Dolaşım SistemiDicle Aras

Dolaşım sistemi, kan, kan plazması, şekilli elemanları

3.9.2015 1

Dolaşım

Dolaşım sistemi taşıyıcı bir sistemdir. İki başlık altında incelenir.

Kardiyovasküler sistem; kan, kalp ve kan damarlarından oluşmuştur.Dolaşım sisteminde kan; besin, oksijen ve atık maddeleri taşır.

Lenfatik sistem; lenf damarlarından, lenf düğümlerinden ve lenfoidorganlardan oluşur. Vücudu hastalıklara karşı korur ve sıvı dengesinidüzenler.

3.9.2015 2

Kan

Kan, haema ekstrasellüler sıvının bir parçasıdır.

Plazma denilen sıvı ortam ve bu sıvı içindeki kan hücrelerindenmeydana gelmiştir.

Kan hücreleri; eritrositler (alyuvarlar, kırmızı kan hcreleri),lökositler (akyuvarlar, beyaz kan hücreleri) ve trombositlerdir(pulcuklar, kan pulcukları).

3.9.2015 3

Kan

Yetişkin bir erkekte 5 ve kadında ise 4.5 lt kadar kan bulunur.

Kanın pH değeri biraz alkalidir 7.35 – 7.45 arasında değişir.

3.9.2015 4

Kanın Görevleri

A. Taşıma,

B. Düzenleme,

C. Koruma,

D. Savunma.

3.9.2015 5

Kanın Görevleri

A. Taşıma görevi;

1. Akciğerlerden aldığı oksijeni (O) tüm hücrelere ve hücrelerdenmetabolizma sonucu oluşan karbondioksiti (CO2) akciğerletaşır.

2. Sindirim sisteminden aldığı besin maddelerini organizmanındiğer kısımlarına taşır.

3.9.2015 6

Kanın Görevleri

3. Metabolizma sonucu açığa çıkan metabolik atıkları boşaltımorganlarına taşır.

4. Endokrin bezlerden salgılanan hormonları hedef hücrelere taşır.

5. Salgılanan enzimleri gitmesi gereken yerlere taşır.

3.9.2015 7

Kanın Görevleri

B. Düzenleme görevi;

1. İntrasellüler ve ekstrasellüler sıvıların pHdeğerlerini dengede tutmak için tampon göreviyapar.

2. Osmotik basıncı dengede tutar.

3. Metabolizma sonucu oluşan ısıyı tüm vücudadağıtır.

3.9.2015 8

Kanın Görevleri

Vücut ısısı azaldığında dolaşım hızlanır ve ısının artırılmasısağlanır.

Vücut ısısı yükseldiğinde ise deri ve akciğer dolaşımı artırılarakısı kaybı sağlanır.

Böylece vücut ısısı dengede tutulur.

3.9.2015 9

Kanın Görevleri

C. Savunma görevi;

1. Vücuda giren yabancı hücreleri fagosite eder.

2. Antikor geliştirir.

3.9.2015 10

Kanın Görevleri

D. Koruma görevi;

1. Damar ve doku yaralanmalarında pıhtılaşma mekanizması ilevücudu kayıplara karşı korur.

3.9.2015 11

Kan - Plazma

Plazmanın yaklaşık % 92’si sudur.

Diğer % 8’lik kısımda; protein, tuz kristalleri, O ve çözünmüşgazlar, glikoz ve diğer besin maddeleri, metabolik artıklar vehormonlardan oluşur.

3.9.2015 12

Kan - Plazma

Plazma temel olarak iki tip maddeden oluşmuştur. Bunlar;

A. Organik ve

B. İnorganik maddelerdir.

3.9.2015 13

Kan – Plazma – Organik maddeler

Organik maddeler dört başlık altında incelenir. Bunlar;

1. Plazma proteinleri,

2. Gazlar,

3. Besinler ve

4. Atık ürünlerdir.

3.9.2015 14

Kan – Plazma – Organik maddeler – Plazma proteinleri Plazma proteinlerinin çoğu karaciğerde üretilir. Bu proteinler üç

grupta incelenir.

