Broj 14-15 MART - APRIL 2013 Izlazi mjesečno, cijena 0,40 € ISSN 0033-1686

DOBITNIK 1998.

List crnogorskih prosvjetnih, kulturnih i naučnih radnika

„OKTOIHA”

„GRLICA”, prva crnogorska periodična publikacija (Cetinje, 1835-1839) „PROSVJETA” (Cetinje, 1889-1901) „PROSVJETNI RAD” (od 15. januara 1949)

97

70

03

31

68

00

8

IS

SN

00

33

-1

68

6

Državna izborna komisija utvrdila konačne rezultate predśedničkih izbora

FILIP VUJANOVIĆ IZABRAN

ZA PREDŚEDNIKA

CRNE GORE

Državna izborna komisija utvrdila je konačne rezultate predśedničkih izbora održanih 7. aprila u Crnoj Gori, prema kojima je kan-didat Demokratske partije socijalista Filip Vujanović osvojio 51, 21 odsto glasova, a njegov protiv kandidat Miodrag Lekić 48, 79. Prema izvještaju DIK, za Vujanovića je glasalo 161. 940 građana, a za Miodraga Lekića 154. 289. Ukupno su glasala 326. 803 birača, odnosno 63, 90 odsto upisanih u birački spisak. Od tog broja, bilo je 316. 299 važećih, dok je 11. 708 birača glasalo putem pisma.

Članovi posmatračke misije OEBS-a u Crnoj Gori, kao i Parlamentarne Skupštine Savjeta Evrope, ocijenili su da su predśednički izbori održani profesionalno i efikasno.

Premijer Crne Gore Milo Đukanović povodom Dana studenata primio predstavnike sva tri univerziteta

VLADA POUZDAN PARTNER

ZA INICIJATIVE STUDENATA

Predśednik Vlade Crne Gore Milo Đukanović primio je povodom 4. aprila – Dana studenata, pred-stavnike sva tri crnogorska univerziteta, saopšteno je nakon stastanka, kojem je prisustvovao i mini-star prosvjete Slavoljub Stijepović. Premijer Đukanović, čestitajući studentima njihov praznik, istakao je da studentska populacija ima u Vladi pouzdanog partnera u cilju unapređenja uslova studiranja, afirmacije studenata i poboljšanja kvaliteta obrazovanja, kao jednog od osnovnih preduslova za na-predak cjelokupnog društva.

Predstavnici Univerziteta Crne Gore potencirali su teme o kojima je bilo riječi tokom sastanka koji su održali sa premijerom u januaru i istakli da su zadovojni odnosom Vlade prema studentskim inicijativama. Studenti univerziteta „Donja Gorica“ i „Mediteran“ predložili su mjere za unapređenje studentskog standarda i upisne politike. Na sastanku su razmijenjena mišljenja o dinamici realizacije infrastrukturnih projekata, studentskih domova i fakulteta, te ponovoljena opredijeljenost Vlade Crne Gore da u kontinuiranom dijalogu sa predstavnicima univerziteta unapređuje položaj studenata u crnogorskom društvu, navodi se u saopštenju. O. Đ.

Predložene mjere za unapređenje studentskog standarda i upisne politike: Sa sastanka u Vladi Crne Gore OMOGUĆITI DALJE NAPREDOVANJE: Na prijemu kod ministra prosvjete

Ministar prosvjete Slavoljub Stijepović primio je učenike koji su osvojili drugo mjesto u robotici, njihove mentore i direktore škola. On im se u ime Minstarstva zahvalio i čestitao na ovom velikom uspjehu i zaželio da u budućem učenju i radu ostvaruju dobre rezultate, tj. da imaju uspješnu đačku, i kasnije, radnu karijeru. Ministar je istakao da ovako veliki uspjeh na prestižnom takmičenju, nesum-njivo predstavlja dokaz o visokom kvalitetu obrazovnog sistema Crne Gore

„Ponosimo se vašim rezultatom, talentom i posebno vašom spremnošću da i dalje učite i osvajate još veća priznanja. Mi u Ministarstvu prosvjete smo obavezni da vaš uspjeh propratimo, ne samo pro-tokolarno, već da vam omogućimo dalje napredovanje. U tom cilju spremni smo da u dogovoru sa upravama škola pomognemo vaš budući istraživački rad, tj. da laboratorije i kabinete opremimo od-govarajućim sredstvima kako bi vaš talenat i znanje još bolje iskoristili“, naglasio je ministar Stijepović.

Učenici su, kao poklon, dobili tablet računare a mentori lap-topove. Osim toga, kao podstrek za uspjehe i dalje školovanje, onima koji se upišu na neki od fakulteta u Crnoj Gori biće obezbijeđene školarine za vrijeme studija.

Učenici i mentori zahvalili su se ministru Stijepoviću i njegovim saradnicima i naglasili da će se u narednom periodu još više truditi i ulagati u svoje obrazovanje kako bi predstavljali Crnu Goru na najbolji način. Lj. V.

Ministar prosvjete Slavoljub Stijepović primio učenike koji su osvojili drugo mjesto na međunarodnom takmičenju u robotici, njihove mentore i direktore škola

DOKAZ O VISOKOM KVALITETU

OBRAZOVNOG SISTEMA CRNE GORE

Premijer Milo Đukanović sastao se sa polaznicima prve generacije Programa stručnog osposobljavanja

OZBILJNO SE RAČUNA

NA SVE KOJI SU

POSVEĆENI POSLU I

LOJALNI SVOJOJ DRŽAVI(str. 3)

Dobitnici Državne nagrade „Oktoih“ : Srednja Ekonomska škola „Mirko Vešović“ u Podgorici

NAJVIŠE PRIZNANJE

ZA VIŠEDECENIJSKI

USPON(str. 4 - 5)

Intervju: Bendžamin Perks, Šef predstavništvaUNICEF-a za Crnu Goru

ZADOVOLJSTVO JE

RADITI OVĐE (str. 6)

U Nikšiću održan simpozijum povodom godišnjice smrti akademika Branka Pavićevića

BIO JE ISTORIJA

CRNE GORE(str. 18)

MARTAPRIL

2

AKTUELNO

Predśednik Vlade Milo Đukanović i predstavnik Kan-celarije Unicefa u Crnoj Gori Bendžamin Perks iskazali su prilikom nedavnog susre-ta zadovoljstvo uspješnom dugogodišnjom saradnjom Vlade Crne Gore i Kancela-rije Unicefa, koja je znatno doprinijela ukupnoj eman-cipaciji i evropskom razvoju crnogorskog društva. U tom kontekstu, predśednik Vlade je ukazao na kontinuiranu posvećenost države Kon-venciji UN o pravima đeteta i spremnost na dosljednu primjenu i promociju osnov-nih đečjih prava. Iskazano je obostrano zadovoljstvo rezultatima akcije „Govori-mo o mogućnostima“, koja je pomogla da se prevaziđu predrasude i ohrabri puna inkluzija đece s posebnim

Ministar prosvjete Slavoljub Stijepović i predśednik Unije poslodavaca Crne Gore Pre-drag Mitrović dogovorili su na nedavnom sastanku da Unija i Ministarstvo zajedničkim ak-tivnostima animiraju mlade da se upisuju u stručne škole, po-sebno one koje obrazuju kadar u skladu s današnjim ali i pro-jektovanim potrebama tržišta

Ministar prosvjete gos-podin Slavoljub Stijepović sa saradnicima primio je ambasadora Savezne Re-publike Njemačke u Crnoj Gori Piusa Fišera, direktora Geteovog instituta u Beo-gradu dr Matiasa Miler-Vi-feriga, stručnog savjetnika Centralne službe za nasta-vu njemačkog jezika u ino-stranstvu Armina Šura i ata-

Vlada Crne Gore odlučila je da u 2013. godini uloži oko tri miliona eura za naučnoi-straživačku djelatnost. Prema Informaciji o finansiranju na-učnoistraživačke djelatnosti, usvojenoj u martu, za preuzete obaveze i prioritetne progra-me u ovoj oblasti ovogodiš-njim budžetom opredijeljeno je 1.170.300 eura, dok je za fi-nansiranje iz drugih izvora pla-nirano 1.839.000 eura.

Ministarka nauke prof. dr Sanja Vlahović primila je am-basadorku Velike Britanije u Crnoj Gori Ketrin Najt Sends. Ambasadorka je tom prilikom čestitala na otvaranju i privre-menom zatvaranju poglavlja 25 – Nauka i istraživanje.

„Privremeno zatvaranje ovog poglavlja nije veliki ko-rak samo za crnogorsku nau-ku, već za cjelokupnu državu, imajući u vidu da je to prvo otvoreno i uspješno zatvoreno poglavlje na putu ka ostvare-

PODRŠKA DALJEM

SNAŽENJU INSTITUCIJE

HRANITELJSTVA

OBRAZOVANJE

PRILAGODITI POTREBAMA

TRŽIŠTA RADA

NAJAVLJEN NASTAVAK

USPJEŠNE SARADNJE

OKO TRI MILIONA EURA

ZA NAUKU

JAČANJE NAUČNE

ZAJEDNICE

Premijer Milo Đukanović i predstavnik Unicefa Bendžamin Perks

Saradnja Ministarstva prosvjete i Unije poslodavaca Crne Gore

Ministar prosvjete Slavoljub Stijepović primio njemačkog ambasadora Piusa Fišera

Odluka Vlade Crne Gore

Ministarka nauke prof. dr Sanja Vlahović primila ambasadorku Velike Britanije Ketrin Najt Sends

Iskazano zadovoljstvo dugogodišnjom uspješnom saradnjom Vlade Crne Gore i Unicefa, posebno u primjeni i promociji osnovnih đečjih prava, kao i rezultatima kampanje „Govorimo o mogućnostima“

potrebama u obrazovni si-stem Crne Gore.

Perks je ukazao da je ulo-ga Unicefa u Crnoj Gori da podrži napore Vlade u pro-cesu reformisanja društva na putu evropskih integracija i istakao da su do sada reali-zovani projekti pozicionirali Crnu Goru na mjesto poten-cijalnog lidera ne samo u regionu već i na globalnom nivou.

Sagovornici su se složili sa zalaganjem Unicefa da sva đeca imaju pravo na ži-vot u porodici i u tom smislu pohvalili Ministarstvo rada i socijalnog staranja u sprovo-đenju takve politike.

Posebno se insistira na daljem snaženju institucije hraniteljstva u okviru proši-rene porodice, odnosno na razvoju standardnog – pro-

rada, a na taj način obezbjeđuju zaposlenje nakon završetka škole.

Na sastanku je ukazano na značaj saradnje privrede i obrazovnog sistema, posebno u okviru iznalaženja rješenja za prevazilaženje strukturne ne-usklađenosti ponude i tražnje radne snage, planiranja budu-ćih potreba za kvalifikacijama

šea za kulturu i obrazovanje Mihaela Šnura.

Na sastanku je ocijenje-no da je dosadašnja sarad-nja između Crne Gore i Sa-vezne Republike Njemačke uspješna, posebno kada je riječ o izučavanju njemač-kog jezika u školama na te-ritoriji Crne Gore. Na osnovu Sporazuma o slanju struč-nog osoblja, potpisanog

„Finansiranje nacionalnih i međunarodnih naučnoistra-živačkih programa i proje-kata predstavlja glavni oblik podrške naučnoistraživačkoj djelatnosti u Crnoj Gori. Osim nastavka finansiranja proje-kata prihvaćenih na konkursu 2011. godine, obezbijediće se nesmetano izvršavanje preu-zetih domaćih i međunarod-nih obaveza. Pored ostalog, u okviru projekta koji se finan-

nju prioritetnog državnog cilja, a to je članstvo u EU“, ocijenila je Sends.

Ministarka Vlahović go-vorila je o Strategiji naučnoi-straživačke djelatnosti i reviziji koju je taj dokument pretrpio, kao i o velikim naporima koji se ulažu radi jačanja naučne zajednice, mrežnoj politici u smislu razvoja bilateralne i multilateralne saradnje, ali i o nekim od razvojnih projekata na polju povezivanja nauke i biznisa, đe je aktuelna izgrad-

fesionalnog hraniteljstva, s akcentom na đecu do tri go-dine, koji će biti obuhvaćen novim zakonom o socijalnoj i đečjoj zaštiti.

Predśednik Vlade iskazao je opredijeljenost Vlade da i dalje bude pouzdan partner za primjenu svih budućih aktivnosti Unicefa, a koje su posvećene unapređenju kvaliteta života đece svih uzrasta. Premijer Đukanović i šef predstavništva Unicefa Bendžamin Perks složili su se da su dosadašnji rezultati odlična platforma za dalje napore koji su neophodni kako bi se obezbijedila puna inkluzija đece sa smetnjama u razvoju i obavezali su se da zajedno rade na postizanju ovog cilja.

Lj.V.

i vještinama, bržeg odgovara obrazovanja na potrebe poslo-davaca i stvaranja kvalitetnog kadra koji pośeduje znanja, vještine i kompetencije, neop-hodne za uključivanje na trži-šte rada. Takođe je naglašeno da obrazovne programe treba prilagođavati potrebama tržišta rada.

Lj. V.

2011. godine, najavljen je nastavak i jačanje saradnje kroz angažman njemačkih nastavnika kao predavača u crnogorskim školama. Obje strane izrazile su spremnost za zajedničku promociju izučavanja njemačkog jezi-ka u obrazovno-vaspitnim ustanovama u Crnoj Gori.

Lj. V.

sira iz kredita Svjetske banke, realizovaće se aktivnosti na uspostavljanju prvog centra uspješnosti u Crnoj Gori, biće izrađena studija o dijaspori i organizovana konferencija na-učnika iz Crne Gore i dijaspo-re, a obezbijediće se i dodjela istraživačkih grantova“, saop-šteno je iz Vlade.

O. Đ.

nja impulsnog centra, za prvi naučnotehnološki park, ali i brojnim projektima na polju promocije nauke.

Kako je saopšteno iz Mi-nistarstva, razmotrene su mogućnosti saradnje u ovoj oblasti između Crne Gore i Ve-like Britanije, a ambasadorka je najavila pomoć i podršku Am-basade i britanskih institucija.

O. Đ.

CRNA GORA MOŽE BITI LIDER U PRAVIMA ĐETETA: Milo Đukanović i Bendžamin Perks

ZA ZAJEDNIČKU PROMOCIJU IZUČAVANJA NJEMAČKOG JEZIKA: Sa sastanka

Sa śednice Vlade

MARTAPRIL

3

Državu smo i obnovili zato da bismo upravljali svojom budućnošću

OZBILJNO SE RAČUNA NA SVE KOJI

SU POSVEĆENI POSLU I LOJALNI

SVOJOJ DRŽAVI

POBJEDA TIMSKOG DUHA

I ŽELJE ZA USPJEHOM

Uloga i mjesto koje danas imate u državnoj upravi jesu početnički, ali mogućnosti koje se otvaraju pred vama su izuzetne. Državna uprava Crne Gore je u veoma dinamičnoj fazi. To znači da mora biti adaptivna, kreativna, prije svega efikasna i kvalitetna u načinu razmišljanja i rada. Ovaj program, zajedno s drugim aktivnostima, upravo ima za cilj da mladim ljudima otvorimo mogućnost zapošljavanja, ali i da snažno pojača tržište rada i da unese novu energiju u državnu upravu, istakao je premijer Đukanović

Među 13 ekipa na takmičenju, jedino je crnogorska bila iz državne škole, a ostale su bile internacionalne. Prvo mjesto osvojila je Internacionalna škola iz Bukurešta, a treće Internacionalna škola iz Sofije

Premijer Milo Đukanović sastao se s polaznicima prve generacije Programa stručnog osposobljavanja

Crnogorski srednjoškolci drugi na međunarodnom takmičenju u robotici u Bukureštu

„Vladin Program stručnog osposobljavanja visokoškola-ca, za koji je u budžetu za ovu godinu izdvojeno 10 miliona eura, koristi danas 4.211 pola-znika. Koriste ga svi koji su se prijavili u skladu s odredbama Pravilnika, utvrđenim tako da isključuju svaku eventualnu zloupotrebu. Informacioni si-stem je programiran na način da je algoritam automatski formirao rang-listu na osnovu prośečne ocjene korisnika i izabranih referenci svakog od njih. Najvažnije je, svakako, da će ovaj program obrazovanim i vrijednim mladim ljudima omogućiti brže zapošljava-nje“, kazao je predśednik Vla-de Crne Gore Milo Đukanović na sastanku s polaznicima prve generacije Programa stručnog osposobljavanja, an-

gažovanih u organima držav-ne uprave.

Državna uprava na usluzi svim građanima

On je naglasio da su njiho-vi uspjesi tokom školovanja, koji su ih isključivo preporučili

za ovaj Vladin projekat, potvr-da da sve ovo što se radi u Cr-noj Gori nije uzaludno.

„Uloga i mjesto koje danas imate u državnoj upravi jesu početnički, ali mogućnosti koje se otvaraju pred vama su izuzetne. Državna uprava Crne Gore je u veoma dinamič-noj fazi. To znači da mora biti adaptivna, kreativna, prije sve-ga efikasna i kvalitetna u nači-nu razmišljanja i rada. Živimo u modernom dobu koje traži brzinu poslovanja i komunici-ranja i sve usavršenija znanja i vještine. Paralelno s izazovi-ma novog doba, naša admi-nistracija mora da se razvija u skladu s obavezama na putu integrisanja u Evropsku uniju. Politike i oblasti EU sa kojima se usklađujemo na regulator-nom, institucionalnom i prak-tičnom planu, zahtijevaju u narednim godinama slojevite i suštinske promjene u načinu funkcionisanja i povezanosti s drugim državama i admini-stracijama. Samo tako ćemo moći ostvariti kvalitetan nivo umreženosti u zajedničko do-nošenje i sprovođenje odluka na nivou Unije. Mi ne možemo čekati to vrijeme, već se danas za njega moramo pripremati. Reforma državne uprave zna-či osposobljavanje i izgradnju

moderne, efikasne i kvalitetne administracije, čiji je imperativ da bude na usluzi svim gra-đanima Crne Gore. Isto tako, i da odgovori potrebama mo-derne evropske države u me-đunarodnim odnosima. To je uslov našeg opstanka, jer Crna Gora mora odgovoriti svim izazovima članstva u sve inte-grisanijoj Uniji, kao bilo koja njena velika članica“, istakao je premijer Đukanović.

Ovakav projekat ne postoji ni u jednoj državi

Govoreći u ime polaznika stručnog usavršavanja, Andrej Nedović je istakao da ovakav projekat ne postoji ni u jednoj državi i predstavlja izuzetnu priliku za mlade ljude da po-kažu svoj potencijal.

„Mi smo generacija koja dolazi i mnogo se očekuje od nas. Ali, ako ne pokažemo kreativnost i upornost na po-slu, nećemo uspjeti da posta-

nemo konkurentni na tržištu rada. Stoga, ovo je prava prili-ka da predstavimo svoje ideje kako bismo pomogli i sebi i društvu. Na moju veliku sreću, imam svakodnevni kontakt sa svojim mentorom, dok neke moje kolege nijesu u toj prilici. Želim da pozovem poslodav-

ce da posvete pažnju mojim kolegama, jer i pored velike želje za dokazivanjem, nijesu to u stanju da urade ako im se ne pruži prilika“, kazao je Nedović.

Lj. V.

NEMA I NEĆE VIŠE BITI

NEZAMJENJIVIH

Premijer Milo Đukanović poručio je članovima Vlade, svim rukovodiocima državnih uprava, državnih institucija na svim nivoima, da je njihova prevashodna obaveza da se ozbiljno posvete ovim i svim mladim ljudima angažovanim u državnoj upravi. „Posebno tražim od svih da sva svoja znanja i umijeća nesebično podijele sa mladim saradnicima, i da stvore uslove za primjenu vještina i znanja svih visokoobrazovanih ljudi. Mo-ramo lomiti stereotipe i praksu u kojoj ljudi s dugim stažom, bez škole i radnih navika, surevnjivo i neljubazno dočekuju mla-de i sposobne ljude, i na taj način nanose štetu i tim ljudima i svojoj državi, i ometaju mogući tempo njenog ekonomskog i demokratskog razvoja. Odgovornost za to prevashodno snose starješine državnih organa. Nema i neće biti više nezamjenjivih, ako želimo naprijed, i ako želimo da nam svima bude bolje. A to svakako želimo. Uostalom, državu smo i obnovili zato da bismo upravljali svojom budućnošću“, istakao je on.

NIKO NE MOŽE DA ZAUSTAVI

ČOVJEKA SA ČVRSTIM STAVOM DA

POSTIGNE SVOJ CILJ

Obraćajući se svojim kolegama, Andrej Nedović je naglasio: „Ukoliko želimo da za sebe napravimo bolje društvo i efikasniju državnu upravu, moramo sami raditi na tome. Novim idejama, radom i upornošću, možemo to postići. Treba sami da tražimo svoje mjesto u društvu. Ne čekajmo da nam neko drugi to uradi. Niko ne može da zaustavi čovjeka sa čvrstim stavom da posti-gne svoj cilj“.

NACIONALNI OBRAZOVNI SISTEM

PO MJERI NOVE EVROPSKE

STRATEGIJE „PROMIŠLJANJE

OBRAZOVANJA“

Premijer Đukanović je izrazio vjerovanje da će Crna Gora vrlo brzo dobiti od Savjeta Evropske unije mandat da pristu-pi otvaranju i privremenom zatvaranju poglavlja koje se bavi obrazovanjem i kulturom.

„Ovaj program, zajedno s drugim aktivnostima, upravo ima za cilj da mladim ljudima otvorimo mogućnost zapo-šljavanja, ali i da snažno pojača tržište rada i da unese novu energiju u državnu upravu. Siguran sam da je to put koji je komplementaran sa planovima EU da do 2020. godine bude zaposleno 75 % radno sposobnog stanovništva, a posebno da se poveća mogućnost zapošljavanja mladih. Na taj način ćemo ostvariti pokretljivije i otpornije tržište rada koje odgo-vara izazovima sve starije populacije na našem kontinentu i obezbijediti očuvanje sistema socijalne zaštite. Svi zajedno moramo ozbiljno raditi na tome da naš nacionalni obrazovni sistem gradimo po mjeri nove evropske strategije ’Promišlja-nje obrazovanja’. Trebaju nam ljudi sa vještinama koje su po-trebne tržištu rada“, rekao je Đukanović i naglasio da se ozbilj-no računa na sve one koji su posvećeni poslu, koji znaju, koji žele da se stalno usavršavaju i koji su lojalni svojoj državi.

Dokaz da se i sa malo sred-stava mogu ostvariti dobri rezultati jeste Crnogorski FTC tim (pet učenika Srednje elek-trotehničke škole „Vaso Aligru-dić“ i pet Srednje stručne škole „Ivan Uskoković“ iz Podgorice) koji je na međunarodnom ta-kmičenju iz robotike u Bukure-štu osvojio drugo mjesto. Prva je bila Internacionalna škola iz Bukurešta, a treća Internacio-nalna škola iz Sofije.

Kako je ocijenio direktor Srednje elektrotehničke škole Veselin Pićurić, ovo je veliki uspjeh ostvaren na prestiž-nom takmičenju, na kojem je učestvovalo 13 ekipa iz cijele Evrope. Tim prije što je ekipa iz Crne Gore bila jedina državna škola na ovom nadmetanju, ostale su bile internacionalne, a ovo je i prva godina da se takmiče.

Domaćin takmičenja bila je „FIRST Tech Challenge Ro-

botics Championship“, Ame-rička internacionalna škola iz Bukurešta, a inicijator među-narodna organizacija FIRST, čiji zadatak je da inspiriše mlade ljude da postanu lideri u obla-sti nauke i tehnologije.

Praktična primjena stečenih znanja

Učešće desetočlanog tima (Aleksandar Lukačević, Stefan Drobnjak, Jelena Šavelić, Maja Bajčeta i Milica Radunović iz Mašinske škole, i Mihailo Kovačević, Miloš Uskoković, Aleksandar Filipović, Branko Vukčević i Jurij Oničuk iz Elek-trotehničke škole) podržala su ministarstva nauke i prosvjete.

Profesor u Elektrotehnič-koj školi Mladen Klikovac, je-dan od dva trenera, kaže da je ideja o učešću na takmičenju potekla od Džona Tejbora iz Američke ambasade za teh-

ničku saradnju sa Crnom Go-rom. „Pripremali smo se oko četiri mjeseca. Dio opreme dobili smo od Mašinskog fa-kulteta, a softver i kompletnu tehniku morali smo da odra-dimo sami. U kreaciji smo svi učestvovali. Robota smo ura-dili optimalno, u skladu sa skromnim mogućnostima. Kreirali smo jednostavniji robot. Uspjeli smo da izbje-gnemo redukciju pogonske snage motora. Koristili smo punu brzinu. Zato je naš ro-bot bio dva puta brži nego roboti protivničkih ekipa. I jedina smo mi ekipa koja je koristila jačanje prenosa na servo-motore. I to smo do-bro osmislili: što je ruka više bila opterećena, to je servo-motor više izdržavao terete. Zato smo izdržali 20-ak borbi sa samo dva kvara koji nijesu bili vezani za konstrukciju, već sa samim nastupom“,

ističe Klikovac. I mentori i učenici sma-

traju da je za uspjeh bio pre-sudan kolektivni duh i velika želja svih da se dokažu. Zahva-ljujući tome lakše su prebrodili sve prepreke na koje su naila-zili. Rezultatom su više nego zadovoljni. A njihovo učešće dio je urođene radoznalosti i želje za dokazivanjem.

Jedina su ekipa koja je ko-ristila samo dva obična i dva servo-motora. Ostali su, kako kaže Maja Bajčeta, imali po 10 servo-motora. „Uspjeli smo da to maksimalno iskoristimo. Imali smo dva dobra voza-ča koji su uspješno savladali upravljanje robotom džojsti-cima i nijesu dozvolili da nas drugi roboti ugroze“, kaže ona i naglašava da su veoma dobro na ovaj način mogli da praktično primijene teorijska znanja koja su stekli tokom školovanja.

Neponovljivo iskustvo

„Želio sam da se upoznam sa nečim novim, steknem novo iskustvo i saznanje, da budem u toku sa najnovijim otkrićima. Dosta smo se trudili. Ovo nam je prvo učešće na ovakvom ta-kmičenju. Nijesmo imali nika-kvog iskustva i učili smo u ovoj učionici, koristeći sve izvore sa-znanja. Neka rješenja, kao npr. kako da napravimo osnovu za robota sa kompletom djelova, tražili smo na internetu“, priča Jurij Oničuk, kapiten tima. On ocjenjuje da je za rezultat bio presudan timski rad.

„Sve ovo je neponovljivo iskustvo. I same pripreme, i takmičenje, druženje. Očeku-jem da će nam se zahvaljujući ovom rezultatu otvoriti veliki putevi u životu“, kaže Stefan Drobnjak. On ocjenjuje da je za rezultat bilo presudno to što je njih desetero veoma dobro sarađivalo. Nije bilo bitno ko je iz koje škole, ko je muško, ko je žensko, ko je stariji a ko mlađi.

„Učešće na takmičenju i rezultat su podsticajni. Iz ova-kvih stvari rađaju se nove ide-je“, smatra Mihailo Kovačević, i dodaje: „Od svih robota koji su učestvovali naš je bio najmanji, ali najmobilniji, imao je dobra podešavanja“.

Zanimanje za robote, ino-vacije i istraživanja podstaklo je Aleksandra Lukačevića da bude u ovom timu. „Na takmi-čenju je bilo veoma teško, jer je

naš robot bio jedan od manjih. Presudila je tehnika i dizajn. Išli smo na to da bude što funk-cionalniji. I uspjeli smo. Ovaj uspjeh daje mi volju da nasta-vim ovim putem. Upisaću me-hatroniku“, veli Lukačević.

„Bila je čast da predstavlja-mo Crnu Goru kao državu. Pre-sudili su timski duh i sposob-nost momaka u vožnji“, kazao je Branko Vukčević.

„Mislim da je potrebno još ovakvih iskustava jer će nam koristiti kada budemo studi-rali. Već imamo ideje kako da riješimo neke probleme“, ističe Miloš Uskoković.

Na značaj ovog iskustva i zadovoljstvo rezultatom uka-zali su i Aleksandar Filipović i Jelena Šavelić.

Ovaj uspjeh je još jednom potvrdio da u Crnoj Gori posto-je talenti za tehniku, inovacije. Samo im treba omogućiti da se dokažu. To, pored ostalog, podrazumijeva bolje uslove za praktičnu nastavu, veće ulaga-nje u nauku, učešće na sličnim takmičenjima. Kao podsticaj ostalima, neophodno je da se ovoj ekipi obezbijede uslovi za dalje napredovanje, studiranje. A svi oni, kako kažu, opredije-liće se uglavnom za tehniku, najviše mehatroniku. I svi su naglasili da žele da ostanu u Crnoj Gori ako im se omogući da napreduju.

Lj. V.

MARTAPRIL

4

NAJVIŠE PRIZNANJE ZA

VIŠEDECENIJSKI USPONTeorijska znanja koja učenici tokom četvorogodišnjeg školovanja stiču iz ekonomskih predmeta provjeravaju se kroz praktičnu nastavu. Cilj je da učenici po završenom školovanju izađu sa stečenim vještinama koje cijene poslodavci i, ako žele, mogu odmah da se uključe u proces rada. Preduzeća za vježbu uspješna na međunarodnim i domaćim smotrama i sajmovima. Za rezultate je zaslužna i tradicionalno dobra saradnja s roditeljima i lokalnom zajednicom

Dobitnici Državne nagrade „Oktoih“: Srednja ekonomska škola „Mirko Vešović“ u Podgorici

Srednja ekonomska škola„Mirko Vešović“ u Pod-gorici najstarija je ekonom-ska škola u Crnoj Gori. Počela je da radi 1923. godine. Za devedeseti rođendan nije mogla dobiti vrednije pri-znanje od Državne nagrade „Oktoih“, koja joj je uručena u januaru. Posebno raduje činjenica da su je za to pri-znanje predložili bivši učeni-ci – generacija koja je prošle godine obilježila 45 godina mature.

Priznanje nije slučajno. Generacije učenika i profeso-ra izgrađivale su njen rejting, koji je iz godine u godinu ra-stao. Rezultati nijesu izosta-jali i kada se radilo u izuzetno teškim uslovima. Naprotiv, to je bio izazov da nastava bude što kvalitetnija. Preseljenje u novu školsku zgradu, u kojoj imaju optimalne uslove za rad, samo je omogućilo da se uvedu moderne metode rada.

Podsticaj za još bolje rezultate

„Od osnivanja do danas škola je napredovala kru-

pnim koracima i dostigla današnji status savremene i popularne škole za koju su zainteresovani najbolji učenici osnovnih škola. Eko-

nomsku školu prepoznaju kao obrazovnu instituciju u kojoj mogu uspješno da nastave svoje školovanje i dobiju kvalitetno stručno obrazovanje, značajno za na-stavak školovanja u mnogim visokoškolskim ustanovama u zemlji i inostranstvu“, kaže direktor Branislav Đukić. On ukazuje da je škola ovim priznanjem još više dobila na ugledu, i ono predstav-lja veliki podsticaj za sve da ubuduće postižu još bolje rezultate.

„Nagrada je potvrda da je posao koji radimo ocije-njen najvišom ocjenom. Svi-ma nama čast je što je ovo priznanje došlo za vrijeme našeg radnog angažovanja u školi. Naravno, za ovo prizna-nje nijesmo zaslužni samo mi, nego i sve prethodne ge-neracije profesora i učenika“, ocjenjuje Đukić.

Tokom dugog postojanja i rada ove škole iz njenih klu-pa izašle su brojne generaci-je đaka s bogatim znanjem koje su uspješno nadogra-đivali kroz rad i dalje školo-vanje. Mnogi od njih postali su afirmisani preduzetnici,

profesori, naučnici, poznati revolucionari i političari.

Kvalitetan rad i ranije je bio zapažen i nagrađivan. Škola je 1976. godine, za-

jedno sa Školskim centrom „Tvrtko Bijelić“ iz Nikšića, zbog razvijenog učeničkog samoupravljanja proglašena najboljom srednjom školom u Crnoj Gori; 1977. dobitnik

je Povelje i plakete Klubo-va samoupravljača; školske 1997/1998. godine Atletski klub „Budućnost“ uručio je povodom 50 godina svog postojanja medalju i Plaketu školi za poseban doprinos

razvoju atletike u Podgorici.

Međunarodni uspjesi učeničkih preduzeća za vježbu

Preseljenjem u novu škol-

sku zgradu sa savremenim uslovima za rad i posebno reformom obrazovanja, te uvođenjem novih obrazovnih programa, praktična nastava dobila je više prostora. Kako kaže Novica Šaranović, pro-

Sonja Dabetić, profesorica crnogorskog−srpskog, bosanskog i hrvatskog jezika i književnosti:

GENERACIJE NAS PAMTE I POŠTUJU

Ova škola ima dugu tradiciju. Vrlo je popularna. O tome govori prilično veliki broj upisanih, tj. zainteresovanih učenika. Svaki profesor je veoma posvećen nastavi i učenicima. Dajemo sve od sebe, jer je ovo posebna profesija, koja se ne radi djelimično. Imamo dvostruku ulogu − i vaspitnu i obrazovnu. Učestvujemo u razvojnom procesu svih đaka, a trudimo se i da nastavu realizujemo na pravi način. Samo profesor koji kontinuirano prati rad učenika i njihov psihički i mentalni razvoj može da ih na pravi način ocijeni I u staroj školi, u lošim uslovima, bila je veoma radna atmosfera. Generacije nas pamte i poštuju. Učili smo ih životu, a ne samo obrazovali. To je nešto što oni kasnije shvate, a mi u, kontaktu s njima uviđamo da smo našu misiju učitelja uspješno završili.

Riječ učenika:

ISPUNJENA OČEKIVANJA

Učenici su veoma zadovoljni uslovima rada, predmetima i načinom rada u školi. Time su ispunjenja njihova očekivanja prilikom upisa.

Suzana Ćetković, učenica I razreda (smjer ekonomski tehničar), prilikom izbora srednje ško-le nije se rukovodila željama roditelja, niti je bila pod uticajem svojih vršnjaka. „Nakon završetka osnovne škole, dobro sam se informisala o tome što ova škola nudi. Privuklo me je novo uređe-no zdanje, ali i stručni predmeti. Poželjela sam da bolje upoznam svijet ekonomije, kao i da se bavim njome. Što više izučavam neke predmete, uviđam da se nijesam pokajala. Posebno mi je zanimljiva poslovna ekonomija“, objašnjava ona.

Anđela Radošević, učenica II razreda (tehničar marketinga i trgovine), smatra da joj ovo usmjerenje omogućava uvid u stanje i potrebe tržišta kod nas.

„Uvjerena sam da marketing i trgovina imaju budućnost kod nas. Učimo da razvijamo određene osobine poput samouvjerenosti, koja je veoma važna prilikom prezentacije proizvo-da, kao i maštovitosti u nalaženju novih ideja i pristupa“, ističe ona.

„Imamo odlične uslove za rad. Kabineti informatike su pravi užitak za učenje i informisanje. Uz to, predanim radom naših profesora, brojne generacije postigle su značajne rezultate, te je škola stekla epitet ugledne vaspitno-obrazovne ustanove. I nagrada „Oktoih“, kojom se svi ponosimo, još je jedna potvrda kvaliteta. Znanje iz ove oblasti se stalno uvećava, a znanje i obrazovanje temelji su stabilnosti i napretka. Zato im treba posvetiti pažnju i mjesto koje im pripada. Uprkos nezavidnom ekonomskom položaju kod nas, u daljem školovanju ostaću u svijetu ekonomije. Međutim, budući da postoji mogućnost razmjene studenata, voljela bih da iskoristim tu priliku i vidim kako su studije organizovane na fakultetima u Evropi“, ističe Anđela Vlahović, učenica III razreda (smjer ekonomski tehničar), koja do sada je imala odlične ocjene iz svih predmeta.

I učenik IV razreda Jovan Pavličić (pravni smjer) izrazio je zadovoljstvo uslovima rada u školi. On kaže da je nova digitalna era omogućila moderniji način izvođenja i praćenja nastave u dobro opremljenim kabinetima i ukazuje na podršku profesora, kao i njihovu spremnost da pomognu u svakoj prilici. Želi da bude pravnik.

„Pravni smjer koji sam pohađao, kao i saradnja i pośeta Pravnom fakultetu bili su presudni u izboru mog daljeg školovanja. Iako kod nas situacija i nije baš ohrabrujuća, primjeri pokazuju da će za odgovorne i najbolje uvijek biti mjesta“, uvjeren je naš sagovornik.

Pomoćnik direktora Svetozar Knežević:

ODGOVORAN ODNOS PREMA PROSVJETNOM POZIVU

Najveće državno priznanje u oblasti obrazovanja doživljavamo kao priznanje dugotrajnog procesa rada, kako profesora, tako i učenika, koji su zaslužni za ugled naše škole. U svakom pro-cesu sistema obrazovanja u Crnoj Gori, Ekonomska škola je uspješno pratila i davala doprinos njegovom unapređivanju. Za reformu ekonomske škole zaslužni su, prije svega, profesori, koji su uvijek na najbolji način potvrđivali odgovornost prema svom pozivu. Veliku pažnju pokla-njaju uspjehu učenika. Ništa ne prepuštaju slučaju. I ranije, i danas, znanja koja su prenosili i prenose su na zavidnom nivou. Zato su naši učenici koji se opredjeljuju da nastave školovanje uspješni, a dobro se snalaze i u praksi.

SAVREMENI USLOVI ZA RAD: Zgrada škole

NAGRADU ZASLUŽILE SVE GENERACIJE UČENIKA I PROFESORA: Direktor Branislav Đukić sa priznanjem

Novica Šaranović

Sonja Dabetić Svetozar Knežević

Varja Pejković

MARTAPRIL

5

fesor statistike i preduzeća za vježbu, sada se sva teorijska znanja koja tokom četvoro-godišnjeg školovanja učenici

stiču iz ekonomskih predmeta provjeravaju kroz praktičnu nastavu. „Konkretno, u okvi-ru predmeta Preduzeća za vježbu u trećem razredu su-blimirana su stečena znanja

iz računovodstva, statistike, ekonomike, organizacije rada, informatike, pravnih pred-meta. Ova škola ne priprema učenike samo za studiranje. Cilj nam je da učenici po za-

vršenom školovanju, osim sa bogatim teorijskim znanjem, izađu sa vještinama koje cije-ne poslodavci i da, ako žele, mogu odmah da se uključe u proces rada. Tako kroz ovaj predmet, simulirajući rad u

USPJEŠNIH DEVEDESET GODINA

Škola je 1923. godine počela da radi kao dvogodišnja (dvorazredna) trgovačka škola, da bi 1927. godine prerasla u Državnu trgovačku akademiju (četvorogodišnja škola). Pod tim imenom radila je do II svjetskog rata, tokom kojeg je nastava održavana s prekidima. Školske 1945/46. godine radi kao Trgovačka akademija, a 1948/49. godine nastavlja kao Ekonomski tehnikum. Od školske 1952/53. godine radi kao Srednja ekonomska škola. Od osnivanja se više puta selila, a najduže je radila u trošnim paviljonima na današnjoj lokaciji, koji nijesu obezbjeđivali ni minimalne pedagoške uslove. Prvog septembra 2006. preselila se u novu, savremeno opremljenu zgradu.

Ove godine školu pohađa 1.600 učenika koji su raspoređeni u 44 odjeljenja. Oni se obrazuju za zanimanja: ekonomski tehničar, tehničar marketinga i trgovine, pravno-admi-nistrativni tehničar. Od ukupno 115 zaposlenih, 86 radi u nastavi.

Đ AČKI PARLAMENT:

ZNAČAJ TIMSKOG RADA U ovoj vaspitno-obrazovnoj ustanovi prije dvije godine osnovan je Đački parlament sa ci-

ljem da unaprijedi saradnju između učenika i nastavnika, kao i Uprave škole.„Radom Đačkog parlamenta promovišemo značaj timskog rada. Osim toga, kada se jave

nesporazumi, zahvaljujući otvorenosti naših profesora uspješno ih prevazilazimo. Aktivnosti našeg parlamenta brojne su. Na primjer, saradnja sa Ženskim lobijem u okviru borbe protiv trgovine i trafikinga ljudima, obilježavanje Dana osoba sa invaliditetom, pośete učenicima Centra „1. jun“, kao i vojnom aerodromu u Golubovcima, potpisivanje memoranduma sa Fa-kultetom za državne i evropske studije, te brojne akcije pomoći upućene onima koji su lošeg materijalnog stanja“, kaže predśednica ovog parlamenta Anđela Vlahović, učenica III razreda. Ona dodaje da su pośete Ekonomskom i Pravnom fakultetu bile veoma korisne, budući da je to bila prilika da se detaljno informišu o odsjecima i upisnoj politici na ovim visokoškolskim ustanovama.

VANNASTAVNE AKTIVNOSTI

Velika pažnja posvećena je vannastavnim aktivnostima. Škola je poznata po radu brojnih sekcija. Posebno su se isticali mladi gorani i sekcija Crvenog krsta. Maturanti svake godine učestvuju u akciji dobrovoljnog davanja krvi. Veoma su aktiv-ne sportske sekcije (rukomet, odbojka, košarka, mali fudbal, stoni tenis, atletika...) koje tradicionalno postižu zapažene re-zultate.

Uspješne su i ekološka i recitatorska sekcija. Veliki broj uče-nika članovi su Saveza izviđača. Uređuju zidne novine u holu.

SARADNJA SA BANKAMA, BORCIMA NOR-A I

ANTIFAŠISTIMA...

„Posljednjih godina učenici i profesori ove škole u cilju razvijanja znanja stečenih u redov-noj nastavi pośećuju razne institucije đe im stručnjaci iz tih oblasti drže predavanja. Stalnu sa-rađujemo sa Centralnom bankom Crne Gore, Glavnim trezorom Crne Gore, Komisijom za har-tije od vrijednosti, Fondom PIO, Ministarstvom finansija Crne Gore, Poreskom upravom“, kaže direktor Branislav Đukić.

Učenici pravnog smjera pośećivali su Skupštinu Crne Gore, Zavod za zapošljavanje i razne sudove. Imaju veoma dobru saradnju sa Ekonomskim i Pravnim fakultetom Univerziteta Crne Gore i potpisan protokol o saradnji. Takođe sarađuju da UDG-om, Fakultetom za državne i evropske studije i Univerzitetom „Mediteran“.

Dobru sarađuju i sa Savezom Udruženja boraca NOR-a i antifašista Crne Gore, a đaci uče-stvuju u svim manifestacijama koje organizuje ovaj savez.

U okviru međunarodne saradnje potpisali su sporazume sa Prvom ekonomskom školom iz Beograda i sa Obrazovnim grupom „Zrinski“ iz Zagreba.

SIMULIRAJU RAD U PRAVIM PREDUZEĆIMA: Kabinet za praktičnu nastavu

UŽITAK ZA UČENJE I INFORMISANJE

AFIRMACIJA TALENATA: Sa takmičenja osnovaca...

i srednjoškolaca

UČENICI ZADOVOLJNI USLOVIMA I PODRŠKOM: Anđela Vlahović, Jovan Pavličić, Suzana Ćetković i Anđela Radošević

Na Državnom takmičenju učenika osnovnih i srednjih škola, koje je u organizaciji Is-pitnog centra održano počet-kom marta na Ekonomskom fakultetu u Podgorici, takmičilo se 738 učenika.

Osnovci su se iz matema-

NADMETALO SE 738 ĐAKA

Državno takmičenje učenika osnovnih i srednjih škola

tike nadmetali u VI i IX razredu, a iz fizike, hemije, biologije, engleskog, ruskog, francuskog, italijanskog i njemačkog jezika samo u IX razredu. Srednjoš-kolci su se iz matematike, fizike, hemije, biologije, programi-ranja, istorije i stranih jezika

takmičili u IV, a iz geografije u II razredu. Škole su mogle prija-viti i takmičare iz nižih razreda ukoliko su dodatnim radom oni savladali predviđeni pro-gram i osvojili nagradu na škol-skom takmičenju.

Lj. V.

pravim preduzećima, učeni-ci prolaze faze od osnivanja preduzeća, te rad u raznim organizacionim jedinicama,

kao što su komercijalni sektor, računovodstvo, marketing. Rade sve što i zaposleni u tim oblastima: izdaju fakture, vode evidenciju robe i materi-jala, vrše elektronsko plaćanje,

izrađuju razne promotivne materijale i veb-stranice svojih preduzeća“, objašnjava Šara-nović.

Veliku pomoć u realizaci-ji ovih predmeta imali su od

austrijske organizacije Kul-tur-kontakt koja je donirala opremu za dva kabineta i Ser-visa preduzeća za vježbu Crne Gore pri Centru za stručno obrazovanje. Takođe, nastav-nici su na brojnim seminarima

obučeni za savremeni način rada.

Učenici se u okviru pre-duzeća za vježbu („Vesele pe-

čurke“, „Biser voda“, „Cicvara“, „Monteko“, „Božanske kapi“) posebno pripremaju i uče-stvuju na mnogim domaćim i međunarodnim smotrama i sajmovima. Škola je veoma

ponosna na njih, jer su u jakoj konkurenciji osvajali prva mje-sta na smotrama u Bugarskoj, Austriji, Sloveniji, Hrvatskoj. Takođe su, u konkurenciji stručnih škola u Crnoj Gori, preduzeća za vježbu ove škole često proglašavana za najbo-lja.

