomik iliflkiler h›zla ilerliyor,ticaret hacmi yak›nda bir buçuk milyardolara ulaflacak. Bölge art›k Ermenistanolmadan geliflmeye bafllad› ve ekono-mik projelerde onun yoklu¤una al›fl›yor.Belki, Ermeni politikac›lar›n›n yay›lmac›milliyetçi devlet ideolojilerini gözdengeçirmeleri ve onu bölge ve dünyan›nreel durumuna uyumlu hâle getirmele-ri gerekiyor. �




После прихода к власти Владимира Путина национальныеинтересы России были приведены в соответствие с

интересами Азербайджана, и политика России сталаопираться на реальный факт независимости нашей страны.

Vladimir Putin’in iktidara gelmesinden sonra Rusya’n›n

milli ç›karlar› Azerbaycan’›n menfaatleriyle uyumlu hâle

getirildi ve Rusya’n›n politikas› “ülkemizin ba¤›ms›zl›¤›”

gerçe¤ine dayanmaya bafllad›.




Владимир Жириновский

Широкую известность на политическойсцене Владимир Вольфович

Жириновский получил еще в 1989 г., когда имбыла создана Либерально-демократическаяпартия СССР, в 1992 г. переименованная вЛиберально-демократическую партию России(ЛДПР). С тех пор его имя не сходит со страницгазет, он активный и частый участник теле- ирадиопередач. Скандальные высказывания В.Жириновского в адрес Америки и вообщеЗапада, обильно сдобренные крепкимивыражениями, участие в потасовках сполитиками нередко способствуют росту егорейтинга.

Владимир Жириновский трижды выдвигалсякандидатом на пост президента России, с 1993г. является депутатом Государственной Думы.Его высказывания националистическойнаправленности снискали ему во всем миреславу крайнего националиста и дажешовиниста, с чем сам Жириновскийкатегорически не согласен, утверждая, чтоявляется не националистом, а патриотомРоссии, делая акцент на необходимостивозрождения, развития и прекращениядискриминации в родном государстверусского народа, который являетсяединственным консолидирующим элементомРоссийской Федерации, способным статьдвигателем прогресса на территории не толькоРоссии, но и всего евразийского региона.

В беседе с известным политиком насинтересовало, прежде всего, его пониманиенационализма и взгляд на быстро растущиепроблемы насилия и ксенофобии поотношению к представителям других наций,живущих в России.

Vladimir JirinovskiVladimir Volfoviç Jirinovski siyasi arenadaki

ününü, Sovyetler Birli¤i zaman›nda 1989y›l›nda kurdu¤u fakat ad›n› 1992’de RusyaLiberal Demokrat Partisi (LDPR) olarakde¤ifltirdi¤i Sovyet Sosyalist CumhuriyetlerBirli¤i Liberal Demokrat Parti’yi kurdu¤undaelde etmiflti. O günden beri ad› gazetesayfalar›ndan hiç düflmedi, televizyon veradyo programlar›n›n aktif kat›l›mc›s› oldu.Gerek Amerika ve ekseriyetle Bat› ile alakal›sansür gerektiren ifadeleri ve di¤erpolitikac›larla hararetli tart›flmalar› siyasettereytingini yükseltti. Jirinovski Rusya Baflkanl›¤›na üç defa adayolmufl ve 1993 y›l›ndan bu yana parlamentoüyesi. Milliyetçi söylemleri onun dünyada afl›r›milliyetçi ve hatta flovenist birisi olaraktan›nmas›na sebep oldu. O kendisiyle ilgili buyarg›lara kat›lmad›¤›n› belirerek, sadece RusyaFederasyonu’nda de¤il, bütün Avrasya’dakidi¤er halklar› birbiriyle kaynaflt›r›c› ve onlar›ngelifliminde motor gücü niteli¤ine sahip tekmillet Ruslar›n öz vatan› Rusya’da ayr›mc›l›¤aitildi¤ine vurgu yaparak, kendisini milliyetçide¤il, Rusya’n›n vatanperveri olarak niteliyor.Kendisiyle yapt›¤›m›z sohbette özelliklemilliyetçilik, buna ba¤l› olarak sonzamanlarda artan fliddet ve Rusya’da yaflayandi¤er milletlere karfl› nefret e¤ilimli olaylarlailgili düflüncelerini konufltuk.




äÛ·ÂÈÒË í‡�ı‡Ì: Ç ÛÒÚ‡‚Â ‚‡¯ÂÈÔ‡�ÚËË Á‡ÔËÒ‡ÌÓ, ˜ÚÓ Ë‰ÂÓÎÓ„ËflãÑèê – Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ, Ú.Â. Î˛·Ó‚¸ ÍêÓÒÒËË. è�Ë ˝ÚÓÏ ÏÌÓ„ËÂ ‚‡¯ÛÔ‡�ÚË˛ Ò˜ËÚ‡˛ÚÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÏ Ë ‰‡ÊÂ¯Ó‚ËÌËÒÚÒÍËÏ ‰‚ËÊÂÌËÂÏ. óÚÓ Ç˚ÎË˜ÌÓ ‚ÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚÂ ‚ ÔÓÌflÚËÂ«Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ»?

ÇÎ‡‰ËÏË� ÜË�ËÌÓ‚ÒÍËÈ:ç‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ, Ô�ÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó, Ô�Â‰ÒÚ‡ÂÚÍ‡Í Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ. ëÎÓ‚Ó «Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ»ÓÁÌ‡˜‡ÂÚ «Î˛·Ó‚¸ Í �Ó‰ËÌÂ». å˚ ‚ÒÂıÓÚËÏ, ˜ÚÓ·˚ ÁÂÏÎfl, Ì‡ ÍÓÚÓ�ÓÈ Ï˚‚˚�ÓÒÎË, Ô�Óˆ‚ÂÚ‡Î‡, Ô�Ë˜ÂÏ Ì‡ ˝ÚÓÈÁÂÏÎÂ ÏÓ„ÛÚ ·ÓÍ Ó ·ÓÍ Ô�ÓÊË‚‡Ú¸ Î˛‰ËÒ‡Ï˚ı �‡ÁÌ˚ı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈ. ü, ÍÔ�ËÏÂ�Û, �Ó‰ËÎÒfl ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ Ë Î˛·ËÎ�Ó‰Ì˚Â ÏÂÒÚ‡, ÏÓÈ �Ó‰ÌÓÈ „Ó�Ó‰ –ÄÎÏ‡-ÄÚ‡, �fl‰ÓÏ ÒÓ ÏÌÓ˛ ÊËÎË Í‡Á‡ıË,ÛÁ·ÂÍË, ÛÈ„Û�˚, ÌÂÏˆ˚, Â‚�ÂË, Ú‡Ú‡�˚ Ë‰‡ÊÂ ÍËÚ‡Èˆ˚. Ç �ÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂÚ�‡ÌÒÙÓ�Ï‡ˆËË ëëëê Ô�ÓËÁÓ¯ÂÎ�‡ÁÎÓÏ, Ë ÏÓË �Ó‰Ì˚Â Í�‡fl ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ Á‡„�‡ÌËˆÂÈ. ëÂ„Ó‰Ìfl ÄÎÏ‡-ÄÚ‡ fl‚ÎflÂÚÒfl‰Îfl ÏÂÌfl ËÌÓÒÚ�‡ÌÌ˚Ï „Ó�Ó‰ÓÏ. í‡ÍÓ‚‡ÒÔÂˆËÙËÍ‡ Ì‡¯Ëı Ô‡Ú�ËÓÚË˜ÂÒÍËı˜Û‚ÒÚ‚. êÛÒÒÍËÂ ÊË‚ÛÚ ‚ è�Ë·‡ÎÚËÍÂ, Ì‡ìÍ�‡ËÌÂ, ‡ ˜ÎÂÌ˚ Ëı ÒÂÏÂÈ – ‚ êÓÒÒËË,ÏÌÓ„ËÂ ÒÂÏ¸Ë ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ �‡Á‰ÂÎÂÌÌ˚ÏË.á‰ÂÒ¸ ÌÂÚ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡, Á‰ÂÒ¸ ÂÒÚ¸ÊÂÎ‡ÌËÂ ÒÓı�‡ÌËÚ¸ ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍÛ˛Ô‡ÏflÚ¸, ˜ÚÓ·˚ Î˛‰Ë ÏÓ„ÎË ‚ÒÚ�Â˜‡Ú¸Òfl,Ó·˘‡Ú¸Òfl. É‰Â-ÚÓ �ÛÒÒÍËı ‚˚‰‡‚ÎË‚‡˛Ú Ò�ÛÍÓ‚Ó‰fl˘Ëı ‰ÓÎÊÌÓÒÚÂÈ, ÒÓÍ�‡˘‡˛ÚÔÓÎÂ Ô�ËÏÂÌÂÌËfl �ÛÒÒÍÓ„Ó flÁ˚Í‡, ˜ÚÓ,ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, Ì‡ÍÎ‡‰˚‚‡ÂÚ ÓÚÔÂ˜‡ÚÓÍ Ì‡ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û Î˛‰¸ÏË. ÇÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÂ˝ÚÓ„Ó ‚ÓÁÌËÍ‡ÂÚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸Á‡˘Ë˘‡Ú¸ �ÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í.

ç‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÏÓÊÌÓ Ú�‡ÍÚÓ‚‡Ú¸ ËÍ‡Í ËÌÒÚËÌÍÚ Ò‡ÏÓÒÓı�‡ÌÂÌËfl Ò‚ÓÂ„Ó

„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡. äÓ„‰‡-ÚÓ ÚÂ��ËÚÓ�ËflêÓÒÒËÈÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËË ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎ‡ 23 ÏÎÌÍ‚. ÍÏ., ÔÓÚÓÏ ÓÒÚ‡ÎÓÒ¸ 17 ÏÎÌ. ëÚ�‡ÌÛ�‡Á�ÂÁ‡ÎË «ÔÓ ÊË‚ÓÏÛ», Ë �fl‰ÓÏ ÒÔ‡Ú�ËÓÚËÁÏÓÏ �Ó‰ËÎÓÒ¸ „Ó�¸ÍÓÂ ˜Û‚ÒÚ‚ÓÓ·Ë‰˚ Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ Ì‡ Ì‡¯Ëı ·˚‚¯ËıÚÂ��ËÚÓ�Ëflı �‡Á‚Â‚‡ÂÚÒfl ˜ÛÊÓÈ ÙÎ‡„, ‡ÚÂ, ÍÚÓ Ò˜ËÚ‡ÂÚ ÒÂ·fl �ÛÒÒÍËÏË,ÓÍ‡Á˚‚‡˛ÚÒfl ÌÂ Ô�ÓÒÚÓ ËÌÓÒÚ�‡Ìˆ‡ÏË,ÌÓ Ë Î˛‰¸ÏË ‚ÚÓ�Ó„Ó ÒÓ�Ú‡.

ó‡ÒÚÓ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛Ú ‰ÎflÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ �‡Á‰ÂÎflÚ¸ Ì‡�Ó‰˚ Ë ÎÂ„˜ÂËÏË ÛÔ�‡‚ÎflÚ¸. í‡Í �ÛıÌÛÎË û„ÓÒÎ‡‚Ëfl,Ä‚ÒÚ�Ó-ÇÂÌ„�Ëfl, êÓÒÒËÈÒÍ‡fl ËéÒÏ‡ÌÒÍ‡fl ËÏÔÂ�ËË. åÂÊ‰Û ÚÂÏ,êÓÒÒËÈÒÍ‡fl ËÏÔÂ�Ëfl ·˚Î‡ Â‰ËÌ˚Ï„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÓÏ, „‰Â ‚ÒÂ ·˚ÎË ÔÓ‰‰‡ÌÌ˚ÏË�ÓÒÒËÈÒÍÓ„Ó ËÏÔÂ�‡ÚÓ�‡. Ä ëÓ‚ÂÚÒÍËÈëÓ˛Á ÒÓÁ‰‡ÎË ÔÓ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏÛÔ�ËÁÌ‡ÍÛ, ‚ ˝ÚÓÏ Ë Á‡ÍÎ˛˜‡Î‡Ò¸ Ó¯Ë·Í‡:

Kubeysi Tarhan: Partinizin progra-m›nda “LDPR partisinin ideolojisi vatan-severlik yani Rusya’ya olan sevgidir” ola-rak belirtilmektedir. Fakat partiniz milli-yetçi, hatta flovenist bir hareket olarakgörülüyor. Milliyetçilik kavram›na neleridâhil ediyorsunuz?

Vladimir Jirinovski: Milliyetçilik herfleyden önce vatanseverliktir. Vatanse-verlik, vatana karfl› besledi¤imiz sevgi an-lam›na gelir. Hepimiz belli bir co¤rafyadayafl›yoruz ve oturdu¤umuz, büyüdü¤ü-müz memleketin geliflmesini, güzellefl-mesini isteriz. Ayn› zamanda, bu memle-kette birçok milliyetten olanlar yan yanayaflayabilirler. Ben Kazakistan’da do¤-dum ve oray› çok seviyorum. Almat› ise




Национализм означаетлюбовь к Родине

Беседовал: Кубейси ТарханКорреспондент журнала «ДА» в Москве.

Milliyetçilik

vatan› sevmektir

Konuflan: Kubeysi Tarhan

DA dergisi Moskova Muhabiri.

Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â �ÂÒÔÛ·ÎËÍË ÒÓÂ‰ËÌËÎËÒ¸‚ ‡ÏÓ�ÙÌÓÂ ËÒÍÛÒÒÚ‚ÂÌÌÓÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó. Ç�ÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ·˚Î Ì‡ÌÂÒÂÌ Û‰‡� ÔÓ�ÛÒÒÍÓÏÛ Ì‡�Ó‰Û. ë 1917 „Ó‰‡ ÒÚ‡ÎË‰‡‚‡Ú¸ ‰ÓÔÓÎÌËÚÂÎ¸Ì˚Â Ô�Ë‚ËÎÂ„ËËÏ‡Î˚Ï Ì‡�Ó‰‡Ï, ‡ �ÛÒÒÍËÂ ÓÍ‡Á˚‚‡ÎËÒ¸ ‚ÒÚÓ�ÓÌÂ, Ì‡ ‚ÚÓ�ÓÒÚÂÔÂÌÌ˚ı �ÓÎflı. àÚ‡Í ‰ÎËÎÓÒ¸ ‰Ó 1991 „Ó‰‡, ÔÓÍ‡„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó ‚ÓÓ·˘Â ÌÂ �‡Á‰ÂÎËÎË Ì‡ 15˜‡ÒÚÂÈ. ëÂ„Ó‰Ìfl Ë ‚ Ò‡ÏÓÈ êÓÒÒËËÓÔ�Â‰ÂÎÂÌÌ˚Â ÒËÎ˚ Ô˚Ú‡˛ÚÒfl ÒÓÁ‰‡Ú¸ÓÒÓ·˚Â Ô�Ë‚ËÎÂ„ËË ‰Îfl Ú‡Ú‡�, flÍÛÚÓ‚,˜Â˜ÂÌˆÂ‚ Ë Ú.‰. ç‡¯‡ Ô‡�ÚËfl, ãÑèê,fl‚ÎflÂÚÒfl Ô�ÓÚË‚ÌËÍÓÏ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚Î˛‰ÂÈ ‰ÂÎËÎË ÔÓ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏÛÔ�ËÁÌ‡ÍÛ. å˚, Ì‡Ô�ËÏÂ�, ‰Ó·ËÎËÒ¸ ÚÓ„Ó,˜ÚÓ ‚ �ÓÒÒËÈÒÍÓÏ Ô‡ÒÔÓ�ÚÂ ·ÓÎ¸¯Â ÌÂÛÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚ¸. ÇÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚ı �Â„ËÓÌ‡ı ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È ‚ÍÎ‡‰˚¯, „‰Â Ì‡ Ò‚ÓÂÏflÁ˚ÍÂ ÛÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚ¸.é‰Ì‡ÍÓ ÌË Í ˜ÂÏÛ ıÓ�Ó¯ÂÏÛ ˝ÚÓ ÌÂÔ�Ë‚Ó‰ËÚ. Ç „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÓÒÌÓ‚ÓÔÓÎ‡„‡˛˘ËÏ ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ÔÓÌflÚËÂ „�‡Ê‰‡ÌÒÚ‚‡, Ë „�‡Ê‰‡ÌËÌ‰‡ÌÌÓÈ ÒÚ�‡Ì˚ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ÂÂÔ‡Ú�ËÓÚÓÏ.

«Я буду защищать русских»Ç Ó‰ÌÓÏ ËÁ ËÌÚÂ�‚¸˛ Ç˚ ÒÍ‡Á‡ÎË,

˜ÚÓ �ÛÒÒÍËÈ Ì‡�Ó‰ – „Î‡‚Ì˚È ‚êÓÒÒËË, Ë ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÛÒÚ�‡ÌËÚ¸‰ËÒÍ�ËÏËÌ‡ˆË˛ �ÛÒÒÍËı Í‡ÍÌ‡ÒÎÂ‰ÒÚ‚Ó ËÌÚÂ�Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡äèëë. Ç ˜ÂÏ ‚˚�‡Ê‡ÂÚÒfl ˝Ú‡‰ËÒÍ�ËÏËÌ‡ˆËfl?

Ç ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ò 1917 „Ó‰‡ ‚ÒÂ �ÂÒÛ�Ò˚ÒÚ�‡Ì˚ ¯ÎË ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â�Â„ËÓÌ˚: ä‡‚Í‡Á, ë�Â‰Ì˛˛ ÄÁË˛,è�Ë·‡ÎÚËÍÛ, ìÍ�‡ËÌÛ. íÛ‰‡ ¯ÎËÏ‡¯ËÌ˚, ‚Òfl Ô�Ó‰ÛÍˆËfl, ‰ÂÌ¸„Ë,Í�Â‰ËÚ˚. í‡Ï ÒÚ�ÓËÎËÒ¸ „Ó�Ó‰‡, ‰Ó�Ó„Ë,ÔÓ�Ú˚ Ë ‚ÒÂ, ˜ÚÓ ÚÓÎ¸ÍÓ ÏÓÊÌÓ. ùÚÓÔ�ÓËÒıÓ‰ËÎÓ Á‡ Ò˜ÂÚ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ·Â‰ÌÂÎË˝ÚÌË˜ÂÒÍË ˜ËÒÚÓ �ÛÒÒÍËÂ �Â„ËÓÌ˚. ùÚÓ·˚Î‡ ÎÂÌËÌÒÍ‡fl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl ÔÓÎËÚËÍ‡,ÂÂ Ô�Ó‰ÓÎÊËÎË ëÚ‡ÎËÌ, Å�ÂÊÌÂ‚,ÉÓ�·‡˜Â‚ Ë ‰‡ÊÂ ÖÎ¸ˆËÌ. é‰Ì‡ÍÓ ˝ÚÓ·˚Î‡ ÌÂÔ�‡‚ËÎ¸Ì‡fl ÔÓÎËÚËÍ‡. êÛÒÒÍËÈÌ‡�Ó‰ – ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ êÓÒÒËË, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓÓÌ Ò‡Ï˚È ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚È, Ô�ÓÊË‚‡ÂÚ‚Ó ‚ÒÂı �Â„ËÓÌ‡ı. à ÂÒÎË ÓÌ ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚÒÂ·fl ÒÔÓÍÓÈÌÓ, ÒÔÓÍÓÈÌÓ ·Û‰ÛÚ ÒÂ·fl˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ÒÂ ÊË‚Û˘ËÂ Ò ÌËÏ �fl‰ÓÏ.ÖÒÎË �ÛÒÒÍËÈ Ì‡�Ó‰ ·Û‰ÂÚ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ÒÂ·fl ÌÂÍÓÏÙÓ�ÚÌÓ, ÚÓ Ì‡�Û¯ËÚÒfl ÏË� Ì‡ÚÂ��ËÚÓ�ËË ‚ÒÂÈ ÒÚ�‡Ì˚, Ì‡˜ÌÛÚÒflÏÂÊ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ ÍÓÌÙÎËÍÚ˚. ì Ì‡Ò ‰‡ÊÂ‚ äÓÌÒÚËÚÛˆËË ÌË˜Â„Ó ÌÂ ÒÍ‡Á‡ÌÓ Ô�Ó�ÛÒÒÍËÈ Ì‡�Ó‰, Ú‡Ï ÔÂ�Â˜ËÒÎÂÌ˚ ‚ÒÂÌ‡�Ó‰˚, Í�ÓÏÂ �ÛÒÒÍÓ„Ó. Ç äÓÌÒÚËÚÛˆËËÛÔÓÏËÌ‡ÂÚÒfl ÚÓÎ¸ÍÓ �ÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í Í‡Í„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌ˚È. ùÚÓ Ó¯Ë·Í‡. ç‡¯‡Ô‡�ÚËfl, ãÑèê, „Ó‚Ó�ËÎ‡ Ó· ˝ÚÓÏ, ‡ fl,·Û‰Û˜Ë Í‡Ì‰Ë‰‡ÚÓÏ ‚ Ô�ÂÁË‰ÂÌÚ˚

êÓÒÒËË, ÛÊÂ ‚ Ï‡Â 1991 „Ó‰‡ ‚˚‰‚ËÌÛÎÎÓÁÛÌ„: «ü ·Û‰Û Á‡˘Ë˘‡Ú¸ �ÛÒÒÍËı».êÓÒÒËfl ‚ÒÂı ÍÓ�ÏËÚ. ùÚÓ ÔÎÓıÓ Ë ‰ÓÎ„ÓÔ�Ó‰ÓÎÊ‡Ú¸Òfl ÌÂ ÏÓÊÂÚ. å˚ ÌËÍÓ„Ó ÌÂıÓÚËÏ Á‡ı‚‡Ú˚‚‡Ú¸ Ë Ú�Â·Ó‚‡Ú¸ ÚÓ„Ó,˜ÚÓ·˚ Í‡ÍËÂ-ÚÓ ÚÂ��ËÚÓ�ËË Í Ì‡Ï‚Â�ÌÛÎËÒ¸, ÌÓ Ï˚ Ú‡ÍÊÂ ÌÂ ıÓÚËÏÌËÍÓ„Ó ÒÓ‰Â�Ê‡Ú¸ Á‡ Ò˜ÂÚ êÓÒÒËË. èÛÒÚ¸Í‡Ê‰˚È ÊË‚ÂÚ Ú‡Í, Í‡Í ÓÌ ÏÓÊÂÚÁ‡�‡·ÓÚ‡Ú¸.

ë˜ËÚ‡ÂÚÂ ÎË Ç˚ ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï Ì‡‰‡ÌÌÓÏ ˝Ú‡ÔÂ ËÒÚÓ�ËË‚ÓÒÒÓÂ‰ËÌÂÌËÂ ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡ Ë‚ Í‡ÍÓÈ ÙÓ�ÏÂ?

ç‡Ï ÏÂ¯‡˛Ú ˝ÚÓ ‰ÂÎ‡Ú¸. åÂ¯‡˛ÚÚÓ�„Ó‚‡Ú¸ ÔÓ ÏË�Ó‚˚Ï ˆÂÌ‡Ï, ÔÓÚÓÏÛ˜ÚÓ ÂÒÎË ÔÂ�ÂÈÚË Ì‡ ÚÓ�„Ó‚Î˛ ‚ÒÂÏËÚÓ‚‡�‡ÏË ÔÓ ÏË�Ó‚˚Ï ˆÂÌ‡Ï, ‚ÒÂ 14„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ �ÛıÌÛÚ ‚ ÚÂ˜ÂÌËÂ ·ÎËÊ‡È¯ËıÎÂÚ Ë ÒÌÓ‚‡ ÔÓÔ�ÓÒflÚ ‚ÓÒÒÓÂ‰ËÌËÚ¸Òfl ÒêÓÒÒËÂÈ, ÌÓ á‡Ô‡‰ ˝ÚÓÏÛ ÏÂ¯‡ÂÚ. ÖÒÎËÒÂ„Ó‰Ìfl Ô�Ó‚ÂÒÚË �ÂÙÂ�ÂÌ‰ÛÏ, ÚÓ 80%„�‡Ê‰‡Ì ·˚‚¯Â„Ó ëëëê Á‡ıÓÚflÚ ÊËÚ¸ ‚Ó‚ÌÓ‚¸ ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌÌÓÏ ÒÓ˛ÁÌÓÏ„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Â. ëëëê ÒÔÂˆË‡Î¸ÌÓ�‡Á‰ÂÎËÎË ÔÓ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏÛ Ô�ËÁÌ‡ÍÛ.ùÚÓ ·ÓÎ¸¯‡fl Ó¯Ë·Í‡, Ú�‡„Â‰Ëfl. á‡Ô‡‰Á‰ÂÒ¸ ËÒÔÓÎ¸ÁÛÂÚ ËÏÂÌÌÓ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ‚

do¤du¤um flehir. Orada benimle birlikteKazaklar, Özbekler, Uygurlar, Almanlar,Yahudiler, Tatarlar ve hatta Çinliler yafl›-yordu. SSCB’nin geçirdi¤i de¤iflim süre-cinden sonra memleketim yurt d›fl›ndakald› ve bugün Almat› benim için art›kyabanc› bir flehridir. Bizim vatanseverlikduygular›m›z›n özelli¤i böyledir. RuslarBalt›k ülkelerinde ve Ukrayna’da yaflar-ken kimi aile fertlerinin Rusya’da yafl›yorolmas›, aile üyelerini birbirinden ay›rd›.Burada milliyetçilik de¤il, insanlar›n gö-rüflmeleri ve irtibat içersinde olmalar›için tarihi bir hat›ray› koruma dile¤i sözkonusudur. Baz› yerlerde Ruslar› yöneticirollerden al›yorlar, Rus dilinin kullan›m›-n› daralt›yorlar, bu da do¤al olarak insan-lar aras› iliflkileri de etkiliyor. Bunun so-nucu olarak Rus dilini koruma gereksini-mi ortaya ç›k›yor.

Milliyetçili¤i, ülkeyi koruma içgüdüsüolarak da nitelendirebiliriz. Bir zamanlarRusya ‹mparatorlu¤u’nun alan› 23 mil-yon km2 iken, daha sonralar› 17 milyonkm2’ye kadar inmifltir. Ülke canl› canl›do¤rand› ve vatanseverlik duygusu yan›s›ra eski topraklarda yabanc› bayraklar›ndikilmifl olmas›ndan, kendini Rus sayan-lar›n sadece bir yabanc› de¤il, ayn› za-manda ikinci s›n›f insanlar olarak da kar-fl›m›za ç›kmas›ndan kaynaklanan ac› birüzüntü hissi olufltu.

Milliyetçilik s›k s›k halklar› bölmek veonlar› daha kolay idare edebilmek içinkullan›lmaktad›r. Avusturya-Macaristan,Rusya ve Osmanl› ‹mparatorluklar› ve Yu-goslavya’n›n da¤›lmalar› bu flekilde oldu.Bu arada Rusya ‹mparatorlu¤u herkesin




Часто национализмиспользуют для того, чтобы

разделять народы и легчеими управлять.

Milliyetçilik s›k s›k halklar›

bölmek ve onlar› daha

kolay idare edebilmek için

kullan›lmaktad›r.

·Ó�¸·Â Ò êÓÒÒËÂÈ, ‚Òfl˜ÂÒÍË ÔÓÓ˘�flfl‡ÌÚË�ÛÒÒÍËÂ Ì‡ÒÚ�ÓÂÌËfl.

Мы никого не завоевывалиä‡Í Ç˚ ÏÓÊÂÚÂ

Ô�ÓÍÓÏÏÂÌÚË�Ó‚‡Ú¸ �ÓÒÚÍÒÂÌÓÙÓ·ËË Ë Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈÌÂÌ‡‚ËÒÚË ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ ÍËÌÓÒÚ�‡Ìˆ‡Ï ‚ êÓÒÒËË?

ùÚÓ Ô�ÓËÒıÓ‰ËÚ ËÒÍÛÒÒÚ‚ÂÌÌÓ. ìÌ‡¯Ëı „�‡Ê‰‡Ì ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍË ÌÂ ·˚ÎÓÌËÍ‡ÍÓ„Ó ÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌËfl Ë ÔÎÓıÓ„ÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í ËÌÓÒÚ�‡Ìˆ‡Ï. çÓ Á‡ „Ó‰˚ëÓ‚ÂÚÒÍÓÈ ‚Î‡ÒÚË Ô�ÓÔ‡„‡Ì‰‡ ‚ÂÎ‡Ò¸ ‚ÔÓÎ¸ÁÛ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚, Ë�ÛÒÒÍËÂ ÛÒÚ‡ÎË ÓÚ Ú‡ÍÓÈ Ô�ÓÔ‡„‡Ì‰˚.ëÂ„Ó‰Ìfl¯Ìflfl ˝ÍÓÌÓÏËÍ‡ ÓÔflÚ¸ ÊÂÌ‡ˆÂÎÂÌ‡ ‚ ÔÓÎ¸ÁÛ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ıÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚. ü ıÓ˜Û, ˜ÚÓ·˚Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È ‚ÓÔ�ÓÒ ‚ êÓÒÒËË �Â¯‡ÎÒflÚ‡Í ÊÂ, Í‡Í ‚ íÛ�ˆËË, „‰Â ÊË‚ÛÚ ÍÛ�‰˚,

‡�ÏflÌÂ, „�ÛÁËÌ˚, ÌÓ ‚ÒÂ ÓÌË, ÒÓ„Î‡ÒÌÓäÓÌÒÚËÚÛˆËË, – ÚÛ�ÍË. ÇÒÂ, ÍÚÓ ÊË‚ÂÚ ‚Ì‡¯ÂÈ ÒÚ�‡ÌÂ, ‰ÓÎÊÌ˚ Ò‡ÏËÁ‡�‡·‡Ú˚‚‡Ú¸ ÒÂ·Â Ì‡ ÊËÁÌ¸, Ë �ÛÒÒÍËÂÌËÍÓ„Ó ÒÓ‰Â�Ê‡Ú¸ ÌÂ Ó·flÁ‡Ì˚, ÚÂÏ ·ÓÎÂÂ˜ÚÓ Ï˚ ÌËÍÓ„Ó ÌÂ Á‡‚ÓÂ‚˚‚‡ÎË:‡ÁÂ�·‡È‰Ê‡Ìˆ˚, ‡·ı‡Á˚, ÓÒÂÚËÌ˚,„�ÛÁËÌ˚ Ë ‰�Û„ËÂ Ì‡�Ó‰˚ Í Ì‡Ï Ô�Ë¯ÎËÒ‡ÏË, Ô�ÓÒËÎË Á‡˘ËÚ˚ Û �ÛÒÒÍÓ„Ó ˆ‡�fl,ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ËÌ‡˜Â ·ÓÎÂÂ ÒËÎ¸Ì˚Â ÒÓÒÂ‰ËÛÌË˜ÚÓÊËÎË ·˚ Ëı. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚Ó·˙Â‰ËÌËÚ¸Òfl Ë ÒÓÁ‰‡Ú¸ ÌÓ‚˚È ÒÓ˛Á,ÌÓ‚Û˛ ÄÌÚ‡ÌÚÛ: åÓÒÍ‚‡ – ÄÌÍ‡�‡ –íÂ„Â�‡Ì, ËÎË ıÓÚfl ·˚ åÓÒÍ‚‡ – ÄÌÍ‡�‡, ËÚÓ„‰‡ Ï˚ ‰Ó·¸ÂÏÒfl ·ÓÎ¸¯Ëı ÛÒÔÂıÓ‚. çÓÔÓÍ‡ ˜ÚÓ á‡Ô‡‰ Ì‡Ò �‡Á˙Â‰ËÌflÂÚ, ÒÓÁ‰‡ÂÚ‡ÌÚË�ÛÒÒÍËÂ Ì‡ÒÚ�ÓÂÌËfl ‚ íÛ�ˆËË,‡ÌÚËÚÛ�ÂˆÍËÂ – ‚ êÓÒÒËË. çÛÊÌÓ, ˜ÚÓ·˚�ÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í ÒÚ‡Î Ú�ÂÚ¸ËÏ flÁ˚ÍÓÏ ‚íÛ�ˆËË, ÔÓÒÎÂ ÚÛ�ÂˆÍÓ„Ó Ë ‡Ì„ÎËÈÒÍÓ„Ó.à ‚ Ö‚�ÓÔÛ ÚÛ�Í‡Ï ÌÂÁ‡˜ÂÏ Ë‰ÚË, ÓÌË ‚ÒÂÏÓ„ÛÚ ÔÓÎÛ˜ËÚ¸ ‚ ÒÓ˛ÁÂ Ò êÓÒÒËÂÈ.

imparatora tabi bulundu¤u bütün bir ül-keydi. Sovyetler Birli¤i ise halklar›n milli-yet özelliklerine göre kurulmufltu. Hatada burada yap›lm›fl, milli cumhuriyetleryapay bir ülke oluflturmak üzere bir arayagetirilmifl bulunmaktayd›lar. Bunun so-nucunda Rus halk› darbe yedi. 1917 sene-sinden beri az nüfuslu halklara öncelikverilirken, Ruslar ikinci s›rada kald›lar. Ül-ke 1991’de 15 parçaya ayr›ld›. Bugün Rus-ya’da belli çevreler Tatar, Yakut, Çeçenlerve baflkalar› için belli öncelikler tan›mayaçal›flmaktad›rlar. Partimiz LDPR (Rusya Li-beral Demokratik Parti) insanlar›n milliözelliklerine bakarak ayr›lmalar›na karfl›ç›kmaktad›r. Biz Rusya pasaportundabundan böyle milliyet bölümünün göste-rilmemesini baflard›k. Baz› bölgelerde pa-saporta kendi dilinde milliyet bilgileri ya-z›l› özel sayfalar eklenmektedir. Yaln›zbunun yararl› hiçbir taraf› yoktur. ‹nsankendi milliyetini öne atmamal›d›r. Ülke-de temel unsur vatandafll›k olmal›d›r vebir ülkenin vatandafl› o ülkenin vatanse-veri olmal›d›r.

“Ben Ruslar› koruyaca¤›m”

Bir röportaj›n›zda “Rus halk›, Rus-ya’n›n ana unsuru ve Sovyetler Birli¤iKomünist Partisi enternasyonalizmininmiras› olan Ruslara karfl› ay›r›m uygula-




Мы никого не хотим захватывать и требовать того, чтобыкакие-то территории к нам вернулись, но мы также нехотим никого содержать за счет России. Пусть каждыйживет так, как он может заработать.

Biz ne kimseyi iflgal etmek istiyor, ne de co¤rafyalar›n bize

geri verilmesini istiyoruz. Ama biz ayn› zamanda kimseyi

Rusya hesab›na beslemek de istemiyoruz. Herkes

kazanabildi¤i kadar yaflas›n.

ç‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ �Â‡Î¸ÌÓ �Â¯ÂÌËÂÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ô�Ó·ÎÂÏ ‚Â‚�‡ÁËÈÒÍÓÏ �Â„ËÓÌÂ? é·Î‡‰‡ÂÚ ÎËêÓÒÒËfl Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ËÒÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓÈ�ÓÎ¸˛ ‚ ˝ÚÓÏ Ô�ÓˆÂÒÒÂ?

äÓÌÂ˜ÌÓ, ‚Â‰¸ êÓÒÒËfl fl‚ÎflÂÚÒflÌÂÈÚ�‡Î¸ÌÓÈ ÒÚ�‡ÌÓÈ. ìÁ·ÂÍË ÌËÍÓ„‰‡ ÒÍ‡Á‡ı‡ÏË ÌÂ ‰Ó„Ó‚Ó�flÚÒfl, ÚÛ�ÍÏÂÌ˚ ÒÛÁ·ÂÍ‡ÏË, ÍË�„ËÁ˚ Ò Ú‡‰ÊËÍ‡ÏË, ÔÓ˝ÚÓÏÛÌÛÊÂÌ Í‡ÍÓÈ-ÚÓ Ó·˘ËÈ �˚˜‡„‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ �Â„ÛÎË�Ó‚‡Ú¸Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â Ô�Ó·ÎÂÏ˚. èÓ˝ÚÓÏÛêÓÒÒËfl Á‰ÂÒ¸ Ë„�‡ÂÚ Ú‡ÍÛ˛ ‚ÓÚÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÛ˛ �ÓÎ¸, Ô�ËÏË�fl˛˘Û˛ Ë„ÓÚÓ‚Û˛ Û�Â„ÛÎË�Ó‚‡Ú¸ ‚ÒÂ ‚ÓÁÏÓÊÌ˚ÂÍÓÌÙÎËÍÚ˚. ÇÂ‰¸ Ú‡Ï ÚÂ��ËÚÓ�ËË ‚ÒÂËÁ�ÂÁ‡Ì˚, ‚ÒÂ ÔÂ�ÂÏÂ¯‡ÌÓ, „�‡ÌËˆ˚ËÒÍÛÒÒÚ‚ÂÌÌ˚Â, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ·Û‰ÂÚ ÎÛ˜¯Â,ÂÒÎË ·Û‰ÂÚ Â‰ËÌÓÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó, ‚ÒÂ ÒÏÓ„ÛÚÔÂ�ÂÏÂ˘‡Ú¸Òfl Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ.

ä‡ÍÛ˛ ÔÓÎËÚËÍÛ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÔ�Ó‚Ó‰ËÚ¸ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ ÍËÌÓÒÚ�‡Ìˆ‡Ï ‚ êÓÒÒËË?

ÖÒÎË ËÌÓÒÚ�‡Ìˆ˚ ‚Â‰ÛÚ ÒÂ·fl ıÓ�Ó¯Ó,ÚÓ ÌËÍ‡ÍÓÈ Ô�Ó·ÎÂÏ˚ ÌÂ ‚ÓÁÌËÍ‡ÂÚ.Å˚‚‡ÂÚ, ˜ÚÓ ˜Â�ÂÁ ÌÂÔ�‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÂÓ�„‡ÌËÁ‡ˆËË Ô�ËÒ˚Î‡˛Ú Í Ì‡Ï ¯ÔËÓÌÓ‚,Î˛‰ÂÈ, ÍÓÚÓ�˚Â ÒÓ·Ë�‡˛Ú ËÌÙÓ�Ï‡ˆË˛;ÒÚ�‡‚ÎË‚‡˛Ú Ì‡¯Ë ÒÓˆË‡Î¸Ì˚Â,˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ „�ÛÔÔ˚; Ô�ÓÌËÍ‡˛Ú˝ÍÒÚ�ÂÏËÒÚ˚, ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ‡ÎËÒÚ˚;�‡ÒÔ�ÓÒÚ�‡Ìfl˛Ú ‚�Â‰ÌÛ˛ ÎËÚÂ�‡ÚÛ�Û;ÛÒÚ�‡Ë‚‡˛Ú ÚÂ�‡ÍÚ˚. ÇÒÂ ˝ÚÓ, ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ,‚˚Á˚‚‡ÂÚ ÌÂ„‡ÚË‚ÌÓÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ ÍËÌÓÒÚ�‡Ìˆ‡Ï.

çÂ ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ ÌËÍ‡ÍÓ„Ó Ì‡ÒËÎËfl ËÔ�ÓÔ‡„‡Ì‰˚, Î˛‰Ë ‰ÓÎÊÌ˚ ÊËÚ¸ Ë�‡·ÓÚ‡Ú¸ ÒÔÓÍÓÈÌÓ. É�ÛÔÔË�Ó‚ÍËÒÚ‡�‡˛ÚÒfl Á‡ı‚‡ÚËÚ¸ Í‡ÍËÂ-ÚÓ ‚Â‰Û˘ËÂÔÓÁËˆËË, Ë‰ÛÚ ËÁ à�‡Í‡, ë‡Û‰Ó‚ÒÍÓÈÄ�‡‚ËË, ËÁ Ö„ËÔÚ‡, ËÁ ÚÂı �Â„ËÓÌÓ‚, „‰Â‰ÂÈÒÚ‚Û˛Ú «ÄÎ¸-ä‡Ë‰‡», «ïÂÁ·ÓÎÎ‡»,«ï‡Ï‡Ò» Ë Ú.‰. éÌË Ô�ÓÌËÍ‡˛Ú ‚ êÓÒÒË˛,Ó�ËÂÌÚË�Û˛Ú ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ Ì‡ ÚÂ��Ó�, Ì‡·Ó�¸·Û ÒÓ Ò‚ÂÚÒÍËÏ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÓÏ. ì ÌËıÌÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Ó�„‡ÌËÁÓ‚‡Ú¸«Ó�‡ÌÊÂ‚Û˛ �Â‚ÓÎ˛ˆË˛», ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÓÌË‰ÂÎ‡˛Ú ‚ÒÂ ÔÓ‰ÔÓÎ¸ÌÓ. è�ËÒ˚Î‡˛Ú‚Ë‰ÂÓ‡ÔÔ‡�‡ÚÛ�Û, ‰ÂÌ¸„Ë, Ó�ÛÊËÂ,Ì‡�ÍÓÚËÍË. ëÓÁ‰‡˛Ú Ó�„‡ÌËÁ‡ˆËË ÔÓ‰�ÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË Ë Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ÏËÙÎ‡„‡ÏË, Ô�ËÍ�˚‚‡˛ÚÒfl ÎÓÁÛÌ„‡ÏËÁ‡˘ËÚ˚ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚ Ë Ô�‡‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. à ‚ÓÚ˝ÚÓÚ ‚�Â‰ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ ÓÚ˜ÛÊ‰ÂÌËÂ Û Ì‡¯Ëı„�‡Ê‰‡Ì.

Ç˚ ÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡ÂÚÂ ‚ÒÚÛÔÎÂÌËÂêÓÒÒËË ‚ éàä (é�„‡ÌËÁ‡ˆËflàÒÎ‡ÏÒÍÓÈ äÓÌÙÂ�ÂÌˆËË). ä‡ÍÛ˛‚˚„Ó‰Û Ô�ËÌÂÒÂÚ êÓÒÒËË ˜ÎÂÌÒÚ‚Ó ‚éàä?

Ç êÓÒÒËË ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì ·ÓÎ¸¯Â, ˜ÂÏ ‚ÌÂÍÓÚÓ�˚ı ÒÚ�‡Ì‡ı, ÍÓÚÓ�˚Â ‚ıÓ‰flÚ ‚ÒÓÒÚ‡‚ éàä, ÔÓ˝ÚÓÏÛ Û Ì‡Ò ÂÒÚ¸ ‚ÒÂ

mas›n› ortadan kald›rmak gerek” dedi-niz. Bu ay›r›m uygulamas›n› nelerle be-lirtiyorsunuz?

1917 senesinden beri ülkenin tüm kay-naklar› sadece Kafkasya, Orta Asya, Bal-t›klar, Ukrayna gibi milli bölgelere yön-lendirilmifl olmas›yla belirtebilirim. Ora-lara arabalar, mallar, para ve krediler ak-t›. Oralarda flehirler, yollar, limanlar ku-ruldu. Bu uygulama etnik Rus olan bölge-lerin fakirleflmesinden dolay› yap›ld›. Bu,Lenin’in milli politikas›yd›. Onu Stalin,Brejnev, Gorbaçov ve hatta Yeltsin devamettirdiler. Yaln›z bu yanl›fl bir politikayd›.Rus halk› say› olarak en fazla ve tüm böl-gelerde yerleflik oldu¤undan Rusya’n›ntemel niteli¤ini tafl›yan halkt›r. Rus halk›kendini güvende hissetti¤i zaman di¤er




У нас в Конституции ничегоне сказано про русский

народ, там перечислены всенароды, кроме русского. ВКонституции упоминаетсятолько русский язык как

государственный.

Anayasam›zda Ruslar

d›fl›nda tüm milletler

s›ralanm›fl, Rus halk›ndan

söz edilmemifltir. Rusçan›n

resmi dil olarak an›lmas›yla

yetinilmifltir.

Переселенцы живутлучше местныхжителейМы вовсе не говорим, чтобы были какие-то привилегии для русских; преждевсего, не должно быть привилегий длядругих. Все должно быть в соответствии сколичеством населения, на душучеловека, независимо от егонациональности. В Якутии, например,вздумали ввести английский язык какрабочий, пытались проводитьсамостоятельную внешнюю политику,создавать свои вооруженные силы. Мывидим, как в национальных регионахпытаются в кадровом отношении выжитьрусских или сузить поле русского языка,русской культуры. Поэтому естественнаответная реакция русских на это. Русскиесами ничего не начинают, всегда ко всемхорошо относятся, у них нет никакойксенофобии, никакого расизма. Носегодняшняя молодежь в возрасте от 14до 20 лет видит, как по всему мирупроисходят межэтнические конфликты, иостро реагирует на ситуацию.Переселенцы приезжают в другие городаи живут лучше местных жителей. Этораздражает местное население. Поэтомумы ввели новые правила, по которым нарынках половина мест должнаотдаваться местным жителям,независимо от их национальности.

Göçmen, yerli halkagöre daha iyi yafl›yorBiz Ruslar için herhangi bir önceliklerintan›nmas›n› dile getirmiyoruz, herfleyden önce baflkalar› için önceliklertan›nmamal›. E¤er Tataristan’a di¤erbölgelere daha fazla para ak›yorsa bukötüdür, neden öyle olsun? Her fleybölgenin milli özelliklerinebak›lmaks›z›n nüfus say›s› ilealakaland›r›larak yap›lmal›d›r.Yakutistan ‹ngilizceyi ifl dili olaraktan›mak, kendi d›fl politika ve askerikuvvetlerini oluflturmak istedi. Millibölgelerde Ruslar› iflten ç›kartma, Rusdili ve kültürünün alan›n› daraltmaçal›flmalar›n› görüyoruz. Ruslar›n bunareaksiyonu da gayet do¤al bir fley. Bugibi olaylar› bafllatan hiçbir zamanRuslar olmam›flt›r. Onlar her zamanbaflkalar› ile iyi geçiniyorlar, yabanc›düflmanl›¤› ve ›rkç›l›klar› yoktur. 14-20yafllar›ndaki günümüz gençleri dünyagenelinde cereyan eden etnikçat›flmalar› görüyor ve do¤al olarakolaylarla karfl›laflt›klar›nda sert tepkigösteriyorlar. Göçmen, bir flehreyerleflti¤inde oradaki halka göre dahaiyi yafl›yor, bu da yerli halka dokunuyor.Bu yüzden biz pazarlarda sat›flyerlerinin yar›s›n›n milliyetinebakmadan yerli halka verilmesi ile ilgiliyeni kurallar tan›d›k.

Ô�‡‚Ó‚˚Â ÓÒÌÓ‚‡ÌËfl ·˚Ú¸ ˜ÎÂÌÓÏ ˝ÚÓÈÓ�„‡ÌËÁ‡ˆËË. ÖÒÎË êÓÒÒËfl ÒÚ‡ÌÂÚ ˜ÎÂÌÓÏé�„‡ÌËÁ‡ˆËË àÒÎ‡ÏÒÍ‡fl äÓÌÙÂ�ÂÌˆËfl,Ï˚ Ì‡˜ÌÂÏ ÎÛ˜¯Â ‰�Û„ ‰�Û„‡ ÔÓÌËÏ‡Ú¸,·˚ÒÚ�ÂÂ Ì‡‚Ó‰ËÚ¸ ÏÓÒÚ˚ ‰�ÛÊ·˚,ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ‰‡Ú¸ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÏÛ ÏË�Û ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ êÓÒÒËflÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ·˚Î‡ ‚�‡„ÓÏ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì. å˚‚ÏÂÒÚÂ ÏÓÊÂÏ ÒÔÓÍÓÈÌÓ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜‡Ú¸,·ÂÁ ‚ÒflÍÓ„Ó Ì‡ÒËÎËfl, ·ÂÁ ‚ÒflÍÓ„Ó¯Ó‚ËÌËÁÏ‡ Ë ‰ËÍÚ‡ÚÛ�˚. �

halklar da kendilerini güvende hissede-ceklerdir. Rus halk› rahats›zl›k içersindeolursa tüm ülke genelinde huzur ve bar›flzedelenmifl olur, etnik yap›lar aras› çat›fl-malar söz konusu olur. Bunlar›n hepsidurumun kötüleflmesine sebep olabilir.Bu sebeple Ruslar›n s›k›flt›r›lmas› kesin-likle söz konusu olmamal›d›r. Anayasa-m›zda Ruslar d›fl›nda tüm milletler s›ra-

lanm›fl, Rus halk›ndan söz edilmemifltir.Rusçan›n resmi dil olarak an›lmas›yla ye-tinilmifltir. Partimiz LDPR bu konuyu dilegetirmiflti, ben ise Rusya Cumhurbaflkan›aday› olarak 1991 senesi May›s ay›ndaflöyle bir slogan att›m: “Ben Ruslar› koru-yaca¤›m”. Rusya herkesi besliyor. Bu çokkötü bir gidiflat ve böyle devam edemez.Biz ne kimseyi iflgal etmek istiyor, ne deco¤rafyalar›n bize geri verilmesini istiyo-ruz. Ama biz ayn› zamanda kimseyi Rus-ya hesab›na beslemek de istemiyoruz.Herkes kazanabildi¤i kadar yaflas›n.

Sizce Sovyetler Birli¤i’nin yeniden bir-leflmesi mümkün mü?

Bunu yapmam›za engel oluyorlar.Dünya fiyatlar› ile ticarete engel oluyor-lar çünkü bütün mallar dünya fiyatlar›ylasat›l›rsa, bir - iki sene içerisinde bütün ondört devlet y›k›lacak ve tekrar Rusya ilebirleflmeyi isteyeceklerdir ama Bat› bunaengel olacakt›r. Bugün bir referandumyap›lacak olsa, eski SSCB vatandafllar›n›n80%’i yeniden kurulacak CumhuriyetlerBirli¤i’nde yaflamay› tercih ederlerdi. Do-lay›s›yla, bu bir problemdir, çünkü bugüçlü bir devletti ve o milli niteliklere gö-re parçaland›. Bat› Rus karfl›t› görüflleri

Я хочу, чтобынациональный вопрос в

России решался так же,как в Турции.

Rusya’daki milliyetçilik

sorununun Türkiye

örne¤iyle

çözümlenmesini

istiyorum.




Я хочу, чтобынациональный вопрос в

России решался так же,как в Турции.

Rusya’daki milliyetçilik

sorununun Türkiye

örne¤iyle

çözümlenmesini

istiyorum.

Мы – Россия, Россия для всехНациональный вопрос мы не возбуждали. Он возник в 1917 году, был закреплен присоздании СССР в 1922 году, обострен в 1991 году при создании Российской Федерации.Мы лишь откликаемся на него и говорим, что не должно быть никакого национализма:ни еврейского, ни чеченского, ни татарского, ни якутского, ни русского. Мы – Россия,Россия для всех. Наша партия никогда не выдвигала лозунг «Россия для русских». Номы против того, чтобы шло ущемление прав русских как за пределами России, так и внациональных регионах страны. Ярлыки «националисты», «шовинисты» и т.д. на нашупартию вешают с единственной целью – подорвать ее авторитет.

Biz Rusyay›z, Rusya herkes içindirMilliyetçilik sorununu biz ortaya ç›karmad›k. O 1917 senesinde ç›km›fl, 1922’de SSCB’ninkuruluflu esnas›nda pekifltirilmifl, Rusya Federasyonu’nu kurarken de 1991 y›l›ndagündeme gelmifltir. Biz sadece buna cevap veriyoruz, herhangi bir milliyetçili¤inolmamas› gerekti¤ini vurguluyoruz. Ne Yahudi, ne Çeçen, ne Tatar, ne Yakut, ne de Rusmilliyetçili¤i. Biz Rusyay›z, Rusya herkes içindir. Partimiz hiçbir zaman “Rusya – Ruslariçindir” slogan›n› öne almam›flt›r. Ama biz Ruslar›n ister Rusya d›fl› olan Kazakistan’da,Orta Asya’da, Kafkasyalarda, Balt›klarda, Ukrayna’da, ister Rusya içersindeki Yakutistan,Baflkurdistan, Tataristan, Çeçenistan ve baflka bölgelerde haklar›n›n çi¤nenmesine karfl›ç›k›yoruz. Partimize “Milliyetçi”, “fiovenist” veya baflka yak›flt›rmalar tek bir amaçlayap›lmamaktad›r. Bu, partimizin itibar›n› düflürmek için yap›l›yor.

her flekilde teflvik ederek Rusya ile olançat›flmada milliyetçili¤i kullanmaktad›r.

Biz kimsenin topra¤›n›

iflgal etmedik

Rusya’da yabanc›lar› kabullenememeve yabanc› nefretindeki art›fl› nas›l de-¤erlendiriyorsunuz?

Bu yapay bir flekilde yap›lmaktad›r. Ta-rih perspektifinden bak›ld›¤›nda da bizimvatandafllar›m›z›n yabanc›lara karfl› kötüdavran›fllar› olmam›flt›r. Sovyet iktidar›döneminde ise milli az›nl›¤a yönelik ya-p›lm›fl olan teflvikler Ruslar› b›kt›rm›flt›r.Günümüz ekonomisi de yine milli az›nl›k-lar›n ç›kar›na hedeflenmifltir. Ben Rus-ya’daki milliyetçilik sorununun Türkiyeörne¤iyle çözümlenmesini istiyorum.Türkiye anayasas›na göre ülke genelindeyaflayan Kürt, Ermeni ve Gürcü, hepsiTürktür. Bizim ülkemizde yaflayan herkeskendi geçimlerini kendileri sa¤lamal›d›r-lar. Ruslar kimseyi beslemek zorunda de-¤iller. Biz kimseyi iflgal etmifl de¤iliz, Aze-ri, Abhaz, Osetyal› ve Gürcüler ve di¤erleribize Rus çar›ndan koruma isteyerek ken-dileri gelmifller, di¤er türlü de onlar› dahagüçlü olan komflular› yok edeceklerdi.

Bizim birleflmemiz gerekiyor. Bizimbirleflerek yeni bir Moskova – Ankara –Tahran ittifak›n› ya da olmad›, Moskova –Ankara ittifak›n› kurmam›z gerekiyor, ozaman daha baflar›l› oluruz. Ama flimdilikBat› bizi ay›r›yor, Türkiye’de Rusya karfl›t›,Rusya’da da Türkiye karfl›t› görüfller olu-fluyor. Türkiye’de Türkçe ve ‹ngilizcedensonra Rusçan›n üçüncü dil olarak kabuledilmesi gerekiyor. Türklerin Avrupa’yagitmelerine hiç gerek yok, gerekenin hep-sinin Rusya ile ittifaktan alabilirler.

Avrasya bölgesinde ulusal problemle-rin çözülmesi mümkün müdür? Rus-ya’n›n bu problemin çözülmesinde özelbir rolü var m›?

Tabii ki, zira Rusya onlar için tarafs›z birülkedir. Ne Özbekler Kazaklarla, ne Türk-menler Özbeklerle, ne de K›rg›zlar Tacik-lerle ortak bir dil bulabilecekler. Bu sebep-le milli problemlerinin çözülebilmesi içinortak bir etki unsuru olmas› gerekiyor. Busebepten dolay› Rusya burada bütün an-laflmas›zl›klar› çözebilecek, yat›flt›racakpozitif bir rol oynamaktad›r. Oralardaalanlar içiçe girmifl, s›n›rlar yapay, bu yüz-den bütün bir ülke olmas› iyi olacak, her-kes rahatça hareket edebilecektir.

Rusya’daki yabanc›lara yönelik hangipolitikan›n güdülmesi gerekir?

E¤er yabanc›lar düzgün hareket eder-lerse, herhangi bir problem olmaz. Sivilörgütler arac›l›¤›yla casus ve bilgi topla-yan insanlar gönderiliyor. Bunlar bizimsosyal ve etnik gruplar›m›z› birbirine dü-flürüyorlar, aram›za dini radikaller girerekzararl› neflriyat›n da¤›t›m›n› ve terör olay-lar›n› gerçeklefltiriyorlar. Bunlar›n hepsivatandafllar›m›zda do¤al olarak yabanc›-lara karfl› olumsuz bir tepki oluflturuyor.

Herhangi bir zorlama ve yapt›r›m ol-maks›z›n insanlar rahat ve huzurlu bir fle-kilde yaflam sürdürmelidirler. Baz› grup-lar Irak, Suudi Arabistan, M›s›r’dan El-Kai-de, Hizbullah, Hamas v.b. örgütlerin faali-yet gösterdi¤i bölgelerden gelerek önemlipozisyonlar› ele geçirmeye çal›fl›yorlar.Rusya’ya girerek gençli¤i teröre, devlete

karfl› k›flk›rt›yorlar. Burada Turuncu Dev-rim’in yap›lmas›na imkan yok, o yüzdenyeralt›ndan hareket ediyorlar. Video, pa-ra, silah ve uyuflturucu madde yolluyor-lar. Din, milliyet, kültür, insan haklar› bay-ra¤› alt›nda kurumlar oluflturuyorlar. ‹fltebu zarar, bizim vatandafllar›m›zdan terstepki al›yor.

Rusya’n›n ‹KÖ (‹slam Konferans› Ör-gütü) girmesine destek oldu¤unuzu bili-yoruz. ‹KÖ’ye üyelik Rusya’ya nas›l birfayda getirir?

Müslümanlar›n Rusya’daki say›s› ‹KÖüyesi baz› ülkelerden daha fazla. Bu se-beple ‹KÖ üyeli¤i için Rusya’n›n hukuksaltemeli mevcut. Rusya hiç bir zaman Müs-lümanlar›n düflman› olmad›. Biz hiçbirzorlama olmadan, flovenizm ve diktatör-lük yapmadan problemsiz bir flekilde ifl-birli¤i yapabilir. �




Турция и Россия должны быть союзникамиНационализм использовался в отношениях между Российской и Османскойимпериями. Англичане уговорили Петра повернуть армию на юг против турок, и мы стурками воевали 30 раз, хотя не должны были делать этого, поскольку турки не былидля нас врагами. Лондон 300 лет стравливал наши страны. Турция и Россия потеряли витоге огромные территории. Западная Европа разгромила две империи – Российскуюи Османскую, а нам нужно было быть союзниками, тогда не было бы ни коммунизма,ни фашизма. Под господством русского и турецкого флага пользы было бы больше.

Rusya ve Türkiye ittifak etmeliMilliyetçilik Rus ve Osmanl› ‹mparatorluklar›n›n iliflkisinde kullan›lm›flt›r. ‹ngilizlerPetro’yu ordusunun güneye, Türklere karfl› yönlendirmesi için ikna ettiler. Biz deTürklerle düflman olmad›¤›m›z için hiç yapmamam›z gerekirken 30 kere savaflyapm›fl›z. Londra 300 senedir ülkelerimizi birbirine karfl› getirmifltir. Bununsonucunda Türkiye ve Rusya büyük topraklar kaybetti. Bat› Avrupa ikiimparatorlu¤u; Rus ve Osmanl› imparatorluklar›n› yerle bir etti. Halbuki, bizimittifak etmemiz gerekirdi, bu durumda Türklerin eline Güney Avrupa, Ruslara iseKuzey Avrupa geçer, ne komünizm, ne de faflizme ihtiyaç kal›rd›.

Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ XX ‚. ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÓÚÎË˜‡˛ÚÒfl ÓÚ Ú‡ÍÓ‚˚ı XIX ‚.: Û ÌËı�‡ÁÌ˚Â ˆÂÎË Ë ÓÊË‰‡ÌËfl. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó,ÓÔ˚Ú Ô�Ó¯ÎÓ„Ó ‚ ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÓÈ ÒÚÂÔÂÌËÔ�ÂÓ·�‡ÁÓ‚‡Î Ò‡ÏÛ ÒÛÚ¸ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡. ÇXXI ‚. Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÛ ÒÌÓ‚‡ Ô�Â‰ÒÚÓflÚÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚Â ÔÂ�ÂÏÂÌ˚, ÍÓÚÓ�˚ÂÒ‚flÁ‡Ì˚ Ò „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËÂÈ,ÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌËÂÏ ÍÎ‡ÒÒ‡ ÌÓ‚ÓÈ·Û�ÊÛ‡ÁËË, ÔÓÁËˆËÂÈ ËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË,ÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰Ì˚ÏË ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏË.ç‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÛ ÒÛÊ‰ÂÌÓ �‡Á‚Ë‚‡Ú¸Òfl ‚Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌËË Ó·˘Ëı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ XXI ‚.ÇÒfi ˝ÚÓ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ËÁÏÂÌÂÌËfl,Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ‚ÒÂÏ ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËÏÔ�ÓˆÂÒÒ‡Ï.

Национализм в последний период Османской империи á‡ ·ÓÎÂÂ ˜ÂÏ ÒÚÓÎÂÚÌ˛˛ ËÒÚÓ�Ë˛Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ‚ íÛ�ˆËË ÓÌ ËÒÔ˚Ú‡Î‚ÎËflÌËÂ �‡ÁÎË˜Ì˚ıÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËı ÚÂ˜ÂÌËÈ, ÍÓÚÓ�˚Â




Национализм: не раса, а культураНаджи Бостанджи

Профессор, Университет Гази (Анкара).

Milliyetçilik: Irk de¤il kültür

Naci Bostanc›

Prof. Dr. Gazi Üniversitesi (Ankara).

ç‡˜ËÌ‡fl Ò XIX ‚., Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÓÔ�Â‰ÂÎflÂÚ ‰ËÌ‡ÏËÍÛ ËÒÚÓ�ËË ËÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ÊËÁÌË ‚ ÏË�Â.

ÅÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, �ÓÒÚ ÔÓÔÛÎfl�ÌÓÒÚËÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡, Â„Ó �‡ÁÎË˜Ì˚ÂÔ�Ófl‚ÎÂÌËfl ‚ �‡ÁÌ˚ı ÒÚ�‡Ì‡ı,Ô�Â‚�‡˘ÂÌËÂ Â„Ó ‚ ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ‡Î¸ÌÛ˛Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˛ ÏÌÓ„Ëı ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı�ÂÊËÏÓ‚ „Ó‚Ó�ËÚ Ó ÚÂÒÌÓÈ Ò‚flÁË ˝ÚÓ„ÓÙÂÌÓÏÂÌ‡ Ò ı‡�‡ÍÚÂ�ÌÓÈ ˜Â�ÚÓÈ Ì‡¯Â„Ó‚�ÂÏÂÌË – ÏÓ‰Â�ÌËÁÏÓÏ. èÓÌflÚËÂÌ‡ˆËË Ë ÂÂ ˜‡ÒÚË˜ÌÓ„Ó ˝Í‚Ë‚‡ÎÂÌÚ‡ –ÍÓÎÎÂÍÚË‚ÌÓ„Ó �‡ÁÛÏ‡ ·˚ÎË ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ Ë�‡Ì¸¯Â. ÄÌ„ÎË˜‡ÌÂ, Ù�‡ÌˆÛÁ˚ Ë ÌÂÏˆ˚ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ Ì‡ ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍÓÈ ‡�ÂÌÂÁ‡‰ÓÎ„Ó ‰Ó XIX ‚., ÌÓ ËÏÂÌÌÓ ‚ XIX ‚.Ô�ÓËÁÓ¯ÎÓ ÒÓ‚ÏÂ˘ÂÌËÂ ÔÓÌflÚËÈ«Ì‡ˆËfl» Ë «„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó». èÓ ÒÎÓ‚‡ÏÉÂÎ¸ÌÂ�‡, Û·ÂÊ‰ÂÌÌÓÒÚ¸ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÛÍ‡Ê‰ÓÈ Ì‡ˆËË ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó,ËÎË ˜ÚÓ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ÒÚ�ÛÍÚÛ�ÓÈ, Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓÈÌ‡ˆËË, ÛÍ�ÂÔËÎÓÒ¸ ÚÓÊÂ ‚ XIX ‚.

é‰ËÌ ËÁ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ı Ò˛ÊÂÚÓ‚,Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı Ò ˝ÚËÏ ‚ÓÔ�ÓÒÓÏ, ÓÚÌÓÒËÚÒfl ÍÚÂÏÂ «å‡�ÍÒ Ë Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ». ÑÎflÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËfl �‡‰ËÍ‡Î¸Ì˚ıÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÔÂ�ÂÏÂÌ å‡�ÍÒÓ·�‡˘‡ÂÚÒfl Í Ô�ÓÎÂÚ‡�Ë‡ÚÛ. é‰Ì‡ÍÓÔ�ËÁ˚‚ å‡�ÍÒ‡ ÔÓÔ‡‰‡ÂÚ ÌÂ ‚ ÚÂ �ÛÍË, ËÔÂ�Â‚Ó�ÓÚ ÒÓ‚Â�¯‡ÂÚ ÌÂ Ô�ÓÎÂÚ‡�Ë‡Ú, ‡Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ. ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ‡Ì„ÎËÈÒÍËÈ�‡·Ó˜ËÈ ÍÎ‡ÒÒ, Ì‡ ÍÓÚÓ�˚È å‡�ÍÒ‚ÓÁÎ‡„‡Î ·ÓÎ¸¯ËÂ Ì‡‰ÂÊ‰˚, ÌÂ‚ÓÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÎÒfl ‚˚ÒÓÍËÏ �‡Á‚ËÚËÂÏÔ�ÓËÁ‚Ó‰ËÚÂÎ¸Ì˚ı ÒËÎ Ë, ‚ÏÂÒÚÓ ÚÓ„Ó,˜ÚÓ·˚ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ èÂ�‚ÓÈ ÏË�Ó‚ÓÈ‚ÓÈÌÂ ‚ ÒÚ‡ÌÂ ·Ó�ˆÓ‚ Ò ËÏÔÂ�Ë‡ÎËÁÏÓÏ,Ô�Ófl‚Îflfl ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÒÓÎË‰‡�ÌÓÒÚ¸ ÒÏË�Ó‚˚Ï Ô�ÓÎÂÚ‡�Ë‡ÚÓÏ, ÌÂ ÓÚÍ‡Á‡ÎÒfl‚˚ÒÚÛÔËÚ¸ Ì‡ ÒÚÓ�ÓÌÂ ·�ËÚ‡ÌÒÍÓÈÍÓ�ÓÌ˚.

îÓ�ÏË�Ó‚‡ÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ‚Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ-ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍÓÈ‰ÓÍÚ�ËÌ˚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ �ÓÒÚÛ Â„Ó‚ÎËflÌËfl Ë ÁÌ‡˜ÂÌËfl Í‡Í Ô�Ó‰ÛÍÚ‡ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ„Ó �‡Á‚ËÚËfl. ä�ÓÏÂ ÚÓ„Ó, Í‡Í ËÎ˛·ÓÂ ËÌÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ‰‚ËÊÂÌËÂ,Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÔÓ‰‚Â�„Òfl ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚Ï‚ÌÛÚ�ÂÌÌËÏ ËÁÏÂÌÂÌËflÏ. åÓ‰ÂÎË

Milliyetçilik, 19. yüzy›ldan itiba-ren tarihin ve siyasetin temeldinamiklerinden birisi oldu.

Milliyetçili¤in bu yüzy›lda böylesineönemli bir konuma yükselmesi, çeflitliülkelerde kendisine coflku dolu karfl›l›k-lar bulmas›, siyasal toplumlar›n üzeri-ne infla oldu¤u temel ideoloji halinegelmesi flüphesiz ça¤›n karakteristi¤iolan modernleflmeyle ilgili. Millet kav-ram›, belli düzeyde de olsa bunun kar-fl›l›¤› olan kolektif bilinç geçmiflte devard› elbette. ‹ngiliz, Frans›z, Almanuluslar› 19. yüzy›lda keflfedilmedi. An-cak 19. yüzy›l›n “kendili¤inden ulus-lar”a katt›¤› yeni anlam, ulusla devletinörtüflmesiydi. Gellner’in ifadesiyle hermillete bir devlet, diyebilece¤imiz anla-y›fl, devletin millete ait bir siyasi orga-nizasyon olmas› gerekti¤i yolundakiinanç bu yüzy›lda kuvvet kazand›. Hat-ta bu konuda Marks ve milliyetçilik ko-nusuna iliflkin olarak bildik de¤erlen-dirmelerden birisi flöyledir: Marks radi-kal bir toplumsal de¤iflim için proleter-yaya mektup yazd› ama mektup yanl›fladrese gitti, de¤iflimi yapan milliyetçi-lik oldu. Nitekim Marks’›n en fazlaumut ba¤lad›¤› ‹ngiliz iflçi s›n›f›, ilerisanayi iliflkilerinin tüm elveriflli flartla-r›na ra¤men, Birinci Dünya Savafl›’nda“emperyalist savafl”ta saf tutmaktan,evrensel proleter dayan›flma yerineKraliçe için eme¤ini ortaya koymaktanimtina etmemifltir.

Milliyetçili¤in tarihsel ve sosyal birkategori oluflu, belli dinamiklerin ürü-nü olarak anlam ve etkinlik kazanma-s›n› destekler. Sadece bu kadar da de-¤ildir, her tarihsel ve sosyal kategori gi-bi milliyetçilik de kendi tarihi içindede¤iflime u¤ram›flt›r. 20. yüzy›ldakimilliyetçilikler 19. yüzy›l›n tasavvurlar›-na, beklentilerine sahip de¤illerdi, geç-

‚ÓÁÌËÍÎË Ì‡ ·‡ÁÂ ÏÂÒÚÌ˚ı �Â‡ÎËÈ.ä�ÓÏÂ ÚÓ„Ó, ‚ íÛ�ˆËË ÒÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÎÒflÓÒÓ·˚È ÚËÔ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡,Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚È ËÏÂÌÌÓ ˝ÚÓÈ ÒÚ�‡ÌÂ Ò ÂÂ„ÂÓ„�‡ÙË˜ÂÒÍËÏ ÔÓÎÓÊÂÌËÂÏ,ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËÏ �‡Á‚ËÚËÂÏ,�ÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË ÚÂ˜ÂÌËflÏË, ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈÚÍ‡Ì¸˛. Ç Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÂ Ô�ËÒÛÚÒÚ‚Û˛ÚÍ‡Í Ó·˘ËÂ ˜Â�Ú˚, Ú‡Í Ë ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË,Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Í‡Ê‰ÓÏÛ ÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ‚ÁflÚÓÏÛ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Û.

íÛ�ÂˆÍËÈ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Ì‡˜‡ÎÒÍÎ‡‰˚‚‡Ú¸Òfl Í ÍÓÌˆÛ XIX ‚. ‚ ÛÒÎÓ‚ËflıÓÒÎ‡·ÎÂÌËfl éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËË. Ç ˝ÚÓÈÒ‚flÁË ÏÓÊÌÓ „Ó‚Ó�ËÚ¸ Ó ‰‚ÛıÔ�ÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌ˚ı ÚÂÌ‰ÂÌˆËflı. ÇÓ-ÔÂ�‚˚ı, ÚÛ�ÍË, Ò˜ËÚ‡˛˘ËÂ ÒÂ·flÓÒÌÓ‚ÓÔÓÎ‡„‡˛˘ÂÈ Ì‡ˆËÂÈ ËÏÔÂ�ËË,ÒÚ�ÂÏËÎËÒ¸ ÒÓı�‡ÌËÚ¸ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó, ‡ÔÓÚÓÏÛ Ò˜ËÚ‡ÎË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï�Â‡ÎËÁÓ‚˚‚‡Ú¸ Ô�ÓÂÍÚ˚, Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌÌ˚ÂÌ‡ ÒÓÁ‰‡ÌËÂ ÏÌÓ„ÓÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ËÏÌÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡. ùÚÓÔÓ·ÛÊ‰‡ÎÓ Ëı Á‡ÌflÚ¸ „Ë·ÍÛ˛ Ë ÎÓflÎ¸ÌÛ˛ÔÓÁËˆË˛ ‚ �‡ÁÌÓ�Ó‰ÌÓÈ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈË ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ÒÚ�ÛÍÚÛ�Â ËÏÔÂ�ËË. ÇÓ-‚ÚÓ�˚ı, ÍÓ„‰‡ ÒÚ‡ÎÓ Ó˜Â‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ �‡Á‚‡ÎËÏÔÂ�ËË ÌÂËÁ·ÂÊÂÌ, ·˚Î‡ Ò‰ÂÎ‡Ì‡ÔÓÔ˚ÚÍ‡ ÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„ÓÒÓÁÌ‡ÌËfl, ÓÔË�‡˛˘Â„ÓÒfl Ì‡ Ú˛�ÍÒÍËÈ˝ÎÂÏÂÌÚ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ·‡ÁÓ‚Ó„Ó ˝ÎÂÏÂÌÚ‡Ì‡ˆËË. çÂÒÎÓÊÌÓ Á‡ÏÂÚËÚ¸, Ì‡ÒÍÓÎ¸ÍÓÔ�ÓÚË‚Ó�Â˜Ë‚˚ ˝ÚË ÚÂÌ‰ÂÌˆËË,ËÏÂ˛˘ËÂ ÚÓÊ‰ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ ÒÎÓ‚ÂÒÌÓÂÌ‡ËÏÂÌÓ‚‡ÌËÂ. çÓ ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ÚÓ„Ó‚�ÂÏÂÌË Ó·‡ Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌËfl ËÏÂÎË„ÎÛ·ÓÍËÈ ÒÏ˚ÒÎ Ë Ô�‡‚Ó Ì‡ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ.

èÓÒÎÂ‰ÌËÈ ˝Ú‡Ô ËÏÔÂ�ËË ·˚ÎÓÁÌ‡ÏÂÌÓ‚‡Ì ÔÓfl‚ÎÂÌËÂÏ Ì‡ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ‡�ÂÌÂ Ó�„‡ÌËÁ‡ˆËË, ˜¸flË‰ÂÓÎÓ„Ëfl ÓÒÌÓ‚˚‚‡Î‡Ò¸ Ì‡ Ô�ËÌˆËÔ‡ıÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡. êÂ˜¸ Ë‰ÂÚ Ó Ô‡�ÚËË«àÚÚËı‡Ú ‚˝ íÂ�‡ÍË» («Ö‰ËÌÂÌËÂ Ëè�Ó„�ÂÒÒ»). ë�‡ÁÛ ÓÚÏÂÚËÏ, ˜ÚÓ ÎË‰Â�˚Ô‡�ÚËË ·˚ÎË ‚˚ÔÛÒÍÌËÍ‡ÏË Û˜Â·Ì˚ıÁ‡‚Â‰ÂÌËÈ, ÔÓfl‚ÎÂÌËÂ ÍÓÚÓ�˚ıÒ˜ËÚ‡ÎÓÒ¸ Ó‰ÌËÏ ËÁ Ò‡Ï˚ı fl�ÍËıÔ�ËÏÂÚ ÏÓ‰Â�ÌËÁ‡ˆËË ‚ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈËÏÔÂ�ËË XIX ‚. àÒÚÓ�Ëfl Â˘Â ‰ÓÎ„Ó·Û‰ÂÚ ı�‡ÌËÚ¸ ËÏÂÌ‡ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËıÎË‰Â�Ó‚ ÔÂ�ËÓ‰‡ í‡ÌÁËÏ‡Ú‡, ‡ÍÚË‚ÌÓÔ�Ó‚Ó‰Ë‚¯Ëı ÏÓ‰Â�ÌËÁ‡ˆË˛, Â˘Â ‰ÓÎ„Ó·Û‰ÛÚ Ó·ÒÛÊ‰‡Ú¸Òfl ÔÓ�ÓÊ‰ÂÌÌ˚ÂÏÓ‰Â�ÌËÁ‡ˆËÂÈ Ë‰ÂÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÂÚÂÌ‰ÂÌˆËË ‚Ó ‚ÒÂÈ Ëı Ô�ÓÚË‚Ó�Â˜Ë‚ÓÒÚË.é‰ÌËÏ ËÁ ‚‡ÊÌ˚ı ÒÓ·˚ÚËÈ, ‰‡‚¯ËıËÏÔÛÎ¸Ò �ÓÒÚÛ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ‚ ÚÓÚÔÂ�ËÓ‰, ÒÚ‡ÎÓ ‚ÓÒÒÚ‡ÌËÂ „�ÂÍÓ‚. ùÚÓ‚ÓÒÒÚ‡ÌËÂ, ËÏÂ‚¯ÂÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ÓÒÌÓ‚Û, Ô�Ë‚ÂÎÓ ‚ ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ‰Ë‡ÎÂÍÚË˜ÂÒÍËÈ ÏÂı‡ÌËÁÏ, ÍÓÚÓ�˚ÈÔ�Ë‚ÂÎ Í �ÓÒÚÛ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËıÌ‡ÒÚ�ÓÂÌËÈ. íÓ„‰‡ ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂÒÓÒÚÓflÎËÒ¸ ‰ÂÏÓÌÒÚ�‡ˆËË, ‚˚�‡ÁË‚¯ËÂÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ˜Û‚ÒÚ‚‡ Ì‡�Ó‰‡.

åÎ‡‰ÓÚÛ�ÂˆÍ‡fl �Â‚ÓÎ˛ˆËfl 1908 „. ËÔ�ËıÓ‰ Í ‚Î‡ÒÚË Ô‡�ÚËË «Ö‰ËÌÂÌËÂ Ëè�Ó„�ÂÒÒ» ‰‡ÎË ÌÓ‚˚È ÚÓÎ˜ÓÍ �‡Á‚ËÚË˛Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡, Ó·ÂÒÔÂ˜Ë‚¯ËÈ‡‰ÂÍ‚‡ÚÌÓÂ �‡Á‚ËÚËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ıÔ�ÓˆÂÒÒÓ‚ ‚ ËÏÔÂ�ËË. ç‡˜‡ÎÓ ˝ÚËıÔ�ÓˆÂÒÒÓ‚ ·˚ÎÓ ÔÓÎÓÊÂÌÓ Á‡ 30 ÎÂÚ ‰Ó˝ÚÓ„Ó �ÂÙÓ�Ï‡ÏË ‚ flÁ˚ÍÂ Ë ÎËÚÂ�‡ÚÛ�Â,ÍÓ„‰‡ ‚ ÒÎÓ‚Â «ÚÛ�ÓÍ» ÒÚ‡ÎË ÔËÒ‡Ú¸‡�‡·ÒÍÛ˛ ·ÛÍ‚Û «‚‡‚», ‰‡˛˘Û˛ Á‚ÛÍ «Û».íÂÔÂ�¸ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â Ô�ÓˆÂÒÒ˚ ÒÚ‡ÎËÓÔË�‡Ú¸Òfl Ì‡ ÓÔ˚Ú „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓ„ÓÛÔ�‡‚ÎÂÌËfl Ë ÔÓ‰‰Â�ÊÍÛ ‚˚‰‡˛˘ËıÒflÛÏÓ‚ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡, Ì‡ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡‚¯Û˛ ‚ÏË�Â Ô�‡ÍÚËÍÛ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„ÓÒÚ�ÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡. ÑÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ Ú‡ÍËıÏ˚ÒÎËÚÂÎÂÈ, Í‡Í àÒÏ‡ËÎ É‡ÒÔ�ËÌÒÍËÈ,ÄÎË ÉÛÒÂÈÌÁ‡‰Â Ë áËfl ÉÓÍ‡Î¸Ô, Ú‡ÍËıÓ�„‡ÌËÁ‡ˆËÈ, Í‡Í «í˛�Í é‰Ê‡ÍÎ‡�˚»(«íÛ�ÂˆÍËÈ Ó˜‡„») Ë ÊÛ�Ì‡Î «ÉÂÌ˜ä‡ÎÂÏÎÂ�» («åÓÎÓ‰˚Â ÔÂ�¸fl»),ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ ÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌË˛ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓ„Ó, Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÎËˆ‡Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡, ÔÂ�ÂÒÚ‡‚¯Â„Ó ·˚Ú¸Ô�ÓÒÚÓ ÒÂÌÚËÏÂÌÚ‡Î¸Ì˚ÏËÔÂ�ÂÊË‚‡ÌËflÏË. èÓ�‡ÊÂÌËÂ ‚ èÂ�‚ÓÈÏË�Ó‚ÓÈ ‚ÓÈÌÂ Ë �‡Á‰ÂÎ ËÏÔÂ�ËËÓ·ÓÁÌ‡˜ËÎË ÍÓÌÂˆ Ô�‡‚ÎÂÌËfl Ô‡�ÚËË

miflin birikimi, tecrübesi onlar› yeni birba¤lama tafl›m›flt›. 21. yüzy›lda da mil-liyetçilikler küreselleflme, yeni burjuvas›n›f›n›n nitelikleri, entelektüellerinkonumu, ülkelerin iliflkileri, öne ç›kangenel de¤erler istikametinde bir fazde¤iflikli¤i yaflayacakt›r. Bunlar, insa-n›n tarih içindeki ak›fl›nda ola¤an ge-liflmelerdir.

Osmanl›’n›n son

dönemindeki milliyetçilik

Türkiye’deki milliyetçilik, yaklafl›k yüzküsur y›ll›k tarihi içinde hem genel ma-nadaki milliyetçi e¤ilimlerden etkilen-di, onlar›n iddialar›n› kendi ba¤lam›natafl›d›, içsellefltirdi, hem de tarihinden,sosyal co¤rafyas›ndan, inançlar›ndankaynaklanan niteliklerle ba¤dafl›k birmilliyetçilik tasavvurunu infla etmeyeçal›flt›. Bu genel olan›n yan›nda kendi-ne has özgünlükler tafl›mak sadeceTürk milliyetçili¤ine has da de¤il; tüm




Турецкий национализм начал складываться к концу XIX в. вусловиях ослабления Османской империи.

Türk milliyetçili¤i 19. yüzy›l›n sonlar›na do¤ru, gerilemekte olan

Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun flartlar›nda belirmeye bafllad›.

«Ö‰ËÌÂÌËÂ Ë è�Ó„�ÂÒÒ», ÍÓÚÓ�ÓÈ ÌÂÛ‰‡ÎÓÒ¸ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚ¸ Ò‚ÓËÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚Â Á‡Ï˚ÒÎ˚. èÓ ˝ÚÓÈÔ�Ë˜ËÌÂ ÌÂ ·˚ÎË ‚ÓÔÎÓ˘ÂÌ˚ ‚ ÊËÁÌ¸ÔÎ‡Ì˚ ÓÍ‡Á‡ÌËfl ÔÓ‰‰Â�ÊÍË ÏÂÒÚÌÓÈÏÓÎÓ‰ÓÈ ·Û�ÊÛ‡ÁËË, �ÂÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌËfl‡ÎÙ‡‚ËÚ‡, �Â¯ÂÌËfl ÏÌÓ„Ëı ·˚ÚÓ‚˚ı‚ÓÔ�ÓÒÓ‚.

èÓÔÛÎËÒÚÒÍËÂ ‚˚‚Ó‰˚ Ó Ô�Ë˜ËÌ‡ı ËÛÒÎÓ‚Ëflı ‚ÒÚÛÔÎÂÌËfl íÛ�ˆËË ‚ èÂ�‚Û˛ÏË�Ó‚Û˛ ‚ÓÈÌÛ, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÓˆÂÌÍ‡ �ÓÎË,ÍÓÚÓ�Û˛ Ò˚„�‡Î‡ ‚ ˝ÚÓÏ Ô‡�ÚËfl«Ö‰ËÌÂÌËÂ Ë è�Ó„�ÂÒÒ», ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ ‚ÛÒÎÓ‚Ëflı ·Ó�¸·˚ Á‡ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÛ˛‚Î‡ÒÚ¸. çÂÎ¸Áfl Á‡·˚‚‡Ú¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒÓÍÓÌ˜‡ÌËÂÏ èÂ�‚ÓÈ ÏË�Ó‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚Á‡‚Â�¯ËÎ‡Ò¸ ˝ÔÓı‡ ËÏÔÂ�ËÈ. ç‡�fl‰Û ÒéÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËÂÈ, Ô�ÂÍ�‡ÚËÎ‡ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ Ä‚ÒÚ�Ó-ÇÂÌ„Â�ÒÍ‡fl,ÔÓ‰Ó¯ÎÓ Í ÍÓÌˆÛ Ô�‡‚ÎÂÌËÂ ‰ËÌ‡ÒÚËËêÓÏ‡ÌÓ‚˚ı. çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÔÓ‰˜Â�ÍÌÛÚ¸ ËÚÓÚ Ù‡ÍÚ, ˜ÚÓ éÒÏ‡ÌÒÍÓÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó ‚ÓÏÌÓ„ÓÏ ÔÓ‰ÚÓÎÍÌÛÎË Í Á‡Í‡ÚÛÓ„�‡ÌË˜ÂÌÌ˚Â ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‚˚·Ó�‡ÔÛÚË Ë Ô�Ófl‚ÎÂÌËfl ËÌËˆË‡ÚË‚˚Ô�‡‚fl˘ËÏË ÒËÎ‡ÏË „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡. ü‰�Ó

Í‡‰�Ó‚ é·˘ÂÒÚ‚ Á‡˘ËÚ˚ÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË, ÒÓÁ‰‡‚‡‚¯ËıÒfl Ì‡ÚÂ��ËÚÓ�ËË ÄÌ‡ÚÓÎËË Ë î�‡ÍËË ÔÓÒÎÂÓÍÓÌ˜‡ÌËfl ‚ÓÈÌ˚, ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎË ‚˚ıÓ‰ˆ˚ËÁ Ô‡�ÚËË «Ö‰ËÌÂÌËÂ Ë è�Ó„�ÂÒÒ», ËÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ ˜Û‚ÒÚ‚Ó ‰‡‚‡ÎÓ ËÏÒËÎ˚ ·�‡Ú¸ Ì‡ ÒÂ·fl �ÓÎ¸ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ıÎË‰Â�Ó‚.

åÛÒÚ‡Ù‡ äÂÏ‡Î¸ ÄÚ‡Ú˛�Í, àÒÏÂÚàÌÂÌ˛, ÑÊÂÎ‡Î Å‡fl�, ä‡Á˚Ïä‡�‡·ÂÍË�, îÂ‚ÁË ó‡ÍÏ‡Í, ÅÂÍË� ë‡ÏËÚ‡ÍÊÂ ·˚ÎË ‚˚ıÓ‰ˆ‡ÏË ËÁ ˝ÚÓÈ Ô‡�ÚËË.àÏÂÌÌÓ Ì‡ ÂÂ ÓÔ˚Ú Ë Ú�‡‰ËˆËËÓÔË�‡ÎËÒ¸ Ô�‡‚fl˘ËÂ ÒËÎ˚ ÒÚ�‡Ì˚ Ô�ËÒÓÁ‰‡ÌËË ÌÓ‚Ó„Ó ÚÛ�ÂˆÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡Ë ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËË ÔÓÒÎÂ‰Û˛˘Ëı ¯‡„Ó‚ÔÓ ÏÓ‰Â�ÌËÁ‡ˆËË ÒÚ�‡Ì˚.

Каким быть турецкому национализму? ÄÌ‡ÎËÁ ÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌËfl Ë �ÓÎË ÚÛ�ÂˆÍÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ Ô�Ë‚Ó‰ËÚ Ì‡Ò Í ‚˚‚Ó‰Û,˜ÚÓ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó ÚËÔ‡ ‰‡ÎÂÍÓÚ ‚ÒÂ‚ÓÁÏÓÊÌ˚ı ÍÓÌˆÂÔˆËÈ,Ô�Ó‚ÓÁ„Î‡¯‡˛˘Ëı Ô�Â‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚Ó

milliyetçiliklerin böyle bir karakterlerioldu¤u unutulmamal›d›r.

Türk milliyetçili¤i 19. yüzy›l›n sonla-r›na do¤ru, gerilemekte olan Osmanl›‹mparatorlu¤u’nun flartlar›nda belir-meye bafllad›. Burada birbirine z›t ikie¤ilimden bahsedilebilir. Bunlardanbirincisi, kendisini imparatorlu¤un as-li unsuru olarak gören Türklerin impa-ratorlu¤u ayakta tutmaya, dolay›s›ylaçok milletli ve dinli yap›y› muhafazaetmeye dönük projeler, yaklafl›mlar ge-lifltirmeye ihtiyaç duymalar›d›r. Bu e¤i-lim, onlar› heterojen toplumsal ve si-yasal yap›lar karfl›s›nda daha esnek birsöyleme, tutuma sevk etmifltir. ‹kincisiise, özellikle imparatorlu¤un son za-manlar›na do¤ru art›k da¤›lmay› mu-kadder gördüklerinde bir ulusal bilinçinfla ederek Türk unsuruna dayal› birsiyasal yap› oluflturma çabas› içine gir-mifllerdir. Bu ikisinin birbiriyle ne ka-dar çeliflik dile, tahayyüle, iddiaya sa-hip oldu¤u aç›kt›r. Ancak bu çeliflik du-rum, yaflanan flartlar›n ve tarihi dina-miklerin içinde anlaml› bir yere otur-makta, kendini ifllevi üzerinden mefl-rulaflt›rmaktad›r.

