Izvori: 1. Muslimani u kulturnom identitetu Evrope - Takvim 2013

2. wikipedia

3. Arapska civilizacija i njen uticaj na zapad - Abdullah Muhammed sindi - http://www.radioislam.org/sindi/arab.htm#III

Arapsko-islamski doprinos zapadnoj civilizaciji

Dodirna područja i kulturni kontakti između muslimana i Evrope

Najznačajnije dodirno područje širenja islamske kulture i civilizacije na evropskom tlu bili su Andaluzija i Sicilija. Andaluzija, prvo i najznačajnije dodirno područje, osvojena je od strane Arapa 711. god. I tako je postala prva država koja je odsječena od kršćanske Evrope i pripojena muslimanskoj državi. Fizičko prisustvo Arapa na Pirinejskom poluotoku je tako ostalo značajno tokom barem devet stoljeća, što je bilo dovoljno relacije da Arapi donesu svoju kulturu među španske i portugalske narode, ostavljajući tako za sobom i danas vidljive tragove. Štaviše, sama Španija je formirala most preko kojeg je arapska civilizacija prenošena dalje u Evropu i Ameriku. Druga veza između arapskog Istoka i Evrope bili su ostrvo Sicilija i južni dio Italije. Na Siciliji je fenomen međusobnog dodirivanja arapske civilizacije i kršćanske Evrope bio sličan onome u Andaluziji, mada nešto manjih razmjera. Treća veza je bio sam arapski svijet u krajevima gdje su se vodili krstaški ratovi od 1097. godine pa nadalje. Ove borbe su trajale dva stoljeća sve dok i posljednje uporište krstaša nije nije palo u ruke Mameluka 1291. godine. Ovi stalni ratovi između muslimana i krstaša nisu sprečavali neprekidni kontakt između protivničkih strana, kontakt koji je omogućio bolje međusobno upoznavanje.

Vrijeme kulturne razmjene, naročito u Španiji (Toledo i Burgos) i u Italiji (Napulj i Sicilija), koja je omogućila prenošenje helenističkoga duhovnoga naslijeđa (filozofija, medicina, egzaktne znanosti) u latinski jezik, koje naslijeđe su revnosno prenosili i sami dalje razvijali i obogaćivali muslimanski učenjaci minulih stoljeća. To je bilo vrijeme ulaska ‘arapskih’ znanosti na Okcident podstaknuvši time intelektualni razvoj srednjeg vijeka u 12. i 13. stoljeće, naročito u oblasti slobodne umjetnosti i skolastičke teologije.

Muslimanski učenjaci su surađivali s kršćanskim i jevrejskim učenjacima u velikom projektu transponiranja islamske učenosti na Zapad. Pomogli su Zapadu da otkriju klasičnu grčku mudrost, da upoznaju Euklida, Ptolomeja, Sokrata, Platona i Aristotela.

Matematika

Arapski doprinos na polju matematike primjetan je u sljedećim oblastima: algebra, algoritam, aritmetika, kalkulus, geomterija, trigonometrija, decimalni sistem i uvođenju nule.

El-Havarizmi (oko 780 – oko 850) je perzijski matematičar, geograf i astronom. On se smatra najvećim matematičarem u muslimanskom svijetu. Uveo je modernu numeričku notaciju, koja je od ogromne praktične vrijednosti i njeno prihvatanje je jedan od velikih koraka u matematici (u Evropu je stigla u latinskom prevodu posle 1240). On je razvio Algebru koja je dobila naziv po njegovoj knjizi „Kitabu el-džabr“. Greška u naslovu donijela je riječ algebra, a greška u pisanju imena autora dala je termin algoritam. Koristio je Euklidovu geometriju u svojim dokazima. On je bio prvi koji je objasnio kako nastaje duga.

Omer Hajam (1048-1131) je bio persijski pesnik i matematičar koji je izračunao dužinu godine sa preciznošću pet decimala. Otkrio je geometrijska rešenja za svih trinaestkubnih jednačina. On je

razvio neke kvadratne jednačine koje su još uvek u upotrebi. Hajam je dobor poznat na Zapadu po svojoj poeziji „Rubaije“

Astronomija

U oblasti astronomije poseban doprinos dao je Al Battani koji je bio matematičar i astronom. U matematici njegov doprinos se ogleda u tome što je uveo upotrebu sinusa. A kao astronom napisao je djelo Opus Astronomicum. Godine 1537. je tiskan u knjizi Gibanje zvijezda (O gibanju zvijezda) (De Motu Stellarum). Djelo je na latinski preveo Platon Tiburtin i preveoMelanchthon. Izvorni rukopis se čuva u Vatikanu. Na mnogim mjestima je ispravljao Ptolomeja.

