TÜRK TELEKOM BYSAKTÜERYA RAPOR ÖZETİ

T.C. BAŞBAKANLIK HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI TARAFINDAN YAYINLANAN SANDIK VE VAKIFLARINAKTÜERYAL DENETİMİ HAKKINDAKİ MEVZUAT UYARINCA DÜZENLENMİŞ RAPORUN ÖZETİDİR.

1

AKTÜERYAL RAPOR RAPOR ÖZETİ Amaç, TÜRK TELEKOM BİRİKTİRME VE YARDIM SANDIĞI (TÜRK TELEKOM BYS) “bundan böyle Sandık” olarak anılacaktır, Yönetim Kurulunca tarafımdan talep edildiği şekliyle, Sandığın aktüeryal dengesinin tespiti maksadına yönelik olarak, aktüerya bilim disiplini çerçevesinde bir “Aktüeryal Rapor” düzenlemek ve Raporu Vakıf Yönetim Kurulu’na sunmaktır. Sandık ve Sandık tarafından kurulan Fonlar; 31.12.2015 tarihi itibariyle düzenlenmiş bulunan bilançoları, 01.01.2015/31.12.2015 faaliyet dönemindeki Gelir Gider Tabloları, Sandık ve Fonlardaki üye kayıt bilgileri, Yönetim Kurulu ve Genel Kurul Kararları, yönetici ve çalışanlardan alınan sözlü bilgiler ve Sandık mevzuatı çerçevesinde analiz edilmiştir. Bu çalışma, aktüerya biliminin temel dayanakları olan, ölçülebilirlik, öngörülebilirlik, sürdürülebilirlik, nesiller arası dayanışma ve ihtiyatlılık prensipleri çerçevesinde yapılmıştır. Bunlar yapılırken, Sandığın varlığını ebediyen sürdürebilmesine olanak tanıyacak şekilde çalışabilmesine ve bu yolla Sandık kuruluş kanunları ve yönetmeliklerinde yazıldığı şekliyle üyelere karşı olan yükümlülüklerini yerine getirebilmesine yardımcı olmak, mali ve aktüeryal yeterliliğini ölçmek, varsa sorunların çözümünde bilimsel ve evrensel ölçüleri göz önünde bulundurarak objektif çözüm önerileri sunabilmek hedeflemiştir. Varılmak istenen nihai nokta ise; Sandığın halen var olan üyelerinin Sandığa karşı olan yükümlülükleri ile Sandığın kuruluş amaçları içerisinde yer alan şekliyle üyelerine karşı olan yükümlülükleri arasında ileriye yönelik olarak ortaya çıkabilecek olan denge veya dengesizliklerin peşin değerinin hesaplanabilmesidir. Devamla, mevcut üyeleri ve gelecekte kaydedilecek üyeler için Sandığın mali yapısının güçlenerek sürmesini sağlayacak olan yönetim kararlarına katkıda bulunacak somut tespit ve önerilerde bulunmaktır. Sandık, Hazine Müsteşarlığının sınıflandırma mantığında olduğu gibi “Emeklilik Hizmeti” ve “Emeklilik Yükümlülüğü” açısından “Tanımlanmış Katkı” esasıyla işleyen bir kuruluştur. Sandığın ana gayesi, üyelerinin ödediği aidatlarla, üyeleri adına “Emeklilik Ödeneği” adı altında para biriktirmek, bu paraları (aidatlar ve ara ödemeler ile toplanan) üye adına çeşitli yatırım araçlarında değerlendirmek ve mevzuatında belirtildiği usul ve esaslarda geri ödemektir. Sandık bu amaçla kendi hizmetlerinin yanı sıra, üyelerinin çeşitli biriktirme ihtiyaç ve alışkanlıklarına karşılık vermek üzere dört adet fon kurmuştur. Bu fonlar SPK mevzuatına tabi, hükmi şahsiyeti olan fonlar olmayıp bilanço ve gelir gider hesapları Sandıktan ayrı olarak izlenen ve dönemler itibariyle Sandık mali tabloları ile konsolide edilen kuruluşlardır. Sandık emeklilik dışında üyelerine, Ölüm, Maluliyet, Afet, Tedavi Giderleri vb yardımları Sosyal Yardım ve Hizmetler adı altında vermekle de yükümlüdür. Yapılan çalışmalardan görüldüğü kadarıyla, Sandığın Yönetim Kurulu, Sandığın mevzuatı gereği alınacak kararlarda ve uygulamada geniş yetkilerle donatılmıştır. Bu durum Sandık yönetimi ve operasyonuna, süratli karar almak ve uygulamak şeklinde yansımaktadır. Dolayısıyla bu durum, çağımızda hızla değişen sosyal ve ekonomik olaylara karşı pozisyon alınmasını kolaylaştırması açısından olumludur. Sandığın mali büyükleri açısından görüldüğü kadarıyla en önemli hizmetlerinden birisi “Borç Verme” işidir. İleride de görüleceği gibi bu işlev, basiretli, Sandığa ve üyelere yarar sağlayacak şekilde yönetilmekte ve bu durum mali ve aktüeryal sonuçlara olumlu anlamda yansımaktadır.