‹mparatorlu¤un son döneminde enönemli milliyetçi örgütlenme ‹ttihat veTerakki’nin çat›s› alt›nda olmufltur.Hemen ifade edelim ki bu partinin ku-ruluflunda öncü rolü oynayan insanlar,19. yüzy›l Osmanl› modernleflmesininen önemli at›l›mlar›ndan say›lmas› ge-reken okullardan ç›km›fllard›r. Tanzi-mat’tan itibaren modernleflme hamle-sini gerçeklefltiren yönetici kadro ilebunun bir ürünü olarak ortaya ç›kanyeni ideolojik e¤ilimler ve bu aradamilliyetçi öncülerin anlaflmazl›klar›,çeliflkileri, siyasi e¤ilimlerindeki farkl›-l›klar herhalde ilginç bir paradoks ola-rak tarihteki yerini muhafaza edecek-tir. Bu dönemde milliyetçili¤i besleyenönemli bir geliflme, yüzy›l›n sonundayaflanan Yunan isyan›d›r. Bu milliyetçiisyan, milliyetçiliklerin teflvikçisi say›-lan o diyalektik iliflkiyi devreye sokmufl,‹stanbul’da gerçeklefltirilen kitleselgösteriler halk›n millici duygular›n›atefllemifltir.

1908’de ilan edilen II. Meflrutiyet dö-nemi ve sonras›nda ‹ttihat ve Terak-ki’nin iktidara gelifli milliyetçili¤e im-paratorlukta yeni bir ivme kazand›r-m›flt›r. Bu ivme, daha yaklafl›k otuz y›l




Рост популярности национализма, его различныепроявления в разных странах, превращение его вфундаментальную идеологию многих политическихрежимов говорит о тесной связи этого феномена схарактерной чертой нашего времени – модернизмом.

Milliyetçili¤in bu yüzy›lda böylesine önemli bir konuma

yükselmesi, çeflitli ülkelerde kendisine coflku dolu

karfl›l›klar bulmas›, siyasal toplumlar›n üzerine infla

oldu¤u temel ideoloji haline gelmesi flüphesiz ça¤›n

karakteristi¤i olan modernleflmeyle ilgili.

КРП разожгланациональные чувстваРоль национализма и его влияние нагосударственную политику неуменьшились после военногопереворота 1980 г. События в регионе идеятельность Курдской рабочей партии(КРП), избравшей насилие главнымметодом борьбы, всколыхнулинационалистические настроения встране. В этот период даже совершеннодалекие от подобных идей люди,которым и в голову не приходилопричислять себя к какой-тоопределенной национальноориентированной группе, обнаружилипробуждение национального сознания.Рост популярности Демократическойлевой партии, успешно проявившей себяна выборах 1999 г., показал, чтонационализм получил широкое развитиеи признание не только в политическихкругах, но и в широких народных массах.

PKK Türkmilliyetçili¤inikörükledi1980 askeri darbesi ve sonras›ndakigeliflmelerde milliyetçilik önemini vesiyaset üzerindeki etkinli¤inisürdürmüfltür. Bu defa bölgedekigeliflmeler, özellikle fliddeti bir yöntemolarak benimsemifl olan PKK hareketigenel manada milliyetçili¤i yükseltenbir etki yaratm›flt›r. Bu dönemde,ola¤an zamanlarda milli kimlikleri,milliyetçili¤e odaklanan aidiyet vedayan›flma duygusu hiç akl›nagelmeyecek olan insanlar dahi“içlerindeki milliyetçi e¤ilimi”keflfetmifller, kolektif varl›¤› korumaduygusunun bir parças› halinegelmifllerdir. Özellikle 99 seçimlerindeyükselen DSP örne¤i, milliyetçili¤insadece siyasi olarak de¤il, toplumsalolarak da genifl bir co¤rafyaya sahipoldu¤unun anlat›m›d›r.

Ó‰ÌÓ„Ó Ë ÛÌËÊÂÌËÂ ‰�Û„Ó„Ó ËÎË ‰�Û„ËıÌ‡�Ó‰Ó‚. ç‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÚÓ„Ó ÚËÔ‡,ÍÓÚÓ�˚È ÔÓÎÛ˜ËÎ �‡ÒÔ�ÓÒÚ�‡ÌÂÌËÂ ‚íÛ�ˆËË, ÒÎÛÊËÚ Á‡˘ËÚÂ ÒËÎ˚ Ë Â‰ËÌÒÚ‚‡Ì‡ˆËË. à ˝ÚÓ Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌÓ ÔÓ‰˜Â�ÍÌÛÚ¸,ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ÚËÔ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ÓÔ�Â‰ÂÎflÂÚ ı‡�‡ÍÚÂ� Â„Ó ÔÓÎËÚËÍË.àÌÓ„‰‡ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ‚ÓÁÌËÍ‡ÂÚ ‚Í‡˜ÂÒÚ‚Â Ë‰ÂÓÎÓ„ËË, ÓÔ�‡‚‰˚‚‡˛˘ÂÈÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌËÂ ÍÓÎÓÌË‡Î¸ÌÓ„ÓÔ�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚‡, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ„Ó ‰ÎflÛ‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó�ÂÌËfl ÔÓÚ�Â·ÌÓÒÚÂÈ·Û�ÊÛ‡ÁËË ‚ Ò˚�¸Â Ë �˚ÌÍ‡ı Ò·˚Ú‡. çÓÂÒÚ¸ ËÌÓÈ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ,Ô�ÓÚË‚ÓÒÚÓfl˘ËÈ ˝ÚÓÈ Ë‰ÂÓÎÓ„ËË,‚ÒÚÛÔ‡˛˘ËÈ Ò ÌÂÈ ‚ ÍÓÌÙÎËÍÚ. åÂÊ‰Û‰‚ÛÏfl ˝ÚËÏË Ô�ËÏÂ�‡ÏË Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ÌÂÚ ÌË˜Â„Ó Ó·˘Â„Ó, Í�ÓÏÂ Ì‡Á‚‡ÌËfl.çÂÒÏÓÚ�fl Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ íÛ�ˆËfl ÌÂ ËÒÔ˚Ú‡Î‡Ì‡ ÒÂ·Â, ˜ÚÓ ÁÌ‡˜ËÚ ·˚Ú¸ Û„ÌÂÚ‡ÂÏÓÈ,ÚÛ�ÂˆÍËÈ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ËÏÂÂÚÓÔ�Â‰ÂÎÂÌÌ˚Â ÙÛÌÍˆËË Ò‡ÏÓÁ‡˘ËÚ˚.ùÚÓÏÛ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎË, ‚Ó-ÔÂ�‚˚ı,‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ Ô‡�ÚËË «Ö‰ËÌÂÌËÂ Ëè�Ó„�ÂÒÒ», Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌÌ‡fl Ì‡ ÒÓı�‡ÌÂÌËÂ�‡Á‚‡ÎË‚‡˛˘ÂÈÒfl ËÏÔÂ�ËË, ÓÒÌÓ‚‡ÌÌ‡flÌ‡ Ô�ËÌˆËÔ‡ı ÚÓÎÂ�‡ÌÚÌÓ„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÍÓ ‚ÒÂÏ ÊËÚÂÎflÏ ÒÚ�‡Ì˚ Ë, ‚Ó-‚ÚÓ�˚ı,„ÛÏ‡ÌËÒÚË˜ÂÒÍ‡fl Ó�ËÂÌÚ‡ˆËflÓ�„‡ÌËÁ‡ˆËË, ˆÂÎ¸ ÍÓÚÓ�ÓÈ ÒÓÒÚÓflÎ‡ ‚ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ÒÓı�‡ÌËÚ¸ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó.

èÓÒÎÂ ÓÒÌÓ‚‡ÌËfl íÛ�ÂˆÍÓÈêÂÒÔÛ·ÎËÍË Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Ô�Ó‰ÓÎÊËÎÚÂÓ�ÂÚË˜ÂÒÍÓÂ Ë Ô�‡ÍÚË˜ÂÒÍÓÂ �‡Á‚ËÚËÂÍ‡Í ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘‡fl ÍÛ�Ò‡ Ì‡ÏÓ‰Â�ÌËÁ‡ˆË˛-‚ÂÒÚÂ�ÌËÁ‡ˆË˛,ÓÙÓ�ÏË‚¯ËÒ¸ ‚ Ó‰ÌÓ ËÁ Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌËÈÔÓÎËÚËÍË Ô�‡‚fl˘ÂÈ Ô‡�ÚËË. ÑÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ‚ÒÔÓÏÌËÚ¸ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ ÎÓÁÛÌ„Ë ÚÓ„Ó‚�ÂÏÂÌË, ˜Û‚ÒÚ‚‡ Î˛‰ÂÈ, Ô�ËÎ‡„‡˛˘ËıÛÒËÎËfl ‰Îfl ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡,Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ‡ÚÏÓÒÙÂ�Û,ÒÓÁ‰‡‚‡‚¯Û˛Òfl ÔÛ·ÎËÍ‡ˆËflÏË ‚Â‰Û˘Ëı„‡ÁÂÚ, ˜ÚÓ·˚ Û‚Ë‰ÂÚ¸ ÔÓ‚ÒÂÏÂÒÚÌÓÂÔ�ËÒÛÚÒÚ‚ËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ‚ ÊËÁÌË ÚÓÈ

önce Türk kelimesini “vav” harfiyle ya-zarak, dil ve edebiyatta milliyetçili¤iöne ç›kartarak bafllayan sürecin, devlettecrübesi, entelektüel deste¤i, dünyaile gerçek iliflkiler üzerinden evrenseltecrübeyi yedekleyerek yoluna devametmesini sa¤lam›flt›r. ‹smail Gasp›ral›,Hüseyinzade Ali, nihayet Ziya Gökalpgibi öncü entelektüeller, Türk Oca¤› gi-bi kurulufllar, Genç Kalemler gibi dergi-ler, milliyetçili¤i sadece bir duygu ol-maktan ç›kartm›fllar, onun politik, top-lumsal, siyasal kimlik kazanmas›na im-kan sa¤lam›fllard›r. Birinci Dünya Sa-vafl’›yla birlikte imparatorlu¤un talih-siz yenilgisi, tasfiyesi, ‹ttihat Terak-ki’nin büyük umutlarla geldi¤i yöneti-mine de son vermifltir. Bu sonuç, yerliburjuvaziyi destekleme, alfabede, gün-delik hayatta, k›l›k k›yafette de¤ifliklik-ler yapma yolundaki tohum halindekidüflüncelerin de kuvveden fiile ç›kma-s›na mani olmufltur.

Birinci Dünya Savafl›’na girifl flartla-r›m›za, burada ‹ttihat ve Terakki’nin oy-nad›¤› role iliflkin ucuz ve popüler de-¤erlendirmeler fazlas›yla güncel politikmücadelelerin bir ürünü olarak do¤-mufllard›r. Unutmayal›m ki, BirinciDünya Savafl’›yla birlikte dünyada im-paratorluklar ça¤› sona ermifl, sadeceOsmanl› ‹mparatorlu¤u de¤il, Avustur-ya-Macaristan imparatorlu¤u ve Ro-manov hanedanl›¤› da son bulmufltur.Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nu çöküfle gö-türen flartlar›n, yöneticilerin inisiyatifve seçimlerinin s›n›rl› oldu¤u bir geneltrend içinde flekillendi¤ine dikkat et-mek gerekir. Savafl sonras›nda Anado-




˝ÔÓıË. àÚÓ„Ó‚‡fl ‰ÂÍÎ‡�‡ˆËflùÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ÍÓÌ„�ÂÒÒ‡,ÒÓ·�‡‚¯Â„ÓÒfl ‚ 1923 „. ‚ àÁÏË�Â,ËÁÓ·ËÎÛÂÚ Ô�ËÁ˚‚‡ÏË ‚ ÚÓÏ ÊÂ ‰ÛıÂ, ËÚÂÏ ÊÂ Ô‡ÙÓÒÓÏ Ô�ÓÌËÍÌÛÚÓ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËÂ Ô�ÂÏ¸Â�-ÏËÌËÒÚ�‡ íÛ�ˆËËàÒÏÂÚ‡ àÌÂÌ˛ Ì‡ ÓÚÍ�˚ÚËËëË‚‡ÒÒÍÓ„Ó Û˜‡ÒÚÍ‡ ÊÂÎÂÁÌÓÈ ‰Ó�Ó„Ë ‚1930 „.

èÂ�ÂıÓ‰ Í ÏÌÓ„ÓÔ‡�ÚËÈÌÓÈ ÒËÒÚÂÏÂ,Ú.Â. ‡ÍÚË‚ÌÓÂ Û˜‡ÒÚËÂ ‚ ÛÔ�‡‚ÎÂÌËËÒÚ�‡ÌÓÈ ‰�Û„Ëı Ô‡�ÚËÈ, ÔÓÏËÏÓêÂÒÔÛ·ÎËÍ‡ÌÒÍÓÈ Ì‡�Ó‰ÌÓÈ Ô‡�ÚËË(êçè), ÌÂ ËÁÏÂÌËÎÓ ÒËÚÛ‡ˆË˛. ÇÔ�Ó„�‡ÏÏ‡ı ÑÂÏÓÍ�‡ÚË˜ÂÒÍÓÈ Ô‡�ÚËË(Ñè) Ë ‰�Û„Ëı ÒÓÁ‰‡‚‡‚¯ËıÒfl Ô‡�ÚËÈÔ�ËÒÛÚÒÚ‚Ó‚‡Î Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÈ ‰Ûı.

lu’da, Rumeli’de Müdafa-i Hukuk Ce-miyetlerini kurarak yeni Türkiye Cum-huriyeti’nin temellerini atan kadrola-r›n da ‹ttihat Terakki kadrolar› oldu¤u,bu tür bir toplumsal önderlik rolünübu insanlar›n milliyetçilikleri sayesindeoynad›klar›n› da bir kenara not etmek-te fayda vard›r.

Baflta Mustafa Kemal Atatürk olmaküzere ‹smet ‹nönü, Celal Bayar, Kaz›mKarabekir, Fevzi Çakmak, Bekir Sami gi-bi isimler ‹ttihat ve Terakki gelene¤in-den gelen insanlard›r. Önce TürkiyeCumhuriyeti’ni kurarken, sonras›ndaise modernleflme istikametindeki ink›-

laplar› yaparlarken bu gelene¤in biriki-mi ve tecrübesiyle davran›rlar.

Nas›l bir Türk milliyetçili¤i?

Burada Türk milliyetçili¤inin gerek te-flekkülü, gerekse sonras›nda siyasettekiyeri bize flunu söyler: Bu milliyetçilik bi-çimi, “pan” nitelikli bir hareket olmak-tan, baflka milletleri daha alt düzeydegören bir dünya tasavvuruyla davran-maktan bütünüyle uzak, kendi varl›¤›-n›, birli¤ini sa¤lamaya dönük müdafaaekseninde teflekkül etmifl bir milliyetçi-liktir. Bu önemlidir. Çünkü milliyetçilik-lerin teflekkül biçimi onlar›n karakterle-rini ve siyasetlerini belirler. Yükselenburjuva s›n›f›n›n pazar ve ham maddetalebi do¤rultusunda kolonyal bir yap›kurmaya dönük giriflimlerin ideolojisiolarak ortaya ç›kan milliyetçilikle, bunaitiraz eden, buna isyan eden milliyetçi-likler aras›ndaki derin mahiyet fark›isim benzerli¤inin çok ötesindedir. Esa-sen Türk milliyetçili¤i bu ölçekte birezen-ezilen iliflkisi yaflamam›fl olmaklabirlikte, kendini müdafaa etmeye dö-nük tüm pratikleri, tüm nitelikleri bün-yesinde tafl›maktad›r. Bunu sa¤layan,biraz önce de zikretti¤imiz gibi çöken




Существует глубокая связь между национализмом и исламом.Ислам отрицает национализм на этнической почве,способствует формированию толерантной по отношению ковсем народам и культурам модели национализма.

Milliyetçilikle ‹slâm dini aras›ndaki derin ba¤ ve

‹slamiyet’in soya, kökene dayal› bir milliyetçi tasavvura

geçit vermeyen ilkeleri Türk milliyetçili¤ini baflka fikirlerle,

baflka milletlerle, baflka kültürlerle iliflkisinde toleransl›,

dikkat çekici ölçüde eflitlikçi bir çizgiye tafl›m›flt›r.

ã˛·ÓÔ˚ÚÌÓ, ˜ÚÓ ‚ 1960 „. Ñè ·˚Î‡Ò‚Â�„ÌÛÚ‡ ÍÓÏËÚÂÚÓÏ, Ì‡Á˚‚‡‚¯ËÏÒfl«äÓÏËÚÂÚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Â‰ËÌÒÚ‚‡».

Ç ÍÓÌˆÂ 60-ı „„. Ì‡ ÒˆÂÌÂÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ÊËÁÌË ÒÚ�‡Ì˚ ÔÓfl‚ËÎ‡Ò¸è‡�ÚËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ‰‚ËÊÂÌËfl(èçÑ), ÍÓÚÓ�‡fl ËÁ·�‡Î‡ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÒ‚ÓËÏ „Î‡‚Ì˚Ï ‰Â‚ËÁÓÏ. çÂ ·Û‰ÂÏÓ·ÒÛÊ‰‡Ú¸ Ô�‡‚ÓÏÂ�ÌÓÒÚ¸ ËÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ÎÓÁÛÌ„Ó‚ èçÑ,Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌÌ˚ı Ì‡ ·Ó�¸·Û ÒÍÓÏÏÛÌËÒÚË˜ÂÒÍÓÈ Û„�ÓÁÓÈ, ÌÓ Á‡ÏÂÚËÏ,˜ÚÓ ˝Ú‡ Ô‡�ÚËfl �‡ÒÒÏ‡Ú�Ë‚‡Î‡Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Í‡Í ÏÂı‡ÌËÁÏ Á‡˘ËÚ˚Â‰ËÌÒÚ‚‡ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡.

Опора национализма – нераса, а культураëÂ„Ó‰Ìfl Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ‚ íÛ�ˆËË,ÒÓı�‡Ìfl˛˘ËÈ Ò‚Ó˛ ÙÛÌÍˆË˛Á‡˘ËÚÌÓ„Ó ÏÂı‡ÌËÁÏ‡, ÔÓ‰ÔËÚ˚‚‡ÂÚÒflÓÒÓÁÌ‡ÌËÂÏ ‚Á�˚‚ÓÓÔ‡ÒÌÓÈ ÒËÚÛ‡ˆËË,ÒÎÓÊË‚¯ÂÈÒfl ‚ �Â„ËÓÌÂ. ÅÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ,ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËÈ ÓÔ˚Ú �ÂÒÔÛ·ÎËÍ‡ÌÒÍÓÈíÛ�ˆËË, ÏÌÓ„ÓÔ‡�ÚËÈÌ‡fl ÒËÒÚÂÏ‡,ÎË·Â�‡Î¸Ì˚Â Ì‡ÒÚ�ÓÂÌËfl ÔÂ�ËÓ‰‡ ÔÓÒÎÂ80-ı „„. ÓÍ‡Á‡ÎË Ó„�ÓÏÌÓÂ ‚ÎËflÌËÂ Í‡ÍÌ‡ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÈ Ó·ÎËÍ ÒÚ�‡Ì˚, Ú‡Í ËÌÂÔÓÒ�Â‰ÒÚ‚ÂÌÌÓ Ì‡ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ.Ç‡ÊÌ‡fl ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚ¸ ÚÛ�ÂˆÍÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ Á‡ÍÎ˛˜‡ÂÚÒfl ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓÂÏÛ Û‰‡ÎÓÒ¸ ‚˚ÈÚË Á‡ Ô�Â‰ÂÎ˚ ÛÁÍÓ„Ó,˝ÚÌË˜ÂÒÍÓ„Ó ÔÓÌËÏ‡ÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡Ë Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ �Â‡Î¸ÌÛ˛ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ÒÚ�ÛÍÚÛ�Û ÒÚ�‡Ì˚. Ç‡ÊÌÛ˛ �ÓÎ¸ ‚ ˝ÚÓÏÒ˚„�‡ÎÓ ÒÚ�ÂÏÎÂÌËÂ ÍÓÌÒÂ�‚‡ÚË‚ÌÓ„ÓÒ�Â‰ÌÂ„Ó ÍÎ‡ÒÒ‡ – „Î‡‚ÌÓÈ ÓÔÓ�˚Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ – ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓ �‡Á‚Ë‚‡Ú¸˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÂ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó ÒÓ ‚ÒÂÏÏË�ÓÏ, ‡ Ú‡ÍÊÂ ‚˚‰‚ËÌÛÚ¸‚˚ÒÓÍÓÓ·�‡ÁÓ‚‡ÌÌÓÂ Ë ‚ÎËflÚÂÎ¸ÌÓÂÌÓ‚ÓÂ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ. à ÍÓÌÂ˜ÌÓ, ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ„ÎÛ·ÓÍ‡fl Ò‚flÁ¸ ÏÂÊ‰Û Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÓÏ ËËÒÎ‡ÏÓÏ. àÒÎ‡Ï ÓÚ�Ëˆ‡ÂÚ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÌ‡ ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÈ ÔÓ˜‚Â, ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌË˛ ÚÓÎÂ�‡ÌÚÌÓÈ ÔÓÓÚÌÓ¯ÂÌË˛ ÍÓ ‚ÒÂÏ Ì‡�Ó‰‡Ï ËÍÛÎ¸ÚÛ�‡Ï ÏÓ‰ÂÎË Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡.

è�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl, ˜ÚÓ ÚÛ�ÂˆÍËÈÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ·Û‰ÂÚ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡Ú¸ Ò‚ÓÂ‰‚ËÊÂÌËÂ ÔÓ Ô�ÓÚÓ�ÂÌÌÓÏÛ ÔÛÚË. çÂÚÓÎ¸ÍÓ ‚ íÛ�ˆËË, ÌÓ Ë ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏË�ÂÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÛ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ó·�ÂÒÚËÁ�ÂÎÓÒÚ¸, ÛÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ �‡ÁÛÏÌ˚ÂÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ÏË�ÓÏ, Ô�Ó‰ÓÎÊËÚ¸ Ò‚ÓÂ�‡Á‚ËÚËÂ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÍÛÎ¸ÚÛ�˚,Ó·Î‡‰‡˛˘ÂÈ Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÂÈÒÓ‰Â�Ê‡ÌËÂÏ. èÓÍ‡ Ì‡ „Ó�ËÁÓÌÚÂ Â˘ÂÌÂ ‚Ë‰Ì‡ ‡Î¸ÚÂ�Ì‡ÚË‚Ì‡fl Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÛÒËÒÚÂÏ‡ ÍÓÎÎÂÍÚË‚ÌÓ„Ó ÒÓÁÌ‡ÌËfl,ÒÔÓÒÓ·Ì‡fl Á‡ÔÓÎÌËÚ¸ ˆÂÌÌÓÒÚÌÓÂÔ�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡, �‡ÁÌÓÓ·�‡ÁËÚ¸ÏË� ÌÓ‚ÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓÈ Ô‡�‡‰Ë„ÏÓÈ,˜ÚÓ·˚ ‚ÂÒÚË ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó ÔÓ ÔÛÚË�‡Á‚ËÚËfl Ë ÒÓ‚Â�¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl. �

bir imparatorlu¤u ayakta tutmaya ça-l›flman›n toleransl› bak›fl aç›s› ile, niha-i noktada varl›¤›n› korumaya dönük ör-gütlenmenin insani nitelikleridir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulma-s›ndan sonra milliyetçilik bat›l›laflma-modernleflme ekseninin bir ilkesi ve ik-tidar partisinin oklar›ndan birisi olarakhem teoride, hem de pratikte kendisineyer bulmufltur. O dönemdeki siyasi be-yanlara, kalk›nma giriflimi heyecan›n›narkas›ndaki duygulara, gazete köfle ya-zarlar›n›n temsil etti¤i iklime bak›ld›-¤›nda milliyetçili¤in do¤rudan ve do-layl› olarak yo¤un bir flekilde zikredildi-¤i görülür. Daha yeni yönetimin he-men bafllar›nda 1923’de toplanan ilk ‹z-mir ‹ktisat Kongresi’nin sonuç bildirge-si dahi bu manada göndermelerle do-ludur. 1930’da demiryolunun Sivas’aulaflmas› dolay›s›yla Baflvekil ‹nö-nü’nün yapm›fl oldu¤u konuflma da yi-ne ayn› minval üzeredir.

Çok partili hayata geçmek, CHP d›-fl›nda baflka partilerin de ortaya ç›kma-s›, milliyetçili¤in sadece CHP’ye ait ol-du¤u türünden bir alg›lama do¤urma-m›flt›r. Baflta DP olmak üzere hemenhemen kurulan tüm partilerde milli-yetçi bir tonlama vard›r. ‹lginç bir du-rum, DP’yi 1960 y›l›nda iktidardan indi-ren komite üyelerinin ad›n›n da “MilliBirlik Komitesi” olmas›d›r.

Altm›fll› y›llar›n sonuna do¤ru milli-yetçili¤i tematik bir özellik olarak alanMHP ortaya ç›km›flt›r. MHP’nin “komü-nizm tehlikesine dikkat çeken, komü-

nizmle mücadeleyi esas alan” siyasiyaklafl›m›n›n hakl›l›¤›, tutarl›¤› ayr› birtart›flma konusudur, ancak burada dik-kat çeken önemli bir nitelik, bu co¤raf-yadaki milliyetçili¤in o genel müdafaaekseniyle bar›fl›k çizgisini MHP’nin demuhafaza etti¤idir.

Soya de¤il, kültüre dayal›

bir Türk milliyetçili¤i

Bugün Türkiye’deki milliyetçilik, ülke-nin üzerinde bulundu¤u co¤rafyaya aitmuhataral› durumdan beslenmeye de-vam etmekte, müdafaay› esas alan te-mel karakteristi¤iyle birlikte varl›¤›n›sürdürmektedir. fiüphesiz uzun tarihîbirikim, Cumhuriyet döneminde yafla-nanlar, çok partili hayat, seksen sonra-s›n›n liberal, d›fla aç›k dünyas› bir çokpolitik projeyi oldu¤u gibi milliyetçili¤ide derinden etkilemifltir. Türk milliyet-çili¤inin son derece k›flk›rt›c› baz› flart-lara ra¤men etnik çekirde¤inin ça¤r›s›-na kulak vermeyifli, millet kavram›n›soya dayal› bir kurmaca olarak de¤il,yaflayan toplumsal gerçekli¤in bir ifa-desi olarak görmesi önemli özellikler-dir. Bunda, milliyetçili¤in dayana¤›olan muhafazakar orta s›n›flar›n gerekticaret ve sanayi kanal›ndan dünya ileba¤lar kurmas›, gerekse yetkin entelek-tüel kuflaklar yetifltirmesi önemli roloynam›flt›r. Nihayet milliyetçilikle ‹s-lâm dini aras›ndaki derin ba¤ ve ‹slami-yet’in soya, kökene dayal› bir milliyetçitasavvura geçit vermeyen ilkeleri Türkmilliyetçili¤ini baflka fikirlerle, baflkamilletlerle, baflka kültürlerle iliflkisindetoleransl›, dikkat çekici ölçüde eflitlikçibir çizgiye tafl›m›flt›r.

Türkiye’de milliyetçilik zikredilen çiz-gide daha da olgunlaflarak varl›¤›n› sür-dürmeye devam edecek görünmekte-dir. Sadece Türkiye’de de¤il, tüm dünya-da milliyetçiliklerin çocukluk hastal›kla-r›ndan kurtularak tekamül etmeleri,dünya ile anlaml› ba¤lar kurmalar›,farkl› bir kimlik ve kültür biçimi olarakhayatiyetlerini sürdürmeleri önemlidir.Çünkü milliyetçili¤in insanlara sundu-¤u de¤erlerin ve anlamlar dizgesininyerini dolduracak, onlar› kalk›nma, ge-liflme yolunda seferber edecek, farkl›kültürel evreniyle dünyay› renklendire-cek alternatif bir kolektif kimlik biçimihenüz ufukta görülmemektedir. �




çÂÓ·˙flÚÌ‡fl ÚÂ��ËÚÓ�Ëfl ‚ÎËflÌËfléÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËË Ó·flÁ˚‚‡Î‡„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó ‚˚�‡·‡Ú˚‚‡Ú¸ ÓÒÓ·˚ÈÔÓ‰ıÓ‰ Í Ì‡�Ó‰‡Ï, Ì‡ÒÂÎfl‚¯ËÏËÏÔÂ�Ë˛. àÌÓ„‰‡ ‚ÒÂ ÒËÎ˚ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó‚˚ÌÛÊ‰ÂÌÓ ·˚ÎÓ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸ ‰ÎflÔÓ‰‡‚ÎÂÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ‚ÓÒÒÚ‡ÌËÈ. ìÂ‚�ÓÔÂÈÒÍËı ÔÓÎËÚËÍÓ‚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚÚ�‡‰ËˆËfl ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ıÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚ ‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ËÌÒÚ�ÛÏÂÌÚ‡‰‡‚ÎÂÌËfl Ì‡ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡. Ç ˝ÚÓÏÓÚÌÓ¯ÂÌËË í‡ÌÁËÏ‡Ú fl‚ËÎÒfl ‚‡ÊÌ˚Ï¯‡„ÓÏ ‚ ‰ÂÎÂ ÒÓı�‡ÌÂÌËfl Ô�‡‚Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛÚÓÎ¸ÍÓ Ú‡ÍËÏ Ó·�‡ÁÓÏ ÏÓÊÌÓ ·˚ÎÓ‰Ó·ËÚ¸Òfl ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚Ëfl ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚ ËËı Â‚�ÓÔÂÈÒÍËı ÒÚÓ�ÓÌÌËÍÓ‚. êÓÎ¸ÚÛ�ÂˆÍÓ„Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ‚ÓÁ�ÓÒÎ‡. é‰Ì‡ÍÓ ‚ ÍÓÌÒÚËÚÛˆË˛íÛ�ˆËË 1982 „. ·˚Î‡ ‚ÍÎ˛˜ÂÌ‡ ÒÚ‡Ú¸fl,ÒÓ„Î‡ÒÌÓ ÍÓÚÓ�ÓÈ «Í‡Ê‰˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ,fl‚Îfl˛˘ËÈÒfl „�‡Ê‰‡ÌËÌÓÏ íÛ�ÂˆÍÓÈêÂÒÔÛ·ÎËÍË, Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl ÚÛ�ÍÓÏ». ùÚËÏíÛ�ˆËfl Ó·˙fl‚ËÎ‡, ˜ÚÓ ‚ ÒÚ�‡ÌÂ ÌÂÚ�‡Á‰ÂÎÂÌËfl ÔÓ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏÛ Ô�ËÁÌ‡ÍÛ.çÓ ˝ÚÓ ÊÂ ‚˚Á‚‡ÎÓ �Â‡ÍˆË˛ Í�Û„Ó‚,ÍÓÚÓ�˚Â Ò˜ËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ËÒÚËÌÌ˚ÏËıÓÁflÂ‚‡ÏË „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ fl‚Îfl˛ÚÒflÔ�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ÚÛ�ÂˆÍÓÈ Ì‡ˆËË. ë‚ÓËË‰ÂË ÓÌË ÔÓ‰Í�ÂÔÎflÎË ÎÓÁÛÌ„‡ÏË ÚËÔ‡«ùÈ, ÚÛ�ÓÍ! è�Ë‰Ë ‚ ÒÂ·fl, Á‡ÒÚ‡‚¸ÛÒÎ˚¯‡Ú¸ Ò‚ÓÈ „ÓÎÓÒ!» à‰ÂÓÎÓ„Ëfl Ú‡ÍÌ‡Á˚‚‡ÂÏÓ„Ó «Ú˛�ÍËÁÏ‡» ·˚Î‡ Ó˜ÂÌ¸ÔÓÔÛÎfl�Ì‡ ‚ ÒÂ�Â‰ËÌÂ XX ‚., ÌÓ Ò�‡Á‚ËÚËÂÏ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÛÚ�‡ÚËÎ‡Ò‚ÓÈ ‚ÂÒ, ·ÓÎÂÂ ÚÓ„Ó – ÛÚ‚Â�Ê‰‡Ú¸Ò‚Ó˛ Ô�Ë˜‡ÒÚÌÓÒÚ¸ Í ÚÛ�Í‡Ï ËÎËÚ˛�Í‡Ï ËÌÓ„‰‡ Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl Ô�ËÁÌ‡ÍÓÏÛÒÚ‡�Â‚¯Â„Ó Ï˚¯ÎÂÌËfl. äÚÓ ÊÂ Ú‡ÍÓÈ«ÚÛ�ÓÍ», Í‡ÍËÏË ı‡�‡ÍÚÂ�ËÒÚËÍ‡ÏËÓÌ Ó·Î‡‰‡ÂÚ, ÔÓ˜ÂÏÛ ‚ ÒÚ�‡ÌÂ ÚÛ�ÓÍíÛ�ˆËË Ú‡Í ÌÂÔÓÔÛÎfl�ÌÓ ·˚Ú¸ÒÚÓ�ÓÌÌËÍÓÏ Ú˛�ÍËÁÏ‡? Ä ÏÓÊÂÚ·˚Ú¸, Ú˛�ÍËÁÏ Ë Ò‡ÏÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂÚÛ�ÂˆÍÓÈ Ì‡ˆËË ‚ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË? á‡ÓÚ‚ÂÚ‡ÏË Ì‡ ˝ÚË ‚ÓÔ�ÓÒ˚ Ï˚

Ó·�‡ÚËÎËÒ¸ Í ËÁ‚ÂÒÚÌÓÏÛ ÔÓÎËÚËÍÛ,ÎË‰Â�Û è‡�ÚËË ‚ÂÎËÍÓ„Ó Ó·˙Â‰ËÌÂÌËfl(èÇé) åÛıÒËÌÛ üÁ˚‰ÊËÓ„ÎÛ, ÍÓÚÓ�˚ÈÌ‡Á˚‚‡ÂÚ Ú˛�ÍÒÍËÈ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ«ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Ï Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÓÏ». ÇÓ‚�ÂÏfl ÔÂ�Â‚Ó�ÓÚ‡ 12 ÒÂÌÚfl·�fl 1980 „.ÓÌ ËÒÍ�ÂÌÌÂ Á‡˘Ë˘‡Î Ë‰ÂË Ú˛�ÍËÁÏ‡,·˚Î Ô�Ë„Ó‚Ó�ÂÌ Í Ú˛�ÂÏÌÓÏÛÁ‡ÍÎ˛˜ÂÌË˛, ÌÓ Ë‰ÂÓÎÓ„ËË Ò‚ÓÂÈ ÌÂËÁÏÂÌËÎ.

ÑÊÂÌ„ËÁ òËÏ¯ÂÍ: ê‡Ì¸¯ÂÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÎ ÒÓ·ÓÈÔÛÚ¸ ÛÚ‚Â�Ê‰ÂÌËfl Ì‡ˆËË, ÂÂˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë Ë‰Â‡ÎÓ‚. ÉÓ‚Ó�fl «ÏÓflÌ‡ˆËfl», ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ËÒÔ˚Ú˚‚‡Î„Ó�‰ÓÒÚ¸. çÓ ÔÓÁ‰ÌÂÂ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÔ�Â‚�‡ÚËÎÒfl ‚ Ó‰ÌÛ ËÁ Ò‡Ï˚ıÒÔÓ�Ì˚ı Ë ÌÂÓ‰ÌÓÁÌ‡˜Ì˚ıÍ‡ÚÂ„Ó�ËÈ. ä‡Í ÒÎÂ‰ÛÂÚ�‡ÒÒÏ‡Ú�Ë‚‡Ú¸ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÒÚÓ˜ÍË Á�ÂÌËfl íÛ�ˆËË?

åÛıÒËÌ üÁ˚‰ÊËÓ„ÎÛ: ç‡

Varl›¤›n› çok kültürlü ve milletli bir co¤-rafyada sürdüren Osmanl›, farkl› millet-leri her zaman dikkate alm›flt›r. S›k s›k or-taya ç›kan ayr›l›kç› ayaklanmalarla u¤-raflmak, Osmanl›’n›n bir dönem enönemli meflgalesi olmufl. Az›nl›k haklar›-n› koruma ve bu yolla kimi ülkelerdenödünler alma ise, Avrupal› politikac›lar›nifli haline gelmifl. Bu anlamda Tanzimat,Osmanl› içindeki az›nl›klar›n haklar›n›korumak ad›na ciddi bir at›l›md›. Ziraaz›nl›klar ve onlar›n Avrupal› destekçileriancak bu flekilde susturulabilmiflti. Budönemde Türklük önemli bir misyon ha-line geldi. Fakat Türkiye 82 anayasas›naekledi¤i “Türkiye Cumhuriyeti’ne vatan-dafll›k ba¤›yla ba¤l› herkes Türktür” mad-desiyle ›rka dayal› bir ülke olmad›¤›n›deklare etti. Buna ra¤men Ülkenin as›lsahiplerinin Türk milleti oldu¤u düflün-cesinden hareketle çal›flmalar “Ey Türk,




Турецкий национализм вопасности?

Беседовал: Дженгиз ШимшекОтветственный редактор журнала «ДА» (Турция).

Türklük tehlikede mi?

Konuflan: Cengiz fiimflek

Da dergisi Yaz› ‹flleri Müdürü (Türkiye).

kükre ve kendine gel!” slogan›yla bayrak-laflt›r›ld›. 20. yüzy›l›n ortalar›nda iyiceserpilen bu düflünce küreselleflmenin h›zkazanmas›yla yavafllad›, saflar terk edil-di, hatta yer yer “Türk” oldu¤unu dile ge-tirmek, köhneleflmifl bir ideolojiyi savun-mak gibi alg›land›, itildi ve cezaland›r›ld›.“Türk” kimdi, ne gibi özellikleri vard›, birTürk ülkesi olan Türkiye’de Türklü¤ü sa-vunmak neden problem görüldü, bugünTürklü¤ü bir tehlike bekliyor mu? Bütünbu sorular›n cevab›n› 12 Eylül’de Türklükad›na ön saflarda yer alm›fl, hapis yatm›flama davas›ndan asla vazgeçmemifl birpolitikac›; Türk milliyetçili¤ini, kültürmilliyetçili¤i olarak bayraklaflt›ran BüyükBirlik Partisi lideri Say›n Muhsin Yaz›c›o¤-lu’nun cevaplar›nda arad›k.

Cengiz fiimflek: Bir zamanlar milli-yetçilik milli var oluflun ve kendi de¤er-lerini ortaya koyuflun bir yoluydu. Her-kes “milletim” derken gurur duyuyor-du. Fakat ne olduysa belli bir dönem-den sonra art›k milliyetçiler irdelenme-ye baflland›. Türkiye aç›s›ndan milliyet-çili¤i nas›l alg›lamam›z gerek?

Muhsin Yaz›c›o¤lu: Bugün insanl›¤›nen önemli problemi adalettir; yani pay-lafl›mdaki adaletsizliktir. ‹ster küçük top-luluklar, ister devletler, isterseniz devlet-leraras›nda iliflkiler ve bir de bütün birdünyadaki güç dengeleri aç›s›ndan dü-flünelim, en önemli sorun, adaletli pay-lafl›m›n olmamas›ndad›r. Topra¤›ndaalt›n olan, maden olan, petrol olan bir-çok toplum köle hayat› yaflarken o co¤-rafyay› sömürge yapan güçlü devletlerbu topraklardaki nimetleri götürerekkendi ülkelerini daha çok güçlendirmifl-lerdir. Türk milleti olarak bu tarihin saf-halar› aras›na girdi¤imizde, övünç duya-bilece¤imiz bir tarihi geçmifle sahip ol-du¤umuzu görüyoruz. Gitti¤imiz yerle-re hep adaleti, hakk›, hukuku götürmü-flüz. Ço¤unlukla hep kuvvetlinin de¤il,hakl›n›n yan›nda olmaya çal›flm›fl›z. Sel-çuklu, Osmanl› ve Türkiye Cumhuriyetidevletinin tarihî geçmifline bakt›¤›m›z-da, s›n›flara ay›rma, sömürme, asimileetme yerine daha çok kaynaflt›rma, bir-lefltirme, bütünlefltirme, asgari müflte-reklerde bir araya getirmek ve bunun birsonucu olarak da birlikte yönetme çaba-s›nda oldu¤umuzu görüyoruz. Türkiyeaç›c›ndan milliyetçili¤i bu tarihi geçmi-fle sahip ç›kmakta görüyorum.




ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËÈ ‰ÂÌ¸ „Î‡‚Ì‡fl Ô�Ó·ÎÂÏ‡˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡ – ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË, Ú.Â. ÌÂ�‡‚ÌÓÏÂ�ÌÓÂ�‡ÒÔ�Â‰ÂÎÂÌËÂ Ï‡ÚÂ�Ë‡Î¸Ì˚ı ·Î‡„. ùÚÓÍ‡Ò‡ÂÚÒfl Ë Ï‡Î˚ı „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚, Ë Í�ÛÔÌ˚ı,Ò �‡ÒÔ�Â‰ÂÎÂÌËÂÏ Ï‡ÚÂ�Ë‡Î¸Ì˚ı ·Î‡„Ì‡Ô�flÏÛ˛ Ò‚flÁ‡ÌÓ �‡‚ÌÓ‚ÂÒËÂ ÒËÎ ‚ÏË�Â. ÅÂ‰ÒÚ‚Û˛Ú ÒÚ�‡Ì˚, Ì‡ ÚÂ��ËÚÓ�ËËÍÓÚÓ�˚ı ÒÓÒ�Â‰ÓÚÓ˜ÂÌ˚ Á‡Ô‡Ò˚ ÁÓÎÓÚ‡,ÌÂÙÚË, ÏÂÚ‡ÎÎÓ‚, Ô�Ë ˝ÚÓÏ ÒÚ�‡Ì˚-ÍÓÎÓÌËÁ‡ÚÓ�˚ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡˛Ú ·Ó„‡ÚÂÚ¸ Á‡Ò˜ÂÚ ÒÎ‡·˚ı. ÉÓ‚Ó�fl Ó íÛ�ˆËË, Ï˚ÔÓÌËÏ‡ÂÏ, ˜ÚÓ ‰ÓÎÊÌ˚ „Ó�‰ËÚ¸Òfl Ò‚ÓÂÈÒÚ�‡ÌÓÈ. äÛ‰‡ ·˚ Ï˚ ÌË ¯ÎË, Ï˚ ÌÂÒÎË ÒÒÓ·ÓÈ ÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚ¸. å˚ ‚ÒÂ„‰‡ÒÚ‡�‡ÎËÒ¸ ·˚Ú¸ ÌÂ Ì‡ ÒÚÓ�ÓÌÂ ÒËÎ˚, ‡ Ì‡ÒÚÓ�ÓÌÂ ÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË. ÑÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ·Â„ÎÓ„Ó ‚Á„Îfl‰‡ Ì‡ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÓëÂÎ¸‰ÊÛÍË‰Ó‚, éÒÏ‡ÌÒÍÛ˛ ËÏÔÂ�Ë˛ËÎË ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÛ˛ íÛ�ˆË˛, ˜ÚÓ·˚Û·Â‰ËÚ¸Òfl, ˜ÚÓ ‚ÏÂÒÚÓ ÔÓÎËÚËÍË‡ÒÒËÏËÎflˆËË íÛ�ˆËfl ‚˚·Ë�‡Î‡ ÔÛÚ¸ÔÓËÒÍ‡ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ ‰Îfl �‡ÁÌ˚ıÌ‡�Ó‰Ó‚ ÊËÚ¸ ‚ÏÂÒÚÂ, ‚ÏÂÒÚÓ �‡Á‰ÂÎÂÌËflÌ‡ ÍÎ‡ÒÒ˚, ‚ÏÂÒÚÓ ÒÓÁ‰‡ÌËfl ÍÓÎÓÌËÈ Ï˚ÒÚ�ÂÏËÎËÒ¸ Ó·˙Â‰ËÌËÚ¸ �‡ÁÌ˚Â˝ÎÂÏÂÌÚ˚ Ì‡ ÓÒÌÓ‚Â ÏËÌËÏ‡Î¸Ì˚ıÓ·˘Ëı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, ‚˚�‡·‡Ú˚‚‡Î‡Ò¸ÒÚ�‡ÚÂ„Ëfl ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ„Ó ÛÔ�‡‚ÎÂÌËfl„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÓÏ. åÌÂ Í‡ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ

Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ íÛ�ˆËË Ë ‰ÓÎÊÂÌÁ‡ÍÎ˛˜‡Ú¸Òfl ‚ Ô�ËÁÌ‡ÌËË Ë „Ó�‰ÓÒÚË Á‡˝ÚÓ Ô�Ó¯ÎÓÂ.

ä‡ÍÛ˛ �ÓÎ¸ Ë„�‡ÂÚ ‚‡¯‡ Ô‡�ÚËfl ‚ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËË ˝ÚÓÈ ÏËÒÒËË?

ç‡¯‡ Ô‡�ÚËfl Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÓ ÒÏÓÚ�ËÚ Ì‡ÒÓ·˚ÚËfl ‚ ÏË�Â ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ò ÚÓ˜ÍËÁ�ÂÌËfl íÛ�ˆËË, ‡ Ò ÚÓ˜ÍË Á�ÂÌËfl ‚ÒÂ„Ó˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡. ÑÎfl Ì‡Ò „Î‡‚ÌÓÂ – ˜ÂÎÓ‚ÂÍ,‰Îfl Ì‡Ò ‚‡ÊÌ˚ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÂ ˆÂÌÌÓÒÚË,Ï˚ Ô�Ë‰‡ÂÏ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ ÚÓÈ Ò‚flÁË,ÍÓÚÓ�‡fl ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ÏÂÊ‰Û ÏË�ÓÏ, ‚ÍÓÚÓ�ÓÏ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÊË‚ÂÚ ÒÂÈ˜‡Ò, Ë ÚÂÏ,„‰Â ÓÌ ·Û‰ÂÚ ÊËÚ¸ ‚ ·Û‰Û˘ÂÏ. Ç 13-Ï‡flÚÂ ÒÛ�˚ «äÓÏÌ‡Ú˚» „Ó‚Ó�ËÚÒfl: «å˚ÒÓÁ‰‡ÎË ‚‡Ò ÏÛÊ˜ËÌÓÈ Ë ÊÂÌ˘ËÌÓÈ,Ò‰ÂÎ‡ÎË ‚‡Ò Ì‡�Ó‰‡ÏË Ë ÔÎÂÏÂÌ‡ÏË,˜ÚÓ·˚ ‚˚ ÁÌ‡ÎË ‰�Û„ ‰�Û„‡...» ÇÒÂ Î˛‰Ë·Â�ÛÚ Ì‡˜‡ÎÓ ÓÚ Ä‰‡Ï‡, ÔÓ˝ÚÓÏÛ,fl‚Îfl˛ÚÒfl ·�‡Ú¸flÏË. ë ÚÓ˜ÍË Á�ÂÌËflËÒÎ‡Ï‡, ·�‡Ú¸flÏË fl‚Îfl˛ÚÒfl ÚÓÎ¸ÍÓÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂ, Ò ‰�Û„ÓÈ ÒÚÓ�ÓÌ˚, ·�‡Ú¸flÏËfl‚Îfl˛ÚÒfl Ì‡�Ó‰˚, ÍÓÚÓ�˚Â ËÏÂ˛ÚÓ·˘ÂÂ Ô�Ó¯ÎÓÂ, Ó·˘ËÂ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË,ÊË‚ÛÚ ‚ÏÂÒÚÂ Ì‡ Ó‰ÌÓÈ ÚÂ��ËÚÓ�ËË. ÑÎflÛÒÔÂ¯ÌÓ„Ó ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ„Ó Ô�ÓÊË‚‡ÌËfl ÌÂÒÚÓËÚ Á‡ÓÒÚ�flÚ¸ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Ì‡ �‡ÁÎË˜Ëflı,ÎÛ˜¯Â �‡ÁÎË˜Ëfl Ô�Â‚�‡ÚËÚ¸ ‚ Ì˛‡ÌÒ˚,

Peki, Büyük Birlik Partisi olarak bumisyonun neresindesiniz?

Biz Büyük Birlik Partisi (BBP) olarak,öncelikle kendi ülkemiz aç›s›ndan de¤il,bütün insanl›k aç›s›ndan objektif birbak›fl aç›s›na sahibiz. ‹nsan› merkezekoymaya, insan› bütün de¤erleri ile sev-meye, insan›n var olufl sebeplerine,dünya da var oldu¤u dönem içerisindeyapt›klar›yla bir gelecekte yaflayaca¤›dünya aras›nda irtibat› koparmamas›-na dikkat ediyoruz. Tabi ki Hucurat Su-resi 13. ayette “Ey insanlar, Biz sizi bir er-kekle bir difliden yaratt›k ve birbirinizletan›flan›z diye sizi milletlere, kabilelereay›rd›k….” diye buyurmaktad›r. ‹nsanlarÂdem’le (a.s) ba¤lar› nedeniyle kardefl-tir. Müslümanlar aç›s›ndan bakt›¤›m›z-da “ancak müminler kardefltirler”, mil-let aç›s›ndan bakt›¤›m›z da, ortak birgeçmifli, de¤erleri ve birlikte yaflamairadesi ortaya koymufl topluluklar damillettirler, yani kardefltirler. Onlar›nbir arada yaflamas› için farkl›l›klar›, nü-anslar› derinlefltirmek ve o çat›flma ala-n› oluflturmak yerine farkl›l›klar› nüan-sa indirerek ortak de¤erleri öne ç›kar›p,ortak de¤erlerde bir arada yaflamalar›n›esas al›yoruz.

T.C devletine vatandafll›k

ba¤›yla ba¤lanm›fl olan

herkes Türktür

Yani kafatas› milliyetçisi de¤ilsiniz…Biz hiçbir zaman kan tahliline daya-

nan, kafatas› ölçeklerine dayanan bir›rkç›l›¤› benimsemedik. Böyle bir fleyi ke-sinlikle ilmî bulmuyoruz, do¤ru bulmu-yoruz. Biz kültür milliyetçili¤inden yana-y›z. Çünkü kültür milliyetçili¤i, ayn› co¤-rafya da duygu, düflünce, gelecek kurgu-su ve birlikte yaflama arzusu olan toplu-luklara “millet” gözüyle bakar. T.C. ana-yasas›nda da “T.C devletine vatandafll›kba¤›yla ba¤lanm›fl olan herkes Türktür”diyor. Demek ki, buradaki “Türk” kavra-m› bir ›rk›n ad› de¤il, bir kültür birli¤i-nin, birlikte yaflama iradesinin ortak de-¤erlerinden meydana gelen bir tarihîsürecin infla etti¤i insanlar toplulu¤udemektir. Devlet bir manevi çat›d›r, obirli¤i oluflturan bir ayg›tt›r. Millet de odevleti infla eden varl›kt›r. Dolay›s›ylabiz, Kürdü, Türkmeni, Alevisi, Laz› ve Bofl-na¤›yla Türkiye Cumhuriyeti devletinininflas›n› gerçeklefltiren ve bu devleti var




Мы никогда не поддерживали расизм, который опираетсяна анализ крови и параметры черепа. Мы отрицаемнаучность подобных выводов. Мы придерживаемсякультурного национализма.

Biz hiçbir zaman kan tahliline dayanan, kafatas›

ölçeklerine dayanan bir ›rkç›l›¤› benimsemedik. Böyle bir

fleyi kesinlikle ilmî bulmuyoruz, do¤ru bulmuyoruz. Biz

kültür milliyetçili¤inden yanay›z.

eden, bu devlete vatandafll›k ba¤›ylaba¤lanm›fl herkesi “Türk” kabul ediyo-ruz. Kesinlikle ›rkç›l›¤› kabul etmiyoruz.Bize göre milliyetçilik; ait oldu¤un mille-ti sevmek, ona hizmet duygusuyla doluolmak, flehit kan›yla de¤er kazanm›fl va-tan› sevmek, o vatan ve millet için vemilletin ortak de¤erleri için bir tak›m ar-t› de¤erler katabilmektir. Yani edebiya-t›nda, fliirinde, mimarisinde musikisin-de ve bilimin her alan›na bir gram dahiolsa art› katabiliyorsan›z, “milliyetçisi-niz” demektir.

1992 y›l›nda Milliyetçi Hareket Parti-si’nden (MHP) ayr›ld›n›z. Sizi ayr›lmayaiten sebep, farkl› bir milliyetçilik anlay›-fl› m›yd›?

Kimileri “her fley devlet içindir” diyor.Bunlar› ifade ederken bunu “milliyetçi-lik” ad›na yap›yorlar. Kimileri ise “devlethiç önemli de¤ildir, önemli olan milletininançlar›n› yaflamas›d›r. Millet inançla-r›n› yafl›yorsa, bireysel olarak inanç öz-gürlü¤ü varsa, onu yaflama hakk› varsao zaman üstünde dalgalanan bayrakönemli de¤ildir. Bu ba¤lamda devletinad› da önemli de¤ildir. Kimin devlet ol-du¤u da mühim de¤ildir” anlay›fl›n› ta-fl›yor. Ben iki yaklafl›m›n da do¤ru olma-d›¤›n› düflünüyorum. Medeniyet kodla-r›m›z› kaybetmeden bize ait de¤erlerlebir medeniyet önderli¤i yapabiliriz vesonrada o medeniyetin bütün dünya in-sanl›¤›na faydal› yönlendirmeler yap-mas›n› sa¤layabiliriz. “Çat›flmadan, sa-vaflmadan, bunu yapabiliriz” diyorum.Sizin üstünüze zulümle, a¤›r silahlar›ylagelebilirler ve sizi kölelefltirmek isteyebi-lirler. Böyle bir ortamda “bu yüzümüdöndüm, tokatlad›n. Öbür yüzümü dedöneyim, o tarafa da vur. Çünkü ben ba-r›fltan yanay›m” diyemezsiniz. Cayd›r›c›olacaks›n›z. Savaflmak isteyenleri bar›flamecbur edeceksiniz. Bunu yaparkenönemli olan, ç›k›fl noktan›z ve varmak is-tedi¤iniz hedeftir. Bizim ç›k›fl noktam›zsevgi, varmak istedi¤imiz hedef, sevgimedeniyeti. Ama ç›kt›¤›m›z noktaylavarmak istedi¤imiz yer aras›nda bizemüdahale edilirse, bizi kölelefltirmek is-terlerse, bize kendi de¤erlerini giydirme-ye kalk›fl›rlarsa elbette direnece¤iz, sava-flaca¤›z. Hem kendimizi müdafaa edece-¤iz, hem de¤erlerimizi, hem de devleti-mizi koruyaca¤›z. O devlet olmadan dabunlar› yapamay›z.




Нападки на тюркизмТ урция и тюркизм находятся в опасности. К сожалению, под влиянием определенных

идеологий даже на территории проживания тюрков «тюркизм» стал наказуем. Иценности, связанные с принадлежностью к тюркской культуре: язык, обычаи и традиции,верования подверглись жесткой ассимиляции. Попытки противостоять этому процессузаканчивались ссылками. Достаточно беглого взгляда на тюркские республики, чтобыпонять, что они нуждаются в серьезном культурном возрождении. После закатаОсманской империи Турция столкнулась с серьезными угрозами. Был заключенСеврский договор, который предусматривал раздробление османских земель. Частьземель, объединившись под знаменем единой веры, стала частью Национальногодоговора, который стал основой Турецкой Республики. Но до сих пор некоторые страныЗапада мечтают о реализации Севрского соглашения. Военные чиновники США давносоставили новую карту Ближнего Востока. Ничуть не стесняясь, они заявляют онеобходимости создания независимого Курдистана, в который должны войти и 22турецких города. Армения стремится к расширению своих земель за счет местностивблизи Арарата. На это нельзя не обращать внимания.

Türklü¤e karfl› bir sald›r› varTürkiye’ye ve Türklü¤e karfl› bir tehlike var. Bir zamanlar baz› ideolojilerin kuflatmas›

alt›na girmifl ve “Türklük” Türk co¤rafyas›nda suç haline getirilmifl, Türklü¤e aitde¤erler, töreler, gelenekler, inançlar, dil ve kendine ait hususiyetleri bir asimilasyonsürecine tabi tutulmufl. Bu de¤erleri yaflamak isteyenler sürgüne gönderilmifllerdir.Türki Cumhuriyetlere bir bak›n, bunlar›n hemen hepsinde bir yeniden toparlanmaihtiyac› vard›r. Türkiye Osmanl›’dan sonra tehditlerle karfl› karfl›ya kalm›flt›r. Sevr diyebir harita önüne konulmufl, bu topraklar paramparça edilmek istenmifltir.Topraklar›m›z üzerinde, Misak-› Milli içerisinde kalan toplulu¤u ‹slâm ortak paydas›ndabirlefltirip Türk üst kimli¤iyle bir araya getirmifliz ve devletimizin ad›na da TürkiyeCumhuriyeti demifliz. Bugün hâlâ bir tak›m Bat›l› devletler Sevr’i bir hayal olarakkafalar›nda yaflatmaktalar. ABD’nin resmi elbiseli subaylar› çantalar›ndan yeniOrtado¤u haritalar› ç›kar›yorlar. Türkiye’nin 22 ilini içine alarak sözde özgür Kürdistandevleti kurmak istediklerini söylemekten çekinmiyorlar. Ermenistan A¤r›’y› içine alacakflekilde topraklar›n› geniflletmek istiyor. Bunlar› dikkate almamak mümkün de¤il.

ÓÔ�Â‰ÂÎËÚ¸ Ó·˘ËÂ ˆÂÌÌÓÒÚË Ë Ì‡ ËıÓÒÌÓ‚Â ÊËÚ¸ ‚ÏÂÒÚÂ.

Каждыйгражданин Турциисчитается турком

àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ‰Îfl‚‡Ò Ô�ËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚ¸ ÍÓ·˘ÂÈ Ì‡ˆËË ÌÂÓÔ�Â‰ÂÎflÂÚÒfl ÒıÓ‰ÒÚ‚ÓÏ˜Â�ÂÔÌÓÈ ÍÓ�Ó·ÍË...

å˚ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡ÎË �‡ÒËÁÏ,ÍÓÚÓ�˚È ÓÔË�‡ÂÚÒfl Ì‡‡Ì‡ÎËÁ Í�Ó‚Ë Ë Ô‡�‡ÏÂÚ�˚˜Â�ÂÔ‡. å˚ ÓÚ�Ëˆ‡ÂÏÌ‡Û˜ÌÓÒÚ¸ ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ‚˚‚Ó‰Ó‚.å˚ Ô�Ë‰Â�ÊË‚‡ÂÏÒflÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓ„Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡,ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚ÈÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚÌ‡Á˚‚‡Ú¸ Ì‡ˆËÂÈ „�ÛÔÔÛÎ˛‰ÂÈ, ÍÓÚÓ�‡fl ÊË‚ÂÚ Ì‡Ó‰ÌÓÈ ÚÂ��ËÚÓ�ËË, ÒÚ�ÓËÚ Ó·˘ÂÂ·Û‰Û˘ÂÂ Ë ÒÚ�ÂÏËÚÒfl Í ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓÏÛÔ�ÓÊË‚‡ÌË˛. äÓÌÒÚËÚÛˆËfl íÛ�ˆËËÛÚ‚Â�Ê‰‡ÂÚ: «ä‡Ê‰˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ,fl‚Îfl˛˘ËÈÒfl „�‡Ê‰‡ÌËÌÓÏ íÛ�ÂˆÍÓÈêÂÒÔÛ·ÎËÍË, Ò˜ËÚ‡ÂÚÒfl ÚÛ�ÍÓÏ». íÓ ÂÒÚ¸Ô�ËÌ‡‰ÎÂÊ‡Ú¸ Í ÚÛ�ÂˆÍÓÈ Ì‡ˆËË –ÁÌ‡˜ËÚ ·˚Ú¸ ˜‡ÒÚ¸˛ Ó·˘ÂÒÚ‚‡,ÒÎÓÊË‚¯Â„ÓÒfl ‚ ıÓ‰Â ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍÓ„ÓÔ�ÓˆÂÒÒ‡, ÍÓÚÓ�ÓÂ ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛ÚËÌ‰Ë‚Ë‰˚, Ó·Î‡‰‡˛˘ËÂ ‚ÓÎÂÈ ËÒÚ�ÂÏÎÂÌËÂÏ ÊËÚ¸ ‚ÏÂÒÚÂ. ÉÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó– ‰ÛıÓ‚Ì˚È ÍÛÔÓÎ Ì‡ˆËË, ÏÂı‡ÌËÁÏ,‰ÂÎ‡˛˘ËÈ ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï Ó·˙Â‰ËÌÂÌËÂ.ç‡ˆËfl – ÊË‚ÓÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó, ÍÓÚÓ�ÓÂ Ë‚ÓÁ‚Ó‰ËÚ Á‰‡ÌËÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡. äÛ�‰˚,ÚÛ�ÍÏÂÌ˚, ‡ÎÂ‚ËÚ˚, Î‡Á˚ ËÎË ·ÓÒÌËÈˆ˚– ‚ÒÂ ˝ÚË Ì‡�Ó‰˚ Ô�ËÌËÏ‡ÎË ËÔ�Ó‰ÓÎÊ‡˛Ú Ô�ËÌËÏ‡Ú¸ Û˜‡ÒÚËÂ ‚ÒÚ�ÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Â ÚÛ�ÂˆÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡,ÔÓ˝ÚÓÏÛ ‚ÒÂı, ÍÚÓ ËÏÂÂÚ ÚÛ�ÂˆÍÓÂ„�‡Ê‰‡ÌÒÚ‚Ó, Ï˚ Ì‡Á˚‚‡ÂÏ ÚÛ�Í‡ÏË. çÓÏ˚ Ó‰ÌÓÁÌ‡˜ÌÓ Ô�ÓÚË‚ �‡ÒËÁÏ‡.ç‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ‚ Ì‡¯ÂÏ ÔÓÌËÏ‡ÌËË –‚Â�ÌÓÒÚ¸ Ì‡ˆËË, Í ÍÓÚÓ�ÓÈÔ�ËÌ‡‰ÎÂÊËÚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ÒÚ�ÂÏÎÂÌËÂÒÎÛÊËÚ¸ ˝ÚÓÈ Ì‡ˆËË, Î˛·ËÚ¸ �Ó‰ËÌÛ, Á‡ÍÓÚÓ�Û˛ Ô�ÓÎË‚‡ÎË Í�Ó‚¸ ÏËÎÎËÓÌ˚Î˛‰ÂÈ, Ó·Ó„‡˘‡Ú¸ ˝ÚÛ Ì‡ˆË˛ ‚ÒÂÏÎÛ˜¯ËÏ, ˜ÂÏ Ó·Î‡‰‡ÂÚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. ÖÒÎË ‚˚‚ÌÓÒËÚÂ ÔÓÁËÚË‚Ì˚È ‚ÍÎ‡‰ ‚ �‡Á‚ËÚËÂÎËÚÂ�‡ÚÛ�˚, ÔÓ˝ÁËË, ‡�ıËÚÂÍÚÛ�˚ ËÎËÌ‡ÛÍË „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡, ‚‡Ò ÏÓÊÌÓ Ì‡Á‚‡Ú¸Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÒÚÓÏ.

Ç 1992 „. ‚˚ ‚˚¯ÎË ËÁ ÒÓÒÚ‡‚‡Ô‡�ÚËË «ç‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ ‰‚ËÊÂÌËÂ»(èçÑ). óÚÓ Á‡ÒÚ‡‚ËÎÓ ‚‡Ò Ô�ËÌflÚ¸Ú‡ÍÓÂ �Â¯ÂÌËÂ? ì ‚‡Ò ·˚ÎÓ ËÌÓÂÔÓÌËÏ‡ÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡?

äÚÓ-ÚÓ Ô�Ë‰Â�ÊË‚‡ÂÚÒfl ÎÓÁÛÌ„‡ «ÇÒÂ‰Îfl „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡» Ë Ò˜ËÚ‡ÂÚ ˝ÚÓÚ ÎÓÁÛÌ„

‚ÓÔÎÓ˘ÂÌËÂÏ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡. äÚÓ-ÚÓÒ˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó ÓÒÓ·Ó„ÓÁÌ‡˜ÂÌËfl ÌÂ ËÏÂÂÚ, „Î‡‚ÌÓÂ, ˜ÚÓ·˚Ì‡�Ó‰ ÏÓ„ Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ ËÒÔÓ‚Â‰Ó‚‡Ú¸ ‚Â�Û.ÖÒÎË Ì‡�Ó‰ ‚Â�ËÚ, Ó·Î‡‰‡ÂÚ Ô�‡‚‡ÏË ËÒ‚Ó·Ó‰‡ÏË, Ò ˝ÚËÏ Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ÏË, ÚÓ ÌÂÚ‡Í ÛÊ ‚‡ÊÌÓ, Í‡ÍÓÈ ÙÎ‡„ �‡Á‚Â‚‡ÂÚÒflÌ‡‰ ÌËÏ. à Ì‡Á‚‡ÌËÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ ÚÓÊÂÌÂ ËÏÂÂÚ ÓÒÓ·Ó„Ó ÁÌ‡˜ÂÌËfl, ÌÂ‚‡ÊÌÓ ËÚÓ, ˜¸Â ˝ÚÓ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó. é·‡ ÔÓ‰ıÓ‰‡, Ì‡ÏÓÈ ‚Á„Îfl‰, ÌÂ ÒÓ‚ÒÂÏ Ô�‡‚ËÎ¸Ì˚Â. çÂÚÂ�flfl Ò‚ÓËı ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚ı ÍÓ‰Ó‚,ÒÓı�‡ÌË‚ Ò‚ÓË ˆÂÌÌÓÒÚË, Ì‡¯‡ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl ÒÔÓÒÓ·Ì‡ ÒÚ‡Ú¸ ÎË‰Â�ÓÏ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡, ·˚Ú¸ ÔÓÎÂÁÌÓÈ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ÏË�‡. ü ÛÚ‚Â�Ê‰‡˛, ˜ÚÓ Ï˚

Kifli kavmini

sevmekle

k›nanamaz

Kimileri evrensellikad›na devleti, hususi

de¤erlerimizi bize aitolan inanç de¤erlerimizi

önemsemiyor. Bunlar›muhafaza ve müdafaa et-

me noktas›nda bir sorum-luluk tafl›m›yor. Kimileri dinî

de¤erlere dayand›rarak ev-rensel düflünmek gerekti¤ini,

yerel düflünmenin bölücülük ol-du¤unu, hususi de¤erlerin yafla-

t›lmaya çal›fl›lmas›n› inanç d›fl›,din d›fl› gibi telkin ettiklerini de gö-

rüyoruz. Bunlar do¤ru de¤ildir. Pey-gamber Efendimizin hadisleri var: “Ki-

fli kavmini sevmekle k›nanamaz. Ancakasabiyet yoktur.” Yani ‹slâm milliyetçili¤emüsaade ediyor ama asabiyetçili¤e mü-saade etmiyor. Bir kifli kendi kardeflininbaflka birisi ile ihtilaf› oldu¤unda, haks›zoldu¤u halde s›rf kan ba¤›ndan dolay›haks›zl›k üzerindeki kendi kardeflindenyana olamaz. Bu asabiyettir.

Son zamanlardaki geliflmeleri degöz önünde bulunduracak olursak,Türklü¤ü bir tehlike bekliyor mu?

Bugün kültür emperyalizmiyle karfl›karfl›yay›z. Bat› de¤erlerini bize bir elbisegibi giydirmek istiyor. Bize ait de¤erleriBat›l› de¤erlerle de¤ifltirme çabalar› var.Bu Bat›l› de¤erlerle de¤ifltirirken birey-sellik öne ç›k›yor, ferdiyetçilik art›yor.“Ben” duygusu putlafl›yor. Bu anlay›fl Ba-t›’n›n vahfli kapitalizminin yans›mas›d›r.Bu de¤erler flöhret olma, meflhur olma,servet kazanma, makam kazanma h›rs›ve kavgas›yla beraber uyuflturucuyu,fuhflu, yoz ahlaki de¤erleri öne ç›kart›-yor. Bunlar da bizi içten içe kemiriyor,yok ediyor. Zaten bu de¤erlerimizi kay-betmiflsek o zaman “Türklük” diye birde¤erden bahsetmek mümkün de¤il.

Peki Avrupa Birli¤i’ne girersek?Bask›n bir kültürüz, bask›n de¤erleri-

miz var. Bu bizim asimilasyoncu, em-peryalist oldu¤umuzdan de¤il, tam ter-sine bütün ça¤lara hitap edecek, bütünça¤lar›n üstünde insan›n f›trat›na enuygun olan de¤erlere sahip oldu¤u-muzdand›r. Korku içerisinde, “amankaybederiz” diye, dünya medeniyetle-




Если вас ударят по левойщеке, вы не захотите

подставить правую толькопотому, что

придерживаетесь мирныхметодов. Вы должны будете

принудить к миру тех, ктожаждет войны.

“Bu yüzümü döndüm,

tokatlad›n. Öbür yüzümü de

döneyim, o tarafa da vur.

Çünkü ben bar›fltan

yanay›m” diyemezsiniz.

Cayd›r›c› olacaks›n›z.

Savaflmak isteyenleri bar›fla

mecbur edeceksiniz.

ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ˝ÚÓ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ·ÂÁ Ô�ËÏÂÌÂÌËfl‚ÓÈÌ Ë Ì‡ÒËÎËfl. Å˚‚‡˛Ú ‚Â‰¸ Ë ‰�Û„ËÂÏÂÚÓ‰˚, Ì‡ ‚‡Ò ÏÓ„ÛÚ Ë‰ÚË Ò Ó�ÛÊËÂÏ,ÔÓ�‡·Ó˘‡Ú¸. à ÚÓ„‰‡, ÂÒÎË ‚‡Ò Û‰‡�flÚ ÔÓÎÂ‚ÓÈ ˘ÂÍÂ, ‚˚ ÌÂ Á‡ıÓÚËÚÂ ÔÓ‰ÒÚ‡‚ËÚ¸Ô�‡‚Û˛ ÚÓÎ¸ÍÓ ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓÔ�Ë‰Â�ÊË‚‡ÂÚÂÒ¸ ÏË�Ì˚ı ÏÂÚÓ‰Ó‚. Ç˚‰ÓÎÊÌ˚ ·Û‰ÂÚÂ Ô�ËÌÛ‰ËÚ¸ Í ÏË�Û ÚÂı,ÍÚÓ Ê‡Ê‰ÂÚ ‚ÓÈÌ˚. Ç‡ÊÌÓ ÚÓ, ËÁ ˜Â„Ó ‚˚ËÒıÓ‰ËÚÂ ‚ Ò‚ÓËı ‰ÂÈÒÚ‚Ëflı Ë Í‡ÍÓ‚‡‚‡¯‡ ÍÓÌÂ˜Ì‡fl ˆÂÎ¸. ç‡¯‡ ËÒıÓ‰Ì‡flÚÓ˜Í‡ – Î˛·Ó‚¸, ‡ ÍÓÌÂ˜Ì‡fl ˆÂÎ¸ –ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËfl Î˛·‚Ë. çÓ ÂÒÎË Ì‡ ˝ÚÓÏÔÛÚË Ï˚ ÒÚÓÎÍÌÂÏÒfl Ò Ì‡ÒËÎËÂÏ, ÂÒÎËÌ‡Ï ÔÓÔ˚Ú‡˛ÚÒfl Ì‡‚flÁ‡Ú¸ ˜ÛÊ‰˚ÂˆÂÌÌÓÒÚË, Ï˚, ·ÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, ÓÍ‡ÊÂÏÒÓÔ�ÓÚË‚ÎÂÌËÂ. å˚ ·Û‰ÂÏ Á‡˘Ë˘‡Ú¸ÒÂ·fl, Ì‡¯Ë ˆÂÌÌÓÒÚË Ë Ì‡¯Â„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó. çÓ ·ÂÁ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ ˝ÚÓÒ‰ÂÎ‡Ú¸ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ.

Человека нельзя обвинить в том, что он любит свой народäÚÓ-ÚÓ �‡‰Ë ÔÎ‡ÌÂÚ‡�Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ÒÌÂ·�ÂÊÌÓÈ ÎÂ„ÍÓÒÚ¸˛ ÓÚÌÓÒËÚÒfl ÍÒ‚ÓÂÏÛ ÎË˜ÌÓÏÛ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÏÛ Ë�ÂÎË„ËÓÁÌÓÏÛ ‚˚·Ó�Û, Ô�ÂÌÂ·�Â„‡ÂÚÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸˛ ÒÓı�‡ÌÂÌËfl Ë Á‡˘ËÚ˚Ò‚ÓÂÈ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚË. ÖÒÚ¸ Ë ‰�Û„ÓÈ‚Á„Îfl‰, ÍÓ„‰‡ ÛÚ‚Â�Ê‰‡ÂÚÒflÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ �ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı,Ô�Ë ˝ÚÓÏ ÎÓÍ‡Î¸ÌÓÂ Ï˚¯ÎÂÌËÂÌ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl ÒÂÔ‡�‡ÚËÒÚÒÍËÏ, �‡Á‚ËÚËÂÒ‡ÏÓ·˚ÚÌ˚ı ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ‚ÓÒÔ�ËÌËÏ‡ÂÚÒfl Í‡Í ÓÚıÓ‰ ÓÚ �ÂÎË„ËË.ùÚÓ ÒÓ‚Â�¯ÂÌÌÓ ÌÂÔ�‡‚ËÎ¸ÌÓ. è�Ó�ÓÍ

åÛı‡ÏÏÂ‰ „Ó‚Ó�ËÎ, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÌÂÎ¸ÁflÓ·‚ËÌËÚ¸ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÓÌ Î˛·ËÚ Ò‚ÓÈÌ‡�Ó‰, ÌÓ ÌÂÎ¸Áfl ‰ÓÔÛÒÍ‡Ú¸‡„�ÂÒÒË‚ÌÓÒÚË. íÓ ÂÒÚ¸ ËÒÎ‡Ï ‰ÓÔÛÒÍ‡ÂÚÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ, ÌÓ Á‡Ô�Â˘‡ÂÚ ‡„�ÂÒÒË˛. ÇÍÓÌÙÎËÍÚÂ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ ‰ÓÎÊÂÌÁ‡˘Ë˘‡Ú¸ Ò‚ÓÂ„Ó ·�‡Ú‡ ÚÓÎ¸ÍÓ ËÁ-Á‡�Ó‰ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ò‚flÁÂÈ, Á‡·˚‚‡fl ÓÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË. ùÚÓ ÚÓÊÂ ‚Ë‰ÌÂÓ·‰ÛÏ‡ÌÌÓÈ ‡„�ÂÒÒËË.

åÓÊÌÓ ÎË „Ó‚Ó�ËÚ¸ ‚ Ò‚ÂÚÂÒÓ·˚ÚËÈ ‚ ÏË�Â Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ú˛�ÍËÁÏ‚ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË?

äÓÌÂ˜ÌÓ Ë íÛ�ˆËfl, Ë Ú˛�ÍËÁÏÌ‡ıÓ‰flÚÒfl ‚ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË. å˚ÒÚ‡ÎÍË‚‡ÂÏÒfl Ò ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚ÏËÏÔÂ�Ë‡ÎËÁÏÓÏ. ç‡ Ì‡Ò Ô˚Ú‡˛ÚÒflÌ‡ÚflÌÛÚ¸, ÒÎÓ‚ÌÓ Í‡ÍÓÂ-ÚÓ ÔÎ‡Ú¸Â,Á‡Ô‡‰ÌÛ˛ ÍÛÎ¸ÚÛ�Û. àÎË Ì‡¯Ë ˆÂÌÌÓÒÚËÔ˚Ú‡˛ÚÒfl ÔÓ‰ÏÂÌËÚ¸ Á‡Ô‡‰Ì˚ÏË, ‚�ÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ �‡ÒÚÂÚ ËÌ‰Ë‚Ë‰Û‡ÎËÁÏ.óÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÂ ˝„Ó ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl Ë‰ÓÎÓÏ.í‡ÍÓÂ Ï˚¯ÎÂÌËÂ – ÓÚ�‡ÊÂÌËÂ ‰ËÍÓ„ÓÁ‡Ô‡‰ÌÓ„Ó Í‡ÔËÚ‡ÎËÁÏ‡. ì ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ÔÓfl‚Îfl˛ÚÒfl Ï‡ÚÂ�Ë‡Î¸Ì˚Â ‡Ï·ËˆËË, ÓÌÒÚ�ÂÏËÚÒfl Í ÒÎ‡‚Â, �‡ÒÔ�ÓÒÚ�‡Ìfl˛ÚÒflÔ�ÓÒÚËÚÛˆËfl, Ì‡�ÍÓÏ‡ÌËfl, ÔÓfl‚ÎflÂÚÒfl‡ÏÓ�‡ÎËÁÏ. ÇÒÂ ˝ÚÓ ÔÓ‰Ú‡˜Ë‚‡ÂÚ Ì‡¯ÂÓ·˘ÂÒÚ‚Ó ËÁÌÛÚ�Ë. ÖÒÎË Ï˚ ÔÓÚÂ�flÂÏÒ‚Ó˛ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚ¸, ÚÓ ÌË Ó Í‡ÍÓÏÚ˛�ÍËÁÏÂ Ë „Ó‚Ó�ËÚ¸ ÌÂ Ô�Ë‰ÂÚÒfl.

Ä ÂÒÎË Ï˚ ‚ÒÚÛÔËÏ ‚ Öë?å˚ ÒËÎ¸Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛ�‡, ÍÓÚÓ�‡fl

Í�ÂÔÍÓ ÒÚÓËÚ Ì‡ ÌÓ„‡ı. ùÚÓ ÌÂ „Ó‚Ó�ËÚ

riyle ve di¤er kültürlerle temastan çe-kinmeyiz. Ama kendi de¤erlerimizi demuhafaza ve müdafaa edebilmek içindünya kültürleriyle karfl›laflt›¤›m›zdakendimizi koruyabilecek seviyede birgeliflmifllik elde etmek mecburiyetinde-yiz. Avrupa Birli¤i bize ne zarar verebilirki? Avrupa Birli¤i öncelikle samimi de-¤il, iyi niyetli de¤il. Çünkü kendi mede-niyetlerinden gelen emperyalist kodlar›var. Onlar›n asimilasyoncu düflüncelerivar, soyk›r›mc› ahlaklar› ve anlay›fllar›var. Bu nedenle Avrupa Birli¤i daha te-kelci hale gelecektir. Bizi kendi bask›nde¤erlerinin içine almak isteyecektir.Buna ra¤men biz kültürümüzden kayg›duymuyoruz.

O halde sizi kayg›land›ran ne?Avrupa Birli¤i’nin as›l baflka talepleri

var ve bizi onlar kayg›land›r›yor. ‹stan-bul’da Vatikan benzeri, uluslararas› gü-vence alt›na girmifl, bizim hukukumu-zun üstünde haklara sahip bir Patrikha-ne oluflturmak istiyorlar. Topraklar›m›z-dan ak›p giden F›rat-Dicle havzalar›n›,içinde ‹srail’in yer ald›¤› Uluslararas› SuKomisyonu’na devretmek ve K›br›s’tanvazgeçmemizi, Türkiye’de az›nl›klarüretilmesini, Ermeni soyk›r›m iftiras›n›kabul etmemizi istiyorlar. Yeni ürettik-leri az›nl›klarla bu ülkede bir Yugoslav-




Ó· ËÏÔÂ�Ë‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍÓÏ ı‡�‡ÍÚÂ�ÂÌ‡¯ÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚, ÒÍÓ�ÂÂ, ˝ÚÓ „Ó‚Ó�ËÚ ÓÂÂ ‚˚ÒÓÍÓÏ Û�Ó‚ÌÂ. éÌ‡ ÒÓı�‡ÌflÂÚ‡ÍÚÛ‡Î¸ÌÓÒÚ¸ Ì‡ Ô�ÓÚflÊÂÌËË ‚ÂÍÓ‚,ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ Ï˚ fl‚ÎflÂÏÒfl ÌÓÒËÚÂÎflÏËÍÛÎ¸ÚÛ�˚, Ì‡Ë·ÓÎÂÂ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘ÂÈÒÛ˘ÌÓÒÚË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. å˚ ÌÂ ÏÓÊÂÏÓÚÍ‡Á‡Ú¸Òfl ÓÚ ·ÎËÁÍÓ„Ó ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ÒÏË�Ó‚˚ÏË ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏË ËÁ-Á‡Ô�ÓÒÚÓ„Ó ÒÚ�‡ı‡ ÔÓÚÂ�flÚ¸ ÒÂ·fl. çÓ Ï˚Ó·flÁ‡Ì˚ ‰ÓÒÚË˜¸ Ú‡ÍÓ„Ó Û�Ó‚Ìfl �‡Á‚ËÚËflË Á�ÂÎÓÒÚË, ÍÓÚÓ�˚È ÔÓÁ‚ÓÎËÚ Ì‡ÏÒÓı�‡ÌËÚ¸ ÒÂ·fl Ô�Ë Ó·˘ÂÌËË Ò Î˛·ÓÈÍÛÎ¸ÚÛ�ÓÈ Ë ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÂÈ. ä‡ÍÓÈ ‚�Â‰ÏÓÊÂÚ Ô�ËÌÂÒÚË Ì‡Ï ‚ÒÚÛÔÎÂÌËÂ ‚ Öë? äÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, Öë ÌÂ ËÒÍ�ÂÌÂÌ ‚ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı Ò íÛ�ˆËÂÈ. Öë ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚÒÓ„Î‡ÒÌÓ ËÏÔÂ�Ë‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÏ ÍÓ‰‡ÏÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı ˝ÚÓÚ ÒÓ˛Á „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚. ÇÖë ˆ‡�ËÚ Ë‰ÂÓÎÓ„Ëfl ‡ÒÒËÏËÎflˆËË, ÓÌË„ÓÚÓ‚˚ Í „ÂÌÓˆË‰Û. èÓ˝ÚÓÏÛ Öë ·Û‰ÂÚÔ�Ó‰ÓÎÊ‡Ú¸ Ô�ÓˆÂÒÒ ÏÓÌÓÔÓÎËÁ‡ˆËË,ÔÓÔ˚Ú‡ÂÚÒfl Á‡‚ÎÂ˜¸ Ì‡Ò ‚ ÔÓÎÂ Ò‚ÓËıˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. çÂÒÏÓÚ�fl Ì‡ ˝ÚÓ, Ï˚ ‚Â�ËÏ ‚ÒËÎÛ Ò‚ÓÂÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚ Ë ÌÂ ÔÂ�ÂÊË‚‡ÂÏ Á‡ÂÂ ·Û‰Û˘ÂÂ.

é ˜ÂÏ ÊÂ ‚˚ ÔÂ�ÂÊË‚‡ÂÚÂ? Öë Ô�Â‰˙fl‚ÎflÂÚ Ì‡Ï ÓÔ�Â‰ÂÎÂÌÌ˚Â

Ú�Â·Ó‚‡ÌËfl, ÍÓÚÓ�˚Â Ë Á‡ÒÚ‡‚Îfl˛Ú Ì‡ÒÔÂ�ÂÊË‚‡Ú¸. èÓ‰Ó·Ì˚Â Ç‡ÚËÍ‡ÌÛÓ·�‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ Á‡�Û˜ËÎËÒ¸ÔÓ‰‰Â�ÊÍÓÈ ÏË�Ó‚Ó„Ó ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡ ËÔ˚Ú‡˛ÚÒfl ÒÓÁ‰‡Ú¸ ‚ íÛ�ˆËËè‡Ú�Ë‡�ıË˛, ÔÓÎÌÓÏÓ˜Ëfl ÍÓÚÓ�ÓÈ‚˚ıÓ‰ËÎË ·˚ Á‡ �‡ÏÍË ÍÓÌÒÚËÚÛˆËËíÛ�ˆËË. Å‡ÒÒÂÈÌ˚ íË„�‡ Ë Ö‚Ù�‡Ú‡,ÍÓÚÓ�˚Â ˜‡ÒÚË˜ÌÓ Á‡ı‚‡Ú˚‚‡˛ÚÚÂ��ËÚÓ�Ë˛ íÛ�ˆËË, ıÓÚflÚ ÔÂ�Â‰‡Ú¸åÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰ÌÓÈ ÍÓÏËÒÒËË ÔÓ ‚Ó‰Â, ‚ÒÓÒÚ‡‚ ÍÓÚÓ�ÓÈ ‚ıÓ‰ËÚ àÁ�‡ËÎ¸, Ì‡ÒÔ˚Ú‡˛ÚÒfl Á‡ÒÚ‡‚ËÚ¸ ÓÚÍ‡Á‡Ú¸Òfl ÓÚäËÔ�‡, ‚ íÛ�ˆËË ËÒÍÛÒÒÚ‚ÂÌÌÓÒÓÁ‰‡˛ÚÒfl ÏÂÌ¸¯ËÌÒÚ‚‡, Ì‡ÒÔ�ËÌÛÊ‰‡˛Ú Í Ô�ËÁÌ‡ÌË˛ ÏËÙ‡ Ó„ÂÌÓˆË‰Â ‡�ÏflÌ. àÁ íÛ�ˆËË ıÓÚflÚÒ‰ÂÎ‡Ú¸ ‚ÚÓ�Û˛ û„ÓÒÎ‡‚Ë˛. ÇÒÂ ˝ÚÓÔ�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ Ó˜ÂÌ¸ ÒÂ�¸ÂÁÌÛ˛ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸ ‰Îfl Ì‡Ò. ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, Ï˚ÓÍ‡Á˚‚‡ÂÏ ÒÓÔ�ÓÚË‚ÎÂÌËÂ ˝ÚÓÏÛ.

èÂ�ÂÊËÎ ÎË Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Û‰‡�ÔÓÒÎÂ ÔÂ�Â‚Ó�ÓÚ‡ 12 ÒÂÌÚfl·�fl?

ÅÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, ÔÂ�Â‚Ó�ÓÚ 12 ÒÂÌÚfl·�flÌÂ ÓÒÚ‡ÎÒfl ·ÂÁ ÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÈ. è�ÂÊ‰Â‚ÒÂ„Ó, ·˚ÎË ÔÓ‰‡‚ÎÂÌ˚ ÏÓÎÓ‰˚ÂÔ�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó‰‚ËÊÂÌËfl, ÍÓÚÓ�˚Â ËÒÍ�ÂÌÌÂ ‚Â�ËÎË ‚ÚÓ, ˜ÚÓ Á‡˘Ë˘‡˛Ú ÚÛ�ÂˆÍËÈ Ì‡�Ó‰,ÍÓÚÓ�˚Â ·Ó�ÓÎËÒ¸ Ò Ó�„‡ÌËÁ‡ˆËflÏË,ÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡‚¯ËÏËÒfl ËÁ‚ÌÂ. ç‡ ÌËı·˚ÎË Ó·�Û¯ÂÌ˚ ÔÛ·ÎË˜Ì˚ÂÓÒÍÓ�·ÎÂÌËfl, ˜‡ÒÚ¸ ËÁ ÌËı ·˚Î‡ Í‡ÁÌÂÌ‡,˜‡ÒÚ¸ ÔÓ‰‚Â�„Î‡Ò¸ ÊÂÒÚÓÍËÏ Ô˚ÚÍ‡Ï, ‚�ÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ÒÚ�‡Ì‡ ÒÚ‡Î‡ Â˘Â ·ÓÎÂÂ

ÌÂÁ‡˘Ë˘ÂÌÌÓÈ. ùÚÓ ·˚Î ÏÓÏÂÌÚÔÓÚÂ�Ë Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÓÏ ÒÚ�ÂÊÌfl,ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÒÓ·˚ÚËfl 12 ÒÂÌÚfl·�fl ·˚ÎËÔ�ÓÌËÁ‡Ì˚ ÌÂÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚ¸˛. èÓÒÎÂ˝ÚÓ„Ó Ì‡˜‡ÎÒfl Ô�ÓˆÂÒÒ ÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌËflÏ‡ÙËË. åÓÎÓ‰ÂÊ¸, ÍÓÚÓ�‡fl Â˘Â ÒÓ‚ÒÂÏÌÂ‰‡‚ÌÓ ÊËÎ‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ÏËË‰Â‡Î‡ÏË, Ì‡¯Î‡ ‚˚ıÓ‰ ‚ Ï‡ÙËÓÁÌÓÈ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË. ç‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‰Â„�‡‰Ë�Ó‚‡Î. ùÚÓ ·˚Î ÒÔÎ‡ÌË�Ó‚‡ÌÌ˚ÈÔ�ÓˆÂÒÒ. éÔ�Â‰ÂÎÂÌÌ˚Ï ÒËÎ‡Ï ‚„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Â ˝ÚÓ ·˚ÎÓ ‚˚„Ó‰ÌÓ.