1. Albumin,

2. Globulin ve

3. Fibrinojendir.

3.9.2015 15

Kan – Plazma – Organik maddeler – Plazma proteinleri Her proteinin farklı bir görevi vardır.

Proteinlerin oluşturdukları osmatik güce osmotik basınç denir.

Bu basınç plazmadaki suyun damar dışına sızmasını engeller. Buişten büyük ölçüde albumin sorumludur.

3.9.2015 16

Kan – Plazma – Organik maddeler – Plazma proteinleri Plazma proteinleri, eritrositler içindeki hemoglobin ile asit –

baz tamponunda görev alırlar.

Kan hacmini, vizkozitesini etkilerler.

Kan pH’ının düzenlenmesinde etkili rol oynarlar.

3.9.2015 17

Kan – Plazma – Organik maddeler – Plazma proteinleri Globuninler; alfa, beta ve gama olarak üç grupta incelenirler.

Alfa globulinler; Bazı hormon ve proteinleri içerirler.Protrombin adlı protein kanın pıhtılaşmasından sorumdur.

Yüksek dansiteli lipoprotein yağları ve kolesterolü taşır.

3.9.2015 18

Kan – Plazma – Organik maddeler – Plazma proteinleri Beta globulinler; diğer lipoproteinleri içerir.

Bunlar da hem yağ ve kolesterolü hem de vitamin ve mineralleritaşır.

Gama globulinler; antikor gibi çalışırlar. Vücut bir enfeksiyonakarşı uyarıldığında etkin olan koruyucu maddedir.

3.9.2015 19

Kan – Plazma – Organik maddeler – Plazma proteinleri Bu proteinler, immüniteyi sağlar.

Enfeksiyon, hepatit ve kızamık hastalıklarında antikor oluşturur.

Fibrinojen ve bazı diğer plazma proteinleri kanınpıhtılaşmasında görev alır.

Pıhtılaşma faktörü veren proteinler plazmadan uzaklaştırılırsageriye serum denilen madde kalır.

3.9.2015 20

Kan – Plazma – Organik maddeler – Besinler

Kandaki besinler; glikoz, amino asitler, lipit, kolesterol, vitaminve eser elementlerdir.

Plazma glikozu ve lipitleri kanın vücuda enerji sağlayanmaddeleridir. Kanda belli seviyelerde bulunmaları gerekir.

Fazla glikoz karaciğer ve kasta, fazla lipit ise yağ dokusu olarakdepolanır.

3.9.2015 21

Kan – Plazma – Organik maddeler – Gazlar

Kandaki gazlar; karbondioksit, oksijen ve nitrojendir.

3.9.2015 22

Kan – Plazma – Organik maddeler – Atık ürünler Kandaki atık ürünler; üre (protein), kreatinin (kreatin), ürik asit

(nükleit asit), bilurubin’dir (hem).

3.9.2015 23

Kan – Plazma – İnorganik maddeler

Demir, potasyum, kalsiyum, sodyum, fosfat, magnezyum vekarbonat tuzları plazmanın madensel tuzlarını oluştururlar.

Plazmada erimiş halde bulunan bu maddeler kanın pH’ınındüzenlenmesinde rol oynarlar.

3.9.2015 24

Kan – Plazma – İnorganik maddeler

Kalsiyum ve fosfor kemik yapımında,

Kalsiyum kas kasılması ve impuls iletiminde,

İyot hormon yapımında,

Demir ise oksijen taşınmasında kullanılır.

3.9.2015 25

Kan – Şekilli Elemanları

Kan hücreleri toplam kan hacminin % 45’ini oluştururlar.

3.9.2015 26

Kan – Şekilli Elemanları

Resim ekle 184.

