UntitledDokd idziesz? Do soca! – topos homo viator w poezji Edwarda Stachury
Wprowadzenie Przeczytaj Prezentacja mulmedialna Sprawd si Dla nauczyciela
Bibliografia:
Januszkiewicz Micha, „Kwartalnik Filozoficzny” 1994, t. 85/4. Krzysztof Rutkowski, Poeta jak Nikt, [w:] Edward Stachura, Wiersze, poematy, piosenki, przekady, red. Z. Fedecki, Warszawa 1982. Edward Stachura, Dokd idziesz? Do soca!, [w:] tego, Wiersze, poematy, piosenki, przekady, red. Z. Fedecki, Warszawa 1982. Buchaa Marian, Buty Ikara. Biografia Edwarda Stachury, Warszawa 2017. Edward Stachura, Wdrówk ycie jest czowieka, [w:] tego, Wiersze, poematy, piosenki, przekady, red. Z. Fedecki, Warszawa 1982. Stachura Edward, Wszystko jest poezja. Opowie-rzeka, Warszawa 1975.
ycie czowieka jest paradoksem - pragnie on stabilizacji mimo pozostawania w nieustannym ruchu. By moe wanie dlatego topos homo viator jest tak czsto wykorzystywany w literaturze. Jak pisa Krzysztof Rutkowski:
Sam Edward Stachura napisa:
Vincent Willem van Gogh, Para butów, 1886 ródo: domena publiczna.
Krzysztof Rutkowski
“
Wszystko jest poezja. Opowie-rzeka“
Dokd idziesz? Do soca! – topos homo viator w poezji Edwarda Stachury
Niestety, nie udao mu si odoy go na wieczno.
Twoje cele
Wyjanisz symbolik toposu homo viator w wierszach Dokd idziesz? Do soca! oraz Wdrówk ycie jest czowieka Edwarda Stachury. Wskaesz cechy piosenki w utworze Dokd idziesz? Do soca!. Opiszesz wizj czowieka wedug Edwarda Stachury.  Nazwiesz rodki stylistyczne zastosowane w wierszach E. Stachury i wyjanisz ich funkcj. Dokonasz interpretacji utworu Dokd idziesz? Do soca!.
Co to jest droga? To jest to, co masz na ustach: co krok i wieczne odkadanie samobójstwa. ródo: Edward Stachura, Wszystko jest poezja. Opowie-rzeka, Warszawa 1975, s. 133–134.
Przeczytaj
Edward Stachura – homo viator Edward Stachura urodzi si w 1937 r. w rodzinie emigrantów we Francji. Jako dziecko wraz z rodzicami kilkakrotnie zmienia miejsce zamieszkania. Po powrocie do Polski nigdy nie zagrza nigdzie miejsca na duej. Przez konflikt z ojcem czsto ucieka z domu. Z powodu zatargów z nauczycielami musia koczy szko w odlegej Gdyni. Ju jako dorosy czowiek podejmowa liczne podróe – dziki studenckiemu programowi stypendialnemu wyjecha na dwa lata do Meksyku. Po powrocie podróowa na Bliski Wschód, do Norwegii, odwiedzi Francj, Szwajcari, a take tak odlege miejsca, jak Stany Zjednoczone i Kanada. W Polsce te dugo nie osiad na stae, czsto pracowa dorywczo przy wyrbie lasu, y z dnia na dzie. Podróowa pocigami lub przygodnymi okazjami, suchajc rozmów ludzi, które póniej wybrzmieway w jego prozie. Elementy biografii poetypodrónika mona dostrzec czsto w konstrukcji podmiotów lirycznych jego wierszy.
Podczas spotkania autorskiego Stachury, w grudniu 1970 roku, Henryk Bereza, krytyk literacki, mówi:
Homo viator oznacza czowieka wdrowca. Symbolizuje ludzk tuaczk po wiecie lub celowe denie do okrelonego, wyszego celu (np. Boga).