Ç‡¯Â ÏÌÂÌËÂ Ó· é�ı‡ÌÂ è‡ÏÛÍÂ? è�ËÁÌ‡ÌËÂ Ì‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰ÌÓÈ ‡�ÂÌÂ

„�‡Ê‰‡ÌËÌ‡ íÛ�ˆËË, ÍÓÚÓ�˚È ‚˚�ÓÒ ‚˝ÚÓÈ ÒÚ�‡ÌÂ Ë Ò‚flÁ‡Ì Ò ÌÂÈ, ‰Îfl ‚ÒÂı Ì‡Ò·ÓÎ¸¯‡fl ˜ÂÒÚ¸. çÓ �Â˜¸ Ë‰ÂÚ Ó· é�ı‡ÌÂè‡ÏÛÍÂ, ÍÓÚÓ�˚È ÔÛ·ÎË˜ÌÓ Á‡fl‚ËÎ, ˜ÚÓ«Ï˚ Á‡�ÂÁ‡ÎË ÔÓÎÚÓ�‡ ÏËÎÎËÓÌ‡ ‡�ÏflÌË 30 Ú˚Òfl˜ ÍÛ�‰Ó‚». ÅÎ‡„Ó‰‡�fl ˝ÚËÏÒÎÓ‚‡Ï è‡ÏÛÍ ÔÓÎÛ˜ËÎ ÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰ÌÛ˛Ô�ÂÏË˛. ÖÒÎË ÓÌ ÓÚÍ�˚ÚÓ Á‡fl‚ËÚ, ˜ÚÓÂ„Ó ÛÚ‚Â�Ê‰ÂÌËfl ÌÂ‚Â�Ì˚, ˜ÚÓ Ô�Ë˜ËÌ‡ÒÏÂ�ÚË Î˛‰ÂÈ Í�ÓÂÚÒfl ‚ÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰ÌÓÏ ÚÂ��Ó�ËÁÏÂ ËÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰Ì˚ı Ó�„‡ÌËÁ‡ˆËflı,ÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡˛˘Ëı Â„Ó, fl ÎË˜ÌÓÔÓÁ‰�‡‚Î˛ Â„Ó. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ „ÂÌÓˆË‰‡�ÏflÌ – ‚˚‰ÛÏÍ‡ ˜ËÒÚÓÈ ‚Ó‰˚. Å˚ÎÓÒÏÛÚÌÓÂ ‚�ÂÏfl. êÂ˜¸ Ë‰ÂÚ ÓÔ�Â‰‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚Â Ì‡�Ó‰ÓÏ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡,ÍÓÚÓ�ÓÂ Ì‡ Ô�ÓÚflÊÂÌËË ‚ÂÍÓ‚ ‰ÂÎËÎÓ Ò˝ÚËÏ Ì‡�Ó‰ÓÏ ÔË˘Û Ë Í�Ó‚. à�ÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÓÏ ˝ÚÓ„Ó Ô�Â‰‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ÒÚ‡ÎËÍ�Ó‚¸ Ë ‰ÂÔÓ�Ú‡ˆËfl. àÏÔÂ�Ëfl ·˚Î‡ Ì‡„�‡ÌË �‡Á‚‡Î‡, ÌÂÒÏÓÚ�fl Ì‡ ˝ÚÓÒÓı�‡ÌÂÌ˚ ‚ÒÂ ‡�ıË‚˚ ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓ‰ÂÎ‡ ‡�ÏflÌ, ËÏ ·˚ÎË Ô�Â‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ‚ÒÂÛÒÎÓ‚Ëfl. éÒÏ‡ÌÒÍÓÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó ÌË Ì‡¯‡„ ÌÂ ÓÚÒÚÛÔËÎÓ ÓÚ ÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË.èÓ˝ÚÓÏÛ ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó �Ó‰‡ Ó·‚ËÌÂÌËfl –ÌÂ ˜ÚÓ ËÌÓÂ, Í‡Í ÍÎÂ‚ÂÚ‡ Ë ÌÂÛ‚‡ÊÂÌËÂ ÍËÒÚÓ�ËË. �

ya maceras› yaflanmas›n› istiyorlar.Bunlar› daha büyük tehlike olarak görü-yoruz. Biz bunlara tepki gösteriyoruz.

12 Eylül’den sonra milliyetçilik birdarbe ald› m›?

12 Eylül’de elbette darbe ald›. Bir defaTürk milletini, ülkesi ve milletiyle mü-dafaa etti¤ini düflünen ve uluslararas›uzant›s› olan örgütlerle gerçekten mü-cadele eden milliyetçi bir gençli¤e zu-lüm yap›ld›. Bu kifliler a¤›r hakaretlereu¤rayarak, idam edilerek, iflkenceler gö-rerek büyük ma¤duriyetler yaflam›fl ol-malar›ndan dolay›, 12 Eylül’den sonradevletin ve milletin de¤erleri daha mü-dafaas›z hale geldi. Milliyetçilik de oana ekseninden kopar›ld›. Bir yozlaflma-ya do¤ru sürüklendi. Çünkü 12 Eylül’leberaber çok ma¤duriyet yafland›. Bu-nun ard›ndan bir mafyalaflt›rma süreci-ne sokuldu. Dünün idealist gençli¤ininaras›na 12 Eylül’den sonra bir mafya dü-flüncesi sokuldu. Milliyetçilik böyleceyozlaflt›r›ld›. Bu bilinçli olarak yap›ld›.Devletin içindeki baz› unsurlar da bunuteflvik ettiler.

Orhan Pamuk’un Nobel ödülü alma-s›yla ilgili ne düflünüyorsunuz?

Türkiye’de yetiflmifl ya da Türkiye ileirtibat›n› koparmam›fl bir vatandafl›m›-z›n uluslararas› arenada takdir edilenbir baflar›s› söz konusu olursa, bundanbüyük onur duyar›z. Fakat burada Or-han Pamuk söz konusu olursa, “bir bu-çuk milyon Ermeniyi kestik. 30 bin Kür-dü katlettik” dedi¤i için kendisine ödültakdir edilmifl olursa, kabul etmemizmümkün de¤il. Orhan Pamuk e¤er aç›kbir flekilde, bu iddialar›n do¤ru olmad›-¤›na, Türkiye’de ölenler varsa, esas se-bebinin terör ve onun uluslararas›uzant›lar›n›n oldu¤unu belirtirse, o za-man tebrik ederim. Zira Ermeni soyk›r›-m›, tamamen iftirad›r. O günlerde içe-ride oluflmufl bir arbede vard›r. Türkiyetopraklar›na düflman girdi¤inde düfl-man saflar›nda yer alarak, as›rlarcakendisine her türlü nimeti vermifl birdevlete ihanetten kaynaklanan bir ça-t›flma ve sürgün vard›r. Osmanl› y›k›l-makta olan bir imparatorlukken dahi,tehcirde bütün kay›tlar› do¤ru tutmufl-tur, bütün imkânlar› sunmufltur. Ada-letten hiçbir zaman da ayr›lmam›flt›r.Dolay›s›yla bu, tarihe ve hepimize biriftirad›r. �







Исламскиймыслитель, длякоторогоприоритетом былмир

Бедиуззаман Саид Нурсижил в 1877 – 1960 гг.

Первая конституцияОсманской империи, годыперемирия, созданиеТурецкой Республики имодернизация государствапроисходили в период жизнии деятельности этогомыслителя. В рядахнародного ополчения СаидНурси участвовал в Первоймировой войне. Втораямировая война вызвала внем противоречивые чувства.Его сочинения, занявшие 5тысяч страниц печатноготекста, переведены на 40языков, у него многосторонников ипоследователей во всеммире.

Регион, где он родился ипровел юность, в османскийпериод называлсяКурдистаном. Вплоть доначала Первой мировойвойны Саид Нурсиподдерживал очень близкиеотношения с жившими в этомрегионе армянами. Еще дотого, как между турками иармянами произошлакровавая драма, Саид Нурсиговорил, что «благополучие иосвобождение турецкогонарода напрямую зависит отдружбы с армянами». А вгоды Первой мировой войныон возглавил отряд«войлочных колпаков», какназывали бойцов народногоополчения, сражавшихсяпротив русской армии иармянских военизированныхгрупп. Но и в этой борьбе онпроявлял благородство.Своим бойцам он велел непросто не трогать женщин идетей, а доставлять их вбезопасные места целыми иневредимыми.

В первые годы республики вего взглядах пыталисьобнаружить крамольныеидеи о разделе государства.Ведь он не был турком и жилв неспокойном регионе. Заним следила полиция, онобвинялся в вымышленныхпреступлениях и не разпредставал перед судом. Но,вопреки всем наговорам, онвсегда стремился к миру,главным жизненнымправилом для себя и своихблизких считал мир, согласиеи преданность турецкомугосударству.

Bar›fl› ve huzuruönceleyen bir‹slam âlimi

Bediüzzaman Said Nursi,1877-1960 y›llar› aras›nda

yaflam›fl; Osmanl›’n›nMeflrutiyet ve Mütarekey›llar›n› ve Cumhuriyetdönemini görmüfl; BirinciDünya Savafl›’na “MilisAlbay›” olarak kat›lm›fl, ikincidünya savafl›n› ise, birçokakran› gibi yaflamakla birlikte,savafl ac›lar›n› farkl›de¤erlendirmifl, “s›ra d›fl›” bir‹slâm alimi. Te’lif etti¤i “beflbin sayfal›k” eser külliyat›bugün k›rktan fazla dünyadiline tercüme edilmifl;dünyan›n her taraf›ndatakipçileri ve sevenleri var.Gençlik y›llar›nda ‹slâmdüflüncesi alan›nda ortayakoydu¤u fikirler nedeniylekendisine “zaman›n en iyisi”anlam›na gelen“Bediüzzaman” ön ismiverilmifl. Dünyaya geldi¤i ve ilk gençlikdönemlerini yaflad›¤› bölgeOsmanl› zaman›nda“Kürdistan” olarakvas›fland›r›l›yordu. Bubölgede, Birinci Dünya Savafl›öncesine kadar Ermenivatandafllarla çok yak›niliflkiler içinde oldu. O “büyükac›”n›n, yani Türkler veErmeniler aras›nda geçenkanl› olaylar›nyaflanmas›ndan önce,“Milletin mutluluk vekurtuluflu Ermenilerledostlu¤a ba¤l›d›r.” dedi¤i gibi;Birinci Dünya Savafl› s›ras›ndada, bafl›nda bulundu¤u “KeçeKülahl›lar” tabir edilen MilisAlay› ile hem Ruskuvvetleriyle, hem de Ermeniçeteleri ile mücadele etti. Amaonun bu mücadelesi de“centilmence” idi. Fedailerine,Ermeni kad›n ve çocuklaraasla dokunmamalar›n› vehatta salimen emin bölgelereulaflt›r›lmalar›n›emrediyordu. Türkiye Cumhuriyeti’nin yeniflekillendi¤i dönemlerde degerek yaflad›¤› bölge vegerekse Türk ›rk›ndanolmamas› nedeniyle, ülkeiçinde ondan hep ayr›l›kç›fikirler beklendi. Hatta kimizaman as›ls›z zanlarla kollukkuvvetlerince takip edildi vemahkeme edildi. Fakat oaksine uzlaflmac›, birlikteyaflama ve maiyetindeyaflanan devlete ba¤l›l›kfikirlerini kendisine vesevenlerine düstur edindi,bütün art düflüncebeklentilerini bofla ç›kard›.

«Идея национализма состоит из двух сторон: однаипостась национализма негативная, вредная иопасная. Пожирая других, действуя постепенно,она усиливается, наполняется ненавистью, это

ведет к войнам и беспорядкам. Потому и сказанов одном из хадисов Пророка Мухаммеда: «Исламотменил расизм и племенные междоусобицы как

пережитки невежества...».

“Fikr-i milliyet iki k›s›md›r: Bir k›sm› menfidir,

fleametlidir, zararl›d›r. Baflkas›n› yutmakla

beslenir, di¤erlerine adavetle devam eder,

müteyakk›z davran›r. fiu ise, muhasemet ve

keflmekefle sebeptir. Onun içindir ki, hadis-i flerifte

ferman etmifl: “‹slâm, cahiliyetten kalma ›rkç›l›k

ve kabilecili¤i ortadan kald›rm›flt›r....”

á‡Ô‡‰Ì˚Â Ó·˘ÂÒÚ‚‡ Ì‡ Ô�ÓÚflÊÂÌËË‚ÂÍÓ‚ ÛÔ�‡‚ÎflÎËÒ¸ÏÓÌ‡�ıË˜ÂÒÍËÏË ‰ËÌ‡ÒÚËflÏË.

åÌÓ„ËÂ ‚ÂÍ‡ Ï‡ÒÒ˚ Ì‡ıÓ‰ËÎËÒ¸ ÔÓ‰„ÌÂÚÓÏ Ò‡ÏÓ‰Â�Ê‡‚ÌÓÈ ‚Î‡ÒÚË ÍÓ�ÓÎÂÈ ËÙÂÓ‰‡ÎÓ‚, ‚ ˜¸Ëı �ÛÍ‡ı Ì‡ıÓ‰ËÎ‡Ò¸ ÁÂÏÎfl.ñÂ�ÍÓ‚¸ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ ÌÂÔ�ÓÚË‚Ó‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Î‡ Ú‡ÍÓÏÛ ÔÓÎÓÊÂÌË˛‚Â˘ÂÈ, ÌÓ ÌÂ�Â‰ÍÓ ÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡Î‡ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡‚¯ËÈ ÔÓ�fl‰ÓÍ. é‰Ì‡ÍÓ ÒÓ‚�ÂÏÂÌÂÏ Ô�Ó„�ÂÒÒË‚Ì˚Â ÒÎÓË Ó·˘ÂÒÚ‚‡ÒÚ‡ÎË ‚˚ÒÚÛÔ‡Ú¸ Ô�ÓÚË‚ Ò‡ÏÓ‰Â�Ê‡‚Ëfl,ÙÂÓ‰‡ÎËÁÏ‡ Ë ˆÂ�Í‚Ë. à‰ÂËè�ÓÒ‚Â˘ÂÌËfl Ô�ÓÌËÍÎË Ë ‚ ÔÓÎËÚËÍÛ, ËÚ‡ÍËÏ Ó·�‡ÁÓÏ ÔÓfl‚ËÎÓÒ¸ ÔÓÌflÚËÂ„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡-Ì‡ˆËË. Ç Ï‡ÒÒ‡ı ÔÓÎÛ˜ËÎË�‡ÒÔ�ÓÒÚ�‡ÌÂÌËÂ Ë‰ÂË Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ –Ë‰ÂÓÎÓ„ËË, �‡Á‚Ë‚¯ÂÈÒfl ‚ XVIII ‚. Ì‡á‡Ô‡‰Â. ÅÎ‡„Ó‰‡�fl ˝ÚÓÈ Ë‰ÂÓÎÓ„ËË ‚Á‡Ô‡‰Ì˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚‡ı ‚ÓÁÌËÍÎ‡ ÌÓ‚‡flË‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚ¸, ÒÙÓ�ÏË�Ó‚‡‚ ÏÓ‰ÂÎ¸ÛÔ�‡‚ÎÂÌËfl „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÓÏ Ô�Ë Û˜‡ÒÚËË„�‡Ê‰‡Ì, Ò ÓÔÓ�ÓÈ Ì‡ Ëı Ò‚Ó·Ó‰ÌÛ˛ ‚ÓÎ˛Ë ÔÎ˛�‡ÎËÁÏ. íÓ„‰‡ ÊÂ Ì‡˜‡ÎÓÒ¸‚ÓÒıÓÊ‰ÂÌËÂ Í ÚÓÏÛ Û�Ó‚Ì˛‰ÂÏÓÍ�‡ÚËË, ÍÓÚÓ�Ó„Ó ‰ÓÒÚË„ á‡Ô‡‰ÒÂ„Ó‰Ìfl. ùÚ‡ ÏËÒÒËfl Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡,·ÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, ÒÚ‡Î‡ ÒÂ�¸ÂÁÌ˚Ï‰ÓÒÚËÊÂÌËÂÏ.

èÓÒÚ�ÓÂÌËÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ Á‡Ô‡‰Ì˚ÏË Ó·˘ÂÒÚ‚‡ÏË ÌÂÚÓÎ¸ÍÓ ‰‡ÎÓ ËÏ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÛ˛ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸ Ë Ò‚Ó·Ó‰Û, ÌÓ Ë ÒÚ‡ÎÓÔ�ËÏÂ�ÓÏ ‰Îfl ‰�Û„Ëı. ÇÓÁÌËÍÌÛ‚ Ì‡á‡Ô‡‰Â, Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÒÓ ‚�ÂÏÂÌÂÏÔ�Â‚�‡ÚËÎÒfl ‚ Í‡Ú‡ÎËÁ‡ÚÓ� �Â‚ÓÎ˛ˆËÈ ‚ÒÚ�‡Ì‡ı Ò ÌÂÓ‰ÌÓ�Ó‰Ì˚Ï ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÏÒÓÒÚ‡‚ÓÏ.

èÂ�‚˚È Ë ‚ÓÁÏÓÊÌÓ Ò‡Ï˚ÈÒÚ�‡¯Ì˚È Û‰‡� ·˚Î Ì‡ÌÂÒÂÌ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈËÏÔÂ�ËË. åÂÊ‰Û ÚÂÏ, ÒËÒÚÂÏ‡ ‚Î‡ÒÚË ‚éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËË, ÓÒÌÓ‚‡ÌÌ‡fl Ì‡

Ô�ËÌˆËÔÂ ÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË, ÔÓÁ‚ÓÎflÎ‡ Ì‡Ô�ÓÚflÊÂÌËË ‚ÂÍÓ‚ ÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚�‡ÏÍ‡ı Â‰ËÌÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ ÒÚ�‡Ì‡ÏÅ‡ÎÍ‡ÌÒÍÓ„Ó ÔÓÎÛÓÒÚ�Ó‚‡, ëÂ‚Â�ÌÓÈÄÙ�ËÍË, á‡Í‡‚Í‡Á¸fl Ë ÅÎËÊÌÂ„Ó ÇÓÒÚÓÍ‡.ç‡ ÚÂ��ËÚÓ�Ëflı, „‰Â Ô�ÓÊË‚‡ÎË Ì‡�Ó‰˚,ËÒÔÓ‚Â‰Û˛˘ËÂ �‡ÁÎË˜Ì˚Â �ÂÎË„ËË Ë„Ó‚Ó�fl˘ËÂ Ì‡ �‡ÁÌ˚ı flÁ˚Í‡ı,éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËË Û‰‡ÎÓÒ¸ Ó·�ÂÒÚË‰Ó‚Â�ËÂ Ë ÒÙÓ�ÏË�Ó‚‡Ú¸ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÓ‰ÌÓ�Ó‰Ì˚È ÚËÔ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓ„ÓÛÔ�‡‚ÎÂÌËfl. èÓ‰ Í�˚¯ÂÈ ˝ÚÓÈ ‚Î‡ÒÚËÍ‡Ê‰˚È, ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓ ÓÚ �‡Ò˚ Ë‚Â�ÓËÒÔÓ‚Â‰‡ÌËfl, Ì‡ıÓ‰ËÎ ‰Îfl ÒÂ·flÌ‡‰ÂÊÌÛ˛ Ó·ËÚÂÎ¸ ÏË�‡ ËÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË. ë‡Ë‰ çÛ�ÒË „Ó‚Ó�ËÎ:«äÓ„‰‡ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ËÎÓÒ¸ Ì‡ ˝ÚÓÈ ÁÂÏÎÂËÒÎ‡ÏÒÍÓÂ Ô�‡‚ÎÂÌËÂ, ÏÌÓ„ËÂ ËÁ ËÌ˚ıÌ‡�Ó‰Ó‚, Í‡Í ÏÓÚ˚Î¸ÍË, ÒÎÂÚÂÎËÒ¸ Ò˛‰‡Ë �‡ÒÒÂÎËÎËÒ¸ Á‰ÂÒ¸» (ëÓ˜., I, 501).è�ËÒÓÂ‰ËÌÂÌÌ˚Â Í éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËËÌ‡�Ó‰˚ ÔÓÎ˛·ËÎË ˝ÚÓ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó Ë, ·ÂÁ‚ÒflÍÓ„Ó ÒÓÏÌÂÌËfl, ÒÚ‡ÎË Ì‡Á˚‚‡Ú¸ Â„ÓÒ‚ÓÂÈ �Ó‰ËÌÓÈ. è�ËÌËÏ‡fl ‚Ó ‚ÌËÏ‡ÌËÂ




Мусульманамне нужен расизм

Сафа МюрсельПублицист, юрист (Стамбул).

Müslümanlar ›rkç›l›k

peflinde koflamazlar

Safâ Mürsel

Hukukçu, yazar (‹stanbul).

Bat› toplumlar›n› as›rlarca kral veyahanedanlar yönetti. Kitleler, yüzy›l-larca krallar›n kiflisel yönetimi veya

topra¤a hükmeden feodalitenin bask›s›alt›nda kald›lar. Kilise, bu yap›lanmaya ye-terince karfl› ç›kmad›¤› gibi zaman zamandestek de verdi. Bu durum, zamanla ayd›nçevrelerde krala, feodaliteye ve kiliseyekarfl› ortak bir tepkiye dönüfltü. Ayd›nlar›nbafl›n› çekti¤i ayd›nlanma mücadelesi, si-yasi alana “ulus devlet”i getirdi. Kitleler,giderek ulus bilinci kazanmaya bafllad›lar.Milliyetçilik, böyle bir sürecin sonunda Ba-t› co¤rafyas›nda 18. as›rdan itibaren görül-meye bafllanan ideolojinin ad›d›r. Bat›toplumlar› milliyetçi ideoloji ile yeni birkimlik buldular ve bu sayede özgür irade-ye dayal›, ço¤ulcu, kat›l›mc› yönetim mo-delinin temelini att›lar. Bat› toplumlar›n›nbugün ulaflt›¤› demokratik merhaleye buçabalarla ulafl›lm›flt›r. Milliyetçilik, Bat›toplumlar› için bu misyonu ile elbette birkazan›m olmufltur.

Bat› toplumlar›n›n hür siyasi gelecekle-rini infla etmede kulland›klar› “ulus dev-let” süreci, sadece onlar› özgürlefltirmeklekalmad›, k›sa sürede sistemli bir yay›lma-n›n da arac› haline getirildi. Bat›’da do¤anmilliyetçilik, farkl› ›rklar› bar›nd›ran dev-letleri parçalamak için ihraç edilen birdevrim meta›na dönüfltü.

Bat› kaynakl› milliyetçili¤in ürünü olan“ulus devlet” modelinin ilk ve belki en bü-yük darbesini Osmanl› devleti yedi. Hâlbu-ki Osmanl› devleti, Balkanlar’dan, Kafkas-ya’ya, Ortado¤u’dan ve Kuzey Afrika’ya ka-dar uzanan bir co¤rafyada as›rlarca adale-te dayal› istikrarl› bir yönetim kurmufltu.

Возникнув на Западе,национализм со временемпревратился в катализатор

революций в странах снеоднородным этническим

составом.

Bat›’da do¤an milliyetçilik,

farkl› ›rklar› bar›nd›ran

devletleri parçalamak için

ihraç edilen bir devrim

meta›na dönüfltü.

ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÛ˛ Ë ÒÓˆË‡Î¸ÌÛ˛ „‡�ÏÓÌË˛Ë ÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚ¸, ˆ‡�Ë‚¯ËÂ Ì‡ ˝ÚÓÈÓ·¯Ë�ÌÓÈ ÚÂ��ËÚÓ�ËË, ÏÓÊÌÓÔÓ‚ÚÓ�ËÚ¸ ‚ÒÎÂ‰ Á‡ ‰ÓÍÚÓ�ÓÏËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËı Ì‡ÛÍ àÎ¸·Â�ÓÏ é�Ú‡ÈÎ˚,˜ÚÓ «ËÏÔÂ�Ëfl ÒÎÓ‚ÌÓ Ô�Â‚�‡ÚËÎ‡Ò¸ ‚Â‰ËÌÛ˛ Ì‡ˆË˛», Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ „ÓÏÓ„ÂÌÌÓÈ·˚Î‡ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ-ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍ‡flÒÚ�ÛÍÚÛ�‡ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡.

èÓ ÒÎÓ‚‡Ï ËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó Ï˚ÒÎËÚÂÎflë‡Ë‰‡ çÛ�ÒË, «ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Â ËÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ ËÒÚÓÍË Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡Ô�ËÌ‡‰ÎÂÊ‡Ú ÌÂ Ì‡Ï». ÅÓÎÂÂ ÚÓ„Ó, ‚ËÌÛÁ‡ ÏÌÓ„ËÂ ÌÂ„‡ÚË‚Ì˚Â fl‚ÎÂÌËfl ÓÌ‚ÓÁÎ‡„‡Î ËÏÂÌÌÓ Ì‡ Á‡Ô‡‰Ì˚È«ÌÂÍÓÌÒÚ�ÛÍÚË‚Ì˚È Ë ÓÚ�Ëˆ‡ÚÂÎ¸Ì˚ÈÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ», ÒÂ˛˘ËÈ ‚�‡Ê‰Â·ÌÓÒÚ¸ ËÌÂÌ‡‚ËÒÚ¸. á‡Ô‡‰ Ô�Â‚�‡ÚËÎÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ‚ Ò�Â‰ÒÚ‚Ó Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó�ÂÌËflËÏÔÂ�Ë‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËı ‡Ï·ËˆËÈ. èÓ˝ÚÓÏÛë‡Ë‰ çÛ�ÒË Ò˜ËÚ‡Î, ˜ÚÓ «Ò‚ÓËÏËËÌÚ�Ë„‡ÏË Â‚�ÓÔÂÈÒÍËÂ ÚË�‡Ì˚Ô˚Ú‡˛ÚÒfl Ô�Ó·Û‰ËÚ¸ ˝ÚË ˜Û‚ÒÚ‚‡(˜Û‚ÒÚ‚‡ �‡ÒËÁÏ‡) ‚ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÈÒ�Â‰Â, ˜ÚÓ·˚ ‚ÌÂÒÚË �‡Á‰Ó� ËÔÓ„ÎÓÚËÚ¸ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì» (ëÓ˜., I, 499).

à ıÓÚfl ËÒÎ‡ÏÒÍËÈ ÏË�, Ó ÍÓÚÓ�ÓÏ„Ó‚Ó�ËÚ çÛ�ÒË, Á‡ÌËÏ‡Î �‡ÁÎË˜Ì˚ÂÚÂ��ËÚÓ�ËË Ë Ó·˙Â‰ËÌflÎ �‡ÁÌ˚Â Ì‡�Ó‰˚,ÓÌ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Î Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ ÒÓ·ÓÈÂ‰ËÌÒÚ‚Ó ‚ ÏÌÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. éÌ ÌÂ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Î ÔÓ‰‰‡‚‡Ú¸Òfl ËÌÚ�Ë„‡ÏËÏÔÂ�Ë‡ÎËÒÚÓ‚, ÌÂ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚ÎÔÓÁ‚ÓÎËÚ¸ ËÏ ÔÓ„ÎÓÚËÚ¸ ÒÂ·fl.

àÒÎ‡Ï ÎÂÊ‡Î ‚ ÓÒÌÓ‚Â Ó·�‡Á‡Ï˚¯ÎÂÌËfl ë‡Ë‰‡ çÛ�ÒË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÚÂÏÛÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ÓÌ Ú‡ÍÊÂ �‡ÒÒÏ‡Ú�Ë‚‡Î Ò˝ÚÓÈ ÚÓ˜ÍË Á�ÂÌËfl: «ÑÎfl ÏÂÌfl Ì‡¯‡Ì‡ˆËfl – ˝ÚÓ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂ, ÔÓ ˝ÚÓÈÔ�Ë˜ËÌÂ fl Ó·Ó ‚ÒÂÏ ÒÛÊÛ Ò ÚÓ˜ÍË Á�ÂÌËflËÒÎ‡Ï‡» (ëÓ˜., II, 1920). ä�ÓÏÂ ÚÓ„Ó,«ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ú˚Òfl˜‡ Ë Ó‰ËÌ ‡ÒÔÂÍÚ,ÒÔÓÒÓ·Ì˚È Ó·˙Â‰ËÌËÚ¸ Ì‡�Ó‰˚. ì ÌËıÂ‰ËÌ˚È ÒÓÁ‰‡ÚÂÎ¸, Ó‰ÌË Ë ÚÂ ÊÂÔ�Ó�ÓÍË, Ó‰ÌË Ë ÚÂ ÊÂ Ò‚fl˘ÂÌÌ˚Â ÍÌË„Ë,Â‰ËÌÓ Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌËÂ ÍË·Î˚ Ë �Ó‰ËÌ‡ ÛÌËı Â‰ËÌ‡» (ëÓ˜., I, 498). äÓ„‰‡ ÂÒÚ¸Ú‡ÍÓÂ Ô�Ó˜ÌÓÂ ÒÓÂ‰ËÌfl˛˘ÂÂ Á‚ÂÌÓ,Á‡˜ÂÏ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡Ï Ë‰ÂË Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡

Ë �‡ÒËÁÏ‡? ë‡Ë‰ çÛ�ÒË Ô�Â‰ÓÒÚÂ�Â„‡ÂÚéÒÏ‡ÌÒÍÓÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó ÓÚ ÔÓÔ‡‰‡ÌËfl ‚ÎÓ‚Û¯ÍÛ Ö‚�ÓÔ˚. ä ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛,ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÈ ÏË� ÌÂ Ô�ËÒÎÛ¯‡ÎÒfl Í˝ÚÓÏÛ Ô�Â‰ÓÒÚÂ�ÂÊÂÌË˛, Ô�ÓÁ‚Û˜‡‚¯ÂÏÛ‚ Ò‡ÏÓÏ Ì‡˜‡ÎÂ XX ‚. åÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ÂÓ¯Ë·ÍË Ô�Ë‚ÂÎË Í �‡ÒÔ‡‰Û Â‰ËÌÓ„ÓÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓ„Ó ÏË�‡, ÍÓÚÓ�˚ÈÔ�Â‚�‡ÚËÎÒfl ‚ «ÏÂ‰ÊÎËÒ, „‰Â ‚‰�Û„ ÌÂÒÚ‡ÎÓ ‰ËÒˆËÔÎËÌ˚» (ëÓ˜., II, 1954). á‡Û‰Ë‚ËÚÂÎ¸ÌÓ ÍÓ�ÓÚÍËÈ Ò�ÓÍ ‰Û˛˘ËÂ ÒÓ‚ÒÂı ÒÚÓ�ÓÌ ‚ÂÚ�˚ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡Ô�Â‚�‡ÚËÎË ÒÚÓÎÂÚËflÏË ÒÓı�‡Ìfl‚¯Û˛ÒËÎÛ Ë ÏÓ„Û˘ÂÒÚ‚Ó ËÏÔÂ�Ë˛ ‚ Í‡ÎÂÍÛ.

Мы созданы в виденаций и народов, чтобы познавать друг друга é·�‡ÚË‚ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ Ë‰Û˘‡fl ÒÁ‡Ô‡‰‡ ‚ÓÎÌ‡ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ÌÂÒÂÚÌÂÌ‡‚ËÒÚ¸ Ë ‡„�ÂÒÒË‚ÌÓÒÚ¸, ÅÂ‰ËÛÁÁ‡Ï‡ÌÌÂ ÓÒÚ‡‚ËÎ ·ÂÁ ‚ÌËÏ‡ÌËfl ˝ÚÓ fl‚ÎÂÌËÂ:«à‰Âfl Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ÚÂ¯ËÚ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÂ «˝„Ó», ÓÌ‡ Ó·Î‡‰‡ÂÚÒÎ‡‰ÍËÏ ‚ÍÛÒÓÏ ÌÂ‚ÂÊÂÒÚ‚‡, ‚ ÌÂÈ ÂÒÚ¸

�ÓÍÓ‚‡fl ÒËÎ‡, ÍÓÚÓ�‡fl ÌÂ ‚Â‰ÂÚ Í ‰Ó·�Û.èÓ˝ÚÓÏÛ ‚ Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚�ÂÏflÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ Á‡ÒÚ‡‚ËÚ¸ ÓÚÍ‡Á‡Ú¸Òfl ÓÚ˝ÚÓÈ Ë‰ÂË ÚÂı, ÍÚÓ ‡ÍÚË‚ÌÓ ‚Ó‚ÎÂ˜ÂÌ ‚Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÊËÁÌ¸». ë‡Ë‰ çÛ�ÒËÛÍ‡Á˚‚‡Î Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ Ë‰Âfl Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡‰ÓÎÊÌ‡ ·˚Ú¸ Ó˜Ë˘ÂÌ‡ ÓÚ ÓÔ‡ÒÌ˚ıÔ�ËÏÂÒÂÈ, ·ÓÎÂÂ ÚÓ„Ó – Ì‡ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‰ÓÎÊÌ‡ ·˚Ú¸ ‚ÓÁÎÓÊÂÌ‡ ÔÓÁËÚË‚Ì‡flÏËÒÒËfl. ÉÓ‚Ó�fl ˝ÚÓ, ÓÌ ÓÔË�‡ÎÒfl Ì‡ 13-È‡flÚ ÒÛ�˚ ë‚fl˘ÂÌÌÓ„Ó äÓ�‡Ì‡«äÓÏÌ‡Ú˚» («ïÛ‰ÊÛ�‡Ú»): «é Î˛‰Ë! å˚ÒÓÁ‰‡ÎË ‚‡Ò ÏÛÊ˜ËÌÓÈ Ë ÊÂÌ˘ËÌÓÈ ËÒ‰ÂÎ‡ÎË ‚‡Ò Ì‡�Ó‰‡ÏË Ë ÔÎÂÏÂÌ‡ÏË,˜ÚÓ·˚ ‚˚ ÁÌ‡ÎË ‰�Û„ ‰�Û„‡. Ä ÌÂ Á‡ÚÂÏ,˜ÚÓ·˚ ‚˚ ÍË‰‡ÎË ‰�Û„ Ì‡ ‰�Û„‡ ıË˘Ì˚Â‚Á„Îfl‰˚, ‚�‡Ê‰Ó‚‡ÎË Ë ÌÂÌ‡‚Ë‰ÂÎË ‰�Û„‰�Û„‡» (ëÓ˜., I, 498). ë‡Ë‰ çÛ�ÒËÔ˚Ú‡ÂÚÒfl ÔÓÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó ‚‚Ë‰Â �‡ÁÌ˚ı Ì‡�Ó‰Ó‚ Ë ÔÎÂÏÂÌ ÒÓÁ‰‡ÌÓÌÂ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÓÌË ÌÂ Ô�ËÁÌ‡‚‡ÎË Ë‚�‡Ê‰Ó‚‡ÎË ‰�Û„ Ò ‰�Û„ÓÏ. ùÚÓÔÓ‰Ú‚Â�Ê‰‡ÂÚ ë‚fl˘ÂÌÌ˚È äÓ�‡Ì, ‚

Osmanl› yönetimleri, dini, dili birbirindençok farkl› unsurlar›n r›zas›n› alan, kabulü-nü sa¤layan oldukça homojen ve müteca-nis bir yönetim üslubu oluflturmufltu. Her›rktan ve dinden insan o yönetim çat›s›n-da insaniyete yak›fl›r bir güven ve bar›fl or-tam› bulmufltu. Bediüzzaman’›n ifadesiy-le “merkez-i hükümet-i ‹slâmiyye bu va-tanda teflekkül etti¤inde akvam-› sairedenpervane gibi çoklar› içine at›l›p tavattunetmifller.”di.(Külliyat I, 501) Yani her co¤-rafyadan Osmanl›’ya kat›lan kitleler, butopraklar› severek vatan edinmekte tered-düt göstermediler. Say›s›z unsurlar›n bugenifl co¤rafyadaki toplumsal ve siyasalinsicam› ve bu istikrar›n as›rlara varan sü-reklili¤i dikkate al›nd›¤›nda, Prof. ‹lber Or-tayl›’n›n tabiri ile “‹mparatorluk adetauluslaflm›fl” bir homojenite kazanm›flt›.

Ça¤dafl ‹slâm düflünürü Bediüzza-man’a göre, milliyetçilik kültürel ve siyasikökeni itibariyle bize ait bir kavram de¤il-dir. Hatta Bat› kaynakl› “menfi fikr-i milli-yet” onun nazar›nda suçlu idi. Husumettohumlar› eken, nefret üreten negatif birak›m›n ad›yd›. Bat›, bu milliyetçili¤i em-peryal amaçlar›n arac› haline getirmiflti.Bu sebeple “dessas Avrupa zalimleri bunu(ulusalc›l›k hareketlerini) ‹slâmlar içindemenfi bir surette uyand›r›yorlar, ta ki par-çalay›p onlar› yutsunlar.”(Külliyat I, 499)demekteydi. Hâlbuki onun “heyet-i içti-maiye-i ‹slâmiye “dedi¤i ‹slâm dünyas›,de¤iflik bölgelerde, farkl› kavimler halindeyay›lm›fl olsa da, kesrette vahdet teflkil et-mek zorunda idi. Yay›lmac› güçlerin tah-rikleriyle parçalan›p yutulmak gibi zaaf-lardan uzak durmal›yd›lar.

‹nanç ve düflünce hayat›nda ‹slâm’› te-mel alan Bediüzzaman, milliyet konusunada bu aç›dan bak›yordu: “Milliyetimizi yal-n›z ‹slâmiyet biliyorum. Onun için her fleyide ‹slâmiyet nokta-i nazar›ndan muhake-me ediyorum” (Külliyat II, 1920) diyordu.Kald› ki, ‹slâm toplumlar›n› birbirine ba¤-layan “bin birler adedince cihet-i vahdet-leri var”d›r. Yarat›c›lar›, peygamberleri,k›bleleri, kitaplar› ve vatanlar› birdir.(Külli-yat I, 498) Bu kadar sa¤lam bütünleflmevesilesi varken, Müslümanlar ‘fikr-i milli-yet’ ve ›rkç›l›k peflinde koflamazlar. Onunbu yaklafl›m›, Avrupa’n›n Osmanl›’y› par-çalay›p yutmak için gelifltirdi¤i milliyetçi-lik projesinin tuza¤›na düflmemek konu-sunda önemli bir uyar› idi. ‹slâm dünyas›,20. asr›n bafllar›ndaki bu erken uyar›n›ngere¤ini, ne yaz›k ki yapamad›. Müslümanco¤rafya, unsurlar›n karfl›l›kl› hatalar›ylada¤›ld› ve “intizam› bozulmufl bir meclis-i




По словам Саида Нурси, «культурные и политическиеистоки национализма принадлежат не нам». Более того,вину за многие негативные явления он возлагал именно назападный «отрицательный национализм».

Ça¤dafl ‹slâm düflünürü Bediüzzaman’a göre, milliyetçilik

kültürel ve siyasi kökeni itibariyle bize ait bir kavram

de¤ildir. Hatta Bat› kaynakl› “menfi fikr-i milliyet” onun

nazar›nda suçlu idi.

ÍÓÚÓ�ÓÏ „Ó‚Ó�ËÚÒfl, ˜ÚÓ Î˛‰Ë ÒÓÁ‰‡Ì˚�‡ÁÌ˚ÏË ‰Îfl ÔÓÁÌ‡ÌËfl ‰�Û„ ‰�Û„‡ ËÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl Í�ÂÔÍËı‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ.

óÚÓ·˚ �ÛÍÓ‚Ó‰ËÚ¸ Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ,Ô�Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛˘ËÏ ÒÓ·ÓÈ ÒÚ�ÛÍÚÛ�Û�‡ÁÎË˜Ì˚ı ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı Ë ‰�Û„Ëı˝ÎÂÏÂÌÚÓ‚, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ó·Î‡‰‡Ú¸�Â‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍËÏ ÔÓ‰ıÓ‰ÓÏ ÍÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÛ. é¯Ë·ÍË Ì‡ ˝ÚÓÏ ÔÛÚËÔ�Ë‚Â‰ÛÚ «Í ÌÂÏËÌÛÂÏÓÏÛ �‡ÒÍÓÎÛ,ÔÓÔ�‡‚ËÚ¸ ÍÓÚÓ�˚È ·Û‰ÂÚ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ»(ëÓ˜., I, 472), ËÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË – ÍÌÂÔÓÔ�‡‚ËÏÓÏÛ „ÎÛ·ÓÍÓÏÛÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ Í�ËÁËÒÛ. èÓ˝ÚÓÏÛÒÂ˛˘ËÈ ÌÂÌ‡‚ËÒÚ¸ Á‡Ô‡‰Ì˚ÈÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ô�Â‚�‡ÚËÚ¸ ‚ˆË‚ËÎËÁÓ‚‡ÌÌÛ˛ Ë „ÛÏ‡ÌËÒÚË˜ÂÒÍÛ˛Í‡ÚÂ„Ó�Ë˛.

é ÚÓÏ, Í‡ÍËÏ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ÔÓÁËÚË‚Ì˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ, ë‡Ë‰ çÛ�ÒË„Ó‚Ó�ËÎ ÒÎÂ‰Û˛˘ÂÂ: «à‰ÂflÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ÒÓÒÚÓËÚ ËÁ ‰‚Ûı ÒÚÓ�ÓÌ:Ó‰Ì‡ ËÔÓÒÚ‡Ò¸ Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ÌÂ„‡ÚË‚Ì‡fl, ‚�Â‰Ì‡fl Ë ÓÔ‡ÒÌ‡fl. èÓÊË�‡fl‰�Û„Ëı, ‰ÂÈÒÚ‚Ûfl ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ, ÓÌ‡ÛÒËÎË‚‡ÂÚÒfl, Ì‡ÔÓÎÌflÂÚÒfl ÌÂÌ‡‚ËÒÚ¸˛,˝ÚÓ ‚Â‰ÂÚ Í ‚ÓÈÌ‡Ï Ë ·ÂÒÔÓ�fl‰Í‡Ï.èÓÚÓÏÛ Ë ÒÍ‡Á‡ÌÓ ‚ Ó‰ÌÓÏ ËÁ ı‡‰ËÒÓ‚è�Ó�ÓÍ‡ åÛı‡ÏÏÂ‰‡: «àÒÎ‡Ï ÓÚÏÂÌËÎ�‡ÒËÁÏ Ë ÔÎÂÏÂÌÌ˚Â ÏÂÊ‰ÓÛÒÓ·Ëˆ˚ Í‡ÍÔÂ�ÂÊËÚÍË ÌÂ‚ÂÊÂÒÚ‚‡...». Ç 26-Ï ‡flÚÂÒÛ�˚ «èÓ·Â‰‡» («îÂÚËı») Ú‡ÍÊÂÛÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ÄÎÎ‡ı Ò˜ËÚ‡ÂÚ�‡ÒËÁÏ Ë ÌÂÌ‡‚ËÒÚ¸ Ó·˚˜‡flÏË ˝ÔÓıËÌÂ‚Â‰ÂÌËfl, Ú.Â. ‰ÓËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ‚�ÂÏÂÌË.Ñ‡ÎÂÂ ë‡Ë‰ „Ó‚Ó�ËÚ, ˜ÚÓ Ë «ÒÎÓ‚‡è�Ó�ÓÍ‡, Ë ë‚fl˘ÂÌÌ˚È äÓ�‡ÌÓÚ‚Â�„‡˛Ú ‡„�ÂÒÒË‚Ì˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ Ë‚ÒÂ Ò‚flÁ‡ÌÌÓÂ Ò ˝ÚÓÈ Ë‰ÂÂÈ, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛÔÓÁËÚË‚Ì‡fl Ë Ò‚fl˘ÂÌÌ‡fl Ì‡ˆËflÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì ÌÂ ÌÛÊ‰‡ÂÚÒfl ‚ ÌÂÏ» (ëÓ˜., I,499). è�Ë‚Ó‰fl Ô�ËÏÂ�˚ ËÁ ËÒÚÓ�ËËËÒÎ‡Ï‡ Ë á‡Ô‡‰‡, ÅÂ‰ËÛÁÁ‡Ï‡Ì�‡ÒÒÛÊ‰‡ÂÚ Ó· ÓÔ‡ÒÌÓÒÚflı ‡„�ÂÒÒË‚ÌÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡, ÓÒÌÓ‚‡ÌÌÓ„Ó Ì‡ �‡ÒËÁÏÂ Ë˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÈ ÌÂÚÂ�ÔËÏÓÒÚË.

Позитивный национализм – требование жизни ëÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ ‚Ó ‚Á‡ËÏÌÓÏ ÏË�Â Ë·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË Ó·˘ÌÓÒÚÂÈ, ËÒÔÓ‚Â‰Û˛˘Ëı�‡ÁÌ˚Â �ÂÎË„ËË, „Ó‚Ó�fl˘Ëı Ì‡ �‡ÁÌ˚ıflÁ˚Í‡ı Ë ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı �‡ÁÌ˚Â˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ „�ÛÔÔ˚, – Ó‰ËÌ ËÁ „Î‡‚Ì˚ıÔ�ËÌˆËÔÓ‚ ËÒÎ‡Ï‡. ê‡ÁÎË˜Ëfl ÏÂÊ‰ÛÎ˛‰¸ÏË ÌÂ ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÎÛÊËÚ¸ ËÒÚÓ˜ÌËÍÓÏÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ‰Îfl ÊËÁÌË Ë ËÏÛ˘ÂÒÚ‚‡ Ë ÚÂÏÒ‡Ï˚Ï ÔÓ‚Ó‰ÓÏ ‰Îfl �ÓÁÌË. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒflÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì, ÚÓ Ô�ÓÔÓ‚Â‰ÛÂÏÓÂ ËÒÎ‡ÏÓÏ·�‡ÚÒÚ‚Ó ÓÒÌÓ‚‡ÌÓ Ô�ÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó Ì‡‰ÛıÓ‚ÌÓÈ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË Ë ‰ÓÎ„Â,ÔÓ�ÓÊ‰‡˛˘Ëı ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÛ˛ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸. Ç ˝ÚÓÏ ÒÏ˚ÒÎÂ ÏÓÊÌÓ

„Ó‚Ó�ËÚ¸ Ó ‰�Û„ÓÈ ËÔÓÒÚ‡ÒËÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡. ê‡ÁÏ˚¯Îflfl Ó· ˝ÚÓÏ,ÅÂ‰ËÛÁÁ‡Ï‡Ì ÓÚÏÂ˜‡ÂÚ, ˜ÚÓ «ÔÓÁËÚË‚Ì˚ÈÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ fl‚ÎflÂÚÒfl ÔÓÚ�Â·ÌÓÒÚ¸˛Ò‡ÏÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÒÎÛÊËÚÒÔÎÓ˜ÂÌÌÓÒÚË, �‡Á‚Ë‚‡ÂÚ ˜Û‚ÒÚ‚‡‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë, ÌÂÒÂÚ ÒËÎÛ, ÒÎÛÊ‡˘Û˛Ó·˘ËÏ ËÌÚÂ�ÂÒ‡Ï, fl‚ÎflÂÚÒfl Ò�Â‰ÒÚ‚ÓÏ,Ô�Ë ÔÓÏÓ˘Ë ÍÓÚÓ�Ó„Ó Í�ÂÔÌÂÚÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍÓÂ ·�‡ÚÒÚ‚Ó. à‰ÂflÔÓÁËÚË‚ÌÓ„Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ ‰ÓÎÊÌ‡ÒÎÛÊËÚ¸ ËÒÎ‡ÏÛ, ·˚Ú¸ Â„Ó Í�ÂÔÓÒÚ¸˛ Ë˘ËÚÓÏ, ÌÓ ÌÂ Á‡ÏÂÌflÚ¸ ÒÓ·Ó˛ ËÒÎ‡Ï.àÒÎ‡ÏÒÍÓÂ ·�‡ÚÒÚ‚Ó �ÓÊ‰‡ÂÚ ‰�Û„ÓÂÔÓ‰Ó·ÌÓÂ ·�‡ÚÒÚ‚Ó, ÍÓÚÓ�ÓÂ �ÓÊ‰‡ÂÚÂ˘Â Ó‰ÌÓ Ë Ú‡Í ‰Ó ·ÂÒÍÓÌÂ˜ÌÓÒÚË...»(ëÓ˜., I, 500). ëÓ„Î‡ÒÌÓ ˝ÚÓÏÛÔÓÎÓÊÂÌË˛, ÔÓÁËÚË‚Ì˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏÒÔÓÒÓ·ÂÌ Ó·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ ÒÓÎË‰‡�ÌÓÒÚ¸�‡ÁÌÓ�Ó‰Ì˚ı ˝ÎÂÏÂÌÚÓ‚, ÍÓÚÓ�˚ÂÒÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú, ÓÔË�‡flÒ¸ Ì‡ Ô�ËÌˆËÔ�‡Á‰ÂÎÂÌËfl Ô�‡‚ Ë Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚÂÈ, ÌÂËÒÔ˚Ú˚‚‡fl ÌÂÌ‡‚ËÒÚË ‰�Û„ Í ‰�Û„Û.

äÓ„‰‡ ÅÂ‰ËÛÁÁ‡Ï‡Ì‡ ÒÔ�ÓÒËÎË,ÔÓ˜ÂÏÛ ÓÌ Í�ËÚË˜ÂÒÍË ÓÚÌÓÒËÚÒfl ÍÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË, ÓÌ ÓÚ‚ÂÚËÎ,˜ÚÓ ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ ËÁ-Á‡ ÛÍ�ÂÔË‚¯Â„ÓÒfl Ì‡á‡Ô‡‰Â ÌÂ„‡ÚË‚ÌÓ„Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡. «ÇÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÓÏ ÏË�Â ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰‡ÏË ÒÚ�ÓflÚÒfl Ì‡ ÓÒÌÓ‚ÂÌÂ„‡ÚË‚ÌÓ„Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡, Ú.Â.�‡ÒËÁÏ‡» (ëÓ˜., I, 183). Ç ‰�Û„ÓÏÔ�ÓËÁ‚Â‰ÂÌËË ë‡Ë‰ çÛ�ÒË Ô�ËıÓ‰ËÚ Í‚˚‚Ó‰Û, ˜ÚÓ Á‡Ô‡‰ÌÛ˛ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆË˛ÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡˛Ú ÔflÚ¸ ÌÂ„‡ÚË‚Ì˚ıÒÚÓÎÔÓ‚, Ó‰ËÌ ËÁ ÍÓÚÓ�˚ı – �‡ÒËÁÏ:«éÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û Ì‡�Ó‰‡ÏË –�‡ÒËÁÏ, ÍÓÚÓ�˚È ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÒËÎ¸ÌÂÂ,ÔÓ‰‡‚Îflfl ‰�Û„Ëı. êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú ˝ÚÓ„Ó –ÌÂ�‡Á�Â¯ËÏ˚Â ÍÓÌÙÎËÍÚ˚ ËÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl. Ç ÚÓ ‚�ÂÏfl Í‡Í‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ì‡�Ó‰Ó‚ ‚ ËÒÎ‡ÏÂÒÚ�ÓflÚÒfl ÌÂ ÔÓ �‡ÒÓ‚ÓÏÛ Ô�ËÁÌ‡ÍÛ, ‡ Ì‡ÓÒÌÓ‚Â ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ �ÂÎË„ËÈ,ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı „�ÛÔÔ Ë Â‰ËÌÓÈ �Ó‰ËÌ˚.êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú ˝ÚÓ„Ó – ËÒÍ�ÂÌÌÂÂ·�‡ÚÒÚ‚Ó Ë ÒÔÎÓ˜ÂÌÌÓÒÚ¸ ÔÂ�Â‰ ÎËˆÓÏ‚ÌÂ¯ÌÂÈ ‡„�ÂÒÒËË» (ëÓ˜., I, 573).

Meb’usan”a (Külliyat II,1954) dönüfltü. Heryönden esen milliyetçilik rüzgarlar›, as›rla-r›n ba¤r›nda kök salan bu cihan devletinik›sa sürede malul hale getirdi.

Millet millet yarat›lm›fl›z ki,

birbirimizi tan›yal›m diye

Bat›’dan gelen milliyetçili¤in sald›rgan venefret üreten özelli¤ine dikkat çeken Bedi-üzzaman, bu kavrama ilgisiz kalmam›flt›r:“Fikr-i milliyette bir zevk-i nefsani var, gaf-letkarane bir lezzet var, fleametli bir kuv-vet var. Onun için flu zamanda hayat-› içti-maiye ile meflgul olanlara fikr-i milliyetib›rak›n›z denilmez” görüflündedir. Milli-yet fikrinin sak›ncalardan ar›nd›r›lmas› vepozitif bir misyon yüklenmesi gere¤ineiflaret etmifltir. Bu görüflünün dayana¤›,Kur’an’daki Hucurat suresinin 13. ayeti idi.“..Sizi taife taife, millet millet, kabile kabileyaratm›fl›m, ta birbirinizi tan›mal›s›n›z vebirbirinizdeki hayat-› içtimaiyeye ait mü-nasebetlerinizi bilesiniz, birbirinize mu-avenet edesiniz.Yoksa sizi kabile kabileyapt›m ki, yekdi¤erinize karfl› inkarla ya-bani bakas›n›z, husumet ve adavet edesi-niz de¤ildir.” (Külliyat I, 498) Mealini verdi-¤i bu ayette görüldü¤ü gibi, farkl› millet-ler halinde yarat›lm›fl olman›n maksad›,toplumlar›n birbirini inkar etmesi ve bir-birinden nefret etmesi de¤ildir. Kur’an’agöre, farkl› kavim ve milletler halinde ya-rat›lm›fl olmak, toplumlar›n birbiriyle ta-n›flmas›n›, medeni ve insani iliflkiler kur-mas›n› teflvik ve temin içindir.

Farkl› ›rk ve unsurlar›n yaflad›¤› bir top-lumda yönetim sorumlulu¤u tafl›yanlar›nmilliyet kavram›na gerçekçi yaklafl›m için-de olmalar› gerekecektir. Bu konudaki ha-talar›n sonucu, “kabil-i iltiyam olmamaksuretinde bir inflikak”t›r (Külliyat I, 472).Yani sonu parçalanmaya varan derin top-lumsal krizlerdir. Bu yüzden milliyet kav-ram›, Bat› düflüncesinin telkin etti¤i nef-ret üreten ba¤lamdan al›n›p, daha mede-ni ve insani bir anlam kat›na ç›kar›lmakgerekir.

Milliyet kavram›na farkl› bir anlam bo-yutu kazand›rmada Bediüzzaman’›n fluaç›l›m› yol göstericidir “Fikr-i milliyet iki k›-s›md›r: Bir k›sm› menfidir, fleametlidir, za-rarl›d›r. Baflkas›n› yutmakla beslenir, di¤er-lerine adavetle devam eder, müteyakk›zdavran›r. fiu ise, muhasemet ve keflmekeflesebeptir. Onun içindir ki, hadis-i flerifte fer-man etmifl: “‹slâm, cahiliyetten kalma ›rk-ç›l›k ve kabilecili¤i ortadan kald›rm›flt›r....”demekte ve Kur’anda da Fetih suresinin




Единственное средство выстоять против Запада – образование Ç Á‡Ô‡‰ÌÓÏ ÏË�Â �‡ÒËÁÏ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒÓ·ÓÈ ‚‡ÊÌ˚È ˝ÎÂÏÂÌÚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈÒÓÎË‰‡�ÌÓÒÚË. á‰ÂÒ¸ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎ¸ ËÌÓÈ�‡Ò˚ ÓÚ˜ÛÊ‰‡ÂÚÒfl. íÂÏ Ò‡Ï˚Ï á‡Ô‡‰Ô�Ó‰ÓÎÊ‡ÂÚ Ú�‡‰ËˆË˛ ÓÚÚ‡ÎÍË‚‡ÌËfl«‰�Û„Ó„Ó», ÔÓ�ÓÊ‰‡fl ÔÓ‚Ó‰ ‰Îfl‚ÓÁÌËÍÌÓ‚ÂÌËfl ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚. ÅÂ‰ËÛÁÁ‡Ï‡Ì‚Ë‰ËÚ ‰‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ Ö‚�ÓÔ˚: Û Ó‰ÌÓÈÖ‚�ÓÔ˚ Ô�Ë‚ÂÚÎË‚ÓÂ ÎËˆÓ, ÓÌ‡ ÓÔË�‡ÂÚÒfl‚ Ò‚ÓËı ‰ÂÈÒÚ‚Ëflı Ì‡ Ì‡ÛÍÛ, «ÒÎÛÊËÚÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË Ë Á‡˘Ë˘‡ÂÚ Ô�‡‚‡». çÓÂÒÚ¸ Ö‚�ÓÔ‡, «ÚÓÎÍ‡˛˘‡fl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó Í�‡ÒÚÓ˜ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚË Ë ÒÓ‚Â�¯ÂÌË˛Ó¯Ë·ÓÍ» (ëÓ˜., I, 643), ËÏÂ˛˘‡fl‡„�ÂÒÒË‚ÌÓÂ ÎËˆÓ. ÅÂ‰ËÛÁÁ‡Ï‡Ì ÌÂ ÏÓ„ ÌÂÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl Í�ËÚË˜ÂÒÍË Í ˝ÚÓÈ «‰�Û„ÓÈ»Ö‚�ÓÔÂ.

ë‡Ë‰ çÛ�ÒË Ò˜ËÚ‡Î, ˜ÚÓ „Î‡‚Ì˚Ï˘ËÚÓÏ, ÍÓÚÓ�˚È ÒÏÓÊÂÚ Á‡˘ËÚËÚ¸ËÒÎ‡ÏÒÍËÈ ÏË� ÓÚ �‡ÒËÒÚÒÍÓÈ ÙËÎÓÒÓÙËËá‡Ô‡‰‡, fl‚ÎflÂÚÒfl Í‡˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂÓ·�‡ÁÓ‚‡ÌËÂ. éÌ ÏÂ˜Ú‡Î Ó· ÓÚÍ�˚ÚËËËÒÎ‡ÏÒÍÓ„Ó ÛÌË‚Â�ÒËÚÂÚ‡, „‰Â ÒÚÛ‰ÂÌÚ˚-ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÂ ËÏÂÎË ·˚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ËÁÛ˜‡Ú¸ ÔÓÁËÚË‚Ì˚Â Ì‡ÛÍË ËÓ‰ÌÓ‚�ÂÏÂÌÌÓ ÔÓÎÛ˜‡Ú¸ ıÓ�Ó¯ÂÂ�ÂÎË„ËÓÁÌÓÂ Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËÂ. Ç Ú‡ÍÓÏ ÒÎÛ˜‡Â«ÌÂ„‡ÚË‚Ì˚È Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ÌÂ ÒÏÓÊÂÚÔ�Ë˜ËÌËÚ¸ ‚�Â‰ ÏÛÒÛÎ¸Ï‡ÌÒÍËÏ Ì‡�Ó‰‡Ï»(ëÓ˜., I, 1904). ç‡ Ô�ÓÚflÊÂÌËË ‚ÒÂÈ Ò‚ÓÂÈÊËÁÌË ÓÌ ÒÚ�ÂÏËÎÒfl �Â‡ÎËÁÓ‚‡Ú¸ ˝ÚÛÏÂ˜ÚÛ, ‰Îfl ˜Â„Ó ÌÂÓ‰ÌÓÍ�‡ÚÌÓ Ó·�‡˘‡ÎÒflÍ �ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Û ÒÚ�‡Ì˚.

Ç 1930-Â „Ó‰˚ ÅÂ‰ËÛÁÁ‡Ï‡Ì ÔËÒ‡Î, ˜ÚÓ«Ô�Ó¯Î˚È ‚ÂÍ ÏÓ„ ÒÚ‡Ú¸ ‚ÂÍÓÏÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈ. çÓ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ‚ÂÍ ÌÂÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ‚ÂÍÓÏ �‡Á‰ÂÎÂÌËfl Ì‡„�ÛÔÔ˚» (ëÓ˜., I, 559). èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ XIX ‚.·˚Î ‚ÂÍÓÏ ÔÓ‰˙ÂÏ‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ë‰ÂÈ,‡ ‚ XX ‚. Ô�ÓËÁÓ¯ÎÓ �‡Á‰ÂÎÂÌËÂ ÏË�‡ Ì‡·ÎÓÍË. åËÍ�ÓÌ‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ ·˚Î ÌÂ ‚ÒÓÒÚÓflÌËË Ô�ÓÚË‚ÓÒÚÓflÚ¸ ˝ÚËÏ ·ÎÓÍ‡Ï.çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ·˚ÎÓ ËÒÍ‡Ú¸ ËÌ˚Â ÔÛÚË�Â¯ÂÌËfl ˝ÚÓ„Ó Ô�ÓÚË‚Ó�Â˜Ëfl,ÓÒÌÓ‚˚‚‡flÒ¸ Ì‡ „ÛÏ‡ÌÌ˚ı ËÏË�ÓÎ˛·Ë‚˚ı Ô�ËÌˆËÔ‡ı ËÒÎ‡Ï‡. Ç˝ÚÓÏ Ë ÒÓÒÚÓflÎ‡ „Î‡‚Ì‡fl ˆÂÎ¸ ë‡Ë‰‡çÛ�ÒË. �

26. ayetinde de, ›rkç›l›¤›n, ‹slâmiyet öncesivahflet ve karanl›k döneme iflaret edenadeti olarak görüldü¤üne vurgu yapmak-tad›r. ‹fadelerinin devam›nda “‹flte flu Ha-dis-i flerif ve ayet-i kerime, kati bir surettemenfi bir milliyeti ve fikr-i unsuriyeti ka-bul etmiyorlar. Çünkü müspet ve mukad-des ‹slâmiyet milliyeti ona ihtiyaç b›rakm›-yor.”(Külliyat I, 499) demektedir. Bediüzza-man ‹slâm ve Bat› tarihinden verdi¤i ör-neklerle düflmanl›k ve nefret üreten ›rkç›-l›k ve kavmiyetçilik anlam›ndaki menfimilliyetin zararlar›na dikkat çekmektedir.

Müspet milliyetçilik

hayat›n gere¤idir

Farkl› din, dil ve ›rka ba¤l› topluluklar›nbir arada güven içinde yaflamas› ‹slâm’›ntemel öngörülerinden birisidir. Toplum-daki farkl›l›klar, insanlar›n can ve mal gü-venlikleri aç›s›ndan ayr›mc›l›k sebebi ola-maz. Hele Müslüman unsurlar aras›ndadinin telkin etti¤i kardefllik zeminindebuluflmak, siyasi yükümlülükten önce,manevi bir mükellefiyet ve mecburiyettir.Burada milliyet kavram›n›n ikinci anlamboyutu karfl›m›za ç›k›yor: Bediüzzamanbu kavram›n anlam› ile ilgili olarak “müs-bet milliyet, hayat-› içtimaiyenin ihtiyac-›dâhilîsinden ileri geliyor. Teavüne, tesa-nüde sebeptir; menfaatli bir kuvvet te-min eder, uhuvvet-i ‹slâmiyeyi daha ziya-de teyit edecek bir vas›ta olur. fiu müspetfikr-i milliyet, ‹slâmiyet’e hâdim olmal›,kale olmal›, z›rh› olmal›; yerine geçme-meli. Çünkü ‹slâmiyet’in verdi¤i uhuvvetiçinde bin uhuvvet var.” (Külliyat I, 500).Buna göre, farkl› unsurlar, birbirlerindennefret etmeden, müspet milliyet kavra-m›n›n dayan›flma öngörüsü ile hayat›nhak ve yükümlülüklerini paylaflmak du-rumundad›rlar.

‹slâmiyet’in, “medeniyet-i haz›raya” ni-çin so¤uk bakt›¤› Bediüzzaman’a soruldu-¤unda bunun sebeplerinden birisini Ba-

t›’n›n benimsedi¤i “menfi milliyet” anlay›-fl›yla aç›klam›flt›r. “Medeniyet-i haz›ra ce-maatlerin rab›tas›n› unsuriyet ve menfimilliyet bilir.” demektedir (Külliyat I, 183).Baflka bir eserinde Bat› medeniyetinin beflmenfi esas üzerine kuruldu¤unu, bunlar-dan birisinin de ›rkç›l›k oldu¤una dikkatçekiyor: “Kitleler mabeynindeki rab›tas›,aheri (baflkas›n›) yutmakla beslenen un-suriyet ve menfi milliyettir. O ise fle’ni, (ne-ticesi) böyle müthifl tesadümdür.” Halbu-ki ‹slâm’›n toplum bütünlü¤ünü sa¤la-mada kabul etti¤i esas, “unsuriyet ve mil-liyet yerine, rab›ta-› dini, vatani, s›n›f›d›rki, fle’ni samimi uhuvvet ve müsalemet veharicin tecavüzat›na karfl› yaln›z tedafü-dür.” (Külliyat I,573).

Bat›’ya karfl› tek çare e¤itim

Bat› kültüründe ›rkç›l›k toplumsal bütün-leflmenin önemli bir belirleyicisidir. Kendi›rk›ndan olmayan› d›fllama anlay›fl›na da-yanan Bat› dünyas›, halen kendinden ol-mayan› d›fllama gelene¤ini sürdürmeyeve bu yüzden çat›flma kültürünü yer yerbeslemeye devam ediyor. Bediüzzaman,bu noktada “Avrupa ikidir” ayr›m› yapmakgere¤i duymufltur. Birinci Avrupa “Adaleve hakkaniyete hizmet eden” bilime daya-l› olumlu yüzüdür. ‹nsanl›¤› “sefahat vedalalete sevkeden” (Külliyat I, 643) sald›r-gan özelli¤i Avrupa’n›n ikinci yüzüdür. Buyönünü fliddetle elefltirmifltir.

Bat›’n›n ›rkç› temele dayanan fikirleri-nin ‹slâm dünyas›n› menfi etkilememesiiçin e¤itime önem verilmesini önceliklitedbir olarak görmüfltür. ‹slâm dünyas›n-dan gelen ö¤rencilere fen ve din bilimle-rinin birlikte ve kaynaflt›rarak e¤itim ve-recek “bir dar-ül fünun, bir ‹slâm üniver-sitesi” aç›lmas›n› bu maksatla istemifltir.Böylece “‹slâm kavimlerini menfi ›rkç›l›k”ifsat edemeyecektir (Külliyat I, 1904). E¤i-timin bu yönde yap›lanmas›n› temin içinhayat› boyunca yönetimleri ikaz çabas›içinde olmufltur.

Bediüzzaman, 1930’lu y›llarda “ge-çen as›r milliyet asr› olabilirdi. fiu as›runsuriyet asr› de¤il”(Külliyat I, 559) di-yordu. Zira 19. as›r milliyetçi ak›mlar›ngeçerli oldu¤u bir dönemdi. Fakat 20.as›rda beynelmilel görüfllere dayal› birbloklaflma süreci yaflanmaktayd›. Siyasive askerî alanda yaflanan bloklaflmayamikro milliyetçilikle karfl› koyman›n im-kan› yoktu. ‹slâm’›n insani ve bar›flç› bo-yutundan hareketle çözümler üretmekgerekiyordu. O da bunu yapt›. �




Позитивный национализм способен обеспечитьсолидарность разнородных элементов, которыесосуществуют, опираясь на принцип разделения прав иобязанностей, не испытывая ненависти друг к другу.

Farkl› unsurlar, birbirlerinden nefret etmeden, müspet

milliyet kavram›n›n dayan›flma öngörüsü ile hayat›n hak

ve yükümlülüklerini paylaflmak durumundad›rlar.




Два лица Араратаглазами патриарха Армянской Апостольской церкви в Турции Месропа II

Беседовал: Джемаль Ушак Генеральный секретарь Платформы межкультурного диалога (КАДИП), редактор отдела культуры журнала «ДА» (Стамбул).

Türkiye Ermenileri Patri¤i Mesrop Mutafyan’›n gözüyle

Ararat’›n iki yüzüKonuflan: Cemal Uflak

Kültürleraras› Diyalog Platformu Genel Sekreteri, DA dergisi kültür editörü (‹stanbul).

ä ‚ÂÎËÍÓÏÛ ÒÓÊ‡ÎÂÌË˛, ‰ÓÎ„ÓÂ ‚�ÂÏflÚÛ�ÂˆÍÓ-‡�ÏflÌÒÍËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl�‡ÒÒÏ‡Ú�Ë‚‡˛ÚÒfl ˜Â�ÂÁ Ô�ËÁÏÛ ÒÔÓ�Ó‚ Ó«„ÂÌÓˆË‰Â ‡�ÏflÌ». Ä ‚Â‰¸ ·ÎËÁÍËÂÍÓÌÚ‡ÍÚ˚ ‡�ÏflÌ Ë ÚÛ�ÓÍ Ì‡˜‡ÎËÒ¸ ·ÓÎÂÂÒÂÏËÒÓÚ ÎÂÚ Ì‡Á‡‰, ËÒÚÓ�Ëfl ˝ÚËıÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ì‡ÒÚÓÎ¸ÍÓ ·Ó„‡Ú‡ ËÛ‰Ë‚ËÚÂÎ¸Ì‡, ˜ÚÓ ÓÌË ÌÂ ÏÓ„ÛÚ ÒÚ‡Ú¸ÛÁÌËÍ‡ÏË «Ú�‡„Â‰ËË 1915 „.» Ë ·˚Ú¸ÔÓÁ‡·˚Ú˚ÏË ‚ÒÂÏË. äÓÌÙÎËÍÚ ‰‚ÛıÌ‡�Ó‰Ó‚, ÓÍÓÎÓ ¯ÂÒÚËÒÓÚ ÎÂÚ ÊË‚¯Ëı�fl‰ÓÏ ‚ ÏË�Â, ·˚Î ÒÔ�Ó‚ÓˆË�Ó‚‡Ì‚ÏÂ¯‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ ‚ÌÂ¯ÌËı ÒËÎ. ÇÓ·˚˜‡flı Ë Ú�‡‰ËˆËflı ˝ÚËı ‰‚Ûı Ì‡�Ó‰Ó‚ÌÂÚ�Û‰ÌÓ Á‡ÏÂÚËÚ¸ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ÂÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Â Ô‡�‡ÎÎÂÎË. Ç Ó˜Â�Â‰ÌÓÈ �‡ÁÛ·Â‰ËÚ¸Òfl ‚ ˝ÚÓÏ ÏÌÂ ÔÓÁ‚ÓÎËÎ‡ ÔÓÂÁ‰Í‡‚ Ö�Â‚‡Ì ‚ Ï‡Â 2005 „., ‡ Ú‡ÍÊÂÔÛÚÂ¯ÂÒÚ‚ËÂ ‚ ÒË�ËÈÒÍËÈ „Ó�Ó‰ ï‡ÎÂ·(ÄÎÂÔÔÓ). è�Ó„ÛÎË‚‡flÒ¸ ÔÓ �˚ÌÍÛ, flÓ·�‡ÚËÎ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Ì‡ „�ÛÔÔÛ Ï‡Î¸˜Ë¯ÂÍ,„Ó‚Ó�fl˘Ëı ÏÂÊ‰Û ÒÓ·ÓÈ ÔÓ-ÚÛ�ÂˆÍË. ü·˚Î Û‚Â�ÂÌ, ˜ÚÓ Ï‡Î¸˜ËÍË ËÏÂ˛ÚÚÛ�ÂˆÍÓÂ Ô�ÓËÒıÓÊ‰ÂÌËÂ, ÌÓ ÍÓ„‰‡ÒÔ�ÓÒËÎ Ëı ËÏÂÌ‡, ÓÍ‡Á‡ÎÓÒ¸, ˜ÚÓ Ó‰ÌÓ„ÓÁÓ‚ÛÚ Ä�ÚËÌ, ‰�Û„Ó„Ó – äË�ÍÓ�, Ú�ÂÚ¸Â„Ó– ë‡‡Í. ìÊÂ ˜ÂÚ˚�Â ÔÓÍÓÎÂÌËfl ˝ÚËı‡�ÏflÌÒÍËı ÒÂÏÂÈ ÊË‚ÛÚ ‚ ÄÎÂÔÔÓ. åÂÌflÛ‰Ë‚ËÎÓ, ˜ÚÓ ‰ÂÚË „Ó‚Ó�ËÎË Ì‡‡ÌÚÂÔÒÍÓÏ, Ï‡�‡¯ÒÍÓÏ Ë Í‡ÈÒÂ�ËÌÒÍÓÏ„Ó‚Ó�‡ı, ÍÓÚÓ�˚Â ‚ Ò‡ÏÓÈ íÛ�ˆËË ÛÊÂÒÚ‡ÎË Á‡·˚‚‡Ú¸Òfl. Ö˘Â ÒËÎ¸ÌÂÂ ÏÂÌflÛ‰Ë‚ËÎÓ ÚÓ, ˜ÚÓ „Ó‚Ó�ËÎË ÓÌË Ó· ÛÒÔÂı‡ıÚÛ�ÂˆÍËı ÙÛÚ·ÓÎ¸Ì˚ı ÍÓÏ‡Ì‰.

èÂ˜‡Î¸ÌÓ, ˜ÚÓ ÔÓÎËÚËÍ‡Ô�Â‰ÔÓ˜ËÚ‡ÂÚ Á‡ÌËÏ‡Ú¸ÒflÍÓÌÙÎËÍÚÌ˚ÏË ÒËÚÛ‡ˆËflÏË, Ì‡Ô�Ó˜¸Á‡·˚‚‡fl Ó·Ó ‚ÒÂÏ ÔÓÁËÚË‚ÌÓÏ. ÉÎ‡‚Ì˚È�Â‰‡ÍÚÓ� ÚÛ�ÂˆÍÓ-‡�ÏflÌÒÍÓÈ „‡ÁÂÚ˚«Ä„ÓÒ» É�‡ÌÚ ÑËÌÍ ÔÓ‰‚Â�„Òfl·ÂÁÊ‡ÎÓÒÚÌÓÏÛ Ì‡Ô‡‰ÂÌË˛ Ì‡ ÙÓÌÂ Ú‡ÍÓÈÌ‡Ô�flÊÂÌÌÓÈ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ Ó·ÒÚ‡ÌÓ‚ÍË.àÁ‚ÂÒÚËÂ Ó ÒÏÂ�ÚË É�‡ÌÚ‡ „ÎÛ·ÓÍÓ�‡ÒÒÚ�ÓËÎÓ ‚ÒÂı Ì‡Ò. É�‡ÌÚ Ô�Ë‚ÎÂÍ‡Î‚ÌËÏ‡ÌËÂ ÒÏÂÎ˚ÏË �‡ÒÒÛÊ‰ÂÌËflÏË Ó·

‡�ÏflÌÒÍÓÈ ‰Ë‡ÒÔÓ�Â Ë „ÂÌÓˆË‰Â ‡�ÏflÌ.é˜Â‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ ˆÂÎ¸ «ÚÂÏÌ˚ı ÒËÎ»Ò‚Ó‰ËÚÒfl Í ËÒÍÛÒÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ ÒÓÁ‰‡ÌË˛ÍÓÌÙÎËÍÚÌÓÈ ÒËÚÛ‡ˆËË ÏÂÊ‰Û ‰‚ÛÏfl˝ÚÌÓÒ‡ÏË. çÓ ÛÊÂ ÒÂÈ˜‡Ò ÏÓÊÌÓ „Ó‚Ó�ËÚ¸Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ˝ÚÓ Í�Ó‚‡‚ÓÂ Ô�ÂÒÚÛÔÎÂÌËÂ ÌÂÒÓÒÎÛÊËÎÓ ÒÎÛÊ·˚ ÌËÁÍËÏ ÔÎ‡Ì‡Ï ÚÂı,ÍÚÓ ÒÚÓËÚ Á‡ ˝ÚËÏ ÒÓ·˚ÚËÂÏ. ç‡‰ÂÂÏÒfl,˜ÚÓ Ë ÌÂ ÒÓÒÎÛÊËÚ.

å˚ Ó·�‡ÚËÎËÒ¸ Í ‡‚ÚÓ�ËÚÂÚÌÓÏÛ�ÂÎË„ËÓÁÌÓÏÛ ‰ÂflÚÂÎ˛ è‡Ú�Ë‡�ıÛÄ�ÏflÌÒÍÓÈ ÄÔÓÒÚÓÎ¸ÒÍÓÈ ˆÂ�Í‚Ë ‚íÛ�ˆËË åÂÒ�ÓÔÛ II Ò ÚÂÏ, ˜ÚÓ·˚ ÓÌÔ�ÓÍÓÏÏÂÌÚË�Ó‚‡Î ÒÎÛ˜Ë‚¯ÂÂÒfl ËÔÓ‰ÂÎËÎÒfl Ò‚ÓËÏ ÏÌÂÌËÂÏ ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓÚÛ�ÂˆÍÓ-‡�ÏflÌÒÍÓ„Ó ‚ÓÔ�ÓÒ‡.

åÌÂ Í‡ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ ‚Á„Îfl‰˚ è‡Ú�Ë‡�ı‡ÓÍ‡ÊÛÚ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸ÌÓÂ ‚ÎËflÌËÂ ÌÂÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ Ô�ÓˆÂÒÒ Ò·ÎËÊÂÌËfl Ì‡�Ó‰Ó‚,ÊË‚Û˘Ëı ÔÓ �‡ÁÌ˚Â ÒÚÓ�ÓÌ˚ Ä�‡�‡�Ú‡,ÌÓ ËÏÂ˛˘Ëı Ú‡Í ÏÌÓ„Ó Ó·˘Â„Ó, ÌÓ Ë Ì‡ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËÂ ÏË�‡ Ë ÒÓ„Î‡ÒËfl ‚ Ö‚�‡ÁËË Ë‚Ó ‚ÒÂÏ ÏË�Â.

Maalesef, Türk-Ermeni ‹liflkileri, nicezamandan beri hep, “soyk›r›m” tart›fl-malar› çerçevesinde ele al›na gelmifltir.Halbuki yedi yüz y›l öncesine dayananTürklerin ve Ermenilerin beraberli¤i,“1915 Büyük Ac›s›” sonras›na hapsedile-meyecek kadar zengin, derin ve olumluiliflkilere dayanmaktad›r. Genel hatlar›y-la alt› yüz y›l büyük ölçüde birlikte bar›fliçinde yaflayan bu halklar›n ihtilaf›, sonyüzy›lda, yabanc› unsurlar›n devreye gir-mesiyle bafllam›flt›r.

Yüzy›llardan beri, Anadolu toprakla-r›n› paylaflan bu iki milletin görenek vegeleneklerinde çok anlaml› paralelliklervard›r. Bunun unutulmaz bir tezahürü-nü 2005 y›l› May›s ay›nda Erivan’a; Eylülay›nda ise Suriye’nin Halep flehrine yap-t›¤›m seyahat s›ras›nda müflahede et-mifltim. Tarihî Halep çarfl›s›nda arala-

ÑÊÂÏ‡Î¸ ì¯‡Í: ä‡Í-ÚÓ ‚˚ ÒÍ‡Á‡ÎË:«çÂ Á‡ÒÚ‡‚ÎflÈÚÂ Ì‡Ò ‰ÂÎ‡Ú¸ ‚˚·Ó�ÏÂÊ‰Û ‰‚ÛÏfl Î˛·ËÏ˚ÏË». óÚÓ ‰Îfl ‚‡Ò‚ Ò‚flÁË Ò ˝ÚËÏ ÁÌ‡˜ËÚ ·˚Ú¸„�‡Ê‰‡ÌËÌÓÏ íÛ�ˆËË Ë ‡�ÏflÌËÌÓÏ?ä‡ÍËÂ Ù‡ÍÚÓ�˚ Á‡ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ‚‡ÒÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸Òfl ÔÂ�Â‰ ‚˚·Ó�ÓÏ?

è‡Ú�Ë‡�ı åÂÒ�ÓÔ II: ü Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓÔ�ÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ·˚Ú¸ �Â‡ÎËÒÚÓÏË Ô�‡„Ï‡ÚËÍÓÏ. å˚ – „�‡Ê‰‡ÌÂ íÛ�ÂˆÍÓÈêÂÒÔÛ·ÎËÍË. É‰Â ·˚ Ï˚ ÌË ·˚ÎË, Û Ì‡Ò ‚�ÛÍ‡ı ÚÛ�ÂˆÍËÈ Ô‡ÒÔÓ�Ú. ë ÚÓ˜ÍË Á�ÂÌËfl„�‡Ê‰‡ÌÒÚ‚‡, Ï˚ ÊËÚÂÎË íÛ�ˆËË. ä‡Í Ë‚ÒÂ „�‡Ê‰‡ÌÂ ˝ÚÓÈ ÒÚ�‡Ì˚, Ï˚ ÒÎÛÊËÏ ‚‡�ÏËË Ë ÔÎ‡ÚËÏ Ì‡ÎÓ„Ë. Ö˘Â �‡Á ÔÓ‚ÚÓ�˛:Ï˚ Ò‡Ï˚Â Ì‡ÒÚÓfl˘ËÂ „�‡Ê‰‡ÌÂ íÛ�ÂˆÍÓÈêÂÒÔÛ·ÎËÍË. é‰ÌÓ‚�ÂÏÂÌÌÓ Ò ˝ÚËÏ, Ï˚Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÏ ÍÓ�ÂÌÌÓÈ Ì‡�Ó‰ ÄÌ‡ÚÓÎËË,·ÓÎÂÂ Ú�Âı Ú˚Òfl˜ ÎÂÚ Ô�ÓÊË‚‡˛˘ËÈ Ì‡˝ÚËı ÁÂÏÎflı. å˚ – ‡�ÏflÌÂ, ı�ËÒÚË‡ÌÂ, ÛÌ‡Ò ·Ó„‡Ú˚Â Ó·˚˜‡Ë Ë Ú�‡‰ËˆËË, ÂÒÚ¸ Ò‚ÓÈ‡ÎÙ‡‚ËÚ Ë ÎËÚÂ�‡ÚÛ�‡. à Ï˚ Ò‡ÏË, Ë�ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó ÒÚ�‡Ì˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ Ó˜ÂÌ¸ÓÒÚÓ�ÓÊÌ˚ Ë ÌÂ ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ÍÓÌÙÎËÍÚÌ˚ıÒËÚÛ‡ˆËÈ ÏÂÊ‰Û Ì‡¯ÂÈ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚ¸˛ ËÚÛ�ÂˆÍËÏ „�‡Ê‰‡ÌÒÚ‚ÓÏ. á‡ ÔÂ�ËÓ‰ ÒÓ‚�ÂÏÂÌ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËË Ë ‰ÓÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl ÒÙÓ�ÏË�Ó‚‡Î‡Ò¸ÍÛÎ¸ÚÛ�‡ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ„Ó Ô�ÓÊË‚‡ÌËfl. à ÓÌ‡‰ÓÎÊÌ‡ ÔÓ‰ÔËÚ˚‚‡Ú¸Òfl Ë �‡Á‚Ë‚‡Ú¸Òfl.èÂ�‚˚Â ÍÓÌÚ‡ÍÚ˚ ‡�ÏflÌ Ò ı‡Á‡�ÒÍËÏËÔÎÂÏÂÌ‡ÏË ÓÚÌÓÒflÚÒfl Í V ‚. ùÚÓ‰ÎËÚÂÎ¸Ì˚È ‚�ÂÏÂÌÌÓÈ Ô�ÓÏÂÊÛÚÓÍ, ‚ÍÓÚÓ�ÓÏ Í�Ó‚¸ Ë Ì‡ÒËÎËÂ Ô�Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛ÚÒÓ·ÓÈ �Â‰ÍËÂ Ù�‡„ÏÂÌÚ˚. ÉÓ‚Ó�fl ÓÚ�‡„Â‰ËË 1915 „., ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ô�ËÁÌ‡Ú¸,˜ÚÓ Ó‰Ì‡ ËÁ Ô�Ë˜ËÌ – Ó¯Ë·ÍËÔ�‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ÚÓ„Ó ‚�ÂÏÂÌË, ‡ ‚ÚÓ�‡fl –‚ÏÂ¯‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ‰�Û„Ëı „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚. çÓ Ë‡�ÏflÌÒÍËÂ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ Ô‡�ÚËË ÚÓÊÂ ÌÂ

ÒË‰ÂÎË ÒÎÓÊ‡ �ÛÍË. Ä�ÏflÌÒÍËÂ Ô‡Ú�Ë‡�ıËÚ‡ÍÊÂ Ò‰ÂÎ‡ÎË �fl‰ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı Ó¯Ë·ÓÍ.çÓ ÒÂÈ˜‡Ò Ì‡‰Ó ÒÏÓÚ�ÂÚ¸ ‚ÔÂ�Â‰.çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‚ÒÔÓÏÌËÚ¸ ‚ÒÂ ÚÓ ıÓ�Ó¯ÂÂ,˜ÚÓ ·˚ÎÓ ‚ ËÒÚÓ�ËË, „Ó‚Ó�ËÚ¸ Ó ÔÓ·Â‰‡ı ËÛÒÔÂı‡ı, ÍÓÚÓ�˚Â ·˚ÎË ‰ÓÒÚË„ÌÛÚ˚ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚ÏË ÛÒËÎËflÏË ÚÛ�ÓÍ Ë ‡�ÏflÌ,ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ô�ËÎ‡„‡Ú¸ ÛÒËÎËfl, ÍÓÚÓ�˚ÂÔÓÒÎÛÊ‡Ú Ô�ËÏË�ÂÌË˛ ˝ÚËı Ì‡�Ó‰Ó‚.ç‡Ô�flÊÂÌÌ‡fl ‡ÚÏÓÒÙÂ�‡ ÌËÍÓÏÛ ÌÂÌÛÊÌ‡.

И смешанныебраки тоже есть!

ä‡ÍÓ‚Ó ‚‡¯Â ÏÌÂÌËÂ Ó ÔÓÁËˆËËÄ�ÏÂÌËË, î�‡ÌˆËË Ë ‰�Û„Ëı ÒÚ�‡Ì ‚

r›nda Türkçe konuflmakta ve flakalafl-makta olan bir grup genci Türk zanne-derek yanlar›na yaklaflm›flt›m. Me¤er,adlar› Artin, Kirkor ve Sahak olan genç-ler, dört kuflak öncesi Anadolu’dan gele-rek Halep’e yerleflen Ermeni ailelerin ço-cuklar› imifl. Çok gariptir ki, Anadolu’ dadahi, kaybolmaya yüz tutmufl, Antep,Marafl ve Kayseri flivesi ile ama pürüzsüzbir ifade ile konufluyorlard›. Yine çok ga-riptir ki, muhabbetin konusu da, Türkfutbol tak›mlar›n›n baflar›s› idi.

Maalesef, siyaset arenas›, ortakl›klar-dan veya beraberlikten ziyade ihtilaf ve




Месроп II на конференции, посвященной теме «межрелигиозному диалогу». Май 2005 г., Швеция/Гетебург

Mesrop II, May›s 2005’te ‹sveç’in Göteburg flehrinde gerçekleflen “Dinleraras› Diyalog” toplant›s›nda

Месроп II ипредставители мировыхрелигий на конференции«По следам Авраама». Ноябрь2006 г., Турция/Шанлыурфа

Mesrop II ve semavi dinler temsilcileri,“Hz. ‹brahim’in ‹zinde” konulutoplant›da. fianl›urfa, Kas›m 2006

tart›flmalar üzerine odaklanm›fl durum-da. Türk Ermeni gazetesi Agos’un GenelYay›n Yönetmeni H›rant Dink böyle birsiyasi atmosferde menfur bir sald›r› so-nucu hayata veda etti. Yaflananlar bir-çoklar› gibi bizi de derin üzüntüye bo¤-du. Dink, diaspora Ermenileri ve soyk›r›-m› konular›ndaki fikirleriyle gündemegelen birisiydi. Besbelli ki, birtak›m “ka-ranl›k mihraklar”›n bir hedefi de, iki top-lum aras›nda ihtilaf› derinlefltirerek; ola-y› “çat›flma rant›na” dönüfltürmek. An-cak flimdiden flunu söyleyebiliriz ki, bukanl› cinayet inflallah böyle bir amacahizmet etmeyecek.

Yaflanan bu olay da dahil olmaküzere Ermeni-Türk iliflkilerine dönük fi-kirlerine müracaat etti¤imiz Say›nMesrop II’nin bak›fl aç›s›n›n, sadece“Ararat’›n iki taraf›nda yaflayan” amaortak çok fleyi olan topluluklar›n kay-naflmas›na de¤il, hem Avrasya insan›-n›n, hem de dünya halklar›n›n bar›fliçinde, huzurla yaflamas›na katk› sa¤-layaca¤›na inan›yorum.