2

Varsayımlar ( X ) Hesaplamalarda yeni üye girişi olmayacağı varsayılmıştır.

( ) Hesaplamalarda yeni üye girişi olacağı varsayılmıştır.

Mortalite Tablosu: TÜİK 2013 KARMA

Faiz Oranı ( X ) Reel ( ) Nominal Teknik Faiz Oranı: 0,025 Teknik Faiz Oranı: Getiri Oranı: Getiri Oranı: Enflasyon Oranı: Maddi Duran Varlıklar Son Değerleme Tarihi: 31.12.2015 Bu tarih itibariyle defter değeri: 9.435.992 TL ( X ) Raporda Defter Değeri Kullanılmıştır. ( ) Raporda güncel piyasa değerinin bulunmasına

yönelik tahmini değer kullanılmıştır. Aktüeryal Denge (A) Mevcut Varlık: 107.206.547,36 TL (B) Gelecekteki Gelirlerin Peşin Değeri: 256.437.818,25 TL (C=A + B) Aktüeryal Varlık: 363.644.365,61 TL (D) Aktüeryal Yükümlülük: 129.455.843,10 TL (C - D) Aktüeryal Fazla: 234.188.522,51 TL (C/D) Karşılama Düzeyi: 2,80

Sandıkta 19.601 üye bulunmaktadır. Üyelerin ortalama yaşı 46’dır. Üyelerden 7.542 si (%38) kadın, 12.059 u (%62) erkektir. Kadın üyelerin yaş ortalaması 42, erkek üyelerin yaş ortalaması ise 47’dir. Aidat ödemeleri yalnızca üyeler tarafında gerçekleştirilmektedir. 2015 yılında 6.145 yeni üye sisteme dahil olmuş, bunun karşılığında 5.280 üye, emeklilik, istifa ve isteğe bağlı ayrılma gibi çeşitli nedenlerle üyelikten ayrılmıştır. Sandığın üye sayısı 865 kişi artmıştır. Bu artışa rağmen hareketlilik dikkat çekicidir. Bu konuda dikkatli olunması önerilmektedir. Sandıktan 2015 yılı itibariyle toplam 1820 kişi maaş almaktadır. Maaş alanlara ödenen toplam tutar 19,792,498.67 TL’dir. Maaş hesaplamaları aktüeryal esaslarla değil finansal esaslarla yapılmaktadır. Dolayısıyla bu kişilere ait rezerv hesaplamaları, gerek Sandığın gerek fonların aktüeryal analizinde zaten dikkate alınmıştır. Bu nedenle emekli maaşı alan kişiler, bu raporda aktüeryal anlamda “pasif üye” olarak değerlendirilmeyecektir. “Aktüeryal Analiz” için baz senaryoda ve duyarlılık analizlerinde kullanılan faiz oranı “reel faiz”dir. Baz senaryoda getiri oranı ve reel faiz oranı bir birine eşit ve yıllık % 2,5 olarak varsayılmıştır. Enflasyon oranı % 0 kabul edilmiştir. Üyelerin emeklilik yaşı kadın-erkek ayırımı yapılmaksızın ortalama 55 olarak kabul edilmiştir. Ölüm riskinin ölçülmesinde ortalama yaş metodunun kullanılması tercih edilmemiş olup, bunun yerine daha hassas sonuçlar veren gerçek yaş metodu kullanılmıştır. Hesaplama üye bazında gerçekleştirilmiştir. Yapılan hesaplamalar sonucunda 2015 yılı sonu itibariyle üyelere ödenecek Emeklilik Ödeneği toplamının peşin değeri, sandık hesaplarıyla paralel olarak 128.870.201,33 TL olarak bulunmuştur. Bunun yanı sıra Ölüm Yardımının peşin değeri ise 585.641,77 TL olarak hesaplanmıştır. Sandıkta