3.9.2015 27

Kan – Şekilli Elemanları - Eritrosit

1mm3 kanda kadında 4.8, erkekte 5.4 milyondur.

Bikonkav şekillidir. Orta kısımları alttan ve üstten basıktır.

Kolay şekil değiştirebildikleri için en dar kılcal damarlardan bilegeçerler.

3.9.2015 28

Kan – Şekilli Elemanları - Eritrosit

Ana görevleri akciğerler ile dokular arasında oksijen vekarbondioksit taşımaktır.

Demir (hem) ve proteinden (globulin) oluşan hemoglobinbileşiği içerirler.

Oksijen hemoglobine Fe+2 atomuna bağlanarak taşınır. Bunaoksihemoglobin denir.

3.9.2015 29

Kan – Şekilli Elemanları - Eritrosit

Karbondioksit ise proteine yüklenir. Buna dakarboksihemoglobin denir.

Erişkin insanda hemoglobin miktarı 100 cm3 kanda 14 – 16gramdır.

3.9.2015 30

Kan – Şekilli Elemanları - Eritrosit

Kırmızı kan hücreleri fetusta önce saccus vitellinusdaki kanadacıklarında sonra fötal hayatın 3. – 5. ayına kadar dakaraciğer ve dalakta yapılır.

Çocuklarda kırmızı kemik iliğinde yapılır. Neredeyse tümkemiklerde bulunur. Bu ilik spongioz kemik dokuda konnektifdokunun bir tipidir.

3.9.2015 31

Kan – Şekilli Elemanları - Eritrosit

Kırmızı kemik iliği erişkinlerde, vertebra, sternum, kafakemikleri ve uzun kemiklerde bulunur.

3.9.2015 32

Kan – Şekilli Elemanları - Eritrosit

Kan dolaşımında bulunan eritrositlerin çekirdekleri yoktur.

Dolaşımdaki ömürleri 120 gündür.

Eritrosit yapımı eritropoetin tarafından düzenlenir.

3.9.2015 33

Kan – Şekilli Elemanları - Eritrosit

Bu maddenin üretimi hücrelerdeki oksijen ihtiyacına bağlıdır vehormonel yollarla kontrol edilir.

Eritropoetinin % 90’ı böbrekte, % 10’u karaciğerde üretilir.

Hipoksi, eritropoetinin yapımı ve salınımını artırır.

3.9.2015 34

Kan – Şekilli Elemanları - Eritrosit

Böylece kemik iliğinde eritrosit yapımı artar ve kandaki eritrositsayısı artar, hipoksi giderilir.

Eritrositler dalak, karaciğer ve kemik iliğindeki mononüklearfagositik sistem tarafından yıkılarak globin ve biluribine ayrışır.

Serbest kalan demir yeniden kullanılır.

3.9.2015 35

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

Beyaz kan hücreleri organizmanın savunmasından sorumludur.

1 mm3 kanda 4000 – 10000 arasındadırlar.

Sayının 4000’in altına düşmesi lökopeni, 10000’in üzerineçıkması lökositoz olarak adlandırılır.

3.9.2015 36

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

Üretildikleri yere ve görüntülerine göre iki gruba ayrılırlar.Bunlar;

Granülositler ve

Agranülositler’dir.

3.9.2015 37

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

Granülositler; sitoplazmalarında granül vardır.

Kemik iliğinde üretilirler. Çekirdek yapılarına göre alt gruplaraayrılırlar. Bunlar;

Nötrofil,

Basofil ve Eozinofil’dir.

3.9.2015 38

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

Bu grupların tamamı istenmeyen maddeleri endositoz yöntemiile yok eder.

Endositozun fagositoz çeşidi kullanılır.

3.9.2015 39

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

Agranülositler; sitoplazmalarında granül yoktur.

İki grupta incelenirler. Bunlar;

Lenfosit ve

Monosit’dir.