Cemal Uflak: Bir vesileyle “Bizi ikisevgili aras›nda tercihe mecbur b›rak-may›n›z” mealinde bir söz söylemiflti-niz. Bu ba¤lamda, Türkiye Cumhuriyetivatandafll›¤› ve Ermeni kimli¤i kavram-lar› sizin için ne ifade ediyor? Sizi buanlamda tercihe zorlayan etken ve ne-denler nelerdir?

Mesrop II: Bu konuda “her fleydenönce gerçekçi ve pragmatik olmak ge-rekir” diye düflünüyorum. Biz T.C. va-tandafl›y›z. Dünyada nereye gidersekgidelim, tafl›d›¤›m›z pasaport ve kimlikT.C.’ne aittir. Vatandafll›k ba¤lar›m›zlabiz Türkiyeliyiz. Vatani vazifemiz olanaskerlik görevini yap›yor, vergilerimiziödüyoruz. Tek sözle, biz öz be öz T.C. va-tandafl›y›z. Ancak ayn› zamanda da butopraklarda yaklafl›k 3000 y›ll›k tarihiy-le Anadolu’nun öz halklar›ndan olanbir kavmin üyeleriyiz. Ermeniyiz, H›ris-tiyan›z, örf ve adetlerimiz, gelenek-gö-reneklerimiz gayet zengin, kendi yaz›-m›z ve edebiyat›m›z var. Bunlar› T.C. va-tandafll›¤› kimli¤imizle çat›flt›rmaktanhem biz, hem de yöneticilerimiz dikkat-le kaç›nmal›d›r. Osmanl›’dan bu günebir “birlikte yaflama kültürü” gelifltiril-mifl. Bunun beslenmesi, gelifltirilmesigerekir. ‹lk Hazar boylar›yla Ermenilerintan›fl›kl›¤›, 5. yüzy›la dayan›r. Bu uzun

bir zaman süreci. Bu uzun süreçte flid-detli-kanl› olaylar nispeten çok az rast-lanan olaylard›r. 1915’te yaflanan k›r›m-da, itiraf etmek gerekir ki, hem zama-n›n hükümetinin hatas› ve hem de odönemin yabanc› hükümetlerinin par-ma¤› vard›r. Ermeni siyasi partileri derahat durmam›fllard›r. ‹stanbul Ermenipatrikleri de bazen do¤ru politikalar




ÓÚÌÓ¯ÂÌËË Ú‡Í Ì‡Á˚‚‡ÂÏÓ„Ó«„ÂÌÓˆË‰‡ ‡�ÏflÌ», ÍÓÚÓ�˚È ÌÂÔ�ËÁÌ‡ÂÚ íÛ�ˆËfl? ä‡Í ˝Ú‡ ÒËÚÛ‡ˆËflÓÚ�‡Ê‡ÂÚÒfl Ì‡ Ç‡Ò, ‰ÛıÓ‚ÌÓÏ ÎË‰Â�ÂÚÛ�ÂˆÍËı ‡�ÏflÌ?

á‡Ô‡‰Ì˚Â ÒÚ�‡Ì˚ ËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛Ú „ÂÌÓˆË‰‚ Í‡˜ÂÒÚ‚Â ÍÓÁ˚�ÌÓÈ Í‡�Ú˚ ‚ Ë„�Â Ô�ÓÚË‚íÛ�ˆËË. Ç „ÎÛ·ËÌÂ ‰Û¯Ë ‡�ÏflÌÒÍ‡fl‰Ë‡ÒÔÓ�‡ Ô�ÂÍ�‡ÒÌÓ ˝ÚÓ ÔÓÌËÏ‡ÂÚ. çËÓ‰ËÌ Á‡Ô‡‰Ì˚È Ô‡�Î‡ÏÂÌÚ ÌÂ Ô�ËÏÂÚ

Смерть Гранта Динка стала для всех нас большой потерейГрант был гражданином Турции армянского происхождения, этим он жил. Я спрашиваю:Насколько оправданы политические спекуляции над еще не остывшим телом погибшего?Неужели такое поведение соответствует вселенским законам этики? Это наша общаяболь. Наша общая потеря. Соболезновать – значит разделять горе и печаль. Поэтому,осуждая это преступление, ни в коем случае нельзя делать отрицательных выводовотносительно нашей страны. Это лишь ведет к появлению новых ран в сердцах людей.Подобные выпады совершенно не соответствуют принципам покойного Гранта.

Грант был борцом за установление и развитие турецко-армянского диалога. Он велсерьезную последовательную борьбу, стойко отстаивал свои принципы, смело встречалкритику. По мистическому стечению обстоятельств лидеры Турции и Армении встретилисьна церемонии похорон Гранта. Все мы знаем, что превращение этой встречи в реальныйпродуктивный диалог, сделало бы по-настоящему счастливым Гранта и всех нас.

Dink’in ölümü hepimiz için kay›pt›rHrant, Türkiye Cumhuriyeti vatandafl› bir Ermeni’ydi ve tüm yaflam› boyunca böyleçal›flt›. Bu vesileyle flu soruyu sormak istiyorum, bu gibi suikastlardan sonramaktulün kefeni üzerinden siyaset yapmak evrensel ahlak kurallar›na ne kadars›¤ar? Ac› hepimizindir. Kay›p hepimizindir. Taziye ac›y› paylaflmak, ac›y›hafifletmek demektir. Bu nedenle olay› k›narken ülkemiz aleyhine yap›lan olumsuzaç›klamalar yüreklerde yeni yaralar açmaktad›r. Bu tür davran›fllar merhumHrant’›n yaklafl›m›na tamamen ayk›r› düflmektedir.Hrant’›n mücadele etti¤i konular›n bafl›nda Türk-Ermeni diyalogunun geliflmesivard›. Bu konuda önemli mücadeleler verdi ve bu mücadelesi karfl›s›nda oluflantepkileri cesurca gö¤üsledi. Ne mistik bir olgudur ki, kendi cenaze merasimi, Türkiyeve Ermenistan yetkililerinin bir araya gelmesi için bir vesile oldu. Biliyoruz ki buvesilenin gerçek bir diyaloga dönüflmesi hepimiz gibi onu da mutlu ederdi.

В последний путь Гранта Динка провожали десятки тысяч людей. В руках они неслиплакаты с надписью: «Мы все — Грант. Мы все — армяне».

Hrant Dink’in cenazesini onbinler “Hepimiz Hrant’›z, Hepimiz Ermeni’yiz” pankart›yla u¤urlad›.

�Â¯ÂÌËfl «Ó Ô�ËÁÌ‡ÌËË Ë ÓÒÛÊ‰ÂÌËË„ÂÌÓˆË‰‡ ‡�ÏflÌ» ÚÓÎ¸ÍÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ‡�ÏflÌ‡Ï Ô�ËflÚÌÓÂ. Ç ËÒÚÓ�ËËÍ‡Ê‰Ó„Ó „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ ÂÒÚ¸ ÔÓ‰Ó·Ì˚ÂÒÓ·˚ÚËfl. çÓ ˝ÚÓ ÌÂ ÁÌ‡˜ËÚ, ÍÓÌÂ˜ÌÓ, ˜ÚÓÔÓ‰Ó·Ì˚Â ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ÌÛÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚˚ÏË. ÉÂÌÓˆË‰, Ï‡ÒÒÓ‚‡fl �ÂÁÌfl– Ô�ÂÒÚÛÔÎÂÌËfl Ó·˘Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓ„ÓÏ‡Ò¯Ú‡·‡. é‰Ì‡ÍÓ Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌÓ Ô�‡‚ËÎ¸ÌÓÔÓÌflÚ¸, ‚ ˜ÂÏ ˆÂÎ¸ Ú‡ÍËı Ô�ÂÒÚÛÔÎÂÌËÈ.äÚÓ-ÚÓ Ì‡‰ÂÂÚÒfl Ì‡ÊËÚ¸Òfl Ì‡ „Ó�Â ËÒÚ�‡‰‡ÌËË Î˛‰ÂÈ? àÎË ÒÚ‡Ú¸ ÁÌ‡ÏÂÌËÚ˚Ï,ËÁ‚ÎÂ˜¸ Â˘Â Í‡ÍÛ˛-ÚÓ ÔÓÎ¸ÁÛ? ÑÂÚË‰ÂÔÓ�ÚË�Ó‚‡ÌÌ˚ı Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ Ì‡¯Â„ÓÌ‡�Ó‰‡ ËÎË ÚÂı, ÍÚÓ ÔÓ„Ë· ‚ ÔÛÚË, ‰ÓÎÊÌ˚ËÒÍ‡Ú¸ ÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚË, ÓÌË ËÏÂ˛Ú ÔÓÎÌÓÂÔ�‡‚Ó Ì‡ ˝ÚÓ. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ÊË‚Û˘Ëı ‚íÛ�ˆËË ‡�ÏflÌ, ÚÓ, ÍÓÌÂ˜ÌÓ,Ô�ÓËÒıÓ‰Ë‚¯ÂÂ ÔÎÓıÓ ÓÚ�‡Ê‡ÂÚÒfl Ì‡ Ì‡Ò.Ç Ì‡¯ÂÈ ÔÓ‚ÒÂ‰ÌÂ‚ÌÓÈ ÊËÁÌË Ï˚ÔÓÒÚÓflÌÌÓ Ì‡ıÓ‰ËÏÒfl ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÒÚÛ�Í‡ÏË-ÏÛÒÛÎ¸Ï‡Ì‡ÏË. å˚ ‚ÏÂÒÚÂÁ‡�‡·‡Ú˚‚‡ÂÏ Ë ‚ÏÂÒÚÂ Ú�‡ÚËÏ. ÖÒÚ¸ ËÒÏÂ¯‡ÌÌ˚Â ·�‡ÍË. èÓÒÎÂ ÚÓ„Ó Í‡ÍÔ‡�Î‡ÏÂÌÚ˚ ÌÂÍÓÚÓ�˚ı ÒÚ�‡Ì Ô�ËÌflÎË�Â¯ÂÌËfl Ó Ô�ËÁÌ‡ÌËË „ÂÌÓˆË‰‡, ÒËÚÛ‡ˆËflÒÚ‡Î‡ Ó˜ÂÌ¸ Ì‡Ô�flÊÂÌÌÓÈ Ë, ÊË‚fl ‚íÛ�ˆËË, ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ÓÒÚ‡Ú¸Òfl ‚ ÒÚÓ�ÓÌÂ.ÇÂ‰¸ Ï˚ „�‡Ê‰‡ÌÂ ˝ÚÓÈ ÒÚ�‡Ì˚, Ë ÚÓ, ˜ÚÓÌ‡�Û¯‡ÂÚ ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚ËÂ Ì‡¯Â„Ó„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡, Ì‡�Û¯‡ÂÚ Ë Ì‡¯ÂÒÔÓÍÓÈÒÚ‚ËÂ.

à ÍÓÌÂ˜ÌÓ, ˝Ú‡ ÒËÚÛ‡ˆËfl ÒÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl ËÌ‡ ÏÌÂ Í‡Í Ì‡ ‰ÛıÓ‚ÌÓÏ ÎËˆÂ Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓÏÎË‰Â�Â. ü ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ‚˚ÌÛÊ‰ÂÌ Ó·˘‡Ú¸ÒflÒÓ Ò�Â‰ÒÚ‚‡ÏË Ï‡ÒÒÓ‚ÓÈ ËÌÙÓ�Ï‡ˆËË, ˜ÚÓ‰ÂÎ‡˛ Ë ÒÂÈ˜‡Ò, ‰‡‚‡fl ‚‡Ï ËÌÚÂ�‚¸˛, ıÓÚfl˝ÚÓ ÌÂ ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ ÏÓÂÈ Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸˛.

Ç Ï‡Â 2006 „. ‚ ù�‰ÊËÂÒÒÍÓÏÛÌË‚Â�ÒËÚÂÚÂ ‚ ÚÛ�ÂˆÍÓÏ „Ó�Ó‰Âä‡ÈÒÂ�Ë ÒÓÒÚÓflÎ‡Ò¸ ÍÓÌÙÂ�ÂÌˆËfl Ì‡ÚÂÏÛ «äÛÎ¸ÚÛ�‡ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ„ÓÔ�ÓÊË‚‡ÌËfl ‚ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËËÌ‡ Ô�ËÏÂ�Â ÚÛ�ÂˆÍÓ-‡�ÏflÌÒÍËıÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ». Ç˚ Ú‡ÍÊÂ Ô�ËÌËÏ‡ÎËÛ˜‡ÒÚËÂ ‚ ˝ÚÓÈ ÍÓÌÙÂ�ÂÌˆËË.äÓÌÚ‡ÍÚ˚ ‰‚Ûı Ì‡�Ó‰Ó‚�‡ÒÒÏ‡Ú�Ë‚‡ÎËÒ¸ ‚ÌÂ Ô�Ó·ÎÂÏ˚„ÂÌÓˆË‰‡. óÚÓ ‚˚ ÏÓÊÂÚÂ ÒÍ‡Á‡Ú¸ ÓÔÓ‰Ó·ÌÓÏ ÔÓ‰ıÓ‰Â?

ü Ó˜ÂÌ¸ ÔÓÁËÚË‚ÌÓ ÓÚÌÓ¯ÛÒ¸ Í Ú‡ÍÓÏÛÔÓ‰ıÓ‰Û. ùÚÓÚ Ô�ÓˆÂÒÒ ‰ÓÎÊÂÌÔ�Ó‰ÓÎÊ‡Ú¸Òfl. íÛ�ÍË Ë ‡�ÏflÌÂ ‚ÏÂÒÚÂ‰Ó·ËÎËÒ¸ ·ÓÎ¸¯Ëı ÛÒÔÂıÓ‚ ‚ Ò‡Ï˚ı�‡ÁÌ˚ı ÒÙÂ�‡ı ÊËÁÌË. à fl ‚Â�˛, ˜ÚÓ, ÂÒÎËÛ‰‡ÒÚÒfl ÌÓ�Ï‡ÎËÁÓ‚‡Ú¸ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰ÛÄ�ÏÂÌËÂÈ Ë íÛ�ˆËÂÈ, ÚÓ Ë ÒÂÈ˜‡Ò ˝ÚË ‰‚‡„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ‚ÏÂÒÚÂ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ËÚ¸ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó Ô�ÓÂÍÚÓ‚. ÉÎ‡‚ÌÓÂ, ˜ÚÓ·˚Ì‡ÏÂ�ÂÌËfl ·˚ÎË ‰Ó·�˚Â. ÉÎ‡‚ÌÓÂ –Á‡ıÓÚÂÚ¸.

ä‡ÍÛ˛ ÔÓÁËˆË˛ Á‡ÌËÏ‡˛ÚÚÛ�ÂˆÍËÂ ‡�ÏflÌÂ ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓ




Я влюблен в Стамбул и никогда нехотел бы жить в другом месте Мне известно, что вы знаете много языков, обладаете богатым духовным опытом. Какслучилось, что вы стали священнослужителем?

Я знаю армянский, классический армянский, турецкий и английский языки. Немного говорюпо-французски и на иврите, немного знаю итальянский и немецкий и совсем чуть-чутьарабский. Я очень люблю изучать языки, «играть» с ними. Каждый язык – новое окно в мир.Мне становится очень грустно, когда я еду в какую-либо страну и не понимаю языка. Сразу жеберу в руки какую-нибудь книгу и стараюсь выучить хотя бы несколько слов. Когда выговорите с людьми на их языке, появляется теплота в отношениях. Ваши старания говорятлюдям о вашей искренности. Мое детство прошло в Стамбуле. Я влюблен в этот город иникогда не хотел бы жить в другом месте. Я учился в Штутгарте, Мемфисе, Иерусалиме иРиме, я очень люблю эти города, но жить за границей не хочу. Мой мир здесь. Фракия,Босфор, Принцевы острова, Анатолия, Средиземное море, Киликия, Ликия – в этом мояжизнь. Перенесенная мной травма стала причиной увлечения метафизикой. Вавтомобильной катастрофе я потерял самого близкого друга по имени Петр, он был ребенкомот смешанного еврейско-греческого брака. В той аварии я тоже должен был погибнуть, нослучилось так, что я выжил и отделался переломами. Словно мне был дан в жизни еще одиншанс. И я решил посвятить свою жизнь Богу. У меня появился интерес к теологии, философиии социологии. Завязалась переписка со стамбульским армянским патриархом Шинорхом. Онстал моим духовным наставником. В 1979 г. я принял монашество, в 1986 г. стал епископом. А14 октября 1998 г. община избрала меня патриархом. 21 ноября 1998 г. я официально былпризнан 84-м Патриархом Армянской Апостольской церкви в Турции.

‹stanbul’a afl›¤›m ve baflka hiçbiryerde yaflamak istemedimHareketli bir çocukluk yaflad›¤›n›z›, çok dil bildi¤inizi ve entelektüel yönlerinizinoldu¤unu biliyoruz. Din adaml›¤› maceran›z› anlat›r m›s›n›z? Ermenice, Klasik Ermenice, Türkçe, ‹ngilizce, biraz Frans›zca, biraz ‹branice, biraz ‹talyanca,biraz Almanca, çok az Arapça biliyorum. Dil ö¤renmeyi, dillerle “oynamay›” çok severim. Herbiri dünyaya aç›lan ayr› bir pencere gibi. Bir ülkeye gidip de oradaki dili anlamad›¤›mda çokhay›flan›r›m. Hemen bir kitap bulup, birkaç kelime olsun ö¤renmeye çal›fl›r›m. ‹nsanlarakendi dilleriyle konuflmaya çal›flt›¤›n›zda hemen s›cak bir iliflki olufluveriyor. Çaban›z›gördüklerinde içtenli¤inize inan›yorlar. Siz de gerçekten içtenseniz, ne güzel, de¤il mi?Çocuklu¤um ‹stanbul’da geçti. Bu flehre afl›¤›m ve baflka hiçbir yerde yaflamak istemedim.Stuttgart, Memphis, Kudüs ve Roma’da geçirdi¤im zaman hep e¤itim içindi, hepsini desevdim, ama yurtd›fl›nda yaflamay› hiç düflünmedim. Benim dünyam buras›. Trakya, Bo¤aziçi,Adalar, Anadolu, Akdeniz, Kilikya, Likya, benim dünyam bu. Bir travma, beni metafizi¤eyöneltti. Bir otomobil kazas›nda en sevdi¤im arkadafl›m›, Yahudi-Rum karma evlili¤indendo¤an Petro ad›ndaki can›m arkadafl›m› kaybettim. Kazada benim de ölmem gerekirken,nas›l olduysa k›r›klarla atlatt›m ve hayatta kald›m. Sanki bana yeni bir f›rsat verilmiflti.Hayat›m› Allah’a adamak istedim. Teoloji, felsefe ve sosyolojiye büyük bir merak duymayabafllad›m. ‹stanbul Ermeni Patri¤i fi›norhk Hazretleriyle yo¤un olarak mektuplaflmayabafllad›m. Bana ruhani rehberlik yapt›. 1979’da Patrik fi›norhk bana rahiplik and›n› içirdi.1986’da episkopos oldum. 14 Ekim 1998’de, cemaatim taraf›ndan Türkiye Ermenileri Patri¤iseçildim. 21 Kas›m 1998’de de 84. Türkiye Ermenileri Patri¤i olarak resmen kabul edildim.

ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı ÒÓ·˚ÚËÈ, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı ÒÄ�ÏÂÌËÂÈ ËÎË ‡�ÏflÌÒÍËÏË‰Ë‡ÒÔÓ�‡ÏË ‚ �‡ÁÌ˚ı �Â„ËÓÌ‡ı ÏË�‡?

èÓ ˝ÚËÏ ‚ÓÔ�ÓÒ‡Ï ÌË Ä�ÏÂÌËfl, ÌË‡�ÏflÌÒÍËÂ ‰Ë‡ÒÔÓ�˚ ÌÂ ËÌÚÂ�ÂÒÛ˛ÚÒflÏÌÂÌËÂÏ ‡�ÏflÌ, ÊË‚Û˘Ëı ‚ íÛ�ˆËË.ë˜ËÚ‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ Ï˚ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜‡ÂÏ ÒÚÛ�ÂˆÍËÏ Ô�‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚ÓÏ. å˚ Ë ÌÂÔ˚Ú‡ÂÏÒfl Ì‡ Í‡Ê‰ÓÏ ¯‡„Û ‰ÓÍ‡Á˚‚‡Ú¸, ˜ÚÓÏ˚ ÚÓÊÂ ‡�ÏflÌÂ. å˚ „Ó�‰ËÏÒfl Ì‡¯ÂÈËÒÚÓ�ËÂÈ, Ì‡¯ËÏ Ô�Ó¯Î˚Ï,‰ÓÒÚËÊÂÌËflÏË Ì‡¯Â„Ó Ì‡�Ó‰‡.ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, Ï˚ ÌÂ �‡‚ÌÓ‰Û¯Ì˚ ÍÏË�Ó‚ÓÈ ÔÓÎËÚËÍÂ. çÓ fl ıÓ˜Û ÔÓ‚ÚÓ�ËÚ¸:Ï˚ ÌÂ Ó·flÁ‡Ì˚ ÌËÍÓÏÛ ÌË˜Â„Ó ‰ÓÍ‡Á˚‚‡Ú¸.íÛ�ÂˆÍËÂ ‡�ÏflÌÂ – ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ‡ÔÓÎËÚË˜ÌÓÂ ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚Ó. äÓÌÂ˜ÌÓ, ËÒ�Â‰Ë Ì‡Ò ·˚‚‡˛Ú Î˛‰Ë, Û‚ÎÂÍ‡˛˘ËÂÒflÔÓÎËÚËÍÓÈ, ÌÓ ÓÌË Ô�ËÌÓÒflÚ Ó·˘ËÌÂ·ÓÎ¸¯Â ‚�Â‰‡, ˜ÂÏ ÔÓÎ¸Á˚. é‰Ì‡ÍÓ, Í‡Í ˝ÚÓË ·˚ÎÓ ‚ Ô�Ó¯ÎÓÏ, fl ·˚ ıÓÚÂÎ, ˜ÚÓ·˚, Ô�ËÛÒÎÓ‚ËË ÛÚ‚Â�Ê‰ÂÌËfl Í‡Ì‰Ë‰‡ÚÛ�˚ Ì‡¯ÂÈÓ·˘ËÌÓÈ, ‚ Ô‡�Î‡ÏÂÌÚÂ íÛ�ˆËË ·˚Î Ó‰ËÌ‰ÂÔÛÚ‡Ú ÓÚ ‡�ÏflÌÒÍÓÈ Ó·˘ËÌ˚.

é˜Â‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ Ì‡ ÔÛÚË Í ‰Ë‡ÎÓ„ÛÏÌÓ„Ó Ô�Â„�‡‰. ä‡Í Ëı Ô�ÂÓ‰ÓÎÂÚ¸?

óÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÏË ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏË.ÇÒÚ�Â˜‡ÏË ÊÛ�Ì‡ÎËÒÚÓ‚, Û˜ÂÌ˚ı,ÏÓÎÓ‰ÂÊË, ÒÔÓ�ÚÒÏÂÌÓ‚ Ë Ú.‰. ÇÒÂÏ ÚÂÏ,˜ÚÓ ÒÎÛÊËÚ ‰�ÛÊ·Â Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌË˛.ìÒËÎËfl ÚÓÎ¸ÍÓ ‰‚Ûı ÒÚ�‡Ì ‚ ˝ÚÓÏÌ‡Ô�‡‚ÎÂÌËË ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜Ì˚.

Диаспора с подозрениемотносится к турецким армянам

Ç Ó‰ÌÓÏ ËÁ ËÌÚÂ�‚¸˛ Ç˚�‡ÒÒÍ‡Á˚‚‡ÎË, ˜ÚÓ Ó·�‡ÚËÎËÒ¸ Í‡�ÏflÌÒÍÓÈ ‰Ë‡ÒÔÓ�Â ‚ ëòÄ Á‡ÔÓÏÓ˘¸˛ ‚ ÒÚ�ÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Â Á‰‡ÌËflÔ‡Ú�Ë‡�ıËË, ÌÓ ÌÂ ÔÓÎÛ˜ËÎË ÓÚÍÎËÍ‡Ë Ì‡˜‡ÎË ÒÓ·Ë�‡Ú¸ ‰ÂÌ¸„Ë Ò�Â‰Ë˝ÏË„�Ë�Ó‚‡‚¯Ëı ËÁ íÛ�ˆËË. ä‡ÍËÂ Û‚‡Ò ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ‰Ë‡ÒÔÓ�ÓÈ?

ü ÛÊÂ „Ó‚Ó�ËÎ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‰Ë‡ÒÔÓ�‡ ÒÔÓ‰ÓÁ�ÂÌËÂÏ ÓÚÌÓÒËÚÒfl Í ÚÛ�ÂˆÍËÏ‡�ÏflÌ‡Ï, Í Ô‡Ú�Ë‡�ıËË Ë Ô‡Ú�Ë‡�ı‡Ï. éÚÌ‡Ò Ê‰ÛÚ, ˜ÚÓ Ï˚ ·Û‰ÂÏ ÒÓ„Î‡¯‡Ú¸Òfl Ë ‚Ó‚ÒÂÏ ÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡Ú¸ ‰Ë‡ÒÔÓ�Û. çÓ ˝ÚÓÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ.

ëÎÂ‰Ûfl ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍÓÈ Ú�‡‰ËˆËË, ‚íÛ�ˆËË ËÌÚÂ�ÂÒ˚ ‡�ÏflÌÔ�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ Ô‡Ú�Ë‡�ıËfl. ëÓÁ‰‡ÂÚ ÎË˝ÚÓ ÌÂÛ‰Ó·ÒÚ‚‡ ‰Îfl ‰‡ÎÂÍËı ÓÚ�ÂÎË„ËË Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ Ó·˘ËÌ˚?

ÅÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ. ä‡Í Ë ‚ Î˛·ÓÏ Ó·˘ÂÒÚ‚Â,Ò�Â‰Ë Ì‡Ò ÂÒÚ¸ ÌÂ‚Â�Û˛˘ËÂ. å˚ ÊÂ –�ÂÎË„ËÓÁÌ‡fl Ó·˘ËÌ‡, ÒÓÒÚÓfl˘‡fl ËÁ ˜ÎÂÌÓ‚‡�ÏflÌÒÍÓÈ ˆÂ�Í‚Ë. å˚ ËÒÔ˚Ú˚‚‡ÂÏ Ë‚ÌÛÚ�ËÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì˚Â Ô�Ó·ÎÂÏ˚. ìÌ‡Ò ÌÂÚ Ô�Ó·ÎÂÏ Ò ‡�ÏflÌÒÍËÏËÍ‡ÚÓÎËÍ‡ÏË, ÌÓ ‡�ÏflÌÒÍËÂ Ô�ÓÚÂÒÚ‡ÌÚ˚Ô�Ë Í‡Ê‰ÓÏ Û‰Ó·ÌÓÏ ÒÎÛ˜‡Â Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ëåà Ì‡Ô‡‰‡˛Ú Ì‡ Ì‡Ò. �

gütmemifllerdir. fiimdi ileriye bakmazaman›d›r. Tarihteki, olumlu kesitlerön plana ç›kar›lmal› ve Türklerle Erme-nilerin birlikte imzalad›klar› baflar›lar-dan söz edilmeli, bu iki komflu halk ara-s›nda bar›fl ve huzur sa¤lanmal›d›r. Bu-günkü gergin atmosferden kimseye ya-rar gelmez.

Karma evlilikler bile var

Türkiye’nin kabul etmedi¤i “Ermenisoyk›r›m›” iddialar› konusunda gerekErmenistan’›n ve gerekse Fransa bafltaolmak üzere di¤er Bat›l› ülkelerin yak-lafl›mlar›n› nas›l de¤erlendiriyorsu-nuz? Bunun Türkiye Ermenilerine vebir Ruhani reis olarak size yans›mas›nedir?

Bat›l› ülkeler, bunu sadece Türkiye’yekarfl› bir koz gibi kullan›yorlar. DiasporaErmenileri de yüreklerinin derinli¤indebunun bal gibi fark›ndalar. Hiçbir Bat›l›ülke parlamentosu, Ermenilerin gözü-kafl› için “soyk›r›m› k›nama” karar› alm›-yor. Hepsinin de kendi tarihinde benzerolaylar var. Bu tabii ki insanlar›n k›r›m-lar›n› hiçbir flekilde adil gösteremez.Soyk›r›m, katliam, k›tal ve cinayet in-sanl›k suçlar›d›r. Ancak, hedefin ne ol-du¤u konusunu berraklaflt›rmak gere-kir. Ölen ve eziyet çeken insanlar›n ac›-s›ndan rant m› elde edilmeye çal›fl›l-maktad›r? Birileri veya belli kurumlarrant sa¤layarak ünlü veya zengin olmakm› istemektedir? Sürülen veya yolda ya-flam›n› yitiren insanlar›m›z›n evlatlar›,belgelerini ibraz ederek yarg› yoluylahaklar›n› arayabilirler, aramal›d›rlar.




Мы испытываем и внутриконфессиональные проблемы. У нас нетпроблем с армянскими католиками, но армянские протестантыпри каждом удобном случае с помощью СМИ нападают на нас.

Ermeni Katoliklerle çok iyi anlafl›yorken, ne yaz›k ki Ermeni

Protestanlar her f›rsatta medya yoluyla Patrikli¤imiz’e sald›r›yorlar.




Türkiye Ermenilerine gelince, tabii kimenfi flekilde etkileniyoruz. Çünkü TürkMüslüman dostlar›m›zla bir yaflam di-yalo¤u içindeyiz. Birlikte çal›fl›yor, birlik-te tüketiyoruz. Karma evlilikler bile var.Ortam soyk›r›m karar› alan parlamen-tolar nedeniyle gerildi¤inde, Türkiye’debundan etkilenmemek mümkün mü?Sonuçta, burada bizler de vatandafl›z,ve ülkenin huzurunu bozan her fley bi-zim de huzurumuzu bozuyor. Bu, ruha-ni reis olarak bize de yans›yor. Aynenflimdi sizin yapt›¤›n›z gibi, devaml› bukonuda medyan›n siyasi sorular›na mu-hatap olmak zorunda kal›yoruz. Halbu-ki, bizim görevimiz bu olmamal›.

Geçti¤imiz May›s ay›nda Kayseri Er-ciyes Üniversitesi taraf›ndan organizeedilen “Türk-Ermeni ‹liflkileri Örne¤in-de Osmanl›’da Birlikte Yaflama” Sem-pozyumu’na kat›ld›n›z. Bu iki milletintarihi birlikteli¤i bu toplant›da, “soyk›-r›m iddialar›” d›fl›nda de¤erlendirildi.Bu ve benzeri yaklafl›mlar› nas›l bulu-yorsunuz?

Çok olumlu buluyorum. ‹flte bu süreçdevam ettirilmeli. Türklerle Ermenilerbirlikte epey çok fley baflarabilmifller.Bugün de Türkiye ile Ermenistan ara-

s›ndaki iliflkiler normalleflirse, birçok or-tak projeye baflar›yla imza at›labilece¤i-ne inan›yorum. Yeter ki, iyi niyet olsun.Yeter ki, istensin.

Türkiye Ermenileri olarak, Ermenis-tan ya da d›fl dünya Ermenilerini konuedinen siyasi geliflmelere karfl› tutu-munuz nas›l?

Bu konuda ne Ermenistan, ne de Di-aspora, Türkiye Ermenilerini pek kaalealmazlar. Bizleri, Türk Hükümeti’ninkollaboratörleri olarak görürler. Biz dedurduk yerde kimseye “Ermenili¤imizi”kan›tlayacak de¤iliz. Yaflatt›¤›m›z ku-rumlarla, tarihimizle, geçmiflimizle bizonur duyuyoruz. Günün siyasi geliflme-lerini ise ilgiyle izliyoruz tabii ki. Tekrarediyorum, kimseye bir fley kan›tlamakzorunda de¤iliz. Türkiye Ermenileri ga-yet apolitik bir toplumdur. Siyasete so-yunan baz› h›rsl› fertler aram›zda bu-lunsa da, bugüne kadar yarardan çokcemaate zarar getirdiler. Ancak eskidenoldu¤u gibi, cemaatimiz taraf›ndan se-çilmesi flart›yla Türkiye Büyük MilletMeclisi’nde Ermeni kökenli bir milletve-kilimizin bulunmas›n› isterdim.

Diyalogda birçok engelin oldu¤u

malum. Peki, çözümü nerede görüyor-sunuz?

Befleri iliflkilerde. Gazetecilerin, aka-demisyenlerin, gençlerin, sporcular›nkarfl›l›kl› ziyaretlerinde... Dostluk tesisedici hamlelerde... Bunu her iki ülke deyeterince yapm›yor. Her iki taraf da bu-güne kadar düflmanl›k tohumlar›yla yo-¤urdu¤u kendi taban›ndan çekiniyor.

Diaspora, Türkiye

Ermenilerine kuflkuyla

yaklafl›yor

Bir röportaj›n›zda ABD Ermeni dias-poras›ndan patrikhane inflaat› için pa-ra toplamaya gitti¤inizi ama oradaki-lerden bir fayda göremeyince, buradangidenlerden para toplayabildi¤inizi be-lirtmiflsiniz. Genel manada, Diasporaile iliflkileriniz nas›l?

Az önce belirtti¤im gibi, Diaspora,Türkiye Ermenilerine, ‹stanbul ErmeniPatrikli¤i’ne ve Patriklerine her zamankuflkuyla yaklaflm›flt›r. ‹stenen, herhal-de her zaman onlarla mutab›k kalma-m›zd›r. Bu mümkün de¤il.

Tarihte oldu¤u gibi bugün de TürkiyeErmenilerinin temsilcili¤ini Patrikli¤inyap›yor olmas›, dinle aras› olmayan Er-meniler için bir s›k›nt› teflkil ediyor mu?

Teflkil etmez olur mu? ‹nanmayanlar,her toplumda oldu¤u gibi tabii ki var.Bizse, Ermeni Kilisesi üyelerinden mü-teflekkil dinî bir cemaatiz. Mezhepselproblemler de var. Mesela Ermeni Kato-liklerle çok iyi anlafl›yorken, ne yaz›k kiErmeni Protestanlar her f›rsatta medyayoluyla Patrikli¤imiz’e sald›r›yorlar. �

Как это и было в прошлом, я бы хотел, чтобы, при условииутверждения кандидатуры нашей общиной, в парламенте Турциибыл один депутат от армянской общины.

Eskiden oldu¤u gibi, cemaatimiz taraf›ndan seçilmesi flart›yla

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Ermeni kökenli bir

milletvekilimizin bulunmas›n› isterdim.

à ÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍË ÒÎÓÊËÎÓÒ¸ Ú‡Í, ˜ÚÓÎ˛·Û˛ ÒÚ�‡ÌÛ ÏË�‡ Ì‡ÒÂÎfl˛Ú,Í�ÓÏÂ ÍÓ�ÂÌÌ˚ı Ó·ËÚ‡ÚÂÎÂÈ,

‰�Û„ËÂ Ì‡�Ó‰˚. ëÎÓÊÌÓ Ì‡ÈÚË„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó, „‰Â Ô�ÓÊË‚‡Î ·˚ ÚÓÎ¸ÍÓÓ‰ËÌ ˝ÚÌÓÒ. åÓÊÂÚ ·˚Ú¸, ˝ÚÓ Ó‰ÌÓ ËÁÔÓÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÈ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË, ‡ ÏÓÊÂÚ,Ú‡ÍÓÂ �‡ÒÔ�Â‰ÂÎÂÌËÂ Î˛‰ÂÈÓ·˙flÒÌflÂÚÒfl ‚�ÂÏÂÌÂÏ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡.

ì‚‡Ê‡Ú¸ Ë Î˛·ËÚ¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÌÂÒ‚flÁ‡ÌÌÓ„Ó Ò ÚÓ·ÓÈ �Ó‰ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏËÛÁ‡ÏË ËÎË Í‡ÍËÏË-ÎË·Ó ‰�Û„ËÏËÒ‚flÁflÏË, ÌÂ Ô�ÓÒÚÓ. ä Ô�ËÏÂ�Û, ÏÓÊÌÓıÓ�Ó¯Ó ÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl Í ÌÂÏˆ‡Ï,Ô�ÓÊË‚‡˛˘ËÏ ‚ ÉÂ�Ï‡ÌËË, ÌÓ „Ó�‡Á‰ÓÒÎÓÊÌÂÂ ·˚‚‡ÂÚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ÚÂÏÌÂÏˆ‡Ï, ˜ÚÓ ÊË‚ÛÚ Ì‡ Ú‚ÓÂÈ �Ó‰ËÌÂ.èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ó‰ÌË ‰‡ÎÂÍÓ, ‡ ‰�Û„ËÂ�fl‰ÓÏ. çÓ Ú‡ÍÓÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ ‰ÂÎ ÌË ‚ÍÓÂÏ ÒÎÛ˜‡Â ÌÂ ‰‡ÂÚ ÓÒÌÓ‚‡ÌËÈ ‰ÎflÛ˘ÂÏÎÂÌËfl Ô�‡‚ ËÌÓ„Ó ˝ÚÌÓÒ‡. à ÚÓÏÛfl�ÍËÈ Ô�ËÏÂ� ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì.

ìÌËÍ‡Î¸ÌÓÒÚ¸ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì‡ ÒÓÒÚÓËÚ ‚ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ì‡ Ô�ÓÚflÊÂÌËË ‚ÂÍÓ‚ Á‰ÂÒ¸ÊËÎË Ë ÊË‚ÛÚ, ÒÓı�‡Ìflfl Ò‚Ó˛˝ÚÌË˜ÂÒÍÛ˛ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚ¸, ÍÛÎ¸ÚÛ�Û ËflÁ˚Í, ·ÓÎÂÂ 130 ˝ÚÌÓÒÓ‚. ÑÎfl Î˛·Ó„ÓÌ‡�Ó‰‡ ÍÓÎÎÂÍÚË‚Ì˚Â ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂ Ô�‡‚‡ÁÌ‡˜‡Ú ÌÂ ÏÂÌ¸¯Â, ˜ÂÏ Ô�‡‚‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡. ÇÒÚ�‡ÌÂ Ò ÏÌÓ„ÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Ï ÒÓÒÚ‡‚ÓÏÌ‡ÒÂÎÂÌËfl ÌÂ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ÔÓÎÌÓˆÂÌÌÓÈ„�‡Ê‰‡ÌÒÍÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚ ·ÂÁÒÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚ÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. è�‡‚ÓÌ‡ Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸ ËÏÂÂÚ Î˛·‡flÌ‡ˆËfl, ÌÓ Ô�Ë ˝ÚÓÏ ÓÌ‡ ÌÂ ‰ÓÎÊÌ‡Û˘ÂÏÎflÚ¸ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚‡ ËÔ�‡‚‡ Î˛‰ÂÈ ‰�Û„Ëı Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈ.

ëÚÓËÚ ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ ÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌËÂÍÛÎ¸ÚÛ�˚ ÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı

ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ – ‰ÂÎÓ ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡, ÌÓ Ë Ò�Â‰ÒÚ‚ Ï‡ÒÒÓ‚ÓÈËÌÙÓ�Ï‡ˆËË, Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ıÓ�„‡ÌËÁ‡ˆËÈ Ë ‰‚ËÊÂÌËÈ,ËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË – ‚ÒÂı, ÍÚÓ ËÏÂÂÚ‚ÎËflÌËÂ Ì‡ ‰ÛıÓ‚ÌÓ-Ì�‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ÒÙÂ�Û Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÒÓÁÌ‡ÌËfl ËÒÚ�ÂÏËÚÒfl ÛÍ�ÂÔËÚ¸ Ò‚ÓÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó.í‡Í‡fl ÍÛÎ¸ÚÛ�‡ Ô�Â‰ÔÓÎ‡„‡ÂÚ Û Í‡Ê‰Ó„Ó˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ˜fiÚÍËÂ ‰ÛıÓ‚ÌÓ-Ì�‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÂÓ�ËÂÌÚË�˚. çËÍ‡ÍËÂ Á‡ÍÓÌ˚, ‚ ÚÓÏ˜ËÒÎÂ Ë ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ, ÌÂ ÒÏÓ„ÛÚ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ ÒÚ�‡ÌÂ, „‰Â Ì�‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ‡flÍÛÎ¸ÚÛ�‡ Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl Ì‡ ÌËÁÍÓÏ Û�Ó‚ÌÂ.ÖÂ ÓÒÌÓ‚ÓÔÓÎ‡„‡˛˘ËÏË Ô�ËÌˆËÔ‡ÏËfl‚Îfl˛ÚÒfl „ÛÏ‡ÌËÁÏ, ÒÓˆË‡Î¸Ì‡flÒÔ�‡‚Â‰ÎË‚ÓÒÚ¸, �‡‚ÂÌÒÚ‚Ó Ô�‡‚˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ Ë ÊËÁÌ¸ ÔÓÔ�ËÌˆËÔÛ «ê‡Á‚ËÚËÂ Í‡Ê‰Ó„Ó ÂÒÚ¸�‡Á‚ËÚËÂ ‚ÒÂı».

ÇÒÂ, ˜ÚÓ Ô�ËÒÛ˘Â Î˛·ÓÏÛ ˝ÚÌÓÒÛ,ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ‚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ó·ÓÎÓ˜ÍÂ.ÇÌÂÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Ë ·ÂÁ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓ„Ó ‚ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÓÏ ÏË�Â ÌÂÚ Ë ·˚Ú¸ ÌÂ

D ünyan›n tüm ülkelerinde, kendiöz nüfusunun yan›nda baflka mil-letlerden insanlar›n da nüfusta

yer etmesi tarihsel bir karmafl›kl›kt›r. Hiç-bir ülke yoktur ki, o ülkede sadece yerli et-nik halk yaflas›n. Bu, belki de küresellefl-menin getirdi¤i bir fley ya da insanl›k varolal› beri devam eden bir süreçtir.

Hiçbir akrabal›k veya benzeri bir ba¤›olmayan insanlar›n birbirlerine sevgi vesayg› duymalar› pek basit bir fley de¤ildir.Örnek vermek gerekirse; Almanya’da ya-flayan Almanlara iyi gözle bak›l›r da, kendiülkenizde yaflayan Almanlara ayn› gözlebakman›z o derece kolay olmayabilir. An-cak bu durum, her ne suretle olursa olsunbaflka bir etnik grubun haklar›n›n gaspedilmesine temel teflkil etmez. Bunun daen iyi örne¤i Kazakistan’d›r.

Kazakistan’› eflsiz yapan, yüzy›llar bo-yunca bu topraklarda yaflam›fl ve halenyaflamakta olan, kendi etnik kimliklerini,kültür ve dillerini bugüne dek saklayabil-mifl 130’dan fazla etnik grubu topraklar›n-da bar›nd›r›yor olmas›d›r. Hangi milletiçin olursa olsun kolektif etnik haklar, in-san haklar› kadar de¤erlidir. Çok uluslutoplumlarda, di¤er milletlerin kültürleriile kaynaflmam›fl bir devlet kültüründensöz edilemez. Her millet kendinin ayr› biryere konmas›n› isteyebilir ama bu durumonun baflka milletlerinin haklar›n› gaspedebilece¤i anlam›na gelmemeli.

Belirtmek gerekir ki, milletleraras› ilifl-kiler kültürünün flekillenmesi yaln›zcadevletin ifli de¤il, ayn› zamanda medya-




Голос братства в Казахстанезвучит все громче

Бахтияр АсылханулыЖурналист (Казахстан).

Kazakistan’dan yükselen

kardefllik sesi

Bahtiyar As›lhanul›

Gazeteci (Kazakistan).

ÏÓÊÂÚ. ÇÒflÍ‡fl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡fl ÍÛÎ¸ÚÛ�‡ÛÌËÍ‡Î¸Ì‡. ÖÂ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚ¸ ÌÂ ÏÓÊÂÚ·˚Ú¸ Á‡ÏÂÌÂÌ‡ ÌËÍ‡ÍËÏË, ‰‡ÊÂ Ò‡Ï˚ÏË‚˚ÒÓÍËÏË ‰ÓÒÚËÊÂÌËflÏË Í‡ÍËı-ÎË·Ó‰�Û„Ëı ÍÛÎ¸ÚÛ�. àÏÂÌÌÓ ˝ÚÓÓ·ÒÚÓflÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó fl‚ÎflÂÚÒfl Ì‡‰ÂÊÌÓÈÓÒÌÓ‚ÓÈ ‰Îfl Ó·ÂÒÔÂ˜ÂÌËfl �‡‚ÌÓÔ�‡‚Ëfl ‚ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı ÏÂÊ‰Û Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ÏËÍÛÎ¸ÚÛ�‡ÏË. üÁ˚Í fl‚ÎflÂÚÒfl ÓÒÌÓ‚Ì˚ÏÒ�Â‰ÒÚ‚ÓÏ ‚˚�‡ÊÂÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó·˚ÚËfl. àÏÂÌÌÓ ÓÌ ‰‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸Ë‰ÂÌÚËÙËˆË�Ó‚‡Ú¸ ÒÂ·fl Ò ÚÂÏË, ÍÚÓ Ì‡ÌfiÏ „Ó‚Ó�ËÚ, Ë ‰ËÙÙÂ�ÂÌˆË�Ó‚‡Ú¸ ÒÚÂÏË, ÍÚÓ ËÏ ÌÂ ‚Î‡‰ÂÂÚ. èÓ˝ÚÓÏÛÓ·ÓÒÚ�fiÌÌÓÂ ‚ÌËÏ‡ÌËÂ Í flÁ˚ÍÓ‚˚ÏÔ�Ó·ÎÂÏ‡Ï, ˝ÏÓˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È Ì‡Í‡Î‚ÓÍ�Û„ Ó·ÒÛÊ‰ÂÌËfl Ô�Ó·ÎÂÏ˚«„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌ˚È flÁ˚Í – Í‡Á‡ıÒÍËÈ»,ÓÁ‡·Ó˜ÂÌÌÓÒÚ¸ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ �fl‰‡˝ÚÌÓÒÓ‚ ÒÛÊÂÌËÂÏ ÒÙÂ�˚ ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl�Ó‰ÌÓ„Ó flÁ˚Í‡, Á‡·ÓÚ‡ Ó ˜ËÒÚÓÚÂÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı flÁ˚ÍÓ‚, ÒÚ�ÂÏÎÂÌËÂÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡Ú¸, Ó·Ó„‡˘‡Ú¸ Ë �‡Á‚Ë‚‡Ú¸Ì‡ÛÍÛ, Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ÎËÚÂ�‡ÚÛ�Û Ì‡�Ó‰ÌÓÏ flÁ˚ÍÂ – fl‚ÎÂÌËfl ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â.ëÂ„Ó‰Ìfl ‚ ÒÙÂ�Â flÁ˚Í‡ ‚˚fl‚ËÎËÒ¸ÒÂ�¸fiÁÌ˚Â Ô�Ó·ÎÂÏ˚ ÒÓÓÚÌÓ¯ÂÌËflÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó Ë ËÌÚÂ�Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„ÓÏÓÏÂÌÚÓ‚. ÇÓÔ�ÓÒ Ó ‰‚ÛflÁ˚˜ËË ËÏÓÌÓflÁ˚˜ËË ‰Îfl �fl‰‡ Ì‡�Ó‰Ó‚ Ö‚�‡ÁËËÒÚ‡Î Ó‰ÌËÏ ËÁ Ò‡Ï˚ı ÓÒÚ�˚ı. ë Ó‰ÌÓÈÒÚÓ�ÓÌ˚, ÌÂÔÓ‚ÚÓ�ËÏÓÒÚ¸ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÈËÒÚÓ�ËË Ë Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚ¸ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈÍÛÎ¸ÚÛ�˚ Ú�Â·Û˛Ú ·Â�ÂÊÌÓ„ÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏÛ flÁ˚ÍÛ. ë‰�Û„ÓÈ – ÔÓÚ�Â·ÌÓÒÚ¸ Û˜‡ÒÚËfl ‚

Ó·˘ÂÂ‚�‡ÁËÈÒÍÓÈ ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË ‰ËÍÚÛÂÚÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ Ó‚Î‡‰ÂÌËfl flÁ˚Í‡ÏË-ÔÓÒ�Â‰ÌËÍ‡ÏË, Ì‡Ë·ÓÎÂÂ�‡ÒÔ�ÓÒÚ�‡ÌÂÌÌ˚ÏË ‚ ÒÚ�‡Ì‡ı á‡Ô‡‰‡ ËÇÓÒÚÓÍ‡. ìÚ‚Â�Ê‰‡fl ÁÌ‡˜ËÏÓÒÚ¸ flÁ˚Í‡Í‡Í Ò�Â‰ÒÚ‚‡ ‚˚fl‚ÎÂÌËfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈÒÔÂˆËÙËÍË, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ËÏÂÚ¸ ‚ ‚Ë‰ÛÒÎÂ‰Û˛˘ÂÂ Ó·ÒÚÓflÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó. üÁ˚Í‚˚�‡Ê‡ÂÚ ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ Ì‡�Ó‰ÌÓÈ ÊËÁÌË,ÁÌ‡ÌËÂ flÁ˚Í‡ ‚‡ÊÌÓ ‰Îfl ÓÔ�Â‰ÂÎÂÌËflÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ô�ËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚË. ÇÏÂÒÚÂÒ ÚÂÏ ÌÂÁÌ‡ÌËÂ flÁ˚Í‡ ÌÂ ÏÓÊÂÚÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ÔÓÒÚ‡‚ËÚ¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ‚ÌÂ Â„Ó˝ÚÌÓÒ‡, Á‡˜Â�ÍÌÛÚ¸ Â„Ó Ô�ËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚ¸Í ÓÔ�Â‰ÂÎfiÌÌÓÈ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�Â.

ì ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì‡ ÌÂ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸·Û‰Û˘Â„Ó ·ÂÁ ÔÓÎËÚËÍË, ÒÔÓÒÓ·ÌÓÈÓ·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ „‡�ÏÓÌË˛ ‚ÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı,ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó ‚ÒÂı Ì‡ÒÂÎfl˛˘ËıÒÚ�‡ÌÛ Ì‡�Ó‰Ó‚, Ú.Â. ·ÂÁ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈÔÓÎËÚËÍË. Ç ˝ÚÓÈ Ò‚flÁË ÓÚÏÂÚËÏ Ë

n›n, sivil toplum örgütlerinin, toplumunmanevi, ahlaki çevrelerinde söz sahibi en-telektüellerin ve ülkesinin daha güçlü ol-mas›na çabalayan herkesin görevidir. Bukültür herkesin belirgin bir flekilde ruhsalve ahlaki bir e¤ilim içinde oldu¤unu orta-ya koymaktad›r. Ekonomik kanunlar dadahil olmak üzere, hangi kanun olursa ol-sun, o ülkede ahlaki kültür düflük seviye-deyse, uygulanabilirli¤inden söz edile-mez. Bu kültürün bafll›ca prensipleri hü-manizm, sosyal adalet, insan haklar› eflitli-¤i, vatanperverlik ve “kiflinin geliflmesi,herkesin geliflmesi demektir” düsturuncayaflamakt›r.

Ulusal bir zar›n içerisinde var olmak,etnik gruplar›n tümüne özgü bir fleydir.Ulus ve etnik yap›dan uzak olan oluflum-lar›n günümüz dünyas›nda varl›k göster-mesi imkâns›zd›r. Tüm milletlerin kendi




Уникальность Казахстана состоит в том, что на протяжениивеков здесь жили и живут, сохраняя свою этническую

самобытность, культуру и язык, более 130 этносов.

Kazakistan’› eflsiz yapan, yüzy›llar boyunca bu topraklarda

yaflam›fl ve halen yaflamakta olan, kendi etnik kimliklerini,

kültür ve dillerini bugüne dek saklayabilmifl 130’dan fazla

etnik grubu topraklar›nda bar›nd›r›yor olmas›d›r.

ÌÓ‚˚È ÔÓ‰ıÓ‰ Í ÓÔ�Â‰ÂÎÂÌË˛Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ô�ËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚË. ùÚÓ‚ÓÔ�ÓÒ ÎË˜ÌÓÒÚÌ˚È. íÓÎ¸ÍÓ Ô�ËÁÌ‡ÌËÂÔ�‡‚‡ Ì‡ Ú‡ÍÛ˛ Ò‡ÏÓË‰ÂÌÚËÙËÍ‡ˆË˛fl‚ÎflÂÚÒfl ËÒÚËÌÌÓ ‰ÂÏÓÍ�‡ÚË˜ÂÒÍËÏ.

ë‚Ó·Ó‰ÌÓÂ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÂ �‡Á‚ËÚËÂÛÒËÎË‚‡ÂÚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÛ˛ ÍÓÌÒÓÎË‰‡ˆË˛Ì‡ ÓÒÌÓ‚Â Ó·˘Â„Ó Ô�Ó¯ÎÓ„Ó,Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ Ë ËÌÚÂ�ÂÒÓ‚.ä‡Í ‰Îfl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó �‡Á‚ËÚËflÍÓÌÍ�ÂÚÌÓ„Ó ˝ÚÌÓÒ‡, Ú‡Í Ë ‰ÎflÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ÒÓÚ‚Ó�˜ÂÒÚ‚‡‚�Â‰Ì˚ Ô�ÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó‰ÌÓ„ÓÌ‡�Ó‰‡ ‰�Û„ÓÏÛ, Ô�Ófl‚ÎÂÌËÂ‡„�ÂÒÒË‚ÌÓ„Ó Ì‡ˆËÓÌ‡ÎËÁÏ‡ Ë¯Ó‚ËÌËÁÏ‡, ÍÛÎ¸ÚË‚Ë�Ó‚‡ÌËÂÔÒËıÓÎÓ„ËË Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈËÒÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚË Ë Ô�Â‰‚ÁflÚÓÒÚË.

ì˜ËÚ˚‚‡fl ‚Òfi ÒÍ‡Á‡ÌÌÓÂ, ÏÓÊÌÓÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì ÒÚ‡Î „‡�‡ÌÚÓÏÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚË ‚ ÏÂÊ˝ÚÌË˜ÂÒÍËıÓÚÌÓ¯ÂÌËflı.

ÄÒÒ‡Ï·ÎÂfl Ì‡�Ó‰Ó‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì‡ –ÛÌËÍ‡Î¸Ì˚È ËÌÒÚËÚÛÚ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈÔÓÎËÚËÍË. Ö„Ó ÔÓfl‚ÎÂÌËÂ ÒÓ‚Ô‡ÎÓ ÒÔÂ�ÂıÓ‰Ì˚Ï ÔÂ�ËÓ‰ÓÏ ‚ ÊËÁÌËÏÓÎÓ‰ÓÈ �ÂÒÔÛ·ÎËÍË. íÓ„‰‡, ‚ Ï‡�ÚÂ1995 „Ó‰‡, Ì‡ Á‡�Â çÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË,Ì‡Ë·ÓÎÂÂ ÓÒÚ�Ó ÒÚÓflÎ ËÏÂÌÌÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È ‚ÓÔ�ÓÒ. àÏÂÌÌÓ ÓÌ

ÓÔ�Â‰ÂÎflÎ ı‡�‡ÍÚÂ�‚ÌÛÚ�ËÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓÈ ÒËÚÛ‡ˆËË ‚ ÒÚ�‡ÌÂ.çÓ, ‚ ÓÚÎË˜ËÂ ÓÚ ‰�Û„Ëı ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍËı„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚, ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì ÒÛÏÂÎ ËÁ·ÂÊ‡Ú¸ÎÓ‚Û¯ÍË ÏÂÊ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı �‡ÒÔ�ÂÈ ËÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËÈ, ‰ÂÒÚ‡·ËÎËÁ‡ˆËË Ë�‡ÒÍÓÎ‡ Ó·˘ÂÒÚ‚‡. ùÚÓ Ô�ÓËÁÓ¯ÎÓ·Î‡„Ó‰‡�fl ÔÓÎÌÓÏÛ ÓÒÓÁÌ‡ÌË˛Í‡Á‡ıÒÚ‡Ìˆ‡ÏË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚËÂ‰ËÌÒÚ‚‡ ‚Ó ËÏfl ÔÓÒÚ�ÓÂÌËfl ÌÓ‚Ó„Ó„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚‡ �‡‚Ì˚ı‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ. ÑÓÒÚËÊÂÌËÂÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ÒÓ„Î‡ÒËfl ÒÚ‡ÎÓ „Î‡‚Ì˚ÏÔ�ËÓ�ËÚÂÚÓÏ ‚ÌÛÚ�ËÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı�ÂÙÓ�Ï. ÄÒÒ‡Ï·ÎÂfl Ì‡�Ó‰Ó‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì‡ÓÚ�‡ÁËÎ‡ „ÎÛ·ËÌÌÛ˛ ÒÛÚ¸Í‡Á‡ıÒÚ‡ÌÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡,‚Á‡ËÏÓÔÓÌËÏ‡ÌËÂ Î˛‰ÂÈ �‡ÁÌ˚ıÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÒÚÂÈ. íÂÔÂ�¸ ˝ÚÓÚ ÓÔ˚Ú‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ„‡�ÏÓÌËË Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ Ó„�ÓÏÌÛ˛ˆÂÌÌÓÒÚ¸ ‰Îfl „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ �‡ÁÌ˚ıÍÓÌÚËÌÂÌÚÓ‚. ëÂ„Ó‰Ìfl ÄÒÒ‡Ï·ÎÂflÒÓÒÚÓflÎ‡Ò¸ Í‡Í „‡�‡ÌÚÏÂÊÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó ÒÓ„Î‡ÒËfl.

Мир становится лучше ÄÒÒ‡Ï·ÎÂfl ÔÓÍ‡Á‡Î‡, ˜ÚÓ Û Ì‡�Ó‰Ó‚ ÂÒÚ¸‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Îfl Ó·˘ÂÌËfl, ˜ÚÓ„�‡Ê‰‡ÌÒÍËÈ ÏË� Ë ÒÓ„Î‡ÒËÂ ‚

kültürleri benzersizlik arz eder. Onun ye-rini baflka hiçbir fleyle, hatta çok geliflmiflherhangi bir kültürle dahi de¤ifltiremez-siniz. Özellikle bu durum milletleraras›kültürlerle olan iliflkilerde eflitli¤in gerek-lili¤ine sebep teflkil etmektedir. Ulusalvarl›¤› idame ettiren dildir. Onun saye-sinde kiminle özdeflleflece¤ine ve yineonun sayesinde de kiminle ayr›flaca¤›nakarar verebilmektedir. Bu yüzden dil so-rununa pürdikkat kesilip, “devletin resmidili-Kazakçad›r” dendi¤inde bir k›s›m et-nik grup liderlerinde gerginlik havas›oluflturmas›, ana dili çevresinde ciddi da-ralmalar hissedilmesi ve ana dilinin bo-zulmadan temiz kalabilmesi için bilimi,e¤itimi, edebiyat› anadilde destekleyip,zenginlefltirme çabalar› do¤al karfl›lan-maktad›r. Bugün dil çevresinde milli veuluslararas› anlamda iliflkilendirebilece-¤imiz pek çok sorun yer almaktad›r. Av-rasya ülkelerini meflgul eden en önemlisorunlardan biri, “iki dilli mi yoksa tek dil-li mi olunaca¤›” sorunudur. Bir yandande¤erlendirildi¤inde, kendine has tarihive özgün kültürü olan milli kültürler mil-li dile hassas bir yaklafl›m› gerekli k›larlar.Di¤er yandan ise, Avrasya’ya dönük et-kinliklerde yer almak Bat› ve Do¤u ülkele-rinde konuflulan dillere de hakim olmay›mecbur k›l›yor. Dilin halka özgülü¤ü vur-gulayan bir araç oldu¤unu iddia ederkenflunlar›n da bilinmesi gerekmektedir: Dilhalk yaflam›n›n ruhunu yans›t›r. Dilin bi-linmesi, hangi millete ait oldu¤unuz so-nucunun ç›kmas› bak›m›ndan önemlidir.Bununla birlikte dilin bilinmemesi de ki-fliyi tamamen o etnik yap›n›n d›fl›na at-maz, zira belirli bir milli kültüre ait olmakda önemlidir.

Kazakistan’›n uluslararas› dengeye da-yal› olarak izledi¤i politikalar ve onlarla ya-p›lan iflbirlikleri Kazakistan’›n gelece¤iiçin yap›lan ulusal politikalar›n d›fl›ndaönemli birer siyasi yat›r›mlard›r. Bu ba¤-lamda milli aidiyet esas›na dayal› çokönemli bir ad›m at›ld›¤›n› belirtmek gere-kir. Bu, bir kimlik sorunudur. Bunu kabuletmek, demokrasinin en güzel örne¤inioluflturur.

Halk›n özgür geliflimi, milli de¤erleri vealaka duydu¤u fleylerle geçmifle dayal›milli bir güç oluflturmas›n› daha da kuv-vetlendiriyor. Belli bir etnik grubun milligeliflimi için oldu¤u kadar, ulusal yarat›c›-l›k boyutunda da bir milletin baflka birmilletle karfl› karfl›ya getirilmesi hofl olma-




Ассамблея народов Казахстана отразила глубинную сутьказахстанского общества, взаимопонимание людейразных национальностей.

Kazakistan Halklar› Toplulu¤u, Kazakistan halk›n›n, farkl›

milletlere mensup insanlar›n karfl›l›kl› anlay›fl›na dönük,

derin özünü yans›tmaktad›r.

ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ – ˝ÚÓ ÓÒÓÁÌ‡ÌÌ‡fl„�‡Ê‰‡Ì‡ÏË ÒÚ�‡Ì˚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ÚÓÎÂ�‡ÌÚÌÓ„Ó, Û‚‡ÊËÚÂÎ¸ÌÓ„ÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í ÍÛÎ¸ÚÛ�Â, flÁ˚ÍÛ ËÚ�‡‰ËˆËflÏ ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı „�ÛÔÔ.ÄÒÒ‡Ï·ÎÂfl ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ �ÓÒÚÛÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰ÌÓ„Ó ‡‚ÚÓ�ËÚÂÚ‡ êÂÒÔÛ·ÎËÍËä‡Á‡ıÒÚ‡Ì Í‡Í ÒÚ�‡Ì˚, ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓ�Â¯‡˛˘ÂÈ Ô�Ó·ÎÂÏ˚ ÏÂÊ˝ÚÌË˜ÂÒÍËıÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. Ç ˝ÚÓÏ ÔÎ‡ÌÂ ÓÌ‡ ÔÓ Ô�‡‚ÛÁ‡ÌËÏ‡ÂÚ ÎË‰Ë�Û˛˘ÂÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ. ÇÒÚ�‡ÌÂ Û‰‡ÎÓÒ¸ ‚˚�‡·ÓÚ‡Ú¸ Â‰ËÌ˚ÈË‰Â‡Î, ÍÓÚÓ�˚È ÔÓÁËÚË‚ÌÓ ÓÚ�‡Ê‡ÂÚÒfl ‚Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏ ÏÂÌÚ‡ÎËÚÂÚÂ.ÉÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌ‡fl Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡flÔÓÎËÚËÍ‡ Ó·ÂÒÔÂ˜ËÎ‡ ÔÓ‰ÎËÌÌ˚ÈÔ�Ó�˚‚ ‚ ÙÓ�ÏË�Ó‚‡ÌËË ‰ÛıÓ‚ÌÓÈÒÙÂ�˚ Ó·˘ÂÒÚ‚‡, Ô�ÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ‚˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÏ Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËË Ë ÍÛÎ¸ÚÛ�ÂÍ‡Á‡ıÒÚ‡ÌˆÂ‚. Ç ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ Û·ÂÊ‰ÂÌ˚,˜ÚÓ, Í‡ÍËÏ ·˚ ÚflÊÂÎ˚Ï ÌË ·˚ÎÓÌ‡ÒÎÂ‰ËÂ ÚÓÚ‡ÎËÚ‡�ËÁÏ‡, ÔÓÎË˝ÚÌË˜ÌÓÂ„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó ÏÓÊÂÚ ‰ËÌ‡ÏË˜ÌÓ�‡Á‚Ë‚‡Ú¸Òfl ÏË�Ì˚Ï ‰ÂÏÓÍ�‡ÚË˜ÂÒÍËÏÔÛÚÂÏ, ‚ ‡ÚÏÓÒÙÂ�Â ‰Ó‚Â�Ëfl, ÒÓ„Î‡ÒËfl ËÛ‚‡ÊÂÌËfl Í Ô�‡‚‡Ï ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë Ì‡�Ó‰Ó‚,Ì‡ ·‡ÁÂ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ„Ó Ô‡�ÚÌÂ�ÒÚ‚‡ ËÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡.

è�Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚È Ô�ËÏÂ� ËÌÒÚËÚÛÚ‡Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ – ÄÒÒ‡Ï·ÎÂflÌ‡�Ó‰Ó‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì‡, ÔÂ�‚‡fl ‚ÂÒÚÓ˜Í‡ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ÏË� ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÎÛ˜¯Â. ÖÂÔÓfl‚ÎÂÌËÂ ‰ÂÎ‡ÂÚ ÊËÁÌ¸ Ì‡�Ó‰Ó‚ÒÔÓÍÓÈÌÓÈ Ë „‡�ÏÓÌË˜ÌÓÈ, ‡ ‰�ÛÊ·‡Ì‡�Ó‰Ó‚ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÔÎ‡ÚÙÓ�ÏÓÈ ËÓÚÔ�‡‚ÌÓÈ ÚÓ˜ÍÓÈ ·Û‰Û˘ËıÔ�ÂÓ·�‡ÁÓ‚‡ÌËÈ. �

yan, sald›rgan bir milliyetçili¤e, floveniz-me ve kültürel bir d›fllanm›fll›k psikolojisi-nin do¤mas›na sebep olabilir.

Tüm bu sayd›klar›m›zdan sonra flunusöyleyebiliriz ki, Kazakistan istikrar›n, et-nik gruplar aras›ndaki iliflkilerin garantisidurumundad›r.

Kazakistan Halklar› Toplulu¤u, milli si-yasetin eflsiz bir kurumudur. Ba¤›ms›zl›kgeçifl dönemlerini yaflad›¤› 1995 Mart ay›,genç cumhuriyet için milli meselenin do-ru¤a ç›kt›¤› bir zaman olmufltu. Ülkenin içpolitikas›n› özellikle bu durum belirliyor-du. Ancak di¤er Sovyet idaresindeki ulus-lardan farkl› olarak Kazakistan, etnik kav-ga ve çat›flmalardan, toplumun içe sindi-rilmesi ve istikrars›zlaflt›r›lmas› gibi tu-zaklardan uzak durmas›n› bildi. Bu ise,Kazak halk›n›n yekvücut olarak kendi dev-letlerini kurmay› ve eflit flartlara sahip ol-may› istemeleri sayesinde olmufltur. Millibirli¤in sa¤lanmas› iç siyaset reformu-nun birincil unsurunu oluflturmufltur.Kazakistan Halklar› Toplulu¤u, Kazakis-tan halk›n›n, farkl› milletlere mensup in-sanlar›n karfl›l›kl› anlay›fl›na dönük, derinözünü yans›tmaktad›r. fiimdi, milletlera-ras› uyum ile sa¤lanan bu tecrübe, farkl›k›talardaki devletler içinde büyük bir de-¤er olarak görünmektedir. Bugün bu top-luluk ulusal bar›fl›n bir nevi garantisi sa-y›lmaktad›r.

Dünya iyiye gidiyor

Kazakistan’daki medeni bar›fl ve muta-bakat toplulu¤u, halklar›n birbiriyle te-mas kurma imkân›na sahip oldu¤unuortaya ç›kard›. Bu toplulukla etnik grup-lar›n kültürlerine, dillerine, gelenekleri-ne olan sayg›y›, toleransa olan ihtiyac›dillendirmifltir. Topluluk, etnik yap›lararas›ndaki problemlerin çözümüyle u¤-raflan ülkelerin oldu¤u gibi Kazakis-tan’›n da ulusal otoritesinin büyümesi-ni sa¤lam›flt›r. Kazakistan bu konudaön saflarda yer almaktad›r. Ülke, tek birideale odaklanmay› baflarm›fl, bu ise,ulusal mantalitede olumlu yans›malarbulmufltur. Ulusal devlet politikas›, ma-nevi flekillenme aç›s›ndan etnik e¤itimeve kültüre büyük önem vermifltir. Kaza-kistan, totaliter miras ne kadar a¤›rolursa olsun, çok milletli bir devletin de-mokratik yollarla güven, mutabakat vesayg› atmosferinde, insan haklar›na vehalka dönük sosyal iflbirli¤i içerisindedinamik bir geliflim gösterebilece¤iniiyi bilir.

Farkl› milletler aras›ndaki iliflkilerigösterme bak›m›ndan Kazakistan Halk-lar› Asamlesi, dünyan›n iyiye gitti¤ininilk habercisi. Ortaya ç›k›fl› halklar›n ya-flam›na sükunet ve ahenk katm›flt›r.Halklar›n dostlu¤u ise, gelece¤in oluflu-mu için bir platform olmufltur. �




Yurtseverlik ne demek? Günümüzde böy-le bir kavramdan söz edilebilir mi? ‹yi birinsan ve gerçek bir vatandafl yetifltirmekiçin nas›l bir terbiye yönteminden sözedilebilir? Ukrayna Milli E¤itim Bakan›birinci yard›mc›s›, e¤itimci ve ayn› za-manda tarihçi olan BorisJebrovsky, bu ko-nudaki düflünce-lerini bizimlepaylaflt›.

óÚÓ Ú‡ÍÓÂ Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ? ëÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚÎË ÒÂ„Ó‰Ìfl ˝ÚÓ ÔÓÌflÚËÂ? åÓÊÌÓ ÎË Â„Ó‚ÓÒÔËÚ‡Ú¸ Ë Í‡Í ‚˚�‡ÒÚËÚ¸ ıÓ�Ó¯Â„Ó˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ Ë ËÒÚËÌÌÓ„Ó „�‡Ê‰‡ÌËÌ‡? ç‡˝ÚË ÚÂÏ˚ �‡ÁÏ˚¯ÎflÂÚ ÔÂ�‚˚ÈÁ‡ÏÂÒÚËÚÂÎ¸ ÏËÌËÒÚ�‡ Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËfl ËÌ‡ÛÍË ìÍ�‡ËÌ˚ ÅÓ�ËÒ ÜÂ·�Ó‚ÒÍËÈ –ÔÂ‰‡„Ó„, Û˜ÂÌ˚È, ËÒÚÓ�ËÍ.

ë‚ÂÚÎ‡Ì‡ âÓ�‡: ÅÓ�ËÒåËı‡ÈÎÓ‚Ë˜! Ç Ò‚ÓÂ ‚�ÂÏfl ëëëê·˚Î ËÁ‚ÂÒÚÂÌ Í‡Í ‰Â�Ê‡‚‡ ÒÏÓ˘ÌÓÈ ÒËÒÚÂÏÓÈ Ô‡Ú�ËÓÚË˜ÂÒÍÓ„Ó‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl. èÓ˜ÂÏÛ ‚ ìÍ�‡ËÌÂ ÌÂËÒÔÓÎ¸ÁÛ˛ÚÒfl ˝ÚË ÏÂÚÓ‰˚?

ÅÓ�ËÒ ÜÂ·�Ó‚ÒÍËÈ: ÖÒÎË ·˚ ‚ÒÓ‚ÂÚÒÍËÂ ‚�ÂÏÂÌ‡ Ò ÔÓÌflÚËÂÏ«Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ» ‚ÒÂ ·˚ÎÓ ıÓ�Ó¯Ó,ÚÓ ‰Ó ÒËı ÔÓ� Ì‡ Ì‡¯ÂÏÓ·˘ÂÏ Ô�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚Â ‚ÒÂÓÒÚ‡ÎÓÒ¸ ·˚ ÔÓ-Ô�ÂÊÌÂÏÛ. å˚ ·˚ÔÓÌ˚ÌÂ ÊËÎË ‚ëÓ‚ÂÚÒÍÓÏ ëÓ˛ÁÂ.áÌ‡˜ËÚ, ÚÓ„‰‡ ·˚Î‡ËÁÌ‡˜‡Î¸ÌÓÒÙÓ�ÏË�Ó‚‡Ì‡ ÎÓÊÌ‡flÒËÒÚÂÏ‡ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËfl.

Ä ÏÓÊÂÚ, ˝ÚÓ ÒÛ‰¸·‡Î˛·ÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚ –Ô�ÓÈÚË ‚ÒÂ ÒÚ‡‰ËËÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl, �‡Òˆ‚ÂÚ‡ ËÛÔ‡‰Í‡? ë‡ÏÓ ÔÓÌflÚËÂ«Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ» ÚÓÊÂÔ�ÂÚÂ�ÔÂ‚‡ÂÚ ËÁÏÂÌÂÌËfl Ò„Ó‰‡ÏË ‚ Í‡Ê‰ÓÈ ÒËÒÚÂÏÂ. üÁ‡‰‡˛ ÒÂ·Â ‚ÓÔ�ÓÒ:




Борис Жебровский:

«Неудачнаянаша география»

Беседовала: Светлана ЙораЖурналист (Украина).

Boris Jebrovsky:

Talihsiz bir co¤rafyada

yafl›yoruz

Konuflan: Svetlana Yora

Gazeteci (Ukaryna).

Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ – ˝ÚÓ ÔÓÌflÚËÂ˛�Ë‰Ë˜ÂÒÍÓÂ, ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÂ ËÎËÌ�‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÂ? éÚ ˜Â„Ó ÓÌÓ Á‡‚ËÒËÚ? üÎ˛·Î˛ ˝ÚÛ ÒÚ�‡ÌÛ ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ÓÌ‡·Ó„‡Ú‡fl Ë �‡Á‚ËÚ‡fl? àÎË ÒÚ�‡Ì‡ ÏÓfl –ÌË˘‡fl, ÌÓ fl ÂÂ ‚ÒÂ �‡‚ÌÓ Î˛·Î˛? àÎË flÂÂ ·�ÓÒ‡˛ Ë ÛÂÁÊ‡˛, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ‰ÎflÏÂÌfl ‚‡ÊÌÓ Ô�ÓÍÓ�ÏËÚ¸ ÒÂÏ¸˛, ËÛıÓÊÛ ‚ ‰�Û„Û˛ ‡�ÏË˛, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÓÌ‡ÒËÎ¸ÌÂÂ?

è‡Ú�ËÓÚËÁÏ – ˝ÚÓ ÏÓ�‡Î¸Ì‡flÍ‡ÚÂ„Ó�Ëfl. Ç˚ ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ Á‡‰ÛÏ˚‚‡ÎËÒ¸,ÔÓ˜ÂÏÛ ‚ Ó‰ÌÓÈ Ë ÚÓÈ ÊÂ ÒÚ�‡ÌÂ, ‚Ó‰ÌËı Ë ÚÂı ÊÂ ÛÒÎÓ‚Ëflı, ‚ Ó‰ÌÓÈ Ë ÚÓÈÊÂ ÒÂÏ¸Â, ‚ Ó‰ÌÓÈ Ë ÚÓÈ ÊÂ ¯ÍÓÎÂ‚˚�‡ÒÚ‡ÎË �‡ÁÌ˚Â ‰ÂÚË, �‡ÁÌ˚Â Î˛‰Ë?é‰ËÌ ·˚Î Á‡ Í�‡ÒÌ˚ı, ‰�Û„ÓÈ – Á‡·ÂÎ˚ı… é‰ËÌ ·�ÓÒËÎ ‚ÒÂ Ë ÛÂı‡Î Ì‡Á‡�‡·ÓÚÍË, ‡ ‚ÚÓ�ÓÈ Í‡�‡·Í‡ÂÚÒfl Ì‡ ÚÓÈÁÂÏÎÂ, „‰Â Â„Ó ÔÛÔÓ‚ËÌ‡ Á‡�˚Ú‡.ä‡ÚÂ„Ó�Ëfl Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ‡ – ÓÌ‡ ÓÚÔ�Ë�Ó‰˚, ÓÚ ÚÓ„Ó, Ì‡ÒÍÓÎ¸ÍÓ ÒËÎÂÌ‚ÌÛÚ�ÂÌÌËÈ ÒÚÂ�ÊÂÌ¸ ÎË˜ÌÓÒÚË. ùÚÓÌ�‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚È ‡ÒÔÂÍÚ. ÖÒÎË Ú˚ ÌÂÔÓÌËÏ‡Â¯¸ ÍÓ�ÌÂÈ – Ú˚ ÏÂÌ¸¯ÂÔ�Ë‚flÁ‡Ì Í ÁÂÏÎÂ. ÅÂÁ ÍÓ�ÌÂÈ ÌÂÎ¸Áfl·˚Ú¸ Ô�Ë‚flÁ‡ÌÌ˚Ï Í ÁÂÏÎÂ. çÂÎ¸ÁflÔÂ�ÂÊËÚ¸ ÎË˜ÌÓÂ ÔÓÚ�flÒÂÌËÂ.ëÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂÂ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÂ ÌÂ�‡‚ÂÌÒÚ‚Ó ‚ìÍ�‡ËÌÂ ˜ÂÚÍÓ ÔÓÍ‡Á˚‚‡ÂÚ, ÍÚÓ Ô‡Ú�ËÓÚ,‡ ÍÚÓ – ÌÂÚ. ÇÒÂ Ô�ÓÒÚÓ. è‡Ú�ËÓÚÓÒÚ‡ÂÚÒfl Ò �Ó‰ËÌÓÈ, ÌÂÒÏÓÚ�fl Ì‡ÌË˘ÂÚÛ Ë ÓÚÒÛÚÒÚ‚ËÂ ÔÂ�ÒÔÂÍÚË‚.

åÓÊÌÓ ÎË Ì‡Û˜ËÚ¸ Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏÛ?çÂÚ. çÂÎ¸Áfl. ü Ò‡Ï Û ÒÂ·fl

ÒÔ�‡¯Ë‚‡˛, Í‡Í fl, Û˜ËÚÂÎ¸, ÏÓ„Û ÒÍ‡Á‡Ú¸:Ú˚ Ó·flÁ‡Ì ·˚Ú¸ Ô‡Ú�ËÓÚÓÏ? ùÚÓÏÛÌÂÎ¸Áfl Ì‡Û˜ËÚ¸. é·Û˜‡˛Ú Ë ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡˛ÚÌÂ Û˜Â·ÌËÍË Ë Ô�Ó„�‡ÏÏ˚, ‡ ÎË˜ÌÓÒÚ¸Û˜ËÚÂÎfl. Ö‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓÂ, ˜ÚÓ ˆÂÔÎflÂÚ‰ÂÚÂÈ, – ÎË˜Ì˚È Ô�ËÏÂ� Û˜ËÚÂÎfl. ä‡ÍÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸Ì˚È, Ú‡Í Ë ÓÚ�Ëˆ‡ÚÂÎ¸Ì˚È.

ì˜ËÚÂÎ¸ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ÍÛÏË�ÓÏ? çÂÚ. ÉÓ‚Ó�ËÚÒfl: ÌÂ ÒÓÚ‚Ó�Ë ÒÂ·Â

ÍÛÏË�‡. çÓ Ú‚Ó�flÚ ÊÂ! ùÚÓ ÔÎÓıÓ. äÚÓÍÛÏË�˚ ÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌÂÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË?ÄÍÚÂ�˚ Ë ÒÔÓ�ÚÒÏÂÌ˚. Ä ‚ÓÚ Á‰ÂÒ¸ ÚÓÊÂ‚ÓÁÌËÍ‡ÂÚ ‚ÓÔ�ÓÒ: ÔÓ˜ÂÏÛ? èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓÓÌË ÛÒÔÂ¯Ì˚Â Ë ·Ó„‡Ú˚Â ËÎË ÔÓÚÓÏÛ˜ÚÓ ÓÌË Ô�ÓÒÎ‡‚Îfl˛Ú ÒÚ�‡ÌÛ? Ä ÔÓ˜ÂÏÛÒ�Â‰Ë ÍÛÏË�Ó‚ ÌÂÚ Û˜ÂÌ˚ı? ëÂÈ˜‡ÒÏÓÎÓ‰ÂÊ¸ Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ÔÓ‰ ÒËÎ¸Ì˚Ï‚ÎËflÌËÂÏ Ï‡ÒÒÓ‚ÓÈ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚ Ë ÒÔÓ�Ú‡.

Svetlana Yora: Boris Mihayloviç!SSCB döneminde, ülkenin güçlü biryurtseverlik terbiye sistemi oldu¤u bili-nirdi. Peki, Ukrayna neden bu metotlar›kullanm›yor?

Boris Jebrovsky: E¤er Sovyet dönemi-nin “yurtseverlik” anlay›fl› iyi olsayd›, flugenifl ortamda hiçbir fley de¤iflmez, herfley ayn› kal›rd›. Biz yine eskisi gibiSSCB’de yaflamaya devam ederdik. De-mek ki, o zaman, daha bafltan kurmacabir terbiye sistemi oluflturuldu¤u anla-fl›l›yor. Belki de, tüm sistemlerin kaderibu; tüm zorluklar› afl›p zirveye ç›kmak veda¤›lmak olamaz m›? Bir kavram olarak“yurtseverlik”, di¤er sistemlerde de y›llariçerisinde de¤ifliklik arz edebiliyor. fiimdiben kendime “Yurtseverlik, hukuki mi,ekonomik mi, yoksa ahlaki bir kavram




Вы никогда не задумывались, почему в одной и той жестране, в одних и тех же условиях, в одной и той же семье, водной и той же школе вырастали разные дети, разные люди?

Hiç düflündünüz mü, neden ayn› ülkede, ayn› flartlar alt›nda,

ayn› ailede ve ayn› okulda birbirinden farkl› çocuklar, farkl›

farkl› insanlar yetiflti? Biri k›z›lc› oldu, di¤eri beyazc›…

ùÚÓ ‚˚Í�ËÒÚ‡ÎÎËÁÓ‚˚‚‡ÂÚÒfl ËÁ Ó·˘ÂÈÍÛÎ¸ÚÛ�˚. í‡ÍÓ‚Ó ÒÂ„Ó‰Ìfl ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó.Ö„Ó Ó·˘ÂÂ �‡Á‚ËÚËÂ ÔÓÍ‡ ˜ÚÓÔ�ËÏËÚË‚ÌÓ. ü ÒÍÎÓÌÂÌ ‚Â�ËÚ¸ ÚÂÏÛ˜ÂÌ˚Ï, ÍÚÓ „Ó‚Ó�ËÚ, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚Ó‚Ó¯ÎÓ ‚ Ù‡ÁÛ ‰Â„�‡‰‡ˆËË, ˜ÚÓ ÓÌÓ‚�ÂÏÂÌÌÓ ÓÔÛÒÍ‡ÂÚÒfl ‚ÌËÁ.

Патриотизм в эпоху глобализма

Ç˚�‡ÒÚÛÚ ÎË ËÁ Ì‡¯ËıÒÂ„Ó‰Ìfl¯ÌËı ‰ÂÚÂÈ Ë ÔÓ‰�ÓÒÚÍÓ‚Ô‡Ú�ËÓÚ˚, ÔÓÎÌÓˆÂÌÌ˚Â „�‡Ê‰‡ÌÂ?

í�Û‰ÌÓ ÒÍ‡Á‡Ú¸. ùÚÓÚ ‚ÓÔ�ÓÒÒÓ‚�ÂÏÂÌÌ˚Â ÒÓˆËÓÎÓ„Ë ÌÂ ËÁÛ˜‡˛Ú.äÚÓ ÒÍ‡ÊÂÚ, ˜ÚÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl Ô�ÓËÒıÓ‰ËÚ ‚ÏÓÎÓ‰ÂÊÌÓÈ Ò�Â‰Â, ˜Â„Ó ÓÌË ıÓÚflÚ?è‡Ú�ËÓÚ˚ ÓÌË ËÎË ÌÂ Ô‡Ú�ËÓÚ˚?ëÓˆËÓÎÓ„Ë ÌÂ ËÁÛ˜‡˛Ú Ë ‚ÂÒ¸ Ì‡�Ó‰ ‚Ï‡ÒÒÂ. Ä ÒÚÓËÎÓ ·˚. ÖÒÎË ÔÓÒÏÓÚ�ÂÚ¸ Ì‡ÚÓ, ˜ÚÓ Ò Ì‡ÏË Ô�ÓËÁÓ¯ÎÓ ÔÓÒÎÂ 86-„ÓËÎË 91-„Ó „Ó‰‡, ÍÓ„‰‡ Ï˚ ÔÂ�ÂÊËÎË ‰‚ÂÍ‡Ú‡ÒÚ�ÓÙ˚ – ˝ÍÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÛ˛ ËÒÓˆË‡Î¸ÌÛ˛, ˝ÚÓ ·Û‰ÂÚ Ó˜ÂÌ¸ ‚‡ÊÌÓÂ ËËÌÚÂ�ÂÒÌÓÂ Ì‡·Î˛‰ÂÌËÂ. èÓ˜ÂÏÛ ˝ÚÓ„ÓÌËÍÚÓ ÌÂ ËÁÛ˜‡ÂÚ? å˚ ËÁÏÂÌËÎËÒ¸ – ˝ÚÓ

Ô�‡‚‰‡. àÁÏÂÌËÎÒfl ÏË� ‚ÓÍ�Û„ Ì‡Ò –˝ÚÓ ÚÓÊÂ Ô�‡‚‰‡. ÑÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ Ó·�‡ÚËÚ¸‚ÌËÏ‡ÌËÂ Ì‡ ‰‚‡ Î˛·ÓÔ˚ÚÌ˚ı ÏÓÏÂÌÚ‡.í‡ÍÓÈ Ï‡ÒÒÓ‚ÓÈ ÏË„�‡ˆËË Ò ìÍ�‡ËÌ˚�‡Ì¸¯Â ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂ ·˚ÎÓ Ë Ì‡ÒÂÎÂÌËÂÚ‡Í Í‡Ú‡ÒÚ�ÓÙË˜ÂÒÍË ÌËÍÓ„‰‡ ÌÂÛÏÂÌ¸¯‡ÎÓÒ¸…

ç‡¯Ë Ô�Â‰ÍË ‚ÂÍ‡ÏË ‚ÓÒÔÂ‚‡ÎËÎ˛·Ó‚¸ Í �Ó‰ÌÓÈ ÁÂÏÎÂ. åÓÊÌÓ ÎËÌ‡Á‚‡Ú¸ ÒÎ‡‚flÌ ·ÂÒÍÓ�˚ÒÚÌ˚ÏËÔ‡Ú�ËÓÚ‡ÏË?

çÂÚ, ˝ÚÓ Í‡˜ÂÒÚ‚Ó ÌÂ ÓÔ�Â‰ÂÎflÂÚÒfl ÔÓÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏÛ Ô�ËÁÌ‡ÍÛ. çÂÎ¸Áfl„Ó‚Ó�ËÚ¸ ÚÓÎ¸ÍÓ: «ìÍ�‡ËÌ‡ ËÛÍ�‡ËÌÒÍËÈ Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ». ëÂ„Ó‰Ìfl ÏË�Ó˜ÂÌ¸ ‚Á‡ËÏÓÁ‡‚ËÒËÏ, Ì‡ˆËË Ë ÍÛÎ¸ÚÛ�˚ÔÂ�ÂÔÎÂÚÂÌ˚, ‚Á‡ËÏÌÓ Ô�Ó�ÓÒÎË ‰�Û„ ‚‰�Û„‡, Ò·ÎËÁËÎËÒ¸ ‰Ó Ô�Â‰ÂÎ‡. ëÂ„Ó‰Ìfl,Í‡Í ÌËÍÓ„‰‡, Ï˚ Ó˘Û˘‡ÂÏ, ˜ÚÓ Ï˚Ó˜ÂÌ¸ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËÂ – ÔÂÒ˜ËÌÍ‡ ‚ÏË�ÓÁ‰‡ÌËË. ÇÂÒ¸ ÏË� ÒÊ‡ÎÒfl.ëÔ�ÂÒÒÓ‚‡ÎÒfl. ì‚ÂÎË˜ËÎËÒ¸ ÒÍÓ�ÓÒÚË –ËÌÙÓ�Ï‡ˆËÓÌÌ˚Â, Ú�‡ÌÒÔÓ�ÚÌ˚Â,˝ÏÓˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â. å˚ÒÎ¸ ÒÚ‡Î‡ „Ó�‡Á‰Ó·˚ÒÚ�ÂÂ. íÓÎ¸ÍÓ Ì‡ Í‡�ÚÂ ÏÓÊÌÓÔ�Ó‚ÂÒÚË „�‡ÌËˆ˚ Ë Ì‡�ËÒÓ‚‡Ú¸ �‡ÁÌ˚Â

m›?” diye soruyorum. Ne ile ba¤lant›l›?Ben bu ülkeyi zengin ve geliflmifl oldu¤uiçin mi seviyorum? Ülke berbat ama neolursa olsun seviyor muyum? Ben b›ra-k›p gidiyorum, çünkü benim için önemliolan ailemin karn›n›n doymas› m›? Bendi¤er orduya gidiyorum çünkü oras› da-ha m› güçlü?