Marian Buchaa
“
Micha Januszkiewicz
“
(gr. autós – sam + ac. creatio – tworzenie, wybór) – tworzenie wasnego wizerunku, take wizerunek jakiej osoby stworzony przez ni sam
autoteliczny
(gr. autos – sam, telos – cel) – bdcy celem samym w sobie
si w charakterystycznej dla jego pokolenia modzie na egzystencjalizm (zwaszcza w latach 19561964, gdy wydano w Polsce Dum i Upadek Camusa, Dramaty Sartre’a, Proces Kafki i Wspomnienia z domu umarych Dostojewskiego), a po drugie - w fascynacji filozofi Wschodu. [...] U Stachury dociekliwy interpretator znajdzie wszystkie frapujce egzystencjalistów problemy: wolnoci i tosamoci czowieka oraz pytanie o autentyczno jednostki w relacji do wiata, historii, Boga, innych ludzi. Znajdzie te „yciow walk” z samym sob [...]. Inspiracje buddyzmem zen i taoizmem s u pisarza wyrane [...]. Wida tu jeszcze echo egzystencjalizmu: czowiek to istota niepowtarzalna, yjca w cigle zmieniajcym si wiecie (wiecie podlegajcym nieustannym przemianom, którym, w myl taoizmu, podporzdkowany jest take czowiek), poddanym rzdom nieustannego ruchu, buntujca si przeciwko ograniczeniom wolnoci wasnej, wynikajcym przede wszystkim z przedmiotowego traktowania jednostki przez spoeczestwo. Mistyka dostarcza drogi i sposobu uwolnienia si od ogranicze, take tych, narzucanych jednostce przez sam siebie, oferuje wyzwolenie od wszelkiego rodzaju pragnie, cierpie, poprzez negacj samej siebie i redukcj „ja”. Tao oznacza dosownie drog. [...] W ten sposób: „Czowiekowi dana zostaje wolno absolutna, jednoczy si on duchowo z caym wiatem, jest wszystkim i niczym jednoczenie”. Czowiek osiga ów stan poprzez wyciszenie namitnoci oraz przeycia epifanii [...]. ródo: Micha Januszkiewicz, Od egzystencjalizmu do mistyki. O prozie Edwarda Stachury, „Kwartalnik Filozoficzny” 1994, t. 85/4, s. 87–98.
homo viator
(ac.) –  podróny lub pielgrzym - symbol doli czowieczej; w filozofii Gabriela Marcela - symbol czowieka dcego do Boga
koncept kulturowy
inaczej: sowoklucz, kulturem; pojcie kluczowe dla okrelonej kultury, grupy ludzi, nacechowane pod wzgldem wartoci wanych dla tej kultury, ugruntowane w niej, przywoujce okrelone znaczenia, np. rodzina, praca, mio
Prezentacja mulmedialna
Topos homo viator w twórczoci Edwarda Stachury Polecenie 1
Zapoznaj si z prezentacj mulmedialn. Zredaguj krótkie (5–6 zda) podsumowanie, w którym napiszesz, jak topos homo viator zosta zrealizowany w wierszu Edwarda Stachury Wdrówk ycie jest czowieka.
Polecenie 2
Wyjanij znaczenie pyta i odpowiedzi pojawiajcych si w dwóch ostatnich wersach kadej strofy wiersza Wdrówk ycie jest czowieka.
Film dostpny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DMebBGEts Wszystko jest poezja. Koncert powicony twórczoci Edwarda Stachury z okazji 100-lecia Odnowienia Tradycji Nauczania w Jzyku Polskim na Politechnice Warszawskiej i Uniwersytecie Warszawskim, 19 lutego 2015 r. Wykonanie: Organek. Wykorzystano za zgod wykonawcy utworu.
Film z nagraniem z koncertu powiconego twórczoci Edwarda Stachury z utworem Wdrówk ycie jest czowieka.
Edward Stachura
Wdrówk jedn ycie jest czowieka; Idzie wci, Dalej wci, Dokd? Skd? Dokd? Skd?
Jak zjawa senna ycie jest czowieka; Zjawia si, Dotkn chcesz, Lecz ucieka? Lecz ucieka!
To nic! To nic! To nic! Dopóki si, Jednak i! Przecie i! Bd i!
To nic! To nic! To nic! Dopóki si, Bd szed! Bd bieg! Nie dam si!
Wdrówk jedn ycie jest czowieka; Idzie tam, Idzie tu, Brak mu tchu? Brak mu tchu!
Jak chmura zwiewna ycie jest czowieka! Pynie wzwy, Pynie w ni! mier go czeka? mier go czeka!
To nic! To nic! To nic! Dopóki si, Jednak i! Przecie i! Bd i!
To nic! To nic! To nic! Dopóki si, Bd szed! Bd bieg! Nie dam si! ródo: Edward Stachura, Wdrówk ycie jest czowieka, [w:] tego, Wiersze, poematy, piosenki, przekady, red. Z. Fedecki, Warszawa 1982, s. 262.
