DOÇ. DR. DOĞAN GÖÇMEN

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ

FELSEFE BÖLÜMÜ

Felsefe neyi öğretir?

Düşünme söz konusu olduğunda felsefe ne düşünmemiz gerektiğini değil, nasıl

düşünmemiz gerektiğini öğretir. Mutluluk sorusu söz konusu olduğunda

felsefe nasıl mutlu olunacağını değil, mutluluğun ne olduğunu öğretir.

Sorular

Mutluluk nedir? Mutluluk bir durum mudur? Mutluluk sürekli biriken bir

süreç midir? Mutluluk, her edimde

kendisini ifade eden sürekli biriken bir özgürlük müdür?

Mutluluk sadece ömrün sonunda

ulaşılacak uzak bir amaç mıdır?

Mutluluk hayatta atılan her adımda yaşanması

gereken bir özgürlük/amaç mıdır?

Mutluluğun araçları var mıdır?

Mutluluğun araçları nelerdir?

Araçları iç ve dış araçlar olarak ayırmak mümkün

müdür? Dış araçlar nelerdir? İç araçlar nelerdir?

Amaç ve araç uyumluluğu zorunlu mudur?

Mutluluk mümkün müdür?

Yaşamın anlamı ve amacı

«…bütün bilgi ve istek bir iyiyi amaç edinir; bunu toplum yönetme sanatının amaç edindiği iyi olarak tanımlamak gerekir; ve bu edimler dünyasında ulaşılabilir bütün iyilerin en üstün olanıdır. İsim konusunda çoğu anlaşıyor: yığın ve eğitimli olanlar mutluluk diyor ve iyi yaşamayı ve iyi durumda bulunmayı mutlulukla aynı anlamda alıyorlar (NE, 1095a 15 -20).»

«Bütün tatmin veya çoğunlukla dendiği gibi

mutluluk aslında özü itibarıyla her zaman

negatiftir ve hiçbir şekilde pozitif değildir. O, köken

bakımından ilk olan ve bize kendiliğinden gelen

mutlu kılıcı bir şey değildir. Tersine, o hep

bir arzunun tatmin edilmesi olmak

zorundadır.»

Art

hu

r S

cho

pen

hau

er

«Zira arzu, yani yoksunluk her haza

öngelen koşuldur. Ama tatminle birlikte arzu ve takiben haz da biter. Bu

nedenle tatmin veya mutlu kılma hiçbir

zaman bir acıdan, bir yoksunluktan

kurtulmadan daha fazla olamaz (§ 58).»

Art

hu

r S

cho

pen

hau

er

«Felsefe bilimden şu soruyu sormakla ayrıldı:

insanın en mutlu yaşamasına yol açan

dünyaya ve yaşama dair bilgi hangisidir? Bu

Sokratik okullarda oldu: mutluluğu temel alan bakış açısı nedeniyle

bilimsel araştırmanın kan damarları tıkandı –

ve bu bugün de hala yapılır »

Fri

ed

rich

Nie

tzsc

he

«Erdem mutluluğu takip eder» değildir,

tersine daha güçlü olan asıl kendi mutlu

durumunu erdem olarak belirler. |Kötü edimler daha güçlü ve erdemli

olanlara aittir: niteliksiz, alçak davranışlar tabi

kılınmış olanlara.»

Fri

ed

rich

Nie

tzsc

he

«En güçlü olan insan, yaratıcı olandır, en kötü olan olmalıdır, çünkü o,

kendi idealini diğer insanlara dayatır, onların

bütün kendi ideallerine karşı ve onları kendi

tasavvuruna göre dönüştürür. Kötü olan burada: sert, acı verici, dayatmacı demektir.» F

rie

dri

ch N

ietz

sch

e

Psikoloji ‘insan ne istiyor?’ diye sorar. Yanıt: ‘mutlu olmak’.

O halde, insanın bütün edimlerinde mutlu olmaya dair bir istek/niyet vardır.

Peki mutluluğu elde etmenin aracı nedir? Erdem.

Neden erdem? Erdem akıllılığın en yüce olan halidir. Akıl ise hata yapmaya karşı tek garantidir.

O halde, bir «erdem olarak akıl mutluluğa giden yoldur.» F

rie

dri

ch N

ietz

sch

e

Peki insan gerçekten mutluluğu mu istiyor? Hayır!

İnsan aslında mutluluğu aramıyor. İnsanın yaşamak istediği haz duygusu, aslında bir güç duygusudur.

Buna karşın en yüce akıl, açık ve seçiktir, soğuktur. Bu nedenle sıcak mutluluk duygusunu yaşatması mümkün değildir?

Peki nedir mutluluğun sıcak duygusunu yaşatacak olan? Her tür sarhoşluk…

Fri

ed

rich

Nie

tzsc

he

«Eskiçağ filozofları sarhoş eden –bilincin mutlak soğukluğunu ve tarafsızlığını olumsuz etkileyen

her şeye karşı mücadele ettiler… Onlar yanlış önkoşullardan

hareket ettikleri için tutarlıydılar: bilinç yüksek, en üstün durumdur,

mükemmelliğin önkoşulu – oysa karşıt olan gerçektir».