I prava i dužnosti Za dobre rezultate zasluž-

na je i tradicionalno dobra sa-radnja s roditeljima i lokalnom zajednicom. „Naš cilj nije samo da obrazujemo đecu, nego i da ih vaspitavamo. Zato je ne-ophodna stalna povezanost profesora, posebno razrednog starješine, s učenicima i rodite-ljima. Sve to je rezultiralo kva-litetnom nastavom, redom i disciplinom“, kaže pomoćnik direktora Svetozar Knežević. On posebno ukazuje na akti-van rad Đačkog parlamenta i

Savjeta roditelja. Sve odluke koje su bitne za školu donose se u dogovoru s Parlamentom i sa Savjetom roditelja, bilo da se radi o ekskurziji, izletu, pośeti našim ustanovama ili pomoći siromašnima.

Učenici učestvuju u mno-gim akcijama lokalne zajed-nice. Članovi ekološke sekcije uvijek su tu kada se čisti Ska-darsko jezero. Takođe su stalni učesnici maratona i drugih sportskih manifestacija koje organizuje lokalna zajednica.

I pedagoško-psihološka služba veoma intenzivno pra-ti razvoj učenika i sarađuje s

roditeljima. „Imamo različite projekte u koje su uključeni i roditelji. Dosta pažnje posve-ćeno je učenicima koji imaju veliki broj negativnih ocjena, kao i neopravdanih izostana-ka. Razgovaramo s njima ali i s njihovim roditeljima, radimo motivacione treninge, po-kazujemo tehnike učenja, tj. kako da lakše savladaju gradi-vo. Kontinuirano, tokom čita-ve školske godine, i roditelje i učenike informišemo o njiho-vom pravima, ali i dužnostima koje škola zahtijeva od njih. Organizujemo i druge radioni-ce. Posebno je popularna o re-

produktivnom zdravlju, koju

održavamo svake neđelje. Svi

učenici su aktivni i zaintereso-

vani. Ta im je radionica neop-

hodna jer veoma malo znaju

o toj temi Imamo i neke aser-

tivne treninge putem kojih

đeca uče kako da na pravilan

način komuniciraju, ukoliko

imaju poteškoća u komunika-

ciji sa svojim vršnjacima“, veli

psiholog Varja Pejković.

Lj. Vukoslavović

Š. Begzić

MARTAPRIL

6

INTERVJU

G. Bendžamin Perks je šef predstavništva Unicefa za Crnu Goru od avgusta 2011. Prije toga bio je zamjenik šefa pred-stavništva Unicefa za Gruziju, a radio je i za Unicef u Indiji, Afganistanu, Kosovu i Albaniji. Pored rada u Unicefu, bio je i facilitator i predavač u oblasti ljudskih prava i drugih ključnih tema na Koledžu za osoblje UN u Torinu. Diplomirao je istoriju i politiku, magistrirao iz oblasti analize međunarodnih konfli-kata.

Ostvarivanje osnovnih prava đece

Gospodine Perks, Đečiji fond Ujedinjenih nacija, Unicef, ima veoma dugu istoriju saradnje u regionu. Koja je njegova glavna misija?

– Đečiji fond Ujedinjenih nacija (Unicef) počeo je da radi u ovom regionu neposred-no nakon završetka Drugog svjetskog rata, i naša glavna odgovornost u to vrijeme bila je da ublažimo patnju miliona jugoslovenske đece čiji je svijet bio poremećen brutalnostima rata. Unicef se vratio u Crnu Goru ranih 90-ih kako bi pružio podršku đeci pogođenoj naj-skorijim konfliktima.

ZADOVOLJSTVO JE RADITI OVĐEImamo odličnu saradnju, i to od Kancelarije predśednika Vlade Crne Gore do ministarstava i institucija s kojima svakodnevno radimo, pa do Skupštine i Kancelarije predśednika Crne Gore. Ovo partnerstvo nedavno je posebno istaknuto, kada je od Vlade Crne Gore zatraženo da predstavi uspjeh u oblasti inkluzije đece sa smetnjama u razvoju pred stalnim predstavnicima zemalja članica UN na Izvršnom odboru UN u Njujorku i Savjetu za ljudska prava u Ženevi. Za nas je uvijek važno da imamo kvalitetne odnose i iskren i otvoren dijalog s odgovarajućim partnerima na nivou vlada, i mi smo srećni što to imamo ovđe u Crnoj Gori

Intervju: Bendžamin Perks, Šef predstavništva Unicefa za Crnu Goru

Srećom, u novije vrijeme mi smo u svom radu s pružanja hitne pomoći priješli na podrš-ku dugoročnom razvoju, što odražava i napredak Crne Gore na njenom putu ka evroatlant-skim integracijama. Danas je naša uloga da pomognemo Crnoj Gori da izgradi sistem i usluge koji mogu osigurati ostvarivanje osnovnih prava đece u skladu s evropskim i međunarodnim standardima, kao što je navedeno u Konven-ciji o pravima đeteta.

Iskorijeniti smještanje đece mlađe od tri godine u velike institucije

Unicef je prisutan u Crnoj Gori od 1993. Navedite najvažni-je projekte koji su do sada uspješ-no realizovani.

– Unicef podržava Crnu Goru u usklađivanju politič-kog i pravnog okvira s odgo-varajućim međunarodnim instrumentima u svim aspek-tima koji se tiču đečjih prava i u izgradnji sistema kako bi se odgovorilo potrebama đece, s fokusom na najranjiviju đecu. Mi podržavamo stručna lica iz različitih sektora: obrazovanja, zdravstva, sektora socijalnog staranja, sudstva, u cilju usvaja-

nja novih koncepata i metoda rada u skladu s odgovarajućim međunarodnim standardima i najnovijim razvojnim tren-dovima u oblasti đečjih pra-va, omogućavamo razmjenu znanja i iskustva s kolegama iz drugih zemalja i uvodimo neke modele najboljih praksi koji su više puta testirani, posebno kada se radi o razvoju lokalnih usluga u zajednici. U oblasti maloljetničkog pravosuđa Unicef je podržao Ministarstvo pravde u uvođenju zakono-davstva i sveobuhvatnoj refor-mi sistema kako bi se osigurala primjena međunarodnih stan-darda u postupanju sa đecom koja su došla u kontakt s pravo-sudnim sistemom kao osum-njičeni, učinioci, žrtve i svjedoci krivičnih djela. Glavni cilj ove reforme jeste jačanje prevenci-je, promovisanje alternativnih mjera i podrška reintegraciji u društvo maloljetnika u kon-fliktu sa zakonom, đe lišavanje slobode treba da bude krajnja mjera koja se preduzima na najkraće moguće vrijeme.

Jedan od najznačajnijih ciljeva misije Unicefa jeste da se podrži reforma koja ga-rantuje pravo đeteta da raste u porodičnom okruženju. U ovoj oblasti Unicef podržava Ministarstvo rada i socijalnog staranja u unapređenju zako-nodavnog okvira i izgradnji kapaciteta zapošljenih, sa ci-ljem unapređenja kvaliteta so-cijalnog rada kako bi se ranjive porodice održale na okupu, te razvilo hraniteljstvo, dnevni centri za đecu sa smetnjama u razvoju, male kućne zajednice i druge alternativne usluge koje se zasnivaju na porodici i zajed-nici. U više od 20 zemalja regio-na, uz podršku Unicefa i Kance-larije Visokog komesara UN za ljudska prava, sprovodi se kam-panja za okončanje smještanja đece mlađe od tri godine u velike institucije, a Crna Gora se pridružila ovoj kampanji uz podršku Kabineta predśedni-ka Vlade, a posvećenost Vlade odražava i nacrt novog zakona. Svi smo svjesni velike važnosti razvoja đeteta u periodu do treće godine života i činjenice da institucije ne mogu pružiti taj nivo pažnje, kontakta i pod-

sticaja koji je potreban malom đetetu za zdrav razvoj, a ovaj negativan uticaj ne može se ispraviti kasnije u životu. U Cr-noj Gori se izuzetno mali broj đece mlađe od tri godine na-lazi na institucionalnom smje-štaju – u svakom trenutku taj broj je između 15 i 19, a većina đece dolazi direktno iz porodi-lišta. Uz mehanizme prevencije i podrške u porodilištima u cilju sprečavanja odvajanja đeteta od porodice i kroz druge inter-vencije – možete biti jedna od prvih zemalja u regionu koja će iskorijeniti smještaj đece mlađe od tri godine u velike institucije.

Još jedna oblast za koju smo jako zainteresovani jeste korišćenje informacija i poda-taka u kreiranju politika koje se tiču đece, i veoma tijesno sara-đujemo sa MONSTAT-om i dru-gim partnerima kako bismo ojačali ovu oblast. Ove godine sproveli smo anketu u velikom broju domaćinstava kako bi-smo bolje razumjeli zdravstve-nu, obrazovnu i socijalnu situa-ciju stanovništva. Takođe smo podržali izradu analize o siro-maštvu đece, izradu publikaci-je koja se tiče podataka o đeci prikupljenih tokom posljed-njeg popisa stanovništva, stu-diju o preprekama za pristup romske đece obrazovanju, a i u toku je istraživanje o stavovima javnosti o đeci sa smetnjama u razvoju.

Ovo su neke od najvažnijih oblasti. Ima i mnogo drugih u kojima smo takođe prisutni.

Pravda za đecu

Početkom septembra 2012. konačno je počela implemen-tacija Zakona o postupanju sa maloljetnicima u krivičnom postupku, i on promoviše imple-mentaciju alternativnih mjera. Očigledno, izuzev posredovanja između žrtve i učinioca, druge al-ternativne mjere ne implementi-raju se u potpunosti u praksi. Što treba uraditi s tim u vezi?

– Unicef je podržao cijeli proces usvajanja nove legi-slative koja je usklađena s međunarodnim i evropskim standardima u oblasti zaštite đece u sukobu sa zakonom, đece žrtava i svjedoka krivičnih djela. Novi Zakon o postupanju prema maloljetnicima u krivič-nom postupku ima za cilj pro-movisanje alternativnih mjera. Do sada je ostvaren značajan napredak u primjeni vaspitnog naloga: poravnanje između žrtve i učinioca krivičnog djela kroz postupak posredovanja. U 2010. godini bilo je veoma malo slučajeva preusmjerava-nja s redovne sudske procedu-re u pravcu primjene vaspitnih naloga uopšte, dok je 2011. upućivanje na poravnanje iz-među žrtve i počinioca dosti-glo više od 100 đece u sukobu

sa zakonom, a u 2012 godini 110 đece.

Izmjene i dopune Porodičnog zakona

Termin ’poremećaj u pona-šanju’, koji se javlja u Porodič-nom zakonu, dozvoljava da se đeca mlađa od 14 godina upu-ćuju u Centar za đecu i mlade „Ljubović“. Što mislite o tome?

– Mi smo svjesni da posto-je odredbe Porodičnog zakona na osnovu kojih se đeca upu-ćuju u Centar od strane odgo-varajućeg organa starateljstva iz različitih razloga i na neo-

dređeni vremenski period. Svi znamo da je Centar „Ljubović“ institucija za đecu u sukobu sa zakonom i da dijeljenje istog prostora s drugom đecom nije u najboljem interesu đece. Stoga neke odredbe Porodič-nog zakona treba promijeniti i đecu koja su žrtve zlostavljanja ili zanemarivanja treba smje-štati u druge oblike zaštite, po mogućnosti u neki oblik ur-gentnog hraniteljstva dok se ne pronađe dugoročno rješe-nje za tu đecu. Ispred Unicefa, mogu potvrditi da ćemo podr-žati proces izmjena i dopuna Porodičnog zakona kako bi on bio usklađen s međunarodnim standardima.

Pored toga, više od 50 godina istraživanja pružilo je ubjedljive dokaze da je institu-cionalna briga štetna za kogni-tivni, emotivni i socijalni razvoj đece. Stoga smještanje đece u bilo kakvu vrstu institucija tre-ba da bude posljednja moguća mjera i na najkraći mogući pe-riod. Kako bi se spriječilo smje-štanje đece u institucije, Unicef podržava uspostavljanje me-hanizama sistema koji jačaju porodicu i alternativne usluge brige u porodici i zajednici, kao što su hraniteljstvo, dnevni centri, privremena skloništa, kuće za male grupe đece itd. Iz istih razloga Unicef zagovara i podržava primjenu širokog niza alternativnih mjera za đecu u sukobu sa zakonom.

Specijalizovane obuke stručnih lica

Unicef je implementirao veoma važne projekte u vezi sa Centrom, koji su unaprijedili rad sa đecom u sukobu sa zakonom. Kakvi su vaši planovi za buduć-nost, da li planirate da nastavite saradnju na tom polju?

– Kao što sam već pome-nuo, nastavak reforme siste-ma maloljetničkog pravosuđa obezbjeđuje se kroz projekat „Pravda za đecu“, koji je foku-siran ne samo na zaštitu đece u sukobu sa zakonom, već i na đecu žrtve i svjedoke kri-vičnih djela. Moram naglasiti da Evropska unija po drugi put finansijski podržava ovu inicija-tivu iznosom od 500.000 eura. Pored Ministarstva pravde, kao našeg glavnog partnera u ovom projektu, Ministarstvo rada i socijalnog staranja igra važnu ulogu u njegovoj imple-mentaciji. Posebna projektna aktivnost vezana je za jačanje kapaciteta Centra kako bi se implementirao novi Zakon o postupanju prema maloljet-nicima u krivičnom postupku.

Osnovni fokus biće na izradi i implementaciji programa re-habilitacije i reintegracije, po-sebno osmišljenih za pripremu đece u sukobu sa zakonom za njihovu ponovnu integraciju u društvo, na izradi programa privremenog smještanja ma-loljetnika u vaspitnu ustanovu (kao alternativu pritvoru), te na organizaciji specijalizovanih obuka stručnih lica u skladu s međunarodnim standardima, s posebnim naglaskom na po-stupanje prema maloljetnici-ma i mentorstvo u ovoj oblasti.

Dobro partnerstvo sa MONSTAT-om

Kako biste ocijenili saradnju s Vladom Crne Gore, tj. s odgova-rajućim ministarstvima?

– Uopšteno gledano, ima-mo odličnu saradnju, i to od Kancelarije predśednika Vlade Crne Gore do ministarstava i institucija sa kojima svakod-nevno radimo, pa do Skupšti-ne i Kancelarije predśednika Crne Gore. Ovo partnerstvo nedavno je posebno istaknuto kada je od Vlade Crne Gore za-traženo da predstavi uspjeh u oblasti inkluzije đece sa smet-njama u razvoju pred stalnim predstavnicima zemalja člani-ca UN na Izvršnom odboru UN u Njujorku i Savjetu za ljudska prava u Ženevi. EU je takođe pohvalila ovo partnerstvo u

smislu rada i napora koje smo zajednički uložili s ministarstvi-ma rada i socijalnog staranja i pravde. Posao koji radimo sa MONSTAT-om pokušavajući da ojačamo korišćenje podataka i analiza, koje će informisati kreiranje javnih politika, kroz inicijative poput tekućeg istra-živanja višestrukih pokazatelja stanja đece i žena u Crnoj Gori, takođe je prepoznat od Uni-cefa na globalnom nivou kao dobro partnerstvo.

Mi smo nepristrasna or-ganizacija UN, s posebnim mandatom za zaštitu ljudskih prava. Za nas je uvijek važno da imamo kvalitetne odnose i iskren i otvoren dijalog s odgo-varajućim partnerima na nivou vlada, i srećni smo što to ima-mo ovđe u Crnoj Gori. Druga stvar koja na mene ostavlja po-seban utisak jeste ljubaznost i toplina svih naših partnera u Crnoj Gori – na lokalnom i nacionalnom nivou, vladinih i nevladinih. Zadovoljstvo je ra-diti ovđe.

Razgovor vodio: Milorad – Gero Šćekić

ODLIČNO OSOBLJE U

INSTITUCIJAMA KAO ŠTO JE

„MLADOST“ IZ BIJELE

U Crnoj Gori imamo odlično osoblje koje veoma napor-no radi kako bi podržalo đecu bez roditeljske brige u institu-cijama kao što je „Mladost“ iz Bijele. Kad god pośetim takve institucije, dirnut sam posvećenošću i brigom zaposlenih. Oni su prvi koji prepoznaju da Crna Gora, kao druge zemlje u tranziciji u regionu, treba da transformiše institucije u skladu s evropskim i globalnim standardima kako bi osigurala da sva đeca imaju brigu u porodici.

NAPREDAK KOJI JE CRNA GORA

OSTVARILA U INKLUZIJI ĐECE

SA SMETNJAMA U RAZVOJU –

IMPRESIVAN

Unicef podržava reformu i pomaže u mijenjanju stavova kako bi se osigurala inkluzija đece sa smetnjama u razvoju u društvo. Napredak koji je Crna Gora ostvarila u skorije vrijeme u ovoj oblasti je impresivan, a naša stalna istraživanja pokazu-ju da je u velikoj mjeri smanjen procenat populacije koja se protivi inkluzivnom obrazovanju i da je veoma porastao broj đece koja su uključena u redovne škole ili dnevne centre. Sada ispitujemo suštinske uzroke isključenosti romske đece i poku-šaćemo da podržimo Vladu u prevazilaženju ovih uzroka. U Crnoj Gori 5 % đece ne ide u školu – uglavnom đece Roma i đece sa smetnjama u razvoju. Želimo da podržimo napore ka smanjenju ovog broja, tako da zemlja može ostvariti mileni-jumske razvojne ciljeve punog obuhvata đece osnovnoškol-skim obrazovanjem.

RAD U KORIST DRUŠTVENE

ZAJEDNICE

Mada su značajni napori uloženi u promovisanje posre-dovanja između žrtve i učinioca krivičnog djela, potrebne su dalje akcije za povećanje praktične primjene drugih alterna-tivnih mjera i podizanje svijesti stručnjaka u oblasti maloljet-ničkog pravosuđa o koristima primjene alternativnih mjera za maloljetnike u smislu promocije njihove rehabilitacjie i reso-cijalizacije. U tom smislu Unicef će u saradnji s Ministarstvom pravde i Ministarstvom rada i socijalnog staranja nastaviti da pruža podršku u ovoj oblasti kroz reformsku inicijativu „Prav-da za đecu“. Fokusiraćemo se na posredovanje između žrtava i učinilaca, ali i na primjenu drugih alternativnih mjera, kao što je rad u korist društvene zajednice. S obzirom na to da će stručne službe koje će imati ključnu ulogu u implementaciji novog zakonodavstva i primjeni alternativnih mjera biti us-postavljene u dva viša suda i u Kancelariji vrhovnog državnog tužioca, mi ćemo se fokusirati na podršku radu tim službama.

MARTAPRIL

7

Branislav Mićunović, ministar kuture

USVOJENI EVROPSKI STANDARDI

Otvaranje i zatvaranje Poglavlja 26 je potvrda da je Crna Gora usvojila i odgovorila na evrop-ske standarde u oblasti obrazovanja i kulture, izjavio je ministar kulture Branislav Mićunović.

„Sproveli smo zakonodavne i institucionalne reforme, pristupili programima EU i intezivirali aktivnosti u oblasti međunarodne saradnje. Izdvojio bih konkretne benefite koje ćemo imati kroz intenziviranje saradnje sa zemljama članicama EU u oblasti obrazovanja i kulture, kao što su: pristupanje novoj generaciji programa Kreativna Evropa koji će se realizovati od 2014. do 2020. godine i zamijeniće dosadašnji program Kultura 2007 – 2013 i program MEDIA, učešće u Otvorenom metodu koordinacije koji pruža novi okvir kulturne i obrazovne saradnje između evropskih zemalja, korišćenje šanse za povećanu mobilnost umjetnika, studenata i kulturno-umjetničkih djela“, istakao je ministar Mićunović.

Slavoljub Stijepović, ministar prosvjete

PUTOKAZ ZA UČLANJENJE U EU

„Privremeno zatvaranje Poglavlja 26 predstavlja potvrdu da je Crna Gora na pravom putu kada su integracije u oblasti obrazovanja i kulture u pitanju. Zatvaranje poglavlja bez do-datnih kriterijuma znači da je nacionalna legislativa u oblasti obrazovanja, kulture, mladih i sporta usaglašena sa propisima EU, kao i da Crna Gora aktivno učestvuje u otvorenom meto-du koordinacije koji ima cilj razmjenu dobre prakse sa drugim zemljama, koristi programe EU i fondove Tempus i Erazmus Mundus. Takođe, ovo predstavlja potvrdu da naša država ima uspostavljene institucije i savjetodavna tijela za oblast obra-zovanja, a zakonodavnim okvirom su obezbijeđene jednake mogućnosti pristupa obrazovanju“, izjavio je ministar prosvje-te Slavoljub Stijepović.

Prema njegovom mišljenju, usaglašena obrazovna politi-ka s propisima EU će doprinijeti inteziviranju mobilnosti mla-dih, olakšanom priznavanju diploma, boljoj razmjeni dobre prakse i iskustava, što će sveobuhvatno doprinijeti unapređe-nju obrazovnog sistema Crne Gore kroz poboljšanje znanja pojedinaca, vještina i kompetencija, učenja stranih jezika i slično.

Crna Gora trenutno učestvuje u Tempus programu koji pruža podršku reformi visokog obrazovanja. Učešće u ovom programu dobra je priprema za participaciju u Programu cje-loživotnog učenja, s obzirom da je u toku potpisivanje Memo-randuma o razumijevanju za učešće u centralizovanim akcija-ma Programa cjeloživotnog učenja.

„Period do stupanja Crne Gore u Evropsku uniju iskori-stićemo za sprovođenje aktivnosti na daljem unapređenju kvaliteta u obrazovanju i kulturi i implementaciji preporuka koje smo dobili. Aktivno ćemo raditi na uspostavljanju sarad-nje i intenziviranju mobilnosti u oblasti obrazovanja, kulture, mladih i sporta, kao i realizaciji ciljeva zacrtanih u strateškim dokumentima koji su usaglašeni sa strateškim dokumentima Evropske unije u ovim oblastima“, rekao je ministar Stijepović.

RAZVOJNA ŠANSA U NOVIM

PROGRAMIMA – Praćenje napretka u usklađivanju sa pravnom tekovinom i njenom sprovođenju biće nastavljeno tokom pregovora, a ukoliko bude potrebno, EU će se vratiti ovom poglavlju– Iskoristiti sve pogodnosti evropskih projekata

U Briselu otvoreno i privremeno zatvoreno pregovaračko poglavlje 26 - Obrazovanje i kultura

Na Međuvladinoj kon-ferenciji između Crne Gore i Evropske unije (EU), koja je održana 15. aprila u Briselu, otvoreno je i privremeno za-tvoreno pregovaračko po-glavlje 26, koje se odnosi na obrazovanje i kulturu. Ovo poglavlje obuhvata, između ostalog, najznačajnije pro-grame, kao što su Erasmus Mundus, Tempus i Mladi na djelu, kao i budući program Kreativna Evropa, koji su od suštinskog značaja za građa-ne i koji omogućavaju hilja-dama Evropljana da studiraju i rade u inostranstvu svake godine, saopšteno je iz Vlade Crne Gore.

„EU smatra da, izuzetno, nijesu potrebna posebna mjerila za privremeno zatva-ranje ovog poglavlja, imajući u vidu dobar nivo pripre-mljenosti Crne Gore u oblasti obrazovanja i kulture, kao i ograničeni opseg i poseban karakter obaveza koje proisti-ču iz pravne tekovine u ovom poglavlju. Stoga je EU istakla da, u ovoj fazi, ovo poglavlje ne zahtijeva dalje pregovore. EU je, takođe, naglasila da će posebnu pažnju posvetiti pra-ćenju svih specifičnih pitanja istaknutih u zajedničkoj pozi-ciji, u cilju jačanja kapaciteta crnogorske administracije i sposobnosti za upravljanje programima EU u ovoj oblasti. Praćenje napretka u usklađi-vanju sa pravnom tekovinom i njenom sprovođenju biće nastavljeno tokom pregovo-ra. Ukoliko bude potrebno, EU će se vratiti ovom poglavlju u

odgovarajućem trenutku“, na-vodi se u saopštenju.

Državni sekretar za evropske integracije i glavni pregovarač za pregovore o pristupanju Crne Gore u EU Aleksandar Andrija Pejović izjavio je nakon završetka konferencije da je značajno što se nastavlja dinamika rada

na pregovaračkim poglavlji-ma i pripremaju skrining pozi-cije za druga poglavlja. „Pred-nost ovog čina je u tome što se podstiče mobilnost stude-nata, a u oblasti kulutre će biti iskorišćene sve pogodnosti evropskih programa“, rekao je Pejović.

Pomoćnica ministra pro-

svjete Mubera Kurpejović

kazala je da je legislativa koja

uređuje oblast obrazovanje i

kultura usklađena sa propisi-

ma EU.

„To je svakako priznanje

za Crnu Goru da je na pravom

putu kada je unapređenje ob-

razovanja i kulture u pitanju.

Ovo će ohrabriti našu aka-

demsku zajednicu da se više

uključi u programe obrazova-

nja, s obzirom da su usklađeni

sa evropskim“, dodala je Kur-

pejovićeva.

Sljedeća međuvladina

konferencija na ministarskom

nivou, u cilju nastavka proce-

sa, planirana je u junu.

O. Đuričković

OD NAŠEG PRISTUPA OBRAZOVANJU I KULTURI ZAVISI SUŠTINA EVROPSKOG DUHA KOJI ŽELIMO DA GRADIMO: Crnogorska delegacija na konferenciji u Briselu

Delegacija Sindikata prosvjete Crne Gore

Na Konferenciji Evrop-skog komiteta Sindikata ob-razovanja (ETUCE), koja ujed-no predstavlja regionalnu konferenciju Internacionale obrazovanja (EI), održanoj u Budimpešti, među 300 čla-nova prisustvovali su i pred-stavnici Sindikata prosvjete Crne Gore.

Za predśednicu ETUCE-a izabrana je Kristin Blauer iz engleskog sindikata obra-zovanja (NUT). Izabrano je i sedam potpredśednika, a među 45 članova Komite-ta ove institucije ponovo je Zvonko Pavićević, predśed-nik Sindikata prosvjete Crne Gore.

Predśednica Internacio-nale obrazovanja Suzan Ho-upgud kritički se osvrnula na obrazovne reforme koje, pre-ma njenim riječima, „samo sprovode ideje korporativ-nog svijeta na nastavničku profesiju“.

U svom uvodnom obra-ćanju, direktor ETUCE Martin

PROMOCIJA JAVNOG

OBRAZOVANJA U VREMENU KRIZE

Konferencija Evropskog komiteta sindikata obrazovanja

Glavne probleme i izazove za budućnost nastavničke profesije su: rješavanje predstojećeg nedostatka stručnih nastavnika, regrutacija i davanje podrške mladim kandidatima, bolji pristup kontinuiranom profesionalnom razvoju, kao i potvrda profesionalne autonomije. U ime sindikata prosvjete Crne Gore Komitetu žena prisustvovala je profesorica Ljiljana Kolundžić

Romer istakao je problem smanjenja plata nastavnika, koje se sprovodi širom Evro-pe, uključujući i smanjenje za više od 50 odsto u poje-dinim zemljama, kao što je Letonija, na primjer. U tom kontekstu, Romer je istakao glavne probleme i izazove za budućnost nastavničke pro-fesije. To su: rješavanje pred-stojećeg nedostatka stručnih nastavnika, regrutacija i da-vanje podrške mladim kan-didatima, bolji pristup kon-tinuiranom profesionalnom razvoju, kao i potvrda profe-sionalne autonomije.

Bernadet Segol, gene-ralna sekretarka Evropske konfederacije sindikata, ključ za ekonomski oporavak vidi u kombinaciji rada na pro-movisanju i odbrani javnog obrazovanja i nastavničke profesije s onim na širim ekonomskim pitanjima, kao što je fer oporezivanje i fi-nansijska regulativa, što je jedan od glavnih zaključaka

Konferencije ETUCE.Usvojeno je više rezoluci-

ja, među kojima su rezolucije o finansijskoj i ekonomskoj krizi; o nastavničkoj profesiji; o privatizaciji i nejednakosti u obrazovanju i hitna rezolu-cija o stanju u Grčkoj.

Rezolucije će predstav-ljati osnovu za ETUCE aktiv-nosti i program u predsto-jećem četvorogodišnjem periodu.

Konferencija je takođe usvojila četiri zvanična do-kumenta: o obrazovanju od najranijeg đetinjstva, o škol-skom rukovodstvu, o struč-nom obrazovanju i obuci, te o stresu na radnom mjestu. U ime sindikata prosvjete Crne Gore Komitetu žena prisustvovala je profesorica Ljiljana Kolundžić.

Održani su i sastanci Ko-miteta žena i Odbora viso-kog obrazovanja.

Š. B.

MARTAPRIL

8

ZADOVOLJSTVO PREDMETIMA,

UDŽBENICIMA I BEZBJEDNOŠĆU

NEZADOVOLJSTVO ODLUČIVANJEM,

USLOVIMA I OCJENJIVANJEM

ISTRAŽIVANJE ZAVODA ZA ŠKOLSTVO: Položaj učenika u školi

Većina osnovaca i gimna-zijalaca najviše je zadovoljna (iznad 50 %): predmetima, udžbenicima, atmosferom, bezbjednošću u školi, meto-dama učenja i podrškom koju imaju od škole i nastavnika. Najmanje su zadovoljni: uče-šćem u odlučivanju, uslovima u školi i pravednošću ocjenji-vanja.

To je pokazalo istraživanje Zavoda za školstvo Položaj učenika u školi, objavljeno u stručnoj publikaciji „Nova škola“.

Više od polovine učenika osnovne škole predmete ocje-njuje korisnim, razumljivim, umjereno teškim i zanimlji-vim. Manji broj učenika (42,3 %) predmete smatra primje-renim (ni malo, ni previše in-formacija). I većina učenika gi-mnazije, iznad 50 %, ocjenjuje predmete/sadržaje koje uči u školi razumljivim i korisnim. Za oko 40 % predmeti su umjere-no teški i zanimljivi. S druge strane, većina učenika gimna-zije predmete smatra preobi-mnim (puno informacija).

Utvrđeno je da je predava-nje dominantan metod nasta-ve, što je i očekivano. Više od tri petine učenika tvrdi da se savremene metode (interak-tivno učenje, kreativno učenje rješavanjem problema) u na-stavi koriste vrlo često, često ili ponekad.

Nastavnici i u osnovnim školama i u gimnazijama po-svećuju vidnu pažnju vođenju učenja. To se može zaključiti na osnovu visoke zastupljeno-sti postupaka kao što su: na-stavnik obrazlaže značaj teme, povezuje temu sa životom i provjerava da li ga učenici ra-zumiju.

Problem ilustracije izlaganja

Jedino, izgleda, da se vrlo rijetko u nastavi koristi neko od očiglednih sredstava (sli-ka, TV, DVD i sl.). Polovina uče-nika tvrdi da nastavnik nikada ne ilustruje svoje izlaganje ili to čini vrlo rijetko.

Prema rezultatima istra-živanja može se zaključiti da na časovima u osnovnoj ško-li vlada atmosfera koja bi se mogla opisati više kao radna nego kao nekontrolisana; više zanimljiva nego nezanimljiva; više opuštena nego stroga; više saradnička nego takmi-čarska i, donekle, istraživačka (najveći broj učenika nije se

mogao opredijeliti između atributa pasivna – istraživač-ka atmosfera na času). Slično je i u gimnazijama.

Mišljenje je većine osno-vaca i gimnazijalaca da na-stavnici često ili vrlo često postižu da im časovi budu razumljivi, primjereni uzrastu, zanimljivi i prilagođeni mo-

gućnostima učenika. Najveći procenat učenika tvrdi da časovi nijesu ni zanimljivi ni nezanimljivi.

Opisujući svoj odnos sa nastavnicima, većina učenika navodi da nema razloga da se plaši nastavnika, da sa njima uvijek mogu bez problema razgovarati, da nastavnici poštuju prava učenika i da prema učenicima pokazuju povjerenje i razumijevanje. S druge strane, 19,5 % učenika tvrdi da nastavnici poštuju samo svoja prava; 17,3 % da prema učenicima pokazuju nepovjerenje i nerazumije-vanje; 17,2 % da ne žele raz-govarati s učenicima; 12,4 % izjavljuje da ih se plaši.

Većina učenika osnovne

škole ocjenjivanje doživljava kao objektivno (ocjena zavisi isključivo od njihovog rada i zalaganja); argumentovano (nastavnici obrazlažu svoje ocjene); pravedno (svako do-bije ocjenu koju je zaslužio) i odmjereno (nastavnici ne traže ni premalo ni previše).

Podjednak broj učenika smatra da je ocjenjivanje u gimnaziji i neargumentovano (kada nastavnici ne obrazlažu svoje ocjene) i argumentova-no (kada nastavnici obrazla-žu ocjene); subjektivno (đe ocjena zavisi od raspoloženja nastavnika) i objektivno (đe ocjena zavisi isključivo od rada i zalaganja učenika); neodmje-

reno (kada se traži ili premalo ili previše) i odmjereno (kada se traži ni premalo ni previše); nepravedno (kada ocjena za-visi od simpatija nastavnika) i pravedno (kada svako dobije ocjenu koju je zaslužio).

Kreativnost − najrjeđi oblik misaone aktivnosti

Od učenika osnovne škole, prema rezultatima istraživanja, najčešće se traži da pred drugi-ma izloži ono što je pripremio o nekoj temi (pripremljeno usmeno izlaganje); zatim da iznosi vlastito gledište, svoj stav o nekoj temi; da pored udžbenika koristi i druge izvo-re znanja (npr. da u biblioteci

ili putem interneta prona-đe dodatne informacije), da iznese svoj prijedlog, rješenje nekog problema; da rasprav-lja, diskutuje o nekoj temi; da analizira različite tekstove i da izradi svoj izvještaj, rezime. Da se u školi često ili vrlo često kao zahtjev postavlja učenje lekcija napamet, navodi 36,9 % uče-nika. Najrjeđi oblik misaone aktivnosti učenika odnosi se na kreativnost.

Đaci se pitaju za sadržaj ekskurzija

Od učenika u gimnaziji najčešće se očekuje da pred drugima izlaže ono što je pri-premio o nekoj temi (pripre-mljeno usmeno izlaganje); da

pored udžbenika koristi i dru-ge izvore znanja (npr. da se u

biblioteci ili putem interneta pronađu dodatne informacije), te da iznosi vlastito gledište, svoj stav o nekoj temi. Slijede aktivnosti: da raspravlja – dis-kutuje o nekoj temi; da anali-zira različite tekstove i da izradi svoj izvještaj/rezime; da iznese svoj prijedlog – rješenje nekog problema. Od učenika gimna-

zije najrjeđe se očekuje da uče napamet, te da budu kreativni.

Učenici osnovnih škola i gimnazija uglavnom su zado-voljni opremljenošću kom-pjuterske učionice, biblioteke, fiskulturne dvorane i učionica (kabineta). Kada je higijena hodnika i učionica u pitanju, podjednak je broj zadovoljnih i nezadovoljnih. Većina je ne-

OSNOVNE ŠKOLE: SEKCIJE

POLOVIČNO, KVIZOVI, KULTURA,

ZABAVA I TRIBINE ZAPOSTAVLJENI

Pokazalo se da su u osnovnim školama u priličnoj mjeri zastupljeni časovi dopunske i dodatne nastave, te sportska ta-kmičenja. Sekcije su, međutim, polovično zastupljene, u nekim školama ima ih često, u drugima ih nema, dok se za kvizove (takmičenja u znanju), kulturno-zabavne manifestacije i tribine (savjetovanja za mlade) može reći da su visokoj mjeri zapostav-ljeni.

PITANJA PRETEŽNO

LIKERTOVOG TIPA

Istraživanjem su obuhvaćena 1.533 učenika završnih razre-da iz 39 osnovnih škola i 793 učenika završnih razreda gimnazija u Crnoj Gori. Prilikom formiranja uzorka vodilo se računa o sraz-mjernoj zastupljenosti regiona i škola različitih po veličini.

Osam godina od početka primjene novih obrazovnih pro-grama u osnovnoj školi i šest godina u gimnaziji, cilj istraživanja bio je da se vidi kako učenici ocjenjuju svoj položaj i ulogu u školi. Istraživanjem je utvrđivano kako učenici završnih razreda osnovne škole i gimnazije ocjenjuju svoju ulogu i položaj kroz sljedeće aspekte života i rada u školi: predmeti/sadržaji učenja; metode učenja; atmosfera na času, u školi; pravednost/objek-tivnost ocjenjivanja; uvažavanje mišljenja učenika; podrška koju učenici imaju od škole i nastavnika; uslovi i opremljenost škole; udžbenici i drugi materijal za učenje, učešće učenika u donoše-nju odluka u školi; bezbjednost.

Korišćena su dva upitnika, jedan za osnovnu školu i jedan za gimnaziju. Radi se o paralelnim upitnicima s izvjesnim prilago-đavanjem uzrastu i tipu škole. Upitnik sadrži 98 pitanja, pretež-no Likertovog tipa.

GIMNAZIJE: SPORT JEDINI

OBLIK PODRŠKE

Izgleda da su sportska takmičenja jedini oblik podrške uče-nicima koji je u određenoj mjeri prisutan u gimnazijama. Ostali oblici podrške (časovi dopunske nastave, časovi dodatne na-stave, sekcije, kvizovi i takmičenja u znanju, kulturno-zabavne manifestacije i savjetovanja za mlade – tribine) zapostavljeni su u priličnoj mjeri.

O NASILJU NASTAVNIKA

Utvrđeno je da je 28 % osnovaca u školi bilo lično izloženo nekom od nasilnih postupaka nastavnika. Oko 40 % učenika tvr-di da su ovi oblici ponašanja nastavnika u školi prisutni često ili vrlo često, a oko 20 % učenika da su prisutni ponekad. Svaki drugi učenik tvrdi da nastavnici ponekad, često ili vrlo često vrijeđaju, omalovažavaju ili nazivaju pogrdnim imenima učenike (24,8 % tvrdi da se to dešava često ili vrlo često). Četvrtina učenika tvrdi da nastavnici bar ponekad fizički kažnjavaju učenike (da to čine često ili vrlo često, tvrdi 12,8 % učenika). Utvrđeno je da je 31 % gimnazijalaca u školi lično bilo izloženo nekom od nasilnih po-stupaka nastavnika. Oko 56 % tvrdi da se vrlo rijetko ili nikada ne dešava da nastavnik vrijeđa ili omalovažava učenika. Druga po-lovina tvrdi da se to dešava – ponekad (25 %), često ili vrlo često (21 %). Skoro 90 % učenika tvrdi da u gimnazijama nema fizičkog kažnjavanja učenika, 10 % smatra da ima ponekad, a oko 5 % da ima često ili vrlo često.

NAJČEŠĆI OBLICI VRŠNJAČKOG

NASILJA − OGOVARANJE I

VRIJEĐANJE

Pokazalo se da je 22,8 % učenika u osnovnoj školi bilo lično izloženo nekom od nasilnih postupaka drugih učenika. Oko 50 % učenika tvrdi da su ovi oblici ponašanja učenika u školi prisut-ni često ili vrlo često, a još oko 20 % da su prisutni ponekad. Da je fizičko zlostavljanje od strane vršnjaka prisutno u školi, tvrdi svaki drugi učenik (četvrtina učenika tvrdi da je fizičko zlostav-ljanje u školi prisutno često ili vrlo često). Utvrđeno je da je 17,2 % gimnazijalaca u školi bilo lično izloženo nekom od nasilnih postupaka drugih učenika, bilo da su ogovarani i izbjegavani, vrijeđani ili fizički zlostavljani. Oko 60 % učenika tvrdi da su ovi oblici ponašanja učenika u školi prisutni često ili vrlo često, a njih oko 20% smatra da su prisutni ponekad. Da je fizičko zlostavlja-nje od strane vršnjaka prisutno u školi, tvrdi oko 40% učenika (a da je prisutno često ili vrlo često, tvrdi 20% učenika). Najčešći oblici vršnjačkog nasilja i u osnovnoj školi i gimnaziji jesu ogo-varanje i vrijeđanje.

PREDAVANJE DOMINANTAN OBLIK NASTAVE

zadovoljna higijenom toaleta.Može se zaključiti da uče-

nici osnovne škole u prośeku veoma pozitivno ocjenjuju udžbenike. Za većinu njih, oni su više korisni nego nekorisni, više razumljivi nego nerazu-mljivi, više zanimljivi nego ne-zanimljivi.

Većina učenika rijetko ili ni-kada ne učestvuje u donošenju odluka o tome što će se dodat-

no učiti iz pojedinih predmeta; u uređenju školskog prostora; u humanitarnim akcijama koje pokreće škola; u donošenju odluka važnih za školu, ili prili-kom utvrđivanja ocjena. Najviši nivo participacije učenika zabi-lježen je u vezi s pitanjima koja su važna za njih, npr. što će biti sadržaj školske ekskurzije.

Lj. V.

MARTAPRIL

9

JOŠ VIŠE OJAČATI

VEZE SA MATICOMU posljednjih nekoliko godina sve češće se organizuju škole crnogorskog jezika za naše iseljenike. Udruženja brojnim aktivnostima nastoje da sačuvaju tradiciju i afirmišu crnogorsku kulturu: informisanjem, izdavaštvom, kulturnim amaterizmom, manifestacijama

CRNOGORSKA DIJASPORA: Njegovanje crnogorskog jezika i kulture (2)

Udruženja se veoma tru-de da afirmišu crnogorsku kulturu. „Krstaš“ je inicirao da biblioteke u Malom Iđošu, Lovćencu i Feketiću formiraju poseban knjižni fond izdanja na crnogorskom jeziku i pismu. U saradnji s institucijama kul-ture iz Crne Gore, prije svega s Maticom crnogorskom, uspjeli su da za te biblioteke, kao i za biblioteke osnovnih škola iz tih mjesta, obezbijede nekoliko hiljada izdanja koje afirmišu crnogorski nacionalni, kultur-ni i jezički identitet. U centru Lovćenca obezbijeđen je pro-stor za Crnogorski kulturni cen-tar, prvi te vrste u Srbiji, koji ima opremljenu učionicu, bibliote-ku, izložbeni prostor i salu za vježbanje. Na inicijativu „Krsta-ša“” postavljena je bista Petra II Petrovića Njegoša u Lovćencu.

Knjiga „Crnogorci u Južnoj Americi“

„Pokrenuli smo formiranje Crnogorskog kulturno-pro-svjetnog društva ’Princeza Ksenija’ iz Lovćenca i ’Monte-negrina’ iz Subotice. Zajedno s mladim pregaocima kulture iz Beograda, u toku je organi-zovanje društva u tom gradu, koje će se baviti očuvanjem crnogorske kulturne baštine. CKPD ’Princeza Ksenija’ s đe-com radi na prepoznavanju, očuvanju i prezentovanju crnogorske tradicionalne kul-ture. Kulturno-umjetničkim manifestacijama obilježavamo Dan nezavisnosti i Dan držav-nosti Crne Gore, kao crnogor-sko badnje veče i 4. jul (Dan Svetog Ivana Crnojevića). Or-ganizujemo književne večeri na kojima promovišemo izda-nja autora iz Crne Gore, a kada smo u prilici – i gostovanja iz

CRNOGORCI TREĆA PO BROJNOSTI

JUŽNOSLOVENSKA ZAJEDNICA U

LATINSKOJ AMERICI

Crnogorci, treća po brojnosti južnoslovenska zajednica u Latinskoj Americi, kasne za hrvatskom i slovenačkom zajedni-com koje su odmah nakon raspada SFRJ krenule da u, saradnji sa svojim zajednicama, realizuju adekvatne programe očuva-nja i unapređenja identitetskih karakteristika.

„Na nama je da u okviru mogućnosti učinimo sve kako bi-smo nadoknadili izgubljeno i da na kvalitetan način sačuvamo minimum svijesti o porijeklu, te izgradimo paralelni identitet, ono što su već učinile neke druge zemlje“, zaključuje Stojović. Riječ je o tome da Crnogorci, iako ne govore crnogorski jezik, sačuvaju svijest o porijeklu i pripadnosti naciji svojih predaka.

DIMITRIJE POPOVIĆ, MIRKO KOVAČ, VELJKO BULAJIĆ,

MIJO ADŽIĆ, MILKA BABOVIĆ...

Danilo Ivezić navodi da Udruženje iz Zagreba očuvanje kulturnog i nacionalnog identiteta ostvaruje putem informisanja, izdavaštva, kulturnog amaterizma i kulturnim manifestacijama. Izdaju „Crnogorski glasnik“ (izlazi dvomjesečno) i „Ljetopis crnogorski“ (almanah – dvogodiš-njak). Kada je izdavaštvo u pitanju, do sada su objavili više od 60 naslova. U okviru kulturnog amaterizma organizuju izložbe slika svojih članova i prijatelja Crne Gore a imaju pjevačke grupe „Montenegro“ i „Montenegrine“, čiji je cilj očuvanje crnogorskih pjesama i njihove interpretacije u novim aranžmanima. Tu su i brojne kulturne manifestacije.