Hemija

Džabir ibn Hajjam - Bio je hemičar koji je sprovodio obimne eksperimente i stvorio mnoga djela o nauci i hemiji koje su upotrebljene do današnjeg dana. Džabir je opisao laboratorijske tehnike i eksperimentalne metode u hemiji. On je identifikovao mnoge supstance uključujući i sumpornu i azotnu kiselinu. Objasnio je procese kao što su sublimacija, redukcija i destilacija. Upotrebio je sprave kao što su alembik i retortu. Postoji znatna nesigurnost u izvornost mnogih dela koja su njemu pripisana.

Fizika

Ibn Abu Ali al Hasan al-Haitam (Basra, 965 - Kairo, 1039) bio je arapski ili perzijski naučnik, poznat po značajnim doprinosima principima optike, kao i matematike, astronomije, medicine, inžinjerstva, anatomije, psihologije, filozofije i drugih prirodnih nauka. Njegov doprinos se ogleda i u nauci uopšte sa uvođenjem naučnog metoda. Ibn al-Haytham se smatra ocem optike zbog svoje uticajne "Knjiga o optici", kojom je ispravno objasnio i dokazao moderne teorije umetnutosti vizuelne percepcije, kao i zbog svojih eksperimenata u optici, uključujući i eksperimente sa lećama, ogledalima, refrakcijama, refleksijama, i disperzijama svjetlosti na svoje sastavne boje. Studirao je binokularni vid i iluziju mjeseca, špekulisao o konačnoj brzini, pravolinijskom širenju i elektromagnetskim aspektima svjetla, i tvrdi da su zrake svjetlosti potoci energetskih čestica koje putuju u ravnim linijama.

Opisan kao prvi naučnik, Ibn al-Haytham doveo do procesa naučnog metoda zbog njegove stalne sumnje u sposobnost ljudskog bića da shvati sistematsko i pravilno djelovanje prirode. Zbog svog kvantitativnog, empirijskog i eksperimentalnog pristupa u fizici i nauci, on se smatra pionirom moderne naučne metode i eksperimentalne fizike, a neki su ga opisali kao "prvog naučnika" za istih razloga. Neki ga smatraju osnivačem psihofizike i eksperimentalne psihologije zbog njegovog eksperimentalnog pristupa u psihologiji vizuelne percepcije, i pionirom na polju filozofske fenomenologije. Njegova "Knjiga o optici" je rangirana zajedno sa knjigom Isaka Njutna "Philosophiae Naturalis Principia Mathematica" (Matematički principi prirodne filozofije) kao jedna od najuticajnijih knjiga ikada napisanih u historiji fizike. [1]

Medicina

Prve bolnice u svijetu su arapske bolnice osnovane u 9 stoljeću dok s u prve bolnice u Evropi osnovane u 13 stoljecu

Ebu Bekr Zekerija Razi (oko 854 do 925/935) je bio persijanac, rođen u gradu Reju, u Iranu. On je bio multidisciplinski naučnik koji je pisao o raznim temama, dok su njegovi najznačajniji radovi iz oblasti medicine. On je identifikovao boginje i morbile (ospice), i otkrio da je groznica deo telesne

odbrane. Razi je napisao u 23 toma kompendijum kineske, indijske, persijske, asirske i grčke medicine. Razi je doveo u pitanje neke aspekte klasične grčke medicinske teorije o tome kako četiri humora regulišu proces života. On je osporio Galenov rad sa nekoliko pristupa, uključujući i lečenje krvarenjem, za koje danas znamo da je bilo pogrešno. Njegovo mišljenje da krvarenje ne pomaže lečenju se pokazalo korisnim[26]. Njegova djela: Continens, Kitab al-Mansuri, kompendij je cjelokupne medicine u 10 knjiga.

Napisao je i dvije alkemijske knjige: "Knjiga tajni" (Kitab al-asrar), koja je prevedena na Zapadu u 12. stoljeću kao Liber Ebu Baccher er Rasi i "Knjiga tajne nad tajnama" (Kitab sir al-asrar).