Yurtseverlik, manevi bir kategori. Hiçdüflündünüz mü, neden ayn› ülkede,ayn› flartlar alt›nda, ayn› ailede ve ayn›okulda birbirinden farkl› çocuklar, farkl›farkl› insanlar yetiflti? Biri k›z›lc› oldu,di¤eri beyazc›… Biri her fleyini b›rak›pekme¤ini baflka yerlerde kazanmayagitti, di¤eri ise göbek ba¤›n›n gömüldü-¤ü yerde kalmay› tercih etti. Yurtseverli-¤in derecesi, yarat›l›fltan gelen, insan›nduygu yo¤unlu¤u ile ilgili bir fley. Bu,iflin ahlaki taraf›. E¤er geçmiflini anla-mazsan, topra¤›nla ba¤lant›n da zay›folur. Kökleri olmayan›n toprakla ilifli¤iolmaz ve içinde f›rt›nalar kopmaz. Uk-rayna’n›n bugün içinde bulundu¤u sos-yal adaletsizlik, belirgin bir flekilde ki-min vatanperver, kimin ise vatanperverolmad›¤›n› gösteriyor. Bu kadar basit.Fakirlik ve baflka tercihlerin kalmad›¤›durumlarda dahi, vatanperver her za-man vatan›ylad›r.

Vatanperverlik sonradan ö¤renilir mi?Hay›r. ‹mkans›z. Ben kendi kendime

soruyorum: Ben bir ö¤retmen olarak“sen vatanperver olmak zorundas›n” di-yebilir miyim? Bu ö¤retilmez. E¤iten veterbiye veren, ders kitaplar› veya prog-ramlar de¤il, ö¤retmenin flahsiyetidir.Ö¤rencileri gerçek manada etkileyen tekfley, ö¤retmen örne¤idir. Hem olumluhem de olumsuz.

Ö¤retmen bir idol mü olmal›? Hay›r. Derler ki: Kendine idol yapma,

ama yap›yorlar iflte! Bu iyi bir fley de¤il.Bugününün gençli¤inin idolleri kim?Aktörler ve sporcular. ‹flte burada yinebir soru ç›k›yor: Neden? Çünkü onlar ba-flar›l› ya da zengin oldu¤undan veya ül-kenin parlayan yüzü olduklar›ndan m›?Peki, neden idollerin içinde hiç bilimadam› yok. fiimdiki gençler, popüler kül-tür ve sporun güçlü etkisi alt›nda. Bugenel kültürle flekillenen bir fley. ‹nsan-l›¤›n bugünkü durumu bu. fiimdilik in-sanl›¤›n geliflme seyri ilkel seviyelerde.‹nsanl›¤›n bugün bir itibars›zl›k evresi




Формула ура-патриотизма: если я лучше, ты – хуже, если яумный, ты – дурак. Молодежь с желто-голубыми ленточкамии в вышиванках может зайти куда угодно, зависит от того,что у нее в руках: цветы или оружие, книга или бита.

“Yaflas›n vatanperverlik”in formülü: E¤er ben iyiysem, sen

kötüsün. Ben ak›ll›ysam, sen aptals›n. Gençlik sar›l›, mavili

bantlarla ve armalarla bir yerlere do¤ru gidebilir. Gidece¤i

yerin neresi olaca¤› elindekinin çiçek ya da silah, kitap ya

da sopa olmas›na ba¤l›.

geçirdi¤ini ve bir süredir afla¤› do¤ru iv-me gösterdi¤ini söyleyen e¤itimcininönünde e¤ilirim.

Globalleflme

ça¤›nda Yurtseverlik

fiimdiki çocuklar›m›zdan vatanper-ver bir vatandafl ç›kaca¤›na inan›yormusunuz?

Söylemek çok zor. Ça¤dafl sosyoloji busonucu vermiyor. Bugün gençler aras›n-da neler olup bitti¤ini, neyi istediklerinikim söyleyebilir? Vatanperver mi, yoksade¤iller mi? Sosyologlar toplumun tü-münü incelemez. E¤er 86 ya da 91 y›lla-r›nda yaflad›¤›m›z ekolojik ve sosyal fela-ketlere bakacak olursak, bunlar bizimiçin iyi birer gözlem olacaklard›r. Nedenbunu kimse araflt›rm›yor? Biz de¤ifltik –bu bir gerçek. Çevremizdeki dünya de-¤iflti – bu da do¤ru. fiu çok ilginç: ‹ki ânadikkat etmek yeterli. Ukrayna’dan böylebir toplumsal göç, daha önce hiç yaflan-mam›fl ve neslin felaket derecede azal-mas› vuku bulmam›flt›r.

Kendi topraklar›na duydu¤u sevgiatalar›m›z taraf›ndan yüzy›llarca dil-lendirilmifl. Slavyanlar› “karfl›l›k bekle-meyen vatanperverler” olarak adland›-rabilir miyiz?

Hay›r, bu nitelik milli belirtilerle belir-lenemez. Sadece, “Ukrayna ve Ukraynavatanseverli¤i” denemez. Bugün dünya,birbirine milletsel ve kültürel iç içelikle okadar yak›n ve ba¤l› ki… fiimdi hiç olma-d›¤› kadar dünyan›n küçük oldu¤unuhissedebiliyoruz. Dünya küçüldü. Ha-berleflme, ulafl›m ve tepkilerimizin h›z›artt›. Hayatta bir daha bunlar olmaya-cak. Tüm renkler birbirine kar›fl›yor. Ge-nel bir globalleflmede vatanperverliktenbahsedilebilir mi? Galiba evet. Herkeskendi parçac›¤›n›, ufak ülkesini ve ufakvatan›n›, kendi evini sevdi¤i taktirde,hep birlikte kendi topraklar›m›z› da se-vece¤iz.

Bugün gençler aras›nda milli sembolçok popüler oldu. Bu nedir? Milli duy-gular›n yeniden canlanmas› m›, yoksah›zla de¤iflen bir moda m›?

“Yaflas›n vatanperverlik”in formülü:E¤er ben iyiysem, sen kötüsün. Ben ak›l-l›ysam, sen aptals›n. Gençlik sar›l›, mavi-li bantlarla ve armalarla bir yerlere do¤-




«…Несчастная наша история инеудачная наша география»Как украинскую социальную систему воспринимают в мире, в Европе?

Раньше, лет десять назад, уезжая на работу или в командировку за границу, большинствосоотечественников писали в графе «национальность»: русский. Сейчас с гордостьюуказывают свою истинную национальную принадлежность. Мы взрослеем как нация.

Но о нас все еще знают далеко не везде. О нас в иностранных учебниках почти ничего нет!Украина как страна миром еще не изведана. И знают о ней только по отдельным еедостижениям и именам: Шевченко, Лыжичко, оранжевая революция, Чернобыль... Унашей страны не везде позитивный имидж. Что мы можем сегодня дать миру? От этого изависит наш имидж. Почему не говорят о том, что Украина первой отказалась от ядерногооружия? Мы никогда не начинали первыми войну. Мы – трудолюбивые, миролюбивые.Красивые. Способные. Талантливые. Это надо помнить и развивать.

Мы слишком молоды как нация. Мы народ не менее удивительный, чем евреи. Те были повсему свету разбросаны, без государства, но сохранились. Мы имели свою землю, но тожене имели государства и тоже сохранились. У нас не было государства, но попытки все времябыли – достаточно вспомнить те же казацкие вольные образования. Однако мы не имелиопыта государственного устройства, своих государственных институтов. Как историк, я всевремя поражаюсь, как же все-таки нам удалось сохранить все это: территорию, язык,культуру? Думаю, мы сохранили свой язык и свою культуру потому, что мы пели, танцевали ивышивали – всегда, даже в самые трудные времена. Хочется верить, что мы действительно –древняя нация. Что Триполье – наши истоки. И Киевская Русь – это тоже мы.

“Tarihimiz talihsiz, co¤rafyam›z talihsiz”Ukrayna’n›n sosyal durumu dünyada ve Avrupa’da nas›l alg›lan›yor?10 y›l kadar önce çal›flmak için veya ifl yolculu¤una ç›kmak amac› ile yurt d›fl›naç›k›ld›¤›nda, yurttafllar›n ço¤unlu¤u “milliyet” hanesine: Rus yazarlard›. fiimdi ise kendigerçek milliyetini aç›kça belirtmekten çekinmiyorlar. Bir millet gibi yetifliyoruz. Ne var ki, d›fl dünyada bizi tan›mayanlar da var. Yabanc› ders kitaplar›nda hakk›m›zdahemen hemen hiçbir fley yok! Dünya daha Ukrayna’n›n fark›na varamad›. Bildikleri sadecebelli bafll› isim ve olaylardan öteye geçmiyor: fievçenko, Ruslana, Turuncu devrim, Çernobil...Ülkemiz her yerde pozitif bir imaja sahip de¤il. Biz bu dünyaya ne verebiliriz? Bu, biraz daimaj›n›zla ilgili bir fley. Niçin atom bombas›n› ilk reddeden ülkenin Ukrayna oldu¤unusöylemezler? Hiçbir zaman savafla ilk bafllayan biz olmad›k. Biz, çal›flkan, dünyaya tutkun,güzel, baflar›l›, yetenekli bir halk›z. Bunu her zaman hat›rlamal› ve gelifltirmeliyiz.Biz oldukça genç bir halk›z. ‹lginçlikte, Yahudilerden altta kal›r bir yan›m›z yok.Yahudilere nazaran çok genç bir milletiz. Onlar dünyan›n her yan›na yay›lm›fl, da¤›n›kve bir devlet kimli¤i yokken bile benliklerini kaybetmemifller. Bizim devletimiz yoktuama her zaman çabalar›m›z olmufltu. Bu konuda Kozak özgürlük hareketlerinihat›rlaman›z yeterli. Devletin oluflumu için gerekli tecrübemiz ve kurumlar›m›z yoktu.Bir tarihçi olarak beni flafl›rtan konu, nas›l oldu da biz bunca zaman s›n›rlar›m›z›,dilimizi ve kültürümüzü koruyabildik? Galiba dilimizi ve kültürümüzükoruyabilmemizin nedeni, her zaman ve ne kadar a¤›r flartlar alt›nda da olsa, flark›söyleyip, dans ederek nak›fl ifllememizdi. Gerçekten eski bir millet oldu¤umuza inanmakistiyorum. Tripoli do¤du¤umuz yer. Ve Kiev Rusu da gene bizleriz.

ˆ‚ÂÚ‡. Ç ÊËÁÌË ˝ÚÓ„Ó ÛÊÂ ÌÂ ·Û‰ÂÚ. ÇÒÂˆ‚ÂÚ‡ ÒÏÂ¯Ë‚‡˛ÚÒfl. ÇÓÁÏÓÊÂÌ ÎËÔ‡Ú�ËÓÚËÁÏ ‚ ÒËÚÛ‡ˆËË Ó·˘Â„Ó„ÎÓ·‡ÎËÁÏ‡? Ñ‡, Ì‡‚Â�ÌflÍ‡. ÖÒÎËÍ‡Ê‰˚È ·Û‰ÂÚ Î˛·ËÚ¸ Ò‚ÓÈ ÍÛÒÓ˜ÂÍ,Ò‚Ó˛ Ï‡ÎÂÌ¸ÍÛ˛ ÒÚ�‡ÌÛ Ë Ï‡ÎÂÌ¸ÍÛ˛�Ó‰ËÌÛ, Ò‚ÓÈ ‰ÓÏ, ÚÓ ‚ÒÂ ‚ÏÂÒÚÂ Ï˚·Û‰ÂÏ Î˛·ËÚ¸ Ò‚Ó˛ ÁÂÏÎ˛.

ëÂ„Ó‰Ìfl ‚ ÏÓÎÓ‰ÂÊÌÓÈ Ò�Â‰ÂÓ˜ÂÌ¸ ÔÓÔÛÎfl�Ì‡ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì‡flÒËÏ‚ÓÎËÍ‡. óÚÓ ˝ÚÓ, Á‡�ÓÊ‰ÂÌËÂÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ò‡ÏÓË‰ÂÌÚËÙËÍ‡ˆËËËÎË ·˚ÒÚ�Ó ÛıÓ‰fl˘‡fl ÏÓ‰‡?

îÓ�ÏÛÎ‡ Û�‡-Ô‡Ú�ËÓÚËÁÏ‡: ÂÒÎË flÎÛ˜¯Â, Ú˚ – ıÛÊÂ, ÂÒÎË fl ÛÏÌ˚È, Ú˚ –‰Û�‡Í. åÓÎÓ‰ÂÊ¸ Ò ÊÂÎÚÓ-„ÓÎÛ·˚ÏËÎÂÌÚÓ˜Í‡ÏË Ë ‚ ‚˚¯Ë‚‡ÌÍ‡ı ÏÓÊÂÚÁ‡ÈÚË ÍÛ‰‡ Û„Ó‰ÌÓ, Á‡‚ËÒËÚ ÓÚ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ÛÌÂÂ ‚ �ÛÍ‡ı: ˆ‚ÂÚ˚ ËÎË Ó�ÛÊËÂ, ÍÌË„‡ËÎË ·ËÚ‡.

ä‡ÍÓ‚‡ �ÓÎ¸ ìÍ�‡ËÌ˚ ‚ ˆÂÎÓÏ ËÛÍ�‡ËÌÒÍËı „�‡Ê‰‡Ì, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ‚ÏË�Ó‚ÓÏ ÛÒÚ�ÓÈÒÚ‚Â, ‚ ÛÒÚ�ÓÈÒÚ‚ÂÖ‚�ÓÔ˚?

Ç ‰ÌÂ‚ÌËÍ‡ı ‚ÂÎËÍÓ„Ó ÑÓ‚ÊÂÌÍÓ flÓ‰Ì‡Ê‰˚ Ô�Ó˜ËÚ‡Î Ù�‡ÁÛ, ÍÓÚÓ�‡fl ‚ÒÂÓ·˙flÒÌflÂÚ: «…çÂÒ˜‡ÒÚÌ‡fl Ì‡¯‡ ËÒÚÓ�ËflË ÌÂÛ‰‡˜Ì‡fl Ì‡¯‡ „ÂÓ„�‡ÙËfl». à ‚ÒÂÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÔÓÌflÚÌ˚Ï. é‰ÌËˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË Ô�ËıÓ‰flÚ, ‰�Û„ËÂ ÛıÓ‰flÚ.ÉÓ�Ó‰‡-„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ Ô�ËıÓ‰flÚ ‚ ÛÔ‡‰ÓÍ.íÓ�„Ó‚˚Â ÔÛÚË ÒÏÂ˘‡˛ÚÒfl… åÓÊÂÚ,Ì‡¯Â Ô�ÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚Ó Ì‡ ÙÓÌÂ ÒÚ‡�Ó„ÓÏË�‡, ÒÚ‡�ÓÈ Ö‚�ÓÔ˚ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ï˚ –ÏÓÎÓ‰ÓÂ ÌÓ‚ÓÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó? åÓÊÂÚ, ‚ÒÂ,˜ÚÓ Ô�ÓËÒıÓ‰ËÚ ‚ ÏË�Â, – ˝ÚÓ Ì‡‰ÂÊ‰‡‰Îfl Ú‡ÍËı „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚, ‰ÎflÁ‡�ÓÊ‰‡˛˘ËıÒfl Ì‡ˆËÈ? à ÏÓÊÂÚ, ÚÂ,

ÍÚÓ Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚËflÏË ÌÂ ËÏÂÎË Ò‚ÓÂ„Ó„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ Ë ÔÓ ˜¸ËÏ ÁÂÏÎflÏÔÓÒÚÓflÌÌÓ ıÓ‰ËÎË ‚ÒÂ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Â Ó�‰˚,– ÏÓÊÂÚ, ÓÌË ÒÂ„Ó‰Ìfl – Ò‡Ï˚È Û‰‡˜Ì˚È‚‡�Ë‡ÌÚ? ìÌËÍ‡Î¸ÌÓÒÚ¸ Ì‡¯ÂÈÚÂ��ËÚÓ�ËË Ë ËÒÚÓ�ËË Ë ÂÒÚ¸ Ì‡¯ÂÒÔ‡ÒÂÌËÂ. ëÍÓÎ¸ÍÓ ·˚ ÌË ·˚ÎÓ ‚ÓÈÌ Ë�ÂÔ�ÂÒÒËÈ, „ÓÎÓ‰ÓÏÓ�Ó‚, ÌÓ ‚Â‰¸ ÊË‚˚ÛÍ�‡ËÌˆ˚, Ú‡Î‡ÌÚÎË‚˚, ÔÂ‚Û˜Ë,ÊÂÌ˘ËÌ˚ Ô�ÂÍ�‡ÒÌ˚, ‰ÂÚË ÛÏÌ˚.

äÛ‰‡ Ì‡Ï Ë‰ÚË ‰‡Î¸¯Â? Ñ‡, Ï˚ – ‚Ö‚�ÓÔÂ. çÓ ÚÓÎ¸ÍÓ �ÛÍ‡ÏË. Ä Á‡ ÌÓ„Ë Ì‡Ò‰Â�ÊËÚ ÄÁËfl. ïÓÚËÏ Ï˚ ÚÓ„Ó ËÎË ÌÂÚ.å˚ Ò‚ÓÂ„Ó �Ó‰‡ ÏÓÒÚËÍ Ì‡‰ Ô�ÓÔ‡ÒÚ¸˛ÏÂÊ‰Û Á‡Ô‡‰ÌÓÈ Ë ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈˆË‚ËÎËÁ‡ˆËflÏË. à Ï˚ Ô�ÓÒÚÓÓ·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ‰ÓÎÊÌ˚ ‚˚ÊËÚ¸, Ë ÚÓ„‰‡,‚ÓÁÏÓÊÌÓ, Ï˚ ÒÚ‡ÌÂÏ ÚÂÏ Ò‚flÁÛ˛˘ËÏÁ‚ÂÌÓÏ, ˜ÚÓ Ó·˙Â‰ËÌËÚ Ë Ô�ËÏË�ËÚ ˝ÚË‰‚‡ ‚ÂÎËÍËı ÏË�‡. ùÚÓ Ó˜ÂÌ¸ÒËÏ‚ÓÎË˜Ì˚È Ó·�‡Á – ìÍ�‡ËÌ‡ Í‡ÍÏÓÒÚËÍ. í‡Í ·˚ÎÓ ‚ÒÂ„‰‡. ÇÒÔÓÏÌËÏËÒÚÓ�Ë˛. ê‡Ì¸¯Â ÔÓ ˝ÚÓÏÛ ÏÓÒÚÛıÓ‰ËÎË Ò Ó�ÛÊËÂÏ ‚ �ÛÍ‡ı. è�Ë¯ÎÓ‚�ÂÏfl, ÍÓ„‰‡ ‰�‡Ï‡ÚË˜ÂÒÍÓÂ‚ÓÒÍÎËˆ‡ÌËÂ ÑÓ‚ÊÂÌÍÓ Ó ÌÂÛ‰‡˜ÌÓÈ„ÂÓ„�‡ÙËË ÌÂÒÂÚ ËÌÓÈ ÒÏ˚ÒÎ. í‡Í‡fl„ÂÓ„�‡ÙËfl – ÒÔ‡ÒÂÌËÂ ‰Îfl ìÍ�‡ËÌ˚.çÂÚ, Ï˚ ÌÂ ˆÂÌÚ� Ö‚�ÓÔ˚. å˚ –ÔÂ�ÂÍ�ÂÒÚÓÍ ÏË�Ó‚. åÂÊ‰Û ‚˜Â�‡ ËÁ‡‚Ú�‡. é˜ÂÌ¸ Ì‡‰Â˛Ò¸, ˜ÚÓ ÒÍÓ�Ó ‚ìÍ�‡ËÌÛ ‚Â�ÌÛÚÒfl ÚÂ, ÍÚÓ ÔÓ �‡ÁÌ˚ÏÔ�Ë˜ËÌ‡Ï ÛÂı‡Î. ç‡Ï Ì‡‰Ó, ˜ÚÓ·˚ÏÓÎÓ‰ÓÂ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ Ó˘ÛÚËÎÓ, ˜ÚÓ ÓÌÓÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ìÍ�‡ËÌÂ. ÑÎfl ˝ÚÓ„Ó ËÏÌÛÊÌÓ ÒÓÁ‰‡Ú¸ ÛÒÎÓ‚Ëfl. ç‡Ï ÒÂ„Ó‰ÌflÌÛÊÌ‡ Ô�Ó„�‡ÏÏ‡ ‚ÓÁ‚�‡˘ÂÌËfl ‚ìÍ�‡ËÌÛ ÂÂ ÏÓÁ„Ó‚ Ë Ú‡Î‡ÌÚÓ‚,‚Á�‡˘Ë‚‡ÌËfl ˝ÚËı Ú‡Î‡ÌÚÓ‚. íÓÎ¸ÍÓÚÓ„‰‡ Ï˚ ‚ÓÁ�Ó‰ËÏÒfl. �

ru gidebilir. Gidece¤i yerin neresi olaca-¤› elindekinin çiçek ya da silah, kitap yada sopa olmas›na ba¤l›.

Ukrayna ve Ukraynal›lar›n k›smendünya ve Avrupa olmak üzere ne gibi birrol üstlendiklerini söyleyebilir misiniz?

Büyük Dovjenko günlü¤ünde, her fle-yin özeti diye tabir edilebilecek bir pasa-j›n› okumufltum: “…Tarihimiz talihsiz,co¤rafyam›z talihsiz ”. Ve her fley anlafl›-l›r hale geliyor. Bir medeniyet geliyor, di-¤eri gidiyor. fiehirler, devletler düflüflleryafl›yor. Ticaret yollar› birbirine giriyor.Belki, bizim ön planda, eski dünyan›n veeski Avrupa’n›n ise arka planda olmas›bizim genç bir devlet oldu¤umuzu gös-teriyor olamaz m›? Belki yeryüzündeolup bitenler, yeni do¤makta olan dev-letlere, bir umut niteli¤i tafl›yordur? Yi-ne belki de bu zamana dek, binlerce y›l-d›r hiç devlet olamam›fl, onun-bununtopra¤›nda kendince varl›k göstermiflhalklar, en flansl› zamanlar›n› yafl›yorlar-d›r? Bizim kurtuluflumuzu, s›n›rlar›m›-z›n ve geçmiflimizin benzeri olmay›fl›naba¤l›yorum. Kaç savafl, kaç bask› geçir-mifl olsa da, aç gözlülere karfl›, Ukrayna-l›lar gene baflar›l›, gene melodik, kad›-n›yla güzel, çocu¤uyla ak›ll›.

Nereye mi gidelim? Avrupa’day›z. An-cak kollar›m›z orada, ayaklar›m›z ise As-ya’da. Peki bunu istiyor muyuz, yoksa is-temiyor muyuz? Biz Bat› ve Do¤u mede-niyetlerinin bir nevi köprüsü konumun-day›z. Hayatta kalmay› baflarabilmeliyizki, bu iki dünyay› birlefltiren ve bar›flt›-ran halka olabilelim. Bir köprü olarakUkrayna, oldukça sembolik bir flekil. Herzaman böyle oldu. Tarihi hat›rlarsak, es-kiden köprüde ellerinde silahlarla yürür-lerdi. Zaman de¤iflti, Dovjenko’nun ta-lihsiz co¤rafya hakk›ndaki dramatik ç›¤-l›¤›, bambaflka bir anlam tafl›r oldu. Buco¤rafya Ukrayna’n›n kurtulufludur. BizAvrupa’n›n merkezi de¤iliz. Biz, dünyay›birbirine ba¤layan, dünün ve bugününaras›nda kavflak noktas›y›z. Öyle umutediyorum ki, dün, her ne sebeple olursaolsun, bu topraklar› terk edenler bir anevvel dönerler. Genç neslin Ukrayna’n›nkendilerine muhtaç oldu¤unu hisset-mesi flart. Onlara gereken flartlar› haz›r-lamal›y›z. Bugün bize düflen, Ukray-na’n›n beyinlerinin ve dahilerinin dön-melerini sa¤layacak bir program haz›r-lamak. Yeniden do¤uflumuz ancak o za-man gerçekleflir. �




о б щ е с т в о t o p l u m


В Грузии крепнет культурасовместного проживания

Кетеван ХуцишвилиДоктор социологических наук (Грузия).

Gürcistan’da birlikte yaflama

kültürü gelifliyor

Ketevan Hutsiflvili

Sosyal bilimler doktoru (Gürcistan).

è �ÓˆÂÒÒ‡Ï ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl„�‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ‚ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏ Ô�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚Â,

‚Á‡ËÏÌÓÈ ‡‰‡ÔÚ‡ˆËË Ë ËÌÚÂ„�‡ˆËË˝ÚÌÓÍÛÎ¸ÚÛ� ‚ ÌÓ‚˚ı ÛÒÎÓ‚ËflıÒÓÔÛÚÒÚ‚Û˛Ú Ú�Û‰ÌÓÒÚË, ı‡�‡ÍÚÂ�Ì˚Â‰Îfl ÔÂ�ÂıÓ‰ÌÓ„Ó ÔÂ�ËÓ‰‡. Ç Í‡Ê‰ÓÈÓÚ‰ÂÎ¸ÌÓ ‚ÁflÚÓÈ ÒÚ�‡ÌÂ ÓÌË ËÏÂ˛Ú˜‡ÒÚÌ˚Â Ë ÒÔÂˆËÙË˜Ì˚Â ÙÓ�Ï˚,Ó‰Ì‡ÍÓ Ô�ÓÒÎÂÊË‚‡˛ÚÒfl Ë Ó·˘ËÂ

Á‡ÍÓÌÓÏÂ�ÌÓÒÚË, Ó·ÛÒÎÓ‚ÎÂÌÌ˚ÂÓ‰ËÌ‡ÍÓ‚˚ÏË ÒÚ‡�ÚÓ‚˚ÏË ÛÒÎÓ‚ËflÏË ËË‰ÂÌÚË˜Ì˚ÏË ÚÂÌ‰ÂÌˆËflÏË �‡Á‚ËÚËfl.

Формируетсягражданское обществоï‡�‡ÍÚÂ� ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËı ËÁÏÂÌÂÌËÈ,Ô�ÓÚÂÍ‡˛˘Ëı ‚ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍËı,ÔÂ�ÂıÓ‰Ì˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚‡ı, ÓÔ�Â‰ÂÎflÂÚÒfl

Sovyetler Birli¤i’nden sonra yenidenflekillenen co¤rafyada sivil toplu-mun yaflad›¤› adaptasyon ve kültü-

rel-etnik entegrasyonlar›n, oluflan yeniflartlar alt›nda büyük zorluklarla ilerlemiflolmas›, bu geçifl süreci için belirgin karak-teristik özellik tafl›r. Bu toplumlar›n kuru-lufl ve geliflim sürecinde izlemifl olduklar›yollar ve ç›k›fl noktalar› birbiriyle özdefl ve

ÚÂÏ, ˜ÚÓ Ô�ÓËÒıÓ‰ËÚ Á‡ÏÂÌ‡„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ï‡¯ËÌ˚,ÔÓÒÚ�ÓÂÌÌÓÈ Ì‡ ÍÓÏÏÛÌËÒÚË˜ÂÒÍËıÔ�ËÌˆËÔ‡ı ÒÓˆË‡ÎËÒÚË˜ÂÒÍÓ„ÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡, ÔÓÌflÚËÈ «ÒÓ‚ÂÚÒÍËÈ Ì‡�Ó‰»Ë «ÒÓ‚ÂÚÒÍËÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ» Ì‡ ‡·ÒÓÎ˛ÚÌÓ‰�Û„ËÂ ˆÂÌÌÓÒÚË: „�‡Ê‰‡ÌÒÍÓÂÓ·˘ÂÒÚ‚Ó, ÎË˜ÌÓÒÚ¸ Ë „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÂËÌÒÚËÚÛÚ˚, ÔÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚Â,‡ ÔÓ ÙÓ�ÏÂ Ó�ËÂÌÚË�Ó‚‡ÌÌ˚Â Ì‡‰ÂÏÓÍ�‡ÚË˛.

ÄÌ‡ÎËÁ ÒÓ·˚ÚËÈ ÔÓÒÎÂ‰ÌÂ„Ó‰ÂÒflÚËÎÂÚËfl ‰‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸‚˚ÒÍ‡Á‡Ú¸ ÏÌÂÌËÂ, ˜ÚÓ Ô�ÓÚÂÍ‡ÂÚ·ÓÎÂÁÌÂÌÌ˚È Ô�ÓˆÂÒÒ «ÛÏË�‡ÌËfl»«ÒÚ‡�˚ı» Ó·˘ÂÒÚ‚ Ë Ëı ÔÓ‚ÚÓ�ÌÓ„Ó«�ÓÊ‰ÂÌËfl», ‚ ıÓ‰Â ÍÓÚÓ�Ó„Ó ÓÌËÔ�ÓıÓ‰flÚ ÒÎÓÊÌ˚È ÔÛÚ¸ ‡‰‡ÔÚ‡ˆËË ÍÌÓ‚ÓÈ Ò�Â‰Â Ó·ËÚ‡ÌËfl. ùÚÓÚ Ô�ÓˆÂÒÒ ÔÓÒ‚ÓÂÈ Ô�Ë�Ó‰Â ËÒÍÎ˛˜ËÚÂÎ¸ÌÓÔ�ÓÚË‚Ó�Â˜Ë‚. Ç ÓÚÎË˜ËÂ ÓÚ Á‡Ô‡‰Ì˚ıÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚, „‰Â ËÁ‰‡‚Ì‡ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛ÚÒ‡ÏÓ�Â„ÛÎË�Û˛˘ËÂÒfl Ô�‡‚Ó‚˚Â,ÒÓˆË‡Î¸Ì˚Â, ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ,ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Â ÒËÒÚÂÏ˚, ËÌÒÚËÚÛÚ˚ ËÚ�‡‰ËˆËË ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ„Ó Ô�ÓÊË‚‡ÌËfl ËËÌÚÂ„�‡ˆËË ˝ÚÌÓÍÛÎ¸ÚÛ� Ë ÍÓÌÙÂÒÒËÈ,ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍËÏ Ó·˘ÂÒÚ‚‡Ï ÔÂ�ÂıÓ‰ÌÓ„ÓÚËÔ‡ Ô�Â‰ÒÚÓËÚ Ô�ÓÈÚË ÒÎÓÊÌ˚È ÔÛÚ¸Ô�Ó· Ë Ó¯Ë·ÓÍ Í ‰ÓÒÚËÊÂÌË˛„�‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó ÒÓ„Î‡ÒËfl Ë Ó·˙Â‰ËÌÂÌË˛Ó·˘Ëı ËÌÚÂ�ÂÒÓ‚.

Ç ˝ÚÓÏ ÔÂ�ÂÎÓÏÌÓÏ ÔÂ�ËÓ‰Â‚Â�ÓËÒÔÓ‚Â‰‡ÌËÂ Ë �ÂÎË„ËÓÁÌ˚ÂÔ�Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ ÒËÒÚÂÏÓÈˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, Ë„�‡˛˘ÂÈ ‚‡ÊÌÂÈ¯Û˛�ÓÎ¸ ‚ ˝ÚÌÓÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË‚ÌÛÚ�Ë „�ÛÔÔ˚, ËÌÚÂ„�‡ˆËË˝ÚÌÓÍÛÎ¸ÚÛ� ‚ ÔÓÎË˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÏÓ·˘ÂÒÚ‚Â, ‚ ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËË ÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÈÒ�Â‰˚ ‰Îfl „�‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡.ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ, ÌÂ�Â‰ÍÓ ‚ÂÍÚÓ�˚Ô�ÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËfl ‚ �ÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÒÙÂ�Â,Í‡Í ‚ ÎÓÍ‡Î¸ÌÓÏ, Ú‡Í Ë ‚ „ÎÓ·‡Î¸ÌÓÏ�‡Á�ÂÁÂ, ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl Ô�Ë˜ËÌÓÈ˝ÚÌÓÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚, ‰ÂÁËÌÚÂ„�‡ˆËË˝ÚÌÓÍÛÎ¸ÚÛ�, Ï‡�„ËÌ‡ÎËÁ‡ˆËËÓ·˘ÂÒÚ‚‡, �‡Á‚‡Î‡ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓÈÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚË Ë ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË.èÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó, Ô�ÓÊË‚¯ÂÂ70 ÎÂÚ ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ‚ÓËÌÒÚ‚Û˛˘Â„Ó‡ÚÂËÁÏ‡, �ÂÁÍÓ Ë ‚ Ï‡ÒÒÓ‚ÓÏ ÔÓ�fl‰ÍÂÓ·�‡ÚËÎÓÒ¸ Í �ÂÎË„ËÓÁÌ˚Ï ÍÓ�ÌflÏ.

Радикальныеизмения в обществеÇÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÂ ÔÂ�ÂÓˆÂÌÍË ÒÓ‚ÂÚÒÍËıÔ�ËÓ�ËÚÂÚÓ‚ �‡‰ËÍ‡Î¸ÌÓ ËÁÏÂÌËÎËÒ¸ÎË˜ÌÓÒÚÌ˚Â Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÂÔ�ËÒÚ�‡ÒÚËfl, �ÂÎË„ËÓÁÌÓÒÚ¸ ÒÚ‡Î‡ÓÔ�Â‰ÂÎfl˛˘ËÏ Ù‡ÍÚÓ�ÓÏÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ·˚ÚËfl. êÂÎË„ËÓÁÌÓÂ‚Â�ÓËÒÔÓ‚Â‰‡ÌËÂ Í‡Í ‚ÌÛÚ�ÂÌÌËÈ

Ó�ËÂÌÚË� Ô�Ë Ò‡ÏÓË‰ÂÌÚËÙËÍ‡ˆËËËÌ‰Ë‚Ë‰Ó‚ Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı „�ÛÔÔ, ‡ Ú‡ÍÊÂÔ�Ë ÔÓÒÚ�ÓÂÌËË ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈÔ�ËÓ·�ÂÎÓ Ó„�ÓÏÌÓÂ ÁÌ‡˜ÂÌËÂ. é‰Ì‡ÍÓÔ�Ë Ò‚ÓÂÏ ‚ÌÛÚ�Ë˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÏËÌÚÂ„�Ë�Û˛˘ÂÏ Ò‚ÓÈÒÚ‚Â �ÂÎË„Ëfl ‚ ÚÓÊÂ ‚�ÂÏfl fl‚ÎflÂÚÒfl Ù‡ÍÚÓ�ÓÏ‰ËÙÙÂ�ÂÌˆË‡ˆËË ÏÂÊ‰Û ˝ÚÌÓÒ‡ÏË.è�‡ÍÚËÍ‡ 90-ı „Ó‰Ó‚ ‚ ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏÓ·˘ÂÒÚ‚Â ÔÓ‰Ú‚Â�Ê‰‡ÂÚ, ˜ÚÓÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì‡fl Ë �ÂÎË„ËÓÁÌ‡flÔ�ËÌ‡‰ÎÂÊÌÓÒÚ¸ ÌÂÒÂÚ ‚ ÒÂ·Â Á‡�fl‰,ÒÔÓÒÓ·Ì˚È Ô�Ë ÓÔ�Â‰ÂÎÂÌÌÓÏÒÚÂ˜ÂÌËË ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ-ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËıÓ·ÒÚÓflÚÂÎ¸ÒÚ‚ Û„ÎÛ·ËÚ¸ ÛÊÂÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ËÈ ËÎË �‡ÁÊÂ˜¸ ÌÓ‚˚ÈÓ˜‡„ ÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸ÌÓ„Ó, ˝ÚÌË˜ÂÒÍÓ„ÓËÎË Ó·ÓËı ÚËÔÓ‚ ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚. É�ÛÁËfl,„‰Â ÒÓ ‚ÒÂÈ ÓÒÚ�ÓÚÓÈ Ô�Ófl‚ËÎËÒ¸Ú�Û‰ÌÓÒÚË ÔÂ�ÂıÓ‰ÌÓ„Ó ÔÂ�ËÓ‰‡, ‚ ˝ÚÓÏÒÏ˚ÒÎÂ ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl ËÒÍÎ˛˜ÂÌËÂÏ. á‡ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‰ÂÒflÚËÎÂÚËÂ ÓÌ‡ ÔÂ�ÂÊËÎ‡‰‚‡ ÓÚÍ�˚Ú˚ı ÍÓÌÙÎËÍÚ‡, „�‡Ê‰‡ÌÒÍÛ˛‚ÓÈÌÛ, �‡Á‚‡Î ˝ÍÓÌÓÏËÍË, ÚflÊÂÎÂÈ¯ËÂ

ayn› fikirler içermektedir. Fakat her biri ay-r› ayr› ele al›narak incelendi¤inde, her ül-kenin kendine özgü yöntemleri oldu¤ugörülür.

Sivil toplum gelifliyor

Sovyetler Birli¤i’nden sonraki geçifl döne-mi toplumlar›n›n yaflad›klar› karakteristikde¤iflimler; sosyalist bir toplumda komü-nizm prensiplerine göre yap›land›r›lm›fldevlet mekanizmalar›ndaki “Sovyet halk›”ve “Sovyet insan›” kavramlar›n›n yerini“sivil toplum”, “flahsiyet” ve nitelik olarakmilli, yap› olarak demokratik “devlet ku-rumlar›” kavramlar›n›n almas›yla aç›klan-maktad›r.

Son 10 y›l içerisinde meydana gelenolaylara göre yap›lan analizler bize, “eski”toplumlar›n hastal›kl› bir “ölüm” süreciyaflad›klar› ve uymakta zorland›klar› ta-mamen yeni hayat flartlar›nda yeniden

t o p l u m о б щ е с т в о


Анализ событий последнего десятилетия даетвозможность высказать мнение, что протекает

болезненный процесс «умирания» «старых» обществ и ихповторного «рождения», в ходе которого они проходят

сложный путь адаптации к новой среде обитания.

Son 10 y›l içerisinde meydana gelen olaylara göre yap›lan

analizler bize, “eski” toplumlar›n hastal›kl› bir “ölüm” süreci

yaflad›klar› ve uymakta zorland›klar› tamamen yeni hayat

flartlar›nda yeniden “do¤duklar›” fikrini vermektedir.

Ô�ÓˆÂÒÒ˚ ‰ÂÍÎ‡ÒÒË�Ó‚‡ÌËfl ËÍ�ËÏËÌ‡ÎËÁ‡ˆËË Ó·˘ÂÒÚ‚‡. Ç É�ÛÁËËÔÓÒÎÂ‰ÌËı ÎÂÚ �ÂÎË„ËÓÁÌ˚È Ù‡ÍÚÓ�ÒÚ‡Î ÓÔ�Â‰ÂÎfl˛˘ËÏ ˝ÎÂÏÂÌÚÓÏÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚË Ë·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË. ùÚÓ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, Ú‡Í Í‡Í„�ÛÁËÌÒÍÓÂ „�‡Ê‰‡ÌÒÍÓÂ Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÔ�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÏÓÁ‡ËÍÛ „�ÛÔÔ,ÌÓÒËÚÂÎÂÈ �‡ÁÎË˜Ì˚ı ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚ıÚ�‡‰ËˆËÈ. ëÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚ¸ Ú‡ÍÓ„ÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡ ‚ ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸ÌÓÈ ÏÂ�Â Á‡‚ËÒËÚÓÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Ë‡ÎÓ„‡, ‚Á‡ËÏÌÓ„ÓÛ‚‡ÊÂÌËfl Ë ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ÏÂÊ‰ÛÍÓÌÙÂÒÒËflÏË.

è�ÓˆÂÒÒ˚, Ô�ÓÚÂÍ‡˛˘ËÂ ‚ÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍÓÏ Ô�ÓÒÚ�‡ÌÒÚ‚Â,ÔÓ‰Ú‚Â�Ê‰‡˛Ú, ˜ÚÓ ‚ ÔÓÎË˝ÚÌË˜ÂÒÍÓÏÓ·˘ÂÒÚ‚Â ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û˝ÚÌÓÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì˚ÏË „�ÛÔÔ‡ÏË Ë‰‡ÊÂ ÏÂÊ‰Û ÓÚ‰ÂÎ¸Ì˚ÏË ˜ÎÂÌ‡ÏË ˝ÚËı„�ÛÔÔ Á‡‚ËÒflÚ ÓÚ ÒÓ‚ÓÍÛÔÌÓÒÚË Ú‡ÍËıÙ‡ÍÚÓ�Ó‚, Í‡Í ÚÂ�ÔËÏÓÒÚ¸ –ÌÂÚÂ�ÔËÏÓÒÚ¸, ÚÓÎÂ�‡ÌÚÌÓÒÚ¸,Ú�‡‰ËˆËË ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ËÓ·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ-Ô�‡‚Ó‚‡fl Ô�‡ÍÚËÍ‡. ë˝ÚÓÈ ÚÓ˜ÍË Á�ÂÌËfl ‰Îfl „�ÛÁËÌÒÍÓ„ÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡, Í‡Í Ë ‰Îfl ‰�Û„ËıÔÓÒÚÒÓ‚ÂÚÒÍËı Ó·˘ÂÒÚ‚, ı‡�‡ÍÚÂ�ÌÓÏÌÓ„ÓÓ·�‡ÁËÂ ÔÛÚÂÈ �‡Á‚ËÚËfl. ë Ó‰ÌÓÈÒÚÓ�ÓÌ˚, ÛÒËÎË‚‡ÂÚÒfl ÚÂÌ‰ÂÌˆËfl Í‚Á‡ËÏÌÓÏÛ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚Û Ë ‰Ë‡ÎÓ„Û‚Ó ËÏfl Â‰ËÌ˚ı „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌ˚ıËÌÚÂ�ÂÒÓ‚, ‡ Ò ‰�Û„ÓÈ ÒÚÓ�ÓÌ˚,ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú Ô�ËÏÂ�˚ ‰ÂÁËÌÚÂ„�‡ˆËË Ë�ÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÌÂÚÂ�ÔËÏÓÒÚË.

á‡ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ „Ó‰˚ ‚ÓÁÌËÍÌÓ‚ÂÌËÂÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì˚ı Ï‡�„ËÌ‡Î¸Ì˚ı ÁÓÌ ‚É�ÛÁËË ·˚ÎÓ Ó·ÛÒÎÓ‚ÎÂÌÓ ÏÌÓÊÂÒÚ‚ÓÏÓ·˙ÂÍÚË‚Ì˚ı Ë ÒÛ·˙ÂÍÚË‚Ì˚ıÙ‡ÍÚÓ�Ó‚. éÚ‰ÂÎ¸Ì˚Ï „�ÛÔÔ‡Ï ËÍÓÌÙÂÒÒËflÏ „�ÛÁËÌÒÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡,ËÏÂ˛˘ËÏ ÏÌÓ„Ó‚ÂÍÓ‚˚Â Ú�‡‰ËˆËËÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ„Ó Ô�ÓÊË‚‡ÌËfl, ËÁ-Á‡ÒÎ‡·ÓÒÚË ‰ÂÏÓÍ�‡ÚË˜ÂÒÍËı ËÌÒÚËÚÛÚÓ‚Ë „ÎÛ·ÓÍÓ„Ó ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„ÓÍ�ËÁËÒ‡ Ô�Ë¯ÎÓÒ¸ ‚ ˝ÍÒÚ�ÂÏ‡Î¸Ì˚ıÛÒÎÓ‚Ëflı ‚˚�‡·‡Ú˚‚‡Ú¸ ÌÓ‚˚Â Ì‡‚˚ÍËÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ Ë „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓÈËÌÚÂ„�‡ˆËË, ‚ÒÎÂ‰ÒÚ‚ËÂ ˜Â„Ó Ô�ÓˆÂÒÒÔ�Ó‰‚Ë„‡ÎÒfl Ô�ÓÚË‚Ó�Â˜Ë‚Ó ËÏÂ‰ÎÂÌÌÓ. ë�Â‰Ë ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı „�ÛÔÔ,Ú�‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı ÍÓÌÙÂÒÒËÈ ËÎË ‚�‡ÁÌ˚ı ˝ÚÌË˜ÂÒÍËı „�ÛÔÔ‡ıËÌÚÂ„�‡ˆËfl, Á‡ �Â‰ÍËÏ ËÒÍÎ˛˜ÂÌËÂÏ,Ô�ÓÚÂÍ‡Î‡ ·ÓÎÂÂ ËÎË ÏÂÌÂÂ ÏË�ÌÓ, ˜Â„ÓÌÂÎ¸Áfl ÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËflıÏÂÊ‰Û Ú�‡‰ËˆËÓÌÌ˚ÏË ËÌÂÚ�‡‰ËˆËÓÌÌ˚ÏË ÍÓÌÙÂÒÒËflÏË ËÎËÏÂÊ‰Û Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏËÌÂÚ�‡‰ËˆËÓÌÌ˚ı ÍÓÌÙÂÒÒËÈ. àÏÂÌÌÓÔÓ ˝ÚËÏ ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏ Ô�ÓıÓ‰flÚÎËÌËË ÍÓÌÙÂÒÒËÓÌ‡Î¸Ì˚ıÔ�ÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËÈ. �



“do¤duklar›” fikrini vermektedir. Öz itiba-riyle bu süreç bir biriyle çeliflmektedir. Ge-çifl dönemi yaflayan Sovyet sonras› top-lumlar, “sivil toplum” ve “birlikte yaflamakültürü”ne sahip olabilmeleri için, eski-den beri süre gelen intizaml› kurallara,sosyal, ekonomik, kültürel sisteme, ku-rumlara; yaflam tarzlar›ndaki örf ve adet-lere; farkl› etnik, kültürel ve dini alanlardabirlikte yaflama ve entegrasyon kültürünesahip olan Bat› toplumlar›na nazaran, zor-lu bir deneme-yan›lma yolundan geçmekzorunda kalacaklar.

Bu k›r›lgan süreçte din ve inanç de¤er-lerinin, grup içindeki etnik kültürel aidi-yette, çok kültürlü bir topluma entegras-yonda ve sivil toplumun oluflmas› için dü-zenli bir ortam›n sa¤lanmas›nda önemlirol oynad›¤› anlafl›lm›flt›r. Bununla birlik-te, s›k olmasa da dini çevreler aras›nda ya-flanan ihtilaflar gerek yerel ve gerekse kü-resel çapta etnik çat›flma ve ayr›flmalar›n,toplumun marjinalleflmesinin, devlet dü-zeni ve güvenli¤inin bozulmas›n›n ana se-bebi olarak ortaya ç›kmaktad›r. 70 y›l bo-yunca ateizmle mücadele etmifl bu Sovyetsonras› topluluklar toplumsal düzeni sa¤-lamak amac›yla s›k s›k dinî kökenlere mü-racaat etmifllerdir.

Toplumdaki radikal de¤iflimler

Bunu takip eden süreçte Sovyetler döne-minden kalma baflat prensipler yenidengözden geçirilmifl, bireysel ve toplumsale¤ilimler radikal bir biçimde de¤iflmifl vedin, toplumda belirleyici bir faktör halinegelmifltir. Gerek etnik gruplar›n, gerek bi-reylerin iç de¤erlerini ve gerekse kültürelde¤erleri oluflturan dinî inançlar hiç deyads›namayacak derecede belirleyici roloynamaktad›r.

Ayr›ca, etnik grup içinde entegrasyonözelli¤i tafl›yan din, di¤er etnik unsurlararas›nda da ay›rt edici nitelik tafl›makta-d›r. Sovyet sisteminden sonra 90’l› y›llar-daki tecrübeler, herhangi bir dine veyamezhebe aidiyetin sosyo-politik oluflum-larda dine ve etnik köke ya da her ikisineba¤l› ayr›flmalar› alevlendirici ya da derin-lefltirici bir faktör oldu¤unu göstermifltir.Geçifl döneminin bütün zorluklar›yla ya-flam›fl olan Gürcistan bu tecrübeler içeri-sinde bir istisna olarak gösterilemez. Gür-cistan geçti¤imiz son 10 y›l içersinde ikiaç›k çat›flma ve iç savafl› yaflam›fl, ekonomibozulmufl, toplumda s›n›fsal ayr›flmalar

ve suç oran› artm›flt›r. Son y›llarda Gürcis-tan’da din, toplumsal istikrar›n ve güve-nin sa¤lanmas›nda çok önemli bir faktörhaline gelmifltir. Zira Gürcistan, içinde çe-flitli kültürlerin bar›nd›¤› bir sivil toplummozayi¤idir. Böyle bir toplumun huzur veistikrar›, farkl› inanç ve kültürel oluflumlararas›ndaki diyalog, hoflgörü ve iflbirli¤i or-tam›n›n oluflmas›na ba¤l›d›r.

Sovyetler Birli¤i döneminden sonra ya-flanan bu geçifl süreci gösteriyor ki, gerekfarkl› etnik gruplar aras›nda ve gereksegrup içindeki bireyler aras›ndaki uzlafl›,karfl›l›kl› hoflgörü-hoflgörüsüzlük, iflbirli¤i,toplumsal ve hukuki tecrübenin bir aradabulunmas›na ba¤l›d›r. Buradan hareketle,geçifl döneminde oluflan di¤er toplumlargibi Gürcistan için de çok çeflitli yollar var-d›r. Bir taraftan bak›ld›¤›nda, devletin or-tak ç›karlar› ad›na oluflturulan bir diyalogve iflbirli¤i ortam› kuvvetlenirken, di¤ertaraftan farkl› kültürler aras›nda bir ayr›fl-

ma ve dine dayal› hoflgörüsüzlük örnekle-ri de varl›¤›n› korumaktad›r.

Son y›llardaki marjinal dinî gruplar›noluflturduklar› bölgeler Gürcistan’da baz›objektif ve sübjektif faktörlerin oluflmas›-na sebep oldu. Uzun y›llar birlikte yaflamatecrübesine sahip Gürcü toplumu, de-mokratik kurumlar›n zay›fl›¤› ve yaflanansosyo-ekonomik kriz yüzünden yeni en-tegrasyon ve iflbirli¤i yollar›na yönelmifl vebundan ötürü de geçifl süreci çok yavafl vekendi içinde çeliflkilerle dolu geçmifltir. Ba-z› farkl› etnik gruplar aras›nda ve gelenek-sel inançlar aras›nda seyrek de olsa az çokbir mutabakat sa¤lanm›fl ve bar›fl ortam›sa¤lanm›flt›r fakat bunu geleneksel ya dageleneksel olmayan inançlar aras›nda yada geleneksel olmayan inançlar›n temsil-cileri aras›ndaki bir iliflki olarak ifade et-mek zor. ‹nançlar aras›ndaki farkl›laflmaçizgisi özellikle bu iliflkiler düzleminde or-taya ç›kmaktad›r. �



В Грузии последних лет религиозный фактор сталопределяющим элементом общественной стабильности и

безопасности. Это естественно, так как грузинскоегражданское общество представляет собой мозаику групп,

носителей различных культурных традиций.

Son y›llarda Gürcistan’da din, toplumsal istikrar›n ve

güvenin sa¤lanmas›nda çok önemli bir faktör haline

gelmifltir. Zira Gürcistan, içinde çeflitli kültürlerin

bar›nd›¤› bir sivil toplum mozai¤idir.

äÓ„‰‡ �Â˜¸ Á‡ıÓ‰ËÚ Ó ÚÛ�ÂˆÍÓ-ÏÓÎ‰‡‚ÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı, ÌÂÔ�ÂÏÂÌÌÓ‰ÂÎ‡ÂÚÒfl ÒÒ˚ÎÍ‡ Ì‡ éÒÏ‡ÌÒÍËÈ ÔÂ�ËÓ‰,Á‡ÚÂÏ ‚˚�‡Ê‡˛ÚÒfl Ì‡‰ÂÊ‰˚ Ì‡ÔÂ�ÒÔÂÍÚË‚ÌÓÂ ·Û‰Û˘ÂÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ËÒÓÒÚ‡‚Îfl˛ÚÒfl ÔÎ‡Ì˚ ÚÓ„Ó, Í‡Í ˝ÚÓ„ÓÎÛ˜¯Â ‰ÓÒÚË˜¸. èÓÒÚÓflÌÌ‡fl ÚÂÏ‡‚ÒÚ�Â˜ – ÚÛ�ÍË-„‡„‡ÛÁ˚, ËÒÔÓ‚Â‰Û˛˘ËÂÔ�‡‚ÓÒÎ‡‚ËÂ, Ë ‰‚Ó�Âˆ ÑÏËÚ�Ëflä‡ÌÚÂÏË�‡ ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ, ÍÓÚÓ�˚ÈÔ�Ó‰ÓÎÊ‡ÂÚ �‡Á�Û¯‡Ú¸Òfl. á‡ Ò‚ÂÊÂÈËÌÙÓ�Ï‡ˆËÂÈ ÓÚÌÓÒËÚÂÎ¸ÌÓ ÚÛ�ÂˆÍÓ-ÏÓÎ‰‡‚ÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ï˚Ó·�‡ÚËÎËÒ¸ Í �ÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎ˛‰ËÔÎÓÏ‡ÚË˜ÂÒÍÓÈ ÏËÒÒËË íÛ�ˆËË ‚åÓÎ‰Ó‚Â „-ÊÂ î‡ÚÏ‡ î˚�‡Ú íÓÔ˜ÛÓ„ÎÛ.

åÂıÏÂÚ áÓ� ä‡fl: çÂ ÏÓ„ÎË ·˚Ç˚ ‰‡Ú¸ Ó·˘Û˛ ÓˆÂÌÍÛ ÚÛ�ÂˆÍÓ-ÏÓÎ‰‡‚ÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ?

î‡ÚÏ‡ î˚�‡Ú íÓÔ˜ÛÓ„ÎÛ: ÑÎflíÛ�ˆËË åÓÎ‰Ó‚‡ – ˝ÚÓ ‰ÂÎÓ‚ÓÈÔ‡�ÚÌÂ� Ë ‰�ÛÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó.ÑËÔÎÓÏ‡ÚË˜ÂÒÍËÂ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÒåÓÎ‰Ó‚ÓÈ ·˚ÎË ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ˚ ‚ 1992 „. ËÒ ˝ÚÓ„Ó ÏÓÏÂÌÚ‡ ÓÌË ÛÒÔÂ¯ÌÓ�‡Á‚Ë‚‡˛ÚÒfl ‚Ó ‚ÒÂı Ó·Î‡ÒÚflı˝ÍÓÌÓÏËÍË, Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËfl, Ó·Ó�ÓÌ˚,ÍÛÎ¸ÚÛ�˚ Ë ÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ ÊËÁÌË.

Ç ÙÂ‚�‡ÎÂ 2006 „. Á‡ÏÂÒÚËÚÂÎ¸Ô�ÂÏ¸Â�-ÏËÌËÒÚ�‡ Ë ÏËÌËÒÚ�ËÌÓÒÚ�‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ åÓÎ‰Ó‚˚ ÄÌ‰�ÂÈëÚ�‡Ú‡Ì ÔÓ Ô�Ë„Î‡¯ÂÌË˛ ÏËÌËÒÚ�‡ËÌÓÒÚ�‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ íÛ�ˆËË ÔÓÒÂÚËÎíÛ�ÂˆÍÛ˛ êÂÒÔÛ·ÎËÍÛ, Á‡ÚÂÏ ‚ Ë˛ÌÂ2006 „. åÓÎ‰Ó‚Û ÔÓÒÂÚËÎ‡ ‰ÂÎÂ„‡ˆËfl, ‚ÒÓÒÚ‡‚Â ÍÓÚÓ�ÓÈ Ì‡ıÓ‰ËÎÒfl ÔÂ�‚˚ÈÁ‡ÏÂÒÚËÚÂÎ¸ ÒÔËÍÂ�‡ Ô‡�Î‡ÏÂÌÚ‡

íÛ�ˆËË ÄÎË ÑËÌ˜Â�. ÅÎ‡„Ó‰‡�fl ˝ÚËÏ‚ËÁËÚ‡Ï ÒÓÒÚÓflÎÓÒ¸ Ó·ÒÛÊ‰ÂÌËÂ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı, ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı,ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚ı Ë ‰ËÔÎÓÏ‡ÚË˜ÂÒÍËıÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û Ì‡¯ËÏË ÒÚ�‡Ì‡ÏË,‡ÍÚÛ‡Î¸Ì˚ı �Â„ËÓÌ‡Î¸Ì˚ı ËÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰Ì˚ı ‚ÓÔ�ÓÒÓ‚. åÓÎ‰Ó‚‡ÔÂ�ÂÊË‚‡ÂÚ ÔÂ�ÂıÓ‰Ì˚È ÔÂ�ËÓ‰,ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ‚ 2005 „. ·˚Î ÔÓ‰ÔËÒ‡Ì èÎ‡Ì‰ÂÈÒÚ‚ËÈ Öë – åÓÎ‰Ó‚‡ Ë Ì‡˜‡Ú˚�ÂÙÓ�Ï˚ ÔÓ ËÌÚÂ„�‡ˆËË ‚ Â‚�ÓÔÂÈÒÍÓÂÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚Ó. íÛ�ˆËfl ÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡ÂÚåÓÎ‰Ó‚Û Ë ÒÚ�ÂÏËÚÒfl ÔÂ�Â‰‡Ú¸ ÂÈ Ò‚ÓÈÓÔ˚Ú.

ä‡ÍËÏ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ �‡Á‚ËÚËÂÚÓ�„Ó‚Ó-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËıÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ?

åÓÎ‰Ó‚‡ Ô�Â‚�‡ÚËÎ‡Ò¸ ‚ Ó‰ËÌ ËÁËÌ‚ÂÒÚËˆËÓÌÌ˚ı ˆÂÌÚ�Ó‚ ‰Îfl ÚÛ�ÂˆÍËıÔ�Â‰Ô�ËÌËÏ‡ÚÂÎÂÈ. íÂ��ËÚÓ�Ë‡Î¸Ì‡fl·ÎËÁÓÒÚ¸, �‡ÁÌÓÓ·�‡ÁËÂ Ú�‡ÌÒÔÓ�ÚÌ˚ı‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ, Í‚‡ÎËÙËˆË�Ó‚‡ÌÌ‡fl�‡·Ó˜‡fl ÒËÎ‡ ‰ÂÎ‡˛Ú åÓÎ‰Ó‚Û‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ Ô�Ë‚ÎÂÍ‡ÚÂÎ¸ÌÓÈ ‰ÎflËÌ‚ÂÒÚÓ�Ó‚ ËÁ íÛ�ˆËË. é·˘ËÈ Ó·˙ÂÏ

Ne zaman Moldova ve Türkiye iliflkilerigündeme gelse Osmanl› ‹mparatorlu¤udönemindeki iliflkilere at›flar yap›l›r, iyiniyetler tazelenir ve gelecekte daha iyiolaca¤›yla ilgili düflünceler paylafl›l›r. H›-ristiyan olmalar›yla di¤er Türklerdenayr›flan Gagavuzlar meselesi ve ‹stan-bul’da y›k›nt› halde duran Dimitri Kan-temir Saray› sohbetlerin ana konusuolur. Türkiye Kiflinev Büyükelçisi Say›nFatma F›rat Topçuo¤lu ile bu iliflkileri birde diplomat gözüyle de¤erlendirdik.

Mehmet Zor Kaya: Türkiye-Moldovailiflkilerini genel olarak de¤erlendirirmisiniz?

Fatma F›rat Topçuo¤lu: Türkiye,Moldova’y› bölgede önemli bir iflbirli¤iorta¤› ve yak›n bir dost ülke olarak gör-mektedir. Bu kapsamda, diplomatik ilifl-kilerin tesis edildi¤i 1992 y›l›ndan bu ya-na Moldova ile iyi iliflkilerimiz siyaset-ten ekonomiye, e¤itimden spora, ticarive askerî alanlara kadar yay›lan geniflbir yelpaze üzerinde artan bir ivmeyleistikrarl› bir biçimde devam ediyor.

Moldova Baflbakan Yard›mc›s› ve D›-fliflleri Bakan› Andrei Stratan’›n geçeny›l fiubat ay›nda ülkemizi ziyareti veTürkiye Büyük Millet Meclisi Baflkanve-kili Say›n Ali Dinçer baflkanl›¤›ndakiparlamento heyetimizin Haziran ay›n-da Moldova’y› ziyareti, siyasi, ekono-

э к о н о м и к а e k o n o m i


Привлекательный центр длятурецких предпринимателей:

МолдоваБеседовал: Мехмет Зор Кая

Представитель журнала «ДА» в Молдове.

Türk yat›r›mc›s› için cazip bir

ülke: Moldova

Konuflan: Mehmet Zor Kaya

Da dergisi Moldova temsilcisi.

ÚÛ�ÂˆÍËı ËÌ‚ÂÒÚËˆËÈ ‚ åÓÎ‰Ó‚ÛÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ 1 ÏÎ�‰ ‰ÓÎÎ. îË�Ï˚Á‡ÌËÏ‡˛ÚÒfl Ô�ÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÏ ÔË˘Â‚˚ıÔ�Ó‰ÛÍÚÓ‚ Ë Ì‡ÔËÚÍÓ‚, „ÓÚÓ‚ÓÈÓ‰ÂÊ‰˚, Á‡ÌflÚ˚ ‚ ÒÂÍÚÓ�Â ÛÒÎÛ„,Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËfl, Ù‡�Ï‡ÍÓÎÓ„ËË,ÒÚ�ÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Â, ÚÛ�ËÁÏÂ,„�ÛÁÓÔÂ�Â‚ÓÁÍ‡ı. å˚ Ì‡‰ÂÂÏÒfl, ˜ÚÓËÌ‚ÂÒÚËˆËË ·Û‰ÛÚ �‡ÒÚË Ë ‚ÏÂÒÚÂ ÒÌËÏË ·Û‰ÂÚ �‡Ò¯Ë�flÚ¸Òfl ÒÂÍÚÓ�Á‡ÌflÚÓÒÚË ÚÛ�ÂˆÍËı ÍÓÏÔ‡ÌËÈ.

Ñ‚ÛÒÚÓ�ÓÌÌËÈ Ó·˙ÂÏ ÚÓ�„Ó‚ÎË Á‡ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ Ú�Ë „Ó‰‡ Û‚ÂÎË˜ËÎÒfl ÔÓ˜ÚË‚‰‚ÓÂ, ÒÓÒÚ‡‚Ë‚ 120 ÏÎÌ ‰ÓÎÎ. ü Ò˜ËÚ‡˛,˜ÚÓ ˝ÚÓÏÛ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ÒÓÁ‰‡ÌËÂëÏÂ¯‡ÌÌÓÈ ÍÓÏËÒÒËË ÔÓ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÏ ‚ÓÔ�ÓÒ‡Ï, �Â¯ÂÌËÂ Ó·Û˜�ÂÊ‰ÂÌËË ÍÓÚÓ�ÓÈ ·˚ÎÓ Ô�ËÌflÚÓ ‚Ó‚�ÂÏfl ‚ËÁËÚ‡ ‚ 2005 „.„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÏËÌËÒÚ�‡ íÛ�ˆËËäÛ�¯‡‰‡ í˛ÁÏÂÌ‡, ‡ Ú‡ÍÊÂ ÓÚÍ�˚ÚËÂèÓÒÚÓflÌÌÓ„Ó Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ ÔÓ‚ÌÂ¯ÌÂÚÓ�„Ó‚˚Ï Ò‚flÁflÏ ‚ åÓÎ‰Ó‚Â.é‰ÌËÏ ËÁ ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎÂÈ �‡Á‚ËÚËfl‰‚ÛÒÚÓ�ÓÌÌËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ fl‚ÎflÂÚÒflÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È �ÓÒÚ ‚ 2005-2006 „„.‚ËÁËÚÓ‚ ÚÛ�ÂˆÍËı „�‡Ê‰‡Ì ‚ åÓÎ‰Ó‚Û ËÏÓÎ‰‡‚ÒÍËı „�‡Ê‰‡Ì ‚ íÛ�ˆË˛ Ò ˆÂÎ¸˛ÚÛ�ËÁÏ‡ Ë ·ËÁÌÂÒ‡. Ç 2005 „. 13 Ú˚Ò.ÚÛ�ÂˆÍËı „�‡Ê‰‡Ì ÔÓÒÂÚËÎË åÓÎ‰Ó‚Û Ë90 Ú˚Ò. ÏÓÎ‰‡‚ÒÍËı „�‡Ê‰‡Ì ÔÓÒÂÚËÎËíÛ�ˆË˛. ä�ÓÏÂ ÚÓ„Ó, ‡‚Ë‡�ÂÈÒäË¯ËÌÂ‚ – ëÚ‡Ï·ÛÎ ÒÚ‡Î Ò‡Ï˚Ï‚ÓÒÚ�Â·Ó‚‡ÌÌ˚Ï ‚ åÓÎ‰Ó‚Â. Ç ÌÂ‰ÂÎ˛ÒÓ‚Â�¯‡ÂÚÒfl 14 �ÂÈÒÓ‚. äÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó�ÂÈÒÓ‚ ËÁ åÓÎ‰Ó‚˚ ‚ ‰�Û„ËÂ ÒÓÒÂ‰ÌËÂÒÚ�‡Ì˚ ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÏÂÌ¸¯Â ÔÓÎÓ‚ËÌ˚˝ÚÓ„Ó ÔÓÍ‡Á‡ÚÂÎfl, ˜ÚÓ ‰‡ÂÚÔ�Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó ÔÓÚÂÌˆË‡ÎÂ ÚÓ�„Ó‚Ó-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡¯ËÏË ÒÚ�‡Ì‡ÏË. ç‡‰ÂÂÏÒfl, ˜ÚÓ�ÂÙÓ�Ï˚, Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌÌ˚Â Ì‡ ÛÎÛ˜¯ÂÌËÂËÌ‚ÂÒÚËˆËÓÌÌÓ„Ó ÍÎËÏ‡Ú‡ ‚ åÓÎ‰Ó‚Â,Ú‡ÍÊÂ ·Û‰ÛÚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ �‡Á‚ËÚË˛Ì‡¯Ëı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ.

Гагаузы укрепляютнаше соседство

àÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ ‚ åÓÎ‰Ó‚ÂÔ�ÓÊË‚‡˛Ú „‡„‡ÛÁ˚. ä‡Í ˝ÚÓÓÚ�‡Ê‡ÂÚÒfl Ì‡ ÚÛ�ÂˆÍÓ-ÏÓÎ‰‡‚ÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı?

ë „‡„‡ÛÁ‡ÏË Ì‡Ò Ò‚flÁ˚‚‡ÂÚÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓÂ Ë flÁ˚ÍÓ‚ÓÂ �Ó‰ÒÚ‚Ó. ÇåÓÎ‰Ó‚Â Ì‡Ò˜ËÚ˚‚‡ÂÚÒfl ÓÍÓÎÓ 160 Ú˚Ò.„‡„‡ÛÁÓ‚, ÍÓÚÓ�˚Â Ô�ÓÊË‚‡˛Ú Ì‡ ˛„ÂÒÚ�‡Ì˚. Ç 1995 „. ·˚Î‡ Ó·˙fl‚ÎÂÌ‡‡‚ÚÓÌÓÏÌ‡fl Ó·Î‡ÒÚ¸ É‡„‡ÛÁ-Ö�Ë, ÒÚ‡ÚÛÒÍÓÚÓ�ÓÈ ·˚Î „‡�‡ÌÚË�Ó‚‡ÌÍÓÌÒÚËÚÛˆËÂÈ 2003 „. äÓÌÂ˜ÌÓ,Ô�ÓÊË‚‡ÌËÂ ‚ åÓÎ‰Ó‚Â „‡„‡ÛÁÓ‚fl‚ÎflÂÚÒfl Â˘Â Ó‰ÌËÏ ˝ÎÂÏÂÌÚÓÏ,ÛÍ�ÂÔÎfl˛˘ËÏ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÏÂÊ‰ÛÌ‡¯ËÏË ÒÚ�‡Ì‡ÏË. êÂ‡ÎËÁ‡ˆËfl

‰‚ÛÒÚÓ�ÓÌÌËı Ô�ÓÂÍÚÓ‚, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı ÒÉ‡„‡ÛÁ-Ö�Ë, ÒÎÛÊËÚ ÛÍ�ÂÔÎÂÌË˛ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ÏÂÊ‰Û íÛ�ˆËÂÈ ËåÓÎ‰Ó‚ÓÈ.

ÅÓÎ¸¯‡fl ˜‡ÒÚ¸ Ô�ÓÂÍÚÓ‚,ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÂÏ˚ı ‚ åÓÎ‰Ó‚ÂìÔ�‡‚ÎÂÌËÂÏ ÔÓ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚Û Ë�‡Á‚ËÚË˛ íÛ�ˆËË (íàäÄ), Ì‡Ô�‡‚ÎÂÌ˚Ì‡ �‡Á‚ËÚËÂ É‡„‡ÛÁ-Ö�Ë.

mik, kültürel, konsolosluk alanlar›ndakiikili iliflkilerimizin yan› s›ra, güncel böl-gesel ve uluslararas› konular›n ele al›n-mas›na vesile oldu. Moldova, AvrupaBirli¤i ile 2005 y›l›nda imzalad›¤› EylemPlan› ve Avrupa kurumlar›yla bütünlefl-me hedefi çerçevesinde önemli yap›salreformlardan geçti¤i bir dönemi yafl›-yor. Bu süreçte Türkiye olarak Moldo-va’y› ikili ve uluslararas› alanda destek-liyor ve tecrübelerimizi paylafl›yoruz.

Ticari ve ekonomik iliflkilerin gelifli-mini nas›l görüyorsunuz?

Moldova, yurt d›fl›nda yat›r›m im-kânlar›n› araflt›ran Türk sermayesi aç›-s›ndan hedef yat›r›m ülkelerinden birihaline geldi. Co¤rafi yak›nl›¤›, ulafl›ma¤lar› üzerindeki elveriflli konumu, sa-hip oldu¤u kalifiye iflgücü ile Moldova,Türk ifladamlar› için cazip bir merkez.Moldova’da bulunan Türk sermayeliflirketlerin toplam yat›r›m miktar› 1 mil-yar dolara yaklafl›yor. Söz konusu flirket-ler g›da, içecek, telekomünikasyon,tekstil, haz›r giyim, turizm, inflaat, sera-mik, ilaç, restoran, okul iflletmecili¤i vetafl›mac›l›k gibi alanlarda faaliyet gös-teriyor. Bu dinamik süreç devam etti¤itakdirde, Moldova’daki Türk yat›r›mla-r›n›n sektörsel da¤›l›m›n›n daha da ge-niflleyece¤inden kuflku duymuyoruz.

‹ki ülke aras›ndaki ticaret hacmi sonüç y›lda neredeyse iki kat›na yükselerekyaklafl›k 120 milyon dolara ulaflt›. Bu ar-t›flta Devlet Bakan› Say›n Kürflat Tüz-men’in 2005 y›l›nda Moldova’ya yapt›¤›ziyaretlerin, Karma Ekonomik Komis-yon toplant›lar›nda al›nan kararlar›nuygulamaya geçirilmesinin ve Moldo-va’daki D›fl Ticaret Ofisimizin kal›c› halegetirilmesinin önemi büyük. 2005 ve2006 y›llar›nda iki ülke aras›nda turizmve ifl amac›yla yap›lan seyahatlerinönemli oranda artmas› da, iliflkilerimi-zin geliflmesinin bir göstergesi say›lma-l›d›r. 2005 y›l›nda 13 bin Türk vatandafl›Moldova’ya, 90 bin Moldova vatandafl›ise Türkiye’ye gitmifltir. Yine hava yo-luyla seyahatlere bakt›¤›m›zda Kiflinev-‹stanbul güzergah› Moldova için bir nu-maral› güzergah haline geldi. Kiflinevve ‹stanbul aras›nda haftada 14 seferuçufl yap›l›yor. Moldova’n›n komflu ül-keleriyle bunun yar›s› kadar havayolutrafi¤i yaflamad›¤› göz önüne al›n›rsaiki ülke aras›ndaki ticaret potansiyelini

e k o n o m i э к о н о м и к а


Молдова переживаетпереходный период,

поскольку в 2005 г. былподписан План действий

ЕС – Молдова и начатыреформы по интеграции вевропейское сообщество.

Турция поддерживаетМолдову и стремится

передать ей свой опыт.

Moldova, Avrupa Birli¤i ile

2005 y›l›nda imzalad›¤› Eylem

Plan› ve Avrupa kurumlar›yla

bütünleflme hedefi

çerçevesinde önemli yap›sal

reformlardan geçti¤i bir

dönemi yafl›yor. Bu süreçte

Türkiye olarak Moldova’y›

ikili ve uluslararas› alanda

destekliyor ve tecrübelerimizi

paylafl›yoruz.

Ç ˜ÂÏ ‚˚ ‚Ë‰ËÚÂ „Î‡‚Ì˚ÂÔ�Ó·ÎÂÏ˚ åÓÎ‰Ó‚˚?

ë‡Ï‡fl ÒÂ�¸ÂÁÌ‡fl Ô�Ó·ÎÂÏ‡ åÓÎ‰Ó‚˚ÒÂ„Ó‰Ìfl – ÍÓÌÙÎËÍÚ Òè�Ë‰ÌÂÒÚ�Ó‚¸ÂÏ. ÅÓÎ¸¯‡fl ˜‡ÒÚ¸˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı Ë ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËıÔ�Ó·ÎÂÏ �ÂÒÔÛ·ÎËÍË Ì‡Ô�flÏÛ˛Ò‚flÁ‡Ì‡ Ò ˝ÚËÏ �Â„ËÓÌÓÏ.è�Ë‰ÌÂÒÚ�Ó‚¸Â ÒÚ‡ÎÓ ˜‡ÒÚ¸˛ åÓÎ‰Ó‚˚‚ ÔÂ�ËÓ‰ ëëëê, Ú‡Ï, Ú.Â. Ì‡ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÏ·Â�Â„Û ÑÌÂÒÚ�‡, ÒÓÒ�Â‰ÓÚÓ˜ÂÌ‡ ‚ÒflÚflÊÂÎ‡fl Ô�ÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÒÚ¸ ÒÚ�‡Ì˚.è�Ë‰ÌÂÒÚ�Ó‚ÒÍËÈ ÍÓÌÙÎËÍÚ Ì‡˜‡ÎÒflÔÓÒÎÂ Ó·�ÂÚÂÌËfl åÓÎ‰Ó‚ÓÈÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË. ç‡ ÚÂ��ËÚÓ�ËËè�Ë‰ÌÂÒÚ�Ó‚¸fl ·˚Î ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ«ÒÂÔ‡�‡ÚËÒÚÒÍËÈ» �ÂÊËÏ.è�Ë‰ÌÂÒÚ�Ó‚¸Â – ÌÂÔ�ËÁÌ‡ÌÌ‡fl ‚ÏË�Â �ÂÒÔÛ·ÎËÍ‡. Ç ˝ÚÓÏ „Ó‰Û ·˚ÎËÔ�Â�‚‡Ì˚ ÔÂ�Â„Ó‚Ó�˚ ÔÓÛ�Â„ÛÎË�Ó‚‡ÌË˛ ÍÓÌÙÎËÍÚ‡ ÏÂÊ‰ÛÒÚÓ�ÓÌ‡ÏË Ò Û˜‡ÒÚËÂÏ éÅëÖ,Ì‡·Î˛‰‡ÚÂÎÂÈ ÓÚ êÓÒÒËË, ìÍ�‡ËÌ˚,ëòÄ Ë Öë. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ÏÓÏÂÌÚÔÓÒ�Â‰ÌËÍË Ô˚Ú‡˛ÚÒfl ‚ÓÁÓ·ÌÓ‚ËÚ¸ÔÂ�Â„Ó‚Ó�˚. å˚ ‚ÌËÏ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÒÎÂ‰ËÏÁ‡ �‡Á‚ËÚËÂÏ ÒÓ·˚ÚËÈ, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı Ò˝ÚËÏ ‚ÓÔ�ÓÒÓÏ, Ë ÔÓ‰‰Â�ÊË‚‡ÂÏÛÒËÎËfl ÔÓ ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌË˛ÚÂ��ËÚÓ�Ë‡Î¸ÌÓÈ ˆÂÎÓÒÚÌÓÒÚË�ÂÒÔÛ·ÎËÍË.

Общее звено –Дмитрий Кантемир

óÚÓ ‚˚ ÏÓÊÂÚÂ ÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó·Ó·˘ÂÏ Ô�Ó¯ÎÓÏ åÓÎ‰Ó‚˚ ËéÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËË? Ç ˝ÚÓÈ Ò‚flÁË:

˜ÚÓ ÁÌ‡˜ËÚ ‰Îfl åÓÎ‰Ó‚˚ Ë íÛ�ˆËËËÁ‚ÂÒÚÌ˚È „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌ˚È‰ÂflÚÂÎ¸ Ë ÏÛÁ˚Í‡ÌÚ ÑÏËÚ�ËÈä‡ÌÚÂÏË�?

èÂ�ÂÒÂ˜ÂÌËÂ ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËı ÔÛÚÂÈåÓÎ‰Ó‚˚ Ë íÛ�ˆËË Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÔÓÎÂ‰ÂflÚÂÎ¸ÌÓÒÚË Ô�ÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó ‰ÎflËÒÚÓ�ËÍÓ‚ Ë Û˜ÂÌ˚ı, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓÂ Ë ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍÓÂ Ì‡ÒÎÂ‰ËÂ˝ÚËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÌÂ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓËÁÛ˜ÂÌÓ. ç‡Ô�ËÏÂ�, ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓÔ�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ÏÓÎ‰‡‚ÒÍÓÈËÌÚÂÎÎË„ÂÌˆËË Å‡ÎÂÒÍÛ Ë åËÍÎÂÒÍÓ·ÂÊ‡ÎË ËÁ åÓÎ‰Ó‚˚ Ë Ì‡¯ÎË Û·ÂÊË˘Â‚ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËË. ë ‰�Û„ÓÈÒÚÓ�ÓÌ˚, ÔÓÒÎÂ ÔÓ�‡ÊÂÌËfl ‚ �ÛÒÒÍÓ-¯‚Â‰ÒÍÓÈ ‚ÓÈÌÂ åÓÎ‰Ó‚‡ ‰‡Î‡Û·ÂÊË˘Â ä‡�ÎÛ XII, ÓÌ ÔÓÒÂÎËÎÒfl ‚ÏÓÎ‰‡‚ÒÍÓÏ „Ó�Ó‰Â ÅÂÌ‰Â�˚.

kavramak daha kolay olacakt›r san›r›m.Yabanc› sermayenin ülkeye çekilebil-mesi amac›yla yat›r›m ortam›n›n iyilefl-tirilmesi konusunda Moldova taraf›n-dan yürütülen reform çal›flmalar›n›nda bu alandaki iliflkilerimize yeni bir iv-me kazand›raca¤›n› umuyoruz.

Gagavuzlar Moldova

ile iliflkilerimizi

daha da derinlefltiriyor

Gagavuzlar›n Moldova’daki varl›¤›Moldova ile iliflkilerimizi nas›l etkili-yor?

Dil ve kültür ba¤›m›z olan ve Moldo-va’da nüfuslar› 160 bini bulan soydafl



Одним из показателей развития двусторонних отношенийявляется существенный рост в 2005-2006 гг. визитов турецких

граждан в Молдову и молдавских граждан в Турцию с цельютуризма и бизнеса. В 2005 г. 13 тыс. турецких граждан посетили

Молдову и 90 тыс. молдавских граждан посетили Турцию.

2005 ve 2006 y›llar›nda iki ülke aras›nda turizm ve ifl

amac›yla yap›lan seyahatlerin önemli oranda artmas› da,

iliflkilerimizin geliflmesinin bir göstergesi say›lmal›d›r. 2005

y›l›nda 13 bin Türk vatandafl› Moldova’ya, 90 bin Moldova

vatandafl› ise Türkiye’ye gitmifltir.

àÁ‚ÂÒÚÌ˚È „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌ˚È‰ÂflÚÂÎ¸, ÏÛÁ˚Í‡ÌÚ Ë ËÒÚÓ�ËÍ ÑÏËÚ�ËÈä‡ÌÚÂÏË� ÊËÎ ‚ 1673-1723 „„. Ö„ÓˆÂÌflÚ Í‡Í ‚ íÛ�ˆËË, Ú‡Í Ë ‚ åÓÎ‰Ó‚Â.éÌ ‚‚ÂÎ ÌÓÚÌÛ˛ Á‡ÔËÒ¸ ÚÛ�ÂˆÍÓÈÍÎ‡ÒÒË˜ÂÒÍÓÈ ÏÛÁ˚ÍË, fl‚ÎflÂÚÒfl‡‚ÚÓ�ÓÏ Ô�ÓËÁ‚Â‰ÂÌËfl «ê‡Òˆ‚ÂÚ ËÔ‡‰ÂÌËÂ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËË».ÑÏËÚ�ËÈ ä‡ÌÚÂÏË� ‚Î‡‰ÂÎ Á‡Ô‡‰Ì˚ÏËË ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚ÏË flÁ˚Í‡ÏË, ‚ ÔÂ�ËÓ‰Ô�ÓÊË‚‡ÌËfl ‚ éÒÏ‡ÌÒÍÓÈ ËÏÔÂ�ËËÓ·Û˜‡ÎÒfl ‚ ÁÌ‡ÏÂÌËÚÓÈ ‰‚Ó�ˆÓ‚ÓÈ¯ÍÓÎÂ «ùÌ‰Â�ÛÌ». Ç �‡ÏÍ‡ıÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ Öë Ë ‡‰ÏËÌËÒÚ�‡ˆËË�‡ÈÓÌ‡ î‡ÚËı (ëÚ‡Ï·ÛÎ)Ô�Â‰ÔÓÎ‡„‡ÂÚÒfl Ô�Ó‚ÂÒÚË �ÂÒÚ‡‚�‡ˆË˛‰‚Ó�ˆ‡ ÑÏËÚ�Ëfl ä‡ÌÚÂÏË�‡.

Ç˚ Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ‡fl ‚ åÓÎ‰Ó‚ÂÊÂÌ˘ËÌ‡-ÔÓÒÓÎ. ëÚ‡ÎÍË‚‡˛ÚÒfl ÎËÊÂÌ˘ËÌ˚-‰ËÔÎÓÏ‡Ú˚ Ò Í‡ÍËÏË-ÚÓÚ�Û‰ÌÓÒÚflÏË, ËÎË Ì‡Ó·Ó�ÓÚ ÛÊÂÌ˘ËÌ˚ ÂÒÚ¸ Ô�ÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚Ó ‚˝ÚÓÈ Ô�ÓÙÂÒÒËË?

ü ËÒÔ˚Ú˚‚‡˛ „Ó�‰ÓÒÚ¸ Á‡ ÊÂÌ˘ËÌÒ‚ÓÂÈ ÒÚ�‡Ì˚, ÍÓÚÓ�˚Â ÛÒÔÂ¯ÌÓ�‡·ÓÚ‡˛Ú ÒÛ‰¸flÏË, Ô�ÓÍÛ�Ó�‡ÏË,Û˜ËÚÂÎflÏË, ‰ÓÍÚÓ�‡ÏË Ë Á‡ÌËÏ‡˛Ú‡ÍÚË‚ÌÛ˛ ÊËÁÌÂÌÌÛ˛ ÔÓÁËˆË˛. Ç„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÒÂÍÚÓ�Â �‡·ÓÚ‡ÂÚ 30-40% ÊÂÌ˘ËÌ, ‡ ‚ ˜‡ÒÚÌÓÏ Â˘Â ·ÓÎ¸¯Â.Ç ÒÔËÒÍÂ Ò‡Ï˚ı ‚ÎËflÚÂÎ¸Ì˚ı ÊÂÌ˘ËÌÏË�‡ ÊÛ�Ì‡Î‡ «îÓ�·Ò» Á‡ 2006 „. ÂÒÚ¸‰‚Â Ì‡¯Ë ÒÓÓÚÂ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËˆ˚. ÇÌ‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚�ÂÏfl ‚ Ò‡Ï˚ı �‡Á‚ËÚ˚ıÒÚ�‡Ì‡ı ÏË�‡ ÊÂÌ˘ËÌ˚ Ë ÏÛÊ˜ËÌ˚�‡‚ÌÓÔ�‡‚Ì˚ ‚ �‡ÒÔ�Â‰ÂÎÂÌËËÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı �ÓÎÂÈ. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË,�‡‚ÌÓÔ�‡‚ÌÓÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ ÊÂÌ˘ËÌ ËÏÛÊ˜ËÌ ‰‡ÂÚ ÔÓÎÓÊËÚÂÎ¸Ì˚Â�ÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚.

ü ‚Â�˛, ˜ÚÓ ÊÂÌ˘ËÌ˚-‰ËÔÎÓÏ‡Ú˚‚ÌÓÒflÚ ·ÓÎ¸¯ÓÈ ‚ÍÎ‡‰ ‚ �‡Á‚ËÚËÂ‚ÌÂ¯ÌÂÈ ÔÓÎËÚËÍË Ì‡¯Â„Ó„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ ‚�ÂÏfl ‚åËÌËÒÚÂ�ÒÚ‚Â ËÌÓÒÚ�‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎíÛ�ˆËË ËÁ 926 ‰ËÔÎÓÏ‡ÚÓ‚ 232ÊÂÌ˘ËÌ˚. èÓÒÎ‡ÏË fl‚Îfl˛ÚÒfl 13ÊÂÌ˘ËÌ, 2 ÊÂÌ˘ËÌ˚ – ‰Ë�ÂÍÚÓ�‡‰ÂÔ‡�Ú‡ÏÂÌÚÓ‚ Ë 4 – Á‡ÏÂÒÚËÚÂÎË‰Ë�ÂÍÚÓ�Ó‚. åÂÌfl �‡‰ÛÂÚ Ú‡ÍÓÂÔÓÎÓÊÂÌËÂ ‚Â˘ÂÈ, ÍÓÚÓ�ÓÂ ÔÓÁËÚË‚ÌÓı‡�‡ÍÚÂ�ËÁÛÂÚ Ì‡¯Â ÏËÌËÒÚÂ�ÒÚ‚Ó.óËÒÎÓ ÊÂÌ˘ËÌ-‰ËÔÎÓÏ‡ÚÓ‚ Ì‡˜‡ÎÓÛ‚ÂÎË˜Ë‚‡Ú¸Òfl Â˘Â ‚ 1960 „., ‚ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ 10 ÎÂÚ ˝ÚÓÚ Ô�ÓˆÂÒÒ ÒÚ‡ÎËÌÚÂÌÒË‚ÌÂÂ.

Ç Á‡ÍÎ˛˜ÂÌËÂ ıÓ˜Û ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓÔ�ËÒÛÚÒÚ‚ËÂ Ì‡ ‰ËÔÎÓÏ‡ÚË˜ÂÒÍÓÈÒÎÛÊ·Â ÊÂÌ˘ËÌ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ‚˚�‡·ÓÚÍÂ ·ÓÎÂÂ ‰ÂÚ‡ÎËÁË�Ó‚‡ÌÌÓÈÓˆÂÌÍË ÒÓ·˚ÚËÈ, ‚ �ÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ˜Â„ÓÔ�ËÌËÏ‡˛ÚÒfl ÛÏÂ�ÂÌÌ˚Â, ÌÓ ‚ÏÂÒÚÂ ÒÚÂÏ Ë ÒÏÂÎ˚Â �Â¯ÂÌËfl, ÓÚ ÍÓÚÓ�˚ı‰ËÔÎÓÏ‡ÚËfl ÚÓÎ¸ÍÓ ‚˚Ë„�˚‚‡ÂÚ. �

Gagavuzlar, ülkenin güneyinde yafl›yor.1995 y›l›nda özerk bir bölge olan Gaga-vuz Yeri’nin yasal statüsü 2003 y›l›ndaMoldova anayasas› ile de güvence alt›-na al›nd›. Gagavuzlar›n Moldova’dakimevcudiyeti, bu ülke ile ikili iliflkilerimi-zi derinlefltiren ve zenginlefltiren birunsur. Gagavuz Yeri’nde özellikle kül-tür ve e¤itim alan›nda yürütülen iflbir-li¤inin ikili iliflkilerimize önemli katk›la-r› oldu¤una inan›yorum.

