Docentprofessionalisering in het medisch onderwijs:

waarom zòu je?

NVMO werkgroep docentprofessionalisering

Programma

• Verschillende perspectieven voor docentprofessionalisering

• De stand van zaken in de UMC’s

• Kwaliteitszorg Basis Kwalificatie Onderwijs (BKO)

• Ervaringen van docenten

NRC-Handelsblad, 8 maart 2010

UK, 20 januari 2005UK, 20 januari 2005 NRC-Handelsblad, 25 januari 2005NRC-Handelsblad, 25 januari 2005

NRC-Handelsblad, 6 januari 2008NRC-Handelsblad, 6 januari 2008

Verschillende perspectieven voor docentprofessionalisering?Willem de Grave

“Leerzaam! Vele belangrijke onderwijskundige aspecten konden aan bod komen, en

gedeeltelijk ook in hun samenhang. Heb je het over doelstellingen, dan heb je het niet alleen

over lesinhoud, maar ook over lesopzet en toetsen. Heb je het over toetsen, dan heb je het

over lesinhoud, en over evaluatie van je onderwijs, etc.”

Verschillende perspectieven voor docentprofessionalisering

– De stake-holder benadering

– De niveaus-benadering

– De veranderingsbenadering

– De transfer benadering

– De onderwijs expertise benadering

– Dilemma’s en paradoxen

– BKO als case

Stakeholders- benadering

Wie zijn de stakeholders?

• Stakeholder theorie– Studenten– Docenten– Directie– Regionaal (OOR)– Landelijke organisaties (NFU, NVMO, KNMG)– Ministerie– Instanties Accreditatie

De niveaus benadering

• Percepties van individuele docent over belang docentprofessionalisering– Participatie– Non participatie

• Percepties van hoofden vakgroepen, afdelingen, teams over belang docentprofessionalisering– Een casestudy

• Percepties beleid (organisatieniveau) over belang van docentprofessionalisering

“Behoud goede en gemotiveerde docenten, maak alleen hen UD, UHD en verplicht hoogleraren echt onderwijs te geven.”

De veranderingsbenadering

• Het implementatieprobleem van innovaties in het onderwijs

Het implementatie probleem

De veranderingsbenadering

• Het implementatieprobleem van innovaties in het onderwijs

• De docent als cruciale variabele

– Praktijkkennis van de docent

• Cocreatie in het onderwijs (bottum-up en topdown innovatie)

• Docentprofessionalisering en kwaliteitsbewaking

• Andere werkvormen voor docentprofessionalisering

Ontwikkelingen in faculty development

(Steinert 2011)

De transfer benadering

• De niveaus van Kirkpatrick• Transfer van training• Kenmerken effectieve programma’s

Onderwijskwalificatietrajecten richten zich met observaties op het derde niveau van Kirkpatrick: Evalueren om te

bepalen in welke mate de cursist de nieuw aangeleerde vaardigheden en/of kennis in zijn job gebruikt. Voor veel mensen is dit het kernpunt: Kunnen ze er wat mee in hun

baan?

Onderwijs expertise benadering

• Wat is onderwijsexpertise?– Praktijkkennis

– PCK

– TPACK

• Wat is expertiseontwikkeling?

• Docentprofessionalisering en expertiseontwikkeling– Onderwijsportfolio

– Leadership in education

“Het dwingt me tot nadenken over mijn wensen voor de

toekomst. Waar wil ik me nog meer in ontwikkelen en hoe ga

ik dat bereiken?”

Dilemma’s en paradoxen

• Separate versus integrale aanpak– Relatie met Personeelsbeleid– Relatie met Kwaliteitsbewaking– Relatie met Strategie van organisatie– Relatie met Verandermanagement

• Spanning tussen taken onderwijs – onderzoek – patiëntenzorg

• Enge versus brede opvatting – (training versus variatie aan leersituaties)

De stand van zaken in de UMC’sIneke Molenaar

“Tijdrovend, maar uiterst nuttig. Je wordt je veel meer bewust van allerlei aspecten, van

verschillende manieren van studeren, verschil in studenten en hoe het onderwijs zodanig in te vullen dat ook zeer verschillend studerende

mensen het aantrekkelijk vinden er een uitdaging in zien. Het maakt je kritisch over het onderwijs

dat je geeft, en geeft aanleiding tot zelfreflectie en zo nodig aanpassing.”