Razi je prvi priredio sumpornu kiselinu, a u fizici je hidrostatičkom vagom ispitivao specifične težine.

Ibn Sina (Avicena) (908-946) je bio perzijski fizičar, astronom, psiholog, matematičar i filozof iz Buhare. Bavio se, između ostalog, i medicinom, alkemijom, astronomijom, psihologijom, etikom, politikom, teologijom, metafizikom, fizikom, logikom, matematikom i poezijom. Pored svog životnog djela, „Kanon medicine“ napisanog u 14 tomova, obavio je važne astronomske opservacije i razmotrio niz tema među kojima su različiti oblici energije i osobine svetlosti. On je doprineo razvoju matematičkih tehnika. njegovo djelo Kanun od kojeg su se posebno okoristili Evropljani. Kanun je čak ulazio u nastavne planove u 18. stoljeća kao osnovna literatura na prestižnim obrazovnim institucijama.

George Sarton, autor knjige "The History of Science" (Historija nauke), opisao je Ibn Sīnā kao "jednog od najvećih mislilaca i medicinskih naučnika u historiji" i nazvao ga "najpoznatijim naučnikom Islama, i jedan od najpoznatijih, od svih rasa, mjesta i vremena."

Ibn Sina je poznat kao: otac moderne medicine, osnivač avicenizma, i avecijanske logike, koncepta inercije i momenta sile, preteča psihoanalize, pionir aromaterapije i neuropsihijatrije, značajan doprinosilac geologiji.

Radovi: Kanon medicine, Knjiga liječenja

Hunejn ibn Ishak (809-873) je bio jedan od najvažnijih prevodilaca starogrčkih tekstova na arapski jezik. On je bio fizičar, a pisao je i u vezi sa medicinom. On u svojim prevodima tumači, koriguje i dopunjuje starogrčke tekstove. Neki od njegovih prevoda medicinskih knjiga su dugo godina korištene u Evropskim krugovima. On je takođe pisao o medicinskim temama, posebno o ljudskom oku. Njegovo delo „Deset rasprava o ljudskom oku" je bio uticajan na Zapadu sve do sedamnaestog veka.

Farmacija

Arapi su farmacijju posmatrali kao na odvojenu nauku od medicine ali sa nom blisko vezanu. Prve apoteke su otvorene u Bagdadu u 9 stoljecu sto se vrlo brzo proširilo po cijelom svijetu. Najznačajniji doprinos farmaciji dao je Ibn al-Baytar koji je živio u 13 stoljeću u Andaluzu koji je napisao knjigu Zbirka jednostavnih lijekova i hrane u kojoj je predstavio 1400 lijekova kako se prave i kako se koriste.

Poljoprivreda

Arapi u andaluziji su imali jako razvijenu poljoprivredu, metode navodnjavanja, fontane kakve nisu postojale u evropi tada. Uzgajali su narandze, artičoke, pamuk, safran, breskve, rizu, hurme i druge egzoticne biljke. U 11 stolje Ibn al Bassal napisao je knjigu o poljoprivredu koja je tek u 20 stoljecu prevedena. Također knjiga od ibn al awwama o poljoprivredi prevedena tek u 19 stoljeću u kojoj se u 35 poglavlja navodi 595 različitih biljaka.

Filozofija

Ibn Rušd Averroes Bio je andaluzijsko-arapski filozof i fizičar, stručnjak za filozofiju, islamsko pravo, matamatiku i medicinu. Imao je strahoviti utjecaj na Zapad kao filozof zajedno s prethodno spomenutim filozofima. Svi su oni bili univerzalne ličnosti jer su se bavili s više nauka i zato su ih u narodu zvali “hakimi”, tj. mudraci.

Abu Nasr el Farabi (oko 870-950) je bio veliki persijski filozof, naučnik i muzičar. Smatra se „drugim učiteljem« islamske filozofije“, posle Aristotela i jednim od najvećih islamskih filozofa i naučnika svoga vremena. Bavio se još i kosmologijom, logikom, muzikom, psihologijom i sociologijom.

El Farabi je bio jedan od prvih filozofa koji su prenijeli Aristotelovu logiku u islamski svijet. Iscrpno je komentarisao Aristotelove spise iz logike, i razvio Aristotelov opis intelekta.