Türk ‹flbirli¤i ve Kalk›nma ‹daresiBaflkanl›¤›n›n (T‹KA) Moldova’ya yöne-lik yard›m ve iflbirli¤i projelerininönemli bir k›sm› Moldova Gagavuz YeriÖzerk Bölgesi’nde yürütülmektedir.

e k o n o m i э к о н о м и к а


Деятельность ТИКА натерритории Молдовы

В1993 г. на территории Молдовы был открытофис ТИКА, деятельность которого высоко

ценится и поощряется властями Молдовы. За этовремя было осуществлено более ста проектов,бюджет которых превысил 5 млн долл.Деятельность офиса начиналась с реализациинедорогостоящих проектов, которые, однако,имеют большое социальное значение.Оказывалась помощь в закупке формы иканцелярских принадлежностей для школ. Средиболее крупных проектов – техническоеоснащение больниц, строительство домапрестарелых, реабилитационного центра дляинвалидов, учреждение библиотеки им.Ататюрка, ремонт частного турецко-молдавскоголицея им. Сулеймана Демиреля, в которомобучается 250 учеников. Кроме того, быласоздана региональная телерадиокомпания,вещание которой распространяется по всейгагаузской автономии. Стоимость проектасоставила 500 тыс. долл. США. Былоосуществлено строительство водопроводной сетигорода Чадыр-Лунга. На реализацию этогопроекта в 2006 г. было затрачено 1,1 млн долл. В2007 г. планируется вложить необходимые длязавершения проекта 3 млн долл.

При посредничестве ТИКА летом 2006 г. былопроведено хирургическое лечение детей-инвалидов с участием турецких докторов. Этотпроект дал положительные результаты и позволилдонести до большого количества людейинформацию о социальных проектах. Кроме того,в городе Комрат и его окрестностях за четырегода был осуществлен проект строительстваводопровода, для реализации которого банк TurkEximbank выделили кредит в сумме 15 млн долл.

T‹KA’n›n Moldovafaaliyetleri

Faaliyetleri Moldoval› yetkililerce dedesteklenen ve takdir edilen teknik yard›m

kuruluflu T‹KA, Moldova’da koordinasyon ofisiaçt›¤› 1993 y›l›ndan bu yana, toplam maliyeti 5milyon ABD dolar›n› aflan 100’ü aflk›n teknikyard›m ve kalk›nma projesi gerçeklefltirmifltir. Buprojeler ö¤rencilere ve okullara e¤itimmalzemesi, giyecek sa¤lanmas› gibi mali aç›danküçük ama sosyal bak›mdan anlaml› projelerdenbafllayarak hastanelere bölüm kurulmas›, yafll›larevi yap›lmas›, engelliler için rehabilitasyonmerkezinin kurulmas›, Atatürk kütüphanesininoluflturulmas›, 250 ö¤renciye hizmet verenSüleyman Demirel Moldova Türk Lisesi’ninonar›m›n›n yapt›r›lmas› gibi faaliyetleri kaps›yor.Ayr›ca toplam maliyeti 500 bin ABD dolar›n›bulan Gagavuz Radyo ve Televizyonu’nunkuruluflu ve tüm Gagavuz Yeri’ni kapsayacakflekilde yay›n alan›n›n geniflletilmesi projesi ileiçme suyu projesinin Çad›r Lunga flehrinikapsayan bölümünün tamamlanmas›n›içermektedir. Sadece bu bölüm için 2006 y›l›nda1,1 milyon dolarl›k bir hibe gerçeklefltirilmifltir.2007’de 3 milyon dolar civar›nda hibe yard›m›n›ngerçeklefltirilmesiyle bu proje tamamlanm›flolacak.

T‹KA arac›l›¤›yla yap›lan faaliyetler içinde 2006yaz mevsimi bafl›nda Türk doktorlar›n kat›l›m›ylaözürlü çocuklar üzerinde yap›lan cerrahimüdahaleler fevkalade olumlu sonuçlar vermiflve sosyal projelerin daha genifl kitlelerde takdirtoplamas›na neden olmufltur. Bunun d›fl›nda,bölgede Komrat flehri ve çevresine Türk Eximbanktaraf›ndan verilen 15 milyon dolar tutar›ndakikrediyle gerçeklefltirilen içme suyu projesi ise 4 y›lönce tamamland›.

Я испытываю гордость заженщин своей страны,

которые успешно работаютсудьями, прокурорами,

учителями, докторами изанимают активную

жизненную позицию.

Kad›n diplomatlar›n

varl›¤›n›n da ülkemizin d›fl

politikas›na katk›s›n›n

yads›namaz oldu¤unu

de¤erlendiriyorum.

Özetle Moldova’n›n sorunlar›n› ne-ler olarak görüyorsunuz?

Moldova’n›n bugün en önemli soru-nu ayr›l›kç› bir rejimin hakim oldu¤uTransdinyester sorunudur ve devletiniçinde bulundu¤u ekonomik ve siyasis›k›nt› da esas olarak bu bölgeden kay-naklanmaktad›r. Sovyetler dönemindeMoldova topraklar›na kat›lan ve Mol-dova’n›n sahip oldu¤u a¤›r sanayi te-sislerini bar›nd›ran Dinyester nehrinindo¤u yakas›ndaki ince flerit fleklindekibölge Transdinyester olarak adland›r›-l›yor. Ba¤›ms›zl›¤› takiben 1990 y›l›ndaMoldova ile Transdinyester aras›ndaç›kan çat›flma sonunda ayr›l›kç› bir re-jim kuruldu. Söz konusu rejim hiçbirülke taraf›ndan tan›nm›yor. AvrupaGüvenlik ve ‹flbirli¤i Teflkilat›’n›n(AG‹T) önemli konular›ndan birini tefl-kil eden Transdinyester sorununun çö-zümü için taraflar; Moldova, Transdin-yester, arabulucular; Rusya Federasyo-nu, Ukrayna, AG‹T ile gözlemciler; ABDve Avrupa Birli¤i’nin yürüttü¤ü görüfl-meler bu sene kesintiye u¤rad›. Hali-haz›rda, görüflmelerin yeniden bafllat›-labilmesi için arabulucular taraf›ndangayret sarf ediliyor. Seyrini dikkatle iz-ledi¤imiz bu sorunun Moldova’n›ntoprak bütünlü¤ü çerçevesinde görüfl-meler yoluyla çözümlenmesini destek-liyoruz.

Ortak payda

Dimitri Kantemir

Osmanl› ‹mparatorlu¤u dönemindebirlikte yaflayan bu insanlar›n ortak

tarihleri hakk›nda neler söyleyebilirsi-niz? Bu ba¤lamda, ünlü müzisyen vetarihçi Moldova prensi Dimitri Kante-mir Türkiye ve Moldova için ne ifadeediyor?

Türkiye ile Moldova’n›n tarihte kesi-flen yollar› bize kültürel anlamdaönemli ortak bir miras b›rakt› ve bu-nun halen keflfedilmeyi bekleyen bakirbir alan oldu¤unu söylemek yanl›fl ol-maz. Örne¤in, Nicolae Balcescu, JeanMiclesco ve di¤er baz› idarecilerin dö-nemlerde Bo¤dan’da yaflam›fl lider veayd›nlar›n çeflitli bask›lar nedeniyleOsmanl› ‹mparatorlu¤u’na s›¤›nd›klar›biliniyor. Yine Osmanl› dönemindeRuslara yenilen ‹sveç Kral› 12. Charless›¤›nmac› olarak kabul edilmifl ve Mol-dova’n›n bugünkü Bender flehrindeikamet etmifltir.

1673-1723 y›llar› aras›nda yaflam›fltarihçi, müzisyen ve her yönüyle birkültür adam› olan Dimitri Kantemir’inher iki ülke tarihinde de önemli bir ye-ri var. Klasik Türk musikisine yeni birnota yöntemi olan “ebced” notas›n› ilkkez Kantemir getirmifltir. Do¤u ve Bat›dillerine hakimiyeti ile tan›nan, bir dö-nem Enderun’da da e¤itim gören Kan-temir’in en önemli eseri Osmanl› ‹m-paratorlu¤u’nun Yükselifl ve Çöküfl Ta-rihi’dir. ‹stanbul’daki Dimitri KantemirSaray›’n›n “Fener ve Balat semtlerininrehabilitasyonu” program› kapsam›n-da Avrupa Birli¤i ve Fatih Belediyesi ifl-birli¤inde kapsaml› restorasyonu ön-görülmektedir.

fiu anda Moldova’da görev yapantek kad›n büyükelçisiniz. Kad›n birdiplomat olman›n zorluklar› oldu¤unudüflünüyor musunuz?

Ülkemde hakim, savc›, doktor veyaö¤retim üyesi olsun her meslekte ka-d›nlar›n aktif ve baflar›l› bir biçimde gö-rev yapt›¤›n› görmek aç›kças› bana gu-rur veriyor. Kamuda yüzde 30-40 ara-s›ndaki bu oran›n özel sektörde dahada yükseldi¤ini görüyoruz. Bu sene bili-yorsunuz ABD’de yay›nlanan Forbesdergisinin “dünyan›n en güçlü 100 ka-d›n›” listesinde iki kad›n giriflimcimizde yer ald›. Bugün dünyaya bakt›¤›m›z-da da erkek ve kad›n›n eflit olarak pay-laflt›¤› sosyal ortamlar›n oldu¤u ülkele-rin geliflmifl ülkeler oldu¤unu görüyo-ruz. Demek ki, kad›n ve erke¤in birlikteçal›flt›¤› ortamlarda daha dengeli vedüzenli bir iflleyifl oluyor. Bu düflünce-den hareketle, kad›n diplomatlar›n var-l›¤›n›n da ülkemizin d›fl politikas›nakatk›s›n›n yads›namaz oldu¤unu de-¤erlendiriyorum. Bugün bakanl›¤›m›z-daki 926 diplomattan 232’sinin, çeflitlipozisyonlarda 13 Büyükelçi, 2 GenelMüdür, 4 Genel Müdür yard›mc›s›n›nkad›n olmas›, geçmiflle ve di¤er kurum-lar›m›zla karfl›laflt›r›ld›¤›nda önemli birilerlemedir. 1960’lardan itibaren kad›ndiplomat say›s› artmaya bafllam›fl vebu art›fl son 10 y›lda ivme kazanm›flt›r.

Son olarak flunu söyleyebilirim: Dip-lomaside kad›n düflünce yap›s›n›n var-l›¤› olaylar›n ayr›nt›lar›yla de¤erlendiri-lip, ölçülü ama yeterince cesur bir du-rufl benimsenmesi aç›s›ndan önemlibir kazan›m teflkil etmektedir. �



Дмитрий Кантемир

Dimitri Kantemir

èÓÒÎÂ ‰ÓÎ„Ó„Ó ÔÂ�Â�˚‚‡ ‚ Ú‚Ó�˜ÂÒÚ‚Â,‰ÎË‚¯Â„ÓÒfl ·ÓÎÂÂ 10 ÎÂÚ, ‚ÒÂÏË�ÌÓËÁ‚ÂÒÚÌ˚È Í˚�„˚ÁÒÍËÈ ÔËÒ‡ÚÂÎ¸ óËÌ„ËÁÄÈÚÏ‡ÚÓ‚ ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡Î ÌÓ‚˚È �ÓÏ‡Ì«äÓ„‰‡ Ô‡‰‡˛Ú „Ó�˚». äÌË„‡ ‚˚¯Î‡ ÔÓÍ‡ÚÓÎ¸ÍÓ ‚ êÓÒÒËË, ÌÓ „ÓÚÓ‚flÚÒfl Í ËÁ‰‡ÌË˛ÔÂ�Â‚Ó‰˚ Ì‡ ÌÂÏÂˆÍËÈ Ë ÚÛ�ÂˆÍËÈ flÁ˚ÍË.ä‡Í Ë Ô�Â‰˚‰Û˘ËÂ Ô�ÓËÁ‚Â‰ÂÌËfl ‡‚ÚÓ�‡,�ÓÏ‡Ì Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÙËÎÓÒÓÙÒÍÓÂ�‡ÁÏ˚¯ÎÂÌËÂ Ó ÒÛ‰¸·Â ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÚ‚‡,Ô�ÓÚË‚Ó·Ó�ÒÚ‚Â ‰ÛıÓ‚Ì˚ı ËÏ‡ÚÂ�Ë‡Î¸Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. ç‡¯‡ ·ÂÒÂ‰‡Ò ÔËÒ‡ÚÂÎÂÏ ÒÓÒÚÓflÎ‡Ò¸ ‚ ÙÓÈÂëÚ‡Ï·ÛÎ¸ÒÍÓ„Ó ‡˝�ÓÔÓ�Ú‡, ÓÚÍÛ‰‡ÄÈÚÏ‡ÚÓ‚Û Ô�Â‰ÒÚÓflÎÓ ‚˚ÎÂÚÂÚ¸ ‚ÅË¯ÍÂÍ ‰Îfl Û˜‡ÒÚËfl ‚ ÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰ÌÓÏÙÓ�ÛÏÂ, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌÓÏ Ô�Ó·ÎÂÏ‡ÏÚ˛�ÍÓflÁ˚˜Ì˚ı ÒÚ�‡Ì. Ç ÌÂ·ÓÎ¸¯ÓÏËÌÚÂ�‚¸˛ óËÌ„ËÁ íÓ�ÂÍÛÎÓ‚Ë˜ ‚˚ÒÍ‡Á‡ÎÒ‚ÓÂ ÏÌÂÌËÂ Ó çÓ·ÂÎÂ‚ÒÍÓÈ Ô�ÂÏËË ÔÓÎËÚÂ�‡ÚÛ�Â, �‡ÒÒÍ‡Á‡Î Ó· ‡ÍÚÛ‡Î¸Ì˚ıÔ�Ó·ÎÂÏ‡ı Ú˛�ÍÒÍÓ„Ó ÏË�‡ Ë Ò‚ÓÂÏÌÓ‚ÓÏ Ô�ÓËÁ‚Â‰ÂÌËË.

êÂ‰ÊÂÔ ù�ÂÌ: ì‚‡Ê‡ÂÏ˚È óËÌ„ËÁíÓ�ÂÍÛÎÓ‚Ë˜, Ì‡Ï Ó˜ÂÌ¸ Ô�ËflÚÌÓÓ·˘‡Ú¸Òfl Ò Ç‡ÏË ‚ ëÚ‡Ï·ÛÎÂ.èÓÒÍÓÎ¸ÍÛ Ì‡¯Â ‚�ÂÏfl Ó„�‡ÌË˜ÂÌÓ,Ò�‡ÁÛ Á‡‰‡Ï Ò‚ÓÈ ÔÂ�‚˚È ‚ÓÔ�ÓÒ.ëÓ‚ÒÂÏ ÌÂ‰‡‚ÌÓ ÒÓÒÚÓflÎÓÒ¸Ô�ËÒÛÊ‰ÂÌËÂ çÓ·ÂÎÂ‚ÒÍÓÈ Ô�ÂÏËËÔÓ ÎËÚÂ�‡ÚÛ�Â, ÍÓÚÓ�Û˛ ‚ ˝ÚÓÏ „Ó‰ÛÔÓÎÛ˜ËÎ ÚÛ�ÂˆÍËÈ ÔËÒ‡ÚÂÎ¸ é�ı‡Ìè‡ÏÛÍ. Ç Ò‚flÁË Ò ˝ÚËÏ ıÓ˜Û ÛÁÌ‡Ú¸Ç‡¯Â ÏÌÂÌËÂ Ó çÓ·ÂÎÂ‚ÒÍÓÈ Ô�ÂÏËË.ü‚ÎflÂÚÒfl ÎË ÓÌ‡ Ó·˙ÂÍÚË‚ÌÓÈÓˆÂÌÍÓÈ ÎËÚÂ�‡ÚÛ�ÌÓ„Ó Ï‡ÒÚÂ�ÒÚ‚‡ËÎË ˝ÚÓ Ô�ÓÒÚÓ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍ‡fl ‡ÍˆËfl?

óËÌ„ËÁ ÄÈÚÏ‡ÚÓ‚: ùÚÓ ‰Ó‚ÓÎ¸ÌÓÒÎÓÊÌ˚È ‚ÓÔ�ÓÒ. ùÚÓ ‚˚‰‡˛˘‡flÒflÌ‡„�‡‰‡ ÏË�Ó‚Ó„Ó ÁÌ‡˜ÂÌËfl, Ô�ËÁÌ‡ÌÌ‡fl‚Ó ‚ÒÂÏ ÏË�Â, ÓÌ‡ Ó·Î‡‰‡ÂÚ ‚˚ÒÓÍËÏÒÚ‡ÚÛÒÓÏ. Ç ˆÂÎÓÏ, fl Ò˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓçÓ·ÂÎÂ‚ÒÍ‡fl Ô�ÂÏËfl ‰ÓÎÊÌ‡ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ �‡Á‚ËÚË˛ ÏË�Ó‚Ó„ÓÎËÚÂ�‡ÚÛ�ÌÓ„Ó Ô�ÓˆÂÒÒ‡. ïÓÚfl Ë ÓÌ‡ ÌÂÁ‡ÒÚ�‡ıÓ‚‡Ì‡ ÓÚ ‚ÎËflÌËfl ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı,˝ÚÌË˜ÂÒÍËı Ë ‰�Û„Ëı Ù‡ÍÚÓ�Ó‚. ÅÓÎ¸¯Ó„Ó‚ÓÒıË˘ÂÌËfl ÓÌ‡ Û ÏÂÌfl ÌÂ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ.

óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl é�ı‡Ì‡ è‡ÏÛÍ‡, fl ÌÂ˜ËÚ‡Î Â„Ó Ô�ÓËÁ‚Â‰ÂÌËÈ, ıÓÚfl ÁÌ‡˛ Ó ÚÓÏ,˜ÚÓ ÌÂÍÓÚÓ�˚Â Â„Ó �ÓÏ‡Ì˚ ÔÂ�Â‚Â‰ÂÌ˚ Ì‡�ÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í. íÂÔÂ�¸ Â„Ó ·Û‰ÛÚÔÂ�Â‚Ó‰ËÚ¸ Â˘Â ·ÓÎ¸¯Â. ç‡‚Â�ÌÓÂ, ÌÂÒÎÛ˜‡ÈÌÓ ÓÌ ÒÚ‡Î Î‡Û�Â‡ÚÓÏ ˝ÚÓÈ Ô�ÂÏËË.éÌ ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌ˚È, ËÌÚÂ�ÂÒÌ˚È ‡‚ÚÓ�. üÒÎ˚¯‡Î Ó ÔÓÎÂÏËÍÂ, �‡Á‚Â�ÌÛ‚¯ÂÈÒfl ‚íÛ�ˆËË ‚ÓÍ�Û„ Ô�ËÒÛÊ‰ÂÌËfl Ô�ÂÏËËè‡ÏÛÍÛ, ÍÓÚÓ�˚È ‚ Ò‚ÓÂ ‚�ÂÏfl ÔÛ·ÎË˜ÌÓÔÓ‰Ú‚Â�‰ËÎ „ÂÌÓˆË‰ ‡�ÏflÌÒÍÓ„ÓÌ‡ÒÂÎÂÌËfl ‚ íÛ�ˆËË. Ç ˝ÚÓÈ Ò‚flÁË ÏÌÂÚÓÊÂ ÌÂ˜Â„Ó ÒÍ‡Á‡Ú¸, ÔÓÒÍÓÎ¸ÍÛ ˝ÚÓ‚ÓÔ�ÓÒ˚ ÒÛ„Û·Ó ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÂ. ü Ò˜ËÚ‡˛,

Dünyaca ünlü K›rg›z yazar Cengiz Aytma-tov 10 sene gibi uzun süren bir aradansonra nihayet yeni roman› Da¤lar Çöktü-¤ü Zaman’› okurlar›n›n be¤enisine sun-du. fiimdilik sadece Rusya’da Rusça bas›-m› gerçekleflen roman, flu s›ra Almanca veTürkçeye çevrilme aflamas›nda. Bu ro-manda da yazar›n di¤er eserlerinde oldu-¤u gibi insanl›¤›n kaderi, iç hezeyanlar› vemaddi de¤erlerle örülü felsefi bir anlamderinli¤i oldu¤unu söylemek mümkün.fiu anda okumakta oldu¤unuz sohbet, ‹s-tanbul havaalan›nda görüfltü¤ümüz ya-zar›n “Türkçe konuflan ülkelerin problem-leri” konulu uluslararas› bir sempozyumiçin Biflkek’e giderken yapt›¤› k›sa de¤er-lendirmelerdir. Cengiz Aytmatov Nobelde¤erlendirmesinden tutun da, Türkîcumhuriyetlerin gündemdeki meseleleri-ne ve oradan da yazm›fl oldu¤u son eseri-ne kadar bir dizi aç›klamada bulundu.

Recep Eren: Say›n Cengiz Torekulo-viç sizinle ‹stanbul’da yapt›¤›m›z bugörüflme bizleri çok memnun etti. Ge-çenlerde Nobel edebiyat ödülüne birTürk edebiyatç›s› olan Orhan Pamuk la-y›k görüldü. Bununla ba¤lant›l› olaraksizin Nobel Edebiyat Ödülü hakk›ndakidüflüncelerinizi alabilir miyiz?

Cengiz Aytmatov: Çok zor bir soru.Dünyan›n anlam biçti¤i ve de¤er verdi-

л и ц о м к л и ц у y ü z y ü z e


Чингиз Айтматов

предлагает создать Институтразвития тюркских языков

Беседовал: Реджеп ЭренКорреспондент журнала «ДА» (Турция).

Cengiz Aytmatov:

Türk dilleri geliflim

enstitüsü kurulmal›

Konuflan: Recep Eren

Da dergisi muhabiri (Türkiye).

˜ÚÓ ‚ Ó·ÒÛÊ‰ÂÌËË ÎËÚÂ�‡ÚÛ�ÌÓ„ÓÔ�ÓˆÂÒÒ‡, ÎËÚÂ�‡ÚÛ�Ì˚ı Ô�ÓËÁ‚Â‰ÂÌËÈ‰�Û„ËÂ ‡ÒÔÂÍÚ˚ Ë ÒÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌËflfl‚Îfl˛ÚÒfl ÌÂÌÛÊÌ˚ÏË.

óËÌ„ËÁ íÓ�ÂÍÛÎÓ‚Ë˜, Ì‡ÏËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ Ì‡ ‰Ìflı ‚ ä˚�„˚ÁÒÚ‡ÌÂÒÓÒÚÓËÚÒfl ÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰Ì˚È ÙÓ�ÛÏÚ˛�ÍÓflÁ˚˜Ì˚ı ÒÚ�‡Ì. óÂÏÛ ·Û‰ÂÚÔÓÒ‚fl˘ÂÌÓ ˝ÚÓ ÏÂ�ÓÔ�ËflÚËÂ?

ü ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ „ÓÚÓ‚Î˛Ò¸ Í Û˜‡ÒÚË˛‚ îÓ�ÛÏÂ Ú˛�ÍÓflÁ˚˜Ì˚ı ÒÚ�‡Ì, ÍÓÚÓ�˚ÈÒÓÒÚÓËÚÒfl ‚ ÅË¯ÍÂÍÂ. èÓÒ‚fl˘ÂÌ ÙÓ�ÛÏÒÓ‚�ÂÏÂÌÌ˚Ï Ô�Ó·ÎÂÏ‡Ï Ú˛�ÍÓflÁ˚˜Ì˚ıÒÚ�‡Ì. íÛ‰‡ ‚ıÓ‰flÚ Ë ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËÂ, ËÒÓˆË‡Î¸Ì˚Â, Ë ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Â Ô�Ó·ÎÂÏ˚,ÓÒÓ·ÂÌÌÓ Ô�Ó·ÎÂÏ˚ flÁ˚ÍÓ‚˚Â, Ò ˜ÂÏ Ë·Û‰ÂÚ Ò‚flÁ‡Ì ÏÓÈ ‰ÓÍÎ‡‰. ì ÏÂÌfl ÂÒÚ¸ Ò‚ÓÂÏÌÂÌËÂ ÔÓ ˝ÚÓÏÛ ‚ÓÔ�ÓÒÛ. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈÏÓÏÂÌÚ Ï˚ ÔÓÎÛ˜ËÎË ÌÓ‚˚È ¯‡ÌÒÒÓı�‡ÌËÚ¸ Ì‡¯Ë flÁ˚ÍË, ÛÒËÎËÚ¸ ËıÁÌ‡˜ÂÌËÂ, Ó·Ó„‡ÚËÚ¸ Ëı. çÓ ‚ ÚÓ ÊÂ ‚�ÂÏflÔÓfl‚Îfl˛ÚÒfl ‰�Û„ËÂ Ô�ÂÔflÚÒÚ‚Ëfl ËÔ�Ó·ÎÂÏ˚. ÉÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl Í‡Í Ú‡ÍÓ‚‡fl‚Â‰ÂÚ Í ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ‚ ÏË�Â ·Û‰ÂÚ‰ÓÏËÌË�Ó‚‡Ú¸ Ó‰ËÌ ËÎË ‰‚‡ flÁ˚Í‡.éÒÚ‡Î¸Ì˚Ï flÁ˚Í‡Ï ÓÚ‚Ó‰ËÚÒfl‚ÚÓ�ÓÒÚÂÔÂÌÌ‡fl �ÓÎ¸, ÓÌË ÒÏÓ„ÛÚÒÓı�‡ÌËÚ¸ Ò‚Ó˛ ÊËÁÌÂÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡ ÎÓÍ‡Î¸ÌÓÏ Û�Ó‚ÌÂ. Ç ˝ÚËıÛÒÎÓ‚Ëflı Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË Ú˛�ÍÓflÁ˚˜Ì˚ıÍÛÎ¸ÚÛ� ‰ÓÎÊÌ˚ �Â¯ËÚ¸, Í‡Í Ë ˜ÚÓÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ô�Â‰Ô�ËÌflÚ¸ ‰Îfl ÒÓı�‡ÌÂÌËflÚ˛�ÍÒÍËı flÁ˚ÍÓ‚, ÌÂ ÓÚÍ‡Á˚‚‡flÒ¸ Ô�Ë˝ÚÓÏ ÓÚ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË, ÍÓÚÓ�‡fl fl‚ÎflÂÚÒflÌÂÓ·�‡ÚËÏ˚Ï Ô�ÓˆÂÒÒÓÏ.

Распространение иностранныхязыков необходимоконтролироватьèÛÒÚ¸ Í‡Í ÏÓÊÌÓ ·ÓÎ¸¯Â Î˛‰ÂÈ,ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌ‡fl ÏÓÎÓ‰ÂÊ¸,‚Î‡‰ÂÂÚ ‡Ì„ÎËÈÒÍËÏ flÁ˚ÍÓÏ, ÌÓ ‰Îfl Ì‡Ò‚‡ÊÌÓ, ˜ÚÓ·˚ ÌÓ‚ÓÂ ÔÓÍÓÎÂÌËÂÔÓÎÌÓˆÂÌÌÓ ÁÌ‡ÎÓ Ë Ò‚ÓË flÁ˚ÍË,Ú˛�ÍÒÍËÂ flÁ˚ÍË. ÑÎfl ˝ÚÓ„Ó ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÔ�Â‰Ô�ËÌflÚ¸ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚Â ÛÒËÎËfl. üÒ˜ËÚ‡˛, ˜ÚÓ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÓÁ‰‡Ú¸ ÌÂÍËÈËÌÒÚËÚÛÚ �‡Á‚ËÚËfl Ú˛�ÍÓflÁ˚˜Ì˚ıÒÚ�‡Ì, „‰Â ·Û‰ÛÚ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ‚ÒÂ Ì‡¯ËflÁ˚ÍË, ‚ÒÂ ·Û‰ÛÚ ËÏÂÚ¸ Ò‚ÓËÔÂ�ÒÔÂÍÚË‚˚ Ë Ô�Ó„�‡ÏÏ˚.çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‰ÛÏ‡Ú¸ Ó Ò·ÎËÊÂÌËËÚ˛�ÍÒÍËı flÁ˚ÍÓ‚ ‰Îfl ÎÛ˜¯Â„ÓÔÓÌËÏ‡ÌËfl Ì‡ÏË ‰�Û„ ‰�Û„‡. ùÚÓÍ‡Ò‡ÂÚÒfl ÌÂ ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡Ò, Ò�Â‰ÌÂ‡ÁË‡ÚÓ‚,ÌÓ, Ô�ÂÊ‰Â ‚ÒÂ„Ó, Ò‡ÏËı ÚÛ�ÓÍ. íÛ�ÍË‰ÓÎÊÌ˚ ÎÛ˜¯Â ÁÌ‡Ú¸ ‰�Û„ËÂ Ú˛�ÍÒÍËÂflÁ˚ÍË, ÚÓ„‰‡ ‚ÎËflÌËÂ íÛ�ˆËË ÛÒËÎËÚÒfl,ÔÓfl‚ËÚÒfl Ô�flÏÓÈ ÍÓÌÚ‡ÍÚ, Ô�flÏÓÂ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚ËÂ Ò ‰�Û„ËÏËÚ˛�ÍÓflÁ˚˜Ì˚ÏË ÍÛÎ¸ÚÛ�‡ÏË. ü,Ì‡Ô�ËÏÂ�, ÔÓÌËÏ‡˛ ÚÛ�ÂˆÍËÈ Ë ‚Î‡‰Â˛flÁ˚ÍÓÏ Ì‡ Ó·˚‰ÂÌÌÓÏ Û�Ó‚ÌÂ. Ä ÏÌÓ„ËÂÚÛ�ÍË, Í�ÓÏÂ Ò‚ÓÂ„Ó flÁ˚Í‡, ÌÂ ÁÌ‡˛Ú

ÒÓÒÂ‰ÌËÂ. ÜÂÎ‡ÚÂÎ¸ÌÓ, ˜ÚÓ·˚ Í ‰�Û„ËÏÚ˛�ÍÒÍËÏ flÁ˚Í‡Ï ÚÓÊÂ Ô�Ófl‚ÎflÎÒflËÌÚÂ�ÂÒ. Ç ÚÛ�ÂˆÍÓÏ flÁ˚ÍÂ ÏÌÓ„ÓÁ‡ËÏÒÚ‚Ó‚‡ÌÌÓÈ ‡�‡·ÒÍÓÈ Ë ÔÂ�ÒË‰ÒÍÓÈÎÂÍÒËÍË. Ç˚ ÒÎË¯ÍÓÏ Û‚ÎÂÍ‡ÂÚÂÒ¸, Í‡Í ËÌ‡¯Ë ÒÓÒÂ‰Ë – ÛÁ·ÂÍË. Ç ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÂ‚�ÂÏfl fl ÏÓ„ ·�‡Ú¸ ÛÁ·ÂÍÒÍÛ˛ „‡ÁÂÚÛ Ë˜ËÚ‡Ú¸, ÌÂ Ì‡Ô�fl„‡flÒ¸. ëÂÈ˜‡Ò fl ÌÂ ÏÓ„Û˜ËÚ‡Ú¸. ÇÒÂ ÒÎÓ‚‡ ÔÂ�ÒË‰ÒÍËÂ.á‡ËÏÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸, ÓÌÓÓ·Ó„‡˘‡ÂÚ flÁ˚Í. çÓ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÍÓÌÚ�ÓÎË�Ó‚‡Ú¸ ˝ÚÓÚ Ô�ÓˆÂÒÒ. ÅÓÎÂÂÚÓ„Ó, ÏÌÓ„ËÂ ÚÂ�ÏËÌ˚ ÂÒÚ¸ ‚ Ì‡¯Ëı�Ó‰Ì˚ı flÁ˚Í‡ı, ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÌÛÊÌÓÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ëı ‡ÍÚË‚ÌÓÏÛ ‚‚Â‰ÂÌË˛ ‚Ó·Ó�ÓÚ. Ä Ï˚ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡ÂÏ ËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡Ú¸ËÌÓÒÚ�‡ÌÌÛ˛ ÎÂÍÒËÍÛ.

èÓÒÎÂ‰ÌËÂ 75 ÎÂÚ Í˚�„˚ÁÒÍËÈ flÁ˚ÍËÒÔÓÎ¸ÁÛÂÚ ÍË�ËÎÎËˆÛ. ùÚÓÚ ‡ÎÙ‡‚ËÚÒÚ‡Î Ì‡¯ËÏ �Ó‰Ì˚Ï. ë ÓÚÍ‡ÁÓÏ ÓÚÍË�ËÎÎËˆ˚, Ò ÔÂ�ÂıÓ‰ÓÏ Ì‡ Î‡Ú˚Ì¸ ‚Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ÏÓÏÂÌÚ ·Û‰ÂÚ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ó˜ÂÌ¸ÏÌÓ„Ó Ô�Ó·ÎÂÏ, ıÓÚfl ‚ ˝ÚÓÏ Ë ÂÒÚ¸Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ÒÏ˚ÒÎ. çÓ Ò ÔÂ�ÂıÓ‰ÓÏ Ì‡Î‡Ú˚Ì¸ Ï˚ ·ÓÎ¸¯Â ÔÓÚÂ�flÂÏ, ˜ÂÏÔ�ËÓ·�ÂÚÂÏ. ã‡ÚËÌËˆÛ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ

¤i sayg›n bir ödül. Herkesin kabul etti¤i,yüksek de¤erde statüsü olan bir ödül.Bence, Nobel ödülü dünya edebiyat›n›ngeliflim sürecine katk› sa¤lamal›. No-bel’in politik etkilerden, etnik ve baflkad›fl tesirlerden etkilendi¤ini sanm›yo-rum. Bende çok büyük, flaflk›nl›k yarata-cak düflünceler uyand›rm›yor.

Asl›n› söylemek gerekirse, ben OrhanPamuk’un hiçbir eserini okumad›m an-cak baz› romanlar›n›n Rusçaya çevrildi¤i-ni biliyorum. Bu aflamadan sonra dahaçok tercüme edilecektir. Bu ödüle durdukyere lay›k görüldü¤ünü düflünmüyorum.Ça¤dafl ve ilginç bir yazar profili çiziyor.Ayr›ca Pamuk’un sürekli üzerinde dur-du¤u ve bas›na da yans›yan, do¤al olarakTürkiye’de polemi¤e yol açan, Ermenihalk›na Türkiye’de uygulanan “soyk›r›m”iddialar›n› duydum. Bu konular derin po-litika oldu¤u için girmeyi sak›ncal› bulu-yorum. Beni ilgilendiren yan›, edebi geli-flimi, eserleri ve bu plan dâhilindeki fley-

y ü z y ü z e л и ц о м к л и ц у


В целом, я считаю, что Нобелевская премия должнаспособствовать развитию мирового литературного

процесса. Хотя и она не застрахована от влиянияполитических, этнических и других факторов.

Bence, Nobel ödülü dünya edebiyat›n›n geliflim sürecine

katk› sa¤lamal›. Nobel’in politik etkilerden, etnik ve baflka

d›fl tesirlerden etkilendi¤ini sanm›yorum. Bende çok büyük,

flaflk›nl›k yaratacak düflünceler uyand›rm›yor.

ÁÌ‡Ú¸, ËÁÛ˜‡Ú¸. åÓÎÓ‰ÂÊ¸ ‰ÓÎÊÌ‡ ÁÌ‡Ú¸‰‚‡ ‡ÎÙ‡‚ËÚ‡.

óËÌ„ËÁ íÓ�ÂÍÛÎÓ‚Ë˜, ÌÂ‰‡‚ÌÓ·˚Î ËÁ‰‡Ì ‚‡¯ ÌÓ‚˚È �ÓÏ‡ «äÓ„‰‡Ô‡‰‡˛Ú „Ó�˚». é ˜ÂÏ ˝ÚÓÚ �ÓÏ‡Ì?

éÌ Ì‡ÔËÒ‡Ì ÏÌÓ˛ ÔÓÒÎÂ ·ÓÎ¸¯ÓÈÔ‡ÛÁ˚, ÒÔÛÒÚfl ‰ÂÒflÚ¸ ÎÂÚ ÔÓÒÎÂ �ÓÏ‡Ì‡«í‡‚�Ó ä‡ÒÒ‡Ì‰�˚». ùÚÓ ‰ÂÒflÚËÎÂÚËÂ·˚ÎÓ Á‡ÔÓÎÌÂÌÓ ·ÓÎ¸¯ËÏË ‰‚ËÊÂÌËflÏË,ÒÓ·˚ÚËflÏË. êÓÏ‡Ì fl Ì‡ÔËÒ‡Î Á‡ ÔÓÎ„Ó‰‡.ì ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÈ ÓÌ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ ÁÌ‡˜ËÚÂÎ¸Ì˚ÈËÌÚÂ�ÂÒ. ü ÔÓÎÛ˜ËÎ ‰Ó‚ÓÎ¸ÌÓ ÏÌÓ„ÓÓÚÍÎËÍÓ‚. êÓÏ‡Ì ËÏÂÂÚ ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÛ˛ÚÂÏ‡ÚËÍÛ, ÓÌ Ó ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË, ÓÚÓÏ, ˜ÚÓ Ô�ÓËÒıÓ‰ËÚ ÒÂÈ˜‡Ò ‚ ÏË�Â. üÔÓÔ˚Ú‡ÎÒfl Á‡‰ÛÏ‡Ú¸Òfl Ì‡‰ ÒÛ‰¸·‡ÏËÎ˛‰ÂÈ ‚ ˝ÔÓıÛ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË. äÓ„‰‡-ÚÓ‚ÒÂ Ï˚ ÊËÎË Ò‡ÏË ÔÓ ÒÂ·Â. åÓË�Ó‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍË ‚ ä˚�„˚ÁÒÚ‡ÌÂ ÊËÎË ‚„Ó�‡ı Ë ÌÂ ÁÌ‡ÎË, ˜ÚÓ Ô�ÓËÒıÓ‰ËÚ ‚ÄÏÂ�ËÍÂ ËÎË Ö‚�ÓÔÂ. íÂÔÂ�¸ ‚ÒÂı Ì‡ÒÁ‡ı‚‡ÚËÎ‡ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl, ‰‡ÊÂ ÓıÓÚ‡ Ì‡‰ËÍËı Á‚Â�ÂÈ ÔÓ‰˜ËÌflÂÚÒfl Ô�‡‚ËÎ‡Ï�˚ÌÓ˜ÌÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍË. Ç ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ÓıÓÚ‡Ì‡ ·‡�ÒÓ‚ ÒÚ‡Î‡ „ÎÓ·‡Î¸Ì˚Ï ·ËÁÌÂÒÓÏ.ã˛‰Ë Ò„ÓÌfl˛Ú ·‡�ÒÓ‚ ‚ ÍÛ˜Û, ˜ÚÓ·˚·Ó„‡Ú˚Ï Î˛‰flÏ ·˚ÎÓ Û‰Ó·ÌÓ ÒÚ�ÂÎflÚ¸.ÇÂ‰¸ Á‡ Í‡Ê‰Ó„Ó Û·ËÚÓ„Ó Á‚Â�fl ÓÌËÔÓÎÛ˜‡˛Ú ‚˚ÍÛÔ. ùÚÓ Ì‡¯‡‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚ¸, �˚ÌÓ˜Ì‡fl ˝ÍÓÌÓÏËÍ‡,ÍÓÚÓ�Û˛ ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸. üıÓÚÂÎ, ˜ÚÓ·˚ Î˛‰Ë Á‡‰ÛÏ‡ÎËÒ¸,‚ÒÔÓÏÌËÎË Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ „ÛÏ‡ÌËÚ‡�Ì˚Â,ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Â, ˝ÍÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍËÂ, ˝ÚÌË˜ÂÒÍËÂˆÂÌÌÓÒÚË ÌÛÊÌÓ ÒÓı�‡ÌflÚ¸.

Я рассказал о великом предназначении человекаóÂ�ÂÁ ‚ÂÒ¸ �ÓÏ‡Ì Ô�ÓıÓ‰ËÚ ÏÓÚË‚ÏËÙÓÎÓ„Ë˜ÂÒÍÓÈ ÇÂ˜ÌÓÈ ÌÂ‚ÂÒÚ˚.ã˛·Ó‚¸ – ÔËÍ ˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍÓÈ ÊËÁÌË.

ä‡Ê‰ÓÂ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó Ô�ÓıÓ‰ËÚ ˜Â�ÂÁ ˝ÚÓÚ˝Ú‡Ô Ë ‰ÓÒÚË„‡ÂÚ Ò‚ÓÂ„Ó ‚˚Ò¯Â„Ó ÒÏ˚ÒÎ‡.à ÍÓ„‰‡ Ô‡�‡ Ì‡ıÓ‰ËÚ ‰�Û„ ‰�Û„‡,„ÓÚÓ‚ËÚÒfl Í ‚ÓÒÒÓÂ‰ËÌÂÌË˛, ÁÎ˚Â ÒËÎ˚·Â�ÛÚ ‚Â�ı, �‡Á�Û¯‡fl „‡�ÏÓÌË˛. ùÚ‡Ú�‡„Â‰Ëfl ÎÓÏ‡ÂÚ ‚ÒÂ Ë Ì‡‚ÒÂ„‰‡. ÇÂ˜Ì‡flÌÂ‚ÂÒÚ‡ ËÒÔ˚Ú˚‚‡ÂÚ ˜Û‚ÒÚ‚Ó ÒÚ˚‰‡,Ô˚Ú‡ÂÚÒfl ‰ÓÒÚË˜¸ ÔÓÍ‡flÌËfl. è�ÓıÓ‰ËÚÒÚÓ, ‰‚ÂÒÚË, Ú�ËÒÚ‡ ÎÂÚ. àÒÚÓ�Ëfl ÇÂ˜ÌÓÈÌÂ‚ÂÒÚ˚ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ˜‡ÒÚ¸˛ ‰Ûı‡ Ì‡�Ó‰‡,Ë Ì‡�Ó‰ Ë˘ÂÚ ÔÓÍ‡flÌËfl ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÌÂÈ.è‡ÏflÚ¸ Ì‡�Ó‰‡ ‰ÂÎ‡ÂÚ ÌÂ‚ÂÒÚÛ ‚Â˜ÌÓÈ.ùÚÓ Í˚�„˚ÁÒÍËÈ ÏËÙ, ÓÚ�‡Ê‡˛˘ËÈÏ˚¯ÎÂÌËÂ Í˚�„˚ÁÓ‚.

Ç �ÓÏ‡ÌÂ ÂÒÚ¸ Â˘Â Ó‰ËÌ „Â�ÓÈ –ÌÂÁ‡‚ËÒËÏ˚È ÊÛ�Ì‡ÎËÒÚ Ë ÔËÒ‡ÚÂÎ¸Ä�ÒÂÌ ë‡Ï‡Ì˜ËÌ, ÍÓÚÓ�˚È ÌÂ ÒÏÓ„Ô�ËÒÔÓÒÓ·ËÚ¸Òfl Í ÌÓ‚˚Ï ÛÒÎÓ‚ËflÏÊËÁÌË. éÌ ÒÚ�‡‰‡ÂÚ ÓÚÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ÔÓÔ‡Î ‚ÒËÚÛ‡ˆË˛, ÍÓ„‰‡ Â„Ó ‚ÂÎËÍËÈ Á‡Ï˚ÒÂÎÔÓÒÚ‡‚ËÚ¸ ÓÔÂ�Û ‚ ÚÂ‡Ú�Â ÓÍ‡Á‡ÎÒflÌËÍÓÏÛ ÌÂ ÌÛÊÂÌ. ê˚ÌÓ˜Ì‡fl ˝ÍÓÌÓÏËÍ‡ÌÂ ÊÂÎ‡ÂÚ ˝ÚËÏ Á‡ÌËÏ‡Ú¸Òfl, ÓÌ‡ ÊÂÎ‡ÂÚ,˜ÚÓ·˚ Î˛‰Ë �‡Á‚ÎÂÍ‡ÎËÒ¸ ‚ ·‡�‡ı Ë�ÂÒÚÓ�‡Ì‡ı. Ä�ÒÂÌ ÓÎËˆÂÚ‚Ó�flÂÚ Ó·�‡Á˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡, ÌÂ ÛÚ�‡ÚË‚¯Â„Ó ‚Â�Û ‚ ‚Â˜Ì˚Â˜ÂÎÓ‚Â˜ÂÒÍËÂ Ë‰Â‡Î˚, Ò�Â‰Ë ÍÓÚÓ�˚ı‚Â�ÌÓÒÚ¸, Î˛·Ó‚¸, Í�‡ÒÓÚ‡,Ì�‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸. çÓ Ë ÓÌ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒflÓ�Û‰ËÂÏ ‚ �ÛÍ‡ı ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÌÓ‚Ó„Ó ÚËÔ‡,˜ÚÓ Ô�Ë‚Ó‰ËÚ Í „Ë·ÂÎË „Â�Ófl.

àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ‚˚‰Â�ÊË‚‡ÂÚ �Â‡ÎËÈ ÌÓ‚Ó„Ó„ÎÓ·‡ÎËÁË�Û˛˘Â„ÓÒfl ÏË�‡...

ü ·˚ ÌÂ ÒÚ‡Î „Ó‚Ó�ËÚ¸ Ú‡ÍÍ‡ÚÂ„Ó�Ë˜ÌÓ. çÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓÒÚÓÎÍÌÛÎÒfl ÎËˆÓÏ Í ÎËˆÛ Ò ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸˛‰ÛıÓ‚ÌÓÈ „Ë·ÂÎË Ë Ó‰ËÌÓ˜ÂÒÚ‚‡. åÓÈ�ÓÏ‡Ì – ˝ÚÓ ÔÓÔ˚ÚÍ‡ Ì‡ÔÓÏÌËÚ¸˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ Ó Â„Ó ‚˚ÒÓÍÓÏ Ô�Â‰Ì‡ÁÌ‡˜ÂÌËËË ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË ÔÂ�Â‰ ‚ÒÂÏ ÊË‚˚ÏÌ‡ áÂÏÎÂ. �

ler. Onun d›fl›nda geliflmelerin beni aflt›-¤›n› düflünüyorum.

Cengiz Torekuloviç, bildi¤imiz kada-r› ile flu günlerde Türkçe konuflan ülke-ler forumu düzenleniyor. Orada nelerele al›nacak?

Ben ciddi manada Biflkek’de düzenle-nen “Türkçe konuflan ülkeler foru-mu”nda aktif sahne alma haz›rl›klar›içerisindeyim. Forum bu ülkelerin ça¤-dafl problemlerine dönük olarak düflü-nüldü. Burada ekonomik, sosyal ve kül-türel problemlerden tutun da, özellikledil problemi üzerinde durulacak ki, o dabenim orada bulunmam›n sebebinioluflturuyor. Bu konuda kendi düflünceve de¤erlendirmelerim var. fiu anda dil-lerimizin korunmas› ve de¤erinin anla-fl›lmas› ve gelifltirilmesi manas›ndayepyeni bir flans do¤du. Ne var ki, yenigüçlükler ve problemler de yok de¤il.Globalleflme öyle gösteriyor ki, gelecekbir ya da birkaç dilin egemen oldu¤u birdöneme gebe. Globalleflemeyen dilleredüflen rol ise, lokal de olsa, var olma be-cerilerini kaybetmemek. Bu flartlar al-t›nda Türkçe konuflma kültürünü tem-sil edenlerin mutlaka karar vermesi ge-reken bir fley var; “küreselleflen dünyaile birlikte neler de¤iflecek ve dilimizisaklamak için neler yapmal›y›z?” soru-lar›na bir an evvel yan›t bulmak.

Yabanc› dil

kontrol alt›nda tutulmal›

B›rak›n ‹ngilizce en çok konuflulan dil ol-

л и ц о м к л и ц у y ü z y ü z e


Я хотел, чтобы людизадумались, вспомнили о

том, что гуманитарные,культурные, экологические,

этнические ценности нужносохранять.

Ben istiyorum ki, insanlar

biraz da iflin öte yan›n›, yani

insani, kültürel, ekolojik ve

etnik de¤erleri hat›rlayarak

bu de¤erleri birer mihenk

tafl› yaps›nlar.

sun, gençlik bu dile de mümkün oldu-¤unca hâkim olsun. Ancak, bizim içinönemli olan yeni neslin kendi dillerinede, Türk dillerine de çok iyi derecede hâ-kim olmalar›. Bunun için ortak bir güçbirli¤ine var›lmal› ve bence mutlaka“Türk Dili Konuflan Ülkeleri GelifltirmeEnstitüsü” kurulmal›. Bu enstitüde dille-rimizin tüm yönleri ele al›nmal›, her biri-nin kendi perspektifi ve program› olmal›.Türk dillerinin birbirine yak›nlaflt›r›lmas›,düflünülmesi zorunlu ve elzemdir. Birbi-rimizi çok iyi anlayabilme becerisini ge-lifltirmeye ihtiyac›m›z var. Bu sadece bizi,Orta Asyal›lar› ilgilendiren bir fley de¤il,Türkleri de ilgilendirmesi gereken bir ko-nu. Türkiye Türklerinin di¤er soydafl›devletleri çok iyi anlamalar› gerekiyor. Budurumda bu cumhuriyetler üzerindekietkisi de artacakt›r. Direk iliflkiler gelifle-cek ve öbür cumhuriyetlerin kültürleriyledaha s›cak iliflkiler kurulacakt›r. Örne¤inben Türkçeyi biliyor ve gündelik konufl-malara yetecek seviyede kullanabiliyo-rum. Ne var ki, pek çok Türk, kendi dilinind›fl›nda, komflu dilleri bilmiyor. Dile¤imizo ki, di¤er Türk as›ll› ülkelerde de bu yön-de bir ilgi ve alaka belirsin. TürkçedeArapça ve Farsça kökenli haddinden faz-la kelime var. Siz de di¤er komflumuz Öz-bekler gibi dilinizi deforme etmiflsiniz.SSCB zaman›nda hat›rl›yorum da, Öz-bekçe bir gazeteyi al›p rahatl›kla ve anla-yarak okuyabilirdim. fiimdi ise olmuyor.Okuyam›yorum. Hepsi Farsça olmufl. Bende inan›yorum ki, bir dilin geliflmesi vezenginleflmesi için baflka dillerden keli-me almas› elzemdir ancak, bu sürecinkontrol alt›nda tutulmas› da ayr› bir zo-runluluktur. Kendi dilimizin zenginli¤inigörmeli ve kullan›lmayan kelimeleri ha-yata geçirmeliyiz. Ama yabanc› kelime-leri kullanmaktan vazgeçmiyoruz.

Son 75 y›ld›r K›rg›zca, Kril alfabesi ilekullan›l›r oldu. Bu alfabeyi iyice benimse-dik ve art›k ayr›lmaz bir parçam›z. Kril-den vazgeçmek ve Latinceye geçmek biranlam ifade etse de pek çok problemi deberaberinde getirece¤i aç›k. Latinceyegeçmek bize kazanmaktan çok kaybetti-rir. Latinceyi bilmek ve ö¤renmek flart.Gençlerin her iki alfabeyi de bilmeleri ge-rekiyor.

Geçenlerde yeni roman›n›z Da¤larÇöktü¤ü Zaman yay›nland›. Biraz bun-dan bahseder misiniz?

Bu roman›, Kassandra Damgas›’ndanon sene gibi uzun ve bir o kadar da bü-yük olaylarla, kar›fl›kl›klarla dolu bir ara-dan sonra kaleme ald›m. Roman, yar›my›l›m› ald›. Eserimin ö¤retmenler taraf›n-dan büyük ilgi gördü¤ünü fark ettim.Daha flimdiden pek çok güzel elefltiri al-d›m. Eserimde güncel meseleleri, günü-müz yaflam›ndan kesitleri irdeledim.Dünyam›zda olup bitenleri kendimceyans›tmaya ve küreselleflme aya¤›nda,insanlar› kendi kaderlerine yo¤unlaflt›r-may› hedefledim. Bir zamanlar kendikendimize yetiyorduk. Kendi akrabala-r›m K›rg›zistan’da da¤larda yaflarkenAmerika ya da Avrupa’da ne olup bitti-¤inden habersizdi. fiimdi ise çevremizibir küreselleflmedir, pazar ekonomisidirsar›verdi. Gariptir, yabani hayvanlar›navlanmas› bile pazar ekonomisinin ku-rallar›na s›¤d›r›lmaya çal›fl›lan bir fley ol-du. “Pars avlamak isteyen zenginler okla-r›n› ›skalamadan isabet ettirebilsinler”

diye parslar› bir araya topluyorlar. Tabiher öldürülen hayvan bafl›na bu insanlarparalar›n› da al›yorlar. Bu bizim realite-miz. Pazar ekonomisinin önüne geçe-mezsiniz. Ben istiyorum ki, insanlar birazda iflin öte yan›n›, yani insani, kültürel,ekolojik ve etnik de¤erleri hat›rlayarakbu de¤erleri birer mihenk tafl› yaps›nlar.

Roman›mda insan›n yüksek

seciyesini anlatt›m

Romanda destans› ve ebedi bir gelin mo-tifi var. Sevgiye ulaflma, insan yaflam›n›ndoruk noktas›. Her varl›k bu süreçten ge-çerek kendi iç zirvesine ulafl›r. Ne zaman-ki sevgililer bir araya gelir, iflte o zamanayr›l›¤a haz›rl›k bafllar. Kötü güçler,ahengi bozarak üste ç›kar. Bu trajedi herfleyi altüst eder. Ebedi gelin, yaflad›¤›duygu karmaflas›ndan bir flekilde kurtul-maya çabalar. Aradan yüz, iki yüz, belkiüç yüz sene geçer. Toplumda, k›z›n yafla-d›¤› huzur bulma çabalar›n› nesildennesle tafl›r ve ortaya bir destan ç›kar;“Ebedi Gelin Destan›”. Halk y›llard›r geli-ne ebedi bir gelinlik giydirir. Ben bu ro-manda, bir destandan yola ç›karak K›rg›zhalk›n›n düflünce yap›s›n›n yans›malar›-n› ifllemeye çal›flt›m.

Romandaki di¤er bir kahraman iseba¤›ms›z bir gazeteci ve yazar Arsen Sa-mançin. O da nedense bir türlü yeni ya-flam›n flartlar›na uyum sa¤layamamak-ta. En büyük s›k›nt›s› ise; ne zaman tiyat-roda büyük bir opera sahneleyecek olsa,kimsenin buna ilgi göstermedi¤ini gör-mek. Pazar ekonomisinin tiyatroya ilgisiyok. Sisteme göre insanlar barlarda, res-toranlarda e¤lenmelidir. Arsen asl›ndainsanl›¤›n yüksek ideallerine ulaflma yo-lunda inanc›, sevgiyi, güzelli¤i ve ahlakide¤erlere olan inançlar›n› hiç kaybetme-mifl bir karakteri yans›t›yor. Ancak eli si-lahl› yeni bir insan tipine bürünür ve budurum onun ölümü ile son bulur.

Baflka bir deyiflle insan, globalleflenyeni dünyan›n gerçeklerine ayak uydu-ramamaktad›r...

Ben böyle bir kategorik ifadeye gir-mek istemiyorum. Ancak insan gerçek-ten de maneviyat›n ölümü ve yaln›zl›klayüz yüze kalabiliyor. Roman›m ile insa-n›n yüksek seciyesini ve yaflayan tümcanl› varl›klara karfl› olan sorumluluk bi-lincini hat›rlatmak istedim. �

y ü z y ü z e л и ц о м к л и ц у


Заимствование должнобыть, оно обогащает язык.

Но необходимоконтролировать этот

процесс.

bir dilin geliflmesi ve

zenginleflmesi için baflka

dillerden kelime almas›

elzemdir ancak, bu sürecin

kontrol alt›nda tutulmas›

da ayr› bir zorunluluktur.

а к т у а л ь н о g ü n c e l


èÓÒÎÂ ÒÍÓ�ÓÔÓÒÚËÊÌÓÈ ÒÏÂ�ÚËÔ�ÂÁË‰ÂÌÚ‡ íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ë‡Ô‡�ÏÛ�‡Ú‡ íÛ�ÍÏÂÌ·‡¯Ë

‚Á„Îfl‰˚ ‚ÒÂ„Ó ÏË�‡ Ó·�‡ÚËÎËÒ¸ Ì‡ ˝ÚÓ„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó. íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì Ò Â„ÓÒÂÏËÏËÎÎËÓÌÌ˚Ï Ì‡ÒÂÎÂÌËÂÏÔ�Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ‚‡ÊÌÓ„ÓÔÓÒÚ‡‚˘ËÍ‡ Ô�Ë�Ó‰ÌÓ„Ó „‡Á‡. ùÚÓÒÚ�‡Ì‡, „‰Â ·ÓÎ¸¯ÓÂ ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚ÓËÌ‚ÂÒÚËˆËÓÌÌ˚ı Ô�ÓÂÍÚÓ‚Ô�ËÌ‡‰ÎÂÊËÚ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏÚÛ�ÂˆÍÓ„Ó ·ËÁÌÂÒ‡. èÓÒÎÂ ÒÏÂ�ÚËÎ˛·ËÏÓ„Ó Ì‡�Ó‰ÓÏ Ô�ÂÁË‰ÂÌÚ‡ ‚Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ë Á‡�Û·ÂÊÌÓÈ Ô�ÂÒÒÂÔÓfl‚ËÎÓÒ¸ ÌÂÏ‡ÎÓ ÍÓÏÏÂÌÚ‡�ËÂ‚,Ô�Ó„ÌÓÁÓ‚ Ë ÓˆÂÌÓÍ ÚÓ„Ó, Í‡ÍËÏ ÒÚ‡ÌÂÚíÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì ÔÓÒÎÂ íÛ�ÍÏÂÌ·‡¯Ë.è�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË Á‡�Û·ÂÊÌÓÈ Ô�ÂÒÒ˚, ‚ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË Á‡Ô‡‰Ì˚ı ËÁ‰‡ÌËÈ, ‰‡‚‡ÎË

ÓˆÂÌÍÛ ÒÓ·˚ÚËflÏ ‚ ÙÓÍÛÒÂ Ò‚ÓÂ„Ó‚Ë‰ÂÌËfl ÏË�‡.

çÂÒÏÓÚ�fl ÌË Ì‡ ˜ÚÓ, ÔÓÒÎÂ ÒÏÂ�ÚËÔ�ÂÁË‰ÂÌÚ‡ ÒÚ�‡Ì‡ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡ÂÚ ÊËÚ¸,ÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚ¸ Ë ÒÔÓÍÓÈÒÚ‚ËÂ ÌÂÌ‡�Û¯ÂÌ˚. á‡�Û·ÂÊÌ˚Â ÊÛ�Ì‡ÎËÒÚ˚Ô�Ó�Ó˜‡Ú Ì‡˜‡ÎÓ «„‡ÁÓ‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚» ‚ÒÚ�‡ÌÂ. ç‡ Ó‰ÌÓÏ ËÁ Á‡ÒÂ‰‡ÌËÈ ëÓ‚ÂÚ‡ÏËÌËÒÚ�Ó‚ ‚�ÂÏÂÌÌÓ ËÒÔÓÎÌfl˛˘ËÈÓ·flÁ‡ÌÌÓÒÚË Ô�ÂÁË‰ÂÌÚ‡ �ÂÒÔÛ·ÎËÍËäÛ�·‡ÌÍÛÎË ÅÂ�‰˚ÏÛı‡ÏÏÂ‰Ó‚ Á‡fl‚ËÎ,˜ÚÓ íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì ÌÂ ÓÚÍ‡Á˚‚‡ÂÚÒfl ÓÚÒ‚ÓËı Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚ ‚ ˝ÌÂ�„ÂÚË˜ÂÒÍÓÏÒÂÍÚÓ�Â, Ë ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚Ó ÒËÌÓÒÚ�‡ÌÌ˚ÏË Ô‡�ÚÌÂ�‡ÏË ·Û‰ÂÚÔ�Ó‰ÓÎÊ‡Ú¸Òfl Ì‡ Ô�ÂÊÌËı ÛÒÎÓ‚Ëflı.

äÛ�·‡ÌÍÛÎË ÅÂ�‰˚ÏÛı‡ÏÏÂ‰Ó‚,ÔÓÒÎÂ ÒÏÂ�ÚË íÛ�ÍÏÂÌ·‡¯Ë, Ô�Ó‚ÂÎ˜�ÂÁ‚˚˜‡ÈÌÓÂ Á‡ÒÂ‰‡ÌËÂ ëÓ‚ÂÚ‡

g ü n c e l а к т у а л ь н о


В Туркменистанесохраняется стабильность

Джемиль ЙылдызПредставитель «ДА» в Туркменистане.

Türkmenistan’da istikrar

devam ediyor

Cemil Y›ld›z

DA dergisi Türkmenistan Temsilcisi.

Devlet Baflkan› Saparmurat Türk-menbafl›’n›n beklenmedik vefa-t› gözleri Türkmenistan’a çevir-

di. 7 milyon nüfuslu Türkmenistan çokönemli bir do¤algaz ülkesi. Ayn› zaman-da Türk ifladamlar›n›n pek çok projeyeimza att›klar› bir ülke. Türkmen halk›-n›n sevilen lideri Saparmurat Türkmen-bafl›’n›n anî vefât›n›n ard›ndan dünyamedyas›nda ve Türkiye’de farkl› yorum-lar ve de¤erlendirmeler yap›ld›. Türk-menistan hakk›nda farkl› yorumlar ya-pan Bat› ve di¤er dünya medyalar› buülkeyi kendi ekseni ortam›nda de¤er-lendirdiler.

Nitekim Saparmurat Türkmenba-fl›’n›n vefat›n›n ard›ndan ülkede huzur

·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË Ë ëÓ‚ÂÚ‡ ÏËÌËÒÚ�Ó‚. ç‡�‡ÒÒÏÓÚ�ÂÌËÂ ·˚ÎË ‚˚ÌÂÒÂÌ˚ÔÛ·ÎËÍ‡ˆËË �ÓÒÒËÈÒÍËı Ë ‰�Û„ËıËÌÓÒÚ�‡ÌÌ˚ı ëåà, ÒÓ‰Â�Ê‡˘ËÂÊÂÒÚÍÛ˛ Í�ËÚËÍÛ íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡.åËÌËÒÚ� ËÌÓÒÚ�‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ ê‡¯Ë‰åÂ�Â‰Ó‚ ‚˚ÒÚÛÔËÎ ÔÓ Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏÛÚÂÎÂ‚Ë‰ÂÌË˛, ÓÚÏÂÚË‚, ˜ÚÓÂ‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ‡fl ˆÂÎ¸ Ó·�Û¯Ë‚¯ÂÈÒfl Ì‡íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì ÍÎÂ‚ÂÚ˚, –ÒÙÓ�ÏË�Ó‚‡Ú¸ÓÚ�Ëˆ‡ÚÂÎ¸Ì˚È ËÏË‰ÊíÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ ‚„Î‡Á‡ı ÏË�Ó‚Ó„ÓÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡. ÇÁ‡‚Â�¯ÂÌËÂÏËÌËÒÚ�ÔÓ‰˜Â�ÍÌÛÎ, ˜ÚÓ‚íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡ÌÂÒÓı�‡ÌflÂÚÒflÒÚ‡·ËÎ¸Ì‡flÒËÚÛ‡ˆËfl,Ô�Ë˜ËÌ ‰Îfl

‚ÓÎÌÂÌËfl ÌÂÚ. «ÇÒÂ Û˜�ÂÊ‰ÂÌËflÔ�Ó‰ÓÎÊ‡˛Ú �‡·ÓÚ‡Ú¸ ‚ ÌÓ�Ï‡Î¸ÌÓÏ�ÂÊËÏÂ. é·ÂÒÔÂ˜Ë‚‡˛ÚÒfl ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰ÎflÔ�Ó‰ÓÎÊÂÌËfl ÌÓ�Ï‡Î¸ÌÓÈ ÊËÁÌËÓ·˘ÂÒÚ‚‡. ÇÓ‚�ÂÏfl Ë ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛‚˚ÔÎ‡˜Ë‚‡ÂÚÒfl Á‡�‡·ÓÚÌ‡fl ÔÎ‡Ú‡, ÌÂÚÒ·ÓÂ‚ ‚ �Â‡ÎËÁ‡ˆËË ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ıÔ�Ó„�‡ÏÏ», Á‡fl‚ËÎ ÏËÌËÒÚ�. ç‡�Ó‰íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ ‚ÒÂ„‰‡ ·Û‰ÂÚ ÔÓÏÌËÚ¸Ò‚ÓÂ„Ó ÎË‰Â�‡, ÍÓÚÓ�˚È ÒÏÓ„

Ó·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ Â‰ËÌÒÚ‚Ó Ì‡�Ó‰‡íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡, Ì‡ ‰ÓÎ„ÓÂ ‚�ÂÏfl

ÎË¯ÂÌÌÓ„Ó ÓÒÓÁÌ‡ÌÌÓÈÌ‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÈ Ë‰ÂÌÚË˜ÌÓÒÚË.

Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ÏÓÏÂÌÚ ‚íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡ÌÂ Ë‰ÂÚÔÓ‰„ÓÚÓ‚Í‡ Í ‚˚·Ó�‡ÏÌÓ‚Ó„Ó „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓ„ÓÎË‰Â�‡.

Подготовка квыборам

ç‡�Ó‰ íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ ‰ÂÎ‡ÂÚÓ˜Â�Â‰ÌÓÈ ¯‡„ Ì‡ ÔÛÚË ÍÛÍ�ÂÔÎÂÌË˛ Ò‚ÓÂÈ �ÓÎË ‚

Ô�ÓˆÂÒÒÂ ÛÔ�‡‚ÎÂÌËfl„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÓÏ. ëÓÁ‰‡ÌÌ˚È

ÔÓÍÓÈÌ˚Ïë‡Ô‡�ÏÛ�‡ÚÓÏíÛ�ÍÏÂÌ·‡¯Ëç‡�Ó‰Ì˚ÈÏ‡ÒÎ‡ı‡Ú(ÒÓ‚Â˘‡ÚÂÎ¸Ì˚ÈÓ�„‡ÌÒÚ‡�ÂÈ¯ËÌ)Ó·˙Â‰ËÌËÎÔ�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ‚ÒÂı

˝ÚÌË˜ÂÒÍËı„�ÛÔÔ Ë

ve istikrarl› hayat yine devam ediyor. Ba-z› yorumcular çok önemli bir do¤algazülkesi olan Türkmenistan’da do¤algazsavafl›n›n k›z›flabilece¤i sinyalini veriyor.Devlet Baflkanl›¤› görevine vekaletenatanan Gurbanguli Berdimuhammedovbaflkanl›¤›n› yapt›¤› Bakanlar Kurulutoplant›lar›n›n birinde Türkmenistan’›nenerji sektöründe üstlendi¤i taahhütlerisürdürece¤ini kaydederek, bu konudayabanc› ortaklar› ile iflbirli¤i iliflkilerinindevam edece¤i güvencesini verdi.

Türkmenbafl›’n›n vefat›n›n ard›ndanGurbanguli Berdimuhammedov’un bafl-kanl›¤›nda acil Güvenlik ve Bakanlar Ku-rulu toplant›lar› yap›ld›. Bu toplant›lardabaz› Bat› ve Rus medyas›nda Türkmenis-tan’a yönelik tenkit haberleri gündemegetirildi. Türkmenistan D›fliflleri Bakan›Raflit Meredov devlet televizyonunda can-l› yay›nda konuflma yaparak, bu iftiralar›nhepsi, dünya gündeminde Türkmenis-tan’›n gerçek durumunu ve gerçekleflenolaylar hakk›nda da yalan kamuoyu olufl-turmay› amaçlad›¤›n› hat›rlatarak, “Türk-menistan’›n tüm hudutlar›nda emniyetve istikrar hakimdir. ‹flletmeler, kurumlarve kurulufllar ayn› h›zda çal›flmaktad›r.Halk›n g›da, ilaç ve normal hayat için ge-rekli olan tüm koflullar› sa¤lanmaktad›r.Maafllar, yard›mlar, zaman›nda ve tamolarak ödenmekte ve sosyal hizmetler desunulmaktad›r.” diye konufltu. Y›llarcamillî kimlik ve benli¤inden uzak tutulanbir halk›, bir araya getiren SaparmuratTürkmenbafl›’n› Türkmen halk› ebediyensayg›yla anacak. Öte yandan Türkmenis-tan kendi aras›nda hiçbir çeliflkiye düfl-

meden liderini seçmeyehaz›rlan›yor.



Курбанкули Бердымухаммедов

Gurbanguli Berdimuhammedov

ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı ÒÎÓÂ‚ íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡. 26‰ÂÍ‡·�fl 2006 „. ç‡�Ó‰Ì˚È Ï‡ÒÎ‡ı‡ÚÓ·Ì‡�Ó‰Ó‚‡Î ËÏÂÌ‡ Í‡Ì‰Ë‰‡ÚÓ‚ ‚Ô�ÂÁË‰ÂÌÚ˚.

èÓ ‚ÒÂÈ ÒÚ�‡ÌÂ Ë‰ÂÚ ‡ÍÚË‚Ì‡flÔÓ‰„ÓÚÓ‚Í‡ Í ‚˚·Ó�‡Ï, Í‡Ì‰Ë‰‡Ú˚Ô�Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú Ì‡ ÒÛ‰ Ì‡�Ó‰‡ Ò‚ÓËÔ�Ó„�‡ÏÏ˚. Ç�ÂÏÂÌÌÓ ËÒÔÓÎÌfl˛˘ËÈÓ·flÁ‡ÌÌÓÒÚË Ô�ÂÁË‰ÂÌÚ‡ äÛ�·‡ÌÍÛÎËÅÂ�‰˚ÏÛı‡ÏÏÂ‰Ó‚ Á‡fl‚ËÎ, ˜ÚÓ ÔÂ�Â‰‡ÂÚ‰�Û„ËÏ Í‡Ì‰Ë‰‡Ú‡Ï ˝ÙË�ÌÓÂ ‚�ÂÏfl,Ô�Â‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌÓÂ ÂÏÛ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏÚÂÎÂ‚Ë‰ÂÌËÂÏ.

ä‡Ì‰Ë‰‡Ú˚ ‚ Ô�ÂÁË‰ÂÌÚ˚ÔÓ‰˜Â�ÍË‚‡˛Ú, ˜ÚÓ ˝ÌÂ�„ÂÚË˜ÂÒÍËÂÓ·flÁ‡ÚÂÎ¸ÒÚ‚‡ íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ÓÒÚ‡ÌÛÚÒfl ·ÂÁ ËÁÏÂÌÂÌËÈ, Ó·Â˘‡˛ÚÔÓ‚˚¯ÂÌËÂ Á‡�ÔÎ‡Ú, ÔÂÌÒËÈ ËÒÚËÔÂÌ‰ËÈ, ‡ Ú‡ÍÊÂ Ô�Â‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌËÂÊËÎË˘Ì˚ı Í�Â‰ËÚÓ‚ ÔÓ‰ ÌËÁÍËÂÔ�ÓˆÂÌÚ˚. ä‡Ê‰˚È ËÁ Í‡Ì‰Ë‰‡ÚÓ‚Û‚Â�flÂÚ ËÁ·Ë�‡ÚÂÎÂÈ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ·Û‰ÂÚ‰ÂÎ‡Ú¸ ‚ÒÂ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÂ ‰Îfl ÔÓ‚˚¯ÂÌËfl·Î‡„ÓÒÓÒÚÓflÌËfl Ì‡�Ó‰‡, ‡ Ú‡ÍÊÂ ‰ÎflÔÂ�ÂıÓ‰‡ ÒÚ�‡Ì˚ Í �˚ÌÓ˜ÌÓÈ˝ÍÓÌÓÏËÍÂ, ‰Îfl ˜Â„Ó ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÛÍ�ÂÔÎÂÌËÂ ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÈËÌÙ�‡ÒÚ�ÛÍÚÛ�˚. ä‡Ì‰Ë‰‡Ú˚ Ó·Â˘‡˛ÚÓ·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ ÍÓÌÒÓÎË‰‡ˆË˛ ˝ÍÓÌÓÏËÍËíÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ Ò ÏË�Ó‚ÓÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍÓÈ.

è�Â‰‚˚·Ó�Ì˚Â Ô�Ó„�‡ÏÏ˚, ÌÂÔ�ÓÚË‚Ó�Â˜‡˘ËÂ ÓÒÌÓ‚Ì˚Ï Ô�ËÌˆËÔ‡ÏÔÓÎËÚË˜ÂÒÍÓ„Ó, ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ-˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓ„Ó Ë ÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓ„Ó�‡Á‚ËÚËfl „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡, ÍÓÚÓ�˚ÏÒÎÂ‰Ó‚‡Î ÔÓÍÓÈÌ˚È íÛ�ÍÏÂÌ·‡¯Ë,Ó·Â˘‡˛Ú Ó·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ �‡Á‚ËÚËÂÓÒÌÓ‚Ì˚ı ÒÂÍÚÓ�Ó‚ ˝ÍÓÌÓÏËÍË, ˜ÚÓÔÓ‚ÎÂ˜ÂÚ Á‡ ÒÓ·ÓÈ ÔÓ‚˚¯ÂÌËÂ Û�Ó‚ÌflÊËÁÌË Ì‡�Ó‰‡; Û‚ÂÎË˜ËÚ¸ Ô�ÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÚÓ‚‡�Ó‚ Ë ÛÒÎÛ„, ÒÓÁ‰‡Ú¸ ÌÓ‚˚ÂÔ�ÓÏ˚¯ÎÂÌÌ˚Â Ô�Â‰Ô�ËflÚËfl Ë ÚÂÏÒ‡Ï˚Ï Ó·ÂÒÔÂ˜ËÚ¸ ÌÓ‚˚Â �‡·Ó˜ËÂÏÂÒÚ‡, ‡ Ú‡ÍÊÂ Û‚ÂÎË˜ËÚ¸ Á‡�‡·ÓÚÌÛ˛ÔÎ‡ÚÛ Ë �‡ÁÏÂ� ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı ÔÓÒÓ·ËÈ.

Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ÏÓÏÂÌÚ ‚ ÒÚ�‡ÌÂÓ„�‡ÌË˜ÂÌÓ ÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËÂ àÌÚÂ�ÌÂÚÓÏ.èÓÒÎÂ ËÁ·�‡ÌËfl ÌÓ‚Ó„Ó Ô�ÂÁË‰ÂÌÚ‡ÔÎ‡ÌË�ÛÂÚÒfl Ô�Â‰ÓÒÚ‡‚ËÚ¸‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ‰ÓÒÚÛÔ‡ Í àÌÚÂ�ÌÂÚÛÍ‡Ê‰Ó„Ó ÊËÚÂÎfl ÒÚ�‡Ì˚, ˜ÚÓ ‚ÌÛ¯‡ÂÚÓÔÚËÏËÁÏ ‚ ‚ÓÔ�ÓÒ‡ıËÌÙÓ�Ï‡ˆËÓÌÌÓ„Ó Ë ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î¸ÌÓ„Ó�‡Á‚ËÚËfl íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡. ÑÂÎ‡ÂÚÒfl‡ÍˆÂÌÚ Ì‡ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ÍÓ�ÂÌÌ˚ı�ÂÙÓ�Ï ‚ ÒËÒÚÂÏÂ Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌËfl ËÔ�Â‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌËË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚËÚÛ�ÍÏÂÌÒÍÓÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË Ó·Û˜‡Ú¸Òfl ‚Ô�ÂÒÚËÊÌ˚ı ‚ÛÁ‡ı �‡ÁÌ˚ı ÒÚ�‡Ì, ˜ÚÓÛÒÍÓ�ËÚ Ô�ÓˆÂÒÒ ËÌÚÂ„�‡ˆËËíÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡ ‚ ÏË�Ó‚ÓÂ ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚ÓË Ó·ÂÒÔÂ˜ËÚ ÔÓ‚˚¯ÂÌËÂ ‡‚ÚÓ�ËÚÂÚ‡„ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚‡ Ì‡ ÏÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰ÌÓÈ ‡�ÂÌÂ.

ì˜‡ÒÚÌËÍË Ô�Â‰‚˚·Ó�ÌÓÈ Í‡ÏÔ‡ÌËËÁ‡fl‚Îfl˛Ú Ó „ÓÚÓ‚ÌÓÒÚË Ô�Ó‰ÓÎÊ‡Ú¸



Отношения между Турцией иТуркменистаномПо инициативе посольства Турции в Ашахабаде живущие в Туркменистане гражданеТурции провели мероприятие, посвященное памяти покойного президента. Количествожелающих отдать дань памяти покойному Сапармурату Туркменбаши, превзошло всеожидания, что является одним из показателей укрепления отношений между двумястранами.

Чем занимаются в Туркменистане турки? Здесь с успехом работают турецкие компании,среди которых «Чалык холдинг» (председатель правления Ахмет Чалык), «Сехиль»,возглавляемая Мухаммедом Чапом, «Норсель» и ее руководитель Ибрахим Колюк ичастные предприниматели Энгин Кале, руководитель фирмы «Бисаш» Муаммер Агым,руководитель «IPC Motors» Яшар Инджесу. Ахмет Чалык, Ибрахим Колюк, Мухаммед Чапосуществили в Туркменистане несколько строительных проектов, чем заслужили доверие иуважение государства. Среди стабильных и успешных учреждений необходимо назватьтурецкие частные учебные заведения, в которых получают качественное образованиеюные туркменистанцы. О турецких учебных заведениях Туркменбаши говорил, что они«готовят золотое поколение золотого века».

Türkiye-Türkmenistan iliflkileriTürkmenistan’daki Türkler, Türkiye Aflkabat Büyükelçili¤inin inisiyatifiyle MerhumSaparmurat Türkmenbafl›’n›n vefat›n› ayr› bir programla and›lar. Programabeklenenden daha fazla kat›l›m olmas› bundan sonra Türkmenistan ile Türkiyearas›ndaki iliflkilerin daha s›cak olaca¤›n›n bir göstergesi. Bugün Türkmenistan’daki Türkler neler yap›yorlar? Baflta Çal›k Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Ahmet Çal›k, Sehil fiirketi Baflkan›Muhammet Çap, Norsel firmas›n›n sahibi ‹brahim Kölük, Türkmenistan’a ilk girenifladamlar›ndan Engin Kale, Bisafl’›n sahibi Muammer A¤›m, IPC Motors Baflkan› Yaflar‹ncesu olmak üzere birçok Türk flirketleri baflar›l› bir flekilde faaliyetlerini sürdürüyor.Ahmet Çal›k, ‹brahim Kölük, Muhammet Çap Türkmenistan’da sanayi, tekstil ve inflaatalan›na çok say›da yat›r›m yaparak Türkmenbafl›’n›n ve Türkmenistan’›n güvenini vesevgisini kazand›lar. Ülkedeki en istikrarl› ve en baflar›l› kurumlardan biri olan Türkokullar›ndan flimdiye kadar binlerce baflar›l› genç yetiflti. Türkmenbafl› Türk okullar› için,“Alt›n asr›n alt›n neslini yetifltiriyor” ifadesini kullanm›flt›.

Ì‡˜‡Ú˚Â Ô�ÂÊÌËÏ Ô�ÂÁË‰ÂÌÚÓÏ ÛÒËÎËflÔÓ �‡Ò¯Ë�ÂÌË˛ ÒÓÚ�Û‰ÌË˜ÂÒÚ‚‡ ËÛÍ�ÂÔÎÂÌË˛ ‰�ÛÊ·˚ Ò Ì‡�Ó‰‡ÏË ‚ÒÂ„ÓÏË�‡, ˜ÚÓ Ú‡ÍÊÂ „Ó‚Ó�ËÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓÓÊË‰‡ÂÚÒfl Ô�Ó„�ÂÒÒ ‚Ó ‚ÒÂı ÒÙÂ�‡ıÒÓˆË‡Î¸ÌÓÈ Ë ˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍÓÈ ÊËÁÌË.

Экономика Туркменистана выросла на 20% èÂ�‚˚Â ÔÎÓ‰˚ ÒÓˆË‡Î¸Ì˚ı Ë˝ÍÓÌÓÏË˜ÂÒÍËı �ÂÙÓ�Ï ‚ ÒÚ�‡ÌÂÁ‡ÏÂÚÌ˚ ÛÊÂ ÒÂÈ˜‡Ò. Ç 2006 „. Ççè‚˚�ÓÒ Ì‡ 20%, Ó·˙ÂÏ Ô�ÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚‡ÒÓÒÚ‡‚ËÎ 155 Ú�ÎÌ Ï‡Ì‡ÚÓ‚, Á‡ „Ó‰˚ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË Ó·˙ÂÏ Ô�ÓËÁ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ‚ÒÚ�‡ÌÂ ‚˚�ÓÒ ‚ 65 �‡Á.

Ç Ô�Ó¯ÎÓÏ „Ó‰Û �‡Á‚ËÚËÂÌ‡·Î˛‰‡ÎÓÒ¸ ‚Ó ‚ÒÂı ÒÙÂ�‡ı ˝ÍÓÌÓÏËÍËíÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡. èÓÒÎÂ‰ÌËÂ ‰ÌË 2006 „.·˚ÎË ÓÏ�‡˜ÂÌ˚ ÒÍÓ�ÓÔÓÒÚËÊÌÓÈÒÏÂ�Ú¸˛ Ô�ÂÁË‰ÂÌÚ‡ �ÂÒÔÛ·ÎËÍË. á‡‚�ÂÏfl Ô�‡‚ÎÂÌËfl íÛ�ÍÏÂÌ·‡¯Ë ·˚ÎÓ·ÂÒÔÂ˜ÂÌ ÒÚ‡·ËÎ¸Ì˚È �ÓÒÚ ˝ÍÓÌÓÏËÍËÒÚ�‡Ì˚.

ÇÂÒ¸ ÏË� „Ó‚Ó�ËÚ Ó ·ÓÎ¸¯ËıÒÚ�ÓÈÍ‡ı ‚ íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡ÌÂ. èÓÍÓÈÌ˚ÈÔ�ÂÁË‰ÂÌÚ Ô�Â‚�‡ÚËÎ ÒÚ�‡ÌÛ ‚ ·ÓÎ¸¯Û˛ÒÚ�ÓËÚÂÎ¸ÌÛ˛ ÔÎÓ˘‡‰ÍÛ. íÓÎ¸ÍÓ ‚Ä¯ı‡·‡‰Â ‚ 2006 „. ·˚ÎÓ Á‡‚Â�¯ÂÌÓÒÚ�ÓËÚÂÎ¸ÒÚ‚Ó ·ÓÎÂÂ 10 ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌ˚ıÊËÎ˚ı ‰ÓÏÓ‚. ç‡�fl‰Û Ò ˝ÚËÏ, ·˚ÎËÒ‰‡Ì˚ ‚ ˝ÍÒÔÎÛ‡Ú‡ˆË˛ ÚÂ‡Ú�˚,·ÓÎ¸ÌËˆ˚, ¯ÍÓÎ˚, ‰ÂÚÒÍËÂ�Â‡·ËÎËÚ‡ˆËÓÌÌ˚Â ˆÂÌÚ�˚, Í‡ÚÓÍ,Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸Ì˚È «ÑËÒÌÂÈÎÂÌ‰» Ë ‰�Û„ËÂÓ·˙ÂÍÚ˚ ÒÓˆË‡Î¸ÌÓ„Ó Ë ÍÛÎ¸ÚÛ�ÌÓ„ÓÌ‡ÁÌ‡˜ÂÌËfl.

ä Ô�‡Á‰ÌËÍÛ ÉÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚ÂÌÌÓ„ÓîÎ‡„‡, ÍÓÚÓ�˚È ÒÓ‚Ô‡‰‡ÂÚ Ò ‰ÌÂÏ�ÓÊ‰ÂÌËfl ë‡Ô‡�ÏÛ�‡Ú‡ íÛ�ÍÏÂÌ·‡¯ËË ÓÚÏÂ˜‡ÂÚÒfl 19 ÙÂ‚�‡Îfl, ÔÎ‡ÌË�ÛÂÚÒflÁ‡‚Â�¯ËÚ¸ Â˘Â 16 ÒÚ�ÓËÚÂÎ¸Ì˚ıÓ·˙ÂÍÚÓ‚, Ó·˘ÂÈ ÒÚÓËÏÓÒÚ¸˛ 300 ÏÎÌ‰ÓÎÎ. è�Ó‰ÓÎÊ‡ÂÚÒfl �Â‡ÎËÁ‡ˆËfl 80Ô�ÓÂÍÚÓ‚, Á‡‚Â�¯ÂÌËÂ ÍÓÚÓ�˚ıÓÊË‰‡ÂÚÒfl ‚ 2007 „.

ä‡Ì‰Ë‰‡Ú˚ ‚ Ô�ÂÁË‰ÂÌÚ˚ �ÂÒÔÛ·ÎËÍË‚Â�flÚ ‚ Ò‚ÂÚÎÓÂ ·Û‰Û˘ÂÂ íÛ�ÍÏÂÌËÒÚ‡Ì‡Ë Á‡fl‚Îfl˛Ú, ˜ÚÓ „ÓÚÓ‚˚ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡Ú¸ ÔÛÚ¸ë‡Ô‡�ÏÛ�‡Ú‡ íÛ�ÍÏÂÌ·‡¯Ë, ÍÓÚÓ�˚È ‚Í�ËÚË˜ÂÒÍËÈ ‰Îfl ÒÚ�‡Ì˚ ÔÂ�ËÓ‰ ÒÛÏÂÎÒÓÁ‰‡Ú¸ ÒÓ‚�ÂÏÂÌÌÓÂ „ÓÒÛ‰‡�ÒÚ‚Ó,ÓÔË�‡flÒ¸ Ì‡ ÊÂÎ‡ÌËfl, Ë‰ÂË,Ú�‡‰ËˆËÓÌÌ˚Â ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚Â ˆÂÌÌÓÒÚË ËÏË�Ó‚ÓÁÁ�ÂÌËÂ Ì‡�Ó‰‡. �

Türkmenistan’da

seçim haz›rl›klar›

Türkmenistan halk hakimiyetini sa¤-lamlaflt›rma ad›na büyük ad›mlar at›-yor. Merhum Saparmurat Türkmenba-fl›’n›n Türkmenistan’daki farkl› etnikkökleri ve sosyal otoriteleri tek bir çat›alt›nda toplamak amac›yla oluflturdu-¤u geleneksel Halk Maslahat› (Türkmenkarar mercii, Yaflulular Meclisi) 26 Ara-l›k’ta toplanarak baflkan adaylar›n›nisimlerini aç›klad›.

Ülke genelinde baflkanl›k seçimleri-ne haz›rl›klar tüm h›z›yla devam eder-ken, adaylar programlar›n› aç›kl›yor.



Halen cumhurbaflkan› vekili olarak gö-rev yapan Gurbangulu Berdimuham-medov, kendisine sa¤lanan televizyon-daki yay›n saatleri hakk›n› kullanmaya-ca¤›n›, bu imkandan di¤er adaylar›n ya-rarlanmas›n›n daha uygun olaca¤›n›belirtti.

Türkmenistan’›n enerji sektöründeüstlendi¤i taahhütleri sürdürece¤ini an-latan adaylar, cumhurbaflkan› seçilmele-ri halinde emekli ücretleri ile maafl veburslar›n art›r›laca¤›n›, konut infla et-mek isteyenlere düflük faizli kredi sa¤la-naca¤›n› belirtiyorlar. Halk›n refah›n›nyükseltilmesi için çal›flacaklar›n› ve ayr›-ca ülke ekonomisinin aflama aflama pi-yasa ekonomisine geçirilece¤ini söyleyenadaylar ekonomik altyap›n›n daha dagüçlendirilece¤ini, Türkmenistan ekono-misinin dünya ekonomisi ile bütünlefl-mesinin sa¤lanaca¤›n› belirtiyorlar.

Bu icraatlar merhum SaparmuratTürkmenbafl›’n›n, Türkmenistan’› siya-si, sosyal-iktisadi ve kültürel yönden ge-lifltirmek konusundaki ana prensiple-rinden al›nm›fl olup; milli iktisad›n tümsektörlerini, ticareti de gelifltirerek hal-k›n maddi durumunu daha da iyilefltir-mek; üretimin dengeli geliflmesini sa¤-lamak; yeni sanayi kurulufllar›n›n da in-fla edilmesiyle istihdam› sa¤lamak; ma-afllar›, yard›m paralar›n› sürekli art›r-may› içermektedir.