Ivezić ističe da su zbog događaja tokom devedesetih morali da grade porušene mostove saradnje između dvije države, u prvom redu na kulturnom planu. Omogućili su nastup velikog broja crnogorskih, prvenstveno mladih i neafirmisanih umjetnika − slikara, vajara, muzičara, književnika, javnih i kulturnih radnika kako bi predstavili drugačiju Crnu Goru i pokazali bogat-stvo njenog savremenog stvaralaštva. Gosti su im bila i svjetska imena crnogorske kulture (Vojo Stanić, Mihailo Jovićević, Ratomir Martinović, Roman Simović). Nastoje i da velike umjetnike i javne radnike crnogorskog porijekla, koji žive i rade u Republici Hrvatskoj, uključe u kulturna događanja. Pored ostalih, Dimitrija Popovića, Mirka Kovača, Veljka Bulajića, Mija Adžića, Milku Babović...

Prof. dr Milan Vukčević, direktor Centra za iseljenike:

ONLAJN KURS CRNOGORSKOG

JEZIKA

Tokom prošle godine Centar za iseljenike započeo je izradu materijala za onlajn kurs crnogorskog jezika. To, prije svega, odgovara našoj dijaspori na udaljenim destinacijama i odraslim osobama koje ne znaju jezik zemlje svog porijekla, a nemaju prilike ili dovoljno vremena za pohađanje klasičnog kursa jezika. Završena je prva faza ovog projekta – pisanje tek-sta, odnosno lekcija za učenje jezika. Predstoji faza tehničkog uređivanja i izrade programa, odnosno internet aplikacije.

Onlajn kurs crnogorskog jezika biće postavljen na sajtu Centra za iseljenike Crne Gore uz ponudu više interaktivnih sredstava za prenošenje znanja, uključujući: tematske lekcije, gramatiku, pravopis, interpunkciju, izgovor glasova, audio ma-terijal, testove i druge materijale koji se mogu koristiti onlajn i/ili preuzimati sa sajta. Svi tekstovi, ali i meni za ulazak u te-matske lekcije, biće prevedeni na pet stranih jezika: engleski, španski, njemački, turski i albanski jezik. Izbor jezika na koji će se tekstovi prevoditi odabran je i usklađen s potrebama crno-gorske dijaspore i prethodnom analizom Centra za iseljenike o brojnosti crnogorskih iseljenika koji žive na tim jezičkim po-dručjima.

DANI CRNOGORSKE KULTURE U

REPUBLICI SRPSKOJ

U organizaciji Udruženja Crnogoraca u Republici Srpskoj „Njegoš“, u Banjaluci su održani Dani crnogorske kulture u Re-publici Srpskoj. Manifestacija je počela izložbom umjetničkih fotografija Miladina – Brka Mitrovića, bivšeg predśednika Opšti-ne Mojkovac, koju je otvorio pomoćnik ministra kulture u Vladi Crne Gore Željko Rutović, a prisustvovao je i ministar kulture Republike Srpske Anton Kasumović.

U Narodnoj i univerzitetskoj biblioteci održano je književ-no veče na kojem su stihove čitali Rodoljub – Rođo Ćorić, dr Mimo Drašković i Slobodan Bošković. Program je upotpunjen i prezentacijom kulturnog i prirodnog blaga Crne Gore putem dokumentarnih filmova, izložbe plakata i brošura.

Predśednik udruženja „Njegoš“ Dragoslav Medojević ocije-nio je da je ova manifestacija od velikog značaja za crnogorsku populaciju stalno nastanjenu u Republici Srpskoj, te da će ova manifestacija postati tradicionalna.

Crnogorska dijaspora u Njemačkoj obilježiće 200. godišnjicu rođenja Petra II Petrovića Njegoša

SVEČANA AKADEMIJA U GETEOVOJ

KUĆI

Crnogorska dijaspora u Njemačkoj obilježiće u Frankfurtu 200. godišnjicu rođenja Petra II Petrovića Njegoša. Tim povo-dom 12. oktobra u Geteovoj kući biće održana svečana aka-demija. Istog dana, Radio Darmstadt emitovaće emisiju posve-ćenu Njegošu. Planirana je i izložba dokumenata o njegovom životu i djelu.

Crne Gore. Istakao bih saradnju s Kulturnim centrom iz Bara, KUD ’Željezničar’ iz Podgorice i KUD ’Njegoš’ sa Cetinja“, na-glašava predśednik Udruženja „Krstaš“ Nenad Stevović.

U želji da obnovi i uspo-stavi čvršće veze i saradnju sa crnogorskom dijasporom u zemljama Južne Amerike, Cen-tar za iseljenike odlučio je da sačini monografiju koja bi bila polazna osnova za dalja istra-živanja istorije iseljevanja Cr-nogoraca u ovu zemlju. Zbog nedostupnosti i oskudnosti arhivske građe i drugih izvo-ra o iseljeništvu Crne Gore u južnoameričkim zemljama, na pisanju ove knjige angažovana su dva autora: Marijan – Mašo Miljić, publicista i istraživač koji se, između ostalog, bavi i pro-blematikom crnogorske dijas-pore, i Gordan Stojović, istraži-vač crnogorskog iseljeništva u Južnoj Americi. Koncepcijski se sastoji iz četiri dijela i nekoliko korisnih priloga za dalja istra-živanja crnogorske dijaspore u Argentini i zemljama Južne Amerike. Tekst je obogaćen i sa preko stotinu fotografija, faksi-mila i drugih dokumenata, što joj daje posebnu vrijednost.

Prvi defile crnogorske zajednice

Gordan Stojović, direktor Direkcije za dijasporu, već duže izučava crnogorsku dijasporu, posebno naše iseljenike u Juž-noj Americi, prije svega u Ar-gentini i Boliviji. On naglašava da su generalno zemlje „Novog svijeta“, a prije svega Latinske Amerike, velikim dijelom use-ljeničke zemlje. U Argentini više od 90 % stanovništva čine potomci doseljenika iz Evrope i s Bliskog istoka. Očuvanje naci-

onalnog identiteta ostavljeno je zemljama porijekla. Država prijema različitim projektima pokušava da sačuva posebno-sti svake zajednice, ali je to prije svega posao zemlje porijekla. Bez inputa i podrške zemlje porijekla, koji se reflektuju na zajednicu u zemlji prijema, nemoguće je realizovati bilo kakav projekat koji bi dodatno, izvan usko porodičnih okvira, omogućio očuvanje nacional-nog, jezičkog i kulturnog iden-titeta.

Stojović ukazuje da se u Latinskoj Americi, posebno u Argentini, u onim sredinama đe su ostaci kolonija naših ise-ljenika (npr. u provinciji Ćako) – a đe žive i brojne druge za-

jednice, poput bugarske, hr-vatske, ukrajinske, njemačke, slovačke – redovno organizuju defilei i sajmovi zajednica, đe oni jedni druge upoznaju s kulturom i istorijom svojih za-jednica. Ovakva dešavanja vrlo su pośećena i dobro podržana od lokalnih uprava. Skoro go-dinu dana unaprijed pripadnici različitih zajednica rade na pri-premi svojih štandova, defilea i tokom tog procesa prikupljaju što je moguće više informacija o zemlji svog porijekla, njenoj istoriji i drugim karakteristi-kama. On navodi da je prošle godine prisustvovao prvom defileu crnogorske zajednice u gradu Roke Saens Penja, koji su organizovala tri lokalna udru-ženja uz logističku i materijal-nu pomoć Draga Mićunovića, počasnog konzula Crne Gore u provinciji Ćako. Crnogorci su tada, prvi put nakon 1917. godine i masovnog dolaska Crnogoraca u Ćako, defilovali odvojeno od još uvijek posto-jeće pseudojugoslovenske za-jednice.

Neophodno više inicijativa

Naši sagovornici smatraju da, iako ima rezultata, država Crna Gora treba da intenzivira dosadašnje aktivnosti.

„Odnosi sa iseljeništvom, i pored problema koji postoje u gotovo svim državama, snaž-no idu uzlaznom putanjom. U narednom periodu očekuje nas transformacija Centra za iseljenike, kao i izrada zakona

o dijaspori, te niz drugih mjera koje treba da unaprijede odno-se s dijasporom na nivou cen-tralne izvršne vlasti i opština. Mislim da će 2013. godina biti najproduktivnija u tom smislu“, smatra Gordan Stojović.

„U cilju očuvanja nacio-nalnog, jezičkog i kulturnog identiteta, saradnju između predstavnika crnogorske za-jednice u Srbiji i države Crne

Gore vidim kao dvosmjernu ulicu. U budućnosti se od Cr-nogoraca u Srbiji očekuje više konkretnih inicijativa i prijedlo-ga, a od države Crne Gore više razumijevanja i senzibiliteta za potrebe njenih iseljenika u Sr-biji“, ocjenjuje Nenad Stevović.

Sekretar Nacionalne za-jednice Crnogoraca Hrvatske iz Zagreba Danilo Ivezić ocje-njuje da su vraćanjem Crne Gore u međunarodno priznate države dobili važan oslonac svoga djelovanja i rada. „Do 2006. godine imali smo ulogu posrednika u gradnji mostova između dviju država i uspo-stavi prijateljskih odnosa, a od tada smatramo da veze treba da se ostvaruju institucionalno, u čemu možemo pomoći“, veli on i naglašava da se u nekim aktivnostima kasni, ali da su, iako postoje brojni problemi, ostvarili značajnu saradnju s Ministarstvom kulture, Mati-com crnogorskom, Centrom za iseljenike i Centrom za oču-vanje i razvoj kulture manjina Crne Gore na nizu zajedničkih, izuzetno uspješnih programa.

Lj. Vukoslavović (Kraj)

Gordan Stojović Nenad Stevović Danilo Ivezić Milan Vukčević

KULTUROM PROTIV ZABORAVA: Lučindanska manifestacija Crnogoraca u Hrvatskoj

MARTAPRIL

10

Na prvom forumu za na-stavnike crnogorskog−srp-skog, bosanskog i hrvatskog jezika i književnosti u osnov-nim školama, organizovanom u Zavodu za školstvo, razma-tran je pristup djelu Iva Andrića u osnovnoj školi.

Uvodničarka dr Tamara Piletić, profesorica jezika i knji-ževnosti u OŠ „21. maj“ u Pod-gorici, podśetila je učesnike na život i djelo ovog velikog pisca. Tokom druge sesije raz-govaralo se o djelima ovog nobelovca zastupljenim u pro-gramu osnovne škole. Učesnici

Nastavni proces u pod-goričkoj OŠ „21. maj“ realizu-je se u skladu sa savremenim normama, zahvaljujući mo-derno opremljenom škol-skom zdanju. To se posebno odnosi na kabinete u kojima se izvodi nastava prirodnih nauka. Danka Rosandić, pro-fesorica hemije i biologije, (predaje i predmet Zdravi sti-lovi života) s dugogodišnjim iskustvom u radu sa đecom, izražava zadovoljstvo uslo-vima rada. Međutim, ona primjećuje velike razlike u generacijama đece.

„Uz opremljenost neop-hodnim hemikalijama, kao i laboratorijskim posuđem, kalotnim modelima za prav-ljenje molekula, nastava predstavlja pravo zadovolj-stvo. Kabinet pruža moguć-nost izvođenja ogleda bez kojih su časovi hemije neza-mislivi. Nažalost, posljednjih godina đeca sve manje na-laze zadovoljstvo u učenju, a uz to sve se više insistira na njihovim pravima nego na obavezama. To se veoma loše odražava na kvalitet znanja. Budući da sam svih ovih godina bila dosljedna kriterijima, generacije mo-jih učenika nastavljaju dalje školovanje s dobrom osno-vom“, ističe profesorica Ro-sandić i dodaje da su tu i ona đeca koja su zainteresovana i vole nova saznanja iz ovih oblasti.

Ogledi – praktična dimenzija teoretskom znanju

„Oni često sami donesu dio materijala neophodnog za oglede koje izvodimo na času. Ogledi koje izvodimo u kabinetima daju praktičnu dimenziju teoretskom zna-nju i zato ih đeca posebno

NVO „Akcija za ljudska prava“, u saradnji sa Centrom za antidiskriminaciju „Ekvista“, Centrom za građansko obra-zovanje i NVO „Sigurna ženska kuća“, nedavno je sprovela istraživanje o uslovima rada i poštovanju ljudskih prava u podgoričkom Zavodu „Ko-manski most“, kao i Centru za đecu i mlade „Ljubović“. Njihov izvještaj o primjeni preporuka Evropskog komiteta iz 2008. godine za sprečavanje muče-nja i nečovječnog ponašanja, za razliku od ranijih godina, bio je pozitivan.

Od pet ponovljenih pre-poruka Evropskog komiteta nije primijenjena samo jedna. Zavod „Komanski most“ od 50 preporuka ove NVO u pro-teklom periodu ispunio je 21, dok je od 30 preporuka Evrop-ske komisije primijenjeno samo 16. U Centru „Ljubović“, od 36 preporuka NVO moni-toring tima, primijenjeno je 20.

„Sa zadovoljstvom konsta-

PRISTUP DJELU IVA ANDRIĆA U

OSNOVNOJ ŠKOLI

STANDARDI KOJI

OMOGUĆUJU KVALITET

UNAPRIJEĐENI USLOVI

BORAVKA I RADA

ZAVOD ZA ŠKOLSTVO: Forum za nastavnike crnogorskog−srpskog, bosanskog i hrvatskog jezika i književnosti u osnovnim školama

Nastava iz prirodnih nauka u OŠ „21. maj“, Podgorica

U Centru za đecu i mlade „Ljubović“ i Zavodu „Komanski most“

su iznosili svoja iskustva i ideje u realizaciji pripovijetki: Aska i vuk, Most na Žepi, Knjiga, Deca, Put Alije Đerzeleza...Tokom tre-će sesije učesnici su predstavili primjere dobre prakse iz svojih učionica. Svoje iskustvo pred-stavile su: Maja Ivanković, OŠ „Dr Dragiša Ivanović“, Podgo-rica (primjena tehnike čitanje sa predviđanjem u interpreta-ciji pripovijetke Deca); Anisa Adrović, OŠ „25. maj“ Rožaje (intrepretacija pjesme Zimsko jutro Vojislava Ilića, uz pomoć PP prezentacije i zvučnih za-pisa); Ljiljana Ivanović, OŠ „Vuk

vole jer su im zanimljivi. Na primjer, proces dobijanja vo-donika i kiseonika, ili reakcije bjelančevina. Kada gledaju kako se ti procesi odvijaju, đeca ih nikada ne zaborave“, objašnjava profesorica Ro-sandić.

Takođe, i kabinet biologi-je opremljen je neophodnim didaktičkim pomagalima.

„Biologija je đeci malo bliža, lakša i jednostavnija za shvatanje. Najčešće ih intere-suju uzroci hroničnih bolesti.

To su đeca koja planiraju da-lje školovanje u medicinskoj školi. ostoje modeli unutraš-njih organa srca, mozga, bu-brega, kao i 15 mikroskop-skih aparata“, ističe Rosandić.

Pokloniti veću pažnju talentima

Talentovana đeca ne smiju se zanemariti, ali sma-tra da im se ne poklanja do-voljna pažnja.

„Kada postignu određeni rezultat na takmičenjima, u štampi ili na TV pomene se njihovo ime, saopšti infor-macija o njihovom uspjehu, i na tome se sve završi. Po-trebna je veća medijska po-drška, razgovor sa đecom, fotografisati ih, nagraditi,

Karadžić“, Podgorica (motivaci-ja za čitanje i razumijevanje pri-povijetke Most na Žepi) i Raza Muhović, OŠ „Donja Lovnica“ (interpretacija pripovijetke Knjiga).

U radu foruma učestvo-valo je 40 nastavnika crnogor-skog−srpskog, bosanskog i hrvatskog jezika i književnosti iz 28 osnovnih škola iz Rožaja, Bijelog Polja, Podgorice, Nikši-ća, Cetinja, Budve, Sutomora...

Lj. V.

jednostavno – motivisati. To je početni korak u promovi-sanju znanja“, ističe profesor-ka Rosandić.

Velibor Ilić, profesor fizi-ke i ICT koordinator u ovoj vaspitnoobrazovnoj ustano-vi, kaže da bi uslovi u školi ipak mogli biti bolji.

„Nemamo kabinet za izvođenje nastave fizike, već se isti koristi za nastavu he-mije i biologije. Ako se neki ogledi iz fizike moraju pripre-

mati minimum sat vremena ranije, to komplikuje organi-zaciju časa. Na primjer, to je slučaj kada želimo demon-strirati napon struje. Srećom, većina đece, zahvaljujući modernim sredstvima ko-munikacije, veoma je dobro informisana. Neke nastavne jedinice skoro da i ne moram predavati. Na primjer, o ener-getskim izvorima. Uopšteno govoreći, đeca su mnogo više zainteresovana za druš-tvene nauke. Smatram da bi-smo ih najbolje animirali ako bi svi imali svoj kompjuter i instaliran program koji bi im omogućio praćenje nastave“, objašnjava profesor Ilić.

Š. B.

I MATEMATIKA MOŽE BITI OMILJENI

PREDMET

Miljan Stanković i Ivana Lazarević, učenici VIII razreda, više vole prirodne nego društvene nauke, posebno mate-matiku.

„Zahvaljujući dobrom temelju koji smo stekli u osnovnoj školi, matematika nam je postala omiljeni predmet. Nastav-nik Radomir Vujović puno nam pomaže, posebno u periodu pripreme za takmičenja. Računske operacije i geometrija posebno su zanimljive oblasti. Pored koristi u učenju i in-formisanju koje omogućuje kompjuterska tehnika, oni koji veliki dio vremena provode uz kompjuter, u stvari gube ipak vrijeme koje se ne može nadoknaditi“, objašnjavaju Miljan i Ivana.

Miljan voli košarku i htio bi da bude košarkaš, jer bi mu to, kako kaže, otvorilo mogućnost za putovanja o kojima sa-nja. Ivana još nije sigurna o svom budućem zanimanju, jer pored prirodnih nauka ona voli strane jezike.

Prema riječima nastavnice Danke Rosandić, Milena Đukanović i Tamara Knežević, učenice IX razreda, odlične su hemičarke. One kažu da ih privlače sve prirodne nau-ke podjednako (matematika, fizika, hemija), tj. logika koja predstavlja njihovu suštinu. Iako su mladi XXI vijeka obuzeti čarolijom digitalnog svijeta, one smatraju da je ovo vijek he-mije. Često pomažu drugaricama da savladaju matematičke nedoumice i zavrzlame.

„Roditelji su nas usmjeravali i pomagali nam da razvije-mo ljubav prema prirodnim naukama. Takođe, i naša starija braća i sestre uspješni su u ovim predmetima, te su i na nas prenijeli to oduševljenje. Ogledi koje izvodimo predstavljaju najzanimljiviji dio časa: na primjer, trik sa balonom, reakcija između cinka i kiśeline, prikazivanje praskavog gasa“, kažu naše mlade sagovornice Milena i Tamara.

Milena voli da slika. Posebno je privlači apstraktno sli-karstvo, a sebe u budućnosti vidi kao arhitektu.

RAZMJENA ISKUSTAVA: Sa foruma

Profesorica Danka Rosandić s učenicama Milenom Đukanović i Tamarom Knežević

Kabineti hemije i biologije opremljeni neophodnim hemikalijama, laboratorijskim posuđem, kalotnim modelima za pravljenje molekula, modelima unutrašnjih organa, kao i sa 15 mikroskopskih aparata. Ogledi koji se izvode daju praktičnu dimenziju teoretskom znaju, đeca ih vole jer su im zanimljivi

Predstavnica delegacije EU u Podgorici Daun Edi Berd pohvalila je dobru saradnju monitoring tima s rukovodiocima ovih ustanova zatvorenog tipa i izrazila nadu da će njihova saradnja postati praksa i pravilo, jer je pokazala pozitivne pomake

tujemo da su u Centru za đecu i mlade ’Ljubović’ i Zavodu ’Komanski most’ unaprijeđe-ni uslovi boravka i rada, te je atmosfera sada mnogo prijat-nija. Uz to, nijesu zabilježeni slučajevi zlostavljanja štićenika. Međutim, određene preporu-ke Evropskog komiteta za spre-čavanje nasilja i nečovječnog ponašanja nijesu ispunjene“, istakla je direktorica NVO Tea Gorjanc-Prelević.

Takođe, predstavnica de-legacije EU u Podgorici Daun Edi Berd pohvalila je dobru saradnju monitoring tima s rukovodiocima ovih ustanova zatvorenog tipa i izrazila nadu da će njihova saradnja postati praksa i pravilo, jer je pokaza-la pozitivne pomake. Ona je izrazila zadovoljstvo stanjem i atmosferom, rekavši da je ste-pen ispunjenosti preporuka u ovim institucijama ohrabrujući.

„Iskustva EU pokazuju da su osobe s mentalnim obolje-njima posebno izložene zlou-

potrebama i zlostavljanju, tako da je monitoring veoma važ-no zaštitno sredstvo. Stepen ispunjenih preporuka bilježi pomake i nadam se da će se naći i ispoštovati načini za dalje unapređenje“, istakla je Berd.

I ministar rada i socijal-nog staranja Predrag Bošković izrazio je nadu da će uslovi rada i boravka ubuduće bi-lježiti samo napredak. Prema njegovim riječima, za dalje unapređenje stanja u ovim ustanovama neophodno je da NVO sektor nastavi aktivnosti u ovoj oblasti, te da je bitno da se uključi i lokalna samoupra-va. Direktor Zavoda „Komanski most“ Vaselj Dušaj podśetio je da je boljim uslovima do-prinijela i adaptacija kuhinje, trpezarije, magacinskog pro-stora, sale i opreme za fizikalnu terapiju, a obnovljen je i sistem za navodnjavanje terena oko zgrade Zavoda.

Š. B.

Studentski parlament Uni-verziteta Crne Gore u saradnji sa studentskom organizacijom „Turist“ sa Fakulteta za turizam i hotelijerstvo iz Kotora priredio je krajem marta u Podgorici i Kotoru Šesti sajam sezonskih poslova u turizmu „Summer job 2013“.

Cilj je da srednjoškolci i

POSLOVI ZA

SREDNJOŠKOLCE I

STUDENTE

Sajam sezonskog zapošljavanja „Summer job 2013“

studenti, zainteresovani za sezonsko zapošljavanje, lakše dođu do posla, a kompanije jednostavnije do radnika. Mje-sto za sezonsko zapošljavanje ponudilo je oko 60 poslodava-ca, među kojima su „Plantaže“, „Avon“, „Kips“, Nacionalni par-kovi Crne Gore, HTP „Budvan-ska rivijera“ i Maksimus.

Pomoćnica ministra pro-svjete i sporta Mubera Kurpe-jović smatra da projekat nije značajan samo za poslodavce i mlade ljude, već je od koristi za čitav sistem. „Svake godine oko 22.000 ljudi iz inostranstva radi sezonski ili tokom godine u Crnoj Gori. Mislim da je zaista i prilika i vrijeme da naši mladi preuzmu to tržište i oni nađu možda pravog poslodavca sa kojim će śutra i zasnovati radni odnos“, istakla je Kurpejoviće-va.

Ona je navela da se kroz partnerski odnos sa svim re-levantnim institucijama može doprinijeti smanjenju nezapo-slenosti, obrazovanju i formira-nju kvalitetnog kadra i istovre-meno razvoju turizma.

Student povjerenik Uni-verziteta Crne Gore Miloš Pa-vićević rekao je da je prošlogo-dišnji sajam sezonskih poslova u turizmu pośetilo nekoliko hi-ljada studenata i maturanata, te da je predato oko 4.000 prijava, a oko 400 kandidata dobilo je priliku da radi tokom tri ljetnja mjeseca.

Dekan Ekonomskog fa-kulteta doc. dr Dragan Lajović uvjeren je da će ove godine biti mnogo manje onih koji dolaze iz drugih država da rade u Crnoj Gori, kao i da će sajam ponuditi kompetentne mlade ljude koji mogu da odgovore zahtjevima tržišta.

O. Đ.

MARTAPRIL

11

Učenici se sa matema-tikom, njenim ljepotama i stalnim izazovima koje im ona upućuje, upoznaju kroz nastavu u školama. Međutim, odavno je uočeno da se, zbog različitog stepena zaintereso-vanosti za matematiku, na ča-sovima ne mogu zadovoljiti zahtjevi izvjesnog broja uče-nika koji pokazuju posebne sklonosti prema matematici i radoznalost da saznaju znat-no više od onoga što im škola može pružiti.

U želji da zadovolji po-trebe talentovanih srednjoš-kolaca i olakša im pripremu za takmičenja iz matematike, Zavod za udžbenike objavio je Zbirku riješenih zadataka iz algebre i Zbirku riješenih za-dataka iz geometrije i analize za dodatnu nastavu i takmi-čenja učenika srednjih škola, autora dr Miomira Anđića i dr Radoja Šćepanovića. Zbirke su značajno unapređenje ra-nije Zbirke riješenih zadataka iz matematike za takmičenja učenika srednjih škola istih autora, koju je 2005. godine izdala Laboratorija za mate-matiku i računarstvo Podgo-rica.

Kako kaže Lazo Leković, odgovorni urednik i urednik

Ispitni centar i Zavod za udžbenike i nastavna sred-stva − Podgorica objavili su zbirke testova za polaganje maturskog i stručnog ispita iz matematike, crnogorskog − srpskog, bosanskog, hrvat-skog jezika i književnosti, al-banskog jezika i književnosti, te pet stranih jezika (engleski, italijanski, francuski, ruski i nje-mački).

Direktor Ispitnog centra prof. dr Željko Jaćimović ističe da je cilj da se ovaj materijal približi učenicima, roditelji-ma i nastavnicima. Zbirke su veoma korisne za pripremu maturskog i stručnog ispita iz predmeta koji se eksterno testiraju, jer se na jednom mjestu nalaze svi do sada objavljeni testovi. Za strane je-

RIZNICA NESTANDARDNIH

METODA ZA RJEŠAVANJE

ZADATAKA

SVE NA JEDNOM

MJESTU

Izdanja Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva Podgorica: Zbirke riješenih zadataka iz algebre i geometrije i analize za dodatnu nastavu i takmičenja učenika srednjih škola

Zbirke testova za polaganje maturskog i stručnog ispita

Veći broj zadataka je sa raznih matematičkih takmičenja srednjoškolaca širom svijeta. Pojedini zadaci su riješeni na više načina i predstavljaju pravo sredstvo za ilustrovanje povezanosti pojedinih područja matematike, te služi razvijanju kreativnog, stvaralačkog matematičkog mišljenja i podstiču učenike da izlaze izvan uskih okvira zadatog problema

izdanja, motiv za njihovu pripremu bio je nedostatak zbirke za ove oblasti za gi-mnazije. Za osnovnu školu već su izdali Mozgalice, 6, 8 i 9 (autori Radoje Šćepanović i Danijela Jovanović), a Moz-galicu 7 Radoje Šćepanović je pripremio sam, a izdala Laboratorija za matematiku i računarstvo Podgorica.

Olakšati rad profesora

Autori ističu da je cilj ovih zbirki da se učenicima i nastavnicima pomogne u dodatnoj nastavi, kao i u pri-premanju za matematička takmičenja najvišeg ranga − državnim, balkanijadama i olimpijadama. Zbog toga je u njima posebna pažnja posvećena svim oblastima iz kojih se daju zadaci na tim takmičenjima: Teorija broje-va, Nejednakosti, Geometrija, Kombinatorni zadaci, Polino-mi, Funkcionalne jednačine. Naravno, tu su sadržaji i za dodatnu nastavu iz: Realnih brojeva, Funkcija, Skupova tačaka u ravni, Jednačina, Ne-jednačina, Sistema jednačina, Sistema nejednačina, Nizova, Aritmetičkog i geometrijskog niza, Nalaženja zbirova, Anali-

tičke geometrije i Ekstremnih vrijednosti.

„Zbirke predstavljaju pra-vu riznicu nestandardnih me-toda za rješavanje zadataka, sa neobičnim, nepredvidlji-vim i originalnim rješenjima. Veći broj zadataka je sa raznih matematičkih takmičenja srednjoškolaca širom svije-ta. Pojedini zadaci su riješeni na više načina i predstavljaju pravo sredstvo za ilustrova-nje povezanosti pojedinih područja matematike, te služi razvijanju kreativnog, stvara-lačkog matematičkog mišlje-nja i podstiču učenike da izla-ze izvan uskih okvira zadatog problema. Kako bi se olakšao rad profesorima i učenicima, zadacima u nekim oblastima prethodi odgovarajući teorij-ski dio sa osnovnim pojmovi-ma i tvrđenjima“, kaže Miomir Anđić.

Autori se nadaju da će zbirke biti koristan dodatak i u redovnoj nastavi učenika srednjih škola. Mnogobrojni riješeni zadaci omogućavaju srednjoškolcima da se upuste u samostalna proučavanja i da se osposobe za analizu određenih vrsta problema. U njima su takođe i originalni zadaci nešto lakšeg nivoa, na-mijenjeni za dodatnu nasta-vu, ali i kao priprema za rješa-vanje takmičarskih zadataka.

Recenzent Ivona Adžić ocjenjuje da su zadaci u Zbir-ci za algebru sistematično odabrani po težini i raznovr-snosti. Njihovo rješavanje za-htijeva analizu i razumijeva-nje naučenog gradiva. Kako se ne radi o jednostavnim zadacima, to što su, u većini slučajeva, detaljno riješeni, pojedini i na više načina, po-mažu nastavnicima da lakše organizuju dodatnu nastavu.

Sistematičan pristup

„Zadaci za algebru su za-nimljivi i većina od njih je pro-

blemskog tipa. Prema mom mišljenju, oni su srednjeg do složenijeg nivoa, mada ima i onih jednostavnijih, čije rje-šenje ipak u velikom broju slučajeva nije šablonsko. Za veći broj zadataka je na kra-ju dato neko od rješenja. To smatram pozitivnim, jer se time značajno olakšava na-stavnicima da organizuju do-datnu nastavu matematike u srednjim školama“, ocjenjuje recenzent dr Svjetlana Terzić.

Recenzent Miodrag La-lić ističe da su u uvodima poglavlja iz geometrije i po-glavlja o rješavanju jednačina navedene činjenice kojima se gradivo produbljuje i pro-širuje u odnosu na sadržaje koji su poznati iz redovne na-stave, potrebne za rješavanje složenijih zadataka.

On ukazuje da je Zbir-ka pisana tako da učeniku i njegovom nastavniku približi razne načine rješavanja ta-kmičarskih zadataka. Siste-matično se pristupilo odabiru i rješavanju zadataka. Prvo poglavlje u zbirci je Geome-trija, koje obuhvata zadatke klasične geometrije, od kojih se 114 odnose na planime-triju, a 40 na stereometriju. U ovom poglavlju je prikazano i deset ilustrativnih rješenja jednog zadatka sa Junior-ske balkanske matematičke olimpijade. Poglavlje ima i uvodni dio u kome su formu-lisane neke osnovne teoreme i navedene dobro poznate formule planimetrije, koje se odnose na trougao i četvoro-ugao.

Drugo poglavlje u zbirci je Analiza, i ono je podijelje-no u nekoliko cjelina, u zavi-snosti od tipa zadataka koji se rješavaju. To su: Realni broje-vi, Funkcije, Skupovi tačaka u ravni – Analitička geometrija, Jednačine, Sistemi jednačina, Jednačine i sistemi jednačina sa parametrima, Funcional-ne jednačine, Nejednačine

i sistemi nejednačina, Ek-stremne vrijednosti, Nizovi i Razni zadaci iz analize. Cje-lina jednačine sadrži i obiman uvodni dio u kome je prika-zan veliki broj metoda za rje-

šavanje jednačina, pri čemu je svaka metoda ilustrovana urađenim primjerima.

Pripremila: Lj. Vukoslavović

OSPOSOBLJAVANJE ZA SAMOSTALNO

RJEŠAVANJE TEŠKIH ZADATAKA

Zbirka riješenih zadataka iz algebre, sa širokim raspo-nom tema i zadataka, odgovara svojoj namjeni (za rad u dodatnoj nastavi i pripremanje učenika srednjih škola za takmičenja). U uvodu Zbirke naveden je “opis klasičnih ide-ja za rješavanje takmičarskih zadataka”. Takođe, na početku poglavlja Djeljivost, prosti brojevi, Polinomi i nejednakosti, navedeni su kratki podsjetnici u kojima se gradivo, učeno u redovnoj nastavi, proširuje i produbljuje, tako da omoguća-vaju rješavanje nestandardnih zadataka.

Rješavajući zadatke iz ovih zbirki, učenici se osposoblja-vaju za samostalno rješavanje teških zadataka i pripremaju za matematička takmičenja. Takođe, ove zbirke su namije-njene nastavnicima matematike koji predaju matematiku u srednjim školama i rade sa učenicima koji imaju dar za ma-tematiku.

Dr Radoje Šćepanović, autor:

ZAKLJUČIVANJE I DOKAZIVANJE

U rješavanju zadataka koristili smo desetine različitih metoda zaključivanja i dokazivanja. Sve one su zasnovane na logičkim pravilima izvođenja. Od posebnog značaja su zadaci u kojima se traži dokaz nekog tvrđenja jer, učeći dokaze, učenik se uči logičkom rasuđivanju (zaključivanje, dokazivanje, ... ). Zaključivanje i dokazivanje imaju sličnosti i razlike. One su dvije obrnute logičke radnje. Zaključivanje se zasniva na zakonima logičkog mišljenja i raznim logič-kim pravilima izvođenja. Dokazivanje je radnja kojom se utvrđuje istinitost nekog tvrđenja. Za obje važe ista pravila i imaju iste strukture. Svako zaključivanje može se shvatiti i kao dokazivanje nekog zaključka, a svaki dokaz se može izvesti jedino putem zaključivanja. Ipak, među njima po-stoji i jedna razlika, ona je u različitim ciljevima mišljenja. Kod zaključivanja usmjereni smo na sticanje novog znanja, na otkrivanju novih veza i odnosa, do tada nepoznatih, među pojmovima i tvrđenjima koja su nam prethodno po-znata. Kod dokazivanja mi ne idemo dalje od rezultata koje već imamo pred sobom, već želimo da utvrdimo njihovu tačnost koristeći logička pravila dokazivanja. Kod zaključi-vanja idemo od uslova zadatka ka zaključku, a kod dokazi-vanja polazimo od zaključka prema uslovima zadatka koji će ga dokazati. O svim ovim odnosima strogo smo vodili računa u rješavanju zadataka.

Dr Svjetlana Terzić, recenzent:

ANALIZA I RAZUMIJEVANJE

NAUČENOG GRADIVA

Smatram da su zadaci u zbirci iz geometrije i analize interesantni i da je većina njih problemskog tipa, a to zna-či da njihovo rješavanje ne zahtijeva doslovnu primjenu, već analizu i razumijevanje naučenog gradiva. U zbirci ima veliki broj složenih zadataka, ali ima i onih jednostavnijih, čije rješenje nije šablonsko, i zato su korisni. Većina zada-taka u poglavlju Geometrija dobro je odabrana, zadaci su raznovrsni i sadržajni. I zadaci u poglavlju Analiza su intere-santni. Njihovo rješavanje je nestandardno i idejno korisno i za mnoge tipove zadataka koji nijesu prikazani u zbirci. Za veliki broj zadataka na kraju je dato neko od rješenja. To smatram pozitivnim, jer se time, s obzirom na to da se ne radi o jednostavnim zadacima, značajno olakšava na-stavnicima da organizuju dodatnu nastavu matematike u srednjim školama.

zike, uz zbirke, pripremljeni su i CD-ovi sa pratećim zvučnim materijalom.

Zbirka testova iz crnogor-skog − srpskog, bosanskog, hrvatskog jezika i književnosti sadrži do sada objavljene za-datke kojima se provjerava ra-zumijevanje pročitanog funk-cionalnog i književnog testa, znanje iz istorije književnosti, semantike, primjena nauče-nih jezičkih pravila u pisanju školskog eseja, odnosno funk-cionalnog testa. Takođe sadrži i rješenja i sheme za bodova-nje zadataka, školskog eseja i funkcionalnog testa.

U Zbirci zadataka iz mate-matike objedinjeni su testovi za potrebe pilota maturskog i stručnog ispita, kao i testovi koje su kandidati polagali od

juna 2011. do avgusta 2012. godine. Testovi su sastavljeni tako da je dio zadataka bio isti za kandidate iz gimnazije i kandidate iz stručnih škola. Zajednički zadaci su po pravi-lu, manje zahtjevni, u testu za maturski ispit. Razlog je manji fond časova matematike u stručnim školama. Razdvaja-nje u zbirci nije izvršeno tako da u manjem broju slučajeva postoje dvije varijante skoro istog zadataka. Jednostavni-ja varijanta je na stručnom, a složenija na maturskom ispitu.

Zadaci su podijeljeni po oblastima u skladu sa ispitnim katalogom. Zadaci otvorenog tipa dati su sa detaljnim rješe-njem i bodovanjem. One više-strukog izbora prati tačan od-govor, a gdje se smatralo da je

potrebno, dato je uputstvo ili kompletno rješenje.

Zadaci iz engleskog jezika raspoređeni su po oblastima: slušanje, čitanje, leksika/gra-matika i pisanje. Pored svakog zadatka je oznaka težine: M za maturski, a S za stručni ispit. Slično je i u drugim zbirkama zadataka iz stranih jezika.

Na kraju svake zbirke data je shema za ocjenjivanje i na-čin bodovanja.

Zbirke se neće prodavati. Oni koji imaju pristup interne-tu mogu ih naći na sajtu Ispit-nog centra (www.iccg.co.me). Po tri kompleta distribuirana su bibliotekama svih srednjih škola u Crnoj Gori. Tamo ih mogu koristiti đaci koji nema-ju pristup internetu.

lj j diš či i d lj

MARTAPRIL

12

O REALIZACIJI PROJEKTA

ELEKTRONSKOG

OBRAZOVANJA

BLIŽI INFORMATIČKOM

DRUŠTVU

STUDENTIMA BESPLATAN

PROGRAM OFFICE 365

NASTAVAK USPJEŠNE

DESETOGODIŠNJE

SARADNJE

Ministar prosvjete Slavoljub Stijepović sastao se sa ambasadorom Republike Slovenije u Crnoj Gori Vladimirom Gašparičem

NR Kina poklonila 804 računara crnogorskim đacima

Kompanija Majkrosoft i Univerzitet Mediteran potpisali memorandumMinistarstvo prosvjete i Majkrosoft potpisali memorandum o saradnji

Na sastanku minstra pro-svjete Slavoljuba Stijepovića i ambasadora Republike Slo-venije u Crnoj Gori Vladimira Gašpariča razmatrana je mo-gućnost realizacije projekta elektronskog obrazovanja u crnogorskim školama. Elek-tronsko obrazovanje je postalo praksa u zemljama Evropske unije i važan je faktor za iz-gradnju modernog obrazov-nog sistema i modernizaciju procesa nastave. Ovakav vid obrazovanja se uspješno pri-mjenjuje i u Republici Sloveniji,

Potpredsjednik Vlade i mi-nistar za informaciono druš-tvo i telekomunikacije Vujica Lazović i ambasador NR Kine u Crnoj Gori Ži Žaolin potpisali su krajem februara Potvrdu o primopredaji i početak uruče-nja 804 računara iz donacije NR Kine đeci školskog uzrasta iz śevernih opština.

Uručenju prvih računara prisustvovali su najbolji uče-nici iz 11 opština koje su obu-hvaćene programom, kao i direktori tih škola.

Potpredsjednik Lazović je u ime Vlade Crne Gore za-hvalio Kini na ovoj izuzetno korisnoj donaciji. On je izra-zio zadovoljstvo „što se Vla-

Generalni menadžer Maj-krosofta u 24 zemlje Centralno-istočne Evrope Takuja Hirano i rektor Univerziteta „Mediteran“ prof. dr Slobodan Backović pot-pisali su memorandum kojim je omogućeno da studenti te vi-sokoškolske ustanove besplat-no koriste Majkrosoftov paket „Office 365“.

Hirano je istakao da Maj-krosoft, kao kompanija čije po-slovanje počiva na autoritetu znanja, već godinama ulaže u

Ministar prosvjete Slavo-ljub Stijepović sastao se sa Ta-kujem Hiranom, generalnim direktorom Majkrosofta za 24 zemlje centralne i istočne Evro-pe.

Nakon sastanka, na kome je bilo riječi o dosadašnjem partnerstvu, potpisan je treći memorandum o saglasnosti između Majkrosofta Crna Gora

a podrazumijeva upotrebu kla-sičnih i elektronskih udžbenika u nastavi. Dogovoreno je da stručnjaci za ovu oblast iz Re-publike Slovenije pośete Crnu Goru i sa partnerima iz Mini-starstva prosvjete preciziraju detalje sprovođenja Projekta u određenom broju škola na teritoriji Crne Gore. Primjenom i učešćem u ovakvom i sličnim projektima Crna Gora će biti u mogućnosti da unaprijedi obrazovni sistem.

Ambasador Gašparič je čestitao ministru Stijepoviću

da Crne Gore opredijelila da dominantan broj računara iz ovog kontigenta opredijeli za 804 učenika iz 93 škole iz 11 opština sa śevera Crne Gore. Kriterijumi za dodjelu ovih ra-čunara su svakako bili uspjeh đece u školi i materijalno sta-nje. Dakle, prednost su imala đeca čiji su roditelji u situaciji da koriste materijalnu pomoć ili se nalaze na Zavodu za za-pošljavanje“, objasnio je Lazo-vić.

„Vodili smo računa i o tome da i male seoske škole, odnosno najbolji đaci iz tih škola dobiju po jedan računar i da svima njima obezbijedi-mo šansu da se priključe jed-

obrazovanje. „Mi vjerujemo u studente i u njih investiramo. Ovo je vrhunska tehnologija koja studentima omogućava da realizuju svoje potencijale. Ovaj softver obezbjeđuje na-čin komunikacije i međusobno povezivanje, a koristi ga oko 50 miliona studenata širom svije-ta. Upotrebljavaju ga i poslovni ljudi, potrošači, ali su studenti u njemu najvažniji jer oni su naša budućnost i moraju imati mo-gućnost da razmjenjuju infor-

na privremenom zatvaranju poglavlja 26 – Obrazovanje i kultura u okviru pregovora o pristupanju Crne Gore Evrop-skoj uniji.

Dosadašnja saradnja iz-među Crne Gore i Republike Slovenije ocijenjena je kao uspješna, posebno kada je riječ o učešću slovenačkih stručnjaka u definisanju refor-me crnogorskog obrazovnog sistema.

Lj. V.

nom novom društvu, infor-matičkom društvu, i da u tom društvu imaju jednake šanse kao i ostali“, dodao je, uz osta-lo Lazović.

On je zahvalio kompaniji M-tel koja je poklonila 100 modema za računare i time će učenici imati neograničen be-splatan godišnji internet.

Ambasador Kine Ži Žaolin je istakao da je u današnjem kompjuterizovanom svijetu veoma važno da đeca odma-lena savladaju rad na kompju-terima.

O. Đ.

macije“, rekao je Hirano. „Office 365 najbolji je i

najkorišćeniji alat ove vrste u svijetu. Svaki student će, osim e-mail adrese sa 25 GB prostora zaštićenih od virusa i spama, imati na raspolaganju kalendar i kontakte u cloudu, instant poruke, mogućnost audio i video poziva, kao i veb-konferencije“, objasnio je rek-tor Backović.

O. Đ.

USPJEŠNA SARADNJA: Sa sastanka

SA SVEČANOSTI: iz Vile Gorica

Generalni menadžer Takuja Hirano i rektor prof. dr Slobodan Backović potpisuju sporazum PROMOVISATI DIGITALNU PISMENOST: Sa sastanka

i Ministarstva prosvjete, koji predstavlja nastavak uspješne desetogodišnje saradnje.

Obe strane saglasile su se da sarađuju u primjeni progra-ma kroz zajedničku podršku razvoju zajednice znanja, stva-ranjem naprednog okruženja za rad u školama, da promovi-šu digitalnu pismenost kao dio obrazovnog programa, razvoj

radne snage osposobljene za rad sa informacionim teh-nologijama, te da pomognu premošćavanje digitalnog jaza radi razvijanja digitalne pismenosti u školama i u slabo razvijenim društvenim zajed-nicama.

Lj. V.

www.zuns.me/prosvjetniradprosvjetnirad@t-com.me

MARTAPRIL

13

Kada se bliži kraj osnov-ne škole, gotovo sva đeca stoje pred istom dilemom: kako nastaviti školovanje i pronaći pravo usmjerenje? I dok dio njih pasivno slijedi izbor drugara ili ispunjava želje svojih roditelja, tu su i oni rijetki koji sami traže od-govarajući obrazovni smjer. Jedna od njih je i Jovana Milošević, učenica IX razreda podgoričke osnovne škole

Piše: Olga Andrijanova Obrazovanje danas preživlja-va ozbiljnu krizu. Uzroci su, u stvari, posljedice koje nam je prošlost ostavila u nasljed-stvo. Osnova progresivnog razvoja svake zemlje i čovje-čanstva u cjelini jeste sam čovjek, njegova djelatnost, kultura, obrazovanje, pro-fesionalna kompetentnost. Zato je, i danas i ubuduće, aktuelno i prioritetno što više pažnje posvećivati i snage ulagati u otkrivanje, obrazo-vanje i razvoj talentovanih učenika.

Blagovremeno otkriva-nje nadarenih učenika ima veliki značaj ne samo za njih i njihove roditelje nego i za državu. Upravo talentovani učenici, kad odrastu, pred-stavljaće potencijal zemlje koji joj omogućava da pravi radikalne i kvalitetne skoko-ve u ekonomskoj i socijalnoj sferi.