Takođe pokazuje uticaj neoplatonizma — smatra da je stvaranje emanacija, a tijela u prosloru slika duše sveta. Njegovo delo „Grad vrlina“ predstavlja verziju Platonove „Države“, koja je opis idealnog društva gde cvetaju sve vrline.

El-Kindi (801-873) je bio filozof i multidisciplinski naučnik koji je aktivno učestvovao u prevođenju grčkih klasičnih dela na arapski jezik. On se zalagao da opiše srodnost islamskog verovanja sa težnjom ka razumom, odnos koji bi mogao da reši nesuglasice koje su stvorene između njega i nekih islamskih pravnika. On je kritikovao osnove hemije i astrologije, i doprineo opsežno obrađenim naučnim temama u svojim pisanjima. Kindi se bavio i kriptografijom za halifu. On je napisao traktat na temu vremena, prostora i relativnog kretanja. Uvršten je među 12. najvećih intelektualnih figura čovječanstva. Al-Kindi je najbolji čovjek svoga vremena, jedinstven u svome poznavanju svih starih nauka. Nazvan je Filozofom Arapa. Njegove knjige se bave raznim naukama ‒ logikom, filozofijom, geometrijom, aritmetikom, astronomijom itd. Napisao je veliki broj knjiga, ali nazalost nisu sve sacuvane. Znacajan broj njegovih knjiga sacuvane su samo kao prijevod na latinskom jeziku, a nije sacuvan orginal.

Geografija

Muhamed el Idrisi napravio je u 12 stoljecu kartu tad poznatog svijeta koju je nazvao Tabula Rogeriana. Na Tabuli Rogeriani ima ukupno oko 2500 geografskih imena, a u Kitab al Rudjar oko 7000. Idrisijeva karta bila je neobično sastavljena. Svaka sekcija činila je jedan dužinski stupanj, a po širini obuhvaćala je jedan klimatski pojas. U uvodu Geografije Idrisi govori o obliku i veličini Zemlje te zaključuje da se dobre karte mogu sastaviti samo pomoću kartografske projekcije s meridijanima i paralelama. Međutim, to pravilo nije primijenio na svojoj karti. Tabula Rogeriana orijentirana je prema arapskom običaju, što znači da je sjever dolje.

Al mas'udi je bio arapski historicar i geograf koji je u 10 stojecu napisao djelo o historiji svijeta pod nazivom livade zlata i rudnici dragulja.

Sociologija

U 14 stoljecu na nastojanju da napise historiju svijeta ibn khaldum je u vodnom dijelu nazvanom muqaddima je postavio temelje sociologije kao nauke o drustvu.

Literatura

Naslijeđe arapsko islamske civlizacije je i djelo 1001 noc koja je kasnije bila inspiracija Bokaču – Dekameron i Geoffrey Chauceru - Kanterberijske priče.

Uticaj arapske poezije odrazio se i na trubadursku poeziju

Umjetnost

Islam zabranjuje crtanje likova, ali i dalje je značajna umjetnost arabeski koje su se u evropi koristile od renesanse do 19 stojeca. Doprinos su dali i u oslikavanju keramike, pravljenju kristala, pravljenju nakita, bojenju svile..

Arhitektura

U oblasti arhitekture postoje i danas materijalni tragovi islamske arhitekture u Španiji. Alhambra je, naravno, dragulj tog perioda. Čak i nakon završetka Rekonkiste, islamski stil je još dugo uticao na arhitekturu Španije. Interesantno je da su Španci u Srednjem vijeku koristili Mudejar stil, koji je ustvari imitacija stila islamske arhitekture. Jedan od najboljih primjera maurske arhitekture je Alkazar u Sevilji.

Multikulturalizam

Muslimani su dali nemjerljiv doprinos u kulturnom i znanstvenom razvoju i napretku Evrope. Posebno treba izdvojiti načelo multikulturalizma kojeg su ugradili u evropski kontekst i kulturni identitet. Zato iz kritičkog razmatranja prisutnosti muslimana u evropskom kulturnom identitetu, odnosno muslimanskog identiteta u novoj Evropi, nije moguće isključiti iskustvo kulturnog pluralizma, jer se i muslimanski i evropski kršćanski identitet oblikovao i još uvijek se oblikuje u znaku njegove afirmacije ili ideološkoga potiskivanja. Muslimani, između ostaloga, u evropsku kulturu unose iskustvo religioznog i kulturnog pluralizma.