3

“Ölüm Riski” için karşılık ayrılmamaktadır. Bu nedenle Sandık Ölüm Riskini her yıl yeniden hesaplamalı ve bu risk tutarı kadar karşılık ayırmalıdır. Ayrıca Sandık üyelerinin emeklilik dönemlerine dek ödeyecekleri aidatların peşin değeri 256.437.818,25 TL olarak hesaplanmıştır. Bunların sonucunda 2015 faaliyet yılında Sandık 234.188.522,51 TL aktüeryal fazla vermektedir. Bu sonuç son derece tatmin edicidir. Sandığın toplam aktifleri 139.396.981,52 TL’dir. Bu rakam önceki yıla göre %7 oranında artış göstermiştir. Olumlu bir seyir söz konusudur. Dönen Varlıklar 122.265.344,23 TL’dir. Önceki yıla göre %1 e yakın bir artış söz konudur. Duran Varlıklar 17.131.637,29 TL’dir. Önceki yıla göre %88 artış söz konudur. Duran Varlıkların içerisindeki Mali Duran Varlıkların 7.147.720,72 TL olduğu görülmektedir. Önceki yıla göre %89’luk artış söz konudur. Aktüeryal analizde üzerinde en fazla durulması gereken husus Mali Duran Varlıkların değeridir. Herhangi bir vakıf ya da biriktirme sandığı için en olumlu gelişme Mali Duran Varlıklardaki artıştır. Çünkü bu durum Sandığın faiz ve diğer otonom yatırım araçları dışında gelir getirici yatırımlara yöneldiğini ve bunlardan sonuç aldığını, iştiraklerinin değerlerinin arttığını gösterir. Üyeler ve Sandık için en önemli güvence bu gelişmedir. Maddi Duran Varlıklar ise 9.435.992,00 TL’dir. Önceki yıla göre %99 oranında bir artış söz konudur. Sandık Genel Yönetmeliği 13. Maddesi B) bendi gereği, Sandık gayrimenkullerinin değeri ekspertiz yaptırılarak piyasa fiyatları üzerinden hesaplanmamakta, bunun yerine “Yeniden Değerleme” yoluyla deftere kaydedilmektedir. Yeniden Değerleme oranı olarak yönetmeliğin yine aynı maddesinde belirtildiği gibi “Sandık Kar Payı Oranı” esas alınmaktadır. Yine aynı maddede devamla “Bu oran Maliye Bakanlığının belirlediği yeniden değerleme oranının üzerinde olamaz.” denilmektedir. Sandığın 2015 yılı kar payı BYS1 tipi üyeler için %8,57, BYS2 tip üyeler için ise %8,47’dir. Maliye Bakanlığının açıkladığı tebliğe göre 2015 yılı emlak yeniden değerleme oranı %5,58’dir. Bu duruma göre eğer mevcutlar söz konusu olsa idi gayrimenkullerdeki artış en fazla %5,58 oranında olmalıydı denilebilir. Oysa Sandığın gayrimenkullerinin önceki yıla göre değer artışı %99 dur. Buradan anlaşıldığı kadarıyla Sandık 2015 yılında yaklaşık olarak mevcut gayrimenkul varlığı kadar yeni gayrimenkul edinmiştir. Bu gelişme de son derece olumludur. Dönen/Duran Varlıklar dengesi yönüyle yorumuz; Sandığın bu anlamda da olumlu bir gelişme gösterdiğini işaret etmek yönündedir. Çünkü 2014 yılında Duran Varlık/Toplam Varlık oranı %7 iken 2015 yılında bu oran % 12 ye yükselmiştir. Bu oranın bir sosyal yardımlaşma kurumunda ideal olarak en az %20, en fazla %40 olması gerekmektedir. Oranlar ülkeden ülkeye ve kuruluşun amaçlarına göre küçük farklılıklar göstermekle birlikte dünyada genel anlamda kabul gören oranlardır. Gelecek yıllarda Sandığın, Duran Varlık/Toplam Varlık oranın daha da artacağını umut edilmektedir. Mali ve Maddi Duran Varlıklarda 2015 yılında görülen artış bu gelişmenin sağlanabileceğinin habercisidir. Ancak, Sandık yönetimi ideal durumu bir an önce yakalamak için acele etmemelidir. Aksi halde Sandığın mevcut olumlu dengesinin zarar görmesi hali (yatırım tercihlerindeki olası hatalar, genel ekonomik seyir ya da konjonktürün yol açacağı sonuçlar, üye memnuniyetsizliği ve bunun istenmeyen sonuçları gibi nedenlerle) ortaya çıkabilir. Amacın gerçeklemesi sabırla ve bir plan dahilinde makul bir zamana yayılmalıdır.