Nadarenim možemo smatrati one učenike koji se izdvajaju izuzetnim, očigled-nim, ponekad i izvanrednim dostignućima u nekoj obla-sti. Nadarenost predstavlja obuzetost djelatnošću i bav-ljenje samim predmetom, tj. to što učenik radi s ljubavlju i usavršava, realizujući nove zamisli rođene u procesu samoga rada. Ako rezultat prevazilazi početnu zamisao, možemo govoriti da se radi

BRZO SAVLADALA IZAZOV IZBORA DALJEG ŠKOLOVANJA: Jovana Milošević

ODABRALA ŠKOLOVANJE

U VELIKOJ BRITANIJI

TALENTOVANI UČENICI SU

GARANT BUDUĆEG PROGRESA

Jovana Milošević, učenica IX razreda podgoričke OŠ „Branko Božović“

Iz stranog školstva

Britanski obrazovni sistem umnogome se razlikuje od našeg, počevši od koncepcije nastavnih planova i programa, pa do razreda koji su manje brojni. Tokom prve dvije godine školovanja obavezna su samo četiri predmeta, dok se ostali biraju u skladu sa interesovanjem

Nadareni učenik je stvaralac po opredjeljenju. Zbog toga je važno otkriti takve učenike i pomoći im da se ne izgube u svakodnevnoj užurbanosti

„Branko Božović“. Kako je to-kom dosadašnjeg školovanja zavrijedila diplomu „Luča“, reklo bi se da je izazov izbora time bio mnogo veći. Jelena se već dokazala kao pjesni-kinja, pohađa Muzičku školu „Vasa Pavić“ i poseban užitak nalazi u sviranju klavira, bavi se i sportskim plesom, a sa samo 11 godina snimila je i jednu reklamu. Međutim, kako sama kaže, opredjelje-

nje je teklo brzo. „Nakon bližeg upozna-

vanja sa postojećim školama i usmjerenjima ovdje u Pod-gorici uvidjela sam da mojim interesovanjima i senzibili-tetu ne odgovara nijedno. Putem interneta i postoje-ćih veb-sajtova krenula sam dalje, tražeći informacije o američkim i britanskim pro-gramima školovanja. Krenula sam dalje i kontaktirala Tu-rističku agenciju ’Kub’, koja inače organizuje školovanje u inostranstvu. Putem mejla komunicirala sam s Tatjanom Filipović, agentom, i dobila detaljnije informacije. Brzo je uslijedilo polaganje te-stova iz engleskog jezika i matematike, a nakon toga i intervju putem Skajpa sa predstavnicima uprave ško-le koji su mi saopštili da sam zadovoljila njihove kriteriju-me“, objašnjava Jovana.

Prema njenim riječima, britanski obrazovni sistem umnogome se razlikuje od našeg. Počevši od koncep-cije nastavnih planova i pro-grama, pa do razreda koji su manje brojni. Tokom prve dvije godine obavezna su

samo četiri predmeta, dok se ostali biraju u skladu s intere-sovanjem. Osim toga, savre-meno opremljena škola nudi mogućnost bavljenja gotovo svim vrstama umjetnosti, što posebno raduje našu mladu sagovornicu.

Dopada joj se britanska kultura, otvorenost, kao i razumijevanje za strance. Budući da je riječ o privatnoj školi, troškove školarine sno-siće njeni roditelji. Škola je ponudila mogućnost smje-štaja u nekoj porodici ili u ku-ćama koje nijesu klasičnog internatskog tipa. Riječ je o tri kuće koje funkcionišu pod okriljem škole, a locirane su u neposrednoj blizini školskog kompleksa. Ipak, ne može se zanemariti da će već od sep-tembra Jelena sa samo 16 godina otići daleko od svojih roditelja, rodnog grada, kao i svojih drugara.

„Moji roditelji nijesu bili iznenađeni odlukom i podr-žavaju moju želju i stav. Iako će mi nedostajati i školske drugarice, uvjerena sam da će savremena digitalna ko-munikacija ublažiti daljinu i povezivati nas i dalje“, kaže

Jovana.Prije zvaničnog početka

školske godine, ona će dvije

neđelje provesti na ljetnjem

kursu engleskog jezika.

Š. Begzić

TALENTI

UZ ŽELJU I VOLJU SVE SE MOŽE

Jovana Milošević je član školskog hora, kao i vokalnog sastava „Grlice“. Pored redovnih školskih obaveza, angažo-vana je u mnogim vanškolskim aktivnostima. Ne žali se. "Kada je vrijeme maksimalno isplanirano i organizovano, uz želju i volju sve se može postići", kaže ona.

„Ne volim opravdanja na račun nečega drugog. Nešto nijesam uspjela da naučim zato što sam bila na plesu ili probi hora. Škola je na prvom mjestu. Pravo zadovoljstvo je biti dio školskog hora, kao i ansambla ’Grlice’ zato što su na repertoaru zastupljeni svi stilovi, počev od evergrina do trenutno popularnih stranih i domaćih pjesama, etno, kao i belkanto muzike. Nastavnica nas ne obavezuje niti usko ograničava na jedan muzički pravac. U slobodnom vremenu volim da slušam kvalitetnu muziku. Na primjer, muzika iz vremena mladosti mojih roditelja veoma dobro zvuči“, ističe Jovana.

o razvoju djelatnosti. Razvoj djelatnosti na inicijativu uče-nika jeste stvaralaštvo. Na-dareni učenik je stvaralac po opredjeljenju. Zbog toga je važno otkriti takve učenike i pomoći im da se ne izgube u svakodnevnoj užurbanosti.

Sačuvati i razvijati obdarenost

Problem ispoljavanja na-darenih učenika ima jasno izražen etički aspekat. Identi-fikovati učenika kao „nadare-nog“ ili „nenadarenog“, znači miješati se u njegovu sudbi-nu, unaprijed predupređivati njegova subjektivna očekiva-nja. Mnogi životni konflikti između „nadarenih“ i „nena-darenih“ proizilaze iz neade-kvatnosti (i lakomislenosti) prognoza njihovih budućih dostignuća.

Postavlja se pitanje: kako sačuvati od prirode datu nadarenost i razvijati spo-sobnosti manje nadarenih, kako ih na vrijeme podržati i usmjeriti.

U osnovnoj školi nada-reni učenici mogu postati predmet manipulisanja. Uče-nike možemo uporediti sa cvjetovima. Dobar stručnjak za cvijeće zna koji cvijet treba posaditi u kiśelo tle, a koji bi u takvom zemljištu uginuo. Adekvatno posmatranje uni-kalne, od prirode date nada-renosti, zahtijeva prilaz koji

ima u vidu kako sposobnosti tako i osobenosti ličnosti na-darenog učenika, njegovog moralnog i duhovnog lika. Otkrivanje, obučavanje i ra-zvoj nadarenih učenika čine jedan sistem. Nijedan od tih oblika rada ne smije biti sam sebi cilj, niti djelovati odvo-jeno od drugih. Dijagnostika ne treba da služi cilju odabi-ra, nego da bude sredstvo najefikasnijeg razvoja i obu-čavanja nadarenih učenika. Naravno, dati prilaz ima po-sebne zahtjeve u pogledu stručnosti onoga ko radi s na-darenim učenicima i pretpo-stavlja određene oblike pri-premanja takvih stručnjaka.

Na dobrobit nauke

Višestranost i složenost fenomena nadarenosti opre-djeljuje svrsishodnost posto-janja raznovrsnih usmjerenja, oblika i metoda pedagoškog rada s nadarenim učenicima. U okviru osnovnih pravaca rada, u sistem treba izdvojiti:

Prvo – predškolske obra-zovne ustanove, u prvom redu đečje vrtiće opšteobra-zovnog tipa, centre za razvoj đece, u kojima su stvoreni najpovoljniji uslovi za razvoj sposobnosti predškolaca;

Drugo – opšteobrazovne škole, u okviru kojih se stva-raju uslovi za individualno obučavanje nadarene đece;

Treće – dopunsko ob-

razovanje namijenjeno za-dovoljavanju individualnih socio-kulturnih i obrazovnih potreba nadarene đece, koje omogućavaju obezbjeđenje uticaja, podrške i razvoja nji-hovih sposobnosti u okviru opšteg srednjeg obrazova-nja; i

Četvrto – škole orijen-tisane na rad s nadarenom đecom (liceji, gimnazije, ne-tipične obrazovne instituci-je), pozvane da obezbijede

podršku i razvoj mogućnosti takvih učenika u procesu do-bijanja opšteg stručnog ob-razovanja.

Osnovni zadatak onih koji rade s nadarenom đe-com formuliše se na sljede-ći način: otkrivanje i razvoj sposobnosti učenika za sa-moaktualizaciju i efektivnu realizaciju njihovih poveća-nih mogućnosti u buduć-nosti, za zrelu profesionalnu djelatnost, da bi nadarenost

datu učeniku on harmonično razvijao na dobrobit nauke, ekonomije i kulture u cilju preobražaja i progresa druš-tva u cjelini.

(Oprema redakcijska)

(„Praktični časopis za nastavnike i uprave škola“,

jul, 2012)

Preveo Slavko Šćepanović

MARTAPRIL

14

rija, ali se nadam da ćemo ih donatorstvom nabaviti. U uči-onicama i holu postavljene su plutane table na kojim su ista-knuti dječji radovi, obavješte-nja, kao i izvještaji o postignu-ćima učenika. Zidne novine se redovno obnavljaju. Tu je i kutija povjerenja. Tako učenici svojim prijedlozima, zahtjevi-ma i žalbama djeluju na đački parlament“, kaže direktor.

Da se to odražava i na po-našanje učenika i nastavnika, potvrđuje disciplina učenika, red i mir tokom nastave.

Uspješne prezentacije

„Nastojanje uprave škole s direktorom Rašovićem na čelu, da se unaprijedi nastava, urodi-

lo je plodom“, kaže pedagogica Snežana Jukić. „Još na početku reforme nabavljena su nastav-na sredstva bez kojih ne bi ni bilo rezultata. Ministarstvo prosvjete i sporta obezbijedilo je sedam CD plejera, nekoliko televizora sa DVD plejerima, profesionalnu klavijaturu, har-moniku, pa se i nastava izvodi u savremenim uslovima. Infor-matički kabinet, opremljen sa 30 kompjutera, koristi nastav-no osoblje, učenici i zaintere-sovani roditelji. Ministarstvo je opremilo i kabinete fizike, hemije i biologije“, ističe peda-gogica Jukić.

Plan se realizuje preko pre-zentacija, koje su propraćene bogatom dokumentacijom, kako u elektronskoj formi tako

PROMOCIJA KREATIVNOSTI

POŠTOVATI POSEBNE

POTREBE I RAZLIKE DRUGIH

TIVAT: Susreti mladih talenata „Djeca imaju krila“

Saradnja Škole za srednje i više stručno obrazovanje „Sergije Stanić“ i Udruženja mladih sa hendikepom Crne Gore

U čitaonici Narodne bi-blioteke u Tivtu, pjesmom, muzikom i glumom, pod motom „Djeca imaju kri-la“, talenat su pokazali đaci osnovnih škola iz Podgorice („Milorad – Musa Burzan“, „Štampar Makarije“, „Boži-dar Vuković Podgoričanin“),

I ove školske godine ostva-rena je saradnja Škole za sred-nje i više stručno obrazovanje „Sergije Stanić“ s Udruženjem mladih sa hendikepom Crne Gore, u okviru koje su treneri Marina Vujačić, Milenko Vojičić, Miroslava – Mima Ivanović i Mi-lan Šaranović održali izuzetno uspješne edukativne radionice za učenike svih razreda.

Treneri su govorili o svo-jim problemima, đe je i kako tekao proces njihovog školo-vanja, kako se ośećaju u sredi-ni u kojoj žive. Objašnjavali su

Kotora („Narodni heroj Savo Ilić“), sa Cetinja („Njegoš“), Nikšića („Janko Bjelica“) i iz Tivta („Branko Brinić“, „Ni-kola Đurković“ i „Drago Mi-lović“), te njihovi drugari iz muzičkih škola: „Vasa Pavić“ – Podgorica , „Vida Matijan“ – Kotor, i Muzička škola – Ti-

vat.U edukativno-zabavnom

programu učestvovala su i đeca sa posebnim potre-bama, a specijalni gost je bio Petar Pejaković, reditelj, dramaturg, glumac i direk-tor kotorskog festivala po-zorišta za djecu. Scenario za ovu manifestaciju uradila je Sonja Špilet, novinarka Ra-dio Tivta.

Okupljanje mladih stva-ralaca upriličeno je povo-dom jedanaestogodišnjice smrti velikog pjesnika, te-levizijskog autora i slikara Dragana Radulovića, a or-ganizovali su ga Dječji savez Tivta u saradnji sa Dječjim savezom Podgorice.

Š. B.

učenicima termine kao što su: posebne potrebe, invaliditet, hendikep. Učenici su slušali sa zanimanjem, postavljali pita-nja, iskreno dijelili svoje pre-drasude i nedoumice u vezi s ovim problemom, uz veliko in-teresovanje za probleme ljudi s hendikepom (posebnim obra-zovnim potrebama, razvojnim poteškoćama), a što je i bio cilj radionica.

„Od ove školske godine u našoj školi zaživjelo je in-kluzivno obrazovanje, čime je skrenuta pažnja na prisustvo

osoba s hendikepom u našem okruženju, ali i razvila empatija i poštovanje njihovih potreba i prava. Cilj nam je, takođe, da kroz ovakve aktivnosti obez-bijedimo što efikasnije i lakše uključivanje đece sa posebnim potrebama u redovni obrazov-ni sistem, odnosno senzibiliza-ciju vršnjaka za njihove potre-be“, naglašava direktor škole Zoran Klikovac.

Š. B.

ISKRENO DIJELILI SVOJE PREDRASUDE: Veliko interesovanje učenika

Pedagog Snežana Jukić Direktor Branko Rašović

Iz predstave „Snježana i sedam patuljaka“

ODLIČAN I

UČENIK I ŠAHISTA

HRABRE, SNAŽNE, PAMETNE,

VAŽNE...

TALENTI: Andrej Šuković, OŠ „Pavle Rovinski“

OŠ „Polica“, Berane

Andrej Šuković, učenik VIII razreda OŠ „Pavle Rovin-ski“ u Podgorici, uspješno usklađuje školske obaveze i šah. U školi uglavnom niže petice, dok je na državnom šampionatu u šahu za 2012. godinu, u kategoriji do 14 godina, osvojio drugo mje-sto. Andrej vjeruje da će i da-lje uspješno nastaviti da se bori „na dva fronta“.

Škola mu je, naravno, na prvom mjestu, i po završe-nom devetom razredu na-mjerava da upiše gimnaziju. U šahu želi da stigne do naj-višeg zvanja – titule velemaj-stora.

Šah je, kaže, zavolio uz roditelje. Kasnije se učlanio u šahovsku sekciju koju u njegovoj školi vodi profesor Dražen Vujačić.

Od novembra 2012. go-dine redovno pohađa pio-nirsku školu ŠK „Budućnost“, kojom rukovodi fide majstor Srećko Đukanović.

Povodom Osmog mar-

ta učenici su organizovali

prigodan kulturno-zabavni

program. Tom prilikom, pod

Od školskih predmeta

najviše voli istoriju, a od ša-

hovskih otvaranja, kao crni,

najradije igra Karo–Kan i Slo-

vensku odbranu. Od starijih

šahista, uzor mu je Karpov, a

od savremenih – Karlsen.

motom „Hrabre, snažne, pa-

metne, važne – žene hoće,

mogu prava i slobodu“, po-

laznici škole predstavili su

Na pitanje o tome koji su mu učitelji stroži – da li oni u školi ili u šahovskom klubu, Andrej spremno odgovara da su profesori u školi stro-ži, ali da su predavanja fide majstora Srećka Đukanovića interesantnija.

Šahovsku igru Andrej u slobodnom vremenu usavr-šava i kod kuće. Znanje en-gleskog jezika pomaže mu da se lakše služi kompjute-rom, što mu je u šahovskom usavršavanju neophodno.

Nebojša Knežević

se dramatizacijama „8. mart“ i „Snježana i sedam patulja-ka“, kao i recitalima posveće-nim ženama.

„Kao i prethodnih go-dina, na svečan način pro-slavljamo Međunarodni dan žena. Priredili smo program kojim smo htjeli da ukažemo na značaj žena u savreme-nom društvu, te da stavimo do znanja da i žene moraju imati isti tretman kao i muš-karci. Mislim da smo u tome uspjeli, o čemu su svjedočili i gromoglasni aplauzi publi-ke“, istakla je koordinatorka programa Svetlana Bajić, profesorica crnogorskog – srpskog, hrvatskog, bosan-skog jezika i književnosti.

Novinarska sekcija škole

SVI SU OKRENUTI NAPRETKU ŠKOLE

OŠ „Zarija Vujošević“, Mataguži

Osnovna škola „Zarija Vujo-šević“, koja je sagrađena 1992. na prostoru od 1500 kvadrata, raspolaže sa sedam učionica i tri kabineta, bibliotekom, zbornicom, tri kancelarije, prostorijom za prijem rodite-lja, renoviranom fiskulturnom salom, sportskim poligonom i uređenim školskim dvori-štem. Trideset pet zaposlenih i 350 učenika, raspoređenih u 16 odjeljenja, koji gravitiraju

– Brinu o školi kao o svojoj kući– Kreativni profesori omiljeni među đacima– Školske sekcije veoma aktivne

s područja Mataguža, Gošića, Vladana i Vranja, žive u harmo-niji. Škola je svojevrsni primjer znanja, drugarstva, sportskih i drugih nadmetanja.

Za direktora Branka Ra-šovića kažu da brine o školi kao o svojoj kući. A to se i vidi: obnovljeni su šahtovi, poprav-ljena ograda, uređeno zelenilo i rastinje, učionice okrečene, parket lakiran... „Nedostaju nam klime u nekoliko prosto-

i štampanom dokumentaci-jom i fotografijama. Kako kaže Snežana Jukić, do kraja škol-ske godine razredne starješine treba da realizuju teme „Kako zaštititi učenika od nasilja“ i „Njegovanje klime različitosti“, a prezentacije koje treba da obrade nastavnici i učenici su: „Mjere protiv nasilja“, „Zlostav-ljanje i zanemarivanje djece“ i „Nasilje moderne tehnologije“.

Slobodne aktivnosti U okviru slobodnih aktiv-

nosti uspješno radi muzička sekcija kojom rukovodi Senad Adžović: „Škola posjeduje po-trebne muzičke instrumente, učenicima rado prenosim znanje i rezultati su očigledni“, kaže Adžović. Boris Petričević, rukovodilac likovne sekcije, kaže da ima puno talentovanih učenika. Jedan od njih je i To-mica Klikovac, koji je nagrađen na likovnom konkursu na Ceti-nju. „Moja je radost bila velika kada su mi saopštili da sam do-bio drugu nagradu“, priča nam Tomica. Recitatorskom i dram-skom sekcijom rukovodi Olga Dabović-Klikovac, profesorica crnogorskog–srpskog jezika i književnosti, slikarka i pjesniki-nja. „Raditi u ovoj školi je milina, posebno za kreativne profeso-re koji imaju punu podršku od

strane uprave koja nađe način da udovolji našim potrebama“, ističe Olga. „S profesoricom Olgom je lijepo družiti se. Na-učili smo mnogo, kroz igru“, s osmijehom nam saopštava Ana Raičević, dobitnica nagra-de za žensku ulogu u predstavi čiji je autor profesorica Olga. Predstava je izvedena na Me-đunarodnom festivalu dječjeg teatra „Čedo Dragović“ u Baru.

Sportska takmičenja

„Sarađujemo s drugim školama u okviru takmičenja u fudbalu, rukometu, košarci... Zajedno s učenicima, u okviru slobodnih aktivnosti, uređuje-mo školsko dvorište, pa nam ni poljoprivredne alatke nijesu strane. Čišćenje dvorišta je sva-kodnevno. Često se dešava da bivši učenici navrate da vide i zaliju drvo koje su posadili. Ima dosta sportskih talenata koji su ponikli iz ove škole: u Ko-šarkaškom klubu ’Zeta’ su Vuk Janković i Nemanja Popović, u Odbojkaškoj ženskoj selekciji „Morača“ trener je Marko Ra-dusinović. Talente koje uočim, podstičem na dalji rad, dajem im smjernice i savjete“, kaže Aleksa Ajković, nastavnik fizič-kog vaspitanja.

Slavka Klikovac

VOLE DA ČITAJU

Vukašin Krdžić, profesor ruskog jezika, radom u biblioteci dopunjuje normu: „Biblioteka raspolaže fondom od 5.500 na-slova, među kojima je neophodna đačka lektira, stručna litera-tura, đački listovi i časopisi, kao i audio-vizuelna sredstva“.

Učenik Amil Orahovac kaže: „Volim da čitam. Knjigu ne može zamijeniti kompjuter, a u školu dolazim rado. Uprava škole, profesori i moji drugovi su zaslužni da u školi osjećam toplinu kao kod kuće“. Svoje dužnosti rado obavlja i Dejan Mi-jović, domar: „Nije teško kada u svakom trenutku imate mate-rijal, alat i znate potrebe škole. Volim da radim i radom ispunim radni dan. Nije bitno da li je to s kosačicom, kliještima, borma-šinom ili čekićem“, ističe Mijović.

VIJESTI IZ ŠKOLA

MARTAPRIL

15

DAROVI ZA AMARA

OAZA KULTURE I ZNANJA

OŠ „Vuk Karadžić“ u Bistrici u Bijelom Polju

Vijek škole u Odžaku kod Pljevalja

NVO „Djeca Tivta“ pośe-tila je u nastavku svoje akcije „Malim školama u pohode“ područno odjeljenje OŠ „Vuk Karadžić“ u Bistrici u Bijelom Polju.

Područno odjeljenje škole u selu Stubo ima samo jednog đaka – Amara Hamzića koji po-hađa drugi razred. S njim radi učitelj Šaćir Sijarić, koji je u školi

Prva škola u ovom dijelu pljevaljske opštine otvorena je u zgradi Mejtefa 1912. godine. Pohađalo ju je 60 učenika, uči-telj je bio Dobrilo Šiljak. Zbog ratova i pobuna, škola je često zatvarana, da bi stvaranjem Kraljevine Jugoslavije počelo redovnije školovanje. U ok-tobru 1930. godine u Odžak dolazi vrstan učitelj, pedagog Mihailo Žugić iz Novakovića, ispod Durmitora. Za sve vri-jeme školovanja u učiteljskoj školi u Vršcu, pa i kasnije, sma-tran je za revolucionara zbog svoje urođene pravičnosti i spremnosti da se pobuni za najmanju nepravdu. Izbija-njem II svjetskog rata, učitelj Žugić priključuje se partizani-ma i komunističkom pokretu. Učestvuje u proboju Prozora,

NVO „Djeca Tivta“ pośetila je u nastavku svoje akcije „Malim školama u pohode“ područno odjeljenje u Stubu, u kojem za sada uči samo Amar Hamzić, i čija je sudbina prilično neizvjesna zbog odlaska stanovnika iz tih krajeva

Prvi učitelj Dobrilo Šiljak. Uspjesi i van nastave. Škola renovirana – dobri uslovi za nastavu

od 2001. godine, putujući za to vrijeme oko 40 kilometara iz

JEDAN ĐAK I JEDAN UČITELJ: Amar Hamzić i Šaćir Sijarić

IZ RADA DEMOKRATSKE RADIONICE: Neposredna saznanja o funkcionisanju države i njenih organa

NASTAVAK USPJEŠNE AKCIJE: Tivćani s domaćinima iz Stuba

Sa proslave jubileja

NOVE RADIONICE

I PROJEKTI

OŠ „Meksiko“ iz Bara

Početak drugog polugodi-šta u OŠ „Meksiko“ obilježen je i nizom vannastavnih aktivnosti. Nastavljena je uspješna sarad-nja sa Crvenim krstom Bara, čiji volonteri za učenike starijih ra-zreda svakog četvrtka realizuju radionice pod nazivom „Pro-mocija humanih vrijednosti“.

Stručnjaci Savjetovališta za mlade u Domu zdravlja Bar osmislili su za učenike VIII i IX razreda radionice na temu „Pre-vencija bolesti zavisnosti – ni-kotinska zavisnost“. Dr Renata Abramović, dr Momira Vukelić i Olivera Simović kroz zanimljive filmove, slajdove i predavanja predočile su đeci opasnosti od nikotinske zavisnosti.

Učenici naše škole uče-stvovali su u projektu „Demo-

kratske radionice“ u Podgorici. Projekat je organizovala Skup-ština Crne Gore, u saradnji sa NVO Forum MNE, a cilj je bio da se đeca informišu o osnovnim karakteristikama demokratije i parlamentarnog sistema. U ovaj projekat bili su uključeni učenici VI razreda naše škole i njihovi nastavnici, koji su pośe-tili Skupštinu Crne Gore kako bi se upoznali s funkcionisanjem, njenom ulogom u državi, isto-rijatom i s radom poslanika.

Kao škola koja je otvore-na za saradnju, nadamo se da ćemo imati prilike da učestvu-jemo u sličnim akcijama.

Literarno-novinarska

sekcija škole

VIJESTI IZ ŠKOLA

Bijelog Polja.„Malo je teško držati četiri

NIJESU PROBLEM ZIMA NI ZAVIJANI PUTEVI

Zaselak Stubo nalazi se na nadmorskoj visini 1.250 metara, i od matične škole udaljen je devet kilometara. Bez kvalitetnog je puta, tako da je posebno zimi teško obezbijediti stručni nastavni kadar. „Amar Hamzić živi u blizini škole, pa za njega nijesu problem zima ni zavijani putevi, kada se bez terenskog vozila ne može doći do škole“, kazali su u školi, ponosni na mnoga umna imena koje je bistrička škola iznjedrila, posebno ističući Ćamila Sijarića, koji potiče takođe s područja Stuba.

Kupresa, Livna, Neretve, Sutje-ske... U borbama oko Pljevalja biva teško ranjen. Njegovi saborci su ga odnijeli u uspo-menama kao dobrog druga, odvažnog borca i rukovodio-ca koga su krasile najljepše vr-line, a naročito hrabrost i dru-garstvo. Nosilac Partizanske spomenice 1941. godine, re-zervni pukovnik JNA, prosvje-tar i slobodar, preminuo je u 81. godini života u Beogradu, đe je sahranjen 1983. godine.

Prepoznatljivi po šahu

„U želji da se sačuva us-pomena na lik i djelo vrsnog pedagoga i istaknutog revolu-cionara, na inicijativu njegovih učenika, kolektiva škole, gra-đana ovoga kraja, organizacije

SUBNOR-a Pljevalja i organa Mjesne zajednice Odžak, 9. juna 1985. godine osnovna škola u Odžaku dobija ime Mi-haila Žugića“, navodi direktor ove vaspitno-obrazovne usta-nove Bajo Tešević.

On rado nabraja članove sadašnjeg kolektiva: Ana Mi-lić, Ljiljana Ivanović, Ljubinka Milinković, Vesna Babić, Bo-jana Bujišić, Jelena Petrović, Mirjana Mrdak, Ivana Milikić, Rada Smolović, Bojan Vojino-vić, Ljubica Marković, Bojan Koprivica, Čedomirka Vuja-nović, Elzadin Zulić, Matija Zorić, Gordan Šljukić, Marina Bošković, Maja Gomilanović, Željka Pavlović, Ljiljana Delić, kao i sekretar škole Vuksan Mrdak, te pomoćno osoblje: Elvedin Kordić, Božajka Kneže-vić, Snežana Soković, Milorad Loncović, Nada Lalević, Slobo-dan Ćirović i Slavica Tabaš. Tu su i učenici na koje je takođe ponosan.

Ana Milović, profesorica hemije, kaže da bi u nastavi promijenila kriterijume ocje-njivanja, jer smatra da đaci imaju visoke ocjene, a nizak nivo znanja. Matije Zorić, pro-fesor razredne nastave, inače šahovski sudija, instruktor i nastavnik šaha, uticao je da učenici i prosvjetni radnici ove škole postižu zapažene rezul-

časa za jednog učenika, jer nije baš lako ni njemu ni učitelju. Najteže je organizovati čas fi-zičkog s jednim đakom“, kazao je učitelj Sijarić.

Školstvo na tim prostori-ma datira još od 1892. godine, kada su na području Bistrice osnovane prve svjetovne ško-le, a zgrada OŠ „Vuk Karadžić“ izgrađena je 1963. godine i tada je brojala 450 učenika. Go-dinama se broj učenika pove-ćavao, pa je školske 1969/1970. školu pohađalo 1.050 učenika. U to vrijeme radila su i četiri područna odjeljenja, u selima Pećarska, Jablanovo, Stubo i Vrh.

„Broj đaka počeo se sma-njivati od 1992. godine, tako da danas škola broji ukupno 160 učenika – 150 u matičnoj školi i 10 u tri područna odjeljenja. Sudbina područnog odjeljenja u Stubu, u kojem za sada uči samo Amar, prilično je neizvje-sna zbog odlaska stanovnika iz tih krajeva“, kazao je direktor Ćemal Zoranić.

Darove za Amira poslali su Opština Tivat, Radio Tivat, AMD „Pionir“, Turistička or-ganizacija, stomatološka or-dinacija „Ševaljević“, knjižara „Logos“, butik „Lisca“ i učenici OŠ „Drago Milović“ Andrea i Đorđe Čavor.

Akcija „Malim školama u pohode“ traje osam godina, a Tivćani su za to vrijeme pośetili osamnaest škola, od juga do śevera Crne Gore.

Zora Krstović

tate na brojnim takmičenjima i van Pljevalja.

Iz ove škole porasli su brojni poznati slobodari, na-učni, kulturni, javni i sportski radnici.

Lijepe uspomene

Dolazili su i odlazili mnogi prosvjetari iz raznih krajeva nekadašnje Jugoslavije. Iz Od-žaka su odnijeli lijepe i vedre uspomene. Nekada se oko

škole odvijao sav društveni i politički život ovog kraja.

Mnogo se pažnje poklanja vannastavnim aktivnostima koje vode naši vrijedni i struč-ni prosvjetari. Zahvaljujući Mi-nistarstvu prosvjete i sporta, kao i brojnim donatorima, za-mijenjen je kompletan krovni pokrivač, oluci i gromobran-ska instalacija, izrađen novi mokri čvor, postavljen parket u fiskulturnoj sali, školsko dvorište presvučeno je novim

asfaltnim zastorom, izgrađena je kotlarnica sa sistemom cen-tralnog grijanja, opremljena računarska učionica...

Ovaj kraj je bogomdan za razvoj poljoprivrede. Još u Otomanskom carstvu, u Od-žaku su radile čuvene Čengića pilane i katrane. Kraj je bogat florom i faunom. Poseban pe-čat daju mu dobri i plemeniti domaćini.

Miodrag Čabarkapa

DEVETORO MIĆIĆA ČEKA

KOMPJUTER

Nadati se da škola u Odžaku neće doživjeti sudbinu mno-gih drugih u pljevaljskoj opštini. Školu trenutno pohađa 100 učenika. Biblioteka od preko 6.500 naslova pruža solidne us-luge učenicima. Dobro rade dramska, šahovska i recitatorska sekcija.

Školu pohađa i sedmoro đece Uglješe Mićića, od prvog do devetog razreda. Šta bi za njih značio kompjuter kada bi se neki darodavac javio, suvišno je govoriti. Direktor Tešević se nada da ima dobrih ljudi i da kompjuter Mićićima neće biti nedostupan.

MARTAPRIL

16

VIJESTI IZ ŠKOLA

DUGOGODIŠNJA SVJETLOST

ZNANJA

SVE MOŽE DA POSTANE

PJESMA

PROSLAVLJEN SVJETSKI DAN

POEZIJE

OBEZBIJEĐENI USLOVI ZA

SLJEDEĆI ISPITNI ROK

PRODAJNA IZLOŽBA

LIKOVNIH RADOVA

NOVA SAZNANJA O

DRŽAVNO-PRAVNOM

UREĐENJU

SEKCIJA ZA POMOĆ STARIM I

BOLESNIM OSOBAMA

STUDENTI U ZNAK

ZAHVALNOSTI POKLONILI

UMJETNIČKU SLIKU

OŠ „ĐERĐ KASTRIOTI SKENDERBEG“ U OSTROSU: 84 godine postojanja

SMŠ „Mladost“ organizovala veče ljubavne poezije

Gimnazija „Slobodan Škerović“, Podgorica

Odjeljenje kotorskog Fakulteta za pomorstvo na Cetinju

OŠ „Ivo Visin“, Prčanj

Učenički parlament SEŠ „Mirko Vešović“ pośetio Vladu Crne Gore

SMŠ „Bećo Bašić“ u Plavu

Crnogorska kompanija „Telekom“ ustupila Fakultetu likovnih umjetnosti na korišćenje svoje prostorije na Cetinju

Osnovna škola „Đerđ Ka-strioti Skenderbeg“ u Ostrosu obilježila je nedavno 84 godine od svog osnivanja i postojanja školstva na ovom području. Tim povodom priređen je kul-turno-zabavni program razno-vrsnog sadržaja, a iz štampe je izašao petnaesti broj školskog časopisa „Valet“.

List koji izlazi jednom go-dišnje uređuje redakcija sastav-ljena od učenika i nastavnika. U njemu su zastupljene teme iz života i rada škole, razne aktu-elnosti, reportaže, prikazi, ak-tivnosti koje se realizuju i pro-jekti u koje je škola uključena. Ovogodišnji Dan škole obilje-žila je i monografija o njenom

U organizaciji SMŠ „Mla-dost“, u tivatskom Centru za kulturu održano je pjesničko veče ljubavne poezije i promo-cija dviju novih zbirki pjesama Desanke Bulajić, učenice tre-ćeg razreda te škole.

Dramska sekcija i redak-cija tinejdžerske radio-emi-sije „Teen Code“, uz pomoć profesorice Ružice Lazarević, pripremili su zanimljiv pro-gram u kome su učestvovali talentovani mladi recitatori,

Povodom Svjetskog dana poezije (21. mart), a u okviru Tribine podgoričke gimna-zije, u biblioteci Gimnazije „Slobodan Škerović“ priređe-no je „Veče soneta“. Stihove 14 pjesnika ove stare ali još uvijek intrigantne i izazovne

Fakultet za pomorstvo iz Kotora pomogao je u sanaciji objekta Crvenog krsta na Ceti-nju, čiji je dio nedavno stradao u požaru. Podśetimo, jedno odjeljenje ove visokoškolske ustanove bilo je smješteno u ovom zdanju. Iako velika sala, u kojoj je realizovana većina ak-tivnosti smjera Menadžment

Na prijedlog učeničkog parlamenta OŠ „Ivo Visin“ u Prčnju organizovana je pro-dajna izložba likovnih i umjet-ničkih radova njenih učenika. Od zarađenog novca kupiće

Grupa učenika Srednje ekonomske škole „Mirko Vešović“ iz Podgorice, koju je predvodio direktor škole Branislav Đukić s grupom nastavnika, pośetila je Vladu Crne Gore. Pośetu je organi-zovao učenički parlament u saradnji s upravom škole, u cilju upoznavanja učenika s organizacijom, načinom rada i funkcionisanjem Vlade Crne Gore. Učenike je primio gene-

Dobar primjer da obrazo-vanje mladih podrazumijeva i njihov odgovoran odnos i po-našanje prema sredini u kojoj žive jeste Srednja mješovita škola „Bećo Bašić“ u Plavu. U njoj je već nekoliko mjeseci aktivna učenička sekcija „Haj-de da…“, čiji članovi pomažu starim, iznemoglim i bolesnim osobama na području opšti-ne.

Đaci pośećuju stare osobe u njihovim kućama, i tom pri-

Crnogorska kompanija „Telekom“ ustupila je na kori-šćenje Fakultetu likovnih um-jetnosti svoje prostorije na Ce-tinju. Studentima i profesorima omogućeni su bolji uslovi bo-ravka i rada nakon što je zgrada Ruskog poslanstva, u kojoj se inače Fakultet nalazio, ošteće-na u požaru. Studenti su u znak

nastanku i radu. Monografiju koju je uradio nastavnik Ali Đečbitraj, a njome su obuhva-ćeni događaji od osnivanja škole 1929. do 2009. godine. Fi-nansijsku podršku dao je Fond za manjine.

Pored roditelja učenika i

stvaraoci, muzičari. Veče su vodile učenice Jelena Papović i Valentina Ljubojević. Na sveča-nosti su nagrađeni najbolji na školskom konkursu za likovni i literarni rad na temu ljubavi, a knjige i diplome uručila im je direktorica škole Jovanka Vu-jačić. Zbirke pjesama „Udahni duboko“ i „Ledena kraljica“ De-sanke Bulajić povezuje ljubav kao omiljena tema ove talen-tovane djevojke. O svojoj poe-ziji Desanka kaže: „Kroz pisanja

pjesničke forme govorili su direktor Gimnazije Radiša Šćekić, zamjenica direktora Jadranka Đerković i učenici Nevena Petrović i Ivan Rado-vić. Učenici i profesori škole uživali su u nadahnutom izvođenju stihova Dantea,

u pomorstvu, nije oštećena u požaru, zaključeno je da je ne-ophodno u što kraćem roku početi radove u prostorijama koje su bile zahvaćene poža-rom. Prof. dr Danilo Nikolić, de-kan Fakulteta za pomorstvo u Kotoru, zahvalio je gradonačel-niku Cetinja Aleksandru Bog-danoviću na pruženoj pomoći

sredstva za nastavu fizičkog vaspitanja. Učenici su izložbu organizovali uz pomoć na-stavnika likovne kulture Zora-na Krute i pedagogice Slavke Mirković.

ralni sekretar Vlade Žarko Štu-ranović sa saradnicima. On je goste upoznao s organizaci-onom strukturom i funkcio-nisanjem Vlade kao nosioca izvršne vlasti i njenim polo-žajem u kontekstu ustavno-pravnog uređenja Crne Gore. Nakon toga je, uz poziv za na-stavak saradnje, odgovarao na pitanja učenika. Učenici su se najviše interesovali za po-litiku obrazovanja i reformu

likom mjere im krvni pritisak, nivo šećera u krvi, kontrolišu uzimanje i korišćenje ljeko-va, a ako je potrebno plaćaju račune, kupuju namirnice i ljekove.

Profesorice Asmina Ome-ragić i dr Valentina Radončić, koje vode ovu sekciju, zado-voljne su interesovanjem i angažovanjem učenika. One ističu da su formirali bazu po-dataka starijih osoba koje će biti njihova ciljna grupa. Uko-

zahvalnosti ovoj kompaniji po-klonili umjetničku sliku.

„Veoma je prijatan ośećaj pružiti podršku važnim se-gmentima crnogorskog druš-tva, a njegovanje umjetnosti i obrazovanja naš je prioritet“, naglasili su predstavnici ove kompanije.

Podśetimo, Fakultet likov-

brojnih zvanica, proslavi Dana škole prisustvovala je i dele-gacija istoimene škole iz Peći, koja je pobratim sa školom u Ostrosu.

D. Janković

otkrila sam čarobni svijet riječi,

igru misli. Inspiraciju nalazim

u svemu što me okružuje, u

životu, vlastitom iskustvu. Sve

može da postane pjesma“. O

njenim zbirkama poezije govo-

rili su Perivoje Popović, koji je

istakao zrelost i ozbiljnost De-

sankinih stihova, i profesorica

Ružica Lazarević.

Š. B.

Šekspira, Petrarke, Bodlera,

Dučića, Prešerna...

Moderatori večeri bili su

bibliotekari Nebojša Knežević

i Sanja Marjanović.

Š. B.

da u OŠ „Njegoš“ nesmetano realizuju sljedeći ispitni rok. Takođe, najavljeno je da će rad Fakulteta za pomorstvo na Ce-tinju od naredne studijske go-dine biti proširen otvaranjem smjera Carine i špedicija.

Š. B.

Učenici nižih razreda pri-premili su uz pomoć svojih učiteljica priredbu za rodite-lje.

Š. B.

visokog školstva, nastavak programa stručnog osposo-bljavanja visokoškolaca, kao i pitanja u vezi s procesom evropskih i evroatlantskih in-tegracija.

Učenici i njihovi nastavni-ci bili su zadovoljni prijemom i dobijenim odgovorima u vezi s temama koje su ih za-nimale.

Š. B.

liko bude interesovanja za ovu vrstu pomoći, spisak će biti proširen.

Profesorice ukazuju na po-dršku srednje škole u realizaci-ji ovog projekta, koja je orga-nizovala info-telefonsku liniju, prevoz učenika do određenih mjesta i kuća starijih osoba. One se nadaju da će uskoro obezbijediti i potrebne me-dicinske aparate za mjerenje pritiska i šećera u krvi.

Lj. V.

nih umjetnosti, koji u okviru četiri studijska programa (sli-karstvo, vajarstvo, grafika i grafički dizajn) na osnovnim i poslijediplomskim studija po-hađa oko 100 studenata, osno-van je 1988. godine.

Š. B.

BOGATA TRADICIJA ŠKOLE: Sa svečanosti

Mladi dali lijep primjer humanosti

DOŽIVOTNI SPONZORI LISTA

Bivši prosvjetni radnici ove obrazovne ustanove Fatima i Ramazan Marković, penzionisani bračni par koji sada živi u Americi, svake godine izdvoje penziju za štampanje školskog lista. Ramazan je, prema riječima direktora škole Bećira Ber-jaševića, i sam bio dugogodišnji rukovodilac ove obrazovne ustanove, a njegova supruga Fatima prosvjetni radnik. Za-hvaljujući tome i znaju koliko je značajno postojanje časopisa, a nakon odlaska u penziju izrazili su želju da budu doživotni sponzori lista.

MARTAPRIL

17

SREDSTVA OBEZBIJEDILA

LOKALNA SAMOUPRAVA

STVARALAČKI UZLETI

INSPIRISANI DJELIMA

VELIKANA

PROFESIONALNA PRAKSA U

PRVOM PLANU

ZRELI ZA IDEJE I

PODUHVATE

BLIŽE SVJETSKIM

STANDARDIMA

Za dogradnju OŠ „Mrkojevići“ u Pečuricama

Povodom 39 godina od smrti Petra Lubarde: U Galeriji „Velimir Leković“ u Baru izlagali učenici sa Cetinja i iz Herceg Novog

Predstavnici škole iz Rena (Francuska) pośetili SSŠ „Sergije Stanić“

U SREDNJOJ EKONOMSKO-UGOSTITELJSKOJ ŠKOLI U BARU: Školsko takmičenje u izradi biznis-planova

Centar za stručno obrazovanje u Srednjoj stručnoj školi „Vukadin Vukadinović“ u Beranama organizovao radionicu na temu kvaliteta u stručnim školama

Direktor Direkcije za jav-ne radove Žarko Živković i potpredsjednik Opštine Bar Osman Subašić sa saradnicima obišli su OŠ „Mrkojevići“ u Peču-ricama kraj Bara, koja će uskoro biti rekonstruisana. U tu svrhu Direkcija je iz svog kapitalnog budžeta izdvojila oko 250.000 eura.

Tim novcem planirano je proširenje školskih kapaciteta za oko 200 kvadrata, što po-drazumijeva izgradnju četiri učionice s odgovarajućim teh-ničkim prostorijama. „U toku je izrada projekta, a nakon toga je predviđeno raspisivanje ten-

Povodom obilježavanja 39 godina od smrti Petra Lubarde, najvećeg barda modernog sli-karstva s ovih prostora, u Gale-riji „Velimir A. Leković“ u Baru, u organizaciji Fondacije čije ime nosi, bila je organizovana izlož-ba „Lubarda kao inspiracija“. Predstavljeni su radovi učenika srednjih škola „Petar Lubarda“ sa Cetinja i „Ivan Goran Kova-čić“ iz Herceg Novog.

Postavku je činilo pedeset multimedijalnih i multidis-ciplinarnih radova izuzetne kreativnosti, maštovitosti, en-tuzijazma i stvaralačkog uzleta, u slobodnoj interpretaciji, in-spirisanih djelom velikana čiju umjetničku tradiciju njeguju ove škole, ali i gradovi u koji-ma je Lubarda osnivao prve umjetničke škole u Crnoj Gori.

„Naša ideja je bila da ra-

Predstavnici škole iz Rena nedavno bili su u uzvratnoj pośeti SSŠ „Sergije Stanić“ iz Podgorice. Tom prilikom oni su

obišli socijalne partnere naše škole iz Podgorice – „Plantaže“, Privrednu komoru i Centar za stručno obrazovanje, hotele „Ramada“ i „Crna Gora“ i upo-znali se s organizacijom prak-tične nastave u tim objektima, a na Crnogorskom primorju – hotele „Aman“, „Sveti Stefan“ i „Splendid“, đe su neposredno mogli čuti sve o kvalitetu obav-ljanja profesionalne prakse. Pośetili su i Francuski institut,

Nedavno je u Srednjoj eko-nomsko-ugostiteljskoj školi u Baru, u saradnji sa „Biznis start-ap centrom“, u sklopu nastav-nog predmeta Preduzetništvo, održano prvo školsko takmiče-nje u izradi biznis-planova.

Cilj ovog takmičenja je, prema riječima Neđeljka Đu-rovića, predśednika žirija i profesora ove škole, da uče-nici kroz praktičan rad steknu uvid u osnove preduzetništva, prvenstveno kroz formiranje i prezentaciju svojih biznis-ide-ja u biznis-planove. U prvom krugu nadmetanja nastupili su svi učenici trećih razreda. Kako ističe Đurović, posebno raduje činjenica da je veliki broj učesnika u svojim biznis-planovima prezentovao intere-santne ideje i pokazao da, iako

su mladi i neiskusni, pośeduju smisao i zrelost za preduzetnič-ke poduhvate. U uži izbor ušlo je dvanaest biznis-planova koje su, uz video-prezentaciju, autori predstavili žiriju u čijem su sastavu, pored profesora Ekonomske škole, bili i pred-stavnici „Biznis start-ap centra“ iz Bara.