Sprawd si
Edward Stachura
Dokd idziesz? Do soca! W nocy noc i w ludziach czarna noc  Blask nie widzi gdzie ma zada cios
Jestem tutaj  Woam ci  Jestem tutaj  Przeszyj mnie  Promieniu wietlisty zocisty
Nie strasz mnie jak gdyby nie mia wzej  Wiem e tu pod horyzontem jest
W lustrze nieba  wida ci  W ziemi dreniu  Sycha ci  Promieniu wietlisty zocisty
Nocy prosz nie przecigaj ju  Skoro wit do Soca pora pój
“
Scharakteryzuj podmiot liryczny i adresata lirycznego w wierszu Dokd idziesz? Do soca!.
wiczenie 2
wiczenie 3
Nazwij podane rodki stylistyczne zastosowane przez poet w wierszach Wdrówk ycie jest czowieka oraz Dokd idziesz? Do soca! Podaj, jak peni funkcj w utworach.
cytat nazwa rodka stylistycznego funkcja
1. „W nocy noc i w ludziach czarna noc”
2. „Przeszyj mnie”
5. „Idzie wci, / Dalej wci, / Dokd? Skd? / Dokd?
Skd?”



apostrofa
metafora
anafora
epitet
wiczenie 5
Opisz nastrój panujcy w wierszu Dokd idziesz? Do soca! Posu si funkcjonalnie dobranymi cytatami.
wiczenie 6




Praca domowa
Napisz analiz i interpretacj utworu Dokd idziesz? Do soca!. Twoja praca powinna liczy przynajmniej 250 sów.
wiczenie 7
Opisz wizj czowieka Edwarda Stachury, któr przedstawia w wierszu Dokd idziesz? Do soca!
wiczenie 8
wiczenie 9
Napisz wstp analizy i interpretacji utworu Dokd idziesz? Do soca!. Twoja wypowied powinna liczy przynajmniej 6 zda i zawiera przynajmniej jeden kontekst.



Autor: Piotr Obolewicz
Przedmiot: Jzyk polski
Temat: Dokd idziesz? Do soca! – topos homo viator w poezji Edwarda Stachury
Grupa docelowa:
Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treci nauczania – wymagania szczegóowe I. Ksztacenie literackie i kulturowe. 1. Czytanie utworów literackich. Ucze: 4) rozpoznaje w tekcie literackim rodki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz rodki znaczeniowe: oksymoron, peryfraz, eufoni, hiperbol; leksykalne, w tym frazeologizmy; skadniowe: antytez, paralelizm, wyliczenie, epifor, elips; wersyfikacyjne, w tym przerzutni; okrela ich funkcje; 5) interpretuje treci alegoryczne i symboliczne utworu literackiego; 9) rozpoznaje tematyk i problematyk poznanych tekstów oraz jej zwizek z programami epoki literackiej, zjawiskami spoecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje j refleksji; 10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: wiata przedstawionego (fabuy, bohaterów, akcji, wtków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartociuje; 11) rozumie pojcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega ywotno motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; okrela ich rol w tworzeniu znacze uniwersalnych; 14) przedstawia propozycj interpretacji utworu, wskazuje w tekcie miejsca, które mog stanowi argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej; 15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny; 16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartoci uniwersalne i narodowe; okrela ich rol i zwizek z problematyk utworu oraz znaczenie dla budowania wasnego systemu wartoci. 2. Odbiór tekstów kultury. Ucze: 1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych; II. Ksztacenie jzykowe. 1. Gramatyka jzyka polskiego. Ucze:
1) wykorzystuje wiedz z dziedziny fleksji, sowotwórstwa, frazeologii i skadni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu wasnych wypowiedzi; 4. Ortografia i interpunkcja. Ucze: 1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielk i ma liter, pisowni cznej i rozcznej partykuy nie oraz partykuy -bym, -by, -by z rónymi czciami mowy; pisowni zakocze -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków zoonych; pisowni nosówek ( a, ) oraz pocze om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców; III. Tworzenie wypowiedzi. 1. Elementy retoryki. Ucze: 4) wyjania, w jaki sposób uyte rodki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziauj na odbiorc; 2. Mówienie i pisanie. Ucze: 2) buduje wypowied w sposób wiadomy, ze znajomoci jej funkcji jzykowej, z uwzgldnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki; 4) zgodnie z normami formuuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, gos w dyskusji; 6) tworzy spójne wypowiedzi w nastpujcych formach gatunkowych: wypowied o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, haso encyklopedyczne, notatka syntetyzujca;
Ksztatowane kompetencje kluczowe:
Cele operacyjne. Ucze:
opisuje sposób realizacji toposu homo viator w wierszach E. Stachury, interpretuje wiersze Dokd idziesz? Do soca oraz Wdrówk ycie jest czowieka m.in. w kontekcie biograficznym – „yciopisania” autora, wskazuje zastosowane przez poet rodki stylistyczne, okrelajc ich funkcj, opisuje wizj czowieka wedug Edwarda Stachury.
