1

Doç. Dr. Zekeriya Aktürk01 Ekim 2009

Atatürk Üniversitesi Tıp FakültesiAtatürk Üniversitesi Tıp FakültesiErzurumErzurum

AİLE HEKİMLİĞİAİLE HEKİMLİĞİEn eski hekimlik – Yeni bir uzmanlıkEn eski hekimlik – Yeni bir uzmanlık

0535 7140843zekeriya.akturk@gmail.com

http://aile.atauni.edu.tr

2

Hedefler

• Aile hekimliğiyle ilgili kavramları açıklayabilmek

• Aile hekimliğini tanımlayabilmek

• Aile hekimliğinin temel özelliklerini sayabilmek

• Aile hekimliğinin kısa tarihçesini açıklayabilmek

3

Önce kavramlar

• Genel pratisyen General practitioner

• Aile hekimi Family physician

• Aile hekimliği FM/GP

• Aile doktoru Family doctor

• İlk başvuru hekimi First contact physician

• Kapsamlı bakım Comprehensive care

• Birinci basamak Primary care

4

Coğrafya bilgilerimizi hatırlayalım.

Dikkatle bakınız!

Bu bölgeyi tanıdınız mı?

5

6

Tarihten beri var olan iki yaklaşım

• Natural (doğal)– Kos Ekolü

• Generalist (MÖ 460-377)

• Conventional (geleneksel) – Knidos Ekolü

• Organ ve dokular (specialist)

7

Leuwenhorst tanımı (1974)

• Genel pratisyen, yaş cins ve rahatsızlık ayırımı yapmaksızın bireylere, ailelere ve bir sağlık birimine bağlı nüfusa kişisel ve sürekli birinci basamak sağlık hizmeti sunan tıp fakültesi mezunudur. Onu farklı kılan bu işlevleri sentez edişidir. Muayenehane, ev, klinik, ya da hastanede hizmet sunar.

8

• Aile Hekimi, kendine özgü eğitim içeriği, araştırması, kanıt temeli ve klinik uygulaması olan akademik ve bilimsel bir disiplin ve birinci basamak yönelimli klinik bir uzmanlıktır.

European definition of GP/FM, WONCA 2002

Wonca tanımı (2002)

9

Aile hekimliği ayrı bir disiplin midir?

• “Dahiliye + Çocuk + KD + Psikiyatri + Acil = aile hekimliği” denklemi doğru mudur?

• Rotasyonlardan aldığı bilgiler çıkıldığında geriye ne kalır?

10

Aile hekimliğinin esas bileşenleri

• Bakıma ulaşım

• Bakımın sürekliliği

• Kapsamlı bakım

• Bakımın koordinasyonu

• Ortama uygun bakım

Saultz 2001

11

Aile hekimi, filmin bir karesine değil, tamamına bakar!

12

13

GP/uzman oranı: ABD

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1930 1940 1950 1960 1970

14

AH’ne Rağbet Neden Azaldı?

• Yeterince kazanamıyor

• Saygınlığı yok

• Okulda anlatılmıyor

• Uygulama şartları iyi değil

• Siyasi yatırım için uygun değil

15

Flexner’in yanılgısı

• “İyi hekimlik uzmanlaşmaktır”

• “Genel tababet kötü hekimlik demektir”

16

Oysa…

• Aile hekimi tıbbın tamamından anlar. Nadir görülen

hastalıkları tanıyabilir.

• Sık görülen hastalıkları en iyi GP bilir.

• Branşlaşma belirsizliği önlemez; sadece problemi

çevreden izole eder. Bu ise resmin tamamını

kaybetmemize neden olur.

• Bilim ilerledikçe bilgi artar ama bilgi yükü azalır.

• Tıbbi hatalar bilgi değil ilgi eksikliğinden olmaktadır

17

Flexner 1930

• “Korkarım ki, bilimsel tıbbın hızlı gelişmesi bize eski nesil hekimlerin geniş kültürleri ve kapsamlı hizmetlerine mal olmaktadır!”

18

ABD 1960’lı yıllar

• GP’lerin %35’i kötü uygulama yapıyor• Tıp ve teknoloji gelişmiş ama hastalar memnun değil• Mezuniyet öncesi ve sonrası eğitim arasında bağ yok• Eğitim-beceri-hizmet arasındaki ilişkiler belirsiz• İhtisas rutin• Koruyucu hekimliğe yeterli ilgi yok• Şehirleşme artmış

19

Aşırı uzmanlaşmanın sonuçları

• Fragmentasyon

• Uzmanlar arasında koordinasyon problemi

• Kapsamlı bakım sunamama

• Sürekli bakım sunamama

• Tıp eğitiminde zorluklar

20

Aile hekimi olmazsa…

• Hastane ve acil servislere başvuru artıyor• Branş uzmanları esas görevlerini yapamıyor• Koruyucu hekimlik uygulanamıyor• Ekonomik sonuçlar• Hastalar sahipsiz

– kendileri karar veriyor– Eczacı, arkadaş…– Kendi kendine tedavi– Alternatif iyileştiriciler

21

Millis Raporundan (1962)

• “Bir ülser hastası cerraha, psikiyatriste veya

eczaneye ihtiyaç duyabilir. Hepsinden anlayan

bir doktor gerek. Hastayı diğerlerinden

anlamayan birine mahkum edemeyiz!”