Za autore pet najboljih biznis-planova na ovom ta-kmičenju proglašeni su: Filip Mijović s biznis-idejom „Pro-izvodnja ukrasnog zelenog bilja“, Violeta Žudić s „Kućom zabave“, Zoran Đurnić i Jovan Zlatičanin – „Reciklaža plasti-ke“, Vesna Vujović – „Ronilački klub“, te Bisera Atić s biznis-ide-jom „Sušara voća“.

Dvije godine nakon za-konskih izmjena, na potezu su aktivnosti na uspostavljanju internog obezbjeđivanja kva-liteta – samoevaluacije.

U cilju podrške stručnim školama, Centar za stručno obrazovanje (CSO) dao je u Priručniku o razvoju stručnih škola procesom interne eva-luacije preporuke i indikatore kvaliteta koji su usklađeni sa državnim okvirom eksterne evaluacije i referentnim okvi-rom za obezbjeđivanje kvalite-ta u Evropi (EQAVET).

Centar je u Srednjoj struč-

dera za odabir izvođača rado-va. Očekujemo da izgradnja otpočne početkom juna i da bude okončana do početka nove školske godine“, kazao je direktor Direkcije Žarko Živko-vić.

Školi je, u duhu dobre sa-radnje s lokalnom upravom, uručena i donacija JP „Morsko dobro“ u iznosu 2.500 eura. Toliku sumu ovo javno predu-zeće je, umjesto novca koji su do sada izdvajali za marketing, uplatilo na račun nekoliko bar-skih nevladinih organizacija koje se bave djecom s poseb-nim potrebama.

dovi učenika ne budu kopije likovnih djela već da to budu kreacije koje će na Lubardi-nom jeziku progovoriti kroz moderne tokove umjetnosti i moderne materije. Ovom izložbom mladi ljudi iz dviju škola, pred kojima se tek otva-raju magični putevi neizmjer-nih umjetničkih galaksija, po-kazali su izuzetnu kreativnost i maštovitost. Pored Fondacije, dviju škola i njihovih talentova-nih učenika, stoji i vrijedan na-stavni kadar bez čije posveće-nosti ovakav projekat ne bi bio moguć“, naglasio je Radoslav Milošević Atos, potpredśednik Fondacije.

Upravnica Galerije istori-čarka umjetnosti mr Anastazija Miranović istakla je da mlade umjetničke snage pośeduju znanje i entuzijazam koji su ga-

đe su razgovarali s direktorom. Tokom pośete dogovoreno je da tri profesora iz „S. Stanić“ budu na usavršavanju u Fran-

cuskoj, a da francuski profesori zauzvrat održe stručni seminar za profesore „S. Stanić“. Razgo-varano je takođe o razmjeni učenika u okviru praktične nastave.

*U saradnji s Domom

zdravlja i Zavodom za men-talno zdravlje u školi se u pet termina održava radionica na temu „Reproduktivno zdrav-lje mladih“. U rad je uključeno

Kreatori nagrađenih bi-znis-planova imali su priliku da učestvuju na konkursu Druge berze preduzetničkih ideja u Podgorici.

Saradnja s partnerskim školama iz Makedonije i Slovačke

Učenici Srednje ekonom-sko-ugostiteljske škole iz Bara drugu godinu zaredom uče-stvuju u projektu Akademije evropskih škola (ACES), koji je ovoga puta posvećen medij-skoj pismenosti.

„Naše partnerske škole su Peta privatna gimnazija iz Skoplja, koju smo pośetili u novembru prošle, a sredinom marta ove godine vratili smo se iz Slovačke, đe se nalazi i naša

druga partnerska škola – u mjestu Giraltovce, 25 kilometa-ra od Prešova“, kaže profesorica Marta Nikolić.

Tokom petodnevnog bo-ravka učenici su snimili film s porukom „Mislite kritički u oda-biru informacija koje vam nude mediji“. Predstavili su i školsku kampanju, odnosno grafit koji je u školi napravio Angel An-drejevski. On poručuje da ne dozvolimo sebi da budemo zloupotrijebljeni od strane me-dija, ali i da ih ni sami ne zlou-potrebljavamo. Grafit je stalno izložen u školi, ispred zbornice.

Učenici su iskoristili priliku da snime svoju informativnu emisiju u lokalnoj TV stanici „TV centrum“. Održali su i prezen-

noj školi „Vukadin Vukadino-vić“ u Beranama nedavno or-ganizovao radionicu na temu „Interna evaluacija u obe-zbjeđivanju i unapređivanju kvaliteta u stručnim školama“. Učestvovali su i predstavnici srednjih škola iz Andrijevice, Berana, Rožaja, Plava i Medi-cinske škole „Dr Branko Zogo-vić“ iz Berana.

O značaju obezbjeđivanja i unapređivanja kvaliteta u stručnom obrazovanju govo-rio je direktor škole domaćina Vujica Popović i predstavnici Odjeljenja za evaluaciju Cen-

„Ovo je izuzetan gest JP 'Morsko dobro' i zaista cije-nimo njihovu odluku da po-mognu onima kojima je to najpotrebnije. Takođe, veoma smo zadovoljni što je Direkcija za javne radove obezbijedila sredstva za rekonstrukciju OŠ 'Mrkojevići', kao i planiranom dinamikom radova. Naša lo-kalna uprava vodi računa o stvaranju što boljih uslova za rad svih obrazovnih ustanova na području barske opštine“, kazao je Subašić.

.D. Janković

rant za budući vrijednosni nivo crnogorske savremene umjet-nosti.

Pred nagrađenim učesni-cima ovogodišnjeg konkursa – Markom Gardaševićem, Bo-janom Kosić, Jovanom Spajić, Andreom Miljanić, Draganom Vujović, Nađom Tomašević i Lazarom Ivovićem – ukoliko budu i dalje razvijali svoj ne-sumnjivi talenat, sasvim sigur-no je lijepa slikarska buduć-nost.

U Fondaciji planiraju da izložba preraste u tradicional-nu likovnu manifestaciju na ko-joj će svoje radove inspirisane Lubardinim djelima osmisliti i prezentovati mladi stvaraoci iz svih škola Crne Gore.

D. Janković

svih deset odjeljenja prvog ra-zreda.

Ovaj vid saradnje na istu temu odvija se svake školske

godine, a ima za cilj da adoles-centi, bez prisustva nastavnika, kroz predavanja i pitanja koja postavljaju sami dobiju odgo-vore za sve što ih iz ove oblasti interesuje.

Ovaj projekat uvod je u širu saradnju s Domom zdrav-lja tako da će uskoro zaživjeti i druge teme, kao što je preven-cija narkomanije, bolesti zavi-snosti i sl.

Zoran Klikovac

USKORO PROŠIRENJE OBJEKTA ŠKOLE: Donatori s upravom

Barski osnovci sve uspješniji u preduzetništvu

VIJESTI IZ ŠKOLA

tra – mr Željko Raičević (o im-plementaciji mreže EQAVET) i Jovo Nišavić (koji je predstavio prethodne rezultate u ovoj oblasti od 2010. do 2012. go-dine).

Tokom obuke radilo se u tri radionice: Upravljanje in-ternom evaluacijom i indika-tori kvaliteta; Uloga socijalnih partnera u obezbjeđivanju i unapređivanju kvaliteta; kao i Podrška školi na unapređiva-nju kvaliteta.

Š. B.

taciju pod nazivom „Find and replace me“, đe su pokazali sve što znaju o Slovačkoj i prezen-taciju „In good news we trust“ kojom su izložili rezultate istra-živanja o procentu zastuplje-nosti i uticaju dobrih i loših vi-jesti u crnogorskim medijima. Prema dobijenim rezultatima, dobrih vijesti je svega 15%.

U sportu uglavnom pobjeđivali

U projektu je učestvova-lo petnaest učenika. Od toga je u Slovačku, s profesoricom Martom Nikolić, putovalo njih sedam. „Pošto je škola internat-skog tipa, bili smo smješteni u njoj. Bili smo zajedno sa par-

tnerima iz Skoplja, i sve aktiv-nosti sprovodili s njima. Rad je upotpunila ekskurzija u suśed-na mjesta – Berdejov i Prešov, a imali smo i sportska takmi-čenja u kojima smo uglavnom pobjeđivali“, naglasila je profe-sorica Nikolić i ujedno zahvalila Luci Bar, koja je u svom hotelu „Sidro“ u Baru početkom no-vembra prošle godine ugostila pet profesora iz Makedonije i Slovačke.

Rezultati kompletnog pro-jekta predstavljeni su u Bra-tislavi, od 9. do 12. aprila, na svečanoj akademiji.

D. Janković

ORGANIZOVANO ŠKOLSKO TAKMIČENJE

U SSŠ „S. Stanić“ organizovano je takmičenje učenika u znanju iz opšteobrazovnih, stručno-teorijskih predmeta i praktične nastave.

Znanje i vještine u pripremanju jela pokazali su takmičari kuvari (III stepen) i tehničari kuli-nari (IV stepen) u disciplini „ priprema jela po meniju“. Konobari (III stepen) i tehničari usluživanja oprobali su se takmičeći se iz restoraterstva (disciplina „usluživanje vina“) i „bar i barsko poslo-vanje“ (flambiranje).

Školsko takmičemnje ostvarilo je svoj cilj i pokazalo do kog nivoa idu učenička postignuća.Aktivi nastavnika i svaki predmetni nastavnik ozbiljnim i temeljnim radom dobro su pripre-

mili učenike, što su pokazali i rezultati na školskom takmičenju.Svoj dorinos kvalititenom odvijanju takmičenja dali su i sponzori koji su u organizacionom i

materijalnom smislu dali podršku takmičarima i školi kao ustanovi.Pobjednicima i osvajačima II i III mjesta na prigodan način uručene su nagrade i priznanja.

MARTAPRIL

18

BIO JE ISTORIJA CRNE GORE U Nikšiću održan simpozijum povodom godišnjice smrti akademika Branka Pavićevića

U prisustvu brojnih zvani-ca i njegove porodice, Savez udruženja boraca i antifaši-sta Crne Gore obilježio je u Nikšiću prvu godišnjicu smrti velikog borca, istoričara aka-demika Branka Pavićevića, nosioca „Partizanske spome-nice 1941“.

Predśednik SUBNOR-a Crne Gore Andrija Nikolić go-vorio je o zajedničkom životu sa Brankom „od đetinjstva i ratnih godina do slobode“ i istakao da je porodica Branka Pavićevića u najnovijoj crno-gorskoj istoriji ostavila trag za poštovanje.

Nikolić je istakao da je Pavićević bio ratni major i komesar bataljona, a da se u miru posvetio nauci, po-sebno istoriji, koju je u skoro dva vijeka ispisivala njegova porodica.

„Ostao je do posljednjeg daha vjeran idejama revolu-cije i borbi za pravo i slobodu svakog čovjeka. U nezavi-snost Crne Gore Branko je ugradio decenije svog živo-ta, kao tvorac naučne misli i istraživač istine o Crnoj Gori, kao osnivač Akademije nau-ka, kao zapamćeni politički radnik i kao borac i antifaši-

− Predśednik SUBNOR-a Andrija Nikolić: Ostao je do posljednjeg daha vjeran idejama revolucije i borbi za pravo i slobodu svakog čovjeka. U nezavisnost Crne Gore Branko je ugradio decenije svog života− Predśednik nikšićkog Udruženja boraca NOR-a Slobodan Mirjačić: Pavićević je jedan od najznačajnijih crnogorskih istoričara, čije su radove i istraživanja uvažavale kolege iz cijelog svijeta − Akademik Branko Radojičić: Često je podśećao na riječi kralja Nikole da naše kraljevstvo potiče od Vojislava, Mihaila i Bodina

(List SUBNOR-a Crne Gore, br. 33, 2012)

sta. To se ne smije i ne može zaboraviti“, poručio je Nikolić.

Ogroman doprinos obnovi državnog suvereniteta

Predśednik nikšićkog Udruženja boraca NOR-a Slo-bodan Mirjačić naglasio je da je priča o porodici Branka Šaj-ova Pavićevića priča o Crnoj Gori za vrijeme kralja Nikole, priča o Crnoj Gori između dva rata, priča o narodnooslobo-dilačkom ratu i poslijeratnom periodu.

On je podśetio da je aka-demik Pavićević, pored nauč-nog i prosvjetno-obrazovnog rada, bio i veoma aktivan u

društveno-političkom živo-tu Crne Gore. Krajem 1973. godine izabran je za člana Predśedništva CK KPCG i člana CK KPJ. Na toj dužnosti bio dva mandata. Bio je i poslanik u Skupštini SFRJ, kao i predśed-nik Odbora za pravosuđe, i sa te dužnosti otišao je u penziju. Za redovnog člana Društva za nauku i umjetnost Crne Gore, kasnije CANU, izabran je 6. marta 1973. godine, a krajem iste godine za prvog predśed-nika. Na toj dužnosti ostao je dva mandata. Akademik Pavićević bio je profesor po pozivu na Pravnom fakultetu Univerziteta Crne Gore, do-pisni član Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercego-

vine i Slovenačke akademije nauka i umjetnosti, te redovni član Akademije nauka i umjet-nosti Kosova.

„Pavićević je jedan od naj-značajnijih crnogorskih istori-čara, čije su radove i istraživa-nja uvažavale kolege iz cijelog svijeta. Jedan je od utemelji-vača Dukljanske akademije nauka i umjetnosti. Od omla-dinskih dana do smrti, Branku je uvijek na umu bila domovi-na Crna Gora i ona mu je bila prioritet u naučnom i javnom životu. Stoga je njegov dopri-nos obnovi državnog suve-reniteta i izgradnji evropske Crne Gore ogroman“, ocijenio je Mirjačić.

On je ukazao da je Paviće-vić iskrenu vezanost za SUB-NOR Crne Gore i Opštinsko udruženje boraca i antifašista Nikšića pokazivao do posljed-njeg dana života. Stoga je na Četvrtom kongresu SUB-NOR-a i antifašista Crne Gore 2008. godine izabran za pot-predśednika. Iako već u po-odmaklim godinama, pokazi-vao je da je čovjek ogromne unutrašnje energije i moralne čistote i stvarao je do posljed-njeg dana.

„Brankove vrline i zasluge obavezivale su nas da se godi-nu dana poslije njegove smrti podśetimo na život i djelo ve-likana crnogorske istorije, koje je nadživjelo njegov biološki

ZASLUŽIO JE IME ULICE

„Branko Pavićević je zadužio svoj Nikšić i svoju tako volje-nu Crnu Goru svojim djelima, svojim učešćem u mnogim pre-sudno značajnim trenucima, u vremenu kada se odlučivalo o sudbini Crne Gore, posebno u trenucima kada se odlučivalo o daljim važnim koracima u razvoju visokog školstva, nauke, kul-ture, kada se odlučivao o sudbini daljeg opstajanja i življenja na ovom prostoru. Branko Pavićević je bio istorija Crne Gore. Predlažem ovom autoritativnom skupu da uputi prijedlog od-govornim organima Nikšića i Crne Gore da Branko Pavićević, Veljko Milatović i Veljko Zeković dobiju u Nikšiću svoje ulice“, istakao je akademik Radojičić.

POSTHUMNO PRIZNANJE

SUBNOR je Branku Pavićeviću posthumno dodijelio orden namijenjen ličnostima koje su za-dužile Crnu Goru. Odlikovanje je njegovom sinu Ivanu uručio Andrija Nikolić.

„Sve boračko, a nakon završenih velikih škola naučno i političko pregalaštvo moga oca bilo je ispunjeno rodoljubljem i stavljeno na raspolaganje potomcima. Veoma je dirljivo kako mu nje-gova Crna Gora i Nikšić danas odaju počast, na čemu od sveg srca zahvaljujemo“, rekao je u ime porodice Branka Pavićevića njegov sin Ivan.

DO POSLJEDNJEG DAHA VJERAN IDEJAMA REVOLUCIJE: Branko Pavićević

RAZMATRANJE NAUČNOG OPUSA AKADEMIKA PAVIĆEVIĆA: Sa simpozijuma

KA JOŠ USPJEŠNIJOJ SARADNJI: Ispred Ministarstva odbrane

nestanak“, naglasio je Slobo-dan Mirjačić.

Osvjetljavanje prošlosti Crne Gore težak posao

„Branko Pavićević i drugi naučnici koji su poslije II svjet-skog rata nastojali da osvijetle

prošlost Crne Gore, imali su težak posao. Sve ili skoro sve što je iz društvenih nauka, po-sebno iz istorije i etnografije, objavljeno tokom XIX vijeka i do završetka II svjetskog rata, služilo je pravdanju i priključe-nju Crne Gore Srbiji“, istakao je akademik Branko Radojičić.

On je kazao da se Bran-ko Pavićević najviše bavio

istorijom Crne Gore u doba Petrovića i podśetio: „Posljed-njih godina nastojao je da na osnovu novijih dokumenata iznese svoje stavove i o peri-odima ranije crnogorske isto-rije. U razgovoru na Televiziji Crne Gore 2000. godine rekao je sljedeće: 'Slovenska Duklja

nikada nije bila srpska država, a nema nijednog dokumenta da su Sclavi docleati, kako su ih nazivali Vizantinci, bili Srbi. Takve stavove iznosili su i naj-poznatiji srpski istoričari: G. Ostrogorski, S. Ćirković i dru-gi'. Branko je često podśećao i na riječi koje je kralj Nikola izgovorio prilikom krunisanja za kralja 1910. godine: 'Naše

kraljevstvo je staro, ono potiče od Vojislava, Mihaila i Bodi-na'. U više svojih djela Branko Pavićević govori i o istoriji nikšićkog kraja, posebno u obimnom radu objavljenom u monografiji o Nikšiću i u predgovoru knjige 'Kazivanja

starih Trebješana'“.O različitim temama iz

naučnog opusa akademika Branka Radojičića govorili su i doc. dr Mladen Vukčević, prof. dr Živko Andrijašević, akade-mik Radoje Pajović, dr Saša Knežević, akademik Đorđe Bo-rozan i dr Vojislav Raspopović.

Lj. Vukoslavović

POSJETA VLADI I

MINISTARSTVU ODBRANE

GLASNIK

Proslavljen Međunarodni dan izviđača–skauta (Thinking Day)

Članovi Saveza izviđa-ča Crne Gore – predstavnici odreda iz Bara, Cetinja, Pod-gorice i Nikšića, predvođeni sekretarkom Saveza Vesnom Vešović i Miškom Ćetkovi-ćem, starješinom Odreda izviđača sa Cetinja, organizo-vali su krajem februara šetnju Podgoricom s ciljem da upo-znaju njene važne ustanove, kao i da građane upoznaju s organizacijom izviđača. Na taj način obilježili su Među-narodni dan izviđača–skauta (Thinking Day).

Tom prilikom primio ih je generalni sekretar Vlade Žarko Šturanović, koji je go-ste upoznao s organizacijom i aktivnostima Vlade. Štura-

List SUBNOR-a i anti-fašista Crne Gore „Glasnik“ tematski je posvećen V kon-gresu antifašista. Uvodne strane ispunjene su pozdrav-nim riječima predśednika SUBNOR-a Andrije Nikolića i Filipa Vujanovića, predśedni-ka Crne Gore. Zabilježen je i govor Jova Kapičića, narod-nog heroja. Kongresu su pri-sustvovali članovi SUBNOR-a Srbije prof. dr Miodrag Ze-čević i Aleksandar Sekulo-vić, kao i Branko Grošeta, predśednik Udruge Dubro-vačko-neretvljanske župani-je, te Goran Babić, predśed-nik beogradskog Društva za istinu o NOB-u i Jugoslaviji. Članovima ove organizacije obratili su se i mladi učesnici kongresa Anđela Mudreša, načelnica cetinjskog Odre-da izviđača „Gojko Kruška“, i Marko Babić, član čete izviđača „Orlovi“ iz Nikšića, dok se u ime mladih Berana obratio Jovan Mališić. O ne-ophodnosti zaštite svetilišta i spomenika govorili su Slobo-dan Mirjačić i Slobodan Mar-

nović je istakao da je Vlada spremna da i u narednom pe-

riodu pruži podršku Savezu izviđača i njegovim važnim

SNIJEŽNE ATRAKCIJE

Da je „vrela zima u brdima“, uvjerili su se članovi Odreda izviđača „Stara varoš“ iz Podgori-ce, boraveći jedan dan na Vučju.

Osim doživljaja na snijegu, kroz igru i smijeh članovi Odreda imali su priliku da prisustvu-ju Drugom međunarodnom snoubord kupu pod nazivom „Plava vučica“, organizovanom za sve pośetioce tog lijepog planinskog izletišta. Takmičenje je bilo obogaćeno i hip-hop mu-zikom, čiji su izvođači bili zaduženi za dobro raspoloženje pośetilaca i takmičara. Druženje s maskotom Vučkom, takođe je bilo atrakcija.

V. V.

programskim aktivnostima.Mladi izviđači pośetili su i

Ministarstvo odbrane. Major Radivoje Radović predstavio je izviđačima protokolarne obaveze Vojske Crne Gore. Predstavnike izviđača po-zdravio je i pukovnik Zoran Lazarević, zamjenik načelnika Generalštaba, i izrazio želju za još uspješnijom saradnjom.

Š. B.

tinović, a o ulozi i poštovanju žene kao temelju porodice i društva govorila je Ruža Ze-ković. U dijelu lista posveće-nom mladima, predstavljena je podgorička Srednja struč-na škola „Ivan Uskoković“, stihovi Zuvdije Hodžića o Titu i revoluciji, a objavljene su i anegdote iz knjige „Tito u legendama“.

Tu su i dokumenta usvo-jena na kongresu: izvještaj o radu republičkog i nadzor-nog odbora, kongresni refe-rat, kao i odluke o imenova-nju rukovodstva. Predśednik je Andrija Nikolić, a pot-predśednici prof. dr Ljubo Sekulić i književnik Zuvdija Hodžić. Rad kongresa zavr-šen je usvajanjem dokumen-ta o njegovanju i očuvanju tekovina NOB-a, etike crno-gorskog naroda i njegove vjekovne borbe za odbranu slobode i slobode čovjeka.

Glavni i odgovorni ured-nik časopisa je Dragan Mitov Đurović.

Š. B.

MLADI I ANTIFAŠIZAM

MARTAPRIL

19Vesna Vučurović, pomoćnica ministra prosvjete Crne Gore, naglasila značaj dugogodišnje podrške Vlade Japana reformskim aktivnostima na polju obrazovanja kroz ulaganje u školske objekte širom Crne Gore

S potpisivanja ugovora o donacijama

SARADNJA

AFIRMACIJA SPORTA KROZ

NAUČNO DJELOVANJE

U PERSPEKTIVI OSNIVANJE

KONFUČIJEVOG INSTITUTA

PRIMJERI DOBRE PRAKSE

ULAGANJE U OBRAZOVANJE

− ULAGANJE U BUDUĆNOST

CRNE GORE

ZAJEDNIČKI PROJEKTI ZA

PROMOCIJU NAUKE

U Podgorici održan IX kongres Crnogorske sportske akademije i X međunarodna naučna konferencija

Kineski ambasador Ži Žaolin pośetio Filozofski fakultet u Nikšiću

Regionalna konferencija „Održive škole i lokalno održivo upravljanje na Zapadnom Balkanu“

Donacija Vlade Japana

BERLIN: Ministarka Vlahović jedan od glavnih govornika na Međunarodnom ekonomskom kongresu

U Podgorici je početkom aprila održan IX kongres Crno-gorske sportske akademije i X međunarodna naučna konfe-rencija.

Otvarajući skup, ministar prosvjete i nauke Slavoljub Sti-jepović istakao je da će Vlada Crne Gore nastaviti da radi na afirmaciji sporta kroz naučno djelovanje, te da uvjerenje u uspjeh i svrsishodnost ova-kvog skupa proizilazi iz činje-nice da Crna Gora ima nemjer-ljiv sportski potencijal i da je važno da svi budemo odlučni u oblikovanju jasne i odlučne strategije razvoja sporta.

„Crnogorski sport ovakvim skupovima dobija mjesto i značaj koji zaslužuje. Zahvalju-jući istraživanjima do kojih na-uka dolazi, uspjesi mogu biti još veći i značajniji. Stoga se

Ambasador Kine u Cr-noj Gori Ži Žaolin nedavno je pośetio Filozofski fakultet u Nikšiću. Osvrćući se na među-državne odnose Kine i Crne Gore koji su veoma dobri, ambasador Žaolin je podśetio na saradnju koja se ogledala u razmjeni studenata.

„U toku je konkurs za pet stipendija kineske vlade crno-gorskim studentima za studije na nekom od hiljadu univerzi-teta u Kini. Takođe, ambasada je predložila da se na Univer-zitetu Crne Gore osnuje Kon-fučijev institut, kakav inače postoji u više zemalja. Na pri-mjer, desetogodišnje iskustvo takvog instituta na Filološkom fakultetu u Beogradu moglo bi biti od koristi i u njegovom

Na trodnevnoj konferen-ciji „Održive škole i lokalno održivo upravljanje na Za-padnom Balkanu“, koju je Regionalni centar za životnu sredinu za Centralnu i Istoč-nu Evropu (REC) uz podrš-ku Ministarstva inostranih poslova Republike Finske organizovao u hotelu „Omo-rika“ na Tari, učestvovale su i osnovne škole iz Crne Gore.

Tema skupa bile su odr-žive škole, njihova uloga u Evropi i primjeri dobre prak-se na Zapadnom Balkanu, kao i u Finskoj i Njemačkoj.

Jedan od važnih djelova konferencije bio je intenzi-van rad u grupama, na ko-jima su usvojeni zaključci

U cilju podrške unapre-đenju obrazovnog i zdrav-stvenog sistema Crne Gore, te ekoloških usluga, Vlada Japana donirala je ukupno 344.978 eura za OŠ „Aleksa Đilas Bećo“ u Mojkovcu, JPU „Zagorka Ivanović“ na Ceti-nju, Dom zdravlja Bijelo Polje i JP „Vodovod i kanalizacija“ na Cetinju.

Ugovori o donacijama

potpisani su sredinom marta u Ministarstvu prosvjete Crne Gore. Osnovna škola „Alek-sa Đilas Bećo“ u Mojkovcu dobila je 88.467 eura, a vrtić „Zagorka Ivanović“ 88.642 eura za rekonstrukciju zgra-de. Domu zdravlja u Bijelom Polju pripalo je 78.869 eura za nabavku dva ambulantna vozila i medicinske opreme, a JP „Vodovod i kanalizacija“ na Cetinju − 89.000 eura za kupovinu specijalnog vozila za održavanje vodovodne mreže.

Ceremoniji su prisustvo-vali: Kazuaki Kameda, ot-pravnik poslova u Ambasadi Japana u Crnoj Gori, Vesna Vučurović, pomoćnica mi-

Ministarka nauke prof. dr Sanja Vlahović nastupila je na Međunarodnom ekonom-skom kongresu u Berlinu u okviru sesije „Stvaranje naci-onalnog brenda u 21. vijeku“, đe je govorila o nacionalnom imidžu Crne Gore kroz nauku i inovacije.

Skup je organizovao In-stitut kulturne diplomatije, uz podršku njemačkog parla-menta i tamošnjeg Ministar-stva vanjskih poslova.

Berlinski međunarodni ekonomski kongres okupio je neka od najznačajnijih imena evropskog političkog i privred-

nadam da će se tradicija ova-kvih okupljanja nastaviti, za dobrobit crnogorskog sporta, ali i države u cjelini“, zaključio je Stijepović.

Čestitajući predśedniku Crnogorske akademije za sport prof. dr Dušku Bjelici i njegovim saradnicima, rektor Univerziteta Crne Gore prof. dr Predrag Miranović nagla-sio je da duh nauke kojom se bave upućuje na kreativnost i aktivizam, koji će, uvjeren je, i tokom ovog skupa doći do izražaja.

Skup se odvijao u okviru tri tematske cjeline: aktuelna tematika, aktuelna problema-tika i opšta problematika.

U plenarnom dijelu pre-davanja su imali prof. dr Pavel Opavski (Crnogorska sportska akademija): „Stručni štab u

osnivanju u Nikšiću“, naglasio je ambasador Žaolin.

Dekan Filozofskog fakul-teta Blagoje Cerović istakao je da bi za početak učenja kine-skog jezika bilo najprikladnije osnivanje kineskog centra, a kasnije i putem fakultativne nastave. Takođe, on je upo-znao goste s razvojem ove visokoškolske ustanove, na kojoj ima 15 studijskih progra-ma. Među njima je i sedam fi-loloških, koji će se uskoro tran-sformisati u poseban Filološki fakultet.

„Budući da je Vlada plani-rala sredstva, radovi bi trebalo da počnu ove godine. Shvatili smo da se dobrom saradnjom s univerzitetima iz Evrope i svi-jeta na najbolji način unapre-

u vezi sa širenjem rezultata ovog projekta.

Na temu „Budućnost održivih škola u Finskoj“ go-vorila je dr Mervi Aineslahti, međunarodna ekspertica za obrazovanje, dok je o ulozi održivih škola u Evropi – ENSI govorio dr Reiner Mathar, međunarodni ekspert.

Svoja iskustva u ovom projektu predstavile su osnovne škole iz Crne Gore: „Dušan Obradović“ – Žabljak, „Radomir Mitrović“ – Berane, „Bajo Jojić“ – Andrijevica, „Risto Manojlović“ – Kolašin i „Aleksa Đilas Bećo“ – Moj-kovac.

Konferenciji su prisustvo-vali i predstavnici škola koje

nistra prosvjete Crne Gore, Nebojša Todorović, pomoć-nik ministra zdravlja Crne Gore, Siniša Stanković, po-moćnik ministra održivog razvoja i turizma Crne Gore, Veselin Bulatović, profesor u Osnovnoj školi „Aleksa Đilas Bećo“ u Mojkovcu, Senka Vuksanović, direktorica JPU „Zagorka Ivanović“ na Ceti-nju, dr Rasim Agić, direktor

Doma zdravlja Bijelo Polje, i Miloš Ražnatović, direktor JP „Vodovod i kanalizacija“ na Cetinju.

U ime Ministarstva pro-svjete, na ovoj značajnoj donaciji zahvalila je Vesna Vučurović. Ona je kazala da ulaganje u obrazovanje predstavlja najbolje ulaga-nje u budućnost Crne Gore, i naglasila značaj dugogo-dišnje podrške Vlade Japana reformskim aktivnostima na polju obrazovanja kroz ulaganje u školske objekte širom Crne Gore. „Jačanje školske infrastrukture zapra-vo je jačanje samog sistema obrazovanja, stvaranje boljih uslova za zaposlene i učeni-

nog života, a raspravljalo se o stvaranju nacionalnog bren-da, obrazovanju i razvoju mla-dih, te održivosti i klimatskim promjenama.

Ministarka Vlahović istakla je težnju Crne Gore da, pored prirodnih ljepota koje ima i po kojima je prepoznatljiva, formira društvo zasnovano na znanju i da mladim ljudima stvori uslove da ostanu u svo-joj zemlji i tu na najbolji način primijene stečeno znanje. Ona je predstavila Vladin program stručnog osposobljavanja visokoškolaca, projekat uspo-stavljanja centra uspješnosti,

sportu“, Monem Jemni (Uni-verzitet u Grinviču): „Kako nauka podstiče šampione: pomjeranje ljudskih granica“, Mustafa Levent Ince (Sred-njeevropski tehnički univer-zitet, Turska): „Profesionalni razvoj nastavnika i trenera: Trendovi i izazovi“, Dragan Milanović, Dinko Vuleta, Sanja Tomašević (Kineziološki fakul-tet Sveučilišta u Zagrebu): „Ra-zlike rukometašica kadetske i seniorke dobi u pokazateljima kondicijske pripremljenosti“, kao i Milan Čoh, Milan Žvan, Stojan Burnik (Fakultet za sport, Univerzitet u Ljubljani − Slovenija): „Biomonitoring elastične snage kod elitnih skakača troskoka“.

Lj. V.

đuje kvalitet rada na našem

fakultetu. Tako smo i ostvarili

saradnju s desetinama univer-

ziteta u različitim obrazovno-

naučnim oblastima. Dva naša

studenta sociologije odlaze na

doktorske studije u Moskvu,

odakle su se dvojica upravo

vratila. Takođe, dvojica zavr-

šavaju postdiplomske studije

u Francuskoj, četvorica su na

magistarskim studijama isto-

rije u Turskoj, dok su desetine

naših studenata po jedan ili

dva semestra pratile nasta-

vu na srodnim fakultetima u

Evropi“, objasnio je dekan Ce-

rović.

Š. B.

će koristiti rezultate projekta: OŠ „Vuk Knežević“ – Njego-vuđa, Žabljak, OŠ „Dr Rado-slav – Jagoš Vešović“ – Bare Kraljske, OŠ „Mojsije Steva-nović“ – Manastir Morača, OŠ „Međuriječje“ – Međuriječje, OŠ „Vuk Karadžić“ – Berane, OŠ „Vukašin Radunović“ – Berane, OŠ „Milić Kelajnović“ – Konjuhe i OŠ „Petar Dedo-vić“ – Murina.

U radu skupa učestvova-la je Branka Kankaraš iz Mini-starstva prosvjete Crne Gore, te Nevena Čabrilo i Snežana Grbović iz Zavoda za škol-stvo.

Lj. V.

ke. Obnavljanjem postojećih i gradnjom novih školskih objekata, kroz nove obra-zovne programe i udžbenike, nastavna sredstva, kao i uvo-đenjem savremenih infor-macionih tehnologija, Mini-starstvo prosvjete nastoji da stvori što bolje uslove za kva-litetno obrazovanje mladih ljudi koji će istinski znati da

cijene vrijednost demokrat-skog građanskog društva u cilju što bržeg uključenja u porodicu ekonomski razvije-nih evropskih država“, istakla je Vučurovićeva.

Uključujući ovu donaci-ju, ukupan iznos japanske pomoći kroz projekte za osnovne potrebe stanovniš-tva (POPOS) u Crnoj Gori od 1998. godine iznosi oko 1,7 miliona eura, dok je ukupan iznos pomoći Japana Crnoj Gori kroz ostale projekte u toku istog perioda oko 15 miliona eura.

Lj. V.

tehno parka – tri projekta čiji je cilj povezivanje naučne za-jednice Crne Gore s naučnom dijasporom, ali i drugim nauč-nicima širom svijeta.

Vlahovićeva se s direk-torom Instituta za kulturnu diplomatiju Markom Donfri-dom dogovorila o nekoliko zajedničkih projekata na pro-mociji nauke, a razgovarali su i o mogućnostima saradnje na programima magistarskih i doktorskih studija kulturne diplomatije.

O. Đ

MARTAPRIL

20

PLJEVLJA I PLJEVLJACI

U ANDRIĆEVIM

PRIPOVIJETKAMA

Književne analize

Pljevlja i Pljevljaci pominju se u sljedećim Andrićevim pripovijetkama: „Put Alije Đerzeleza“, „U musafirhani“, „Kod kazana“, „Anikina vremena“, „Ruđanski begovi“

Piše: Dr Rade Džuverović

Pljevlja i Pljevljaci pomi-nju se u Andrićevim pripovi-jetkama: „Put Alije Đerzeleza“, „U musafirhani“, „Kod kazana“, „Anikina vremena“, i „Ruđan-ski begovi“.

Pripovijetka „Put Alije Đer-zeleza“ prvi put je objavljena 1920. godine u Beogradu, u izdanju Svetislava Cvijanovi-ća, izdavača i knjižara.

U pripovijeci Pljevlja se pominju dva puta, Metaljka jednom, a od likova Srbin iz Pljevalja sa sinom, handžinica sa Metaljke i Darinka iz Pljeva-lja – samo po jednom.

U prvom dijelu pripovijet-

ke „Đerzelez u hanu“, u hanu se skupila, pored dokonih domaćih, šarolika gomila pri-spjelih putnika kod višegrad-ske đumrukane, jer „svi koji su putovali iz Sarajeva na istok zaustavljali su se u hanu... Raznolika su bila čeljad koja su tu zapela na svom putu“. U tom mnoštvu putnika je i „trgovac, Srbin iz Pljevalja, sa sinom, visokim šutljivim mla-dićem crvenih obraza“.

Nigdje se više u Andriće-vom djelu oni ne pominju. Kao da je pisac htio samo da upotpuni tu skupinu i prisu-stvom trgovca iz Pljevalja.

U pripovijeci „Put Alije Đerzeleza“ pomenute su i dvi-je žene Pljevljakinje.

U prvom dijelu pripovijet-ke „Đerzelez u hanu“ pominje se handžinica sa Metaljke, a u drugom dijelu „Đerzelez na putu“ Darinka iz Pljevalja. O njima ne saznajemo ništa iz njihovih postupaka. Ono što se o njima kazuje, kazuje Fo-čak o handžinici sa Metaljke, a braća Morići o Darinki iz Pljevalja.

Zanesen ljepotom Vene-cijanke, Đerzelez „...hoće da ide po nju, da je otme i posadi kraj sebe... Ali ga Fočak koji je potpuno ovladao njim... sa obješenjačkim, nadmoćnim smješkom zaustavlja.

– Kud ćeš, bolan? Nije ono

handžinica sa Metaljke, a ni šizija sarajska. Gospodsko je ono, hej!“

Sve se dešava usput

Usput, a sve se dešava usput, zaluđen sirovom var-varskom požudom za ženom, susreće braću Moriće „a oni bijahu lole i rasipnici, nasilni i sramotni, daleko poznati po zlu“. Dražili su i zapitkivali Đer-zeleza: „Šta je, šta si se smrk’o? Ostarilo se, Đerzeleze, boga-mi!

– Pozdravila te Darinka iz Pljevalja; kaže, otkako si ti otiš’o spava sama“.

Handžinica sa Metaljke je

imenovana zanimanjem sa određenjem mjesta, a Darin-ka iz Pljevalja je imenovana sa određenjem mjesta, ali ne i zanimanjem. Pretpostavilo bi se da se i ona bavila poslovi-ma kao i handžinica sa Metalj-ke, ali je bila žena do koje put nije „vijugav i tajan“.

Nigdje se više, takođe, u Andrićevom djelu one ne po-minju.

Skoro da je Alija Đerzelez potpuno ravnodušan kada su u pitanju ova dva ženska lika, kao da i nije čuo šta mu o njima govore Fočak i braća Morići, jer ga je „život porazio pred vječito zagonetnom pri-rodom i lepotom žene“. Kao što su, inače, usputno viđene i doživljene, tako su i karakte-risane.

Pripovijetka „U musa-firhani“ objavljena je u Srp-skom književnom glasniku, u Beogradu, 1923. godine. U njoj se samo jednom, više usputno, pominje Mehmed Pljevljak. Uvodni dio značajan je po ambijentu u kome će se on pojaviti. Evo kako to pisac kaže: „Za turskih vremena, manastiri su morali da ukona-čuju Turke koji bi se uvraćali. Događalo se da bi se poneki nasilni Turci zadržavali dugo u manastiru, pili i terevenčili. Da bi očuvali propisani red i tišinu manastirsku, fratri su

obično pored manastira zidali jednu poveću odijeljenu sobu za te goste. Ona se zvala mu-safirhana“.

Fra Marko Krneta, vikar (ekonom) manastira u Kre-ševu, neodvojivo je vezan za musafirhanu, jer mu je gvar-dijan potpuno prepustio „da je redi i upravlja“. Sve što će se dalje dešavati, dešavaće se u vezi sa njom. „...u subotu pred veče, za vrijeme večernje... vi-deći Turke gdje idu uz brijeg. Bila su svega trojica... Jednoga poznade: bio je Kezmo, jani-čar. Druga dvojica mora da su stranci. Taj Kezmo je već nekoliko puta natjerao mana-stir u strah i na globu“. Svi su

različito karakterisani. Meme-ledžija će imati značajnu ulo-gu u daljem toku radnje. Čak je označen imenom, prezi-menom i mjestom. Mehmed Pljevljak će biti samo pome-nut uz oskudno detaljisanje. „Fra Marko sjeo u kut, a odu-pro lakte o koljena, a glavu o dlanove, pa ćuti i sluša. Iz razgovora razabire polako: bolesni Turčin je Osmo Me-meledžija iz Sarajeva, a onaj drugi Mehmed Pljevljak. Obo-jica su janičari kao i Kezmo. U Sarajevu su u taboru. Sad se skitaju, čekaju da im stigne plata pa da pođu na Vidin“. Osim ove konstatacije – da je i Pljevljak janičar, da je u taboru u Sarajevu, da se skita – nema više nijedne posebne karakte-ristike po kojoj bi bio negdje prepoznat.

Da li je Biogradlija Mehmed Pljevljak

U pripovijeci „Kod kazana“, objavljenoj takođe u Srpskom književnom glasniku, 1930. godine, pominju se iste lično-sti kao i u pripovijeci „U musa-firhani“. Osmo Memeledžija je umro, a uz već poznatog Kez-ma sada je Mehmet Biogradli-ja. Da li je Biogradlija Mehmed Pljevljak? Ili je to sasvim druga ličnost? „Čim počne da se

peče rakija, učestaju turske posjete manastiru. Taj miris patoke privukao je i Kezmu, janičara, onog koji je nekad dopratio pokojnog Osmu Me-meledžiju. Već nekoliko godi-na se ovaj Kezmo sprema za ratište, a u stvari ratuje po ha-novima i manastirima između Sarajeva i Travnika. Zgojen i podaduo od pića, on se jedva vuče, i gdje zasjedne ne diže se dok ga ne iznesu“. Ali „u po-sljednje vrijeme s njim je neki Mehmedbeg Biogradlija, jani-čar i istinski glasnik. Svojom otmenošću u odijelu i svojim držanjem čovjeka koji je učio škole i vidio svijeta, on odu-dara neobično od prostog i neobičnog Kezma“.

Da li se ove osobine Mehmedbega Biogradlije mogu pripisati Mehmedu Pljevljaku, ličnosti iz pripovi-jetke „U musafirhani“?

Oba imaju isto ime, oba su janičari, ali su i različito karakterisani. Mehmedbeg Biogradlija je samo neki Mehmedbeg, koji odudara od prostog Kezma. Sa njim je samo u posljednje vrijeme. Znači ne i odranije, što ned-vosmisleno ukazuje da to nije Mehmedbeg Pljevljak. Kezmo je jednako karakterisan u obje pripovijetke – skitnica, pijani-ca, prostak...

Palanačke ograničenosti

Pripovijetka „Anikina vre-mena“ objavljena je prvi put 1931. godine u Savremeniku Srpske kulturne zadruge.

U pripovijeci Pljevlja se pominju dva puta, Dževad-paša Pljevljak jednom i Ali-

beg, njegov sin, višegradski kajmakan, više puta. „Sin bogatog i uglednog Dževad-paše Pljevljaka, višegradski kajmakan Alibeg mogao je odavno da bude na boljem mestu i većem položaju, ali on je od svoje majke, koja je bila Sokolovićka, nasledio veliku i gospodsku ravnodušnost za sve stvari, naročito za račun i sticanje... Alibeg je kao mla-dić u dvadeset prvoj godini postavljen za komandanta policije u kasabi. Trgovina je

u to vreme bila krenula na višegradski drum. Stranci su ređe dolazili. Broj zaptija je smanjen. Jedino Alibeg nije hteo da napusti Višegrad, u kom je ostao kao kajmakan. Dvaput je išao sa ocem u rat, u Vlašku i u Srbiju, ali se sva-ki put vraćao na svoj položaj u Višegrad“. Njegovo intere-sovanje premašivalo je pala-načke ograničenosti. „Imao je strast za tople izvore. Tražio ih je i obilazio gde god bi čuo da ih ima; i gde bi god našao izvor tople vode, podizao bi ga i sagradio česmu ili banju o svom trošku“. Nijesu mu bila strana zadovoljstva lakog života, jer je „bio poznat sa svoje slabosti prema ženama“. Čak se i ženio nekoliko puta. Kao čovjek gospodskog soja, rado je viđan na teferidžima ruđanskih i glasinačkih bego-va, a obilazio je i svoje imanje u Pljevljima.

Ništa na svijetu ne traje

Prema potčinjenima nije bio strog, ali je njegova mo-rala da se poštuje. „Čuo je i on o toj kćeri Krnojelca, i dosad su se neki žalili da se mnogo digla... kajmakan je pozvao starešinu višegradskih zapti-ja, Salka Hedu, i naredio mu da ode do te Vlahinje i da joj pripreti degenekom ako se ne smiri, a Jakšu da otera odmah natrag u Dobrun“. Takav je bio i njegov odnos prema Salku Hedu, jer „kajmakan je bio čovek koji ne voli neprijatne stvari ni u susednom komši-luku, i kome Hedo nikad nije smeo nijednu stvar saopštiti pre nego što je povoljno re-

šena“. I taj Hedo poprimio je

osobine svoga nadređenog. Njegov odnos prema svemu što se zbiva bio je u neku ruku filozofski. Shvatio je da se sva zla i nesreće dešavaju kao ne-minovnost i prirodno, „da su zla i nesreće i nemiri među ljudima stalni i neprolazni i da se u tom ne da ništa promeni-ti“. Vjerovao je da će se svaka stvar nekako rasplesti i riješiti „jer ništa na svetu ne traje“. I njegov odnos prema ženi

imaće drugačiji pristup, ne-što kao kajmakanov na kraju prema Aniki. „Ispitujući neku krivicu, čim bi naišao na ženu, zaostajao bi i bez velike nuž-de ne bi išao dalje... mešati se u spor u koji su žene upletene znači metati prst između vrata i dovratnika“.