Strategie nauczania:
konstruktywizm; konektywizm.
Formy pracy:
praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca caego zespou klasowego.
rodki dydaktyczne:
Przebieg lekcji
Przed lekcj:
1. Nauczyciel prosi uczniów, by wyszukali w internecie i wysuchali rónych wykona wierszypiosenek Stachury Dokd idziesz? Do soca! i Wdrówk ycie jest czowieka; jedna z nich zostaa zamieszczona w prezentacji multimedialnej lekcji. Warto zwróci uwag uczniów na interpretacj samego Stachury (cho s to inne wiersze ni wykorzystane w emateriale). By moe ucze lub grupa uczniów zechce przygotowa wasn interpretacj muzyczn wskazanych tekstów.
2. Uczniowie powinni take zastanowi si, jakie cechy budowy utworów poetyckich Stachury powoduj, e s chtnie wykonywane jako piosenki.
Faza wprowadzajca:
1. Nauczyciel wywietla na tablicy temat lekcji oraz cele zaj, omawiajc lub ustalajc razem z uczniami kryteria sukcesu. Przekad intersemiotyczny. Jeli uczniowie przygotowali interpretacj wierszy, prezentuj j. Pozostali uczestnicy zaj dziel si swoimi wraeniami, mog porówna propozycj kolegów z interpretacjami, które sami wyszukali.
2. Nauczyciel inicjuje rozmow wprowadzajc w temat lekcji. Zadaje pytanie: czy po przeczytaniu wierszy E. Stachury zamieszczonych w emateriale potraficie wyjani znaczenie pojcia homo viator? Uczniowie mog podeprze si informacjami z emateriau, zwaszcza multimedium.
Faza realizacyjna:
1. Uczniowie przystpuj do cichego czytania bloku tekstowego lekcji. Sprawdzaj, czy ich rozumienie pojcia homo viator byo poprawne. Uzupeniaj swoj wiedz i notuj w zeszytach najwaniejsze informacje dotyczce toposu czowieka w drodze w formie mapy myli. Nastpnie nauczyciel formuuje pytanie zwizane z tematem lekcji: Jakie przedmioty, obrazy, osoby kojarz si z toposem homo viator? Uczniowie odpowiadaj swobodnie, korzystajc z zasobów swojej wiedzy oraz multimedium zamieszczonego w emateriale.
2. Praca z multimedium. Nauczyciel wywietla na tablicy interaktywnej lub za pomoc rzutnika multimedium zawarte w sekcji „Prezentacja multimedialna”. Uczniowie odczytuj polecenie: 1 i wykonuj je w parach. Nastpnie dziel si swoimi odpowiedziami na forum klasy.
3. W ostatniej czci tej fazy lekcji uczniowie wykonuj wskazane przez nauczyciela wiczenia z sekcji „Sprawd si” zwizane z interpretacj tekstów poetyckich. Po upywie wyznaczonego czasu nauczyciel weryfikuje poprawno udzielonych przez nich odpowiedzi.
Faza podsumowujca:
1. W dyskusji podsumowujcej lekcj nauczyciel prosi uczniów, by wyjanili, na czym polega uniwersalno motywu homo viator. Dlaczego ten topos jest obecny w literaturze i sztuce tak wielu epok?
Praca domowa:
1. Napisz analiz i interpretacj utworu Dokd idziesz? Do soca!. Twoja praca powinna liczy przynajmniej 250 sów.
Materiay pomocnicze:
Aleksandra OkopieSawiska, Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Kraków 2001. Zenon Uryga, Odbiór liryki w klasach maturalnych, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Pitkowska, K. Sakiewicz, Warszawa 2002. Marian Buchowski, Buty Ikara. Biografia Edwarda Stachury, Iskry 2015.
Wskazówki metodyczne