Sokrates: akıl = erdem = mutluluk Fri

ed

rich

Nie

tzsc

he

Mutluluk değil, GÜÇ/İKTİDAR

Akıl/berrak bilinç değil, SARHOŞLUK

Erdem değil, İÇGÜDÜ

Fri

ed

rich

Nie

tzsc

he

Felsefe ve mutluluk kavramı

Joachim Ritter (1903 – 1974)

«… mutluluğun zenginlik, şeref, güç, sağlık, uzun yaşam vesaire olduğu tasavvuru felsefeden daha eskidir ve çağlar boyunca (taşıyıcısı insanın gereksinimidir) ondan bağımsız olarak varolur… Felsefenin ona yönelmesi, şairin, mutluluğun ve mutsuzluğun tanrıların ve kaderin (bir –DG) vergisi ve onlar dolayımıyla gerçekleşen ziyaret olduğuna dair yarattığı inanma ve güvenin kırılmaya başlamasıyla olur.»

Joachim Ritter

Mutluluk konusunun taşıyıcısı insanın gereksinimidir.

Mutluluk konusu felsefeden önce vardı ve yüzyıllarda felsefeden bağımsız olarak da varolmuştur, bundan sonra da varolabilir.

Joachim Ritter

«…insan, tanrıların sağlam ve emin yeri olan gökyüzü ile ilişkisinde kendisinin olmadığının bilincine varır…»

«…insan kaderin amaç edinilmesini emrettiği ne gündüzü bilirdi ne de geceyi…»

«…ve ölümlü olan sadece ölümlü olanı düşünür, ölümsüz olanı değil…

Joachim Ritter

«Demokritos tarafından Dike’nin gücü elinden alınır ve insanın çaresizliğinden kaçış ve çaresizliğine bahane olan (bir –DG) ‘tasarım’ (εἴδωλον) olarak yorumlanır».

Joachim Ritter

«Demokritos, Dike’nin karşısına olumlu pratik zekalılığı ve ihtiyatlılığı koyar. Dike’nin zekalılığa karşı yapabileceği çok fazla bir şey olmaz; ve yaşama yön verme konusunda pratik keskin bir bakış çoğu şeyi doğrultmasını bilir».

Joachim Ritter

«İnsanın zorunluluğun ve kaderin hakimiyetine tabi olduğu dış iyilerin ve bedensel hazın mutluluğundan insanın iyi iç kuruluşuna ve ondan çıkarımsanan edime ve yaşama geçişte felsefenin taşıyıcısı olduğu mutluluk kavramı yaratılır.»

Joachim Ritter

«Mutluluk zenginlik ve mülkiyet değildir. Tersine, mutluluk insanın ruhunda ve ruhsal tutumunda temellendirilir. Ün ve zenginlik bilerek kavrama olmadan emin olunmayan sahiplenmedir.»

Joachim Ritter

Büyük çelişki

Filozof merkezci bakış Tanrı vergisi midir? Doğadan mı gelir?

Mutluluk içte midir, yoksa dışta mıdır?

Modern mutluluk

İnsan yaşadığı sürece bitmez

tükenmez gereksinimleri olan bir varlıktır.

Mevcut gereksinimlerin giderilmesi sürekli yeni

gereksinimlerin oluşmasına sebep oluyor.

Th

om

as

Ho

bb

es

İnsan kapasitelerinin bütünüdür ve kapasitelerini

geliştirebildiği oranda mutludur. Ba

ruch

de S

pin

oza

Go

ttfr

ied

Wil

he

lm L

eib

niz

John Locke

Mutluluk bir durum mudur yoksa

sürekli biriken ve artan bir süreç midir?

Mutluluk sadece bireysel midir, yoksa aynı zamanda toplumsal/ulusal mıdır?

Bireyin ve toplumun/ulusun mutluluğu bütün insanlığın mutluluğunu şart koşmaz mı?

Toplum bir gereksinimler sistemidir. Bu

bakımdan toplumsal varlığın anlamı

özgürlük ve mutluluktur.

Mutluluk zorunlu olarak aynı zamanda

geneli kapsar.

G. W

. F

. H

eg

el

«Mutluluk nedir?» sorusunun yanıtı Ekonimi

Politik’te yatmaktadır. Lu

dw

ig A

. F

eu

erb

ach

Emek nedir? Zaman, insanın kendisini

gerçekleştirdiği mekandır. Ka

rl M

arx

Yirminci yüzyıl

Mutluluk mutluluktur! L

ud

wig

Marc

use

«Hiç anlaşamamış olmaları,

filozoflardan mı kaynaklanır?

Mutluluk kelimesi bütün

dillerde çok anlamlı bir şeydir. L

ud

wig

Marc

use

«O, etrafında bir yığın uyduyu

etrafında toplayan güneştir: hoşlanmak,

keyif, rahatlık, haz, huzur, sevinç,

derin mutluluk duygusu, selamet…» L

ud

wig

Marc

use

Mutluluk mutluluktur!

Lu

dw

ig M

arc

use