Od tolike ljepote ništa nije ostalo

Alibegov odnos prema ženi, odnosno Aniki, bio je više izazivački, iz začuđene uzdržanosti, nego iz požude, te se i zaputio kod nje, koja je vladala tom primitivnom ka-sabom, prkosila ljudima i čul-nošću im se svetila: „...Kajma-kan je konačno rešio da sam ode do Anikine kuće i da vidi šta je s tom ženom. I otišao je jedno poslepodne sa zap-tijom. Zaptija se vratio sam. Kajmakan je ostao do pred mrak. I sutra je došao pono-vo... Kajmakan, koji je u životu video mnogo žena... osetio je odmah da je nešto drugo. Kao da je našao i poznao ne-što znano i davno izgubljeno, Kajkaman je zastao pred tom lepotom... I sve je to on video očima čoveka zrelih godina, kad mu se čini da poznaje pravu vrednost života, a u isto vreme oseća i vidi da mu se taj život izmiče i krati“. Takve su i njegove posjete Aniki, bez detaljisanja, bez zaključiva-nja zašto je i kako je postala takva. I poslije Anikine smrti ništa se nije promijenilo u nje-govom trajanju i spokojnosti. „Kajmakan je proveo dve-tri nedelje u Pljevljima kod rođa-ka, a posle se vrati u Višegrad

i nastavi svoj život od pre i od uvek, na zadovoljstvo sebi i drugima. Istina, sedeći u svo-joj bašti pored nargile i gleda-jući u brzu vodu, mislio je po-nekad o vlahinji sa Mejdana. ’Čudo! Od tolike lepote ništa nije ostalo’. To je bio otprilike predmet njegovog razmišlja-nja. Ali je smatrao da u kasabi nema nikoga s kim bi vredelo porazgovarati se o tome.

I sva ostala kasaba brzo je dolazila sebi i primala svoj sta-ri lik oduvek“.

Drum je dugačak

Pripovijetka „Ruđanski begovi“ prvi put je objavljena 1935. godine, u listu „Vreme“ u Beogradu. U pripovijeci Pljevlja se pominju dva puta, ali samo kao naznaka mje-sta. Prvi put: „Rudo, belo begovsko mesto... Dobar i beo drum koji vodi sve od Višegrada do Pljevalja, tu se penje na najvišu tačku.“ Dalje, radnja se dešava krajem avgusta 1878. godine, u vrijeme kada je austrijska vojska ušla u Vi-šegrad i kada su njeni odredi upućeni prema Uvcu, jedan preko Bijelog Brda, a drugi preko Rudog. Ruđanski begovi se dogovaraju kako da dočekaju austrijsku vojsku, borbom ili predajom. Drugi put: „Treba dakle propustiti neprijatelja da prođe. Drum je dugačak, a u cara zemlja velika i gradova mnogo; što ne zadrži Rudo, zadržaće drugi. A treba neko i da ostane pored druma, ko će znati ljudski dočekati potu-čenu švapsku vojsku kad se bude vraćala od Pljevalja“.

Pisac je radnju vezao za Rudo nagovještavajući da će dolaskom austrijske vojske kasaba promijeniti svoju fizio-nomiju i život njenih ljudi.

MARTAPRIL

21

ŠKOLA MIŠLJENJA

Razmjena iskustava i ideja, pitanja i odgovora, su-očavanje s novim i nepoznatim, doprinosi pomjeranju granica saznanja, razvoju kritičkog mišljenja i prosuđi-vanja. Poenta je, dakle, u afirmisanju škole mišljenja, a ne pamćenja gotovih činjenica koje ne znače mnogo u duhovnom svijetu učenika. Saradnja mišljenja znači da je nastava središte duhovnosti, prostor za stvaralačko po-tvrđivanje nastavnika i osposobljavanje učenika za inte-lektualno osamostaljivanje. Saradnja mišljenja u nastavi doprinosi upoznavanju sopstvenih mogućnosti i grani-ca, proširivanju i bogaćenju znanja i iskustva. Znanje je jedna od rijetkih vrijednosti koje se dijeljenjem množe, a duhovno zajedništvo prostor koji podstiče napredovanje u razvoju mišljenja učenika. Izvjesno je da saradnja mi-šljenja u nastavi može da se desi, ali može i da izostane. Utoliko preispitivanje vlastite nastavne prakse doprinosi smanjivanju rizika u neuspjeh, omogućuje unapređiva-nje obrazovnih procesa i ishoda, pokreće traganje za smi-slom obrazovanja i smislom života.

TAKMIČARSKA ATMOSFERA

Prilikom ocjenjivanja treba izbjegavati prozivku. Pita-nja postavljati cijelom odjeljenju i pratiti ponašanje i ak-tivnost svih učenika, a odgovore zahtijevati od određenih učenika koje želimo da ocijenimo. Tom prilikom može se postaviti i neko dopunsko pitanje. Ocjenjivanje mora biti javno. Svaka ocjena se obrazlaže pred svim učenicima. Skrivanje ocjena je pogrešno. Odaje nesigurnost nastav-nika i ostavlja mjesto nedoumicama i sumnjama u dobro-namjernost i objektivnost. Javnošću ocjenjivanja uspjeh postaje briga cijelog odjeljenjskog kolektiva. To je osnova za stvaranje svojevrsne takmičarske atmosfere. Nastavni testovi, kontrolni i pismeni radovi, iako nijesu svemogući, od ogromne su pomoći u procesu mjerenja i vrednovanja znanja učenika.

STVARNI DOŽIVLJAJ

USVOJENIH ZNANJA

SAMO JAVNOST I SISTEMATIČNOST

DONOSE REZULTAT

Činjenica da nema recepta za stvaralaštvo i inventivnost u nastavi ujedno oslobađa i obavezuje svakog nastavnika. Autonomija nastave ne znači pravo na proizvoljno izražavanje mišljenja, već prije svega dužnost da se podstiče razvoj ličnosti i individualnosti svakog učenika

Veliki je nedostatak ako praćenje razvoja, tj. ispitivanje i ocjenjivanje, nije sistematično, permanentno i kontinuirano, što nije rijedak slučaj u našim školama. Ocjenu saopštiti javno i obrazložiti je pred svim učenicima - to je formula za uspjeh

NASTAVA: Iskustvo i teorija

NASTAVNA PRAKSA: Ocjenjivanje učenika

Piše: Prof. dr Slavka Gvozdenović

„Samo onaj može uprav-ljati lađom cjelishodno i pravo ka cilju koji je prethodno ste-kao teorijska znanja iz vještine plovljenja.“

(Artur Libert: Filosofija nastave)

„Kada bi svi nastavnici shvatili da je kvalitet duhov-nog procesa, a ne proizvod-nja tačnih odgovora, merilo vaspitnog razvitka, onda bi to skoro izazvalo istinsku revolu-ciju u nastavi.“

(Džon Djui: Vaspitanje i demokratija)

Iako uzajamni uticaji pro-mjena u društvu i obrazova-nju samo djelimično podlije-žu individualnoj i kolektivnoj procjeni, to ne umanjuje potrebu da se uvijek iznova preispituje korelacija izme-đu postavljenih ciljeva i pla-niranih promjena, s jedne, i ostvarenih rezultata, s druge strane. U tom kontekstu sa-gledavanje kvaliteta nastave i učenja upućuje na prožima-nje teorijski osmišljenih za-htjeva i vaspitno-obrazovne

realnosti, i istovremeno ispo-stavlja prisustvo trajnog ne-sklada i brojnih protivrječno-sti. To ilustruje odnos između normativnog i stvarnog, iz-među potreba i mogućnosti, između vrijednosti koje važe u školi i onih koje vrijede u društvu, između unutrašnjeg svijeta života i svijeta u kome živimo.

Budući da su nastavni-ci ključni nosioci promjena u obrazovanju, izvjesno je da će od njihovog angažo-vanja u velikoj mjeri zavisiti kvalitet procesa i ostvarenih rezultata na svim nivoima obrazovanja. Za potpunije razumijevanje suštinskih pitanja nastavne stvarnosti, posebno je značajno unu-trašnje, lično iskustvo, a ne samo činjenični podaci koje zatičemo ili (ne)posredno dolazimo do njih. Utoliko „posedovanje teorije, kao i znanje za teoriju, predstavlja presudan uslov i potporu za praktičnu nastavnu delat-nost“ (Artur Libert: Filosofija nastave, Geca Kon, Beograd, 1935, str. 12). Nesporno je da je posjedovanje teorij-ske osnove neophodan, ali često ne i dovoljan, uslov za uspješnu nastavnu praksu. Da li će teorijsko znanje po-stati sastavni dio nastavnog iskustva, najčešće ne zavisi samo od nastavnika, već i od brojnih faktora unutar nasta-ve i izvan nje.

Šta i kako govoriti

Redefinisanjem ciljeva obrazovanja i nastave našeg školskog sistema (2001–2002) izneseno je nastoja-nje da se obezbijedi mo-gućnost za svestrani razvoj pojedinca. Aktualizovane su

Ocjenjivanje učenika je svojevrsno nagrađivanje, a svako nagrađivanje, tj. ocje-njivanje, djeluje na učinak. Zato škola treba da traži ta-kve metode ispitivanja i ocje-njivanja koji učenike stimuli-šu na maksimalno zalaganje. Svaki nastavnik prati razvoj-ne promjene kod učenika. Istraživanjima je zapaženo da je najveći dio razvojnih promena rezultat vaspitno-obrazovnog rada. Polazeći od vrlo složenih i raznovr-snih vaspitno-obrazovnih ci-ljeva i zadataka škole, sistem praćenja učeničkog razvoja mora biti sistematski i od-govoran, zasnovan na odre-đenim naučnim principima, tehnički osmišljen, ekono-mičan i praktičan. Mora se imati u vidu da, iako glavni,

aktivnosti na poboljšanju pedagoške efikasnosti škole i promjeni položaja učenika i nastavnika, a samim tim i sa-vremena koncepcija nastave kao osnova za unapređiva-nje kvaliteta znanja i vješti-na koje učenici stiču u školi. Od nastavnika se očekuje da, pored uloge predavača i ocjenjivača, sve više bude organizator, motivator i ko-ordinator nastavnog proce-sa. Učenik se posmatra kao aktivan subjekt nastavnog procesa, preferira se usvaja-nje znanja s razumijevanjem, neposredna saradnja i inte-rakcija između nastavnika i učenika, kao i među samim učenicima.

U tom smislu se kao osnovno pitanje za nastav-nika postavlja: kako svoje znanje učiniti podsticajnim za razvoj mišljenja učenika, kako osmisliti i izvesti posre-dovanje između nastavnog gradiva i duhovnog svijeta učenika? Odgovor na ovo pi-tanje involviran je u produk-ciji nastavne prakse i njenih ukupnih efekata. Da li će ak-tivnosti nastavnika naići na pozitivne reakcije učenika, zavisiće od načina izlaganja, vještine vođenja dijaloga i ukupne organizacije nastav-nog procesa. Problem na-stave, dakle, nije samo ono o čemu će se govoriti, nego i kako će se govoriti. Izlažući nastavne sadržaje, nastav-nik izlaže sopstveni odnos prema gradivu, daje vlastiti pečat i oblik svemu o čemu govori.

Činjenica da nema re-cepta za stvaralaštvo i in-ventivnost u nastavi ujedno oslobađa i obavezuje svakog nastavnika. Autonomija na-stave ne znači pravo na pro-

izvoljno izražavanje mišlje-nja, već prije svega dužnost da se podstiče razvoj ličnosti i individualnosti svakog uče-nika. To je i zahtjev za nastav-nika da učenike osposobi za samostalno dolaženje do novih saznanja i izgradnju sopstvenog mišljenja – za formiranje sopstvenih ideja, vjerovanja i vrijednosti.

Pretpostavke dobre nastave

Budući da ne postoji uni-verzalno prihvatljiv odgovor o diferenciji između tradici-onalne i savremene nastave, primjerenije je govoriti o do-broj nastavi, odnosno uspješ-noj nastavnoj praski. Dobra nastava značila bi ostvari-vanje kvalitativno vidljivih rezultata koji ujedinjuju za-htjeve savremene civilizacije i tradicionalne vrijednosti, odnosno dostignuća pret-hodnih generacija. Dobra je ona nastava koja podstiče unutrašnju, a ne nametnutu potrebu da učenik radi sebe, a ne samo zbog ocjene, traga za izvorima znanja. Uspješna je ona nastavna praksa koja osposobljava samoobrazo-vanje i samoevaluaciju, koja promoviše bogatstvo misli a ne samo bogatstvo zna-nja. Afirmisanje bogatstva činjeničkog znanja i puke reprodukcije samo prividno smanjuje rizik u neuspjeh koji sa sobom nosi kreativna saradnja mišljenja u nastavi.

Efikasnost nastavnog rada treba sagledavati s aspekta kvaliteta duhovnog proce-sa koji nastaje kao rezultat komunikacije i interakcije između nastavnika i učeni-ka, i između samih učeni-ka. Uz uvažavanje uslova u

kojima se radi, potrebno je da nastavnik stekne uvid u prethodno znanje, misaono iskustvo i nivo opšte kultu-re učenika. To je osnova za uspješnu realizaciju gradiva, kao i za ostvarivanje elemen-tarnih pretpostavki dobre nastave: povezivanje nasta-ve sa životom i svijetom u kome živimo (egzistencijal-na dimenzija obrazovanja); slobodan položaj učenika (osposobljavanje učenika za samostalno sticanje znanja) i raznovrsnost organizacije nastavnog procesa (primje-na različitih oblika i metoda rada).

Iskustvo pokazuje da u našoj vaspitnoj realnosti možemo prepoznati zrela nastojanja i ostvarenja koja se zasnivaju na pokušaju da se primopredajni odnos iz-među učenika i nastavnika svede na najmanju mjeru. Prisutno je angažovanje na-stavnika u pravcu inoviranja

oblika i metoda rada, što do-prinosi kvalitetnijem usvaja-nju znanja, prožimanju uče-nja i razvoja i intelektualnom osamostaljivanju učenika. Apostrofiraju se zahtjevi za njegovanjem škole mišljenja koja se zasniva na stvarnom doživljavanju i primjenljivo-sti usvojenih znanja. (Nave-deno prema: S. Gvozdeno-vić: Filosofija, obrazovanje, nastava, ZUNS, Podgorica, 2005, str. 98–99).

Da li će iznesene karak-teristike biti izuzetak ili će postati pravilo, zavisi od da-ljih usmjeravanja procesa i promjena u vaspitno-obra-zovnom sistemu i društvu u cjelini. Utoliko unapređi-vanje kvaliteta obrazova-nja zahtijeva angažovanje brojnih učesnika u društvu i obrazovnom sistemu, iako su krajnji ishodi često nepredvi-divi i neizvjesni.

kvantitet učeničkog znanja nije jedini elemenat praćenja razvoja učenika. Sistem pra-ćenja razvoja učenika ima i društveno-vaspitnu funkciju.

Veliki nedostatak je ako praćenje razvoja, to jest is-pitivanje i ocjenjivanje, nije sistematično, permanentno i kontinuirano, što nije rijedak slučaj u našim školama. Ima pojava kampanjskog ocje-njivanja, kao pod prinudom, kad se primakne klasifikaci-oni period a većina učenika je bez ocjena. Kontinuirano ispitivanje i ocjenjivanje uče-nika na svakom času aktivira učenike, suzbija kampanjski rad i omogućuje nastavniku da redovno realizuje nastav-ne sadržaje. Ocjenjivanje kao vrednovanje i nagrađivanje rada učenika jeste društvena

aktivnost koja se mora pod-vrgnuti nekim društvenim normama. Ocjena ima druš-tveni značaj. Prilikom ocjenji-vanja, primjenjuje se unapri-jed poznata skala, najčešće od pet ocjena. Ona odgovara svim bitnim zahtjevima pro-cjene, pedagoške i psihološ-ke manifestacije.

Ocjenjivanje ima dvoja-ku ulogu. Prva je mjerenje: mjeri se znanje učenika i utvrđuje kvantitet. To se vrši upoređivanjem znanja jed-nog sa znanjem ostalih uče-nika u razredu (odjeljenju). Može imati znanje kao ve-ćina učenika: osrednji, pro-sječan, dobar. Ako je malo iznad prosjeka, onda je: nat-prosječan, vrlo dobar. Ako postiže najviše u grupi, onda je: izvanredan, ističe se, odli-

čan. Na sličan način mjerimo i one ispod prosjeka. Nasla-njajući se na mjerenje, vred-novanje predstavlja malo drukčiju operaciju. Uzimaju se u obzir: uslovi, marljivost, zainteresovanost, radne na-vike itd. U ispitivanju i ocje-njivanju primjenjuju se stan-dardni ispitni postupci na što veći broj učenika.

Svestranim i kontinu-iranim praćenjem razvoja učenika može se znati kako škola ostvaruje svoje cilje-ve i zadatke. Nastojanje da se učenici što češće ispituju i ocjenjuju, taj proces diže nastavu na viši nivo i time se postiže najaktivniji oblik učenja.

Poštovani nastavnici, ne budite kukavice, ne skrivajte ocjene. To će vam se vratiti

kao bumerang. Opredijelite se za: sistematično i kontinu-irano praćenje razvoja učeni-ka, ispitivanje i ocjenjivanje na svakom času, što manje prozivke, pitanja postavljati

cijelom odjeljenju, ocjenu saopštite javno i obrazložite je pred svim učenicima. To je formula za uspjeh.

Čedomir Lutovac, profesor istorije u penziji

MARTAPRIL

22

VISOKO OBRAZOVANJE

UČENJE SE ISPLATI, RAD VREDNUJE,

ZNANJE NAGRAĐUJE

Trinaestu godinu zaredom uručene stipendije Atlas fondacije najboljim studentima sa sva tri crnogorska univerziteta

U Crnogorskom narod-nom pozorištu studentima je uručeno 20 stipendija Atlas fondacije na svečanosti kojoj su prisustvovali premijer Milo Đukanović, predśednik Parla-menta Ranko Krivokapić, mi-nistar prosvjete Slavoljub Stije-pović i drugi visoki državnici, te predstavnici političkih partija, lokalne samouprave, nauke, kulture i sporta.

Studijsko putovanje u Ujedinjene Arapske Emirate

Stipendije po 1.000 eura dobilo je 15 studenata Univer-ziteta Crne Gore i njih pet s pri-vatnih univerziteta. Studentu generacije Filipu Markoviću, s

Studentu generacije Filipu Markoviću, s Fakulteta za informacione tehnologije Univerziteta Mediteran, premijer Milo Đukanović uručio je sliku crnogorskog umjetnika Momčila Macanovića

Vjerujem da bi prihvatanje nekog od poziva za istraživanje na inostranim fakultetima bilo veoma dobro iskustvo, bitno za moje usavršavanje kao budućeg farmaceuta. Međutim, ne bih prihvatila da zauvijek ostanem u inostranstvu, već bi se sa stečenim znanjem vratila u svoju zemlju, gdje bih nastavila rad, kaže Rosa Čukić

Fakulteta za informacione teh- nologije Univerziteta Medite-ran, premijer Đukanović uručio je sliku crnogorskog umjetnika Momčila Macanovića, dok ga je ambasadorka Ujedinjenih Arapskih Emirata Hafsa al Ula-ma nagradila studijskim puto-vanjem u tu zemlju.

Čestitajući stipendistima, predśednik Vlade je rekao da je ovo prilika da se izrazi po-štovanje i uvažavanje prema studentima koji se izdvajaju svojim znanjem i vaspitanjem i služe za primjer drugima.

Prema njegovim riječi-ma, unapređenje standarda školovanja na svim nivoima i

usvajanje najboljih međuna-rodnih iskustava, prilagođenih mogućnostima i potrebama Crne Gore, predstavlja strateški interes države.

Poštovanje se mora zaslužiti, ne zvanjem nego znanjem

„Naši mladi ljudi imaju i imaće sve više mogućnosti da stiču znanja i da završavaju škole u svojoj državi, ali i dru-gđe. I da u svojoj zemlji ta zna-nja primjenjuju i izgrađuju svo-ju državu. To je novo evropsko lice Crne Gore koja je danas u

procesu pristupnih pregovora za članstvo u EU. Ljudski kapi-tal kojim raspolažemo mora biti vrednovan i objedinjen, spreman da efikasno odgovori brzim promjenama u vremenu u kojem živimo. I mora biti kon-kurentan, sposoban da śutra na zajedničkom evropskom tržištu rada nađe svoje mjesto. Ja sam uvjeren da kadrovi, poput vas, svojim znanjem i entuzijazmom mogu ne samo učestvovati u evropskom pro-cesu nego i značajno uticati i upravljati našom evropskom budućnošću. Moramo stvarati

uslove i graditi društvo u kom će biti poštovani i đaci i studen-ti, jednako kao i učitelji, nastav-nici, profesori. Ali to poštovanje se mora zaslužiti, ne zvanjem nego znanjem“, naglasio je, uz ostalo, Đukanović.

Na svečanosti je obilježeno 200 godina od rođenja Petra II Petrovića Njegoša. Glumac i re-ditelj Lazar Ristovski recitovao je odlomak iz „Gorskog vijen-ca“, a u programu je učestvo-vala i grupa „Who See“, koja će Crnu Goru predstavljati na Eurosongu.

O. Đ.

PROGRESIVNA SU SAMO ONA DRUŠTVA U KOJIMA SU ĐECA OBRAZOVANIJA OD SVOJIH RODITELJA: Stipendisti s premijerom Milom Đukanovićem i predśednikom Atlas grupe dr Duškom Kneževićem

JEDNAKE MOGUĆNOSTI ZA STUDENTE SA INVALIDITETOM: Marina Vujačić, Veselin Vukotić, Predrag Miranović i Slobodan Backović ROSA ČUKIĆ (PRVA S LIJEVA) S UČESNICAMA KONGRESA: Dragocjena nova saznanja

Premijer Milo Đukanović:

DRŽAVA JE UZ VAS

„Država je uz vas. Kao i uz sve one koji razumiju da je znak

jednakosti između obrazovanja i naše evropske budućnosti. Na-žalost, ni u najbogatijim zemljama nema stipendija za sve one koji ih zaslužuju. Ali ako neko prepozna bar jednog od najbo-ljih – a Atlas fondacija već trinaestu godinu zaredom organizu-je ovakve manifestacije – onda je i to pokazatelj da se učenje isplati, da se rad vrednuje, da se znanje nagrađuje. Vaši rezultati i rezultati vaših kolega najbolje su svjedočanstvo da pośeduje-mo zdrave i raskošne intelektualne potencijale na kojima ćemo temeljiti naš ukupan razvoj. Bez dileme, osavremenjavanje si-stema obrazovanja i njegov kvalitet preduslov su napretka. Pro-gresivna su samo ona društva u kojima su đeca obrazovanija od svojih roditelja“, kazao je Đukanović.

PLEMENITA PROFESIJA

Farmacija je u svakom dobu bila izazovna i privlačna ne samo sa medicinske strane. Posebno danas, u tehnološkoj eri, kada pitanja zdravstva i zdravlja iskrsavaju u prvi životni plan. I o tome naša mlada sagovornica ima jasnu sliku. „Na samom smo početku kada je u pitanju farmacija u Crnoj Gori. A mogućnosti ove nauke su ogromne. Moje kolege sa fakulteta, nekada najbo-lji đaci crnogorskih srednjih škola, svi su nosioci diplome Luča, sada izlaze kao doktori farmacije sa visokim prosjekom ocjena, ostvarenim u toku studija. Spremni su da se uhvate u koštac sa svim izazovima i odgovornostima ove plemenite profesije. Po-menula bih prirodna bogatstva Crne Gore u vidu ljekovitog bilja visokog kvaliteta. Ono daje prostor za formiranje botaničkih ba-šti ljekovitog bilja kontinentalne i mediteranske Crne Gore, kao i instituta za izučavanje ljekovitog bilja i razvijanje farmakogno-zije i homeopatije“.

CILJ – DOBROBIT PACIJENTA

Teme predavanja i naučnih radova prezentovane na kon-gresu u Amsterdamu bile su raznolike – od edukacija, preko hu-manitarnog rada, neželjenih dejstava ljekova itd. Kao posebna tema, ističe Rosa Čukić, koja je zaokupila najviše pažnje i koja je pomenuta u najviše diskusija, bila je ona o ulozi farmaceuta u zdravstvenom sistemu, kao i o odnosu sa pacijentima, tj. slici koju pacijent ima o farmaceutu u modernom društvu. Diskuto-vano je o načinima kojima je moguće poboljšati odnos između farmaceuta i ljekara, farmaceuta i pacijenta, a sve u cilju dobro-biti pacijenta i opšteg unapređenja zdravstvenog sistema bilo koje zemlje.

Predśednik Atlas grupe dr Duško Knežević:

NE PRESTAJTE DA MISLITE DA ĆE

ŚUTRA BITI BOLJE NEGO JUČE

Predśednik Atlas grupe dr Duško Knežević kazao je da je njegova obaveza, kao i obaveza svih zvaničnika da urade sve što je u njihovoj moći da stipendistima obezbijede dostojan-stvenu budućnost u svojoj zemlji.

„Naša obaveza je da vam omogućimo da i dalje vjerujete da možete da promijenite svijet, da nikada ne prestajete da mislite da će śutra biti bolje nego juče i da vi tome treba i možete da doprinesete“, istakao je Knežević.

PODRŠKA INKLUZIJI

STUDENATA SA

INVALIDITETOM

LJEKOVITO BILJE –

ŠANSA CRNE GORE

Rektori tri univerziteta u Crnoj Gori potpisali povelju

NA SVJETSKOM KONGRESU FARMACEUTA U AMSTERDAMU: Zapažen rad Rose Čukić, studentkinje iz Podgorice

Rektori tri univerziteta u Crnoj Gori, Predrag Miranović, Slobodan Backović i Veselin Vukotić, potpisali su povelju koja se odnosi na podršku i inkluziju studenata s invalidite-tom u visokoškolske institucije u Crnoj Gori.

Rektor Univerziteta Crne Gore Predrag Miranović ista-kao je da su visokoškolske institucije odgovorne za po-štovanje prava studenata s invaliditetom na obrazovanje bez diskriminacije i imaju oba-vezu da im obrazovanje učine dostupnim. Rektor Univerzite-ta „Mediteran“ Slobodan Bac-ković rekao je da se nada da će se mjere predviđene Poveljom naći i u zakonskim aktima, a da će se nastavnici dodatno obučiti za rad sa studentima koje treba uključiti u sve obli-ke akademskog života. Kako je istakao rektor Univerziteta Donja Gorica Veselin Vukotić, škole i univerziteti trebalo bi da služe razbijanju predrasuda o studentima s invaliditetom, i

Na svjetskom kongresu farmaceuta u Amsterdamu, učestvovala je i Rosa Čukić, stu-dentkinja pete godine Farma-ceutskog fakulteta iz Podgori-ce. Njen naučnoistraživački rad („Samomedikacija menstrual-nih tegoba kod studentkinja četvrte godine devet fakulteta Univerziteta Crne Gore) bio je veoma zapažen i dobro pri-hvaćen od strane učesnika kongresa. To je, zapravo, timski rad, objašnjava Rosa Čukić, u či-joj realizaciji su učestvovale dr Nataša Duborija - Kovačević, dr Sanja Borozan, te koleginice sa

pomognu im da se oslobode straha od sredine u kojoj žive i u kojoj se obrazuju.

Izvršna direktorica Udru-ženja mladih sa hendikepom Crne Gore Marina Vujačić na-glasila je da je potpisivanje Povelje značajan korak ka spro-vođenju afirmativne akcije i uvođenju jednakih moguć-nosti za studente sa invalidi-tetom, čemu treba da stremi cijelo društvo.

Povelja je rezultat Tempus projekta koji se realizuje od 2011. godine i predviđa razne mjere za poboljšanje položaja osoba s invaliditetom u obra-zovnom sistemu. Planirano je, između ostalog, i olakšavanje učenja Brajeve azbuke i alter-nativnih načina i sredstava komunikacije, kreiranje uslo-va za potpun pristup osoba s invaliditetom svim oblicima akademskog života, uklanjanje svih arhitektonskih i građevin-skih prepreka, kao i prepreka u pristupu informacijama. O. Đ.

5. godine studija – Jasna Rado-njić i Katarina Poleksić.

Kako je svojim radom za-interesovala svjetske farmace-utske stručnjake, Rosa Čukić je već dobila pozive više instituci-ja u inostranstvu. „Vjerujem da bi prihvatanje nekog od po-ziva za istraživanje na inostra-nim fakultetima bilo veoma dobro iskustvo, bitno za moje usavršavanje kao budućeg farmaceuta. Međutim, ne bih prihvatila da zauvijek ostanem u inostranstvu, već bi se sa ste-čenim znanjem vratila u svoju zemlju, gdje bih nastavila rad“,

kaže Rosa.Iako je na početku svoje

naučne karijere, Rosa Čukić već ima izvjesno iskustvo tim-skog rada, što smatra drago-cjenim: „Kad imate za mentora eminentnog naučnika kao što je doc. dr Nataša Duborija Kovačević, i nesebičnu po-moć dr Sanje Borozan, meni i mojim koleginicama nije bilo teško posvetiti se radu i dati mu kvalitet koji zavređuje. I da

bude prihvaćen na jednom međunarodnom kongresu. Uz podršku i pomoć kolega sve je lakše. Pojedinačno, ako imamo određene kvalitete, stići ćemo daleko, ali u timu u kojem je više kvalitetnih učesnika, evi-dentno je da ćemo stići mnogo dalje.“

U razgovoru sa Rosom Ču-kić nije se moglo zaobići ni pi-tanje stručnog i naučnog kadra na Farmaceutskom fakultetu, s obzirom da je riječ o mladoj instituciji, osnovanoj prije ne-koliko godina. Veliku prednost i snagu fakulteta naša sago-vornica vidi u eminentnim predavačima. Ali, i dodaje: „Na-

žalost, naš fakultet nema svoje predavače, tako da nam pre-davanja iz stručnih predmeta drže profesori sa univerziteta iz Beograda i Novog Sada. Ta-kođe, znanja iz oblasti nauka vezanih za farmaciju prenosili su nam profesori sa drugih fa-kulteta Univerziteta Crne Gore, međunarodno priznati struč-njaci poput doc. dr Nataše D. Kovačević, zatim prof. dr Mare Drecun, prof. dr Vukića Pulevi-ća i mnogih drugih“.

Sasvim je očekivano da Rosu Čukić, koliko već sjutra, vidimo kao istraživača upravo u farmaceutskoj oblasti. Tim prije što i sama naglašava da će svoju ljubav prema prirodi „prenijeti“ na svoje buduće za-nimanje tako što će se posve-titi izučavanju ljekovitog bilja, i dodaje: “Takođe planiram da se bavim i naučnoistraživačkim radom i da, ukoliko to bude moguće, postanem saradnik na Farmaceutskom fakultetu“.

J. Vukanović

MARTAPRIL

23

VISOKO OBRAZOVANJE

Titulu najaktivnijeg studenta Crne Gore ponijela je Biljana Stanić, s Fakulteta za informacione tehnologije Univerziteta Donja Gorica. Fakultet za državne i evropske studije će jednom štićeniku Doma „Mladost“ omogućiti školovanje na toj visokoobrazovnoj ustanovi

Onaj ko se bavi humanitarnim radom ne radi to da bi se proslavio, ni da bi nešto zaradio. To se radi iz jednog jedinog razloga – uljepšati život onima kojima se pomaže i tako ih činiti srećnijima, jer njihova sreća ispunjava.Jedna od ovih ljudi je i Snežana Ivanović, djevojka koja je pokrenula akciju prikupljanja slatkiša za djecu iz Bijele i koja je postala njihov pravi prijatelj

Nagrađeni studenti sa dekanom Fakulteta za državne i evropske studije prof. dr Đorđijem Blažićem

Čestitka predśednika Parlamenta Ranka Krivokapića

DOĆI DO MUDROSTI MOŽEMO

SAMO PUTEM ZNANJA I IDEJA

„U vremenu protkanom velikim izazovima, državama je potrebna energija i snaga, koju će svojom mudrošću uo-bličiti u sposobnost pozitivnih odgovora na izazove. Doći do mudrosti možemo samo putem znanja i ideja. Prirodno je da ste vi, uvaženi studenti, nukleus snage i pokreta naše države. Država mora stajati na stubovima pravde, političke i ekonomske suverenosti. Tada ste vi, mladi ljudi opleme-njeni novim znanjem i idejama, vjetar u jedra crnogorskog broda na njegovom evroatlantskom kursu.

U najljepšim godinama vaše je pravo da zahtijevate i više i bolje, kako od svojih univerziteta, tako i od svih insti-tucija naše domovine. Obaveza države je da vam obezbije-di ambijent u kojem će vaš trud i znanje rezultirati javnim dobrom“, navodi se u čestitki koju je uputio predśednik Par-lamenta Ranko Krivokapić povodom Dana studenta.

PODSTAĆI MLADE I OBRAZOVANE

LJUDE DA RAZMIŠLJAJU O

MIJENJANJU OKOLINE U KOJOJ ŽIVE

Blog „Change and Engage“ i portal Digitalizuj.me organizu-ju takmičenje za najbolji blog na temu „Lokalni junak“. Nadme-tanje ima dvije faze – u prvoj se bira najbolji bloger mjeseca od februara do decembra, i oni se direktno plasiraju za drugu fazu – veliko finale, koje će biti krajem decembra.

Mjesečni pobjednik je onaj čiji post bude imao najveći zbir broja komentara na blog-postu, najveći broj dijeljenja posred-stvom Twittera, Facebooka i broja gledanja na Google+.

Organizator takmičenja mr Miroslav Radojević objašnjava da je ideja nastala iz želje da se podstaknu mladi i obrazovani ljudi da razmišljaju o mijenjanju okoline u kojoj žive, a da u isto vrijeme vide i neku svoju šansu. Cilj takmičenja, prvog te vrste u Crnoj Gori, jeste da podstakne studente da traže i prepoznaju junake lokalnih zajednica i da ih kroz blog afirmišu.

Prema propozicijama, lokalni junak može biti pojedinac koji je napravio neki podvig, zatim NVO, državna institucija, međunarodna organizacija, preduzetnik koji je pokrenuo neku proizvodnju na selu. Junak lokalne zajednice može biti i neko ko u svom preduzeću sprovodi politiku zapošljavanja osoba s posebnim potrebama ili socijalno ugroženih. Jedini je uslov da je junak autentičan, da se o njemu nije pisalo u novinama ili na portalima.

Pravo učešća na takmičenju imaju svi studenti iz Crne Gore, bez obzira na univerzitet i godinu studija.

O. Đ.

ZNAČAJNI PROJEKTI IZ

PRIORITETNIH OBLASTI

ISTRAŽIVANJA

PREPOZNATI ENERGIJU

MLADIH

MALO JE MNOGO VIŠE

NEGO NIŠTA

Ministarka nauke prof. dr Sanja Vlahović pośetila Filozofski fakultet i objekat nekadašnjeg doma vojske u Nikšiću

Brojnim manifestacijama obilježen 4. april – Dan studenata

TAKMIČENJE ZA STUDENTE U CRNOJ GORI :Nagrađeni rad na konkursu „Junaci lokalne zajednice“

Ministarka nauke prof. dr Sanja Vlahović i predśednik Investiciono-razvojnog fonda (IRF) prof. dr Dragan Lajović tokom pośete Nikšiću obišli su Filozofski fakultet i objekat ne-kadašnjeg Doma Vojske.

Kako je saopšteno, taj fa-kultet preko nacionalnog kon-kursa Ministarstva nauke tre-nutno realizuje šest značajnih projekata iz prioritetnih oblasti istraživanja, vrijednih 130.000 eura, kao i dva projekta u okvi-ru bilateralne saradnje sa Hr-vatskom i Slovenijom.

Dekan Filozofskog fakul-teta prof. dr Blagoje Cerović naglasio je dobru saradnju sa Ministarstvom nauke i izrazio

Takmičenjima u govorniš-tvu, debati, žvrlj-artu, izborom najaktivnijeg studenta Crne Gore, prikupljanjem stvari za đecu iz Bijele i koncertom gru-pe S. A. R. S. akademci sva tri univerziteta obilježili su 4. april – Dan studenata.

Fakultet za državne i evrop-ske studije (FDES) treći put organizovao je Multimedijalni festival „Opet fest“, u okviru ko-jeg je na takmičenju u govor-ništvu prvo mjesto osvojio Ivan Vukčević, maturant Gimnazije „Slobodan Škerović“ i polaznik škole retorike „Dr Radovan Ra-donjić“, druga je Mirjana Vuči-nić, sa FDES-a, a treći Nemanja Kovačević (Fakultet za humani-stičke studije). Na nadmetanju u debati najbolja je bila ekipa „Crna ruka“ (Pavle Božović i Andrej Šepelj), drugoplasirana je „Winsent and Jouls“ (Petar Vukčević i Eldin Ličina), a treća je bila ekipa „Demesten“ (Kristi-na i Marija Dedić). U žvrlj-artu prvi je bio Filip Matović, druga Bojana Furtula, a treće mjesto pripalo je Marini Cimbaljević. Titulu najaktivnijeg studenta Crne Gore ponijela je Biljana Stanić, sa Fakulteta za informa-cione tehnologije Univerziteta Donja Gorica, koja je nagrađe-na sa 1.000 eura.

Drugi segment manife-stacije, koja je održana u KIC „Budo Tomović“, imao je hu-manitarni karakter. Pośetioci su donosili garderobu i slatkiše za štićenike Dječijeg doma „Mla-dost“ u Bijeloj, koji su inače bili gosti Festivala. Ista akcija za đecu iz Bijele organizovana je tradicionalno i na Ekonom-skom fakultetu.

Književni rad, redovne pro-be folklora, saradnja sa muziča-rima, poslovne obaveze u Insti-tutu sertifikovanih računovođa Crne Gore, bogat porodični i društveni život… Zauzeta sko-ro dvadeset sati dnevno… Ali ipak, ona IMA vremena za one čiji osmijeh vrijedi više!

Onaj ko se bavi humanitar-nim radom ne radi to da bi se proslavio, ni da bi nešto zara-dio. To se radi iz jednog jedinog razloga – uljepšati život onima kojima se pomaže i tako ih či-niti srećnijima, jer njihova sreća ispunjava.

Jedna od ovih ljudi je i Sne-žana Ivanović, djevojka koja je pokrenula akciju prikupljanja slatkiša za djecu iz Bijele i koja je postala njihov pravi prijatelj.

Slatkiši – ulaznica za sve

Pored svih svojih obaveza, pronašla je vremena za njih. Ona je primjer istine da „ako želiš nešto da činiš – nađeš načina, a ako ne želiš – nađeš izgovor“.

Snežаninu ljubav, sreću i uzbuđenje kada govori o svo-jim, kako ih naziva, malim veli-kim prijateljima, ne mogu pre-nijeti riječima. Morate osjetiti ono što sam ja osjetila slušajući je dok priča… Ono što ja osje-ćam sada, dok pišem ovaj blog.

Kako je došla na ideju? Na ovo pitanje odgovara citatom koji ju je podstakao da sa ko-legama iz Saveza studenata pokrene humanitarnu akciju: „Tradicija je divna stvar, ali ne kad se od nje živi, već kad se ona stvara“. Njen cilj je bio da napravi nešto što je veće od nje, nešto što, u najljepšem smislu te riječi, neće moći da kontroliše, nešto što će da raste i širi se kao virus!

„Nisam dugo razmišljala… Nisam čekala da se slože sve kockice, da nađem više vre-mena, da meteorološki uslovi budu pogodni… Jer svi ima-mo želju da uradimo nešto, ali svi čekamo – a šta? Da se nešto samo pokrene? I onda, u jed-nom trenutku staneš i zapitaš se – zašto ne baš sad i zašto ne baš ja?“ I tako je, prije de-vet godina, počela prva akcija prikupljanja slatkiša, vođena parolom –njihov osmijeh vri-jedi više!

Bilo je jednostavno – uzela

zadovoljstvo zbog uspješne realizacije nacionalnih naučno-istraživačkih projekata u prvoj istraživačkoj godini. Ministarka Vlahović je najavila da u susret obilježavanju jubileja 200 godi-na od rođenja Petra II Petrovića Njegoša očekuje značajan do-prinos ove naučne institucije samoj proslavi, kao i uključenje u druge inicijative koje realizu-je ministarstvo, s obzirom na to da je 2013. godina jubilarna za Filozofski fakultet – proslava 50 godina postojanja.

Ministarka Vlahović i Laj-ović obišli su nekadašnji Dom Vojske, đe će u drugoj polovini ove godine početi izgradnja preduzetničko-inovacionog

„Smatrajući da su upravo studenti onaj dio društva koji treba da ima najviše energije, odlučili smo da ovaj praznik obilježimo tako što će se ta energija prikazati, podržati, ali i usmjeriti u pravom smjeru. Stoga je jedan segment sloga-na Festivala ’donirajmo ener-giju’. I studenti jedni drugima, ali i onima kojima je to najpo-trebnije. Cilj je da se i u današ-njim, iz mnogo uglova teškim vremenima – kada je sistem vrijednosti na teškom ispitu – studenti podstaknu i ohrabre da moraju sačuvati i njegovati volju, optimizam, energiju i humanost“, istakla je Biljana Furtula sa FDES-a.

Otvarajući manifestaciju, Biljana Mišović iz Ministarstva prosvjete čestitala je studen-tima njihov dan i naglasila posebno važnom činjenicu da

centra „Tehnopolis“. Idejnom tvorcu projekta, Ministarstvu nauke, partner će biti Investi-ciono-razvojni fond. Kako je izjavio predśednik Odbora di-rektora te institucije, jak je mo-tiv da u narednih nekoliko mje-seci počne realizacija projekta, s obzirom na činjenicu da je početni kapital u vrijednosti 500.000 eura već obezbijeđen. Projekat će biti realizovan u fazama, a dalja sredstva obez-bijeđena iz budžeta Crne Gore i međunarodnih finansijskih izvora, ocijenio je Lajović. Pla-nirano je da objekat bude za-vršen do kraja naredne godine.

O. Đ.

akademci na ovaj način imaju šansu da ispolje svoju kreativ-nost, maštu i potencijal. Ona je posebno pohvalila gest FDES-a koji će jednom štićeni-ku Doma „Mladost“ omogućiti školovanje na toj visokoobra-zovnoj ustanovi.

„Prepoznajući energiju koju pośeduju mladi i njihovu želju da budu aktivni učesnici u kreiranju obrazovne politike, Ministarstvo prosvjete ih aktiv-no uključuje u osmišljavanje politike visokog obrazovanja“, navela je, uz ostalo, Mišoviće-va.

U okviru manifestacije odr-žan je u velikoj sali KIC-a „Budo Tomović“ koncert u kojem je učestvovao Sergej Ćetković i učesnici takmičenja „Let ka zvi-jezdama“.

O. Đ.

je paket i stavila ga ispred ulaza Ekonomskog fakulteta. Slat-kiš je bio ulaznica za sve. To je tako malo, a tako puno znači! Uskoro joj se pridružio dekan fakulteta, čiju je podršku imala od samog početka i par kolega koji su bili pomalo skeptični, ali su ipak bili uz nju.

Postala je dio njihovih života

Zašto baš slatkiši, igračke, roba, školski pribor? Zašto ne novac? Bilo je onih koji su nu-dili novčanu pomoć umjesto slatkiša, ali ih je ona odbila. Ra-zlog je jednostavan – toj djeci nije potreban novac toliko ko-liko im je potrebna naša ljubav i pažnja.

Te, prve godine, njih peto-ro – šestoro je posjetilo Dom i odnijelo dva paketa slatkiša. Posljednjih godina, situacija je znatno drugačija. Timu koji radi akciju obraćaju se kako kom-panije, tako i pojedinci koji žele dati svoj doprinos. Ljudi su po-stali svjesni da je toj djeci, kao i svima, potrebna ljubav, pa ko ne može pomoći materijalno pomaže svojim prisustvom. Snežana stvara tradiciju!

Uspjela je da svoje prijate-

lje, muzičare, animira i uključi u svoj humanitarni rad. Odlazak u Bijelu je postao pravi doga-đaj. Sada je ovo dan kada nije važno ko je ko. Djeca iz doma su tog dana glumci, muzičari, animatori, studenti, sve što po-žele… A gosti i studenti su tog dana djeca….jer tada su svi jedno i sve ih spaja ista „stvar“ – sreća.

Ispričala mi je i kako se osjećala kada je prvi put posje-tila Dom u Bijeloj. Svako dijete je željelo da privuče njenu pa-žnju, da joj bude što bliže. Slu-tila je da će ih razočarati kada ode, a to nije željela. Zato im se uvijek vraća i svaki put kada ih posjeti, bude jedna od njih. Sluša njihove tajne, daje im sa-vjete, kada dođe vrijeme prati ih na maturu… Ostaje sa njima u kontaktu i nakon toga. Posta-la je dio njihovih života, kao i oni njenog.