4

Dönen Varlıkların içersindeki Hazır Değerlerin 9.203.072,22 TL olduğu ve bir önceki yıla göre %92’lik bir artışın sağlandığı görülmektedir. Bunun en önemli nedeni faiz gelirden ziyade menkul kıymet satış gelirlerindeki artıştır. Böyle olmakla birlikte menkul kıymetlerin değeri korunmuştur. Bu durum Sandığın 31.12.2015 tarihli bilançosunda görülmektedir. Bir başka deyişle menkul kıymetlerin satışı yapılarak geliri realize edilmiş ve gelir kaydedilmiş, bununla birlikte aynı tutarda menkul kıymet tekrar edinilerek varlıkların yapısı korunmuştur. Bu anlamda da olumlu bir durum söz konudur. Alacaklar içerisinde “Ortaklardan Alacaklar” başlığı altında 75.040.678,04 TL’lik bir değer olduğu görülmektedir. Buradan anlaşılan, üyelerin borçlanmaları nedeniyle Sandığın üyelerden alacaklarının “Ortaklardan Alacaklar” adıyla muhasebe kayıtlarına yansıtıldığıdır. Söz konusu edilen rakam Gelir Tablosunda “Ortaklardan Alacaklar” başlığında görülmektedir. Söz konusu alacaklar ortaklardan değil “Üyelerden Alacaklar” şeklinde adlandırılmalıdır. Israrla vurgulamak gerekirse (Bu konuya ileride daha ayrıntılı olarak değinilecektir) üyeler, Sandığa ortak değildir yalnızca üyedir. Alacaklar rakamının bir önceki yıldan daha az olması da olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Buradan, üyelere verilen borçların tahsilinde sorun olmadığını ve borç verme hizmetinin de kontrol altında tutulduğu anlaşılmaktadır. Son olarak Genel Yönetim Giderlerine bakılacak olursa, Sandığın 2015 yılında 2.561.261,16 TL Genel Gider yaptığı görülmektedir. Bir önceki yıla göre artış yalnızca % 4 düzeyindedir. Son derece olumlu olarak değerlendirilen bu gelişmeye rağmen şu hususun belirtilmesinde fayda görülmektedir; Sandık nitel ve nicel açıdan hızla büyümekte, üye sayısı, iştirakleri, faaliyet çeşitliliği artmakta ivmelenmektedir. Genel Giderlerin sıkı kontrolü ile tasarrufa önem verilmesi olumludur. Ancak, Sandığın diğer büyüklükleri ve faaliyetin niteliği hızla çeşitlenip artarken, Genel Yönetim Giderlerinin fazlaca baskılanmasının da hizmet ve operasyonda sorunlara yol açılabileceği, bu durumun orta/uzun vadede telafisi zor ve daha masraflı bazı durumlar ortaya çıkaracağı hususu Sandık yönetimi tarafından göz önünde bulundurulmalıdır. Sonuç olarak Sandık varlıkları mükemmel bir şekilde yönetilmekte ve varlıklar çeşitlendirilerek olası her türlü risk bertaraf edilmektedir. Bu strateji ve başarılı uygulama çok olumlu bir husus olarak göze çarpmaktadır. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu raporun düzenlenebilmesi amacıyla yapılan çalışma ve değerlendirmeler sonucunda TÜRK TELEKOM BİRİKTİRME VE YARDIM SANDIĞI’NIN mali, aktüeryal ve demografik açılardan son derece güçlü ve sürdürülebilir yapıda bir kuruluş olduğu sonucuna varılmıştır.