Ülkede internet imkanlar›n çok dü-flük ve yayg›n olmad›¤› halde, yeni cum-hurbaflkan›n›n seçilmesi ile internet im-kan›n›n her vatandafl›n kullan›m›na aç›-laca¤› yöndeki yeni icraatlar Türkmenis-tan’›n gelece¤inin ayd›n olaca¤› sinyali-ni veriyor. Türkmen gençlerinin dünya-n›n prestijli üniversitelerde e¤itim al-mas› ve e¤itim sisteminde yap›lacak bü-yük reformlar Türkmenistan’›n dünyayaaç›lmas›na ve dünya kamuoyunda itiba-r›n›n artmas›na büyük ölçüde katk› sa¤-layaca¤›na vurgu yap›l›yor.

Saparmurat Türkmenbafl›’n›n ulus-lararas› iflbirli¤inin gelifltirilmesi veTürkmenistan’›n dünyan›n bütün ülke-leri ile dostluk iliflkilerinin pekifltirilme-sine yönelik yürüttü¤ü d›fl politikas›n›devam ettirece¤ini hat›rlatan adaylarülkede her alanda dev at›l›mlar yap›la-ca¤› sinyalini veriyor.

Türkmenistan

ekonomisi % 20 büyüdü

Türkmenistan genelinde yürürlü¤e gi-ren sosyal ve ekonomik reformlar mey-vesini vermeye bafllad›. Ülkede, gayri sa-fi milli has›la 2006’da yüzde 20’nin üze-rinde bir oranla artt›. 2006 y›l›nda ülke-de 155 trilyon manatl›k üretim yap›l›r-ken, ba¤›ms›zl›k y›llar›nda üretimde 65kat büyüme gerçekleflti.

Geçen y›l Türkmenistan’da tüm sek-törlerde büyük bir geliflme oran› yaka-land›. 2006’n›n son günlerinde Türk-men halk› devlet baflkan› SaparmuratTürkmenbafl›’n› kaybetmenin zorluk-lar›n› yaflad›. Türkmenbafl›’n›n baflkan-l›¤›nda Türkmenistan ekonomide istik-rarl› bir kalk›nma hamlesi bafllatm›flt›.

Di¤er yandan Türkmenistan, inflaatprojeleri ile dünya gündemine oturdu.Merhum Devlet Baflkan› SaparmuratTürkmenbafl› baflkanl›¤›nda Türkme-nistan adeta flantiyeye çevrilmiflti. Afl-kabat’ta, 2006 y›l›nda 10’dan fazla mo-dern, konforlu konut teslim edildi. Ayr›-ca, ülkede tiyatrolar, sa¤l›k merkezleri,okullar, çocuk rehabilitasyon merkezle-ri, buz pateni, Türkmen Disneyland’› gi-bi çeflitli sosyo-kültürel amaçl› projelerhayata geçirildi.

Bu arada, 19 fiubat’ta Bayrak ve Sa-parmurat Türkmenbafl›’n›n do¤um gü-nü bayram› arifesinde, toplam maliyeti300 milyon dolar› bulan 16 tesisin hiz-mete aç›lmas› öngörülüyor. Halihaz›r-da, 2007’de hizmete aç›lmas› hedefle-nen 80 projenin inflaat› sürüyor.

Halk›n estetik kayg›lar›n›, düflünceve kabullerini, temel kültür de¤erlerini,devletin hammaddesi ve ana yap› tafl›olarak de¤erlendirerek, zor bir dönem-de Türkmenistan’› ça¤dafl dünyaya tafl›-may› baflarabilen Saparmurat Türk-menbafl›’n›n yolunu devam ettirece¤inisöyleyen adaylar Türkmenistan’›n gele-ce¤ini parlak görüyor. �



Первые плоды социальных и экономических реформ встране заметны уже сейчас. В 2006 г. ВНП вырос на 20%.

Türkmenistan genelinde yürürlü¤e giren sosyal ve ekonomik

reformlar meyvesini vermeye bafllad›. Ülkede, Gayri Safi Milli

Has›la 2006'da yüzde 20'nin üzerinde bir oranla artt›.

и с к у с с т в о s a n a t


Ç ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÂ ‚�ÂÏfl Ì‡�Û¯ËÎÓÒ¸·ÂÁÏÓÎ‚ËÂ ÛÎËˆ çËÍÓÒËË. ëÚÛÍÍ‡·ÎÛ˜ÍÓ‚ ÊÂÌÒÍËı ÚÛÙÂÎ¸,

‰ÓÌÂÒ¯ËÈÒfl Ò ÛÎËˆ, ÔÓ‰ÌflÎÒfl ‚‚˚Ò¸ Ë‰ÓÒÚË„ ÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËı Í�Û„Ó‚. íÛÙÂÎ¸ÍËÒÌ‡˜‡Î‡ ÔÓÒÚÛ˜‡ÎË ‰�Û„ ‰�Û„Û ‚ ‰‚Â�Ë.é‰ÌË �‡Á„Ó‚Ó�ËÎËÒ¸ Ì‡ ÔÓ�Ó„Â, ‰�Û„ËÂ�Â¯ËÎË «‚˚ÔËÚ¸ ÔÓ ˜‡¯Â˜ÍÂ ÍÓÙÂ,ÔÓ„‡‰‡Ú¸ Ì‡ ÍÓÙÂÈÌÓÈ „Û˘Â, ‡ Á‡ÚÂÏ‚˚ÈÚË ‚ ÔÛÚ¸» Ë ÓÚ‚ÎÂÍÎËÒ¸… éÌËÒÓ·�‡ÎËÒ¸ ÔÓ Ó‰ÌÓÈ, ÔÓ ‰‚Â Ô‡�˚.è�ÓÈ‰fl ÔÓ ÎÂÒÚÌËˆ‡Ï, ÛÎËˆ‡Ï ËÔÎÓ˘‡‰flÏ, ‚ÏÂÒÚÂ ÒÚÓflÎË Ì‡ ‡‚ÚÓ·ÛÒÌ˚ıÓÒÚ‡ÌÓ‚Í‡ı Ë ‰Ó·�‡ÎËÒ¸ ‰Ó ˆÂÎË: ‚ ÏË�,„‰Â ÌÂÚ Á‡Ô‡ı‡ ÔÓ�Óı‡ Ë ÌÂ ÒÎ˚¯Ì‡ÒÚ�ÂÎ¸·‡…

íÛÙÎË ‚ÓÓ‰Û¯Â‚ËÎ‡ Ì‡ ˝ÚÓÚ ÔÛÚ¸ÒÔÂˆË‡ÎËÒÚ ÔÓ ÍÂ�‡ÏËÍÂ ÄÈı‡ÚÛÌÄÚÂ¯ËÌ. ç‡˜‡‚¯ËÒ¸ ÔÓÒÎÂ �‡Á‰ÂÎ‡çËÍÓÒËË-ãÂÙÍÓ¯Ë, ‡ÍˆËfl ÄÚÂ¯ËÌ ÔÓ‰Ì‡Á‚‡ÌËÂÏ “åË� ÒÓÚ‚Ó�flÚ ÊÂÌ˘ËÌ˚:ÏÓÎ˜‡ÎË‚ÓÂ ¯ÂÒÚ‚ËÂ», Ô�ÓÈ‰flÒ¸ ÔÓàÁÏË�Û, çËÍÓÒËË, ãÓÌ‰ÓÌÛ Ë,ÔÂ�Â‰ÓıÌÛ‚, ÔÓ ëÚ‡Ï·ÛÎÛ, Ô�Â‚�‡ÚËÎ‡Ò¸‚ ‰‚ËÊÂÌËÂ ÚÛ�ÓÍ-ÍËÔ�ËÓÚÓ‚. ä�ÓÏÂÛ‚Â�ÂÌÌÓÒÚË ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÊÂÌ˘ËÌ˚‰ÓÎÊÌ˚ ‚ÁflÚ¸ ËÌËˆË‡ÚË‚Û ‚ Ò‚ÓË �ÛÍË�‡‰Ë ÏË�‡ Ì‡ ÁÂÏÎÂ, Û Ï‡ÒÚÂ�Ëˆ˚,ÍÓÚÓ�ÓÈ Û‰‡ÎÓÒ¸ Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ Ó·Û‚ËÒÓÁ‰‡Ú¸ Ó·�‡Á˚ Ô�Ë‚Â�ÊÂÌˆÂ‚ �‡ÁÌ˚ı‚Á„Îfl‰Ó‚, ÂÒÚ¸ ÏÂ˜Ú‡: ˜ÚÓ·˚ ÚÛÙÂÎ¸-Â‰ËÌÓÏ˚¯ÎÂÌÌËˆ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÎÓÒ¸ ‚Òfi·ÓÎ¸¯Â Ë ÓÌË ·ÂÁ ÛÒÚ‡ÎË Ô�Ó‰ÓÎÊ‡ÎËÒ‚ÓÈ ÔÛÚ¸, ÌÂ ·ÓflÒ¸ Ú�Û‰ÌÓÒÚÂÈ, ÌÂÓ·�‡˘‡fl ‚ÌËÏ‡ÌËfl Ì‡ Í‡ÏÛ¯ÍË.

Движение турок-киприотов ä‡ÍËÏ ÊÂ ·˚ÎÓ Ì‡˜‡ÎÓ ˝ÚÓÈÔ�ÂÍ�‡ÒÌÓÈ, Ô�ËflÚÌÓÈ Ë ËÁfl˘ÌÓÈÁ‡ÚÂË? Ä ‚ÓÚ Í‡ÍËÏ: ‚ Ï‡�ÚÂ 2005 „.ÛÌË‚Â�ÒËÚÂÚ ÚÛ�ÂˆÍÓ„Ó „Ó�Ó‰‡ åÂ�ÒËÌÓ�„‡ÌËÁÓ‚‡Î ÒËÏÔÓÁËÛÏ ‚ ˜ÂÒÚ¸åÂÊ‰ÛÌ‡�Ó‰ÌÓ„Ó ÊÂÌÒÍÓ„Ó ‰Ìfl. í‡Ï‚ÒÚ�ÂÚËÎËÒ¸ 24 ÊÂÌ˘ËÌ˚-�ÂÏÂÒÎÂÌÌËˆ˚ ËÁ �‡ÁÌ˚ı ÒÚ�‡Ì, Ë

‰ÓÎÊÌ‡ ·˚Î‡ ÒÓÒÚÓflÚ¸Òfl ˆÂ�ÂÏÓÌËflÁ‡ÍÎ‡‰ÍË ÙÛÌ‰‡ÏÂÌÚ‡ åÛÁÂfl ËÁfl˘Ì˚ıËÒÍÛÒÒÚ‚.

è�ÓÚÂÒÚ ÊÂÌ˘ËÌ-�ÂÏÂÒÎÂÌÌËˆÔ�ÓÚË‚ ‚ÓÈÌ˚ ‚˚�‡Ê‡ÂÚÒfl ‚ ÒÎÂ‰Û˛˘ÂÏÎÓÁÛÌ„Â: «åË� ÒÓÁ‰‡˛Ú ÊÂÌ˘ËÌ˚».ÄÈı‡ÚÛÌ ÄÚÂ¯ËÌ Á‡‰‡Î‡ ÒÂ·Â ‚ÓÔ�ÓÒ:«ä‡ÍÓ‚‡ ‰ÓÎÊÌ‡ ·˚Ú¸ ÏÓfl �ÓÎ¸ ‚ ÏË�Â,„‰Â Ì‡Ô�Ó˜¸ ÓÚÒÛÚÒÚ‚ÛÂÚ Û‚‡ÊÂÌËÂ ÍËÌ‡ÍÓÏ˚ÒÎË˛, ËÒÚÓ�ËË Ë ÍÛÎ¸ÚÛ�Â?».éÚ‚ÂÚ ÓÌ‡ Ì‡¯Î‡ ‚ ÒÎÓ‚‡ı «‚ÓÈÌ‡»,«ÏË�», «Ó·Û‚¸» Ë «ÊÂÌ˘ËÌ‡».Ç‰ÓıÌÓ‚Ë‚¯ËÒ¸ Ì‡È‰ÂÌÌ˚Ï, ıÛ‰ÓÊÌËˆ‡ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ Í‡�ÚÛ-Î‡·Ë�ËÌÚ,‰ÂÏÓÌÒÚ�Ë�Û˛˘Û˛ �‡Á‰ÂÎÂÌÌÛ˛çËÍÓÒË˛. «íÛÔËÍË Î‡·Ë�ËÌÚÓ‚ÒËÏ‚ÓÎËÁË�Û˛Ú ·ÂÁ˚ÒıÓ‰ÌÓÒÚ¸, ıÓÎÓ‰ Ë·ÂÁÊ‡ÎÓÒÚÌÓÒÚ¸ ‚ÓÈÌ˚; �‡Á·ËÚ˚Â ËÔÂ�Â‚Â�ÌÛÚ˚Â ÚÛÙÎË ‚ Û„Î‡ı – ÍÓÌ˜ËÌÛÚÂı, ÍÚÓ ·ÂÊ‡Î ÓÚ Ï‡ÒÒÓ‚˚ı ‚ÓÂÌÌ˚ı‰ÂÈÒÚ‚ËÈ», – „Ó‚Ó�ËÚ Ï‡ÒÚÂ�Ëˆ‡.é·˙Â‰ËÌË‚¯ËÂÒfl ÚÛÙÎË Ô�ÂÓ‰ÓÎÂ‚‡˛Ú˝Ï·‡�„Ó, Ì‡ıÓ‰flÚ ‚˚ıÓ‰ ËÁ Î‡·Ë�ËÌÚ‡ Ë

s a n a t и с к у с с т в о


Женские туфли шагаютво имя мира

Жюлиде КараханЖурналист (Стамбул).

Ayakkab›lar bar›fla yürüdü

Jülide Karahan

Gazeteci (‹stanbul)

L efkofla sokaklar›n›n huzursuzsessizli¤i bozuldu son günler-de. Yollara düflen kad›n pabuç-

lar›n›n topuk t›k›rt›lar›, sokaklardangökyüzüne, oradan da politik çevre-lere ulaflt›. Ayakkab›lar önce birbirle-rinin kap›s›n› çald›. Kimileri eflikte la-fa dald›, kimileri “birer kahve içelim,fal kapatal›m öyle ç›kal›m” dedi, oya-land›… Birer ikifler topland›lar. Merdi-venleri, sokaklar›, meydanlar› geçip,beraberce otobüs duraklar›nda bek-leflip vard›lar varacaklar› yere: Barutkokusu ve silah sesi duyulmayan birdünyaya...

Ayakkab›lar› cesaretlendiren, sera-mik sanatç›s› Ayhatun Ateflin oldu.Lefkofla’n›n bölünmüfllü¤ünden yolaç›karak meclisteki karar vericileri ka-d›n pabucu ile özdefllefltiren Ateflin’in

Айхатун Атешин

Ayhatun Ateflin

Ô�ËıÓ‰flÚ Í ÏË�Û. ä�‡ÒÌ˚È ˆ‚ÂÚ ÚÛÙÂÎ¸,ÍÓÚÓ�˚Â ÔÂ�‚˚ÏË Ó·�ÂÚ‡˛ÚÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸, ıÛ‰ÓÊÌËˆ‡ Ó·˙flÒÌflÂÚÚ‡Í: «ä�‡ÒÌ˚È ˆ‚ÂÚ ‚ ÍÂ�‡ÏËÍÂ‰ÓÒÚË„‡ÂÚÒfl ·Î‡„Ó‰‡�fl ÓÍÒË‰Û Û�‡Ì‡,ÍÓÚÓ�˚È fl‰Ó‚ËÚ Ë Ú�Â·ÛÂÚÓÔ�Â‰ÂÎÂÌÌÓÈ ÓÒÚÓ�ÓÊÌÓÒÚË Ô�ËËÒÔÓÎ¸ÁÓ‚‡ÌËË». ç‡ ÌÓÒÓÍ Ó‰ÌÓÈ ËÁÔ�Ë¯Â‰¯Ëı Í ÏË�Û ÚÛÙÂÎ¸ Ò‡‰ËÚÒfl

ÔÚËˆ‡. ùÚ‡ ÔÚËˆ‡ Ô�ÂÓ‰ÓÎÂ‚‡ÂÚ ÏÓ�Â-˝Ï·‡�„Ó Ë ‰ÓÒÚË„‡ÂÚ Ò‚ÂÚ‡, „‰Â ÌÂ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚÒfl Á‡Ô‡ı ÔÓ�Óı‡. èÛÒÚ¸ ˝ÚÓÌÂ Í‡ÊÂÚÒfl ÛÚÓÔËÂÈ ‚Â‰¸ ÊÂÌÒÍËÂ

ÚÛÙÎË ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂÎ¸ÌÓ ÓÚÔ�‡‚ËÎËÒ¸ Í

“Bar›fl› Kad›nlar Yapar: Sessiz Yürü-yüfl” isimli seramik eylemi ‹zmir, Lef-kofla, Londra ve en son ‹stanbul’da so-lukland›ktan sonra K›br›sl› Türklerinhareketine dönüfltü. Farkl› kimlik vegörüflleri ayakkab›lara iflleyen sanat-ç›n›n dünya bar›fl› için kad›n›n üstlen-mesi gereken misyonu vurgulamak-tan öte bir iste¤i var: Ayakkab›lar›ngönül birli¤iyle ço¤almas› ve cesaret-le, y›lmadan, burkulmalara ald›rma-dan yola devam etmesi.



В последнее время нарушилось безмолвие улиц Никосии.Стук каблучков женских туфель, донесшийся с улиц,

поднялся ввысь и достиг политических кругов.

Lefkofla sokaklar›n›n huzursuz sessizli¤i bozuldu

son günlerde. Yollara düflen kad›n pabuçlar›n›n

topuk t›k›rt›lar›, sokaklardan gökyüzüne, oradan da

politik çevrelere ulaflt›.

s a n a t и с к у с с т в о


Нужны более искренние и смелые шагиМне не нравится рассказывать о печалях, горестях и

утратах своей жизни. Я из тех, кто предпочитает говоритьо любви, красоте и радости. Но мы не можем, как кадр изфильма, вырезать и выбросить свое прошлое. Минувшеекаким-то образом влияет на мои работы. Мир для Кипра –это отмена эмбарго, для Палестины – крушение стены... Всеэто нужно для того, чтобы жить свободно, по-человечески. Укаждого мастера, конечно же, есть свои эстетические заботы.Глина – это материал. Возможность выразить себя, своюжизнь и окружающий мир. Когда я делаю предмет, которыйнеобходимо размножить, я всегда думаю о внешней красоте.Я стараюсь внести эстетическое начало, в меру своегопонимания, во все, что делаю. Ремесленник вынужденвыбирать. Помимо умения выражать мысли языкомскульптуры, важно, чтобы технические особенностикерамики не перекрывали замысел автора; используя языккерамики, важно сохранить связь между мастером и егоработой. Каждодневные проблемы есть в каждой сфережизни. Мои прежние переживания со временем изменились,в моем развитии произошли перемены. У художника бываютвзлеты и падения. Настает день, когда находитсянеобходимый ответ, и вы начинаете говорить. Приходитдругой день, и найденный ответ уже не согласуется с ходомвремени. Вы молчите, держите это в себе. В «Безмолвномшествии» я стремилась выразить свои надежды. Я говорю:«Давайте идти вместе во имя мира». Я хочу, чтобы людимолча распахнули двери. Возможно, идея избрать парламентиз женщин покажется утопией, но не нужно расценивать еекак феминистское заявление. Нужны более решительные,искренние и смелые шаги. В парламенте нужны люди,восприимчивые к женским проблемам.

Daha duyarl› ve cesurad›mlar gerekYaflanm›fll›klar›n hüzünlerini, ac›lar›n› ve kay›plar›n› dile

getirmekten hofllanm›yorum. Sevgileri güzellikleri vekahkahalar› irdelemekten hofllananlardan›m. Ama geçmiflifilm karesi gibi kesip atam›yorsunuz da. Geçmifl bir flekildeyans›yor çal›flmalar›ma. K›br›s için bar›fl, ambargolar›nkalkmas›; Filistin için duvarlar›n y›k›lmas›... Ama asl›nda herfley, insanca ve özgürce yaflayabilmek için. Her sanatç›n›nestetik kayg›lar› var tabii ki. Kil bir araç. Kendimi, yaflam›m›ve dünyay› ifade edebilme fleklim. Ben fayans yapt›¤›mda yada ço¤alt›lmas› gereken baflka bir obje… Estetik kayg›lartafl›yorum hep. Kendi bildi¤im estetik do¤rular› heryapt›¤›m›n içine katmaya u¤rafl›yorum. Sanatç› seçici olmakzorunda. Seramik dilini ifade etmesini bilmenin, yap›lan iflinseramikçe olmas›na önem vermenin yan› s›ra serami¤in,anlamlar›n alt›nda kaybolmamas› da önemli. Seramik içinkullan›lan dilin korunmas›yla birlikte, ifl ile izleyici aras›nda

kurulan köprüde anlamsall›¤›n önemini korumak,teknik niteliklerin görsel ya da estetik olanlar›n önünegeçmemesine özen göstermek gerekli. Gününgetirdi¤i baz› sorgulamalar yaflam›n her alan›nda var.Eskiden sorgulad›klar›m zamanla de¤iflti. Fark

etmediklerimi fark ettikçe kendimi sorgulamamda vegelifltirmemde de¤ifliklikler oldu. Sanatç›n›n inifli, ç›k›fl›

çok oluyor. Gün geliyor aranan cevap kolayl›kla bulunuyorve siz de söylüyorsunuz. Gün geliyor buldu¤unuz cevab›nça¤›n gidifliyle hiçbir ilgisi, uyumu olmuyor. Söylemiyor,içinizde sakl›yorsunuz. “Sessiz Yürüyüfl”te umutlar›m›sanatç› duyarl›l›¤›yla öne ç›kar›yorum. Bar›fl için birlikteyürüyelim diyorum. Sessizce kap›lar› açal›m istiyorum.Meclisin kad›nlardan oluflmas› ütopik gelebilir belki, amafeminist bir söylem olarak alg›lanmamal› bu. Daha naif,daha duyarl› ve daha cesur ad›mlar gerekli. Kad›n bilincineduyarl› meclis adamlar› gerekli.

ÏË�Û, Ô�ÓÚÂÒÚÛfl Ô�ÓÚË‚ ‚ÓÁÌËÍ¯ÂÈ ÔÓÔÓÎËÚË˜ÂÒÍËÏ Ô�Ë˜ËÌ‡Ï ‚ÓÈÌ˚.

óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ÊËÁÌÂÌÌÓ„Ó ÔÛÚËÏ‡ÒÚÂ�Ëˆ˚, ÚÓ ÓÌ Ì‡˜‡ÎÒfl ‚ çËÍÓÒËË ‚1961 „. éÌ‡ ·˚Î‡ ÔÓÒÎÂ‰ÌËÏ �Â·ÂÌÍÓÏ ‚·ÓÎ¸¯ÓÈ ÒÂÏ¸Â, «ÔÓÒÍ�Â·˚¯ÂÏ», ÔÓ ÂÂÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÒÎÓ‚‡Ï. ÄÚÂ¯ËÌ,Ò˜ËÚ‡˛˘‡fl Î˛·ÓÈ ÍÓÌÂˆ ÌÓ‚˚ÏÌ‡˜‡ÎÓÏ, ‚ÓÔ�ÂÍË ÔÓÔÛÎfl�ÌÓÈ ‚ ÚÓ‚�ÂÏfl ÔÂÒÌÂ «ÇÒÂ Ô�Ó¯ÎÓ», Û‚ÎÂÍ‡Î‡Ò¸�‡ÁÎË˜Ì˚ÏË Á‡ÌflÚËflÏË. ç‡Ô�ËÏÂ�,ÓÚÔ�‡‚ËÎ‡Ò¸ Ì‡ ÍÛ�Ò˚ ¯ËÚ¸fl,Ô�Â‰ÔÓÎÓÊË‚, ˜ÚÓ ÂÒÎË ÂÂ ·‡·Û¯Í‡ÏÓÊÂÚ ‚‰ÂÚ¸ ÌËÚÍÛ ‚ Ë„ÓÎÍÛ, ÚÓ Ò‡Ï‡ ÓÌ‡ÒÏÓÊÂÚ Á‡¯ËÚ¸ ÔÓ�‚‡ÌÌ˚Â ·�˛ÍËÏÛÊ‡. ÄÚÂ¯ËÌ, ‰ÓÎ„ËÂ „Ó‰˚Ô�Ó�‡·ÓÚ‡‚¯‡fl ‚ ÚÂ‡Ú�Â, „Ó‚Ó�ËÚ:«åÂÌfl ‚ÓÎÌÛÂÚ ÌÂ ÚÓ, ˜ÚÓ fl ÛÊÂ Ò‰ÂÎ‡Î‡,‡ ÚÓ, ˜ÚÓ Â˘Â Ò‰ÂÎ‡˛. çÂ ÔÂ�ÂÊËÚÓÂ, ‡Ô�Â‰ÒÚÓfl˘ÂÂ». èÓ˝ÚÓÏÛ ÓÌ‡ Ì‡˜‡Î‡Á‡ÌËÏ‡Ú¸Òfl ÍÂ�‡ÏËÍÓÈ Ë ÌÂ ÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ˝ÚÓ Á‡ÌflÚËÂ ‰Ó ÒËı ÔÓ�. ä‡Ê‰ÓÂÔ�ËÍÓÒÌÓ‚ÂÌËÂ Í Ï‡ÚÂ�Ë‡ÎÛ ÓÚÍ�˚‚‡ÂÚÔÂ�Â‰ ÌÂÈ ÌÓ‚˚Â „Ó�ËÁÓÌÚ˚ ‚ÔÓÒÚËÊÂÌËË ÒÏ˚ÒÎ‡ ÂÂ ÊËÁÌË. ùÚ‡�‡·ÓÚ‡, ÍÓÚÓ�‡fl ÒÓÂ‰ËÌflÂÚ ‚ ÒÂ·ÂÌ‡ÒÎÂ‰ËÂ Ô�Ó¯ÎÓ„Ó Ë �‡ÁÏ˚¯ÎÂÌËÂ Ó·Û‰Û˘ÂÏ, ÓÚ�‡Ê‡ÂÚ ÔÂ�ÂÊË‚‡ÌËflıÛ‰ÓÊÌËˆ˚ Ë ‰ÓÒÚÓflÌËÂ ëÂ‚Â�ÌÓ„ÓäËÔ�‡, ÛÚ‚Â�Ê‰ÂÌËÂ ÍÛÎ¸ÚÛ�˚ ÍÓÚÓ�Ó„ÓÚÓÎ¸ÍÓ-ÚÓÎ¸ÍÓ Ì‡˜‡ÎÓÒ¸. �

K›br›sl› Türklerin hareketi

Her fley iyi, hofl, zarif de bu hikâye nas›lbafllad›? fiöyle: Mersin Üniversitesi,2005’in Mart ay›nda Dünya Kad›nlar Gü-nü münasebetiyle bir sempozyum düzen-ler. Yirmi dört uluslararas› kad›n sanatç›buluflur. Güzel Sanatlar Müzesi’nin teme-li de at›lacakt›r bu vesileyle. Savafla karfl›kad›n sanatç›lar›n diyecekleri “Bar›fl› ka-d›nlar yapar” cümlesiyle özetlenir. Ayha-tun Ateflin de ‘‹nançlar›n, tarihlerin ve kül-türlerin yerle bir edildi¤i böylesi bir dün-yada benim rolüm ne olmal›?’ diye sorarve cevab› ‘savafl, bar›fl, ayakkab› ve kad›n’kelimelerinde bulur. Bulduklar›ndan ald›-¤› güçle de Lefkofla’n›n bölünmüfllü¤ünüanlatan bir labirent harita tasarlar. “Labi-rentin ç›kmaz sokaklar› savafl›n ç›kmaz›n›,so¤uklu¤unu ve ac›mas›zl›¤›n›; baz› köfle-lerdeki k›r›k ve yan yatm›fl ayakkab›lar dakitle hareketinden kaçanlar›n bireysel so-nunu yans›t›yor.” diyen sanatç›, önce Gir-ne kap›s›na ç›k›fl yapar. Gönül birli¤i edenayakkab›lar, ambargolar› aflarak labirent-ten kurtulur ve bar›fla ç›kar. Özgürlü¤e ka-vuflan ilk pabuçlar›n renginin neden k›r-

m›z› oldu¤unu “Seramikte k›rm›z› uranoksitten meydana gelir ve zehir ihtiva etti-¤i için kullanmak cesaret gerektirir.” flek-linde aç›klayan Ateflin, bar›fla ç›kan ayak-kab›lardan birinin burnuna bir de kuflkondurdu¤unu ç›tlat›yor. Bu kufl uçuyor,denizleri/ambargolar› afl›yor ve barut ko-kusu olmayan bir dünyaya ulafl›yor. Üto-pik gibi gelmesin, zira gerçekten de politiknedenlerle do¤an savafla karfl› bar›fla yü-rüdü kad›n ayakkab›lar›. Dil, eylem ve gö-nül birli¤i eden pabuçlar Lefkofla’yla s›n›r-l› kalmad›; Mersin’de bafllayan serüvenleri‹zmir, Londra ve ‹stanbul’a ulaflt›.

1961 Lefkofla do¤umlu sanatç›n›n yü-rüdü¤ü yola gelirsek; kalabal›k bir aileninson ferdi, kendi deyimiyle “tekne kaz›nt›-s›” olarak bafllam›fl onun hayat›. Çocuklu-¤unda popüler olan “Her fiey Bitmifltir Ar-t›k” flark›s›na inat, her bitifli yeni bir bafl-lang›ç sayan Ateflin, çok fazla etkinli¤eimza atm›fl. Öyle ki, ninesinin “‹¤nenindeli¤inden ipli¤i geçiren biri olsa, ben ko-cam›n sökük donunu dikemez miyim?”sözlerini kula¤›na küpe edip dikifl kursu-na bile gitmifl. Uzun y›llar tiyatro yapanAteflin, “Bana heyecan veren yapt›klar›mde¤il, yapacaklar›md›r. Yaflad›¤›m de¤il,yaflayacaklar›md›r.” diyerek serami¤e me-rak salm›fl. O gün bu gündür kendini atefl-ten bir tutkunun çemberinde bulan sa-natç› çamura her dokundu¤unda hemkendini, hem yaflam› sorgulam›fl. Çamu-run, rengin ve ateflin sergilendi¤i her yenidurakta geçmiflin ve gelece¤in izlerini ta-fl›yan bu çal›flma, sanatç›n›n kendi iç he-saplaflmalar› ve Kuzey K›br›s gibi yeni köksalmaya bafllayan bir cumhuriyetin kül-tür birikimini de ortaya koyuyor. �



Эта работа, которая соединяет в себе наследие прошлого иразмышление о будущем, отражает переживанияхудожницы и достояние Северного Кипра, утверждениекультуры которого только-только началось.

Çamurun, rengin ve ateflin sergilendi¤i her yeni durakta

geçmiflin ve gelece¤in izlerini tafl›yan bu çal›flma, sanatç›n›n

kendi iç hesaplaflmalar› ve Kuzey K›br›s gibi yeni kök salmaya

bafllayan bir cumhuriyetin kültür birikimini de ortaya koyuyor.



ä Ó„‰‡ Ï˚ ÔÂ�ÂÒÂÍÎË „�‡ÌËˆÛìÁ·ÂÍËÒÚ‡Ì‡ Ë ÛÊÂ ÔÓ‰˙ÂÁÊ‡ÎË Íò˚ÏÍÂÌÚÛ, ÒÛÏÂ�ÍË ÒÚ‡ÎË

ÔÂ�ÂıÓ‰ËÚ¸ ‚ ÌÓ˜¸. è˚Î¸Ì˚Â ·Û�Ë, ÒÍÓÚÓ�˚ÏË Ï˚ ÌËÍ‡Í ÌÂ ÏÓ„ÎË ÒÎ‡‰ËÚ¸ ‚ë‡Ï‡�Í‡Ì‰Â, ÛÊÂ ‰‚‡ ‰Ìfl ÌÂ ÔÓÍË‰‡ÎËä‡Á‡ıÒÚ‡Ì. Ç �ÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ò˚ÏÍÂÌÚÓÒÚ‡ÎÒfl ·ÂÁ ˝ÎÂÍÚ�Ë˜ÂÒÚ‚‡ Ë Ì‡ÏÔ�Ë¯ÎÓÒ¸ ·ÎÛÊ‰‡Ú¸ ‚ ÚÂÏÌÓÚÂ... ü ÌÂÒÏÓ„ Ò‰Â�Ê‡Ú¸Òfl Ë Ò Ë�ÓÌËÂÈ Á‡ÏÂÚËÎ,˜ÚÓ Ï˚ ‚˚·�‡ÎË «Ô�ÂÍ�‡ÒÌ˚È» ‰ÂÌ¸ ‰ÎflÔÓÂÁ‰ÍË ‚ ò˚ÏÍÂÌÚ.

ç‡¯ ÔÛÚ¸ ÎÂÊ‡Î ‚ ‰ÓÏ, „‰Â ÔÓÎÌ˚ÏıÓ‰ÓÏ ¯Î‡ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚Í‡ Í Ò‚‡‰¸·Â. èÓÒÎÂÓ·Ó˛‰ÌÓ„Ó ÒÓ„Î‡ÒËfl ÒÂÏÂÈ ÏÓÎÓ‰ÓÈÚÛ�ÂˆÍËÈ Ô‡�ÂÌ¸ ÒÓ˜ÂÚ‡ÎÒfl ·�‡ÍÓÏ ÒÏÂÒıÂÚËÌÒÍÓÈ Í�‡Ò‡‚ËˆÂÈ. íÛ�ˆËfl –ÏÂ˜Ú‡ ‰Îfl ÏÌÓ„Ëı ÚÛ�ÓÍ-ÏÂÒıÂÚËÌˆÂ‚,ÍÓÚÓ�˚Â ÒÚ�ÂÏflÚÒfl Ì‡ÈÚË Ú‡Ï �‡·ÓÚÛ ËÓÒÚ‡Ú¸Òfl ÊËÚ¸. á‡ÌËÏ‡ÎË ÎË ÔÓ‰Ó·Ì˚ÂÏÂ˜Ú˚ ˛ÌÛ˛ ÏÂÒıÂÚËÌÍÛ, Ì‡ÏÌÂËÁ‚ÂÒÚÌÓ. å˚ ÁÌ‡ÂÏ ÎË¯¸ Ó ˜ËÒÚ˚ı˜Û‚ÒÚ‚‡ı ÚÛ�ÂˆÍÓ„Ó ˛ÌÓ¯Ë Ë ‰Â‚Û¯ÍË-ÏÂÒıÂÚËÌÍË. à Ï˚ ÔÛÒÚËÎËÒ¸ ‚ ‰‡ÎÂÍËÈÔÛÚ¸... óÚÓ·˚ Ì‡¯ ‰�Û„ ÌÂ ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡ÎÒÂ·fl Ó‰ËÌÓÍÓ... ü Ë �‡Ì¸¯Â ÒÎ˚¯‡Î, ˜ÚÓ ‚ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ ÏÂÒıÂÚËÌˆ‡Ï ÊË‚ÂÚÒflıÓ�Ó¯Ó. ÇÔ�Ó˜ÂÏ, Í‡Í Ë Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏ‰�Û„Ëı Ì‡�Ó‰Ó‚. àÌÚÂ�ÂÒÌÓ, Í‡ÍÔ�ÓıÓ‰ËÚ ÏÂÒıÂÚËÌÒÍ‡fl Ò‚‡‰¸·‡?..

èÓ˜ÚË Í‡Ê‰ÓÏÛ ‚ÒÚ�Â˜ÌÓÏÛ Ï˚ÔÓÍ‡Á˚‚‡ÂÏ ÎËÒÚÓÍ Ò ‡‰�ÂÒÓÏ.«èÓÂÁÊ‡ÈÚÂ Ô�flÏÓ, ÔÂ�‚˚È ÔÓ‚Ó�ÓÚÌ‡Ô�‡‚Ó, Ú‡Ï ÒÔ�ÓÒËÚÂ», - Ì‡Ô�‡‚ÎflÎËÌ‡Ò Ô�ÓıÓÊËÂ. å˚ Í�ÛÊËÎË ‚ÓÍ�Û„, ÌÓ‰Ó ÌÛÊÌÓ„Ó ÏÂÒÚ‡ ÌËÍ‡Í ÌÂ ÏÓ„ÎË‰Ó·�‡Ú¸Òfl. ëÌÓ‚‡ Ë˘ÂÏ ÔÓÏÓ˘Ë ÛÔ�ÓıÓÊËı. ç‡Ï „Ó‚Ó�flÚ: «Ç˚ Ó¯Ë·ÎËÒ¸.ùÚÓÚ ‡‰�ÂÒ Ì‡ ‰�Û„ÓÏ ÍÓÌˆÂ ÛÎËˆ˚». üÛÊÂ Ì‡˜‡Î ·ÂÒÔÓÍÓËÚ¸Òfl. åÓ„ÎÓ ÎË ÏÌÂ�‡Ì¸¯Â Ô�ËÈÚË ‚ „ÓÎÓ‚Û, ˜ÚÓ Ó‰Ì‡Ê‰˚ flÓÚÔ�‡‚Î˛Ò¸ ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì Ë ‚ ÚÂÏÌÓÏÓ·ÂÒÚÓ˜ÂÌÌÓÏ „Ó�Ó‰Â ·Û‰Û ËÒÍ‡Ú¸Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ‰ÓÏ? ÖÒÎË ÒÔ�‡¯Ë‚‡Ú¸ÌÛÊÌ˚È ‡‰�ÂÒ Û ÚÛ�ÓÍ, ‚‡Ï ÔÓÔ˚Ú‡˛ÚÒflÔÓÍ‡Á‡Ú¸ Ò‡Ï˚È ÍÓ�ÓÚÍËÈ ÔÛÚ¸, ‰‡ Ú‡Í,˜ÚÓ ‚˚ Ë Ò‡ÏË ‚ ˝ÚÓ ÔÓ‚Â�ËÚÂ, ıÓÚfl

ÔÓÚ�‡ÚËÚÂ Ì‡ ÔÓËÒÍ ÌÛÊÌÓ„Ó ÏÂÒÚ‡ÌÂÏ‡ÎÓ ‚�ÂÏÂÌË. á‰ÂÒ¸ Ï˚ ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ ‚ÔÓıÓÊÂÈ ÒËÚÛ‡ˆËË: «ùÚÓ ·ÎËÁÍÓ, ·ÎËÁÍÓ,·ÎËÁÍÓ...» ç‡ÍÓÌÂˆ, Ï˚ ÓÍ‡Á‡ÎËÒ¸ Ì‡ÏÂÒÚÂ.

Мой голос тожепроизнес «Аминь!»éÌ‡ ÒÏÓÚ�ËÚ ÍÛ‰‡-ÚÓ ‚‰‡Î¸ Ë, ÍÓÌÂ˜ÌÓÊÂ, Ê‰ÂÚ „ÓÒÚÂÈ. çÂ‚ÂÒÚ‡ Ô�ËÒÂÎ‡ Ì‡Î‡‚Ó˜ÍÛ ‚ÓÁÎÂ ‰ÓÏ‡, ‚ �ÛÍ‡ı Û ÌÂÂÏÓ·ËÎ¸Ì˚È ÚÂÎÂÙÓÌ: ÔÂ�ÂÊË‚‡ÂÚ, ‡„ÓÒÚÂÈ ‚ÒÂ ÌÂÚ. ÖÂ ‚˚�‡Ê‡˛˘ËÈÓÊË‰‡ÌËÂ ÒËÎÛ˝Ú ÔÓ‰ÒÍ‡Á‡Î Ì‡Ï, ˜ÚÓ Ï˚Ì‡ ‚Â�ÌÓÏ ÔÛÚË. èÓÒÎÂ ‰ÓÎ„ËıÔ�Ë‚ÂÚÒÚ‚ËÈ Ì‡Ò Ê‰‡Î Ò˚ÚÌ˚È ÛÊËÌ, Ë‚ÓÚ Ï˚ ÒÌÓ‚‡ ÔÓÎÌ˚ ÒËÎ Ë ˝ÌÂ�„ËË. å˚ÒË‰ËÏ ‚ ÍÓÏÌ‡ÚÂ Ò ÍÎ‡ÒÒË˜ÂÒÍËÏÚ˛�ÍÒÍËÏ ËÌÚÂ�¸Â�ÓÏ. íÂÎÂ‚ËÁÓ�Ì‡ÒÚ�ÓÂÌ Ì‡ ÚÛ�ÂˆÍËÈ Í‡Ì‡Î TGRT. Ç‰ÓÏÂ ÔÓÍÓÈ. ÑÎfl „ÓÒÚÂÈ Ô�Ë„ÓÚÓ‚ÎÂÌ˚ÔÓÒÚÂÎË, ‰‡ Ë ‚�ÂÏfl ÛÊÂ ÔÓÁ‰ÌÂÂ. á‡‚Ú�‡Ò‚‡‰¸·‡. ë Ï˚ÒÎflÏË Ó Á‡‚Ú�‡¯ÌÂÏ ‰ÌÂ flÁ‡Ò˚Ô‡˛.



Глаза месхетинцев Садык Эрен

Журналист (Стамбул).

Ah›ska’n›n gözleriSad›k Eren

Gazeteci (‹stanbul).

Biz Özbekistan s›n›r›ndan karayo-luyla Kazakistan’a; Çimkent’e ge-çerken akflam olmak üzereydi.

Özbekistan’da bir sis gibi havay› kapla-yan kum f›rt›nas› me¤er iki gündür Ka-zakistan’da da devam ediyormufl. Bunedenle elektriksiz kalan Çimkent’teher yer zifiri karanl›k… Do¤rusu, bilme-di¤imiz bir yere gitmek için “iyi birgün(!)” demekten kendimi alamad›m.

Gidece¤imiz adres, bir dü¤ün eviy-di. Türkiye’den bir dostumuz Çimkent-li bir Ah›ska güzeline gönlünü kapt›r›-vermifl, ikili aile görüflmelerinden son-ra nihayet evlilik karar› alm›fllard›. Bir-çok Ah›ska Türkünün hayali gibi Ah›s-kal› k›z›n hayalinde de Türkiye’ye gel-mek, buralara yerleflmek var m›yd›,bilmiyoruz. Bizim tek bildi¤imiz, birTürk o¤lanla Ah›skal› k›z aras›ndakiaflkt›. Bu sevda u¤runa “dost gönlühofl olsun” diye yollara düflmeye de¤er

ìÚ�ÓÏ ÏÂÌfl �‡Á·Û‰ËÎ ÚËıËÈ „ÓÎÓÒ.ëÚ‡�ÂÈ¯ËÌ‡ ˝ÚÓÈ ·ÓÎ¸¯ÓÈ ÒÂÏ¸Ë ˜ËÚ‡ÎÏÓÎËÚ‚Û. ü ÌËÍ‡Í ÌÂ ÏÓ„ Á‡ÒÚ‡‚ËÚ¸ ÒÂ·flÔÓ‰ÌflÚ¸Òfl Ò ÔÓÒÚÂÎË: ‚˜Â�‡¯ÌflflÛÒÚ‡ÎÓÒÚ¸ ‰‡‚‡Î‡ Ó ÒÂ·Â ÁÌ‡Ú¸. ëÚ‡�ËÍÔ�ÓËÁÌÓÒËÎ ÏÓÎËÚ‚˚, ‚ÓÁ‰‡‚‡fl ı‚‡ÎÛÄÎÎ‡ıÛ Ë Â„Ó Ô�Ó�ÓÍÛ. ëÓ‚Â�¯‡ÂÏ˚ÂÓ‰ËÌ Á‡ ‰�Û„ËÏ Ì‡Ï‡Á˚ ÓÚÍ�˚ÎË ÏÌÂÒÛÚ¸ Â„Ó ÊËÁÌË. ü Ê‰‡Î, ÍÓ„‰‡ ÓÌÁ‡ÍÓÌ˜ËÚ ÔÓÍÎÓÌÂÌËÂ, ÌÓ ÒÚ‡�ËÍÔ�Ó‰ÓÎÊ‡Î ÏÓÎËÚ¸Òfl: ·ÂÁ ÛÒÚ‡ÎËÔÓ‰ÌËÏ‡ÎÒfl Ì‡ ÌÓ„Ë Ë ÒÌÓ‚‡ ÓÚ‰‡‚‡ÎÁÂÏÌ˚Â ÔÓÍÎÓÌ˚... ä‡Ê‰ÓÈ Â„Ó ÏÓÎËÚ‚Âfl ÚÓÊÂ ‚ÚÓ�ËÎ: «ÄÏËÌ¸!» ùÚÓÔ�ÓËÒıÓ‰ËÎÓ Ò‡ÏÓ ÒÓ·ÓÈ.

ü ÔÓ‰ÛÏ‡Î Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒÂ„Ó‰Ìfl ‚ÒÂı Ì‡ÒÊ‰ÂÚ Á‡ÏÂ˜‡ÚÂÎ¸Ì˚È ‰ÂÌ¸. ü ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Î,˜ÚÓ ‰ÂÌ¸ ·Û‰ÂÚ Ô�ÂÍ�‡ÒÌ˚È. çÂ Á‡·˚‚‡flÌË Ì‡ ÏË„ Ó Ò‚ÓËı ÊÛ�Ì‡ÎËÒÚÒÍËıÓ·flÁ‡ÌÌÓÒÚflı, fl „ÓÚÓ‚ËÎÒfl ÔÓ„Ó‚Ó�ËÚ¸ Ò„ÓÒÚflÏË Ì‡ Ò‚‡‰¸·Â, ÛÁÌ‡Ú¸ Ó· Ëı ÊËÁÌËÁ‰ÂÒ¸, ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ. íË¯ËÌÛ ÛÚ�‡Ì‡�Û¯‡ÎÓ ˘ÂÎÍ‡Ì¸Â Á‡Ú‚Ó�‡ ÏÓÂ„ÓÙÓÚÓ‡ÔÔ‡�‡Ú‡. óÂ„Ó fl ÚÓÎ¸ÍÓ ÌÂ ÒÌËÏ‡Î:ıÓÁflÈÒÚ‚ÂÌÌ˚Â ÔÓÒÚ�ÓÈÍË ‚Ó ‰‚Ó�Â,ÍÎ‡‰Ó‚Û˛, ÎÂÚÌ˛˛ ÍÛıÌ˛, ‰Â�Â‚flÌÌÛ˛ÍÛ¯ÂÚÍÛ, ÒÚÓfl˘Û˛ ÔÓÒ�Â‰Ë ‰‚Ó�‡,ËÒÍ�fl˘ËÈÒfl ‚ Ï‡ÎÂÌ¸ÍËı ÒÚ‡Í‡Ì˜ËÍ‡ı˜‡È, �‡·Ó˜ËÈ Í‡·ËÌÂÚ Ï‡ÚÂ�Ë ÌÂ‚ÂÒÚ˚,ÒÚ�‡ÌËˆÛ ËÁ ÏÂÒÚÌÓÈ ÏÂÒıÂÚËÌÒÍÓÈ„‡ÁÂÚ˚, ÓÚÍÛ‰‡ Ì‡ ÏÂÌfl ÒÏÓÚ�ÂÎÁ‡„ÓÎÓ‚ÓÍ: «äÓ�ÓÎ¸ ÍÓÏÂ‰ËË äÂÏ‡Î¸ëÛÌ‡Î». ü ÙÓÚÓ„�‡ÙË�Ó‚‡Î „Î‡Á‡�‡ÒÚÛ˘Â„Ó ·ÂÁ ÓÚˆ‡ Ï‡ÎÂÌ¸ÍÓ„Ó ùÏËÌ‡ Ë„Î‡Á‡ ÔÓÊËÎÓÈ ÊÂÌ˘ËÌ˚, ÍÓÚÓ�‡flÁ‡ÒÚÂÌ˜Ë‚Ó ÓÚ‚ÂÎ‡ ‚ ÒÚÓ�ÓÌÛ ‚Á„Îfl‰:«ë˚ÌÓÍ, ÍÓÏÛ ÌÛÊÌ˚ ÏÓË „Î‡Á‡?» çÓ flÔ�Ó‰ÓÎÊ‡Î ÙÓÚÓ„�‡ÙË�Ó‚‡Ú¸ „Î‡Á‡,ÍÓÚÓ�˚ÏË Ì‡ ÏÂÌfl ÒÏÓÚ�ÂÎ‡ Ò‡Ï‡ËÒÚÓ�Ëfl. àı ÌÂÎ¸Áfl ·˚ÎÓ ÌÂ Á‡ÏÂÚËÚ¸,Ô�ÓÈÚË ÏËÏÓ. à ÛÊÂ ÚÓ„‰‡ fl ÁÌ‡Î, ˜ÚÓ˝Ú‡ ÌÂÁ‡ÔÎ‡ÌË�Ó‚‡ÌÌ‡fl ÙÓÚÓÒÂÒÒËfl·Û‰ÂÚ Ì‡Á˚‚‡Ú¸Òfl «ÉÎ‡Á‡ ÏÂÒıÂÚËÌˆÂ‚».ÇÒÂ, ÍÓ„Ó fl ÙÓÚÓ„�‡ÙË�Ó‚‡Î, ÒÍÓÍÂÚÎË‚ÓÈ ÌÂ‰Ó‚Â�˜Ë‚ÓÒÚ¸˛ÒÔ�‡¯Ë‚‡ÎË: «çÂÛÊÂÎË ‚Ô�‡‚‰ÛÌ‡ÔÂ˜‡Ú‡ÂÚÂ? Ä ÍÓ„‰‡?» Ç ˜Â�Â‰Û Ò˙ÂÏÍËÔÓÔ‡ÎË „Î‡Á‡ ÏÓÎÓ‰˚ı ‰Â‚Û¯ÂÍ.ÇÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÏÓÏÂÌÚ‡Î¸ÌÓ„ÓÔ�ÓÒÏÓÚ�‡ ÒÌËÏÍ‡ ‚ ˆËÙ�Ó‚ÓÈ Í‡ÏÂ�Â�‡‰Ó‚‡Î‡ Ëı, ÓÌË ÔÓ‰Ú‡ÎÍË‚‡ÎË ‰�Û„‰�Û„‡: «èÛÒÚ¸ Ë ÚÂ·fl ÒÙÓÚÓ„�‡ÙË�ÛÂÚ». üÌÂ ÁÌ‡˛, Í‡ÍËÂ ÓÊË‰‡ÌËfl Ò‚flÁ˚‚‡ÎË ÒÏÓÂÈ Í‡ÏÂ�ÓÈ ÏËÎ˚Â ÏÂÒıÂÚËÌÒÍËÂ‰Â‚Û¯ÍË. çÂ Û‰Ë‚Î˛Ò¸, ÂÒÎË ÓÌËÏÂ˜Ú‡ÎË ÔÓ‚ÚÓ�ËÚ¸ ÒÛ‰¸·Û Ì‡¯ÂÈÌÂ‚ÂÒÚ˚, ÍÓÚÓ�ÓÈ ÚÂÔÂ�¸ ÒÛÊ‰ÂÌÓ ÊËÚ¸‚ íÛ�ˆËË.

é‰Ì‡ ËÁ ‰Â‚Û¯ÂÍ, ÍÓÚÓ�˚Ï ÌÂ ·˚ÎÓÂ˘Â Ë ÔflÚÌ‡‰ˆ‡ÚË, ÛÔ�ÂÍÌÛÎ‡ ÏÂÌfl ‚ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÂÂ fl ÌË �‡ÁÛ ÌÂÒÙÓÚÓ„�‡ÙË�Ó‚‡Î. ü ËÒÔ�‡‚ËÎ Ó¯Ë·ÍÛ.à ÂÂ „Î‡Á‡ ÚÓÊÂ ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ‚ Ô‡ÏflÚËÙÓÚÓÍ‡ÏÂ�˚. ç‡‰Ó ·˚ÎÓ ‚Ë‰ÂÚ¸ ÂÂ�‡‰ÓÒÚ¸, ÍÓÚÓ�ÓÈ ÓÌ‡ ÌÂ Á‡ÏÂ‰ÎËÎ‡ÔÓ‰ÂÎËÚ¸Òfl Ò ÔÓ‰�Û„‡ÏË!..



miydi Allah aflk›na? Her milletten in-san›n çokça yaflad›¤› Kazakistan’daAh›skal›lar›n rahat ettiklerini çok du-yuyorduk. Ah›skal›lar›n dü¤ünü nas›lolurdu acaba?

Elimizdeki ka¤›tta yaz›l› adresi, yol-dan geçen insanlara onlar›n çekingenbak›fllar› aras›nda soruyoruz. “Hemenflu ilerdeki sokaktan sa¤a sap›n, oradatekrar sorun” diyorlar. ‹lk iki sorufltur-mam›zdan adresin etraf›nda oldu¤u-muzu anlad›k ama kimilerinin “Siz fark-l› bir adrese gelmiflsiniz. Oras› caddenindi¤er yakas›nda” demeleri içimi burku-yordu. Türkiye’de yaflayan birisi olarakKazakistan’da kap› kap› gezip, yoldangeçenlere adres soraca¤›m akl›ma hiçgelmezdi. Türklere bir adres sorsan›z k›-sa yoldan(!) tarif ederler. Öyle anlat›rlarki, sanki arad›¤›n›z yer iki ad›m ötede.Burada da ayn› duruma düfltük. “Birazilerde, biraz ilerde…” derken bulduk ni-hayet.

Bir “amin!” de benden

Gözler yolda, bekleyen misafirleri ar›yormuhakkak… Kap›da çömelmifl oturangelin, teknolojinin ikram› cep telefonuelinde “acep gelmeyecekler mi?” endi-flesi içinde… Arad›¤›m›z adresi buldu¤u-muzu bu bekleyifllerden anlamakta geçkalmad›k. “Hofl geldiniz” merasimleri veuzun yolculuktan sonra güzel bir dü-¤ün yeme¤iyle gözlerimiz canlan›verdi.Klasik bir Türk salonunda oturuyoruz…Bafl köfledeki televizyonda TGRT Türkçeyay›n yap›yor. Anlafl›lan, dostlar›m›z›ncan› pek s›k›lm›yor. Ayr› odalarda bizimiçin serilen yataklar... ve gözümüze ili-flen yüklükler bizi evin kompozisyonu-nu bozmayacak bir parça haline getiri-yor. Ertesi günü merak düflünceleriyledald›¤›m uykudan, evin yafll›s› büyükamcan›n sabah zikirleriyle uyand›m.Çok yorulmufl olmal›y›m ki, uzun bir sü-re yataktan kalkmad›m. Yafll› amcan›ndua m›r›lt›lar›, salavatlar› ve arkas›ndanbir biri pefline s›ralad›¤› kaza namazlar›,bana yetmifl y›ll›k ömrün bir hülasas›gibi geldi. Bitirsin art›k duas›n› diyebekledim ama o her oturuflunda bir kezdaha kald›r›yordu ellerini… Her bir dua-ya ben de “Amin!” dedim. Kendimce birkez daha “amin!”...

‹çimden “iyi bir gün olacak” diye birdüflünce geçti. ‹yi olacak, evet… Gelen



Отдали девушкув далекие края éÚÂˆ ÊÂÌËı‡ Ô�ËÏÓÒÚËÎÒfl Û ÔÓ�Ó„‡ Ë,ÏÂ‰ÎÂÌÌÓ Ô�ËıÎÂ·˚‚‡fl ˜‡È, ÒÏÓÚ�ÂÎ ÔÓÒÚÓ�ÓÌ‡Ï. ü ÔÓ˜ÚË Á‡ÍÓÌ˜ËÎ Ò˙ÂÏÍÛ ËÔÓ‰Ó¯ÂÎ Í ÌÂÏÛ. «ëÎÛ¯‡È, ÒÌËÏË-Í‡˝ÚÓ„Ó «‡ÏÂ�ËÍ‡Ìˆ‡», – ÔÓÔ�ÓÒËÎ ÓÌÒÏÂflÒ¸. ÄÏÂ�ËÍ‡ÌˆÂÏ ÓÌ Ì‡Á‚‡ÎÌÂÒÔÂ¯ÌÓ „ÛÎfl˛˘Â„Ó ÔÓ ‰‚Ó�ÛÏÂÒıÂÚËÌˆ‡ Ò�Â‰ÌËı ÎÂÚ, Ò ÛÒ‡ÏË Ë ‚ÙÂÚ�Ó‚ÓÈ ¯ÎflÔÂ. òÎflÔ‡ Â„Ó ·˚Î‡ÌÂÒÍÓÎ¸ÍÓ Ò‰‚ËÌÛÚ‡ ÍÌËÁÛ Ë ‚ÔÂ�Â‰,ÔÓ˜ÚË Á‡Í�˚‚‡fl „Î‡Á‡. éÌ ÍÛ�ËÎ, Í�ÂÔÍÓÁ‡Úfl„Ë‚‡flÒ¸ Ë ÏÂ‰ÎÂÌÌÓ ‚˚ÔÛÒÍ‡fl ‰˚Ï.èÓ ‚ÒÂÏÛ ·˚ÎÓ ‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ ÓÌ ÔÓÎÛ˜‡ÂÚÛ‰Ó‚ÓÎ¸ÒÚ‚ËÂ ÓÚ ˝ÚÓ„Ó Ô�ÓˆÂÒÒ‡.èÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡‚, ˜ÚÓ Ï˚ „Ó‚Ó�ËÏ Ó ÌÂÏ, ÓÌÍ�ËÍÌÛÎ: «ÑÎfl ˜Â„Ó ‚˚ ‰ÂÎ‡ÂÚÂ ˝ÚËÒÌËÏÍË?» – «ü ıÓ˜Û Ì‡ÔËÒ‡Ú¸ Ó ÏÂÒÚÌ˚ıÏÂÒıÂÚËÌˆ‡ı», – ÓÚ‚ÂÚËÎ fl. éÌ ÒÍ‡Á‡Î,˜ÚÓ ı‚‡ÚËÚ ÔËÒ‡Ú¸ Ó ·ÓÎË, Ó·‚ËÌflÚ¸ ËÛÔ�ÂÍ‡Ú¸ ÍÓ„Ó-ÚÓ, Ô�Ë¯ÎÓ ‚�ÂÏfl„Ó‚Ó�ËÚ¸ Ó ÍÓÌÍ�ÂÚÌ˚ı ‰ÂÈÒÚ‚Ëflı. åÓÈÔÂ�‚˚È ‚ÓÔ�ÓÒ ‚˚„Îfl‰ÂÎ Á‡Û�fl‰Ì˚Ï:«ä‡Í ‚‡Ï, ÏÂÒıÂÚËÌˆ‡Ï, Á‰ÂÒ¸ ÊË‚ÂÚÒfl?»«ÄÏÂ�ËÍ‡ÌÂˆ» ÒÓÓ·˘ËÎ, ˜ÚÓ ÁÓ‚ÛÚ Â„Óï‡ÎËÒ Ë �‡ÒÒÍ‡Á‡Î, ˜ÚÓ ÏÂÒıÂÚËÌˆ˚‰‡‚ÌÓ ÛÊÂ ÓÒÂÎË ‚ ˝ÚËı Í�‡flı, Ô�Ë‚˚ÍÎË

Í ˝ÚËÏ ÏÂÒÚ‡Ï, Í‡Ê‰˚È Á‡ÌËÏ‡ÂÚÒfl‰ÂÎÓÏ Ë ÌËÍÚÓ Ë ÌÂ ÔÓÏ˚¯ÎflÂÚ Ó· ËÌÓÏÓ·�‡ÁÂ ÊËÁÌË. çÂÍÓÚÓ�˚Â ÏÂÒıÂÚËÌˆ˚ÌÂ �‡Á‰ÂÎfl˛Ú Ú‡ÍÓÂ ÏÌÂÌËÂ Ë ÒÚ�ÂÏflÚÒfl‚˚‰ÂÎËÚ¸Òfl, ÔÛÒÍ‡˛ÚÒfl ‚ Í‡ÍÛ˛-ÌË·Û‰¸‡‚‡ÌÚ˛�Û. åÂÒıÂÚËÌˆ‡Ï Ô�ËıÓ‰ËÚÒflÒÚ‡ÎÍË‚‡Ú¸Òfl Ò �‡ÁÌ˚ÏË Ú�Û‰ÌÓÒÚflÏË,ÌÓ ÒÚ‡·ËÎ¸ÌÓÒÚ¸ ‰Îfl ÌËı Ô�Â‚˚¯Â ‚ÒÂ„Ó.ëÚ‡�¯ËÈ Ò˚Ì ‚ ˝ÚÓÈ ÒÂÏ¸Â, ê‡¯Ë‰,Á‡ÌËÏ‡ÂÚ ÔÓÒÚ Ì‡˜‡Î¸ÌËÍ‡ ÔÓÊ‡�ÌÓÈ

misafirlerle konuflmak ve onlar›n bura-larda nas›l yaflad›klar›n› sormak, yapa-ca¤›m en küçük gazetecilik ifliydi. Elim-de foto¤raf makinesi, fl›k sa¤a, fl›k sola…Etrafta sabah›n ilk saatlerinde duyulantek ses, deklanflörümün sesiydi. Nelerçekmedim ki; müfltemilat›, kileri, evinannesinin çal›flma odas›n›, Ah›skal›la-r›n yay›nlad›klar› gazetedeki “Komedi-nin Kral› Kemal Sunal’›”, Öksüz Emin’i,yafll› ve çekingen annelerin “ne iflineyarar benim gözlerim o¤lum” diye beniiteklemelerine ra¤men, o tarih tarihbakan gözlerini... Neler yok ki karele-rimde: Avlunun ortas›na kurulmufl se-dir, krallara lay›k. K›pk›rm›z› demlen-mifl çay ve sabah›n hafif so¤u¤unda birde mahmur gözler… Nas›l çekmezsinizki bu gözleri. Hemen orac›kta flekille-nen çekimlerime “Ah›ska’n›n gözleri”deyiverdim. Resmini çekti¤im herkes“ç›kacak m›, aaaa, hemen mi?” diye me-rakla soruyorlar. Nerede ve nas›l ç›ka-caksa resimleri… Bu gözler aras›ndagenç k›zlar›nki de yer ald›… Dijital fo-to¤raf makinesinde ç›kan pozlar›n›gördükçe heyecanlan›yorlar, birbirle-riyle flakalafl›p “haydi seni de çeksin” di-ye yakalad›klar›n› itekliyorlar makine-nin önüne. Utangaç Ah›skal› k›zlaral›ml› al›ml› bak›fllar›yla ne umarlar bumakineden bilmiyorum. Belki de bizimyavuklu gelinin evlilik hikayesinden et-kilenmifl, ayn› kaderin yolunda yürü-menin hayalini yafl›yor olabilirler. Onbefllik k›zlardan biri müfltemilatta beniyaln›z görünce, sitemli bir edayla “beniçekmediniz…” deyiverdi. Bir göz deonunkini çektim. Çok mutlu oldu… Ko-flup arkadafllar›na haber verdi: “Benim-kileri de çekti.”…



Мой первый вопрос выглядел заурядным: «Как вам,месхетинцам, здесь живется?» «Американец» сообщил, чтозовут его Халис и рассказал, что месхетинцы давно уже оселив этих краях, привыкли к этим местам, каждый занимаетсяделом и никто и не помышляет об ином образе жизни.

Ad›n›n Halis oldu¤unu ö¤rendi¤imiz Amerikal›n›n verdi¤i

cevaplar oldukça manidard›; art›k herkes buraya iyice

yerleflmifl ve ifllerini kurmufllar, bunun d›fl›nda bir yaflam

tarz› da düflünmüyorlard›

Óı�‡Ì˚, Û Ò�Â‰ÌÂ„Ó, àÒÎ‡Ï‡, Ò‚ÓÂ ‰ÂÎÓ.è�ËflÚÌÓ ·˚ÎÓ ÛÁÌ‡Ú¸, ˜ÚÓ ‚ ò˚ÏÍÂÌÚÂ�‡·ÓÚ‡ÂÚ ÍÛÎ¸ÚÛ�Ì˚È ˆÂÌÚ� ÚÛ�ÓÍ-ÏÂÒıÂÚËÌˆÂ‚, ÓÌË ‚˚ÔÛÒÍ‡˛Ú Ò‚Ó˛„‡ÁÂÚÛ.

çÓ ‚ÓÚ Ô�Ë„ÓÚÓ‚ÎÂÌËfl Á‡ÍÓÌ˜ÂÌ˚, ËÒ‚‡‰Â·Ì˚È ÍÓ�ÚÂÊ Ú�Ó„‡ÂÚÒfl. ü Í‡Í·Û‰ÚÓ ÓÍ‡Á‡ÎÒfl ‚ íÛ�ˆËË, ‚ Í‡ÍÓÏ-ÌË·Û‰¸ „Ó�Ó‰ÍÂ ÄÌ‡ÚÓÎËË: Ú‡ÍÓÂ ÊÂÒÚ‡�‡ÌËÂ ‚Ó‰ËÚÂÎÂÈ Ô�ÓÚËÒÌÛÚ¸Òfl ÍÏ‡¯ËÌÂ ÌÂ‚ÂÒÚ˚ Ë ÊÂÌËı‡, „Û‰ÂÌËÂÍÎ‡ÍÒÓÌÓ‚, ÓÔÓ‚Â˘‡˛˘Ëı ‚ÂÒ¸ „Ó�Ó‰ ÓÔ�Â‰ÒÚÓfl˘ÂÈ Ò‚‡‰¸·Â, ‚ÂÒÂÎ˚ÂÔÂ�Â·�‡ÌÍË, ÒÏÂı Ë �‡‰ÓÒÚÌÓÂ‚ÓÁ·ÛÊ‰ÂÌËÂ.

ç‡ÍÓÌÂˆ, Ï˚ ‰ÓÒÚË„ÎË ÏÂÒÚ‡, „‰Â‰ÓÎÊÌÓ ·˚ÎÓ ÒÓÒÚÓflÚ¸Òfl „Î‡‚ÌÓÂÚÓ�ÊÂÒÚ‚Ó. á‡Î ‰Îfl Ò‚‡‰¸·˚ ·˚Î ‚˚·�‡Ì¯ËÍ‡�Ì˚È, ˜ÚÓ, ÍÓÌÂ˜ÌÓ, „Ó‚Ó�ËÎÓ ÓÔ�ÂÒÚËÊÂ ÒÂÏ¸Ë ÌÂ‚ÂÒÚ˚. ÇÒÂı „ÓÒÚÂÈÊ‰‡Î‡ ˆÂ�ÂÏÓÌÌ‡fl ‚ÒÚ�Â˜‡ Û ÔÓ�Ó„‡ Ò�Ó‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍ‡ÏË ÌÂ‚ÂÒÚ˚. èÓÚÓÏÌ‡˜‡ÎËÒ¸ ÔÓÁ‰�‡‚ÎÂÌËfl. ÉÓÒÚË ÔÓÓ˜Â�Â‰Ë ‚˚ıÓ‰ËÎË Ì‡ ÒÂ�Â‰ËÌÛ Á‡Î‡ Ë‚˚�‡Ê‡ÎË Ò‚ÓË ˜Û‚ÒÚ‚‡ Ë ÔÓÊÂÎ‡ÌËfl.íÛ�ÂˆÍËÂ ÔÂÒÌË ÒÓÔ�Ó‚ÓÊ‰‡ÎËÒ¸·Û�Ì˚Ï ‚˚�‡ÊÂÌËÂÏ ‚ÓÒÚÓ�„‡. èÓ‰Ó¯Î‡Ó˜Â�Â‰¸ ‚˚ÒÚÛÔ‡Ú¸ „ÓÒÚflÏ ËÁ íÛ�ˆËË.å˚ ·˚ÎË ÌÂ Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË ÚÛ�ÂˆÍËÏË„ÓÒÚflÏË Ì‡ ˝ÚÓÏ Ô�‡Á‰ÌËÍÂ, ÌÓ ËÏÂÌÌÓÌ‡Ò, ÒË‰fl˘Ëı Á‡ ÒÚÓÎÓÏ Ò �Ó‰ËÚÂÎflÏËÊÂÌËı‡, ‚ÒÂ Ò˜ËÚ‡ÎË «ÚÛ�ÂˆÍÓÈÒÚÓ�ÓÌÓÈ» Ë ıÓÚÂÎË ‚Ë‰ÂÚ¸ Ì‡ ÒˆÂÌÂ.

ç‡¯‡ «ÚÛ�ÂˆÍ‡fl» „�ÛÔÔ‡ ·˚Î‡ÔÂÒÚ�ÓÈ ÔÓ ‚ÓÁ�‡ÒÚÛ Ë Ì‡ˆËÓÌ‡Î¸ÌÓÏÛÒÓÒÚ‡‚Û: ‚Â‰¸ Ò�Â‰Ë Ì‡Ò ·˚ÎÓ ‰‚ÓÂ�ÛÒÒÍËı. çÓ ˝ÚÓ ÌÂ ÔÓÏÂ¯‡ÎÓ Ì‡ÏÒÚ‡ÌˆÂ‚‡Ú¸ ‚ÏÂÒÚÂ Ì‡�Ó‰Ì˚È Ú‡ÌÂˆ«ı‡Î‡È», ÌÂÔ�ÂÏÂÌÌ˚È ÒÔÛÚÌËÍ ‚ÒÂıÒÂÏÂÈÌ˚ı ÚÓ�ÊÂÒÚ‚ ‚ íÛ�ˆËË. å˚Á‡‰Ó�ÌÓ ÒÏÓÚ�ÂÎË ‰�Û„ Ì‡ ‰�Û„‡ Ë Ì‡ÊÂÌËı‡: «äÚÓ ÒÍ‡Á‡Î, ˜ÚÓ ·˚‚‡ÂÚ Ò‚‡‰¸·‡·ÂÁ «ı‡Î‡fl»?» åÂ‰ÎÂÌÌ˚È Ë ËÁfl˘Ì˚ÈÚ‡ÌÂˆ ‰‚Ûı ‚ÂÒ¸Ï‡ ÔÓÊËÎ˚ıÏÂÒıÂÚËÌÒÍËı ÊÂÌ˘ËÌ Ì‡ÔÓÏÌËÎÏÓÎÓ‰˚Ï Ó· Ëı ÍÓ�Ìflı. ëÎÓ‚Ó ‚ÁflÎ Ó‰ËÌËÁ ÒÚ‡�ÂÈ¯ËÌ, ÍÓÚÓ�˚È Ô�ÓËÁÌÂÒÔ˚ÎÍÛ˛ �Â˜¸, Ô�ËÁ˚‚‡fl ‚ÒÂı Í Â‰ËÌÂÌË˛Ë ÏË�Û. êÂ˜¸ ÔÓÊËÎÓ„Ó „Â�Ófl ‚ÓÈÌ˚·˚Î‡ ‚ÒÚ�Â˜ÂÌ‡ ‡ÔÎÓ‰ËÒÏÂÌÚ‡ÏË. äÓÂ-ÍÚÓ ËÁ „ÓÒÚÂÈ ¯ÛÚÎË‚Ó ÔÓÊÛ�ËÎ�Ó‰ËÚÂÎÂÈ ÌÂ‚ÂÒÚ˚ Á‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ‰Â‚Û¯ÍÛÓÚ‰‡ÎË Á‡ÏÛÊ ‚ íÛ�ˆË˛.

ç‡ ÒÎÂ‰Û˛˘ÂÂ ÛÚ�Ó ÔÓÒÎÂ ‚ÂÒÂÎÓÈÒ‚‡‰¸·˚ ‚Ó ‰‚Ó�Â ‰ÓÏ‡ ÌÂ‚ÂÒÚ˚ ·˚ÎÛÒÚ�ÓÂÌ ·Ó„‡Ú˚È Á‡‚Ú�‡Í. Ä ÔÓÒÎÂÁ‡‚Ú�‡Í‡ Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ Ô�Ó˘‡ÌËÂ. å‡Ú¸ÌÂ‚ÂÒÚ˚ ÌÂ ÓÚıÓ‰ËÎ‡ ÓÚ ‰Ó˜Â�Ë, ÌÂÓÚ�˚‚‡Î‡ ÓÚ ÌÂÂ ‚Á„Îfl‰‡. ÇÁ‰�‡„Ë‚‡ÎË�ÂÒÌËˆ˚ ÏÌÓ„Ó ÔÓ‚Ë‰‡‚¯Ëı „Î‡Á, ÌÂ·˚ÎÓ ÍÓÌˆ‡ Ó·˙flÚËflÏ... Ä fl ‰ÂÎ‡ÎÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ ÙÓÚÓ„�‡ÙËË.

åË„ Ô�Ó˘‡ÌËfl ÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ Á‡·˚Ú¸.ÑÎfl Î˛·ÓÈ ÒÂÏ¸Ë ÚflÊÂÎÓ �‡ÒÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl Ò‰Ó˜Â�¸˛. ÇÂ‰¸ ÂÈ Ô�Â‰ÒÚÓËÚ ÛÂı‡Ú¸

‰‡ÎÂÍÓ. Ç Ì‡¯ÂÈ Ô‡ÏflÚË ÓÊËÎË ÒÎÓ‚‡ËÁ‚ÂÒÚÌÓÈ ÚÛ�ÂˆÍÓÈ Ì‡�Ó‰ÌÓÈ ÔÂÒÌË:«çÂ ÒÚ�ÓÈÚÂ ‰ÓÏ‡ ‚ ‚˚ÒÓÍËı „Ó�‡ı... çÂ‚˚‰‡‚‡ÈÚÂ ‰Â‚Û¯ÍÛ ‚ ‰‡ÎÂÍËÂ Í�‡fl... ä‡ÍÓÌ‡ ·Û‰ÂÚ Ú‡Ï, Ï‡ÏËÌ‡ Î˛·ËÏËˆ‡?èÚËˆ˚, ÔÚËˆ˚, ÔÂ�Â‰‡ÈÚÂ Ï‡ÏÂ, flÒÍÛ˜‡˛ ÔÓ ÌÂÈ... ü ÒÍÛ˜‡˛ ·ÂÁ Ï‡Ï˚, ·ÂÁÔ‡Ô˚, fl ÒÍÛ˜‡˛ ÔÓ ÏÓÂÈ ‰Â�Â‚ÌÂ...»

å˚ ÒÔÂÎË ÍÛÔÎÂÚ ˝ÚÓÈ ÔÂÒÌË, Ë Ï‡Ú¸ÌÂ‚ÂÒÚ˚ ÌÂ ÒÏÓ„Î‡ Ò‰Â�Ê‡Ú¸ ÒÎÂÁ. ìÌÂ‚ÂÒÚ˚ ÒÎÂÁ˚ Ô�Ó�˚‚‡ÎËÒ¸ Â˘Â‚˜Â�‡¯ÌËÏ ‚Â˜Â�ÓÏ. çÂ‚ÂÒÚ‡ Ô�Ó˘‡Î‡Ò¸Ò ÔÓ‰�Û„‡ÏË, ÒÂÒÚ�‡ÏË, ÒÓÒÂ‰flÏË... ì‚Ó�ÓÚ ÛÊÂ Ê‰‡Î ‡‚ÚÓÏÓ·ËÎ¸. êÓ‰Ì˚Â Ë·ÎËÁÍËÂ „�ÛÒÚÌÓ ÒÏÓÚ�ÂÎË ‰�Û„ Ì‡ ‰�Û„‡Ë Ì‡ ÌÂ‚ÂÒÚÛ, ÏÓÎ˜‡ÎË‚Ó ‚ÓÔ�Ó¯‡fl:«äÓ„‰‡ ÊÂ Ï˚ Û‚Ë‰ËÏÒfl ÒÌÓ‚‡?»

å˚ ÔÓÍË‰‡ÎË ‰ÓÏ, ‡ ‚ÒÎÂ‰ Ì‡ÏÒÏÓÚ�ÂÎË „Î‡Á‡ ÏÂÒıÂÚËÌˆÂ‚ Ú‡ÍËÂ„ÎÛ·ÓÍËÂ Ë Ú‡ÍËÂ „�ÛÒÚÌ˚Â... �

Aflr› memlekete k›z verdiler

Damad›n babas› evin giriflinde oturmuflçay yudumluyor, etraf›nda dolaflanlar›uzun uzun süzüyordu. Uzun bir foto¤-raf çekiminden sonra bir ara yan›na ya-naflt›¤›mda “flu Amerikal›y› çeksene…”deyip gülerek tak›ld›. Amerikal›, bahçe-de düflünceli bir halde gezinen, pala b›-y›kl› ve fötr flapkal› biriydi. fiapkas›n›kafllar›na kadar y›km›fl, parmaklar› ara-s›na s›k›flt›rd›¤› sigaray› derin derin çe-kiyor, duman›n› üflerken bile zevk alma-ya çal›fl›yordu. Kendisi hakk›nda konufl-tu¤umuzu duyunca “Ne olacak bu re-simler?” diye seslendi. “Sizi; Ah›skaTürklerini bir flekilde yazmak istiyorum”dedim. Merakl› ve bir o kadar da sitem-kar konuflmalar›yla art›k konuflman›nbir anlam› olmad›¤›, varsa bir icraat, on-dan bahsedilmesi gerekti¤inden demvurdu. ‹lk sorum s›radan ve basitti: “SizAh›skal› Türkler, burada nas›l yafl›yorsu-nuz?” Ad›n›n Halis oldu¤unu ö¤rendi¤i-miz Amerikal›n›n verdi¤i cevaplar ol-dukça manidard›; art›k herkes burayaiyice yerleflmifl ve ifllerini kurmufllar, bu-nun d›fl›nda bir yaflam tarz› da düflün-müyorlard›. ‹çlerinde farkl› düflünenlerde vard› ama onlar için gerçek yaflam-dan farkl›laflmak, biraz macera gibi geli-yordu. S›k›nt›lar› da olsa, onlar için art›kyerleflik hayat daha önemliydi. Evin bü-yük o¤lu Raflid’in ‹tfaiye Müdürü, ortan-ca o¤lu ‹slam’›n kendine ait özel iflyerioldu¤unu, Ah›skal›lar›n bir kültür mer-kezleri ve düflüncelerinin yay›nland›¤›bir de gazetelerinin oldu¤unu duymak,Kazakistan Ah›skal›lar› ad›na hofltu...



Haz›rl›klar tamamlan›nca, dü¤ünalay› hemen yola koyuldu ve önce gelinarabas›, arkada di¤er arabalar dü¤ünsalonuna kadar bir kovalamaca bafllad›:Birbirini sollamalar, korna çalarak se-vinç paylaflmalar›, gelin arabas›n›n ar-kas›nda ilk s›ray› kap›flmalar bizi Ana-dolu flehirlerine götürdü. Salonun ihti-flam›, ailenin prestijini göstermesi bak›-m›ndan dikkatimizi çekmedi de¤il. Ge-len misafirler ve sahnede “hofl bulduk,hay›rl› u¤urlu olsun” dileklerinin s›ra-land›¤› merasim anlaml›yd›. Herkesinalk›fllarla efllik etti¤i Türkçe flark›lar bircoflku seline dönüfltü. S›ra Türkiye heye-tine gelmiflti. Damad›n ailesi ve biz top-lam bir masa kadard›k. Salonda Türki-ye’den baflka insanlar da vard› ama on-lar k›z evi say›yorlard› kendilerini vesahnede o¤lan evi olarak sadece bizigörmek istiyorlard›. Ne de olsa Kazakis-tan’da yafl›yorlard› ve kendilerini yerlisay›yorlard›.

Grubumuzun yafl da¤›l›m› farkl› ol-mas›na ve aram›z da bir de Rus olmas›-na karfl›n Türk usulü iyi bir halay çektik.Arada bir birbirimize tak›l›p, damada dagöz k›rp›p “al sana dü¤ün, halays›z dü-¤ün mü olurmufl” demekten de gerikalmad›k. Yafll› ninelerin sahnedeki k›v-

rak oyunlar› yeni nesle köklerini hat›rla-t›yordu. Gündemden kendine pay ç›kar-m›fl olmal› ki, misafirler aras›ndaki sa-vafl gazisi yafll› bir dede mikrofonu elinegeçirince, ö¤üt vermeden ve bir de alk›fltoplay›c› vurgulu ve kafiyeli sözlerlemilleti birli¤e ve huzura davet etmedenkendini alamad›. Bu arada k›z› Türki-ye’ye gelin verdikleri için k›z taraf› daelefltirilmedi de¤il.

Keyifli geçen dü¤ünün bakiyesi ola-rak ertesi gün avluda kurulan sabahkahvalt›s›ndan sonra vedalaflmalar bafl-lam›flt›. Herkes birbirini iyice inceliyor,bir daha, bir daha bak›yor, sanki belle¤i-ne kaz›yor gibiydi. K›z anas› mümkünoldukça gelinin yak›n›nda dolafl›yor, herkarfl›laflmalar›n› sanki son bir bak›fl gibide¤erlendiriyordu. Yafll› gözler k›rp›l›-yor, sar›lmalar devam ediyor… Bu aradaeksik kalan foto¤raflar da çekildi. Veda-laflma an› unutulmad›. K›z gelin etmekkolay de¤il. Taa ötelere, yak›ndaki ötele-re gidiyordu. “Yüksek yüksek tepelere evkurmas››nlaaar, aflr› aflr› memlekete k›zvermesinleeer. Annesinin bir tanesinihor görmesiinleeer. Uçan da kufllaramalum olsun, ben annemi özleediiim.Hem anemiii, hem babam›››, ben köyü-mü özleediiim.” Evet, anneyi a¤latmakiçin bunlar› söyledik. Gelin zaten dün-den haz›r a¤lamaya. Gelin ata binmediama ça¤›n at› kara otomobil bir at en-dam›yla duruyordu kap›da. Gelinin k›zarkadafllar›, genç k›z akrabalar› bir sar›-l›yorlar, bir daha sar›l›yorlar… Eller bel-lerde, “bir daha ne zaman görece¤izacaba?” diye buruk bekleyifllere flimdi-den flahit olduk. Biz dönerken gözler hâ-lâ Ah›skal›, dolu, derin ve anlaml›yd›… �



ä‡Í-ÚÓ Ï˚ ÔÓÒÔÓ�ËÎË Ò Ó‰ÌËÏÏÓËÏ Ô�ËflÚÂÎÂÏ – ÌÂÏˆÂÏ. éÌÛÚ‚Â�Ê‰‡Î, ˜ÚÓ ÚÛ�ÍË ÌÂ ˜ËÚ‡˛Ú

ÍÌË„. ÖÒÎË ‚Â�ËÚ¸ ÂÏÛ, Ï˚ ÓÚ‚Â�„‡ÂÏÍÌË„Ë. ëÚ�‡ÌÌ˚Ï Ó·�‡ÁÓÏ ·Ó�ÂÏÒfl ÒÍÛÎ¸ÚÛ�ÓÈ, ÌÓ Ô‡�‡‰ÓÍÒ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ,ÌÂÒÏÓÚ�fl Ì‡ ˝ÚÓ, ‚Ó‚ÒÂ ÌÂ fl‚ÎflÂÏÒflÓ·˘ÂÒÚ‚ÓÏ ÌÂ‚ÂÊ‰. åÓÈ Ô�ËflÚÂÎ¸ ÌÂÒÍ�˚‚‡Î Ò‚ÓÂ„Ó Û‰Ë‚ÎÂÌËfl. ü ÛÎ˚·ÌÛÎ‡Ò¸‚ ÓÚ‚ÂÚ Ë ÒÍ‡Á‡Î‡, ˜ÚÓ «‚ „ÎÛ·ËÌÂ Í‡Ê‰Ó„ÓËÁ Ì‡Ò ÒÍ�˚Ú åÓÌÚÂÌ¸». à ÒÌÓ‚‡Û‰Ë‚ÎÂÌÌ˚È ‚Á„Îfl‰.

«çÛ ˜ÚÓ ‰ÂÎ‡Ú¸ Ò ˝ÚËÏË Î˛‰¸ÏË? éÌËÌÂ ‚Â�flÚ ÌË˜ÂÏÛ, ˜ÚÓ ÌÂ Ì‡˜Â�Ú‡ÌÓ ÔÂ�ÓÏÌ‡ ·ÛÏ‡„Â, ÓÌË ÌÂ ‚Â�flÚ ÒÎÓ‚‡Ï, ÍÓÚÓ�˚ıÌÂÚ ‚ ÍÌË„‡ı. éÌË ÌÂ Ó·�‡˘‡˛Ú‚ÌËÏ‡ÌËfl Ì‡ Ô�‡‚‰Û, ÔÓÍ‡ ÓÌ‡ ÌÂÓ·�‡ÒÚÂÚ ·Ó�Ó‰ÓÈ. çÓ ÒÚÓËÚ Í‡ÍÓÈ-ÚÓÂ�ÛÌ‰Â ÔÓÔ‡ÒÚ¸ ‚ ÒÓÒÛ‰ ÔËÒ¸Ï‡, Í‡Í ÓÌ‡Ô�ËÓ·�ÂÚ‡ÂÚ ‚ÂÒ. çÂ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓÛÒÎ˚¯‡Ú¸ „‰Â-ÚÓ ˜ÚÓ-ÚÓ. Ç˚ ‰ÓÎÊÌ˚ÒÍ‡Á‡Ú¸: «ü ˜ËÚ‡Î Ó· ˝ÚÓÏ». ëÎÓ‚‡

·ÎËÁÍÓ„Ó ‰�Û„‡ fl ˆÂÌ˛ ÌÂ ÏÂÌ¸¯Â ÒÎÓ‚‚ÂÎËÍËı Û˜ÂÌ˚ı, ËÁ Ò‚ÓËı Ì‡·Î˛‰ÂÌËÈ flËÁ‚ÎÂÍ‡˛ Ú‡ÍÛ˛ ÊÂ ÔÓÎ¸ÁÛ, Í‡Í Ë ËÁÍÌË„». í‡Í �‡ÒÒÛÊ‰‡Î åÓÌÚÂÌ¸ ‚ Ó‰ÌÓÏËÁ Ò‚ÓËı ˝ÒÒÂ.

å˚, ÚÛ�ÍË, ·ÓÎ¸¯Â Î˛·ËÏ „Ó‚Ó�ËÚ¸,˜ÂÏ ÔËÒ‡Ú¸, Ô�Â‰ÔÓ˜ËÚ‡ÂÏ ÒÎÛ¯‡Ú¸, ‡ ÌÂ˜ËÚ‡Ú¸. ç‡‚Â�ÌÓÂ, åÓÌÚÂÌ¸ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡ÂÚÊËÚ¸ „‰Â-ÚÓ „ÎÛ·ÓÍÓ ‚ Ì‡¯ÂÏÔÓ‰ÒÓÁÌ‡ÌËË. ëÚÓËÚ ‚ÒÚ�flıÌÛÚ¸ÒÓÚÍ‡ÌÌÓÂ ËÁ ¯ÛÏ‡ ÔÓÍ�˚‚‡ÎÓ, ÔÓ‰ÍÓÚÓ�˚Ï ÒÍ�˚‚‡ÂÚÒfl Ì‡¯ÂÒÓÔ�ÓÚË‚ÎÂÌËÂ ÍÌË„‡Ï, Ë ˜ÚÓ Ï˚Û‚Ë‰ËÏ? ÑÂÚflÏ ·ÓÎ¸¯Â Ì�‡‚ËÚÒflÒÎ˚¯‡Ú¸ ÒÍ‡ÁÍË ÓÚ ·‡·Û¯ÂÍ, ˜ÂÏ ˜ËÚ‡Ú¸Ëı ‚ ÍÌË„‡ı. è�Ó‚Ó‰ËÏ˚Â ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËflÔÓ‰Ú‚Â�Ê‰‡˛Ú ˝ÚÓ. ëÚ‡ÚËÒÚË˜ÂÒÍËÂ‰‡ÌÌ˚Â ÚÓÎ¸ÍÓ ‰ÓÔÓÎÌfl˛ÚÔÂÒÒËÏËÒÚË˜ÌÛ˛ Í‡�ÚËÌÛ ˜ËÚ‡ÚÂÎ¸ÒÍÓÈÒËÚÛ‡ˆËË ‚ íÛ�ˆËË. ëÎÓ‚‡ ‰�Û„‡ ‚ÒÂ„‰‡ ‚ÔÓ˜ÂÚÂ, ˜Â„Ó ÌÂÎ¸Áfl ÒÍ‡Á‡Ú¸ Ó Ì‡ÔËÒ‡ÌÌÓÏ‚ ÍÌË„Â. ÑÓÒÚÓ‚Â�ÌÓÒÚ¸ ÒÎÓ‚ ‰�Û„‡

к н и ж н о е о б о з р е н и е k i t a b i y a t


Турки предпочитают слушать Айла Буз

Литературный критик (Стамбул).