Cura velikog srca

Sva djeca su je zavoljela i raduju se njenom dolasku. Uvijek joj spreme neki poklon ili napišu pismo. Dio jednog od njih izgleda ovako: „…ti si veliki prijatelj, kojeg mogu pozvati

STUDENTI

SIMULIRALI RAD

UJEDINJENIH NACIJA

Na Fakultetu političkih nauka održana međunarodna konferencija

Na Fakultetu političkih nauka u Podgorici održana je četvorodnevna konferencija „Međunarodni model Ujedi-njenih nacija“ na kojoj je više od 40 studenata iz Crne Gore i inostranstva simuliralo rad Uje-dinjenih nacija (UN).

Na konferenciji, koja je prvi put organizovana u Crnoj Gori, simuliran je rad dva tijela UN – Savjeta bezbjednosti i Ko-miteta za ljudska i manjinska prava, a obrađivani su aktuelni problemi s kojima se suočavaju zemlje širom svijeta.

U Savjetu bezbjednosti učesnici su raspravljali na temu „Rješavanje problema u Siriji:

Saradnja UN i Arapske lige“, dok je simulacija u Komitetu za ljudska prava bila posvećena temama „Zaštita ljudskih prava u građanskim ratovima: slučaj Sirije“ i „Problem manjina na području bivše Jugoslavije“.

Prema riječima Rastislava Vrbenskog, stalnog koordina-tora UN u Crnoj Gori, najveća vrijednost ovog projekta jeste inicijativa mladih entuzijasta koji prepoznaju važnost uloge UN u međunarodnoj saradnji, očuvanju mira, zaštiti ljudskih prava i jačanju društvenog i ekonomskog napretka.

O. Đ.

kad god hoću i kad god da mi zatreba, a da znam da će biti tu za mene, i da za to neće očeki-vati ništa za uzvrat… Cura ve-likog srca, koja umjesto da ko-risti slobodno vrijeme za sebe, smišlja i pokreće humanitarne akcije...“ (Kristina Đurković). Mi-slim da ove riječi na pravi način govore o njoj. U jednoj osobi našle su se skromnost i veliki rezultati, a to je, po meni, odli-ka junaka.

Postoji li takav novac ko-jim se može kupiti ono što ona njima i oni njoj poklanjaju? Ne postoji!

Na kraju, bila bih presreć-na ukoliko sam ovim tekstom uspjela da podstaknem makar nekog od vas, kao što je ona podstakla stotine njih, da po-klonite nešto u sljedećoj akciji, bilo šta, јer „MALO JE MNOGO VIŠE NEGO NIŠTA“!

Budite i vi nečiji heroj, nije teško!

Eldijana Kalamperović,Ekonomski fakultet

Univerziteta Crne Gore

MARTAPRIL

24

INOVACIJE

ISTRAŽIVANJA I INOVACIJE

ZNAČAJNI ZA BOLJU

BUDUĆNOST

ŠKOLA ZA MLADE

NAUČNIKE

DVIJE MILIJARDE ZA

PROJEKTE BUDUĆNOSTI

GLASNIK

ZNANJE TREBA VIŠE

CIJENITI

Ministarka Vlahović u Briselu na konferenciji „EU nauka: Globalni izazovi, globalna saradnja“

U organizaciji Prone na Ivanovim koritima organizovana Istraživačka stanica „Lovćen“

Razvoj inovacija na Starom kontinentu

(List Privredne komore Crne Gore, br. 1–2, 2013)

Petar Tadić, maturant gimnazije „Stojan Cerović“ u Nikšiću, najuspješniji mladi istraživač u 2012. godini

Na konferenciji „EU nau-ka: Globalni izazovi, globalna saradnja“, održanoj u Briselu, ministarka nauke prof. dr Sanja Vlahović govorila je o strategi-ji razvoja naučnoistraživačke djelatnosti u Crnoj Gori.

Ministarka je izrazila zado-voljstvo zbog zatvaranja pre-govora za oblast nauka i istra-živanje, što je znak da je Crna Gora na pravom putu kada je u pitanju strategija razvoja te oblasti, saopšteno je iz Mini-starstva nauke.

„Revidiranje Strategije naučnoistraživačke djelatno-sti, sa jedne strane usklađeno je sa prioritetima i razvojnim potrebama Crne Gore, ali i sa EU standardima i strateškim ciljevima, što je na putu pre-govora i bilo od presudnog značaja. Fokus naše zemlje, kada je o nauci i tehnologiji

U organizaciji Fondacije za promovisanje nauke (Pro-na) od 21. do 24. februara organizovana je na Ivanovim koritima Istraživačka stanica „Lovćen 2013“. Mladi talenti iz Crne Gore imali su priliku da upoznaju osnove naučnoistra-živačkog rada iz oblasti fizike, matematike, energetike i elek-tronike, biologije i hemije. Po-laznici su uz pomoć mentora obrađivali teme za istraživanje i prolazili sve korake istraživač-kog procesa – upoznavanje s temom, pregled literature, formiranje i testiranje pretpo-stavki, osmišljavanje i izvođe-

Evropska komisija, uz po-moć članica Evropske unije i brojnih kompanija, instituta i univerziteta, uložiće u nared-noj deceniji po milijardu eura u dva istraživanja – mapiranje ljudskog mozga i primjena grafina, materijala budućnosti. Ti projekti izabrani su između 26 pristiglih na konkurs čiji je cilj da se Stari kontinent – koji u inovacijama zaostaje za SAD, a umnogome gubi i naučnu trku

Povodom 85 godina Pri-vredne komore Crne Gore štampan je svečani broj časo-pisa „Glasnik“. Ovim povodom, priređen je tekst o retrospektivi rada ove institucije. Objavljen je intervju s predśednikom Privredne komore Velimirom Mijuškovićem. Predstavljena je kompanija „HEX inovacije“ iz Podgorice, Studio za in-teraktivni dizajn „Fleka“, koji vodi dizajner Miloš Milošević, najbolji mladi naučnik u 2012. godini – dr Savo Tomović, pro-fesor na Prirodno-matematič-kom, Medicinskom i Građe-vinskom fakultetu, te projekat Privredne komore (u saradnji s Regionalnom komorom Uži-ce) „Promocija organske proi-zvodnje u Crnoj Gori i Srbiji“. Na okruglom stolu o mogućno-stima saradnje stručnih škola i privrede u cilju usklađivanja potreba tržišta rada s obrazov-nim sistemom, organizovan u

Prema odluci Ministarstva nauke, najuspješniji mladi istraživač – talenat do 20. godi-ne života jeste Petar Tadić, uče-nik četvrtog razreda Gimnazije „Stojan Cerović“ u Nikšiću.

Petra je za to prestižno pri-znanje kandidovala Fondacija za promovisanje nauke (Pro-na), čiji je on polaznik ljetnjih i zimskih škola matematike i fizi-ke od 2011. godine. Bio je pro-moter fizike na Noći istraživača 2012. godine, gdje je demon-strirao bežični prenos energije (Teslin rezonantni metod tran-smisije energije), kao i prenos energije kroz jedan provodnik (Avramenkov sklop). Njegov istraživački rad „Postoji li mje-sec i kad ga ne gledamo?“, posvećen principima kvantne fizike, odnosno EPR (Ajnštajn, Podolski, Rozen) paradoksu, prihvaćen je za štampu u Zbor-niku mladih istraživača 2012 (Pronine sveske No 2). Aktivista je sekcije za fiziku i energetiku u svojoj školi. Osvojio je prvo mjesto na državnim takmiče-

njima iz fizike za učenike sred-njih škola 2011. i 2013. godine, te bronzanu medalju na 43. međunarodnoj fizičkoj olimpi-jadi u Estoniji prošle godine.

Kontinuiran rad

„Nagradu Ministarstva nauke doživio sam kao pri-znanje mom dosadašnjem

riječ, za naredni period jeste sinergija i umrežavanje, što za male zemlje poput Crne Gore ima posebnu važnost“, navela je Vlahovićeva.

Evropska komesarka za nauku i inovacije Mojra Gejgan Kvin ukazala je da svaka vlada u Evropi mora obratiti pažnju na ulaganja u nauku i postati svjesna njene važnosti za ra-zvoj svoga društva. Istraživanja i inovacije, naglasila je kome-sarka Kvin, od vitalnog značaja su za bolju budućnost, što je Evropa prepoznala i što će čini-ti kroz svoj budući okvirni pro-gram za nauku i istraživanje, nazvan HORIZON 2020, za koji je opredijelila blizu 80 milijardi eura.

U uvodnoj sesiji konferen-cije govorili su i prvi čovjek za patente u Evropi Beno Batisteli, generalni direktor Direktorata

nje eksperimenta, definisanje novih pojmova, donošenje zaključaka, te pisanje i prezen-tacija rada.

Neobična stabilnost delo-kalizovanog pi-sekseta, line-arni motori i maglev tehnolo-gija, fotonaponski detektori, eksterni modulatori u optičkim telekomunikacijama, aberacije u geometrijskoj optici, baro-metarsko pitanje, efekat bra-zilskog oraha, bomba u sferi, problem vozača ubice – samo su neke od tema kojima su se bavili polaznici škole.

Prema riječima koordina-tora škole Marka Andrijaševića,

s Japanom i Južnom Korejom – „očuva kao dom izvrsnosti u nauci“.

Naučnici sa 87 univerziteta i instituta, okuplјeni oko pro-jekta „Ljudski mozak“, koristeći dostignuća računarske tehni-ke, detaljno će izučiti mozak i napraviti model koji oponaša njegovu funkciju. To treba da doprinese boljem upoznava-nju s neurološkim bolestima, pa samim tim i uspješnijem

Privrednoj komori, istakao je značaj „mekih“ kompetencija, kao što je sposobnost komu-nikacije, rješavanja problema, timski rad, samostalno učenje, kao i ośećaj odgovornosti. U okviru kampanje „Spojimo niti“ biće otvoren i konkurs za naj-odgovornije preduzeće u obla-sti zaštite životne sredine. Tu je i intervju sa prof. dr Sanjom Vla-hović, ministarkom nauke. Ona je, između ostalog, kao važan cilj istakla promovisanje nauke, inovacija i znanja kod nas.

„Usredsređeni smo na pro-mociju nauke, posebno kod mladih, i jedna od već prepo-znatih aktivnosti koje spro-vodimo jeste manifestacija Otvoreni dani nauke, đe se tru-dimo da nauku i znanje istinski približimo svim građanima i pokažemo da je sve oko nas rezultat naučnih istraživanja, znanja i kreativnosti. Tako, na primjer, 'HORIZON 2020' pred-

skromnom doprinosu nauč-noj misli u Crnoj Gori. Takođe, ona je dokaz da crnogorsko društvo počinje da pravi zao-kret ka vrijednostima koje bi u budućnosti mogle postati oko-snica privrednog razvoja. Da bi se postalo laureat ovakvog priznanja, potreban je, prije svega, kontinuiran rad na polju nauke, koji mora dati rezultate“, kaže Petar, dodajući da mu je to prvo priznanje za naučnoi-straživački rad .

On ne žali što, umjesto sa prijateljima, vrijeme provodi uz knjigu. Fiziku je zavolio još od šestog razreda osnovne škole.

„Fizika je najopštija prirod-na nauka koja objašnjava kako priroda radi, a voljeti prirodu uopšte, znači voljeti i fiziku, to je prosto neodvojivo. Za poče-tak mog interesovanja u ovoj oblasti zaslužna je moja pro-fesorica iz osnovne škole Dra-gana Vučinić, a u srednjoj školi nastavio sam da se usavršavam pod mentorstvom profesorice fizike Ane Vujačić. Intenzivniji

rad počinje u Gimnaziji kada sam počeo da se takmičim i – eto rezultata“, veli Petar, koji je dotadašnji hobi – tenis zamije-nio bavljenjem naukom.

Kaže da ima dovoljno sna-ge i volje da fiziku vježba i po nekoliko sati dnevno, ali zbog drugih obaveza, za to odvoji sat, sat i po.

Naš sagovornik je mišljenja

za umrežavanje (DG Connect) Evropske komisije Robert Medlin, ministar nauke i teh-nologije Kanade Gari Gudijer, ministar nauke i tehnologije Indonezije Gusti Hata, Maroka Lansen Daudi, jedna od čelnih ljudi kompanije Huawei Tech-nology Seng Lifang i drugi.

Konferencija „EU Nauka: Globalni izazovi, globalna sa-radnja“ bila je izvanredna pri-lika za Crnu Goru da, prvi put nakon zatvaranja poglavlja 25. nauka i istraživanje, u direktnoj komunikaciji sa čelnim ljudima Evropske unije za ovu oblast, razmijeni mišljenja, dobije su-gestije i otvoreno razgovara o važnim strateškim pitanjima, planovima i budućim projek-tima.

O. Đ.

Istraživačka stanica „Lovćen“ nastala je iz potrebe za zna-čajnijim poboljšanjem nivoa naučne pismenosti učenika i stvaranja društvene svijesti koja bi podsticala kreativniji i inovativniji pristup u obrazo-vanju, posebno u vezi s prirod-nim naukama. Jedan od ciljeva bio je podizanje motivacije mladih talenata da se aktivni-je posvete izučavanju funda-mentalnih nauka i budu kon-kurentniji vršnjacima u svijetu.

O. Đ.

liječenju. Grafin, superlaki i super-

tanak materijal od uglјenika, sprovodi struju bolјe od bakra, a sto puta jači je od čelika, što ga posebno preporučuje za upotrebu u informacionim tehnologijama. Zato i nije slu-čajno što su uz istraživače s Kembridža partneri u ovom poslu stručnjaci finskog gigan-ta „Nokia“.

D. B.

stavlja nastavak Sedmog okvir-nog programa za istraživanje, tehnološki razvoj i ogledne aktivnosti FP7. Na ovaj način pomažemo cjelokupnom društvu da prepozna naš put ka društvu znanja i pozicionira nauku i znanje na vodeće mje-sto, koje im pripada. Novom Strategijom naučnoistraživač-ke djelatnosti 2012–2016. de-finisali smo smjernice u vezi s finansiranjem. Naravno, i one moraju biti usklađene s prepo-rukama EU“, istakla je ministar-ka Vlahović.

„Glasnik“ obavještava čita-oce i o kampanji za povećanje domaće proizvodnje i una-pređenje kvaliteta domaćih proizvoda, kao i o projektu iz-gradnje žičare Kotor–Lovćen–Cetinje. Promovisan je i elek-tronski registar licenci, čija je internet adresa www.licenca.me, a zabilježena je i pośeta ambasadora Egipta Privrednoj komori.

V. d. glavna i odgovorna urednica časopisa je Milka Pi-žurica.

Š. B.

da se u Crnoj Gori ne poklanja dovoljno pažnje talentovanim učenicima.

Više ulagati u talente

„Znanje je kategorija koja se mora više cijeniti, ali takođe moram reći da je položaj na-darenih đaka počeo da se po-pravlja. Potrebno je povećati kontinuirana ulaganja u nauč-ne projekte, otvoriti istraživač-ke centre, pokrenuti projekte od državnog interesa, tj. dati ljudima priliku da rade u svojoj struci i da pošteno žive od svog rada“, ukazuje Petar.

On naglašava da su loši uslovi za izvođenje eksperime-nata.

„Kod kuće mogu da radim zadatke, ali ne i eksperimente. Školske laboratorije su vrlo oskudne, i tu ne možemo go-voriti o bilo kakvim ozbiljnim pripremama za takmičenja. Naravno, imam veliku podrš-ku porodice, profesora, kao i stručnih saradnika Prone, ali

ono što je ipak najbitnije jeste da sami imate volju za rad i učenje“.

A Petra će volja i želja za znanjem odvesti na neki od svjetskih univerziteta, uz uslov da obezbijedi stipendiju, ili će osnovne studije završiti u Pod-gorici, a magistraturu ili dokto-rat u inostranstvu.

O. Đuričković

PODIZANJE MOTIVACIJE: Učesnici i organizatori

„Nagradu sam doživio kao priznanje mog dosadašnjeg skromnog doprinosa naučnoj misli u Crnoj Gori. Takođe, ona je dokaz da crnogorsko društvo počinje da pravi zaokret ka vrijednostima koje bi u budućnosti mogle postati okosnica privrednog razvoja“, kaže Petar Tadić

MARTAPRIL

25

Studentski parlament Uni-verziteta Crne Gore, u saradnji s Koordinacionim timom za implementaciju komunikacio-ne strategije o evroatlantskim integracijama Crne Gore i De-batnim klubom Fakulteta po-litičkih nauka „Agora“, u okviru projekta „Sigurni u budućnost“, organizovao je debatu na temu „EU i NATO, za i protiv“.

Naglašeno je da je potreb-no iskoristiti sve raspoložive mehanizme u cilju bolje, pot-punije i objektivnije informisa-nosti mladih ljudi o prednosti-ma evroatlantskih integracija kako bi se izbjegle česte zabu-ne i netačne informacije o sa-mom procesu, kao i kasnijem članstvu u EU i NATO. Rečeno je da je prednost EU i NATO de-mokratski način odlučivanja,

Atlantski savez Crne Gore, u saradnji s Ministar-stvom odbrane i Vojskom Crne Gore, prvi put obilje-žio je 4. april – dan kada je 1949. godine u Vašingtonu osnovan NATO.

U tržnom centru Delta siti građani su imali priliku da vide opremu i vještine vojnika, zatim izložbu foto-grafija o istorijatu NATO-a i razvoju Vojske Crne Gore. Izviđači su imali svoju pre-zentaciju, a organizovano je dobrovoljno davanje krvi (članovi Atlantskog saveza Crne Gore, pripadnici Voj-

SIGURNI U BUDUĆNOST PREZENTACIJA IZVIĐAČA,

DOBROVOLJNO DAVANJE

KRVI, PROGRAM ZA

NAJMLAĐE

Studentska debata na Fakultetu političkih nauka: EU i NATO – za i protiv

Atlantski savez Crne Gore, Ministarstvo odbrane i Vojska Crne Gore obilježili dan osnivanja NATO-a

Naglašeno je da je potrebno iskoristiti sve raspoložive mehanizme u ciljubolje, potpunije i objektivnije informisanosti mladih ljudi o prednostimaevroatlantskih integracija

jak bezbjednosni sistem, kao i mogućnost korišćenja prava na veto, te ekonomska dobit koja se ostvaruje ulaskom na tržište zemalja članica NATO, saopšteno je iz Koordinacio-nog tima.

Debati, koja je okupila više od 50 studenata Univerziteta Crne Gore, prisustvovalo je i nekoliko inostranih akadema-ca koji se, u okviru programa studentske razmjene, školuju u Crnoj Gori.

Astamur Daurovič iz Ukra-jine, koji pohađa master studije na FPN, govorio je o odnosu NATO-a i Ukrajine koji je, s ob-zirom na njen strateški polo-žaj između Istočne i Zapadne Evrope, veoma važan u izgrad-nji mira i stabilnosti evroatlant-skog područja. Ključni aspekt

ske Crne Gore, kao i drugi građani koji su se u tom momentu našli u Delta si-tiju). Takođe je upriličen i program za najmlađe.

Istim povodom, u ka-sarni „Milovan Šaranović“ u Danilovgradu organizova-na je vježba članova Atlant-skog saveza s vojnicima iz Crne Gore.

„U dosadašnjem djelo-vanju Vojska Crne Gore je pokazala izuzetnu koope-rativnost, ali i sposobnost i spremnost da odgovori ve-oma zahtjevnim zadacima. Reforma sektora odbrane

partnerstva leži u pomoći NA-TO-a i ostalih zemalja članica ukrajinskim nastojanjima u sprovođenju reformi, veoma značajnih za evroatlantske as-piracije Ukrajine. Takođe, on je s kolegama podijelio bezbjed-nosne rizike koji su prisutni u njegovoj zemlji, kao i dosadaš-nja zapažanja o crnogorskom obrazovnom sistemu.

Zaključeno je da treba na-staviti organizovanjem sličnih aktivnosti u cilju afirmisanja dijaloga o evroatlanskim inte-gracijama i povećanja stepena informisanosti studenata o ovoj temi kako bi se na osno-vu jasnih argumenata, kroz konstruktivne debate, izgradi-lo mišljenje o samom procesu evroatlanskih integracija.

O. Đ.

je u toku i napredak je evi-dentan, ali još mnogo toga treba uraditi da bi Vojska, ali i cijeli sektor odbrane bio spreman za članstvo u euroatlantskoj porodici“, naglasio je Savo Kentera, predśednik Atlantskog sa-veza.

Pomoćnik ministra od-brane Ivan Mašulović kazao je da je ovo bila prilika da se građanima približi značaj Vojske i Ministarstva odbra-ne, kao i njihova saradnja s Atlantskim savezom.

O. Đ.

POVEĆATI INFORMISANOST STUDENATA: Učesnici debate

Prezentacija opreme i vještina u tržnom centru Delta siti POVEĆATI INFORMISANOST STUDENATA: Učesnici debate

Cilj svake države jeste da svojim građanima osigura bezbjednost. Tako i naša dr-žava nastoji da nam omogući bezbjedno okruženje za eko-nomski, kulturni i socijalni pro-gres. Bezbjednost naše zemlje zahtijeva proračunatu i nepo-grešivu akciju. Crna Gora je uvi-jek bila geografski mala zemlja, ali je upravo hrabrost bila ta koja ju je činila velikom. Pono-sito smo se odupirali najezda-ma okupatora i nikad nijesmo gasili vječni plamen slobode. Uvođenjem profesionalne voj-ske, čiji dio učestvuje u ISAF misijama i time doprinosi uku-pnoj globalnoj bezbjednosti, postajemo zapaženi u svijetu. Takođe, svojoj bezbjednosti doprinosimo i ubrzanim NATO

integracijama. Pristupanje ovoj moćnoj organizaciji, s jedne strane, podrazumijeva ispunja-vanje određenih finansijskih zahtjeva i učestvovanje u mi-rovnim i humanitarnim akcija-ma; s druge strane, učlanjenje doprinosi političkom, ekonom-skom, ekološkom i bezbjedno-snom napretku članice.

Demokratija, vladavina prava, poštovanje ljudskih i manjinskih prava i sloboda

Pristupanjem NATO-u sva-ka zemlja, pa tako i Crna Gora, dobija najbolju garanciju za sopstvenu bezbjednost. Sa-

mostalno djelovanje ili prokla-movanje vojne neutralnosti, u svijetu u kojem sveprisutnost globalnih problema, prijetnji i

izazova zahtijeva brzu, odluč-nu i zajedničku akciju, nijesu djelotvorna niti dugoročno održiva rješenja. Pogotovo ne u našem slučaju – isuviše smo mali i nedovoljno bogati. Ula-

zak u NATO predstavlja najbolji i najpouzdaniji pokazatelj ne samo dostignutog ekonom-

skog, već i demokratskog ra-zvoja jedne zemlje. To znači da članica NATO-a može biti samo zemlja koja dijeli, promoviše i brani iste vrijednosti koje NATO zastupa. Vrijednosti na kojima je, uostalom, i uteme-ljen današnji svjetski poredak: demokratiju, vladavinu prava, poštovanje ljudskih i manjin-skih prava i sloboda.

Treba raditi na razvijanju svijesti o tome kako je potreb-no misliti globalno a djelovati lokalno. Osnovni razlog skep-tičnosti naših građana o ula-sku u NATO jeste nedovoljna informisanost. Zato bi trebalo organizovati tribine, javne promocije i prezentacije, kako bismo građane upoznali sa benefitima koje pruža ulazak u ovu krovnu organizaciju. Jed-na takva javna promocija bila je u našem gradu na trgu prije nekoliko godina. Smatram to

značajnim iskorakom na polju upoznavanja građana sa NATO savezom. Ipak, ne treba na tome stati.

Sloboda najsvjetlija zvijezda života

Sloboda je bila i ostala naj-svjetliji vladar „trona svjetsko-ga“, najsjajnija zvijezda životne beskonačnosti. Put do zvijezda je trnovit. Svaki korak ka slobo-di bio je praćen krvavim bor-bama i ratovima. Vodile su se bitke za osvajanje zvijezde koja se nekada činila tako daleko, tako nedostižno. To su činjeni-ce koje ne smijemo zaboraviti, ni dozvoliti vremenu da nam otrgne te stranice naše istorije. One moraju biti prisutne u na-

šoj sadašnjosti, da nas podsje-te kako su naši preci ostavljali živote da bismo mi danas bili slobodni. Ljudi mogu da žive u političkoj slobodi samo ako je izbore određenim žrtvama, i stiču je samo uz mnogo truda. Mi danas ne moramo voditi ratove, danas nam se pruža šansa da slobodu branimo di-plomatijom, dobrim međuna-rodnim odnosima i ulaskom u saveze kao što je NATO!

Crna Gora trenutno piše jednu od značajnijih stranica novije istorije. Budimo dio te stranice, ujedinimo se i doka-žimo da je svijet mnogo bliži i pristupačniji kada smo zajed-no. Zato, NATO savez je zlatna šansa Crne Gore. Ne propusti-mo je!

NATO SAVEZ ZLATNA ŠANSA CRNE GORE

Radoje Kandić, učenik IV-6 Ekonomsko-ugostiteljske škole Nikšić

Smatram da nacionalizam i rasizam ne smiju biti način života, a etničko porijeklo i religijska pripadnost nikako ne smiju biti mjerila čovjeka. Kroz Savez možemo dokazati i pokazati da smo svi isti i da svi imamo ista prava. Želim stabilan i bezbjedan međunarodni poredak

SANJA O BOLJOJ I MIRNIJOJ BUDUĆNOSTI: Radoje Kandić

NAJBOLJI ESEJI NA KONKURSU

„MOJA ZEMLJA, BEZBJEDNA ZEMLJA“

U ORGANIZACIJI ALFA CENTRA

Raspisivanje ovakvog konkursa je nastalo kao rezultat višemjesečnih aktivnosti ALFA Centra u srednjim školama u dvanaest crnogorskih opština. Razgovarajući sa srednjoškol-cima i profesorima o njihovim dilemama vezanim za odnose naše zemlje i NATO Saveza identifikovali smo određeni broj nedoumica koje smo u dijalogu razriješili, kazao je Aleksandar Dedović, direktor „Alfa centra“.

„Prosvjetni rad“ će objaviti tri najbolja eseja.

NAUČNA PUTOVANJA SU VEOMA

VAŽAN SEGMENT OBRAZOVANJA

Naša obaveza je i da školujemo i usavršavamo kadrove koji će nas sjutra predstavljati i koji će se spremni suočavati sa svim izazovima koji im se postave. I tu vidim veliku ulogu Alijanse. Odlazak naših studenata na usavršavanje u inostran-stvu, posjeta važnim evropskim i svjetskim institucijama uveli-ko bi doprinijela profesionalnom usavršavanju i sticanju novih iskustava. Porazna je činjenica da veoma mali broj građana Crne Gore posjeduje pasoše, a još manji broj je ikada napustio granice države. Naučna putovanja su veoma važan segment obrazovanja, a tu je, takođe, uloga NATO-a zaista velika.

NATO DONOSI SAZNANJE DA SE

NEĆE PONOVITI DEVEDESETE

Šta mi to NATO donosi? Donosi mi osjećaj sigurnosti i be-zbjednosti – saznanje da se neće ponoviti devedesete, da mogu bezbrižno da uživam u putovanjima po regionu, po Evropi, po cijelom svijetu, u šta sam se uvjerio na skorašnjoj maturskoj ek-skurziji. Donosi mi bolji standard i ljepše uslove življenja. Donosi mi slobodnije i otvorenije društvo, spremno na nove ideje i uva-žavanje različitosti. Izaziva osjećaj ponosa što sam građanin ze-mlje koja odlučuje samostalno o svojoj budućnosti, zemlje koja na ravnopravnim osnovama sa mnogo većima i jačima od sebe promoviše i štiti mir u svijetu. Garantuje mi stabilnu, moderno uređenu državu uključenu u globalna dešavanja, što je vrlo zna-čajno za mlađe generacije, čiji sam i ja pripadnik, koje sanjaju o boljoj i mirnijoj budućnosti.

EVROPSKE I EVROATLANTSKE INTEGRACIJE

MARTAPRIL

26

KULTURA

Piše: Nikola Racković

Vujadin Jokić pripada redu istaknutih jugosloven-skih filozofa druge polovine XX vijeka. U filozofsku litera-turu unio je nove teme, pri-stupe i podsticaje. U filozofiji su ga najviše privlačile, i do njih je najviše držao, ideje i stavovi koji u sebi sadrže otvorenost: otvorenost ka drugom i drugačijem, otvo-renost prema budućnosti. Fi-lozofski opus Vujadina Jokića od značaja je za budućnost filozofskog mišljenja. Otuda njegovo djelo zaslužuje po-sebnu pažnju.

Vujadin Jokić rođen je u Veliki (Plav) 1928, preminuo je u Beogradu 1986. godine. Umro je ne napunivši 60 go-dina života, dakle u vrijeme kada se, smatrali su Stari Grci, dostiže vrhunac (akme) stva-ralaštva. Živio je u skladu sa svojom filozofijom, na druge i drugačije vidove življenja nije pristajao.

Gimnaziju je učio u Peći i Beranama, a učiteljsku ško-lu u Sarajevu. Diplomirao je na Filozofskom fakultetu (filozofska grupa) u Sarajevu 1956. godine. Doktorirao je iz estetike, 1970. u Beogradu. Bio je univerzitetski profesor

OPUS OD ZNAČAJA ZA

BUDUĆNOST FILOZOFSKOG

MIŠLJENJANe postoje pitanja značajna za filozofiju i njeno razumijevanje o kojima Vujadin Jokić nije raspravljao i o njima davao svoje viđenje. S uvažavanjem i razumijevanjem odnosio se prema filozofskim pravcima, školama, strujama, ali se nijednoj nije priklonio; pripadao je filozofiji i onome što čini njenu suštinu

PORTRETI CRNOGORSKIH FILOZOFA XX VIJEKA:Vujadin Jokić

GDJE JE PRISUTNO MIŠLJENJE, TU JE I FILOZOFIJA: Vujadin Jokić

ONTOLOGIJA, GNOSEOLOGIJA,

ANTROPOLOGIJA

Pitanje „Šta je filozofija?“ uvijek je otvoreno. Jo-kić ističe da je filozofija jedina oblast ljudskog duha koja se sama za sebe uvijek pita i sama sebe dovodi u pitanje. Otuda je, smatra on, smisao traženja de-finicije filozofije u stvari razmišljanje o suštini svake filozofije. Jokić zaključuje: filozofija se određuje filo-zofiranjem, preko filozofiranja pronalazimo filozofiju i određujemo filozofiju. Filozofija se ne može izlagati na školski način tako što bi se dala jedna objašnjava-juća rečenica o pojmu ’filozofija’. Kad je o definisanju filozofije riječ, radi se o traženju ideje jedne filozofije. Filozofija je, naglašava Jokić, od svojih početaka po-stavila pitanje odnosa čovjeka i totaliteta. To je ostalo kao osnovni predmet filozofije, tj. univerzalnost tog odnosa.

Jokić filozofiju određuje kao ljudsku duhovnu aktivnost koja se bavi pitanjima bitka i ljudske akci-je, pitanjima postojećeg i ljudske biti u tom posto-jećem. Ona je, precizira dalje Jokić, uvijek trostruke prirode: ontološke, gnoseološke i antropološke.

Za filozofiju je bitnija cjelina, cjelovitost. To važi i za odnos prema filozofiji. Tako V. Jokić, raspravljajući o bilo kom filozofskom pitanju važnom za uvođenje u filozofiju, razmatra ga cjelovito dajući sistematičan i sintetičan pregled rješenja tog pitanja kroz istoriju filozofije.

VUJADIN JOKIĆ

REČI

Srećna saglasjaKoja veliki vrebaju

Ono što deca izuste lakoćomOno što gradi i čuva kulture

Rad reči je radKojim duh tka materiju

Zato je nebo najveća rečitostNebo kazuje i delo ruku

Reči su kazivanja vaseljene Zato je pesma najveće veselje reči

(Iz zbirke "Principi opstanka",

Plav, 1986)

za predmete Filozofija XX vijeka i Estetika. Predavao je na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu, Filo-zofskom fakultetu u Prištini i Filozofskom fakultetu u Nikšiću. Pored toga, bio je urednik časopisa Književna kritika (Beograd) koji je tre-tirao složenu problematiku odnosa filozofije i književno-sti, i imao je posebno mjesto u jugoslovenskoj književno-kritičkoj periodici.

Studije, rasprave, osvrte, članke, prikaze objavljivao je u jugoslovenskim perio-dičnim (serijskim) publikaci-jama, a publikovao je i više monografskih djela. Tretirao je brojna filozofska pitanja. Posebno se bavio filozofijom Serena Kjerkegora, Martina Hajdegera, o kojima je obja-vio posebne studije, kao i o Marksovom viđenju um-jetnosti. Autor je opsežne i u jugoslovenskoj literaturi jedinstvene studije o odno-su filozofije i poezije (1986), koja je objavljena nepo-sredno pred njegovu smrt. Jokićev opus dopunjuju Fi-lozofske i književno-kritičke rasprave (1975) i Razmeđa savremene filozofije (1981).

Međa i razmeđe

U Filozofskim i književ-no-kritičkim raspravama razmatra pitanja kao što su: logika umjetničkog stvara-nja, umjetničko određenje čovjeka, čovjek u Hegelo-vom filozofskom sistemu, nesporazumi oko mudrosti i zabluda filozofije, Epikurova filozofija zadovoljstva, filozo-fija običnog jezika, značenje genijalnosti u sistemu Kanto-ve estetike, dometi i moguć-nosti komparativne estetike,

mogućnosti estetike čistog objektivnog duha i dr.

I Razmeđa savremene filozofije raznorodnog su sadržaja; dominiraju pitanja: filozofija ja, filozofija cogita, raskid sa filozofijom sistema, pojam egzistencije u filo-zofiji Kjerkegora i Jaspersa, ključni pojmovi Kjerkego-rove filozofije u savremenoj filozofiji, transcendentalna filozofija od Kanta do Huser-la, transcendentalna analiza svijesti: Kant – Huserl, teorija istine: Brentano, Huserl, Haj-deger; Huserlova i Sartrova fenomenologija, Huserlova i Merlo–Pontijeva fenomeno-logija, Hajdegerova misao, Marks i Hajdeger. Razmeđa savremene filozofije u stvari su autorovo ukazivanje na međuveze onog dijela savre-mene zapadne filozofije koji se smatra otvorenim filozof-skim mišljenjem za mnoge puteve, ali i stranputice, kako je to sam autor formulisao. Već na početku knjige odre-đuje ključne pojmove: međa i razmeđe. Međa uokviruje, zatvara. U filozofiji je međa

misao bez veće mogućnosti za korespondenciju, misao bez budućnosti. Nasuprot tome, razmeđe znači ra-sturenu među, otvorenost, neuokvirenost. Jokić dalje precizira: razmeđe u filozofiji je misao koja omogućava ko-respondenciju i koja je okre-nuta budućnosti. Filozofija razmeđa prethodnu misao koristi da bi svoju otvorila za buduće mišljenje. Ona je, za-ključuje Jokić, na neki način put u buduće mišljenje.

Njegov Uvod u filozofiju (drugo izd., 1989) nije nastao

po uzoru na već postojeća djela istog sadržaja i namje-ne. Knjigom su obuhvaćeni i naznačeni najznačajniji problemi i najvažnija pitanja uvođenja u filozofiju. Autor prvo razmatra pitanje: šta je filozofija? Zatim ispituje od-nos filozofije i drugih oblasti duha (filozofije i nauke, filo-zofije i ideologije, filozofije i religije, filozofije i umjetno-sti, filozofije i politike, filo-zofije i političke ekonomije; zatim odnos teorije i prakse). Analizira temeljne pojmove filozofije (bitak i biće, logos, ideja, supstancija, objekt–su-bjekt, iskustvo, razum, um). Na kraju ukazuje na otvara-nje kao bitno svojstvo filo-zofskog mišljenja.

Filozofija ne smije biti ravnodušna

Cilj Jokićevog izlaganja nije da pruži precizne i tačne odgovore, već da podstakne na traganje za adekvatnim odgovorima, a to i jeste svr-ha filozofiranja, ne gubeći iz vida specifičnost predmeta

kojim se ova oblast bavi. Kakve su perspektive filo-

zofije i filozofskog mišljenja? Kakva je budućnost filozofi-je? V. Jokić naglašava da su istorijske i duhovne nužnosti filozofiranja trajne. Filozofija je misao vremena, ali u isto vrijeme i borba protiv tog vremena s ciljem da se dođe do boljeg i naprednijeg. Filo-zofija je jedina oblast duha koja ne smije biti ravnodušna, smatra Jokić.

Ukazuje na to da je put u filozofiju veoma dug i težak. Na kraju zaključuje: „Najop-

štije rečeno, filozofija se mora znati, ona se mora osjetiti, i ona se mora živjeti.“

U studiji Filozofija i po-ezija polazi od stava da su filozofija i poezija jedno, isto, a istost shvata kao temeljnost uma čovjeka, njegovog logo-sa i istine – logosa kao istine i istine kao logosa. Filozofsko i poetsko su temeljno, bitno pitanje i temeljni bitni od-nos. Filozofija, zaključuje, nije naučna disciplina, neki dio duha, uma, već duh i um sami u svojoj cjelini; filozofsko naj-prije obuhvata sve ljudsko. Isto tako, pjesništvo, poezija, nije jedna forma umjetnosti, već nešto po čemu sva umjet-nost jeste. Poezija kao poezis otkriva po čemu bića jesu. Po-ezija svemu otkriva svijetlo.

Poezija i filozofija su vje-štački odvojene oblasti duha. Jedinstvo filozofije i poezije vidi u tome što poezijom ono što jeste, u čovjeku i preko čovjeka, dolazi do riječi, čime biva prisutno u svojoj mo-gućnosti za čovjeka. S druge strane, poezija razotkriva biće i bitak uopšte.

Jokić misli da je poetsko djelo duhovna usmjerenost i da preko svog izraza pokuša-va dokučiti bitak, tj. ono naj-suštastvenije u bitku, njego-vo biće; poetsko razmišljanje o biću bitka. Dalje smatra da je filozofija svugdje gdje je prisutna misao. Gdje je prisut-no mišljenje, tu je i filozofija.

Otvorenost prema drugom i drugačijem

Filozofija i pjesništvo drže nas u vječitoj budnosti i znanju da još nijesmo kod

onoga do čega nam je uvijek stalo. I filozofija i pjesništvo se razvijaju i postoje ne kao posredovanje, već kao vječi-to traženje.

Zaključuje da je filozofija u poeziji na svom izvoru, kao što je poezija u filozofiji na svom izvoru. Istost i jedinstvo filozofije i poezije i njihovu međusobnu povezanost na-lazi u: 1. filozofiji i poeziji kao čuđenju, 2. filozofiji i poeziji kao pitanju, 3. filozofiji i po-eziji kao sumnji, 4. filozofiji i poeziji kao istini, 5. filozofiji i poeziji kao kritici, 6. filozofiji i poeziji kao prekoračenju i 7. filozofiji i poeziji kao nadi. Jokić ukazuje na to da filozo-fija i pjesma ne mogu početi kad ko hoće, već onda kad je neko na samom izvoru i biti istorije i svijeta.

Pokazuje se, dakle, da ne postoje pitanja značajna za filozofiju i njeno razumijeva-nje o kojima Vujadin Jokić nije raspravljao i o njima da-vao svoje viđenje.

S uvažavanjem i razumi-jevanjem odnosio se prema filozofskim pravcima, škola-ma, strujama, ali se nijednoj nije priklonio; pripadao je filozofiji i onome što čini nje-nu suštinu. Jokić se priklanja onim filozofskim stanovišti-ma koja su otvorena prema drugom i drugačijem, koja znače podstrek razvoju filo-zofskog mišljenja. Jokić se ne zaustavlja na određenoj tvrdnji, pitanjima otvara i usmjerava misao prema no-vim rješenjima i drugačijim mogućnostima.

MARTAPRIL

27

KULTURAAntologija „Prosvjetnog rada“ROBERT GREJVZ

PALJBA U ZORU

Topovi s mora okomiše se na nas:Zgusnuti dim nas ljulja u kazamatuI krik na smrt osuđenih se izvija.Mi brojimo i pozdravljamo svaki nov i težakPotres – orobljeni čekamo izbavljenje.

Posećuju nas anđeli s kosom divlje vatreKoji su nas u snu ohrabrivali noćasDok smo ležali okovani, Smeju nam se kad smo budni – naša lica Tako su zgrčena nadom da suze kaplju.

Preveo Miodrag Pavlović

Robert Grejvz (1895–1985) široj čitalačkoj publici poznat je prije svega kao pisac romana s antičkim i mitološkim motivi-ma – „Zlatno runo“, „Ja Klaudi-je“, „Kralj Isus“. Njegova poezija, strogo probrana i štampana u „Sabranim pjesmama“ 1948, 1959, 1961. i 1975. bila je go-tovo zaboravljena, a što je na kraju ipak dobila mjesto koje joj pripada, dobrim dijelom zasluga je i postmodernističkog naraštaja vodećih engleskih pjesnika – Larkina, Teda Hjuza, Toma Gana…

Priredio Nebojša Knežević

Na śednici Koordinacio-nog odbora za organizaciju proslave 200 godina od rođe-

U okviru obilježavanja 200 godina od rođenja Petra Dru-gog Petrovića Njegoša, na Uni-verzitetu Donja Gorica rektor prof. dr Veselin Vukotić održao je predavanje na tribini „Njegoš na UDG-u“.

On je naglasio da je „oču-vanje Njegoševog duha, misli, ideja i poruka, kao i stvaralač-kog duha istorije, put našeg opstanka u budućem global-nom svijetu“. Vukotić je rekao

Prvu i treću nagradu na ovogodišnjim, 35. "Limskim večerima dečje poezije" osvo-jili su učenici iz Crne Gore – Di-mitrije Vlahović, 8. razred OŠ „Olga Golović“, Nikšić, i Monika Vujisić, 9. razred, OŠ „Dušan Korać“, Bijelo Polje, dok su Azra Mehonjić, 9. razred OŠ „Marko Miljanov“ iz Bijelog Polja i Miloš Franović, 7. razred OŠ „Narodni heroj Savo Ilić“, Kotor, podijelili

Svake godine na proljeće u svijetu se organizuju Dani frankofonije. Frankofonija u Crnoj Gori ove godine je posvećena temi o životnoj sredini. Tim povodom udru-ženje „Avenir“ iz Herceg No-vog organizovalo je izložbu o istoriji sito-štampe. U dvo-rani „Park“ održana je pozo-rišno-muzička predstava „Pa-riz kroz priču, pjesmu, igru...“ Posebnu draž manifestaciji dala je izložba „Šume i ljudi“ Fondacije „Gud planet“, koju su činile najljepše fotogra-

Tri ravnopravne tradi-cionalne godišnje nagrade Udruženja likovnih umjetni-ka Crne Gore „Milunović, Sti-jović, Lubarda“ pripala je ove godine Rajku Todoroviću, Tijani Gordić i Željku Reljiću.

Rajku Todoroviću nagra-da je pripala za crtež „Jedan trenutak oca tri sina“, Željku Reljiću za skulpturu „Riba“ i Tijani Gordić za sliku „Tri kapi sunca“. Njihovi radovi pred-stavljeni su na tradicional-noj 68. izložbi ULUCG, koja je otvorena u Umjetničkom paviljonu u Podgorici.

„Ova izložba predstavlja preśek likovnih izraza u Crnoj

SLIJEDI PREDSTAVLJANJE

PROGRAMA JAVNOSTI

OČUVANJE NJEGOŠEVOG

DUHA – PUT NAŠEG

OPSTANKA

ČETIRI NAGRADE ZA CRNU GORU

U ZNAKU ZAŠTITE

ŽIVOTNE SREDINE

LAUREATI

GORDIĆ, RELJIĆ

I TODOROVIĆ

Koordinacioni odbor za organizaciju proslave 200 godina od rođenja Petra II Petrovića Njegoša

Prof. dr Veselin Vukotić održao predavanje u okviru tribine „Njegoš na UDG-u“

Na ovogodišnjim "Limskim večerima dečje poezije" u Priboju

Dani frankofonije u Crnoj Gori

Dodijeljene godišnje nagrade ULUCG

Sa śednice u zgradi Vlade

DECENIJAMA PODSTICAJ MLADIM POETAMA: Učesnici i gosti manifestacije

nja Petra II Petrovića Njegoša, kojoj je predśedavao predśed-nik Vlade Milo Đukanović, uče-

da UDG pokušava da hiljada-ma mladih bude most između duha i vremena rođenja Petra Petrovića Njegoša i duha koji je u temeljima novog mileniju-ma. Njegoš je, smatra Vukotić, bio prvi globalizator u moder-nom smislu te riječi.

Na tribini je prof. dr Novak Kilibarda govorio o sličnosti iz-među Njegoša i Homera, a os-novna je u tome što su obojica pisali o istorijskim događajima

nagradu za najvedriju pjesmu. Druga nagrada pripala je Te-odori Cvetanović, 8. razred iz Babušnice (Srbija), a za najma-štovitiju pjesmu Vasiliju Kadiću, 7. razred iz Kragujevca. Tako je odlučio žiri (Tode Nikoletić, đečji pjesnik, Nataša Ivanović, novinar „Prosvetnog pregleda“ iz Beograda, i Jovanka Vukano-vić, urednik u listu „Prosvjetni rad“ iz Podgorice), proglasivši

fije šuma iz cijelog svijeta. Bio je to poziv svima da, kroz ljepotu slika i tekstova koji ih prate, razmisle o važnosti zaštite šuma kao najvažnijeg prirodnog resursa.