Sandık Tanımlanmış Katkı esaslarıyla çalışmaktadır.

Katkılar (Aidatlar) üyeler tarafından ödenmekte ve Sandığın katkılara her hangi bir katılımı bulunmamaktadır.

Sandığın üye sayısı yeterli büyükte olup ülkenin bu anlamdaki en büyük kuruluşlarından biridir.

Türk Telekom Biriktirme ve Yardım Sandığı 2015 yılı sonu bilanço büyüklüğü 139.396.981,52 TL’dir.

5

Sandığın 2015 yılı verilerine göre 234.188.522,51 TL aktüeryal fazlası mevcuttur.

Sandığın 31.12.2015 tarihi itibariyle 19.601 üyesi bulunmaktadır. Üye sayısı her yıl olduğu gibi 2015 yılında da artmıştır.

Sandığın toplam aktifleri 139.396.981,52 TL’dir. Önceki yıla göre %7 oranında artış göstermiş olmasıyla son derece olumlu bir seyir söz konusudur.

Sandığın Mali Duran Varlıkları 2015 yılında, bir önceki yıla göre %89 artışla 7.147.720,72 TL ye yükseltilmiştir. Bu sonuç son derece olumludur.

Duran Varlık/Toplam Varlık oranı 2014 yılında %7 iken 2015 yılında % 12 ye yükselmiştir.

Dönen varlıkların analizinden anlaşıldığı kadarıyla Hazır Değerlerin 9.203.072,22 TL olduğu ve bir önceki yıla göre %92’lik bir artış gerçekleştirildiği görülmektedir. Bunun en önemli nedeni faiz gelirinden ziyade menkul kıymet satış gelirlerindeki artıştır. Bu son derece olumlu gelişmenin devam etmesini dilemekteyiz.

Sandık üyelere verdiği borçlardan doğan alacaklarını son derece sıkı bir biçimde takip etmektedir. Bu durum, toplam varlıklar bir yıl öncesine göre %7 artığı halde alacakların düşmesinden dolayı açık bir şekilde izlenebilmektedir.

Sandığın 2015 yılı sonunda açıkladığı kar payı BYS1 İçin %8,57 BYS2 için ise % 8,47’dir.

Yapılan duyarlılık analizleri sonucunda Sandığın varlık yapısının ve aynı zamanda demografik özelliklerinin faiz ve mortalite risklerine karşı son derece dayanıklı olduğu ölçülmüştür.

Son solarak belirtmek gerekirse, TÜRK TELEKOM BİRİKTİRME VE YARDIM SANDIĞI’NIN durumu her bakımdan, özellikle mali açıdan ve aktüeryal anlamda son derece sağlam, güvenilir ve gelişmeye açıktır. Saygılarımla. Gökhan DERELİ Aktüer Sicil No: 22 23.06.2016/İstanbul