Türkler okumaktan çok

dinlemeyi seviyor

Ayla Buz

Edebiyat elefltirmeni (‹stanbul).

Bir Alman ahbab›mla tart›fl›yorduk.Biz Türklerin kitap okumad›¤›n›söyledi. Direniyormufluz kitapla-

ra. Kültürle garip bir biçimde savafl›yoroldu¤umuzu, buna ra¤men paradoksalbir biçimde cahil bir toplum olmad›¤›-m›z› hayretle ifade ediyordu. Gülümse-dim ve ona “bizler Montaigne ruhu tafl›-yoruz derinlerde” dedim. fiafl›rm›flt›.

“Ne yapacaks›n›z bu adamlara: Yaz›l›olmayan laf› dinlemezler, kitaba geç-medikçe sözlere inanmazlar. Gerçe¤e,sakall› olmad›kça kulak vermezler. Bu-dalal›klar yaz› kal›b›na döküldü mü birciddilik kazan›yor. ‘Bir yerde duydum’deseniz olmaz. ‘Bir yerde okudum’ diye-ceksiniz. Ben, bir dostun dediklerine bü-yük bilginlerin sözleri kadar de¤er veri-yorum; kitaplar kadar kendi gördükle-rimden de faydalan›yorum.” Böyle söy-lüyordu Montaigne bir denemesinde.

Biz Türkler, yazmaktan çok konufl-may›, okumaktan çok dinlemeyi seviyo-ruz. Bir Montaigne yat›yor olmal› bilin-çalt›m›z›n damarlar›nda. Okumaya di-reniflimizin üzerindeki gürültü örtüsü-nü silkelesek, biliyorum alt›ndan bu ç›-kacak. Yafll›lar›n anlatt›¤› masallar› ter-cih ediyor çocuklar, kitaplar›n› de¤il. Ya-p›lan araflt›rmalar da bunun kan›t› ade-ta. ‹statistikler Türkiye’de kitap okunur-luk oran›n›n çok da iç aç›c› olmad›¤›n›gösteriyor. Bir dostun sözü her zaman,kitab›nkinden daha muteber. Dost sö-zünün sa¤lamas›n› yapmak daha kolay.Ama kitaplar öyle mi? Sahiden söz, yaz›-dan daha m› kuvvetli? “Söz uçar yaz› ka-l›r” yalan m› yoksa? Ata sözleri, özdeyifl-lerden daha çok etimize kemi¤imize ifl-lemifltir, de¤il mi?

Ô�Ó‚Â�ËÚ¸ Ó˜ÂÌ¸ Ô�ÓÒÚÓ. ë ÍÌË„‡ÏËÒËÚÛ‡ˆËfl ËÌ‡fl. à Ô�‡‚‰‡, ÌÂÛÊÂÎË ÒÎÓ‚ÓÒËÎ¸ÌÂÂ ÔËÒ¸Ï‡? «ëÎÓ‚Ó ÌÂ ‚Ó�Ó·ÂÈ –‚˚ÎÂÚËÚ ÌÂ ÔÓÈÏ‡Â¯¸», „Ó‚Ó�flÚ ‚ Ì‡�Ó‰Â.çÓ: «óÚÓ Ì‡ÔËÒ‡ÌÓ ÔÂ�ÓÏ, ÚÓ„Ó ÌÂ‚˚�Û·Ë¯¸ ÚÓÔÓ�ÓÏ». çÂÛÊÂÎË Ì‡�Ó‰Ì˚ÂÏÛ‰�Âˆ˚ Ó¯Ë·ÎËÒ¸?

åÓÈ ‚Á„Îfl‰ ÏÂ‰ÎÂÌÌÓ ‰‚ËÊÂÚÒfl ÔÓÍÌËÊÌ˚Ï ÔÓÎÍ‡Ï ‰ÓÏ‡¯ÌÂÈ·Ë·ÎËÓÚÂÍË. ç‡ ÏÂÌfl Ô�ËÒÚ‡Î¸ÌÓÒÏÓÚ�ËÚ Ó‰Ì‡ ÍÌË„‡. «ÇÓÒÔÓÏËÌ‡ÌËfl Óë‡ÎÓÌËÍ‡ı». Å‡·Û¯ÍËÌ‡ ÍÌË„‡.ç‡‚Â�ÌÓÂ, Ë ÂÈ ÓÌ‡ ‰ÓÒÚ‡Î‡Ò¸ ÓÚ·‡·Û¯ÍË. Ä ÒÂÈ˜‡Ò ÂÂ ı�‡Ì˛ fl. ÑÎfl ÏÂÌfl˝Ú‡ ÍÌË„‡ Í‡Í ÒËÏ‚ÓÎ. ü Ì‡˜ËÌ‡˛ÔÓÌËÏ‡Ú¸, „‰Â ËÒÍ‡Ú¸ ËÒÚÓÍË ÌÂ·˚ÎËˆ ÓÚÓÏ, ˜ÚÓ ÚÛ�ÂˆÍËÂ ÊÂÌ˘ËÌ˚ ÌÂ ˜ËÚ‡˛ÚÍÌË„. óÚÓ ÊÂ ÚÓ„‰‡ „Ó‚Ó�ËÚ¸ Ó ÏÓÎÓ‰ÓÈ‰Â‚Û¯ÍÂ, ÍÓÚÓ�‡fl ‚˚¯Î‡ Á‡ÏÛÊ ‚íÛ�ˆË˛, ÌÓ ÌÂ Á‡·˚Î‡ Ô�Ë‚ÂÁÚË Ò ÒÓ·ÓÈËÁ ë‡ÎÓÌËÍÓ‚ ÍÌË„Û ‚ÓÒÔÓÏËÌ‡ÌËÈ? çÂÚ,fl ·ÓÎ¸¯Â ÌËÍÓÏÛ ÌÂ ÔÓ‚Â�˛. èÓÚÓÏÛ ˜ÚÓÓÚ ·‡·Û¯ÍË ÏÌÂ ‰ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ÍÌË„Ë,Í‡Ê‰‡fl ËÁ ÍÓÚÓ�˚ı Â˘Â ı�‡ÌËÚ ‡�ÓÏ‡Ú‰Â�Â‚flÌÌÓ„Ó ÒÛÌ‰ÛÍ‡, ‚ ÍÓÚÓ�ÓÏ ÓÌËı�‡ÌËÎËÒ¸.

Все прочитанныекниги готовятк чтению самой главной èÛÒÚ¸ ÒÚ‡ÚËÒÚËÍ‡ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡ÂÚÛÚ‚Â�Ê‰‡Ú¸, ˜ÚÓ ‚ íÛ�ˆËË Ï‡ÎÓ˜ËÚ‡˛˘Ëı Î˛‰ÂÈ, fl Ô�Â‰ÔÓ˜ËÚ‡˛ ‚Â�ËÚ¸Ò‚ÓËÏ Ì‡·Î˛‰ÂÌËflÏ. Ç Í‡Ê‰ÓÈ Ò�Â‰ÌÂÈÚÛ�ÂˆÍÓÈ ÒÂÏ¸Â Ó·flÁ‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÂÒÚ¸·Ë·ÎËÓÚÂÍ‡, ÔÛÒÚ¸ ÌÂ·ÓÎ¸¯‡fl.ëÓ‰Â�Ê‡ÌËÂ Ë ÍÓÎË˜ÂÒÚ‚Ó ÍÌË„Ì‡Ô�flÏÛ˛ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò ‚ÌÛÚ�ÂÌÌËÏ ÏË�ÓÏÓ·ËÚ‡ÚÂÎÂÈ ‰ÓÏ‡. àÌÓ„‰‡ ÒÚ‡ÎÍË‚‡Â¯¸ÒflÒ ÒÓ‚Â�¯ÂÌÌÓ Û‰Ë‚ËÚÂÎ¸Ì˚ÏË ‚Â˘‡ÏË.çÂÒÍÓÎ¸ÍÓ �‡Á ‚ ÒÂÎ¸ÒÍËı ‰ÓÏ‡ı flÌ‡ıÓ‰ËÎ‡ ÍÌË„Ë, ˜¸Â Ô�ËÒÛÚÒÚ‚ËÂ Ú‡Ï ‰ÎflÏÂÌfl ·˚ÎÓ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÏ Ò˛�Ô�ËÁÓÏ. ÇÚÛ�ÂˆÍÓÈ ÒÂÏ¸Â Ô‡Ú�Ë‡�ı‡Î¸ÌÓ„Ó ÛÍÎ‡‰‡˜ËÚ‡˛˘ËÈ ˜ÎÂÌ ÒÂÏÂÈÒÚ‚‡ ÔÓÎ¸ÁÛÂÚÒflÓÒÓ·˚Ï ÔÓ˜ÂÚÓÏ. óÚÂÌËÂ – Á‡ÌflÚËÂ‚‡ÊÌÓÂ, ÓÚ ÍÓÚÓ�Ó„Ó ÌËÍÚÓ ÌÂ ÔÓÒÏÂÂÚ‚‡Ò ÓÚ‚ÎÂ˜¸. ç‡Ô�ËÏÂ�, Í ˜ËÚ‡˛˘ÂÏÛÍÌË„Û �Â·ÂÌÍÛ ÌÂ Ó·�‡ÚflÚÒfl Ò Ô�ÓÒ¸·ÓÈÔ�ËÌÂÒÚË ˜ÚÓ-ÌË·Û‰¸. éÒÓ·ÂÌÌÓ ˆÂÌflÚ˜ÚÂÌËÂ ÔÓÊËÎ˚Â Î˛‰Ë. Ä‚ÚÓ�ËÚÂÚ ÒÂÏ¸ËÚ‡ÍÊÂ Ô�flÏÓ Ô�ÓÔÓ�ˆËÓÌ‡ÎÂÌ˝�Û‰ËˆËË Ë Ì‡˜ËÚ‡ÌÌÓÒÚË. à ‰‡ÊÂÒ‡Ï˚È ˛Ì˚È ˜ÎÂÌ ÒÂÏ¸Ë Ó·Î‡‰‡ÂÚÔ�‡‚ÓÏ ÒÎÓ‚‡, ÂÒÎË ËÏÂÂÚ ÒÍÎÓÌÌÓÒÚ¸ Í˜ÚÂÌË˛ Ë Ì‡ÛÍ‡Ï. í‡Í Ô�Ófl‚ÎflÂÚÒflÔÓ‰‰Â�ÊÍ‡ ËÌÚÂ�ÂÒ‡ Í ÍÌË„‡Ï, Ò‚ÓÂ„Ó�Ó‰‡ ÏÓÚË‚‡ˆËfl. ÑÎfl ÔÓÊËÎÓ„Ó ˜ÎÂÌ‡ÒÂÏ¸Ë, ÌÂÒÏÓÚ�fl Ì‡ Â„Ó ·Ó„‡Ú˚ÈÊËÁÌÂÌÌ˚È ÓÔ˚Ú Ë ÌÂÍÓÚÓ�Û˛Ì‡˜ËÚ‡ÌÌÓÒÚ¸, ‚ÔÓÎÌÂ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓÓ·�‡ÚËÚ¸Òfl Á‡ ÒÓ‚ÂÚÓÏ ËÎËËÌÙÓ�Ï‡ˆËÂÈ Í Ò˚ÌÛ, ‚ÌÛÍÛ ËÎËÔ�‡‚ÌÛÍÛ. «å˚ Î˛‰Ë ÌÂÛ˜ÂÌ˚Â, Ú˚ ÎÛ˜¯Â

ÁÌ‡Â¯¸, �‡ÒÒÍ‡ÊË, ˜ÚÓ·˚ Ë Ï˚ ÔÓÌflÎË»,– ÌÂ�Â‰ÍÓ Á‚Û˜ËÚ ‚ �‡Á„Ó‚Ó�Â ÒÚ‡�¯Ëı ÒÏÓÎÓ‰˚ÏË. á‰ÂÒ¸ ˜ÚÂÌËÂ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl�‡‚ÌÓˆÂÌÌ˚Ï ‚ÓÒÔËÚ‡ÌË˛ ‰Û¯Ë.«çÂÛÊÂÎË �‡‚Ì˚ ÚÂ, ÍÓÚÓ�˚Â ÁÌ‡˛Ú, ËÚÂ, ÍÓÚÓ�˚Â ÌÂ ÁÌ‡˛Ú?» ùÚ‡ Ù�‡Á‡ ËÁäÓ�‡Ì‡ – Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ �ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó ÍÊËÁÌË. áÌ‡˛˘ËÈ ‚ÒÂ„‰‡ „ÓÚÓ‚ÒÍÎÓÌËÚ¸Òfl ÔÂ�Â‰ ÓÒÓÁÌ‡ÌÌ˚Ï ËÏ‚ÂÎË˜ËÂÏ.

Ä‚ÚÓ� Ó‰ÌÓ„Ó �‡ÒÒÍ‡Á‡ ÛÚ‚Â�Ê‰‡Î, ˜ÚÓ‚ÒÂ Ô�Ó˜ËÚ‡ÌÌ˚Â ÍÌË„Ë „ÓÚÓ‚flÚ Í Ò‡ÏÓÈ„Î‡‚ÌÓÈ. é‰ËÌ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ì‡ ‰ÓÎ„ËÂ „Ó‰˚ÛÂ‰ËÌËÎÒfl ‚ ·Ë·ÎËÓÚÂÍÂ, ˜ÚÓ·˚ Ì‡ÈÚËÒÏ˚ÒÎ ÊËÁÌË. áÂÏÎfl Ô�Ó‰ÓÎÊ‡Î‡‚Â�ÚÂÚ¸Òfl, ‡ Â„Ó Á‡ÌËÏ‡ÎË ÚÓÎ¸ÍÓ ÍÌË„Ë.é‰Ì‡Ê‰˚ ÓÌ Á‡ıÓÚÂÎ ‚˚ÈÚË Ì‡ ÛÎËˆÛ.

Gözüm kütüphanemde dolafl›yor.Orada bir kitap bana bak›yor, babaan-nemin Selanik hat›ras›. Ona da büyükle-rinden kalma olmal›. fiimdi benimevimde. O kitap flimdi zihnime çak›lanbir sembol oldu adeta. Hele ki, Türk ka-d›n›n okumam›fll›¤›na dair anlat›lanmasallar›n hangi kör kuyudaki tafl oldu-¤unu anlat›yor flimdi bana. Hani flu k›rkak›ll› kiflinin ç›karamad›¤› tafl… Yüz y›levvelinden hat›ra diye bir kitap tafl›n›r-m›fl demek, muhacir gelinen Sela-nik’ten. Baflka söze inanmam art›k, be-nim babaannemim sand›¤› kokan ki-taplar›m var.

k i t a b i y a t к н и ж н о е о б о з р е н и е


Стоит встряхнуть сотканноеиз шума покрывало, подкоторым скрывается нашесопротивление книгам, ичто мы увидим? Детямбольше нравится слышатьсказки от бабушек, чемчитать их в книгах.

Okumaya direniflimizin

üzerindeki gürültü

örtüsünü silkelesek,

biliyorum alt›ndan bu

ç›kacak. Yafll›lar›n anlatt›¤›

masallar› tercih ediyor

çocuklar, kitaplar›n› de¤il.

Ç˚¯ÂÎ Ë ÓˆÂÔÂÌÂÎ ÓÚ ËÁÛÏÎÂÌËfl. Ö„Ó‚ÌËÏ‡ÌËÂ Ô�Ë‚ÎÂÍÎÓ ˜ÚÓ-ÚÓ ÊË‚ÓÂ. éÌÓÎÂÚÂÎÓ, ·˚ÎÓ Ô�ÂÍ�‡ÒÌÓ, Â„Ó Í�˚Î¸fl·˚ÎË ÛÒ˚Ô‡Ì˚ ˜ÛÚ¸ �‡ÁÎË˜ËÏ˚ÏËˆ‚ÂÚÌ˚ÏË ÛÁÓ�‡ÏË. óÚÓ ˝ÚÓ? éÌÏ˚ÒÎÂÌÌÓ Ô�ÓÎËÒÚ‡Î Ô�Ó˜ËÚ‡ÌÌ˚ÂÍÌË„Ë, ÓÚ˚ÒÍË‚‡fl ‚ ÌËı ˜ÚÓ-ÚÓ ÔÓıÓÊÂÂ.Ç ˝ÚÓÚ ÏÓÏÂÌÚ ÓÌ Û‚Ë‰ÂÎ Ô‡ÒÚÛı‡.è�ÓÒÚÓ„Ó, ÒÍÓ�ÂÂ ‚ÒÂ„Ó ÌÂ„�‡ÏÓÚÌÓ„ÓÔ‡ÒÚÛı‡. «óÚÓ ˝ÚÓ?» Ó·�‡ÚËÎÒfl ÓÌ ÍÔ‡ÒÚÛıÛ. «Å‡·Ó˜Í‡», – Ô‡ÒÚÛı ÌÂ ÏÓ„ÒÍ�˚Ú¸ Û‰Ë‚ÎÂÌËfl. «áÌ‡˜ËÚ, ‚ÒÂÔ�Ó˜ËÚ‡ÌÌ˚Â ÏÌÓÈ ÍÌË„Ë ÒÏÓ„ÎË ÎË¯¸ÔÓ‰‚ÂÒÚË ÏÂÌfl Í ÔÓ�Ó„Û ÍÌË„Ë ÊË‚ÓÈÔ�Ë�Ó‰˚», – Ô�Ó·Ó�ÏÓÚ‡Î ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. éÌ‚Â�ÌÛÎÒfl ‚ ·Ë·ÎËÓÚÂÍÛ Ë ÒÊÂ„ ‚ÒÂ ÍÌË„Ë.éÌ Ì‡¯ÂÎ ÚÓ, ˜ÚÓ ËÒÍ‡Î. Ç Ó‰ÌÓÏ ËÁÒÓ˜ËÌÂÌËÈ åÂ‚ÎflÌ‡ ÑÊÂÎ‡ÎÂ‰‰ËÌ êÛÏË„Ó‚Ó�ËÚ: «çÂ ‚ÒflÍ Ë˘Û˘ËÈ Ì‡ıÓ‰ËÚ, ÌÓÌ‡ÈÚË Û‰‡ÂÚÒfl ÎË¯¸ ÚÓÏÛ, ÍÚÓ ËÒÍ‡Î».

êÂÁÛÎ¸Ú‡Ú˚ ËÒÒÎÂ‰Ó‚‡ÌËÈ ‚�fl‰ ÎËÓ·�‡‰Û˛Ú ÒÎÛÊËÚÂÎÂÈ Ó·�‡ÁÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓ„ÓÒÂÍÚÓ�‡ íÛ�ˆËË. é˜Â‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ ‚ Ì‡¯ÂÈÒÚ�‡ÌÂ ˜ÚÂÌËÂ ÌÂ fl‚ÎflÂÚÒfl�‡ÒÔ�ÓÒÚ�‡ÌÂÌÌ˚Ï Á‡ÌflÚËÂÏ. é‰Ì‡ÍÓÔÓ‰Ó·ÌÓÂ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ ÔÓ‰‚Ó‰ËÚ Ì‡Ò Í‰�Û„ÓÏÛ ‚˚‚Ó‰Û. àÌÓ„‰‡ Ï‡ÎÓ – ÁÌ‡˜ËÚÏÌÓ„Ó. îÓ�ÏË�ÛÂÚÒfl ÔÎ‡ÒÚ ÒÓÁÌ‡ÚÂÎ¸Ì˚ı˜ËÚ‡ÚÂÎÂÈ, ÁÌ‡˛˘Ëı, ˜ÚÓ Ë Á‡˜ÂÏ ÓÌË˜ËÚ‡˛Ú.

Ä‚ÚÓ� ˝ÚËı ÒÚ�ÓÍ Ó·Î‡‰‡ÂÚÒÍÎÓÌÌÓÒÚ¸˛ Í ˜ÚÂÌË˛, Ô�Â‚˚¯‡˛˘ÂÈËÌÚÂ�ÂÒ Ò�Â‰ÌÂÒÚ‡ÚËÒÚË˜ÂÒÍÓ„Ó ˜ËÚ‡ÚÂÎfl.äÌË„Ë – Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ‡fl �ÓÒÍÓ¯¸ ‚ ÊËÁÌË,ÍÓÚÓ�Û˛ fl ÒÂ·Â ÔÓÁ‚ÓÎfl˛. ü Î˛·Î˛ ÒÛÂÚÛÍÌËÊÌ˚ı fl�Ï‡�ÓÍ, ÏÌÂ Ì�‡‚ËÚÒfl ÒÚÓflÚ¸‚ÓÁÎÂ ÒÚÂÌ‰‡ Ò ÍÌË„‡ÏË Ë „Ó‚Ó�ËÚ¸ Ó ÌËı.åÓË Ì‡·Î˛‰ÂÌËfl ÔÓ‰Ú‚Â�Ê‰‡˛Ú, ˜ÚÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ˜ËÚ‡ÚÂÎ¸ÒÍ‡fl ˝ÎËÚ‡. ÖÂÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú Ì‡ÒÚÓfl˘ËÂ ˆÂÌËÚÂÎË ÍÌË„.éÌË Ô�ËıÓ‰flÚ Ì‡ fl�Ï‡�ÍÛ Ò Ó„�ÓÏÌ˚ÏËÒÛÏÍ‡ÏË Ë Ì‡ÔÓÎÌfl˛Ú Ëı ÍÌË„‡ÏË, Ó

Bütün kitaplar, tek bir

kitaba varmak için okunur

‹statistikler Türk okurunun azl›¤›ndan nekadar dem vurursa vursun, hat›ralar›mistatistikleri yalanl›yor. Ortalama bir Türkailesinin evinde öteden beri muhakkakbir kütüphane vard›r. Az ya da çok, ev hal-k›n›n meflrebince kitap bulunur içinde.Hatta baz› evlerde durum beni çok flafl›rt-m›flt›r. Bir köy evinde, bir köylünün dola-b›nda, “bunun burada ne ifli var?” dedi-¤im kitaplara rastlam›fll›¤›m vakidir. Ata-erkil görünümlü bir evde, kitap okuyanküçü¤e dokunulmaz, ondan sair zaman-larda normal say›labilecek taleplerde bu-lunulmaz. Örne¤in evin büyü¤ü, kitapokumakta olan küçükten su istemez.Okumayan, okuyan›n hakk›n› teslimeder. Özellikle belli bir yafl grubunun üze-rindekiler için, okumak hürmete de¤erbir eylemdir. Rütbelendirme bilgiye göreyap›l›r. Evin okumuflunun konuflmakhakk› vard›r, küçük bile olsa. Bunun alt›n-da okuyan› yüreklendirme, arkas›ndaniteleme çabas›n› görmek gerekir. Hayatdeneyimi, görgüsü ve hatta okumas› hiçde az olmayan bir yafll›, bir küçü¤e “bizcahiliz, siz daha iyi bilirsiniz, anlat da ö¤-renelim” fleklinde hitap eder. Okumakburada ruhu terbiye edici bir eylemdir.“Hiç bilenle bilmeyen bir olur mu?” sözü,fliard›r. Bilen, tan›d›¤› “büyüklük” karfl›-s›nda e¤ilmek ister.

“Bütün kitaplar, tek bir kitaba varmakiçin okunur” diyordu okudu¤um bir öy-küde. Bir adam y›llarca bir kütüphaneye



Теперь мы многочитаемСезер Карадаг, издатель (издательство «Уфук»)

Развитие технологий повлияло и напрофиль читателя. Доступность

информации расширила круг интересовчитателя, выбор книг происходит болееосознанно. Теперь книги обсуждаются винтернете. Для того, чтобы поделитьсямыслями, не нужно где-то специальнособираться. Все намного проще. Читать –значит обогащать себя знаниями, значитстановиться известным. Поэтомунаблюдается повышение спроса накниги, люди стали намного большечитать. Люди получают информацию,которая направляет их к книгам, потомучто они хотят получать информацию изпервоисточника. Мы находим время длячтения. Конечно, как гражданина этойстраны и как издателя, меня радует, чтолюди возвращаются к книгам. Ведь нашеобщество всегда с уважениемотносилось к знаниям и книгам. Бывает,мы не успеваем подготовить новыеиздания книг к ярмаркам иливыставкам.

Art›k çokokuyoruzSezer Karada¤ Yay›nc› (Ufuk Kitap)

Son zamanlarda, özellikle bilgisayarteknolojisindeki geliflmeler

okuyucuyu etraf›na karfl› daha ilgili vebilgili k›ld›. Bunun yans›mas› olarak,insanlar internet üzerinden yazarlar› vefikirleri tart›flabiliyor hatta bir arayagelmeden bilgilerini paylaflabiliyorlar.Ne kadar çok okursan›z, o kadar çokbiliyorsunuz ve bir o kadar da çokbiliniyorsunuz. Bu nedenle okuma vekitap alma oranlar›nda ciddi art›fllarvar. ‹nsanlar duyduklar› yeni bilgilerinesas kaynaklar› olan kitaplarayöneliyorlar. Toplum olarak yaflad›¤›m›zs›k›nt›lar geride kald›. Art›k kitapokumaya daha fazla zaman ay›r›yoruz.Bilgiye ve kitaba ayr› bir de¤er veren vebilene sayg› duyulan bir toplum olarak,Türk halk›n›n tekrar kitaba yönelmesihem bir vatandafl, hem de bir yay›nc›olarak bizleri sevindiriyor. Kimi zamanfuarlara ve kitapevlerine kitapyetifltiremiyoruz.

Телевизор не требуетуединения, без которого

невозможно представитьчтение. Чтение

превращается в отчаянныйпоступок.

Kitap okumak için gerekli

olan yaln›zlaflmak ihtiyac›,

televizyon için asla geçerli

de¤il halbuki. Kitap okumak

bir tür anarflik eylem.

Í‡Ê‰ÓÈ ËÁ ÍÓÚÓ�˚ı ÏÓ„ÛÚ Á‡‰‡Ú¸ÌÂÔ�ÓÒÚ˚Â ‚ÓÔ�ÓÒ˚. éÌË ıÓÚflÚ, ˜ÚÓ·˚Ô�ËÓ·�ÂÚÂÌÌ‡fl ÍÌË„‡ Ó�„‡ÌË˜ÌÓ‚ÔËÒ‡Î‡Ò¸ ‚ Ëı ‰ÓÏ‡¯Ì˛˛ ·Ë·ÎËÓÚÂÍÛ,‰ÓÔÓÎÌËÎ‡ Ë Ó·Ó„‡ÚËÎ‡ ÂÂ. åÓÎÓ‰ÂÊ¸ ËÎ˛‰Ë Ò�Â‰ÌÂ„Ó ‚ÓÁ�‡ÒÚ‡, Ò ÍÓÚÓ�˚ÏË fl‚ÒÚ�Â˜‡˛Ò¸ Ì‡ ÍÌËÊÌ˚ı fl�Ï‡�Í‡ı,Á‡ÒÚ‡‚Îfl˛Ú Á‡·˚Ú¸ ‚ÒÂ ‰ÓÒÚÛÔÌ˚Â ÏÌÂÒÚ‡ÚËÒÚË˜ÂÒÍËÂ ‰‡ÌÌ˚Â. ç‡ÒÚÓfl˘ËÈ˜ËÚ‡ÚÂÎ¸ ÏÂ‰ÎÂÌÌÓ Ë Û‚Â�ÂÌÌÓÔÂ�Â‰‚Ë„‡ÂÚÒfl ÓÚ Ó‰ÌÓÈ Î‡‚ÍË Í ‰�Û„ÓÈ.í‡ÍËÂ ˜ËÚ‡ÚÂÎË ÒÓ·Ë�‡˛ÚÒfl ‚ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ıÚÓÎ¸ÍÓ ËÏ ÏÂÒÚ‡ı, Ú‡Ï ÓÌË Ô¸˛Ú Ë Â‰flÚ,Ú‡Ï ÓÌË ·ÂÒÂ‰Û˛Ú. ÑÛÏ‡˛, Ú‡Í ÊË‚ÛÚ˜ËÚ‡ÚÂÎË ‚ÒÂ„Ó ÏË�‡. íÓÚ, ÍÓÏÛ Ó‰ËÌ �‡ÁÛ‰‡ÂÚÒfl Ô�ÓÌËÍÌÛÚ¸ ‚ Ú‡ÈÌÛ ÍÌË„Ë, ÌÂÏÓÊÂÚ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡Ú¸ ÊËÁÌ¸ ·ÂÁ ÍÌË„. ëÛ‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó�ÂÌËÂÏ ÏÓÊÌÓ ÒÍ‡Á‡Ú¸, ˜ÚÓÒ�Â‰Ë ÚÛ�ÂˆÍÓÈ ÏÓÎÓ‰ÂÊË ·˚ÒÚ�Ó �‡ÒÚÂÚÔ�ÓˆÂÌÚ �‡Á·Ó�˜Ë‚˚ı ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÈ. éÌËÒÎÂ‰flÚ Á‡ ÌÓ‚ËÌÍ‡ÏË, ÌÂ Ô�ÓÔÛÒÍ‡˛Ú ÌËÓ‰ÌÓÈ ÍÌËÊÌÓÈ fl�Ï‡�ÍË. Ç ÔÓÒÎÂ‰ÌËÂ„Ó‰˚ Ò‡Ï˚ÏË ÔÓÔÛÎfl�Ì˚ÏË ÒÚ‡ÎË ÍÌË„ËÔÓ ÌÓ‚ÓÈ Ë ÌÓ‚ÂÈ¯ÂÈ ËÒÚÓ�ËË, ÏÂÏÛ‡�˚,�‡ÒÒÍ‡Á˚ Ë ËÒÚÓ�Ë˜ÂÒÍËÂ �ÓÏ‡Ì˚, ‡Ú‡ÍÊÂ ÎËÚÂ�‡ÚÛ�‡ ÔÓ ÔÒËıÓÎÓ„ËË,�‡Á‚ËÚË˛ ÎË˜ÌÓÒÚË Ë Ó·�‡ÁÓ‚‡ÌË˛.

ä‡Í Ë ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏË�Â, ‚ íÛ�ˆËËÚÂÎÂ‚ËÁÓ� Á‡ÌËÏ‡ÂÚ ˆÂÌÚ�‡Î¸ÌÓÂ ÏÂÒÚÓ ‚ÊËÁÌË Í‡Ê‰ÓÈ ÒÂÏ¸Ë. èÂ�‚˚Â ÒÚ�Ó˜ÍË�ÂÈÚËÌ„Ó‚ ‰ÓÒÚ‡˛ÚÒfl ÚÂÎÂÒÂ�Ë‡Î‡Ï. ÄÔÓÁÌ‡‚‡ÚÂÎ¸Ì˚Â Í‡Ì‡Î˚, Í‡Í Ó·˚˜ÌÓ, Ì‡ÔÓÒÎÂ‰ÌÂÏ ÏÂÒÚÂ. ÑÎfl Ô�ÓÒÏÓÚ�‡

ÚÂÎÂ‚ËÁÓ�‡ ÌÂÚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚËÔ�ËÎ‡„‡Ú¸ ÓÒÓ·˚ı ÛÒËÎËÈ: Á‰ÂÒ¸ ‚ÒÂÔ�ÓÒÚÓ Ë ÔÓÌflÚÌÓ, ‡ Ú‡ÍÊÂ Û‰Ó·ÌÓ,ÔÓ˝ÚÓÏÛ «„ÓÎÛ·ÓÈ ˝Í�‡Ì» ÒÚ‡Î Ì‡ÒÛ˘ÌÓÈÔÓÚ�Â·ÌÓÒÚ¸˛ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ‚ÒÂı‚ÓÁ�‡ÒÚÌ˚ı Í‡ÚÂ„Ó�ËÈ. íÂÎÂ‚ËÁÓ� ÌÂÚ�Â·ÛÂÚ ÛÂ‰ËÌÂÌËfl, ·ÂÁ ÍÓÚÓ�Ó„ÓÌÂ‚ÓÁÏÓÊÌÓ Ô�Â‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ ˜ÚÂÌËÂ. óÚÂÌËÂÔ�Â‚�‡˘‡ÂÚÒfl ‚ ÓÚ˜‡flÌÌ˚È ÔÓÒÚÛÔÓÍ.óËÚ‡˛˘ËÈ ÒÎÓ‚ÌÓ ·�ÓÒ‡ÂÚ ‚˚ÁÓ‚.óÚÂÌËÂ Ú�Â·ÛÂÚ ÓÚ ÌÂ„Ó ÛÒËÎËÈ ËÛÒÂ�‰Ëfl. äÌË„Ë – ÒÛ˘ÂÒÚ‚‡ Í‡Ô�ËÁÌ˚Â. ÇÓÚÎË˜ËÂ ÓÚ ÚÂÎÂ‚ËÁÓ�‡, ÓÌË ÌÂÔ�ËÁ˚‚‡˛Ú „�ÓÏÍËÏ „ÓÎÓÒÓÏ Ò‰‡Ú¸Òfl ËÏ‚ ÔÎÂÌ. éÌË ÚÂ�ÔÂÎË‚Ó Ê‰ÛÚ Ò‚ÓËıÔÎÂÌÌËÍÓ‚, ÓÒÚ‡‚Îflfl ËÏ Ô�‡‚Ó ‚˚·Ó�‡.

ÖÒÎË ÔËÒ‡ÌËÂ ÍÌË„ ÏÓÊÌÓ �‡ÒˆÂÌËÚ¸Í‡Í Ò‚ÓÂÓ·�‡ÁÌÓÂ ÍÓÔË�Ó‚‡ÌËÂ ÍÌË„ËÅÓ„‡, ÚÓ ˜ËÚ‡Ú¸ – ÁÌ‡˜ËÚ Ò‰ÂÎ‡Ú¸ ¯‡„Ì‡‚ÒÚ�Â˜Û ÂÏÛ, Ì‡ÈÚË, Ó˘ÛÚËÚ¸ ‡‚ÚÓ�‡

kapan›yor ve hayat› anlamaya çal›fl›yor-du. Yaflad›¤› dünya dönerken, o kitapla-r›yla olmay› tercih ediyordu. Bir gün neolduysa, birden d›flar› ç›kmak ihtiyac› du-yuyor ve dünya karfl›s›nda flafla kal›yordu.Gördü¤ü bir canl› dikkatini çekmiflti.Uçan, üzerinde benekleri olan, harikula-de bir canl›. Bu neydi sahi? Okudu¤u ki-taplar› düflündü. Buna benzer bir fley varm›yd› aralar›nda? Bir çoban gördü, ihti-mal, okumas› bile olmayan biriydi buadam. “Bu nedir?” dedi çobana. “Bu kele-bektir” dedi çoban, flafl›rarak. “Demek”dedi adam “okudu¤um bütün kitaplarbeni ancak bir do¤a kitab›n›n efli¤ine ka-dar getirebilmifller.” Ve geri döndü, bü-tün kütüphanesini yakt›. Arad›¤›n› bul-

k i t a b i y a t к н и ж н о е о б о з р е н и е


Пусть статистика продолжает утверждать, что в Турции малочитающих людей, я предпочитаю верить своим

наблюдениям. В каждой средней турецкой семье обязательноесть библиотека, пусть небольшая.

‹statistikler Türk okurunun azl›¤›ndan ne kadar dem vurursa

vursun, hat›ralar›m istatistikleri yalanl›yor. Ortalama bir Türk

ailesinin evinde öteden beri muhakkak bir kütüphane vard›r.

Ò‡ÏÓÈ „Î‡‚ÌÓÈ ÍÌË„Ë. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘ÂÂ‚�ÂÏfl ÍÌË„ÓËÁ‰‡ÌËÂ – ÏÓ˘Ì˚È ÒÂÍÚÓ�˝ÍÓÌÓÏËÍË. à ÌÂ�Â‰ÍÓ ÔËÒ‡ÚÂÎËÒÓÁ‰‡˛Ú ‰Îfl ÒÂ·fl éÎËÏÔ, „‰Â Í‡Ê‰˚È ËÁÌËı ÌÂÏÌÓÊÍÓ áÂ‚Ò.

è�ËÒÛÊ‰ÂÌËÂ çÓ·ÂÎÂ‚ÒÍÓÈ Ô�ÂÏËËÚÛ�ÂˆÍÓÏÛ ÔËÒ‡ÚÂÎ˛ é�ı‡ÌÛ è‡ÏÛÍÛ‚˚Á‚‡ÎÓ ·ÓÎ¸¯ÓÈ ËÌÚÂ�ÂÒ ÍÔËÒ‡ÚÂÎ¸ÒÍÓÏÛ éÎËÏÔÛ, ‡ Ú‡ÍÊÂÓÒÌÓ‚‡ÚÂÎ¸ÌÓ ÔÓ‰Ó„�ÂÎÓ ËÌÚÂ�ÂÒ Í˜ÚÂÌË˛ ‚ íÛ�ˆËË. ü Ò˜ËÚ‡˛ ˝ÚÓıÓ�Ó¯ËÏ ÁÌ‡ÍÓÏ. ÇÂ‰¸ ‚ �ÂÁÛÎ¸Ú‡ÚÂ ‚ÒÂÏ˚ Â˘Â �‡Á Á‡‰ÛÏ‡ÎËÒ¸ Ó ÍÌË„Â,Ô�Ë·ÎËÁËÎËÒ¸ Í ÌÂÈ. Ç íÛ�ˆËË ËÁ‚ÂÒÚËÂÓ Ô�ËÒÛÊ‰ÂÌËË è‡ÏÛÍÛ çÓ·ÂÎfl ·˚ÎÓ‚ÒÚ�Â˜ÂÌÓ ÌÂÓ‰ÌÓÁÌ‡˜ÌÓ. åÓÊÌÓÓÊË‰‡Ú¸, ˜ÚÓ Í‡ÍÓÂ-ÚÓ ‚�ÂÏfl ÒÔÓ�˚·Û‰ÛÚ Ô�Ó‰ÓÎÊ‡Ú¸Òfl. ç‡�Ó‰ ÔÓ�‡ÁËÎÓÔ�ËÁÌ‡ÌËÂ Ö‚�ÓÔÓÈ ÌÂ ÓÒÓ·Ó ˜ËÚ‡ÂÏÓ„ÓÒ�Â‰ÌËÏ ÚÛ�ÂˆÍËÏ ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÏ è‡ÏÛÍ‡.ã˛‰Ë Á‡‰‡ÎËÒ¸ ‚ÓÔ�ÓÒÓÏ, ˜ÚÓ ÒÍ�˚ÚÓ Á‡˝ÚËÏ ‡ÍÚÓÏ. Ä‚ÚÓ� Ò ËÏË‰ÊÂÏÚÛ�ÂˆÍÓ„Ó ·Û�ÊÛ‡ ‰Îfl Ì‡�Ó‰‡ «˜ÛÊÓÈ».Ä ˜ËÚ‡ÚÂÎ¸ ‚ Í‡Ê‰ÓÏ Ô�ÓËÁ‚Â‰ÂÌËË,ÔÛÒÚ¸ ‰‡ÊÂ ÏÂÊ‰Û ÒÚ�ÓÍ, Ë˘ÂÚ ÒÂ·fl.à˘ÂÚ ÁÌ‡ÍÓÏ˚È Á‡Ô‡ı, Á‡·˚Ú˚È Á‚ÛÍ.óËÚ‡ÚÂÎ˛ ÔÓÍ‡Á‡ÎÓÒ¸, ˜ÚÓ Û ˝ÚÓ„Ó‰‡ÎÂÍÓ„Ó, ÌÂÔÓÌflÚÌÓ„Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ‡ ÓÌ ÌÂÌ‡È‰ÂÚ ‰Ó�Ó„Ëı Â„Ó Ô‡ÏflÚË ‚Â˘ÂÈ. ç‡ˆÂ�ÂÏÓÌËË ‚�Û˜ÂÌËfl Ô�ÂÏËË é�ı‡Ìè‡ÏÛÍ �‡ÒÒÍ‡Á‡Î ‚ÒÂÏÛ ÏË�Û Ó ÒÛÌ‰ÛÍÂ,Ô�ËÌ‡‰ÎÂÊ‡‚¯ÂÏ Â„Ó ÓÚˆÛ. í‡ÍÓÚÍ�˚ÎÓÒ¸ ÌÓ‚ÓÂ ÎËˆÓ è‡ÏÛÍ‡. àÎË ÌÂÚ:Ì‡ ÒˆÂÌÂ ÔÂ�Â‰ Ì‡ÏË ·˚Î �Â·ÂÌÓÍ,ÍÓÚÓ�˚È „Ó‚Ó�ËÎ Ó· ÓÚˆÂ. äÓ„‰‡ÒÎÛ¯‡Â¯¸ Â„Ó �Â˜¸, ‚ Ô‡ÏflÚË Ô�ÓÌÓÒËÚÒflÏÌÓ„Ó‚ÂÍÓ‚ÓÈ ÔÎ‡ÒÚ ÚÛ�ÂˆÍÓÈÎËÚÂ�‡ÚÛ�˚. åÓÊÂÚ ·˚Ú¸, ÌÂ Ò‚ÓËÏËÍÌË„‡ÏË, ÌÓ ÒÎÓ‚‡ÏË ÓÌ ‚ÎÂ˜ÂÚ ÏÂÌfl ‚ÏË� ÌÓ‚˚ı, Â˘Â ÌÂ Ô�Ó˜ËÚ‡ÌÌ˚ı ÍÌË„.

íÛ�ÂˆÍËÈ ˜ËÚ‡ÚÂÎ¸ ÌÂ Ë˘ÂÚ ‚ ÍÌË„‡ıÌÓ‚˚ı ÁÌ‡ÌËÈ, ÓÌ Ë˘ÂÚ Ú‡Ï ÛÚ�‡˜ÂÌÌ˚ÈÒÛÌ‰ÛÍ. �

mufltu. Mevlana Mesnevi adl› eserinde“Her arayan bulamaz, ama bulanlar ara-yanlard›r” der.

Yap›lan araflt›rmalar›n sonuçlar›,Türk e¤itimcisinin yüzünü güldürürtürden de¤il. Kitap okuma al›flkanl›¤›-m›z›n pek de iç aç›c› olmad›¤› aflikar. Fa-kat bu farkl› bir manzaran›n da teflek-külüne izin veriyor. Az, belki de çoktur.Nitelikli çoklu¤un oluflumuna izin veri-yor bu durum. Bu sat›rlar›n yazar›, orta-lama bir okurdan daha fazla okumakarzusunda, yaflad›¤› tek lüks kitaplar›olan biridir. Kitap fuarlar›nda olmay›,stantta durup kitap anlatmay› sever.Gördü¤üm o ki, okuyan bir elit var. Buokur, sahici okuru temsil ediyor. Ellerin-de valizlerle geliyor, kitap al›yor, al›rkende ince ince sorular yöneltiyor. Alaca¤›kitab›n, okunmaya, kütüphanesinekonmaya de¤er olmas›n› istiyor. Genç-ler ve orta yafl, bana istatistiki de¤erleriunutturuyor her fuarda. Gerçek okur,ellerinde her daim gezdirdikleri bir çan-talar› ile sahaf sahaf gezerler. Oturduk-lar›, yiyip içtikleri mekanlar› vard›r, fark-l›d›r. Fakat zannederim bu bütün dün-yada böyledir. Kitap içine s›zabilmeyibaflaran, art›k hayat›n› kitaplarla yafla-yan biridir. Türkiye’de özellikle gençleraras›nda nitelikli okuman›n h›zl› bir iv-me kazand›¤›n› rahatl›kla söyleyebiliriz.Yay›nevlerini ve kitap fuarlar›n› takipediyorlar. Son y›llarda yak›n tarih, an›-roman, hikaye, tarihi roman türündeyaz›lm›fl kitaplar ile psikoloji ve kifliselgeliflim ile e¤itim kitaplar› okunurlukoranlar›n›n bafl›nda yer al›yor.

Dünyada oldu¤u gibi Türkiye’de de,beyaz cam hayat›n merkezine oturmufldurumda. Televizyon programlar›n›n iz-lenilirli¤inde diziler bafl› çekiyor. Kültürkanallar› yine izlenme oranlar›yla sonlar-da yerini al›yor. Beyaz camda kaybolma-n›n rahatl›¤›, içine nüfuz etmek için biremek sarf etmek gerekmedi¤i için, heryafl grubundan insan›n birinci temel ihti-yaç maddesi halini alm›fl bulunuyor. Ki-tap okumak için gerekli olan yaln›zlafl-mak ihtiyac›, televizyon için asla geçerlide¤il halbuki. Kitap okumak bir tür anar-flik eylem. Bir eylem yapar kitap okuyan.Okumak için, bir çaba harcamak, emekvermek durumundad›r insan. Kitap dedi-¤imiz, nazl›d›r öyle ya. Televizyon kadark›flk›rt›c› bir esir al›c›s› de¤ildir o. Esaretikabul ister kitap.

Kitap yazmak, Tanr›’ya öykünme ise,okumak da Tanr›’ya yak›n olmak gibidir.Belki de onu, yani yazan› arama, ele geçir-me iste¤i. Tüm dünyada kitap bir sektörhalini alm›fl durumda. Özellikle bir tak›myazarlar küçük bir Olimpos oluflturuyorlarkendi aralar›nda. Ve Zeus her bir yazar,kendi çap›nda. Son günlerde Nobel Edebi-yat Ödülünü Orhan Pamuk’un almas›,Olimpos’a olan alakay› artt›rd›¤› gibi, cazi-besi de katland› Türklerin gözünde. Bu-nun Türk okuru için iyi bir fley oldu¤unudüflünüyorum. Kitaba dair düflünmek,ona bir ad›m daha yaklaflmak de¤il midirneticede? Orhan Pamuk ve Nobel Türki-ye’de çok tart›fl›ld›, bir süre daha da bu tar-t›flmalar devam edecek gibi görünüyor.Ortalama bir Türk okurunun pek de cazipbulmad›¤› bir yazar›n Avrupa’da ra¤betgörmesi, halk› flafl›rtt›. Arkas›nda bir fleyaramaya sevk etti. Genel profili itibar› ilebir burjuva imaj› çizen yazar, halk için“öteki”leflti. Okur, sat›r aralar›nda kendineulaflmak istiyor oysa. Bir arad›¤› var. Ken-dinden izler bulmak, unuttu¤u bir kokuyuhat›rlamak istiyor. Fakat bu tan›mad›¤›,kendisine mesafeli duran adamda o izleribulamayaca¤›n› zannetti. Babas›n›n san-d›¤›ndan söz eden bir Nobelli o. Ödül töre-nindeki konuflmas›, farkl› bir Orhan Pa-muk gösterisi idi. Ya da baflka türlü okuya-l›m: Ödül alan bir çocuk sahnede, anlatt›-¤›ysa babas›. O konuflmay› dinlerken, benyüzlerce y›ll›k Türk edebiyat›n› an›yorum.Yazd›klar›yla de¤ilse bile, anlatt›¤›yla benibaflka bir kitap dünyas›na çekiyor.

Türk okuru, bilmek de¤il, belki içindekikay›p sand›¤› bulabilmek için okuyor. �



В Казахстане будет построен гигантский шатерВ декабре 2006 г. при поддержке президента Казахстана НурсултанаНазарбаева состоялась презентация трех инвестиционных проектов,осуществляемых турецкой компанией «Семболь Иншаат». Средиобъектов, которые будут построены в Астане, «Город под крышей» подназванием «Батыгай», или Indoor City, спортивно-туристический комплекскурорта Боровое и Ханский шатер.

Ханский шатер представляет собой развлекательный комплекс площадью106 тыс. кв. м. Это будет самый большой шатер в мире. Кроме жилогокомплекса, пятизвездочного отеля и автостоянки, внутри шатра будетпостроен торговый центр. Но и это еще не все: в центре предусмотреносооружение кинотеатров, ресторанов, кафе, площадки для игры в гольф,SPA- и фитнес-центров, крытых бассейнов, ботанического сада. Комплексстанет местом проведения турниров по пляжному волейболу, которыебудут идти на протяжении всего года.

Indoor City станет настоящим городом, где зимой, которая в Астане длится8 месяцев, можно будет укрыться в 35-градусный мороз. В городе будутпостроены виллы, деловые центры, школы, спортивные комплексы имедицинские центры, торговые павильоны и другие необходимые дляжизни человека объекты социального назначения, а также улицы,площади и даже искусственный водоем. Город будет накрыт тонкимпрозрачным материалом, прекрасно пропускающим свет и сохраняющимтепло.

Автором проекта «Город под крышей» является турецкий архитекторКюршад Айбак, спортивно-туристического комплекса в Боровом – ЭрикРан, Ханского шатра – Норман Фостер.

Член правления компании «Семболь» Феттах Теминдже сообщил, чтоХанский шатер будет сдан в эксплуатацию 16 декабря 2007 г.

Kazakistan’a dev Han Çad›r›Sembol ‹nflaat taraf›ndan Kazakistan’da gerçeklefltirilecek projelerdenüç önemli proje, geçti¤imiz Aral›k ay› bafl›nda KazakistanCumhurbaflkan› Nursultan Nazarbayev’in himayesindeki bir törenletan›t›ld›. Türk flirketi Sembol ‹nflaat taraf›ndan Astana’da yap›m›nabafllanan üç proje, Indoor City (Kapal› fiehir), Borovoye Lakes Resort veKhan Shatyry’den (Han Çad›r›) olufluyor. E¤lence ve al›flverifl merkezi olarak tasarlanan Han Çad›r› 106 bin metrekarelik yüz ölçümü ile dünyan›n en büyük çad›r› olacak. Içinde,rezidanslar, 5 y›ld›zl› bir otel, servis apartmanlar›, otopark›n yan› s›rafarkl› büyüklükte dükkanlar›n da bulundu¤u perakende bölümü deolacak. Sinema, restoranlar, cafeler, fast food yemek yenebilecek yerler,mini golf sahas›, SPA, fitness merkezi, kapal› yüzme havuzu, dalgahavuzlar› ve botanik bahçelerinin de yer alaca¤› çad›rda, bütün y›ldevam eden plaj voleybolu turnuvalar›na da ev sahipli¤i yapacak.

Indoor City projesinde ise, 7-8 ay süren k›fl mevsiminde -35’lere kadardüflen so¤u¤un hissedilmeyece¤i, yaz konforunun sa¤land›¤› kapal› birflehir yap›lacak. Villalar, ifl merkezleri, okullar, sa¤l›k ve spor tesisleri,al›flverifl merkezleri gibi günlük hayat›n parças› olan birimlerin yeralaca¤› Kapal› fiehir’in sokaklar›, meydanlar› ve su kanallar›n›n üzerigün ›fl›¤›n› en fazla, so¤u¤u en az düzeyde geçiren fliflme fleffaf yast›kmalzeme ile örtülecek. Bu örtü flehrin üzerini fleffaf bir tül gibikaplayacak.Kapal› flehir Türk Mimar Kürflat Aybak, Borovoye Lakes Resort Eric Run veHan Çad›r› Norman Foster taraf›ndan tasarland›. Sembol ‹nflaatYönetim Kurulu Üyesi Fettah Tamince, inflaat› bafllayan Han Çad›r›’n›n16 Aral›k 2007 tarihinde bitece¤ini bildirdi. Tamince, di¤er iki projeninde bafllamak üzere oldu¤unu belirterek, “Ilk yat›r›mlar› 18 ay içindetamamlanacak. Bunlar›n her biri befler y›ll›k projeler” dedi.

Harezm’de 1 milyon y›ll›ka¤aç bulunduÖzbekistan’›n Harezm bölge merkeziUçrenç’te “Alt›n Nesil” hay›r fonutaraf›ndan düzenlenen sergi eflsiz vesansasyonel olarak nitelendirildi. Müzedesergilenen bir parça, görenleri hayretedüflürecek özelliklere sahip. Sergideki enönemli parça olan tafllaflm›fl a¤ac›n, yüzbinlerle, 1 milyon aras›nda bir yafla sahipolabilece¤i düflünülüyor. Bilimsel bir kan›yagöre, kurakl›k ve susuzlu¤un bafl gösterdi¤iAmu Derya deltas›nda, her yeri kaplayanalüvyonlar, zaman içerisinde süzülerek ozaman›n jeolojik devrini ortaya ç›kard›.

В Хорезме найдено деревовозраста один миллион летУникальным и, как считают местныеспециалисты, сенсационным экспонатомнедавно пополнился музей отделенияМеждународного благотворительного фонда«Олтин мерос» («Золотое наследие») в Ургенче,административном центре Хорезмской областиУзбекистана. Это крупный фрагментокаменевшего дерева, возраст которого, попредварительным оценкам специалистов, отста тысяч до одного миллиона лет. Естьпредположение, что оазис Хорезма, вдревности занимавший огромные территории,некогда возник на высохшем дне исчезнувшегов предыдущие геологические эпохи водоема,заполненного плодородным илом Амударьи.

а к т у а л ь н о g ü n d e m

Открылся «Мир туркменских сказок»В декабре 2006 г. в столице ТуркменистанаАшхабаде состоялось торжественное открытиегигантского парка аттракционов «Мир туркменскихсказок». Проект осуществлен компанией «ГапИншаат», которая входит в турецкий холдинг«Чалык», работающий на территории Туркменистанав энергетическом, строительном и текстильномсекторах. Состоялась церемония открытия здания

министерства энергетики и крытого Олимпийского центра, которые также были построеныстроительной компанией «Гап».

“Türkmen Masallar Dünyas›” aç›ld›Türkmenistan’da enerji, tekstil ve inflaat alan›nda faaliyet gösteren Çal›k Holding’e ba¤l› Gap‹nflaat’›n projesi; dev e¤lence merkezi “Türkmen Masallar Dünyas›” geçti¤imiz Aral›k ay›ndaAflkabat’ta düzenlenen törenle hizmete aç›ld›. Ayr›ca Gap ‹nflaat’›n di¤er projeleri olan, EnerjiBakanl›¤› Binas› ve Kapal› Olimpik Su Sporlar› Merkezi de hizmete aç›ld›.

2007 объявлен годом Казахстана в УкраинеПрезидент Казахстана Нурсултан Назарбаев в начале январяподписал указ, согласно которому 2007 г. объявлен ГодомКазахстана в Украине. Назарбаев также поручил правительствуКазахстана сформировать организационный комитет по подготовкеи проведению Года Казахстана в Украине и обеспечитьфинансирование этого мероприятия.

2007 Ukrayna’da Kazakistan y›l› Kazakistan Cumhurbaflkan› Nursultan Nazarbayev Ocak ay› bafl›nda bir karara imza att›. Kararagöre 2007 y›l› Ukrayna’da Kazakistan y›l› olacak. Nazarbayev, Ukrayna’da kutlanacak Kazakistany›l› etkinliklerinin gerçekleflmesi için, organizasyon komitesinin oluflturulmas› ve gerekenfinansal deste¤in sa¤lanmas› talimat› verdi.

Российские телеканалы возвращаются в туркменский эфирВ Туркменистане возобновляется трансляция российскихтелеканалов. Накануне туркменский телеканал «Мирас»начал транслировать новости и некоторыеразвлекательные передачи Первого канала российскоготелевидения. Скоро в этой центральноазиатскойреспублике также может быть возобновлено вещание

российского телеканала «РТР-Планета» и радиостанции «Маяк». Вещание российских телеканалови радиостанции «Маяк» в Туркмении было прекращено в республике пять лет назад.

Rus TV kanallar› Türkmenistan’da yeniden izlenebilecekRus televizyon kanallar›, Türkmenistan’dan da izlenebilecek. Türkmen televizyon kanal› “Miras”,önceki gün haberler ve baz› e¤lence programlar›n› Rusya Televizyonu 1. Kanal› ile efl zamanl›olarak yay›nlad›. Yak›n zamanda bu Orta Asya ülkesinde “RTR-Planeta” adl› TV kanal› ile “RadyoMayak” Rusya ile do¤rudan yay›nlanabilecek. Rus Radyo kanal› “Mayak” ve tüm Rus TV kanallar›bundan 5 sene önce Türkmenistan’da yay›ndan kald›r›lm›flt›.

В странах СНГ экономика вырастет на 8% Согласно данным комитета статистики СНГ, в 2007 г. экономика стран Содружества вырастет на 8%по сравнению с 1991 г. Ожидается, что в Азербайджане рост экономики составит 90%, в Армении –60%, в Беларуси, Казахстане и Узбекистане – 50%, в России – 8%, Молдове – 40%, Грузии,Таджикистане и Украине – 25%, в Кыргызстане ожидается спад экономического роста на 5%.

BDT ülkeleri bu y›l 1991’e oranla yüzde 8 büyüyecekBa¤›ms›z Devletler Toplulu¤u (BDT) Istatistik Komitesi’nin verilerine göre, BDT ülkeleri 2007y›l›nda, Sovyetler Birli¤inin da¤›ld›¤› y›l olan 1991 y›l›na oranla ortalama yüzde 8 büyüyecek.1991’e göre Azerbaycan’da yüzde 90, Ermenistan’da yüzde 60, Belarus, Kazakistan veÖzbekistan’da yüzde 50, Rusya’da yüzde 8 büyüme beklenirken, Moldavya’da yüzde 40,Gürcistan, Tacikistan ve Ukrayna’da yüzde 25, K›rg›zistan’da yüzde 5 küçülme bekleniyor.

Средняя Азия предпочитает мобильную связьОбщий объем продаж мобильных телефонов в Узбекистане, Казахстане,Кыргызстане, Таджикистане и Туркменистане за первые 9 месяцев 2006 г.составил 525 млн долл. Согласно исследованию, проведенному компаниейMForum Analytics, в 2007 г. ожидается увеличение объема продажмобильных телефонов до 1 млн долл. Лидер среднеазиатского рынкамобильной связи – Казахстан. На его долю приходится 450 млн долл.

Orta Asya cep’ten konufluyorOrta Asya ülkeleri Özbekistan, Kazakistan, K›rg›zistan, Tacikistan veTürkmenistan’daki toplam cep telefonu sat›fllar›, 2006 y›l›n›n 9 ay›nda,toplam 525 milyon dolara ulaflt›. MForum Analytics flirketini

gerçeklefltirdi¤i bir araflt›rmaya göre, 2006 sonuna kadar bu ülkelerdeki toplam cep telefonusat›fllar›n›n 2007’de 1 milyar dolar› aflmas› bekleniyor. Orta Asya cep telefonu piyasas›ndaki enbüyük paya 405 milyon dolarla Kazakistan sahip.

Банк Асья отметилдесятилетний юбилей Банк Асья, созданный в 1996 г., отметил своедесятилетие. Генеральный директор банкаУнал Кабаджа подчеркнул, что 10 лет –небольшой срок для новой компании.«Однако для нас эти 10 лет значат многое,

поскольку за это времяБанк Асья реализовалнемало инновационныхпроектов». Унал Кабаджаговорит, что банк обязан

своим успехом молодому, но опытномуколлективу. В настоящий момент клиентамибанка являются 800 тыс. частных и 73 тыс.юридических лиц. Унал Кабаджа рассказал,что на территории Турции работает 87филиалов банка, общее число сотрудников вкоторых составляет 2143 человека. Банкявляется одним из самых активноразвивающихся банков Турции. По словамгенерального директора, активы Банка Асьяна 30 июня 2006 г. составили 3 млрд 457 млнYTL (турецких лир), что на 58% больше, чем втом же месяце 2005 г. Прибыль за первоеполугодие 2006 г. составила 50,6 млн YTL , чтона 46% превышает прибыль того же периодапрошлого года.

Bank Asya 10’uncuy›l›n› kutlad›1996 y›l›nda kurulan Bank Asya, 10. y›l›n›kutlad›. Bank Asya Genel Müdürü ÜnalKabaca, on y›l›n bir kurum için uzun birzaman olmad›¤›n› belirterek, “Ancak BankAsya için bu on y›l önemli. Çünkü biz budönemde birçok ilki gerçeklefltirdik” dedi.Genç, dinamik ve h›zl› olman›n avantaj›n›tecrübeye dönüfltürdüklerini söyleyen Kabaca,bugün 800 binin üzerinde bireysel, 73 binkurumsal müflteriye hizmet verdiklerinianlatt›. Ünal Kabaca, Türkiye genelinde 87flubesi ve 2 bin 143 çal›flan› ile Bank Asya’n›ngeliflme potansiyeli en yüksek bankalararas›nda yer ald›¤›n› kaydetti. Halka arzsonras› öz kaynaklar›n›n 2005’in ilk yar›rakamlar›na göre yüzde 201 artarak 539milyon YTL’ye ç›kt›¤›n› bildiren Kabaca, “BankAsya’n›n, toplam aktifleri de 30 Haziran 2006itibariyle 3 milyar 457 milyon YTL’ye yükselerek2005 y›l›n›n ayn› dönemine göre yüzde 58’likbir art›fl göstermifltir. 2006 ilk yar› dönem netkâr›m›z ise, yine geçen y›l›n ayn› döneminegöre yüzde 46 oran›nda artarak 50,6 milyonYTL olarak gerçekleflmifltir” dedi.

g ü n d e m а к т у а л ь н о

Философия Платформы ДА нашлаподдержку в Кыргызстане Делегация Национального комитета Платфомы ДА в Турции во главе спредседателем Платформы ДА Ростиславом Рыбаковым посетилаадминистрацию президента Кыргызстана. По причине болезнипрезидент Курманбек Бакиев не смог принять представителейПлатформы ДА. Делегация встретилась с государственным секретаремКыргызстана Адаханом Мадумаровым. Ростислав Рыбаков рассказал одеятельности Платформы Диалог Евразия и выразил благодарностьпрезиденту Кыргызстана за поддержку начинаний Платформы.

Турецкую сторону представляли председатель Национального комитетаНаджи Бостанджи, Али Фуат Билькан, Харун Токак, Эркам Туфан Айтав.Адахан Мадумаров отметил, что этот визит имеет большое значение идля Кыргызстана, поскольку философия Платформы ДА полностьюсоответствует государственной миссии Кыргызстана. «Нам приятноидти с вами по единому пути», – сказал госсекретарь. Напомнив словаЧрезвычайного и Полномочного Посла Украины в Турции АлександраМищенко о том, что философия ДА соответствует философииукраинского государства,генеральный секретарь ПлатфомыЭркам Туфан Айтав сказал:«Евразийские страны должны вовсем поддерживать друг друга, дляинтеграции в мировое сообществонеобходимо развивать диалог.Диалог может быть экономическим,социальным или каким-либо другим,но без диалога не обойтись. В нашихусилиях по установлению диалогамы не следуем какой-либоиерархии, мы не пытаемся наладитьдиалог слабого с сильным. Мы строим диалог на равных условиях совсеми. Статус любого члена Платформы или страны ничем неотличается от статуса других членов».

Ростислав Рыбаков подчеркнул, что этот визит имеет важное значениедля Платформы, поскольку означает открытие организации внешнемумиру. Р. Рыбаков с удовлетворением отметил, что в Кыргызстанедиалоговая деятельность имеет очень высокий уровень. «Мы увидели,что представители прессы, интеллигенции, ученые и деятелиискусства открыты любым начинаниям и проектам в этой сфере. Припосещении учебных заведений «Себат» я был поражен тем, скольмного делается для воспитания активной, высокообразованноймолодежи. Я считаю эти учебные заведения настоящими мостамидиалога», – сказал Р. Рыбаков. Эркам Туфан Айтав отметил, чтовзаимные визиты Национальных комитетов стран Платформы ДАбудут продолжаться в 2007 г. и добавил, что «в Кыргызстане мыдобились поставленной цели».

K›rg›zistan DAP’›n felsefesini benimsedi Diyalog Avrasya Platformu Türkiye Milli Komitesi ile K›rg›zistan MilliKomitesi üyeleri Dönem Baflkan› Rostislav Ribakov baflkanl›¤›ndaK›rg›zistan Devlet Baflkanl›¤›’n› ziyaret etti. Ziyarete rahats›zl›¤›nedeniyle Baflkan Kurmanbek Bakiyev kat›lmazken, misafirleri DevletSekreteri Adahan Madumarov kabul etti. Say›n R›bakov’un Platformfaaliyetlerini anlatt›¤› ziyarette, DAP’a verdi¤i destekten dolay›K›rg›zistan Devlet Baflkanl›¤›’na teflekkür edildi. Türkiye’den Türkiye Milli Komite Baflkan› Prof. Dr. Naci Bostanc›, Prof.Dr. Ali Fuat Bilkan, Harun Tokak, Erkam Tufan Aytav ziyarette yer ald›.Devlet Sekreteri Madumarov ziyaretin kendileri için büyük bir anlamifade etti¤ini belirterek “Diyalog Avrasya’n›n misyonu bizim için birdevlet misyonudur. Ayn› yolda yürümemiz bizi fazlas›yla memnunediyor” dedi. Bu konuyla ilgili Ukrayna Büyükelçisinin “Ukrayna olarakbizim devlet politikam›za DAP’›n felsefesi çok uygun.” sözlerini

hat›rlatan DAP Genel Sekreteri ErkamTufan Aytav, “Avrasyaco¤rafyas›ndaki ülkeler birbirine heralanda önem vermek zorundalar vedünyaya entegre olmalar› için dediyalog kurmalar› laz›m. Bunu istersosyal, isterseniz ekonomik aç›dande¤erlendirin, entegre olmak içindiyalo¤a mecburlar. Biz hiyerarflik birdüzen içinde diyalog kurmuyoruz.Ast›n üstüyle diyalo¤u de¤il, eflitlerdiyalo¤undan bahsediyoruz. Statü

olarak bu platform içerisinde her ülkenin ayd›n›, baflka ülkenin ayd›n›nüstünde veya alt›nda de¤il.” dedi.Bu ziyaretin DAP için büyük bir aç›l›ma sebep oldu¤unu belirtenR›bakov “K›rg›zistan’da Diyalog faaliyetlerinin muazzam bir altyap›s›n›n oldu¤unu gördük. Devletin, yazarlar›n, gazetecilerin veakademisyenlerin talep içerisinde olduklar›n›, bu konuyla ilgili hertür etkinli¤e ve projeye haz›r olduklar›n› gördük. Sebat E¤itimKurumlar›n› gezerken, müthifl fleyler yap›ld›¤›n›, bu nedenle diyalogve gençlik meselesinin çok önemli oldu¤unu gördüm. Bu kurumlarbirer ‘Diyalog Köprüleri’dir. Farkl› milletler birlikte yafl›yorlar.” dedi.‹kili ziyaretlerin 2007’de di¤er DAP üyesi cumhuriyetlerin MilliKomiteleri aras›nda da olaca¤›n› belirten DAP Genel Sekreteri ErkamTufan Aytav K›rg›zistan ziyaretinde hedeflediklerinin gerçekleflti¤inibelirtti.


В Баку будет построена вторая кольцевая дорога Протяженность трассы составит 54 км. Новая дорога соединитмежду собой почти все крупные бакинские поселки: Забрат,Маштага, Нардаран, Тюркан, Говсан, Зых, Мерези и другие.Проект позволит автотранспорту двигаться по пригородамстолицы, не загружая центральные городские улицы. Этооблегчит и ускорит движение тяжелых фур и самосвалов, чтоприведет к экономическому и торговому оживлениюпригородов Баку, сообщил руководитель пресс-службыМинистерства транспорта Намик Гасанов.

Bakü’ye ikinci Kavflak yap›lacak Bakü’de yap›lacak yol güzergah›n›n 54 km uzunlukta olaca¤› bildirildi. Yeni kavflak, Zabrat,Mafltaga, Nardaran, Türkan, Govsan, Z›h, Merzezi gibi Bakü’nün pek çok büyük kasabas›n›birbirine ba¤layacak. Bu proje ile karayolu tafl›tlar› baflkentin banliyö güzergâhlar›n› kullanacak.Ulaflt›rma Bakanl›¤› Bas›n Sözcüsü Nam›k Gasanov yapt›¤› aç›klamada, “bu sayede a¤›r yükaraçlar› ve damperli kamyonlar rahat ve h›zl› bir ulafl›ma kavuflacak. Bakü banliyölerineekonomik bir canlanma ve rahatl›k getirecek” dedi.

В 2006 г. в Молдове строителиувеличили объемы работ на 20% В 2006 г. объем выполненных строительно-монтажных работ, всравнении с предыдущим годом, увеличился на 20% и достиг вденежном выражении 3,74 млрд леев, передает агентство«НОВОСТИ-МОЛДОВА» со ссылкой на сообщениеНационального бюро статистики (НБС). Согласно даннымбюро, основной объем работ (85%) выполнен частнымикомпаниями и предприятиями. Более 75% строительно-монтажных работ было выполнено экономическими агентамимуниципия Кишинев.

Moldova’da 2006 y›l›nda%20’lik bir inflaat art›fl› yafland›Moldova Ulusal ‹statistik Bürosu’nun Moldova Haberarac›l›¤› ile duyurdu¤u haberde 2006 y›l›nda inflaat-montajifllerinde bitirilmifl ifl baz›nda, geçen y›la oranla % 20’lik birart›fl gözlendi¤i ve bunun parasal karfl›l›¤›n›n ise 3,74 milyarLei oldu¤u belirtildi. Büronun verdi¤i bilgiye göre bitirilenifllerin %85’i özel sektör ve kurulufllara ait. ‹nflaat-montajifllerinin %75’i Kiflinev Belediyesi acentelerince tamamland›.

Российские ученые приступили к созданиюбеспрецедентной транспортной системы

Сенсацией мировой космонавтики станет российскийкорабль-паром, который будет работать на энергии Солнцаи курсировать между Землей и Луной. Ученые иконструкторы космических институтов и предприятийРоссии приступили к созданию беспрецедентнойтранспортной системы. Она будет подхватывать контейнерыс грузами, выведенными на околоземную орбиту идоставлять их на окололунную. Затем грузы будут опускатьна поверхность Луны. Без этого невозможно промышленноеосвоение Луны, считают российские специалисты.

Rus bilim adamlar›, benzersiz bir ulafl›m sistemi için çal›fl›yorBilim dünyas›nda büyük heyecan uyand›ran bir habere göre Rus uzay gemisi günefl enerjisi ileçal›flacak ve yeryüzü ile ay aras›nda gidip gelecek. Efli görülmemifl bu ulafl›m sistemi için Rusgiriflimciler ve Uzay enstitüsü proje mühendisleri birlikte çal›flt›lar. Bu sistem sayesinde,yeryüzünün belirtilen yörüngesindeki yüklü bir konteyn›r› alarak, ay›n çevresinde bir yörüngeyetafl›yabilecek. Ard›ndan bu yükü Ay’›n yüzeyine boflaltacak. Uzmanlar aksi halde, Ay’›nendüstriyel fethinin mümkün olamayaca¤›n› belirtiyorlar.

Открылся сайт Союза писателей АзербайджанаСоюз писателей Азербайджана совместно с Министерством культуры и туризма разрабатывает специальную программу, цель которой – перевод произведений азербайджанских авторов на русский, английский и турецкий языки. Об этом сообщил напрезентации антологии русскоязычных писателей народный писатель Азербайджана ЧингизАбдуллаев. Переводы будут размещены на недавно открывшемся сайте Союза писателейАзербайджана. Планируется также сделать переводы произведений Нобелевских лауреатов политературе за последние 25 лет.

Azerbaycan Yazarlar Birli¤i’nin web sayfas› aç›ld›Azerbaycan Yazarlar Birli¤i, Kültür ve Turizm Bakanl›¤› iflbirli¤i ile gelifltirdikleri sosyal programçerçevesinde, Azeri yazarlar›n eserleri Rusça, ‹ngilizce ve Türkçeye çevrilecek. Bu konudaki bilgiyi,Azerbaycan’›n Rusça yazanlar antolojisi sunumunda, milli yazar Cengiz Abdullaev duyurdu.Ayr›ca son 25 y›lda Nobel edebiyat ödülü alm›fl edebiyatç›lar›n eserlerinin de tercüme edilece¤iduyuruldu.

Немецкий Heidelberg Cementприобрел грузинский«Сакцементи»Партнер «Sabanci Grubu» Heidelberg Cementкупил грузинский цементный завод«Сакцементи». Руководство компаниисообщило о подписании соглашения опродаже 75% акций ООО «Сакцементи»,которое владеет двумя цементнымизаводами в пригороде Тбилиси, немецкойкомпании Heidelberg Cement. В мае 2006 г.Heidelberg Cement приобрел грузинскуюкомпанию «Картли Цемент».

Alman Heidelberg CementSaqcemen’i sat›n ald›Akçansa’da Sabanc› Grubu’nun orta¤› olanHeidelbergCement’in, Gürcü çimentofirmas› Saqcementi flirketini sat›n ald›.Yap›lan aç›klamada, sektöründe dünyan›nönde gelen gruplar›ndan biri olan Almançimento flirketi HeidelbergCement’in,Gürcistan’›n baflkenti Tiflis yak›nlar›nda ikiçimento fabrikas›n› iflleten ve ülkenin pazarlideri olan Saqcementi’nin yüzde 75hissesinin al›m anlaflmas›n› imzalad›¤›kaydedildi. HeidelbergCement’in 2006May›s ay›nda da bu ülkedeki KartuliCement firmas›n› sat›n alm›flt›.

На хлопковой ярмарке былопродано 1,7 млн т хлопкаВ столице Узбекистана Ташкенте состоялась II Международная ярмарка узбекского хлопка,где было продано 1,7 млн т хлопковоговолокна и подписано около 200 контрактов.Выступая на закрытии ярмарки, министрвнешних экономических связей и торговлиЭльяр Ганиев сообщил, что во время ярмаркибыл подписан ряд контрактов на продажу 1,7млн т хлопка, из которых 600 тыс. т – урожайэтого года, 1,1 млн т – урожай 2007 и 2008 гг.По словам министра, хлопок будет продан вКитай, Россию, Южную Корею, Индию иБангладеш. В прошлом году на подобнойярмарке было подписано соглашение опродаже 1,1 млн т хлопка.

Pamuk Fuar›’nda1,7 milyon tonluk sat›flÖzbekistan’›n baflkenti Taflkent’te bu y›likincisi düzenlenen Uluslararas› ÖzbekPamu¤u Fuar›nda, 1,7 milyon ton pamuklifinin sat›lmas›yla ilgili 200 civar›nda kontratimzaland›. Fuar›n kapan›fl töreninde konuflanD›fl Ekonomik Iliflkiler Yat›r›m ve Ticaret Bakan›Elyar Ganiyev, fuar çerçevesinde 600 bin tonubu y›l, 1.1 milyon tonu ise 2007-2008 y›llar›pamuk rekoltesinden olmak üzere toplam 1,7milyon ton pamuk lifinin sat›lmas›yla ilgilisözleflmeler imzaland›¤›n› aç›klad›. Ganiyev’inaç›klamas›na göre, sat›fl›n büyük bir k›sm› Çin,Rusya, Güney Kore, Hindistan ve Bangladefl’eyap›ld›. Fuarda geçen y›l da 1,1 milyon tonluksat›fl sözleflmesi imzalanm›flt›.


«Чухадароглу» предлагаетпокрытие, защищающее отвзрывов Компания «Чухадароглу», изготавливающая покрытия фасадов зданий,хорошо известна на турецком и евразийском рынках. Предложенныйкомпанией новый вид внешнего покрытия, защищающий здание отвзрывов бомб, получил сертификат соответствия международнымстандартам.

В последние годы компанией «Чухадароглу» были разработаны системыфасадных покрытий, защищающие здания от пожара, пулевыхповреждений и взрывов. Все новые системы были с успехом примененыв строительстве объектов на территории Турции. Компанией былопринято решение о выводе защитных фасадных систем на мировойрынок. С этой целью в лабораториях всемирно известной британскойкомпании «Адвантика» было проведено тестирование новых системпокрытий. По результатам тестирования компании «Чухадароглу» быливручены сертификаты соответствия внешних покрытий зданий мировымстандартам GSA и ASTM.

Разработанная компанией «Чухадароглу» противобомбовая системавнешнего покрытия здания предотвращает расщепление стен здания намелкие осколки, которые обычно являются причиной смертинаходящихся внутри людей. Компания «Чухадароглу» была основана в1954 г. Ахметом Чухадароглу и сначала занималась изготовлениемстальных конструкций разного типа. С 1965 г. компания перешла квыпуску алюминиевого профиля. В 1996 г. было принято решение осоздании холдинга «Чухадароглу», в структуре которого работают 9фирм разного направления.

Çuhadaro¤lu’ndan bombayadayan›kl› kaplamaTürkiye’nin yan› s›ra Avrasya’da önemli projelere imza atan ve pek çokünlü binan›n kaplamas›n› yapan Çuhadaro¤lu Metal’in üretti¤ibombaya dayan›kl› d›fl cephe sistemleri uluslararas› standartlarauygunluk belgesi ald›.Geçti¤imiz y›llarda, yang›na, kurfluna ve bombaya dayan›kl› d›fl cephekaplamalar› gelifltiren Çuhadaro¤lu Metal Sanayi ve Pazarlama A.fi, busistemlerin yurt içindeki testlerini baflar›yla uygulam›flt›. “SecurityGrubu” olarak adland›r›lan bu sistemleri uluslararas› pazarlara sunmakarar› alan Çuhadaro¤lu Metal Sanayi, bu kez ‹ngiltere’nin alan›ndauzman ve tüm dünyada otorite kabul edilen Advanticalaboratuarlar›nda test ettirdi. Baflar›l› sonuçlardan sonra Çuhadaro¤luMetal Sanayi ve Pazarlama A.fi, üretmifl oldu¤u sistemleri içinuluslararas› standartlar›n› onaylayan GSA ve ASTM standart belgeleriniald›.Çuhadaro¤lu Metal Sanayi’nin gelifltirdi¤i bombaya dayan›kl› d›fl cephekaplama sistemi, patlamalar›n yarataca¤› parçalanmaya engel olarak,kopan parçalar›n bina içinde ölümlere yol açmas›n› engelliyor. 1954y›l›nda, Ahmet Çuhadaro¤lu taraf›ndan kurularak, çelik yap› elemanlar›üretimiyle sektöre giren Çuhadaro¤lu, k›sa zamanda liderlik yolundah›zl› ad›mlar atmay› baflard›. 1965 y›l›ndan itibaren faaliyet alan›n›alüminyum do¤rama olarak belirleyen Çuhadaro¤lu, bünyesindekiflirketlerin say›s›n› 9’a yükselterek 1996 y›l›nda ald›¤› holdingleflmekarar› ile Türkiye’nin say›l› holdingleri aras›nda yerini ald›.


Таджикистан отмечает 800-летие Руми26 января в Душанбе состоялась встреча президентаТаджикистана Эмомали Рахмонова с генеральным секретаремПлатформы Диалог Евразия (DA) Эркамом Туфаном Айтавом, входе которой были обсуждены вопросы подготовки кюбилейным торжествам, посвященным 800-летию известногописателя и философа Джалаледдина Руми. Была достигнутадоговоренность о том, что 7-8 сентября в столице Таджикистанасостоится международная конференция, посвященная этойюбилейной дате. Президент Рахмонов поручил издатьизбранные произведения Руми отдельным сборником на пятиязыках: турецком, таджикском, фарси, русском и английском.

Во время встречи президент Рахмонов отметил, что готовмобилизовать все ресурсы для проведения торжеств навысоком уровне. Айтав подчеркнул, что Руми являетсягордостью как турецкого, так и таджикского народа.«Организация международной конференции совместнымиусилиями Турции и Таджикистана является уникальным шансомдля того, чтобы еще раз напомнить всему миру о непреходящемзначении философии великого мыслителя», - сказал Айтав.Айтав также заявил, что Платформа Диалог Евразия выступит спредложением об объявлении городами-побратимамитаджикского города Курган-Тюбе и турецкого города Коньи.Курган-Тюбе считается местом рождения великого философа,Конья стала последним пристанищем Руми на земле.Организаторами международной конференции выступаютправительство Республики Таджикистан, Академия наукТаджикистана, Платформа Диалог Евразия и сетьобразовательных учреждений «Шеляле».

Tacikistan Mevlana’n›n800. y›ldönümü kutlayacak26 Ocak’ta Duflanbe’de Tacikistan Cumhurbaflkan› ‹mamaliRahmanov ve Diyalog Avrasya Platformu (DA) Genel SekreteriErkam Tufan Aytav, ünlü flair ve düflünür Mevlana CelaleddinRumi’nin 800. y›l dönümü kutlamalar›n›n ön haz›rl›kçal›flmalar› için bir araya geldi. Tacikistan’›n baflkentiDuflanbe’de bu özel güne atfen, 7–8 Eylül tarihlerindeuluslararas› forum düzenlenmesi karara ba¤land›.Cumhurbaflkan› Rahmanov, Mevlana’n›n eserlerini Türkçe,Tacikçe, Farsça, Rusça ve ‹ngilizce olmak üzere 5 dildeyay›nlanmas› talimat›n› verdi.Diyalog Avrasya Platformu Genel Sekreteri Erkam Tufan Aytav'›kabul eden ‹mamali Rahmanov, kutlamalar›n en üst düzeydegeçirilmesi için tüm imkânlar› seferber edeceklerini belirtti.Mevlânâ'n›n hem Türk hem de Tacik halk›n›n ortak gururuoldu¤unu ifade eden Aytav da “Mevlânâ'n›n gerçekten kimoldu¤unu ve Mevlânâ felsefesinin ne anlama geldi¤ini Türkiye-Tacikistan iflbirli¤i ile düzenlenecek forum ile dünyaya tan›tmaf›rsat› bulaca¤›z.” diye konufltu. Genel Sekreter Aytav, Konya ileTacikistan'›n Kurgantepe flehirlerinin “kardefl flehir” ilanedilmesi için teklifte bulunacaklar›n› kaydetti. Tacikistan'›ngüneyindeki Kurgantepe, Mevlânâ'n›n dünyaya geldi¤i flehirolarak biliniyor. Kutlamalar›n›n organizatörlü¤ünü Tacikistanhükümeti, Tacikistan Bilimler Akademisi, Diyalog AvrasyaPlatformu ve fielale E¤itim Kurumlar› üstlendi.


Tur Press Panoramaokurun umudu olduTürk okuyucusu bundan iki y›l önce farkl› birgazeteyle tan›flt›. Türkçe ve Rusça yay›n yapan veözellikle eski Sovyetler Birli¤i co¤rafyas›ndanTürkiye’ye gelen kitleye hitap eden TUR PRESSPANORAMA gazetesi, yaflam tecrübeleri, göçmenhaklar›, ikili kültür etkileflimleri ve ekonomikyat›r›mlar› konu ediniyor. Sovyetlerinda¤›lmas›yla dünyan›n dört bir yan›na savrulaninsanlar, kaybettikleri aile üyelerini vesevdiklerini Türkiye’de yine bu gazete arac›l›¤›ylabuluyorlar. Bu amaçla Moskova merkezliyürütülen “Jidi menya” (Bekle Beni) ad›ndakiprogram gazetenin sayfalar›na tafl›n›yor. Gazetenin Genel Yay›n Yönetmeni YuriyPançenko gazeteyle ilgili görüfllerini flu

cümlelerle aç›kl›yor: “Gazetemiz, bafltatüm konularda merkezi bir pozisyonasahip olmak üzere, tüm milletlerden vedinlerden insanlara hitap eden ba¤›ms›zbir gazetedir. Farkl› dinlere ve milletleremensup gazetenin yöneticileri ve sahipleri,14 ve 15 Ekim 2004 tarihlerini gazetenin

kurulufl günü olarak görmektedir (14 Ekim -Kutsal Meryem Ana Günü; 15 Ekim - MübarekRamazan ay›n›n ve Orucun bafllang›c›). Biz hiçkimseye karfl› de¤iliz! Herhangi bir cepheleflmepropagandas› yapan hiç kimseyle ayn› s›ray›paylaflm›yoruz. ‘Sevgili Okuyucular›m›z’ diye sözebafllamak, sadece her hafta TPP sayfalar›n›kar›flt›racak kiflilere de¤il, ayn› zamanda reklamverenlere de hitap ediyoruz - onlar da bizimokuyucular›m›zd›r, üstelik bizimle birlikteyay›n›m›z›n yazarlar›ndand›r ve onlar›n deste¤isayesinde her hafta Türkiye’nin çeflitliflehirlerinde ve s›n›rlar›m›z d›fl›nda var olmaimkan›na sahibiz ve sahip olaca¤›z.”Gemi, uçak ve otellerde okuyuculara ulaflt›r›langazetenin bir de web sayfas› var.www.turpress.com adresinden sanalokuyucusuna da ulaflan web-gazete içeri¤ininsürekli yenilenmesi sayesinde her daim aktiftutuluyor.

Tur Press Panoramaдала читателямнадежду Два года назад турецкие читателипознакомились с новой газетой. Читателямииздаваемой на русском и турецком языкахгазеты TUR PRESS PANORAMA являются, преждевсего, выходцы из стран бывшего СоветскогоСоюза, проживающие в Турции. Тематикагазеты разнообразна, здесь можно найтинужную информацию о культуре, обществе,экономике, ознакомиться с законами ивизовым режимом Турции и стран СНГ. А ещегазета помогает найти следы потерявших другдруга родных и близких. Газета сотрудничает сизвестной телепередачей «Жди меня» ипомогает найти пропавших родственников вТурции.

Вот что говорит о газете ее главныйредактор Юрий Панченко: «Нашагазета – центр сбора информации насамые разнообразные темы, состраниц газеты мы обращаемся кпредставителям разных народов и вер.Члены нашего коллективапринадлежат к разным нациям и исповедуютразные веры. Днем основания газеты мысчитаем 14 и 15 октября 2004 г., потому что 14октября – Покров Пресвятой Богородицы, 15октября в 2004 г. начался пост в Священныймесяц Рамадан. Мы рады всем! Мы никоимобразом не поддерживаем никакуюидеологическую или другую пропаганду,ведущую к конфронтации. Мы пишем: «Дорогиечитатели», обращаясь с этими словами нетолько к тем, кто будет разворачивать страницыTPP для того, чтобы познакомиться с ееавторскими материалами, но и крекламодателям. Они тоже читатели, более того,они соавторы нашего издания, и благодаря ихподдержке мы имеем и будем иметьвозможность еженедельно появляться вразличных городах Турции и за ее пределами».

У газеты, которая распространяется всамолетах, отелях и на морских судах, есть сайтв Интернете: www.turpress.com, которыйпостоянно обновляется, предоставляячитателям свежую информацию.

Компания Daewoo купилаФерганскую текстильную фабрику Ферганская текстильная фабрика вУзбекистане была продана южнокорейскойкомпании Daewoo International за 68 млндолларов. Соглашение о передаче акцийпредприятия было подписано владельцемфабрики Национальным банком Узбекистанаи компанией Daewoo International. Daewooобещает вложить 16 млн долл. вмодернизацию фабрики. Фабрикапроизводит 12 млн кв. м. ткани и около 21 тхлопчатобумажного полотна в год.

Daewoo, Fergana Tekstil’i ald›Özbekistan’daki Fergana Tekstil Fabrikas›,Güney Koreli Daewoo International flirketitaraf›ndan 68 milyon dolar sat›n al›nd›.Sat›fla iliflkin sözleflme, fabrikan›n hisselerinesahip olan Özbekistan Milli Bankas› (NBU) ileDaewoo International aras›nda imzaland›.Daewoo’nun, fabrikan›n modernizasyonuiçin 16 milyon dolar yat›r›m yapaca¤›bildirildi. Fabrikada, y›lda 12 milyon metrekare kumafl ve 21 bin ton pamuklu bezüretiliyor.

Moldova’da heriki kifliden birimaddidurumundanflikayetçiMoldova nüfusununyaklafl›k %43,8’i maddidurumlar›n›n 2006’dadaha kötüleflti¤inidüflünüyor. “Opiniya” adl›ba¤›ms›z sosyolojikhaberleflme hizmetleritaraf›ndan internetteyap›lan anketçerçevesinde, toplumungörüflleri sorguland›.Ankete göre, kat›l›mc›lar›nyaklafl›k %27,9’u geçensene durumlar›nda hiçbirde¤ifliklik yaflanmad›¤›n›savunurken, %26,5’i isemaddi geliflmeyivurgulad›.

В Молдовенедоволен своим

материальнымположением

каждый второйжитель

Около 43,8% населенияМолдовы считает, что в

2006 г. их материальноеположение ухудшилось.

Таковы результаты опросаобщественного мнения,

проведенного независимойинформационно-

социологической службой«Опиния» в Интернете.

Примерно 27,9%участников опроса считают,

что в этом вопросе запоследний год у них не

произошло никакихизменений. 26,5%

отметили прогресс вматериальном плане.

к а р и к а т у р а k a r i k a t ü r

Бехидже Колчак Шарк/Азербайджан Behice Kolçak fiark/Azerbaycan

Documents

Diyalog Avrasya №24