3.9.2015 40

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

Lenfosit;

Lenf düğümleri, lenf bezleri, dalak ve az miktardada kemik iliği tarafından üretilirler.

Ortalama 100-120 gün yaşarlar. Kanda 1 lökosithücresine karşılık yaklaşık 700 lenfosit hücresibulunur.

3.9.2015 41

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

Antikor üretirler.

Antikorların iki alt grubu vardır. Bunlar;

T lenfositler ve B lenfositler’dir.

3.9.2015 42

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

B lenfositler antijenlere karşı antikor veya immünoglobulindenilen proteini sentezlerler.

B lenfositlerin oluşturduğu bağışıklık sistemine hümoralbağışıklık denir.

T lenfositler antijenlerle doğrudan savaşırlar. Bu nedenle Tlenfositlerin oluşturduğu bağışıklığa hücresel bağışıklık denir.

3.9.2015 43

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

Monosit;

Kemik iliği, lenf bezleri ve dalakta üretilirler.

Organizmayı korumak ve savunmak için damar dışına çıkarlar.

3.9.2015 44

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

Monositlerin bu hareketine diapedes denir.

Damar dışına çıktıklarında ortalama 100 – 200 gün yaşarlar.

Dışarı çıkan monositler büyür, olgunlaşır ve makrofaj adını alır.

3.9.2015 45

Kan – Şekilli Elemanları - Lökositler

Makrofajların fagositoz yapma özellikleri vardır.

Makrofajlar her dokuda bulunurlar ve bulundukları yere göreözel isim alırlar.

3.9.2015 46

Kan – Şekilli Elemanları - Trombositler

Kırmızı kemik iliğinde bulunan megakaryosit hücrelerindenayrılmış küçük sitoplazma parçalarıdır.

1 mm3 kanda 300.000 civarında trombosit bulunur.

Bütünlüğü bozulmuş damarlarda kanın dışarı akışını engellerler.

3.9.2015 47

Kan – Şekilli Elemanları - Trombositler

Zedelenen damarda trombositler birbirlerine tutunarak kankaybını önlerler.

Kan akışının durmasına hemostaz, kanın pıhtılaşmasına isekoagülasyon denir.

3.9.2015 48

Kan – Şekilli Elemanları - Trombositler

Hasarlı damarda devreye giren ilk mekanizmavazokonstrüksiyondur.

İkinci mekanizma ise trombosit tıkacının oluşmasıdır.

Üçüncü mekanizma koagülasyondur.

3.9.2015 49

Kan – Şekilli Elemanları - Trombositler

Doku zarar gördüğünde kandaki proteinlerde ortaya çıkanreaksiyonlara pıhtılaşma faktörü denir.

Protrombinin trombine dönüşür.

Trombin, bir plazma proteini olan fibrilojeni fibrine dönüştürür.

3.9.2015 50

Kan – Şekilli Elemanları - Trombositler

Fibrin uzun iplikçikler şeklinde bir proteindir.

Kan hücrelerinin çevresinde bir ağ oluşturur.

Bu ağ, kanın şekilli elemanlarını tutar ve pıhtı meydana getirir.

3.9.2015 51

Kan – Şekilli Elemanları - Trombositler

Pıhtılaşma mekanizmasındaki bir eksiklik veya yetersizlik aşırıkan kaybına neden olabilir.

Trombositlerin ömürleri 3 – 4 gündür.

Ölü trombositler dalak hücreleri tarafından fagosite edilirler.

3.9.2015 52

Kan – Kan Grupları

Eritrositlerin antijenik özellikleri vardır. Çünkü zarlarındaglikoprotein molekülleri bulunur.

Bu moleküllere aglutinojen denir. Bunlar kan gruplarınıoluşturur.

İnsan kanı; A, B, AB ve 0 kan gruplarından oluşur.