Onderwijsniveaus en -kwalificaties

Micro uitvoerend - college- werkgroep- begeleiding student / aios- casusbespreking- bedside teaching

Basiskwalificatie onderwijs (BKO)*

Mesocoördinerend en ontwikkelend

- modules- blokken- lijnen/discipline overstijgend- coschap

Seniorkwalificatie onderwijs (SKO)*

Macrobeleidsbepalend

- meerdere of grote delen van of een gehele (vervolg) opleiding

Onderwijskundig leiderschap (OL)*

* Of vergelijkbare kwalificaties

Enquête onder UMC’s - Deelnemers

Amsterdam, AMC/UvA

Amsterdam, VUmc

Groningen, UMCG

Leiden, LUMC

Maastricht, AZM

Nijmegen, UMC St Radboud

Rotterdam, Erasmus MC

Utrecht, UMC

Utrecht, Diergeneeskunde

UGent, Fac Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen

dd. 1 okt. 2011, Met ondersteuning van Tobias Boerboom, UU Diergeneeskunde

Aandachtsgebieden

• Doelgroepen– nieuwe en reeds aangestelde docenten

• Inhoud BKO-traject

• Toetsing

• Personeelsbeleid

• Getallen

• Landelijke kwaliteitszorg

BKO verplichting Nieuwe aanstelling /bevordering

Voor aanstelling/bevordering tot hoogleraar 6

Voor aanstelling/bevordering tot UD 5

Voor aanstelling/bevordering tot UHD 5

Voor aanstelling/bevordering tot UHD ‘onderwijs’ 5

Voor aanstelling/bevordering tot hoogleraar ‘onderwijs’ 4

Voor iedereen die wordt aangesteld voor een onderwijstaak 2

Voor nieuw aangestelde UMC stafleden (wetenschappelijk personeel)

2

Voor andere nieuw aangestelde UMC medewerkers met een onderwijstaak

2

Voor AIOS (DGK: SIO's) 1

Voor nieuw aangestelde stafleden affiliatieziekenhuizen 0

Voor andere nieuw aangestelde medewerkers affiliatieziekenhuizen met een onderwijstaak

0

Overige (geef nadere toelichting): omvang, sleutelpositie

Reeds aangestelde docenten

Voor iedereen - werkzaam in het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, incl. klinische fase

4

Voor iedereen - werkzaam in het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, met uitzondering van docenten die alleen in de klinische fase onderwijs geven

0

Voor iedereen - werkzaam buiten het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, met uitzondering van docenten die alleen in de klinische fase onderwijs geven

0

Voor iedereen - werkzaam buiten het UMC - die onderwijs geeft aan geneeskunde studenten, incl. klinische fase

0

Anders, namelijk: omvang, nog niet verplicht

Geen vrijstelling – aangepast traject met gelijke eindtermen

BKO-traject

Opbouwen portfolio 9

Reflectie op eigen functioneren 9Verzamelen feedback, reflectie daarop en

zelfreflectie9

Werken in de praktijk 9Cursussen 7Coaching/begeleidingstraject 6Intervisie 4

<200 uur 6 < 1 jaar 1200 – 300

uur2 1 jaar 3

> 300 uur 1 2 jaar 5

> 2 jaar 0

Opbouw

Omvang/duur“Goede reden om

didactische cursussen te volgen. Deze cursussen zijn

buitengewoon nuttig.”

Toetsing

Formatief Summatief

Portfolio 9 Portfolio 9

Observaties door collega’s 7• Verantwoording opgenomen

materiaal: ja (5), nee (3), deels (1)

• Met reflectieverslag: ja (7), deels (2)

Video-opnames 6

Observaties door de organisatie

3

Anders: klankbord met tutor, ‘alle documentatie’

elk 1

“Eindeloos veel verzamelwerk en

opschrijven.”

Observatie was - met video opname - een plezierige exercitie. Respectvolle benadering door onderwijskundige. Ik vond het plezierig dat de onderwijskundige mij ziet doen wat ik

beoog: interactieve lessen geven, denkprocessen bij studenten stimuleren in

een veilige werkomgeving.

“De observaties tijdens het onderwijs waren zeer

verhelderend. Op dit niveau krijg je te weinig feedback het geven van onderwijs”

Kenmerken toetsing

Criteria

Er wordt getoetst aan beschreven eindtermen (competenties)

9

Er wordt gekeken naar de representativiteit van portfoliomateriaal

7

Er wordt gekeken naar kwaliteit en niveau van reflectie 7

Er wordt gekeken naar de kwaliteit van het portfoliomateriaal

6

Er wordt ‘administratief’ getoetst (volledigheid etc.) 5

Er zijn geen criteria 0

Anders, namelijk: actualiteit en authenticiteit 1

Format

Checklist 3

Scorelijst 3

Format zonder scores 2

Globaal zonder format 1

Beoordelingsresultaten

Eindbeoordeling

Voldoende/onvoldoende 7

Schriftelijk verslag 6

Kwalificatie (matig-goed-uitstekend) 1

Schoolcijfer 0

Advies voor onderhoudstraject

Soms (bij negatieve beoordeling) 5

Ja 2

Nee 2

Bespreking met docent

Ja 4

Soms (bij negatieve beoordeling) 3

Nee 2

Portfoliobeoordelingscommissie (9)

• Samenstelling uit beperkte pool, met of zonder vaste functies• Aantal leden 2 – 4 (gem. 2,78)• Leden

‘Senior’ uit de onderwijswerkomgeving van de betreffende docent

5

‘Docentprofessionaliseerder’ 4

Trajectbegeleider niet betrokken bij betreffende docent 3

Trajectbegeleider van de betreffende docent 1

Student (facultatief) 1

Leidinggevende van betreffende docent 0

Personeelsbeleid

Beloning voor BKO

Geen (behalve certificaat) 7

Alleen in overgangsregeling, per afdeling geregeld elk 1

Controlesysteem

Nee 4

Ja 2

Afspraken met afdelingen, registratie scholingsactiviteiten

1

Sancties

Aanmaning 3

Geen bevordering 3

Geen vaste aanstelling, ontheffing onderwijstaken, geen, nog niet echt geregeld

elk 1

“Een 'pluim' en felicitatie.”