22

Alma Ata 1978 “Herkese Sağlık”

• Temel Sağlık Hizmetleri: bir toplumdaki birey ve ailelerin geneli tarafından kabul görecek şekilde ve onların tam katılımı sağlanarak devlet ve toplumca karşılanabilir bir bedel karşılığında verilen sağlık hizmetleridir.

23

• Aile Hekimliği bir disiplin olarak tanımlanmalıdır.• Temel tıp eğitimi, sonraki uzmanlık eğitimi için

uygun bir temel sağlamalıdır. • Aile Hekimliği disiplini her tıp okulunda

öğretilmeli ve aile hekimi/dal uzmanı dengesi kurulmalıdır.

• Her ülkede aile hekimliği mezuniyet sonrası uzmanlık eğitim programları oluşturulmalıdır.

WHO-WONCA Joint Conference Ontario, 1994

“Toplumun Gereksinmelerini Gözeten Bir Sağlık Hizmeti ve Tıp Eğitimi Sistemi Oluşturmak İçin

Öneriler”

24

• Evrensel nitelikte ulaşılabilirliği olan, aile ve toplum yönelimli, altyapı, personel ve hizmet sunum standartları bakımından güçlendirilmiş birinci basamak sağlık hizmetleri, sistemin merkezinde yer almalı,

World Health Declaration, WHO, 1998

25

• Birinci basamak hizmetler, esnek, ihtiyaçlara yanıt veren bir hastane sistemi tarafından desteklenmelidir

• Hizmet sunum basamakları arasında entegrasyon sağlanmaldır

• Çağdaş koşullara uygun ve basamaklar arası geri bildirim sistemi içeren sevk zinciri hayata geçirilmeldir

World Health Declaration, WHO, 1998

26

• Sağlık hizmetleri her aşamada bilimsel kanıtlara dayalı olarak yürütülmelidir

• Sağlık hizmetleri iyi kalitede ve maddi olarak karşılanabilir bir biçimde sunulmalı,

• Sağlık hizmetleri uygun bir teknoloji ve enformasyon sistemine sahip olmalı

• Sağlık hizmetleri sürdürülebilir nitelikte finansmana sahip olmalı

World Health Declaration, WHO, 1998

27

• İhtiyaç – Kişileri ve aileleri, içinde yaşadığı toplumun bir

parçası olarak ele alan, yaş, cinsiyet ve hastalık ayırımı yapmaksızın kesintisiz ve bütüncül sağlık hizmet sunabilen bir hekim

• Çözüm– Aile hekimliği

28

• Peabody 1923

• College of General Practitioners 1952

• Willard Komisyon raporu 1966

• Millis Raporu 1966

• American Board of Family Practice 1969

Kilometre Taşları

29

Türkiye’de AH

• 1940: Genel tababet ihtisası• 1961: 224 sayılı yasa• 1983 Tababet Uzmanlık Tüzüğü• 1985 Eğitim hastanelerinde AH• 1988 AHUD, 1990 TAHUD• 1993 YÖK kararı• İlk anabilim dalları:

– Edirne, Eskişehir, Adana, Kocaeli

• 2004 Aile Doktorluğu Geçiş Eğitimi

30

Türkiye’de

• 1993: İlk ulusal kongre (İstanbul)– 7. kongre 2006 İzmir

• 2001: İlk aile hekimliği günleri (Edirne)– 3. aile hekimliği günleri 2005 Aydın

• 1997: Türkiye Aile Hekimliği Dergisi– 3 ayda bir

• 2003: TR Wonca’ya tam üye• 2005: TR Wonca Dünya konseyinde temsil edildi• 2008: Avrupa aile hekimliği kongresi Türkiye’de

31

Sayılar

• ABD 2000– 60212 aile hekimi– 300 milyon nüfus– 1 aile hekimi/5000 kişi

• TR 2009– 2500 aile hekimi– 70 milyon nüfus

32

Sağlıkta dönüşüm projesi

http://www.worldbank.org.tr/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ECAEXT/TURKEYEXTN/0,,contentMDK:20274795~pagePK:141137~piPK:141127~theSitePK:361712,00.html

33

Karıştırılmaması gereken iki kavram

• Aile hekimliği uzmanlığı

• Aile hekimliği sistemi

34

Aile sağlığı merkezi

35

Toplum sağlığı merkezi

36