3.9.2015 53

Kan – Kan Grupları

Eritrositin hücre zarında A tipi aglutinojen varsa kan A grubu,

Eritrositin hücre zarında B tipi aglutinojen varsa kan B grubu,

Eritrositin hücre zarında A-B tipi aglutinojen varsa kan ABgrubu,

Eritrositin hücre zarında aglutinojen yoksa kan 0 grubu, olarakadlandırılır.

3.9.2015 54

Kan – Kan Grupları

Kan plazmasında antikor denilen bir protein vardır. Bunaaglutinin denir.

A grubu kanın plazmasında B antikoru (aglutinin) vardır,

B grubu kanın plazmasında A antikoru (aglutinin) vardır,

0 grubu kanın plazmasında A-B antikoru (aglutinin) vardır,

AB grubu kanın plazmasında ise antikor yoktur.

3.9.2015 55

Kan – Kan Grupları

A antijeni bulunan kan, B antijeni bulunan bir kana verildiğindeyabancı kabul edilir.

Antikorlar antijenler ile birleşerek yığılmalar oluşturur.

Bu yığılmalara ise aglutinasyon denir.

3.9.2015 56

Kan – RH Faktörü

İlk kez Rhesus makaklarında tespit edildi.

Bu eritrositlerin yüzeyinde bulunan bir proteindir. İnsanların %85’inde bulunmaktadır.

Kanında Rh faktörü bulunan kişilerin kanına Rh+bulunmayanlarınkine ise Rh- denir.

3.9.2015 57

Kan – RH Faktörü

Kan transfüzyonu için Rh faktörü uyumlu olmalıdır.

Şayet + - uyumu olmazsa verilen kan antijen kabul edilir vebuna karşı antikor üretilir.

Bu şekilde verilen kan yok edilmeye çalışılır.

3.9.2015 58

Kan – RH Faktörü

Gebelikte Rh faktörü önemi;

Anne Rh – ve bebek Rh + ise ve anne kanı fetüs kanıylakarşılaşırsa Rh antijenine karşı antikor üretmeye başlar.

Bu kan karışmasını engellemek plasentanın görevidir.

3.9.2015 59

Kan – RH Faktörü

Normal şartlarda plasenta doğuma kadar tampon görevi görür.

Anne kanı ile fetüs kanı doğumda karşılaşır.

Bu ilk temasa savunma sisteminin cevabı yavaş olur. Bu nedenleantikorlar plasentadan geçerek fetüsün kan hücrelerinihemolize etmezler.

3.9.2015 60

Kan – RH Faktörü

Ancak ilk bebekten sonra anne kanı Rh+’e duyarlı hâle gelmiştir.

Sonraki gebeliklerde yeniden Rh+ taşıyan bir bebek edinirse bukez savunma sistemi fetüs kanını parçalamak için hızlı ve çokmiktarda antikor üretir.

3.9.2015 61

Kan – RH Faktörü

Antikorlar önce plasentaya buradan da kordon aracılığıyla fetüskanına geçer.

Burada alyuvarların yıkımına (hemolize) neden olur.

Bu duruma immunize Rh uygunsuzluğu denir.

3.9.2015 62

Kan – RH Faktörü

Bu uygunsuzluğu saptamak amacıyla annekanındaki antikorlar İndirekt Coombs (IDC) testiile ölçülür.

Test sonucu negatif çıkarsa sorun yoktur. Pozitifçıkarsa uygunsuzluk saptanmıştır.

3.9.2015 63

Kan – RH Faktörü

Doğum sonrasında bebek kanına Direkt Coombs (DC) testiyapılır.

Burada anne kanından geçen antikorlar ölçülür.

Normalde bu değer negatif olmalıdır.

3.9.2015 64

Kan – Kan Gruplarının Araştırılma Teknikleri

1. Radioimmun assay (RIA),

2. Enzymeimmun assay (EIA) ve

3. Aglutinasyon tekniği’dir.

3.9.2015 65