“Onderwijs heeft geen status. Het vak zal carrièremogelijk-heden moeten

creëren in het onderwijs, afdelingshoofden moeten overtuigen om in hun staf te zoeken naar clinici die de medische carrière deels in het

onderwijs willen uitoefenen.”

Aantallen

a b c d e f g h i

Beginjaar 08 08 10 08 97 03 10 10 96

BKO behaald 150 14 9 59 56 1026 74 18 200

bezig met BKO 50 52 4 56 175 50 31 4 50

BKO aangepast traject behaald

12 2 0 31 0 1 53 16 0

bezig met aangepast traject 3 8 0 12 0 1 0 53 0

vrijstelling aangevraagd 0 0 0 0 0 1 5 0 0

vrijstelling gekregen 0 0 0 10 0 1 5 0 0

SKO behaald 0 0 2 0 35 290 0 0 15

SKO bezig 0 0 1 0 17 15 0 0 10

Onderwijskundig leiderschap behaald

0 0 0 0 0 1 0 1 7

Onderwijskundig leiderschap bezig

0 0 3 0 0 1 2 0 3

Kwaliteitszorg BKO-opleidingenPilot-audits van universitaire BKO-regelingen

Is er ook nagedacht over evalueren van de BKO? Hoe

wordt gemeten of docenten nu echt beter worden? Dat zal even tijd nodig hebben, maar het zou

toch te meten moeten zijn.

Deelnemers

• Ontwikkeling– 3 TU (via Sofokles project)– Vrije Universiteit, Universiteit Leiden, Radboud Universiteit

• Implementatie (audit) – idem +– Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht

Auditkader

• De BKO is ingebed in (strategisch) personeelsbeleid en onderwijsbeleid

• De doelstellingen (eindkwalificaties) zijn helder en op het juiste niveau omschreven

• De toetsing vindt op een verantwoorde wijze plaats• De verantwoordelijkheden zijn helder en worden in acht

genomen• De interne kwaliteitszorg van de BKO is in orde

Verbetering staat voorop!

Conclusies

• Docentprofessionalisering in de UMCs is in beweging– in grote lijnen gelijke benadering met lokale invulling– niet alle instellingen zijn even ver– BKO gericht op basisopleiding

• Ontwikkeling en toetsing lijken verder te zijn dan implementatie en HRM-beleid

• Er is aandacht voor kwaliteitszorg op lokaal en landelijk niveau

Ervaringen van docenten: opbrengsten en knelpuntenAnneke Zanting

“Het is een soort feestje en ook fraai om een overzicht te maken over 20 jaar ervaring en te zien hoe de dia’s veranderen, minimaliseren.”

Wat heeft het opgeleverd?

• Bewustwording onderwijstaken en onderwijsprocessen

• Begeleiding bij nieuwe onderwijstaken; advies en tips krijgen

• Uitwisseling met andere docenten

• Verdieping in onderwijskundige theorie

• Formaliseren en concreet maken: portfolio

• Belang van goed onderwijs en goed doceren

39

Lastige punten hierbij

• Op papier aantonen dat je voldoet aan alle criteria

• Met name bij centrale onderwijstaken, coördinatie

• Tijdsinvestering en agendering

• Stappenplan in de praktijk

40

“Wisselend: goed om over bepaalde zaken na te

denken, maar er ging veel tijd zitten in samenstellen

van de documenten.”

Ten slotte

• Het opleiden van docenten verhoogt de kwaliteit van het onderwijs

• Het doorlopen van een kwalificatietraject is een goede methode daarbij!

41

NVMO werkgroep Docentprofessionalisering:Dr. A. Zanting, Ersamus MC (voorzitter)Drs. A.B.G. Bergsma, AMC (voorzitter)Prof.dr. W.M. Molenaar, UMCGProf.dr. P. van Beukelen, UU Dr. T.B.B. Boerboom, UUDrs. R. Engbers, UMC St Radboud Th.E. Fick, UMC UtrechtDrs. J.M.E. van Bruggen, UMC UtrechtDr. W. de Grave, UMC MaastrichtDrs. J.C.G. Jacobs, VUmc Dr. D.D. Mansvelder, LUMCProf. Dr. A.G.M. Derese, Universiteit Gent

Met speciaal dank aan:Dr. M. Bontenbal, Internist-Oncoloog / onderwijscoördinator

Dr. P.M.J.J. Berns, Universitair Hoofddocent