Dane frankofonije obi-lježili su i muzički nastupi francuske alternativne grupe „Negr vert“ u KIC-u „Budo To-mović“, zatim ciklus filmova na TVCG francuskog reditelja novijeg talasa Erika Romera, potom nastup crnogorskog pijaniste Bojana Martinovića u čast francuskog kompozi-tora Fransisa Pulenka. Stu-denti Fakulteta umjetnosti UDG predstavili su se istim povodom reklamnim spo-tom koji povezuje ekologiju i francusku kulturu. Učenici

Gori koji se kreću od konzer-vativizma do modernosti i uvijek odražava ukupnost umjetničkih kretanja u našoj zemlji“, rekao je Todorović na otvaranju izložbe.

Igor Rakčević, predśed-nik ULUCG, najavio je pro-jekat ove asocijacije čiji će pokrovitelj biti UNESCO, a okupiće značajna profesi-onalna udruženja likovnih umjetnika jugoistočne Evro-pe. Projekat će, naglasio je Rakčević, „dati jedan novi impuls oživljavanju zajed-ničke priče između svih nas“.

J. Vk.

snici su se upoznali s prijedlozi-ma projekata koje su dostavile institucije.

za koje kritička istorija ne pri-

znaje da su se desili.

Na UDG će tokom čitave

godine biti organizovana pre-

davanja, tribine, debate, reci-

tali, takmičenja i druge manife-

stacije povodom obilježavanja

200 godina od rođenja Petra

Drugog Petrovića Njegoša.

O. Đ.

njihove pjesme najboljim iz-

među 836 radova učenika od

V do VIII razreda iz 45 mjesta

Crne Gore i Srbije, pristiglih na

Muzičke škole „Vasa Pavić“

izveli su 12 kraćih kompozici-

ja Kloda Debisija. U čast Dana

frankofonije, u više crnogor-

skih gradova prikazano je

nekoliko francuskih filmova

o zaštiti životne sredine i po-

sljedicama naglih klimatskih

promjena u svijetu. Na istu

temu mladi Berana osmislili

su spot, dok je u KIC-u „Budo

Tomović“ održano takmiče-

nje u frankofonskom slobod-

nom scenskom izrazu. Dani

frankofonije označeni su i

projekcijom filma „Home“

Jana Artusa Bertnara, kao i

nizom drugih manifestacija.

J. Vk.

Riječ je o ministarstvima kulture, prosvjete, nauke, kao i Crnogorskoj akademiji nauka i umjetnosti, Fondaciji „Petrović Njegoš“, Matici crnogorskoj, Prijestonici Cetinje i lokalnoj samoupravi.

Selekciju prijedloga i utvr-đivanje konačnog Nacional-nog programa za proslavu jubileja uradiće radni tim, a na-kon toga očekuje se predstav-ljanje programa javnosti.

Predśednik Koordinacio-nog odbora je premijer Milo Đukanović, a članovi su: prof. Branislav Mićunović, ministar kulture, prof. dr Sanja Vlahović, ministarka nauke, Slavoljub Stijepović, ministar prosvjete, akademik Pavle Pejović, profe-sor na Fakultetu likovnih um-jetnosti na Cetinju, akademik Radosav Rotković, istoričar i pisac, prof. dr Nataša Đurović, prorektor Univerziteta Crne Gore, akademik Đorđe Boro-zan, i dr Adnan Čirgić, direktor Instituta za crnogorski jezik i književnost. Sastanku su pri-sustvovali i Milan Roćen, glavni politički savjetnik predśednika Vlade, i Živko Andrijašević, sa-vjetnik predśednika Vlade za nacionalnu politiku, koji će na prijedlog predśednika Đuka-novića postati članovi Koordi-nacionog odbora.

O. Đ.

Nagrade za finaliste ovogodišnjih "Limskih večeri deč-je poezije" obezbijedili su: pribojski Dom kulture i OŠ „Vuk Karadžić“, kao i „Estours“ iz Priboja. Dobitnike nagrade za najvedriju pjesmu darivao je „Prosvjetni rad“, a za najma-štovitiju – „Prosvetni pregled“.

ovogodišnji konkurs.Pohvale za zapažene pje-

sme dobilo je deset učenika, a i tri mentora: Renata Kuč, pro-fesorica OŠ „Marko Miljanov“, Bijelo Polje, Branka Radović, OŠ „Sutjeska“, Podgorica, i Nataša Kosanović, OŠ „Petar Kočić“, Inđija.

Na finalnoj večeri ove tradicionalne smotre đečjeg poetskog stvaralaštva nastu-pio je pjesnik Boško Lomović iz Gornjeg Milanovca, dok su drugog dana Limskih večeri njeni finalisti imali susret sa svojim vršnjacima u pribojskoj OŠ „Vuk Karadžić“.

Priboj na Limu, koji već 35 godina okuplja mlade pjesnič-ke talente, bio je svjedok pje-sničkih početaka i odrastanja danas poznatih đečjih pjesnika u Crnoj Gori i u Srbiji, odnosno nekadašnjoj Jugoslaviji.

J. Vk.

MARTAPRIL

28

KULTURA

PRVA KNJIGA CRNOGORSKE

KNJIŽEVNOSTI ZA ĐECU

Podśećanje: Krajem novembra 1951. godine na Cetinju je objavljena „Dioba Šunjine družine“ Milenka Ratkovića

Krajem novembra 1951.

godine izašla je iz štampe

„Dioba Šunjine družine“ Mi-

lenka Ratkovića, prva knjiga

za đecu u Crnoj Gori. Ovaj

prvijenac kritika je dočekala

Doba kada su pioniri bili pioniri pisanja za pionire

s dobrodošlicom. Prvi prikaz

u „Pobjedi“ objavio je Rado-

nja Vešović. U eseju „Deset

poslijeratnih godina književ-

nog stvaranja u Crnoj Gori“

(Stvaranje 9–10, 1956) nalazi

se i duhovita opaska Rado-slava Rotkovića: „1951. po-javila se Ratkovićeva 'Dioba Šunjine družine', 'Titov pio-nir' donio je bilješku o njoj, u kojoj se ispravno konstatuje da je to prva knjiga ove vrste kod nas. Tako se desilo da su takoreći sami pioniri bili pio-niri pisanja za pionire. Kao i u mnogim drugim literarnim radovima, mladi su i ovdje bili začetnici nečeg novog“.

Objavljivanje prve knjige bio je pravi podvig devetna-estogodišnjeg književnog početnika. Crnogorski mladi pisci prihvatili su je kao pri-znanje čitavoj toj generaciji. Pisci njegove generacije, pa i stariji, prve knjige objavili su 6-7 godina kasnije. O nji-hovim bezuspješnim nasto-janjima da prekorače prag izdavačkog preduzeća Milo Kralj je u „Pobjedi“ (15. de-cembra 1981) objavio tekst „Prva knjiga“: „...Jedan od nas ipak se osmjelio da taj prag preskoči. Bio je to Milenko Ratković koji nam je, inače diskretan i uvijek manje go-vorljiv od svih nas, saopštio, i to u povjerenju, da će mu biti

štampana knjiga tek onda kada je ona već bila i slože-na. Bila je to tanka, no tada za sve nas značajna knjiga za djecu 'Dioba Šunjine druži-ne'. Kažem značajna, jer smo mi tada još imali neko kolek-tivno generacijsko osjećanje, pa smo i štampanje te knji-žice prihvatili kao priznanje svima nama, čitavoj gene-raciji. Ja i svi drugi iz moje generacije sačekaćemo još po neku „debelu“ godinicu da se pojavimo svojim prvim knjigama, ja ponajduže“.

U znaku socrealističke poetičke doktrine

Kasnije je kritika uočila neke nedostatke ove pripo-vijetke. Novo Vuković je napi-sao: „Cijela naša književnost stvarana 50-ih i 60-ih godina bila je, manje ili više, u zna-ku socrealističke poetičke doktrine. Ratkovićev prvije-nac iz 1951. godine – duža pripovijetka „Dioba Šunjine družine – ima sve karakte-ristike pomenute poetike, s jedne strane, i početništva, s druge strane. Opšti zanos poratnog svijeta i naivistička vjera u socijalistički model, glorifikacija kolektivnog, združenog života i težnja ka formiranju novog tipa đeteta, a sve to srijećemo u rečenoj pripovijeci – djeluje kao požutjeli dokument o jednom vremenu za koje se skoro zaboravilo da je naše. Za utjehu Ratkoviću može da posluži činjenica da su tada pisali tako, ili gotovo tako, mnogi afirmisani pisci.“

Knjiga „Dioba Šunjine družine“ štampana je u im-pozantnih šest hiljada pri-mjeraka i odmah upućena

svim knjižarama na srpskohr-vatskom području. Mladi au-tor tada nije bio svjestan da je postao utemeljivač crno-gorske književnosti za đecu. O objavljivanju te knjige Mi-lenko Ratković je zapisao:

Danilo Kiš nije mogao doći do riječi

„Rukopis duže pripovi-jetke ,Dioba Šunjine druži-ne, odnio sam Ratku Đuro-viću, direktoru Izdavačkog preduzeća 'Narodna knjiga'. Kao književni početnik, sa tremom sam pričao i za-molio ga da mi kaže svoje mišljenje o mom rukopisu. Nijesam ni pomišljao da bi to djelo moglo biti štampano i posebnom izdanju, budući da do tada u Crnoj Gori nije bila štampana nijedna knjiga za đecu, a đečja literatura je nipodaštavana. Ratko me je gostoprimno dočekao u svom stanu, ležeći na kre-vetu gdje se rvao sa svojom dugotrajnom bolešću. Bio je govorljiv i duhovit, svestrani kulturni stvaralac i živa en-ciklopedija. Zadržao je moj rukopis i pozvao da dođem sjutradan. Pri ponovnom susretu prijatno me je izne-nadio riječima: 'Ovu lijepu pripovijetku za pionire ja ću objaviti u posebnoj knjizi'.

Rukopis je lektorisao istaknuti crnogorski pjesnik Aleksandar – Leso Ivano-vić, a Filo Filipović, istaknuti crnogorski slikar, uradio je ilustracije. Kada je knjiga štampana, Klub mladih pi-saca je organizovao njenu promociju. U redakciji 'Po-bjede' na Cetinju okupilo se dvadesetak mladih pisaca, među kojima: Marko Đono-vić, Kosta Konstantinović, Drago Vujanović, Božo Bula-tović, Vasko Ivanović, a došla su i dva gimnazijalca: Pavle Đonović i Danilo Kiš. Milen-ko Ratković kaže da nije bilo stolica za njih najmlađe, pa su stajali na nogama, prislo-njeni na redakcijski sto. „Da-nila Kiša često sam viđao kod Cetinjskog manastira, gdje je hodajući učio lekcije ili čitao knjige. Jednom se zaustavio i rekao: 'Namjeravao sam da i ja nešto kažem o Šunjinoj družini, ali nijesam mogao doći do riječi'“, priśeća se Ratković.

Treba reći da su mladi či-taoci prihvatili djelo koje ubr-zo doživljava i dramatizaciju na talasima Radio Titograda, ponovljenu nekoliko puta, a u novinama i časopisima s razumijevanjem se pisalo o Ratkovićevom prvijencu.

U. P.

NAGOVJEŠTENJE RATKOVIĆA IZ

NJEGOVIH NAJBOLJIH PROZA

Dragoljub Jeknić je uočio i neke vrijednosti u pripo-vijeci, koje će kasnije doći do punog izraza u književnom stvaranju Milenka Ratkovića: „Dioba Šunjine družine“ ipak ne stoji kao crna ili prazna tačka na Ratkovićevom literarnom početku. Čini mi se da je ta knjiga upravo i ta koja je zakazala, nagovijestila nekim svojim momen-tima Ratkovića, onog Ratkovića iz njegovih najboljih proza. Opserviranje činjenica realnog svijeta, zbilja sva-kodnevnice, odsustvo humornog viđenja stvarnosti i bića, usredsređenost na scenski način pripovijedanja, na događaj kao osnovnu polugu i pokretača stvaralač-kih potencijala, slikanje i preslikavanje sa velikog platna poznatog životnog ambijenta, reporterska detaljistička brižljivost i nemarnost, pedantnost i preciznost hroniča-ra, odsustvo vremena za račun bliskih i prepoznatljivih trenutaka, neprilagođenost lirskim treptajima u jeziku, težnja za lakoćom i dopadljivošću, za bilo čitalačkih moći uživljavanja, percepcije, sve je to uočljivo u ovoj prvoj pripovijeci gotovo onako kao i u njegovom ukupnom pripovjedačkom djelu koje dolazi kasnije, sve do pojave romana „Školjka iz zavičaja“.

Prva crnogorska berza iz oblasti kulture, održana u Podgorici, okupila je brojne predstavnike biznis-sektora i oko 30 nevladinih organiza-cija iz sfere kulture. Projekat, koji je pokrenuo NVO Kul-turni centar „Hladna uvala“, realizuje Centar za razvoj nevladinih organizacija, a fi-nansira Evropska unija. Među tridesetak predstavnika iz bi-znisa i privrede bili su i oni iz Plantaža, Unije poslodavaca Crne Gore, Elektroprivrede,

Hor „Stanko Dragojević“ naše je najstarije kulturno-umjetničko društvo, s tradi-cijom dužom od 130 godina.

U Podgorici je 1880. godine osnovano društvo „Čitaonica“, koje je ima-lo pjevačku, tamburašku i dramsku sekciju. Pjevačka sekcija 1892. godine prerasta u Pjevačko društvo „Branko“, a u međuratnim godinama postaje dio KUD „Abrašević“. Nakon završetka Drugog svjetskog rata 1945. godine hor ponovo obnavlja rad u Titogradu i dobija ime po svom nekadašnjem članu, revolucionaru Stanku Drago-jeviću. Hor je imao kraću pa-uzu u radu od 2003. do 2009.

UMJETNIČKO TRŽIŠTE

JEDNAKO OSTALIM

IZLOŽBA AKVARELISTA

NASTAVAK USPJEŠNE

TRADICIJE

Prva crnogorska berza ideja iz kulture

Galerija „Sue Ryder“ u Herceg Novom

Hor KUD „Stanko Dragojević“ iz Podgorice

Univerziteta Donja Gorica, bankarskog sektora i drugih. Mirko Bošković, predśednik UO Kulturnog centra „Hlad-na uvala“, naglasio je da je ulaganje u kulturu „jedno društveno odgovorno poslo-vanje“ i da je to na neki način stvar prestiža. „Veza između biznisa i kulture najprirodnija je stvar na svijetu. Jačanjem ove veze privrednici sebi pri-bavljaju ugled i poštovanje, a kroz saradnju s umjetnicima trajno osiguravaju svoje ime i

godine. Već 2010. učestvuje na 45. muzičkom festivalu Mokranjčevi dani u Negoti-nu, a u aprilu 2011. na festi-valu A tempo u Podgorici, kao i na festivalu Kotor-art. Od osnivanja do danas hor je ostvario više od dvije hiljade koncertnih nastupa.

– Nakon pauze od ne-koliko godina vratili smo se radu. Ansambl ponovo po-prima novi karakter, što smo pokazali na 24. internacio-nalnim horskim svečanosti-ma u Nišu, đe je hor osvojio prestižnu nagradu za najbo-lje izvođenje kompozicije domaćeg autora. Polako ula-zimo u pravu formu izuzetno kvalitetnog amaterskog an-

ime svoje kompanije u istoriji jedne zemlje“, istakli su orga-nizatori.

Prva crnogorska berza ideja ima za cilj formiranje logističkog centra za sve or-ganizacije koje se bave kultu-rom, kao i da se ovim putem poveže biznis-sektor s ovim dijelom civilnog sektora, na obostranu korist. To će, zapra-vo, biti baza za sve one koji se bave ovim djelatnostima.

J. Vk.

Galatea Gallery organi-zovala je izložbu „Igra boje i svjetlosti“ u okviru programa Praznika mimoze 2013.

Izložbu je u galerijskom prostoru „Sue Ryder“ u Herceg Novom otvorio predśednik te Opštine Dejan Mandić.

Ovom prilikom predstav-ljen je veliki broj poznatih akvarelista s ovih prostora. Radovi obuhvataju period od 70-ih godina XX stoljeća do danas. Po njima se prepoznaje veoma razvijen sluh za ljepotu umjetničkog djela, radoznalost i ośećaj za estetsku vrijednost. U najvećem broju predstav-ljeni su oni umjetnici koji su svojim angažovanjem u ak-tuelnim evropskim umjetnič-kim tokovima, zasnovanim na iskustvima različitih pravaca, na autentičan način doprinijeli formiranju aktuelnog univer-zalnog umjetničkog jezika u Crnoj Gori.

Š. B.

sambla – kaže Ilija Dapčević,

dirigent.

U okviru manifesta-

cije DEUS, u KIC-u „Budo

Tomović“ u Podgorici, hor

je održao koncert pod di-

rigentskim vođstvom Ilije

Dapčevića i Zoje Đurović.

Izvedene su duhovne pra-

voslavne i katoličke kompo-

zicije, svjetovne, svatovske

šaljivke, te kompozicije Bora

Tamindžića.

Hor je 21. decembra na-

stupio i na Božićnom kon-

certu združenih horova u

CNP-u.

Lj. V. Seida Belegović: „Pariz“

MARTAPRIL

29

NE IZGUBITE NI MALO OD SVOJE DIČNE

NARODNOSTI (CRNOGORSKE)

Uz 200 godina od rođenja velikog crnogorskog pjesnika, vladike i vladara:Kako je Njegoš slao mladiće na školovanje u inostranstvo

U toku svog hiljadugo-dišnjeg postojanja Crna Gora vodila je neprekidnu borbu protiv raznih osvajača za oču-vanje svoje slobode i nezavi-snosti. Suočena sa stalnom opašnošću spolja i sa veoma izraženim teškoćama unutar zemlje, Crna Gora se nije mo-gla razvijati u prosvjetnom i kulturnom pogledu kao osta-le zemlje Evrope, u kojima je proces organizovane prosvje-te i kulture već bio u znatnoj mjeri poodmakao. No, ona je u tom pogledu, bez obzira na sve nedaće, sačuvala svo-ju duhovnost i kulturu, svoju filozofiju života i izuzetno vri-jednu usmenu tradiciju.

Zadnjih decenija 18. vi-jeka, pod uticajem ideja pro-svijećenosti u Evropi i u Crnoj Gori javljaju se ideje o orga-nizovanju prosvjetnih i kul-turnih ustanova, prvobitno o otvaranju tzv. „malih škola“ i nabavci štamparije, a zatim i o prosvjetnim ustanovama višeg nivoa, po ugledu na druge zemlje.

Ideje i začeci organizovanog školstva u Crnoj Gori

Prve ideje i začetke orga-nizovanog školstva u Crnoj Gori vezujemo za djelatnost vladika Petra I i Petra II Nje-goša, koji su bili najumniji i najobrazovaniji ljudi svog doba, učitelji i vaspitači na-roda, „cio narod bio je njihov slušalački auditorijum, a oni, svaki u svoje vrijeme, njegovi neumorni predavači“.

Odmah po stupanju na vladičansku stolicu, Petar I preduzima prve korake za otvaranje škola u Crnoj Gori, obraćanjem Rusiji i drugim zemljama za materijalnu po-moć, jer je njegova zemlja, kako ističe 1784. godine u pi-smu Ruskom svetom sinodu, lišena „mnogih opštekorisnih ustanova i svega što nauka dati može“. Interesantno je napomeniti da se Petar I do-pisivao i sa Dositejem Obra-dovićem, pa mu, pored osta-

Povodom otvaranja „male škole“ Njegoš ističe da će njegovo „otačastvo“ napredovati u naukama i prosvjećivanju kad njegova zemlja bude imala „prve prosvjećene i vjerne sinove“

Dugogodišnji problemi u planiranju i realizaciji nastave u OŠ „Bedri Elezaga“ u Vladimi-ru podstakli su Redžepa Lešija (Rexhep Lleshi), tadašnjeg na-stavnika hemije, kasnije direk-tora škole, da prije 20 godina, školske 1992/93. godine, na-pravi prvi školski kalendar.

Generacija nekadašnjih maturanata Srednje ekonom-ske škole iz Titograda (sada Podgorica) slaviće u maju 2013. godine dijamantski ju-bilej mature. Njih tridesetak iz generacije koja je diplomu stekla 1953. godine nedavno je formiralo Odbor za pripre-mu jubileja.

Ta generacija za primjer je drugima: u najvećem broju sa-staju se svake godine dva puta (maj i decembar) i tako održa-vaju drugarske veze i druže-nja. Iz nje su ponikle poznate ličnosti Crne Gore i Jugosla-

PRVI ŠKOLSKI KALENDAR

DIJAMANTSKI JUBILEJ

– 60 GODINA

OD MATURE

Śećanje Redžepa Lešija

Uskoro susret generacije maturanata titogradske-podgoričke Srednje ekonomske škole iz 1953. godine

− Razlog tome bio je u tadašnjoj nepodudarnosti za-kona i nastavnog plana i pro-grama. Zakon je precizirao broj radnih, nastavnih dana, a plan i program fond časova nastav-nih predmeta i oblasti koji se moraju realizovati, a koji je kod predmeta različit. Problem se pojavljivao na kraju nastavne godine kada bi se pokazalo da nije ispunjen dio obaveza pre-viđen zakonom ili nastavnim planom i programom − kaže Leši.

On ističe da je kao osnov za kalendar uzeo broj dana u nastavnoj godini predviđen za-konom, i maksimalni broj sed-mica prema nastavnom planu i programu za predmete s naj-većim brojem sedmičnih časo-va. „Sedmične dane od pone-đeljka do petka izjednačio sam s brojem sedmica u prvom polugođu za sve razrede, od I do VII, i posebno za VIII razred. Za dane 'u minusu' pozajmio

vije: visoki državni i partijski funkcioneri, profesori univer-ziteta, oficiri, advokati, poznati pisci, finansijski stručnjaci... Generacija koja se danas, na-žalost, biološki proređuje, ali oni što ostaju nastavljaju dru-ženje mladalačkim žarom.

Srednja ekonomska ško-la u Podgorici je najstarija stručna škola te vrste u Crnoj Gori. Osnovalo ju je Kraljev-sko ministarstvo prosvjete Crne Gore 12. oktobra 1910. godine, a predavanja su iste godine počela u zgradi dr-žavne gimnazije. Nadležnost

sam od drugih ('suvišnih'), i sve ih naslovio kao nastavne dane. Dane iznad tog broja ('suvišne') nazvao sam nenastavnim, u okviru kojih se mogu planirati pośete, izleti, ili ih koristiti za nadoknadu izgubljenih dana. Slobodne aktivnosti bile su to-kom dvije subote u mjesecu. I dan škole bio je uvršten u taj dokument“, priča Leši.

On ističe da je tadašnji po-moćnik ministra prosvjete prof. dr Pavle Gazivoda, kada je vidio ovaj kalendar, kazao da takav dokument treba da ima svaka škola. Kalendar je prihvatilo Nastavničko vijeće, a njegova primjena već tokom prve godi-ne pokazala je svoje prednosti.

Leši je školske 2004/05. go-dine po ovom principu uradio školski kalendar za razrede re-formisane nastave. On kaže da se taj kalendar i danas primje-njuje u ovoj školi.

Lj. V.

nad ovom školom, tadašnjom dvogodišnjom trgovačkom, imalo je Ministarstvo trgovine i industrije Kraljevine SHS, koje je 1927. godine podiže na ste-pen Državne trgovačke aka-demije za potrebe Crne Gore, Kosova i Metohije. U njoj je školovanje trajalo četiri godi-ne. Od 1949. godine škola nosi naziv Ekonomski tehnikum, zatim Ekonomska srednja škola. Danas je to Srednja eko-nomska škola „Mirko Vešović“.

Vojislav Vujotić VEĆ PRVE GODINE PRIMJENA KALENDARA POKAZALA SVOJE PREDNOSTI

Redžep Leši

log, u jednom pismu kaže: „A ja se trudim da i ovdje bude zavedena malena škola“. Želio je da Dositej bude njen osni-vač u Crnoj Gori, ali do stva-renja te želje nije došlo, iako je Dositej bio emotivno vezan za Crnu Goru (1764. godine u manastiru Stanjevići vladika Sava i Vasilije zaredili su Dosi-teja za sveštenika).

No, iako nije uspio, da otvori školu u Crnoj Gori, i po-red svih problema koji su ga pratili, Petar I nikad nije na-puštao pomisao za otvaranje škola i štamparske djelatno-sti. Jedino mu je preostalo da pri kraju svog života pripremi svog nasljednika na vladičan-skoj stolici, mladog Radivoja da posveti pažnju prosvjeti-teljskom radu u Crnoj Gori. Za učitelja mu je doveo Sima Milutinovića-Sarajliju, tada najpoznatijeg srpskog pje-snika, koji je ujedno postao i vladičin sekretar. Tako će mla-di Njegoš na samom početku svoje vladavine u središte svoje pažnje staviti i osniva-nje „školskog zavoda“.

Prosvjećeni i vjerni sinovi crnogorskog otečestva

U pismu Jeremiji Gagiću, Srbinu iz Gruže kod Kragu-jevca, na dužnosti ruskog vice-konzula u Dubrovniku, povodom otvaranja „male škole“ Njegoš ističe da će nje-govo „otačastvo“ napredovati u naukama i prosvjećivanju kad njegova zemlja bude ima-la „prve prosvjećene i vjerne sinove“

Prva organizovana pro-svjetna ustanova u Crnoj Gori, pod nazivom Cetinjska mala škola, osnovana je pri Cetinjskom manastiru 1834. godine. Njen prvi učitelj bio je Petar Ćirković, pravoslavac, ro-dom iz Kotora. Škola je imala trideset učenika, muškaraca, dječačkog doba, porijeklom iz uglednih porodica. Zani-mljivo je napomenuti da prva generacija učenika nije uspje-la da dobije svjedočanstva o završenoj školi, jer je naredne

1837. godine već morala da napusti klupe i ode na bojno polje. Škola je, nesumljivo, imala veliki značaj, jer je treba-lo da opismenjeni mladi ljudi postanu popovi, učitelji, kape-tani, sudije, vojvode i serdari. No, Njegoš se nije time zado-voljavao, jer je želio da se cr-nogorski mladići doškoluju na višim školama u Rusiji i drugim zemljama, pa će ubrzo, po pri-stanku ruskog dvora, uputiti prve pitomce na doškolovava-nje. Ovi pitomci, zbog nedo-voljnog predznanja, u većini nijesu mogli pratiti nastavu na višim školama, pa su prelazili u vojnu službu i ostajali u Rusiji.

Prilikom slanja dva svoja mladića na doškolovanje u Srbiji 1845. godine, Iliji Gara-šaninu (tvorcu „Načertanija“) Njegoš, pored ostalog kaže: „Koliko mi je god moguće bilo, toliko sam se trudio, pa i sad se neprestano trudim, kako bi malo po malo rasprostranio među ovim narodom obrazo-vanje i na taj konat zaveo sam za sad male, a povremeno nastojim osnovati i više ško-le, jer sam uvjeren da su ove najpouzdanije sredstvo kojim jedan narod do obrazovanja i prosvješćenija sljedstveno do prave sreće doći može.“ U pi-smu, dalje, kaže da je i do tada slao svoje mladiće u druge ze-mlje s porukom „da ne izgube ni malo od svoje dične narod-nosti (crnogorske)“. Njegoš je prvobitno slao mladiće iz Crne Gore u Rusiju a zatim pretežno u Srbiju, jer su se lakše mogli prilagoditi radu i potrebama svoje zemlje (zbog jezika, bli-zine i sl.). Školovanje darovitih dječaka iz Crne Gore poslije proglašenja knjaževine 1852. godine još jače se ističe kao potreba, te knjaz Danilo šalje odabranije mladiće u Rusiju, Austriju i Francusku, koji su se školovali o trošku država u ko-jima su učili.

Zemlju približio Evropi

Na podizanje prosvjete i kulture u Crnoj Gori uticale su ove znamenite vladike Petar I

i Petar II-Njegoš i svojim knji-ževnim radom. Njegoševo pjesničko djelo doseglo je ne-slućene stvaralačke domete u svjetskoj književnosti.

U drugoj polovini 19. vi-jeka, uporedo sa procesom konsolidacije države, u Crnoj Gori nastavlja se rad na po-dizanju prosvjete i kulture, nadograđuju dostignuća iz prethodnog perioda i nastav-lja školovanje mladih ljudi u Evropi. Knez i kasnije kralj Nikola, francuski đak, pjesnik i državnik evropskog reno-mea, ulagaće velike napore i postići zapažene uspjehe u privrednom, ekonomskom, kulturnom i prosvjetnom ra-zvoju svoje zemlje, čime ju je početkom našeg vijeka u znatnoj mjeri približio Evropi.

Uporedo sa opštedruš-tvenim razvojem, javljaju se ideje za otvaranje srednjih škola iz raznih oblasti, jer su do tada u skoro svim selima bile otvorene osnovne škole. I u ovom periodu Crna Gora je bila u stalnoj borbi protiv nadmoćnijih neprijatelja, ali je zahvaljujući heroizmu i

pregalaštvu Crnogoraca uvi-jek uspijevala da sačuva svo-ju slobodu i nezavisnost, pa čak i da proširi svoje granice i bude priznata i uvažena od ostalog svijeta. Kralj Nikola je, u cilju podizanja opšteg kulturnog nivoa svog naroda, dovodio u Crnu Goru mnoge učene ljude tog doba, koji su svojim znanjem doprinosili unapređenju raznih oblasti života. Prisjetimo se Bogišića, Rovinskog, Adameca, Mata-vulja, Zmaja, Kostića i brojnih drugih književnika i naučnika, čijeg se prestiža ovaj mudri vladar nije plašio. Kako mu je stalno na umu bio ekonomski prosperitet i emancipacija ze-mlje iz vjekovne zaostalosti, to je bilo neophodno obra-zovati sopstveni kadar po evropskim uzorima za razne oblasti društvenog života. Iz takvih ideja proizilazi potreba za otvaranjem srednjih struč-nih škola iz raznih oblasti u cilju osposobljavanja neop-hodnih kadrova za unapređi-vanje privrede i života svog naroda. Tako je u septembru 1869. godine na Cetinju radi-

la Bogoslovija za školovanje sveštenika i učitelja. Upisa-ni su učenici sa završenom osnovnom školom. Iste go-dine osnovan je i Ženski, ili Đevojački, institut na Cetinju, koji je finansirala ruska vlada. Ženski institut je u početku bio niža, a potom srednja škola za unapređivanje ruč-nog rada i domaćeg gazdin-stva, kao i za osposobljavanje učitelja za rad u osnovnim školama. Godine 1865. godi-ne bila je osnovana škola za vojničku obuku na Cetinju, a organizovani su i kursevi za razne specijalnosti u vojsci. Ženski institut smatran je pr-vom srednjom stručnom ško-lom u Crnoj Gori. Prva opšte-obrazovna srednja škola (niža gimnazija) biće otvorena tek 1880. na Cetinju.

Savo Lekić

Tomaš Marković

(Iz knjige „Poljoprivredne škole u Crnoj Gori 1875-

1995.“, Bar, 1995)

ARHIV

MARTAPRIL

30

Nedavno je u 79. godini preminuo ugledni prosvjetni rad-nik Dimitrije – Mito Đurov Perović.

Dimitrije je rođen u istorijskom selu Krusi (Lješanska nahi-ja). Osnovnu školu završio je u rodnom mjestu, Nižu gimnaziju u Podgorici, a Učiteljsku školu u Nikšiću.

Prve godine službovao je u OŠ „Boško Radulović“ u Koma-nima, zatim je prešao u školu na Krusima, odakle zbog sma-njenja broja učenika prelazi u Osnovnu školu „Vlado Milić“ u Donjoj Gorici, u kojoj ostaje do penzionisanja. Dimitrija je pri-roda obdarila najljepšim ljudskim vrlinama: dobrotom, prin-cipijelnošću, razumijevanjem, snažnim duhom. Zbog toga je bio veoma cijenjen i voljen. Ne samo od svojih đaka, a izveo je mnoge generacije, već i njihovih roditelja, kolektiva u kojima je radio i svih onih koji su ga poznavali. Posebno je bio omiljen mještanima sela u kojima je radio, pružajući im kroz sopstveni poziv i pedagošku misiju saznanje o čestitosti i dalekosež-nosti plemenite učiteljske struke. Upravo njegova beskrajna posvećenost toj struci učinila je da njegova ličnost i doprinos našem školstvu ostanu u trajnom sjećanju svih koji su imali sreću da ga upoznaju, posebno brojnih generacija đaka koje je svojom beskrajnom ljubavlju i radoznalim duhom vaspitavao.

Risto Bogojević

U Podgorici je krajem novembra prošle godine preminuo Jovan – Joza Nikolin Šćepanović, nastavnik biologije i hemije. Rođen je 1947. godine u Donjem Zagaraču. Završio je osnovnu školu u rodnom mjestu, potom Srednju poljoprivrednu u Baru i Višu pedagošku u Mostaru.

Zaposlio se u OŠ „Vuko Jovović“ u Danilovgradu, gdje je ostao sve do odlaska u penziju, početkom 2012. godine.

Stekao je autoritet uzornog prosvjetnog radnika. Tiho i nenametljivo je sarađivao sa svojim učenicima, stičući njihovo povjerenje, uvažavanje i ljubav. Autoritet je strpljivo gradio iz godine u godinu pedagoškim odnosom i stručnim zvanjem. Svoju oblast je dobro poznavao. Umio je učenicima da približi i objasni tajne prirode koja ih okružuje i u kojoj žive. Njegova predavanja su bila jezgrovita, razumljiva i u potpunosti prila-gođena uzrastu i mogućnostima učenika.

Ostavio je dubok trag u danilovgradskom obrazovanju. Njegovi učenici, kolege i svi koji su ga poznavali doživotno će ga se sjećati kao velikog pedagoga, saradnika i prijatelja.

Rajko Rajković

Krajem decembra prošle godine umro je naš kolega Milo-

sav Šunjević, profesor sociologije i etike u Srednjoj medicin-skoj školi „Dr Branko Zogović“ u Beranama.

Rođen je 5. juna 1952. godine u Beranama. Filozofski fa-kultet završava u Prištini, Odsjek za filozofiju i sociologiju. Od 1994. godine radi u Crnoj Gori, a od 2000. godine sve do izne-nadne smrti radi u našoj školi.

Profesor Milosav Šunjević je skoro deceniju i po bio član kolektiva Medicinske škole. Od samog početka ulagao je ve-liki napor za uspostavljanje što kvalitetnijeg organizovanja vaspitno-obrazovnog procesa. Trudio se da razumije svakog učenika kako bi ga podstakao da na najbolji način ostvari svoje mogućnosti. Učenike je doživljavao kao svoje bližnje. Možda je baš zato u svom radu do kraja roditeljski reagovao. Tako reaguju samo emotivni ljudi, oni koji sredinu u kojoj rade i žive doživljavaju kao svoju. Profesor Milosav Šunjević bio je iskreni drug u pravom značenju te riječi – sa svojim karakternim osobinama – postojanošću, istinoljubivo-šću i urođenom dobrotom i plemenitošću.

Brojnim generacijama učenika, njihovim roditeljima, kolegama, kao i svima koji su ga po-znavali i sarađivali, profesor Milosav Šunjević ostaje u trajnoj uspomeni.

Kolektiv SMŠ „Dr Branko Zogović“Berane

Krajem prošle godine u Beranama je preminuo istaknuti prosvjetni, društvenopolitički, sportski i kulturni radnik, uče-snik NOR-a Dragomir – Drago Miličkov Mijatović, profesor istorije u penziji. Mijatović je rođen 1926. u selu Prisoje kod Andrijevice. Osnovnu školu završio je u Andrijevici, gimnaziju u Beranama, Višu pedagošku školu, grupa istorija–geografija, te vanredno Filozofski fakultet u Sarajevu.

Najprije radi u Nižoj gimnaziji u Andrijevici, zatim u Drugoj osmogodišnjoj školi u tadašnjem Ivangradu, čiji je direktor bio kraće vrijeme, potom predaje u Gimnaziji „Panto Mališić“. Bio je i direktor Treće osnovne škole i sekretar MOSI – Međurepu-bličkih omladinskih sportskih igara, odakle odlazi u zasluženu penziju. Bio je zapaženo angažovan u društvenopolitičkom radu (Opštinski komitet, Savez boraca, Vazduhoplovni savez Crne Gore, Fond PIO, član RSIZ za kulturu i druge institucije). Sportskoj javnosti ostao je po-znat kao popularni republički i regionalni fudbalski radnik, sudija, kontrolor i delegat. Za rad u prosvjetnim, društvenopolitičkim i sportskim organizacijama dobio je više pohvala, plaketa, novčanih nagrada i odlikovanja: Orden rada trećeg reda, Orden zasluga za narod sa srebrnom zvijezdom i dr.

Svojim radom davao je podstrek i poruku mladim generacijama kako treba stvarati i oču-vati kulturnu baštinu. Bio je neumorni pedagoški pregalac i čovjek široke kulture. Njegov od-lazak ostaće nenadoknadivi gubitak za prijatelje, školu i druge institucije u kojima je radio.

Zoran M. Zečević

DIMITRIJE – MITO PEROVIĆ

JOVAN ŠĆEPANOVIĆ

MILOSAV ŠUNJEVIĆ

DRAGOMIR – DRAGO M. MIJATOVIĆ

IN MEMORIAM

(Br. 8, 2012)

(Br. 1, Podgorica, 2013)

(List učenika i nastavnika Gimnazije „Tanasije Pejatović“, Pljevlja, 2012)

(List Srednje mješovite škole „Ivan Goran Kovačić“ iz Herceg Novog, br. 54, 2013)

INFORMATIVNI BILTEN

CENTRA ZA STRUČNO OBRAZOVANJE

VASPITANJE I OBRAZOVANJE

GLAS GIMNAZIJE

ISKRA

Informativni bilten Centra za stručno obrazovanje u no-vom broju informiše svoje čita-oce o brojnim manifestacijama s ciljem afirmacije i promocije stručnog obrazovanja, kao i obrazovanja odraslih, među ko-jima izdvajamo: Drugo državno takmičenje iz oblasti mašinstva, Nacionalno takmičenje iz obla-sti automehatronike, XI dani obrazovanja i učenja odraslih, Obuka nastavnika na temu „Evroatlantske integracije Crne Gore“, te III andragoški seminar za nastavni kadar iz śeveroistoč-ne i śeverozapadne regije. Osim toga, organizovani su seminari, radionice i prezentacije: obuka nastavnika osnovnih škola na temu „Profesionalna orijentaci-ja“, radionica „Priprema budžeta za projekte koji se finansiraju iz sredstava EU“, seminar „Odnosi sa javnošću – planiranje kam-

Časopis za pedagošku teoriju i praksu „Vaspitanje i ob-razovanje“, koji izdaje Zavod za udžbenike i nastavna sredstva – Podgorica, u uobičajenoj rubrici Članci (naučni, istraživački, pre-gledni, stručni radovi) objavljuje priloge sljedećih autora: Slavke Gvozdenović („Obrazovanje iz-među uslovljenosti i autonomi-je“), Zorana Lalovića („Zadovolj-stvo učenika školom“), Zorana Jovovića („Školski sistem- škola kao društvo u malom, kao druš-tveni mikrokosmos“) i Nikole Raičevića („Školsko razvojno planiranje“). Odjeljak Nastavno-vaspitni rad priredili su: Milorad i Marija Jaćimović („O kombi-natornim sadržajima i kombina-tornom pristupu u nastavi ma-tematike“), Dušica Milenković, Mirjana Segedinac, Tamara Hrin i Snežana Popović („Kognitiv-no opterećenje u simboličkom domenu reprezentacije znanja u osnovnoškolskoj nastavi he-

Novi, 13. po redu „Glas Gi-mnazije“ objavljen je povodom 18. novembra – Dana Gimnazije. List već ima ustanovljenu kon-cepciju koju čine podjednako prilozi profesora i učenika.

U ovom broju list piše o do-bitnicima „Luče“, pośeti američ-ke ambasadorke, uspjehu uče-nika, profesionalnom razvoju, nagradama na takmičenjima, ekskurziji, izletima i akcijama, sportskim aktivnostima i uspje-sima, stranim jezicima, informa-cionim tehnologijama, istoriji, geografiji, bibliotekarstvu, filo-zofiji, a tu je i niz učeničkih pjesa-ma, priča i reportaža.

Posebnu novost čini doda-tak, album na 12 strana u boji

Naslovnu stranu „Iskre“, lista učenika i nastavnika herce-gnovske Srednje mješovite škole „Ivan Goran Kovačić“, uljepšao je rad Ivane Vukčević, učenice ove vaspitnoobrazovne ustanove. Na stranicama lista našli su se i radovi drugih učenika ove, kao i cetinjske Likovne škole „Petar Lubarda“, povodom 39 godina od smrti velikog umjetnika čije ime nosi.

Povodom 60. rođendana škole dat je osvrt na početak opšteg srednjeg i stručnog ob-razovanja u Herceg Novom, a zabilježeni su i značajni datumi iz rada te ustanove. Povodom 100 godina od rođenja i 70 godina od smrti Ivana Gorana Kovačića, pjesnika i pisca, čije ime škola nosi, učenici su posvetili stranu njegovim poemama i pjesma-ma: „Jama“, „Moj grob“, „Naša

panje“, nacionalna radionica „Stručno obrazovanje u Crnoj Gori i instrumenti saopštenja iz Briža i Torinskog procesa“. Tu su i konferencije i okrugli stolovi: Peti sastanak SEEVENT–NET (Mreža centara za stručno obrazovanje Jugoistočne Evrope), održan u Crnoj Gori, konferencija u organi-zaciji austrijskog Kultur-kontakta, Ministarstva prosvjete i Centra za stručno obrazovanje povo-dom završetka sedmogodišnjeg projekta „TOUR. REG“, kao i Treći sastanak članova klastera znanja „Modernizovanje sistema struč-nog obrazovanja kroz poboljša-nje učinka, kvaliteta i privlačnosti stručnog obrazovanja“. Bilten je zabilježio i brojne aktuelnosti: izrada nove baze podataka Is-pitnog centra za akreditovane ocjenjivače, studijska pośeta Makedoniji u okviru projekta „E-learning“ (elektronsko učenje),

mije“), Dušanka Popović („Stva-ranje teksta- mogućnost za ra-zvoj funkcionalne pismenosti u osnovnoj školi“), Duško Bjelica, Jovica Petković i Gabrijela Tanase („Aerobik kao dopunski sadržaj u sportskom treningu“), Mak-sut Hadžibrahimović („Uloga i didaktički značaj sistematizacije u nastavi geografije“), S.P. Koga-lovski („Mjesto i uloga primije-njenog plana u nastavi matema-tike“) i Rada Vlahović („Saradnja škole i društvene lokalne sredi-ne“). U dijelu posvećenom istoriji školstva, Anđelka Bulatović dala je osvrt na obrazovanje i stručno usvaršavanje vaspitača u Crnoj Gori od osnivanja prve predš-kolske ustanove do danas, dok je Goran Sekulović iznio svoj stav o vjerskoj trpeljivosti. U ovom broju prikaze su objavili: Ratko Đukanović („Opšta andragogija“, Dušan Savićević), Slavko Šćepa-nović („Stara Varoš kroz vjekove“, prof. dr Zdravko N. Ivanović),

– „Spomenar“. Objavljene su fo-tografije nastavnika, a uz svaku od 135 fotografija maturanata, kao neobavezna „lična karta“, dat je moto, omiljena knjiga, poruka generacijama koje osta-ju i komentar „Ja za 10 godina“. „Nadamo se da će vam ovaj spo-menar jednom, kada gimnazijski dani budu davno za vama, buditi sjećanja na radosne i bezbrižne dane vašeg sazrijevanja, na vas kakvi ste nekad bili, na želje, če-žnje i nade koje ste nekada imali i da ćete se s radošću śećati neza-boravnih trenutaka provedenih u našoj školi. Predstavljamo, na-ravno, i vaše profesore sa kojima ste dijelili radosti i brige i koji su obilježili jedan bitan period va-

sloboda“, „Čamac na Kupi“. Uz to, učenici su čitaoce podśetili i na obilježavanje dva vijeka od ro-đenja Petra II Petrovića Njegoša, vladara i pjesnika. Predstavljeni su uspješni učenici: Nikolina Pu-šara, talentovana učenica koja pored gimnazije pohađa i Sred-nju muzičku školu „Vida Matjan“ u Kotoru, Đorđe Lakomić, učenik trećeg razreda gimnazije (osvojio treće mjesto na državnom takmi-čenju iz geografije), Petar Moro-vić (drugo mjesto iz geografije), najbolji sportisti – Nikola Uljare-vić (tekvondo) i Mirko Dabović (košarka), te ekipa eko-reportera. Zabilježena su i tzv. putovanja radi znanja: Budva (Međunarod-ni sajam preduzeća za vježbu i takmičenje ugostiteljskih škola), Tirana (predstavljanje preduzeća za vježbu), Novo Mesto, (I među-narodno takmičenje u Sloveniji),

početak realizacije programa „Mladi preduzetnici“ u sred-njim stručnim školama, izrada publikacije „Moj portfolio pro-fesionalne orijentacije“ za uče-nike osnovnih škola, kao i dva priručnika – „Preduzetništvo za učenike i nastavnike“ i „Predu-zeće za vježbu“ (za učenike). U biltenu su predstavljene Sred-nja elektro-ekonomska škola iz Bijelog Polja i Srednja stručna škola u Pljevljima. Glavni i odgo-vorni urednik časopisa je Duško Rajković.

Š. B.

dr Maksut Hadžibrahimović („Strukturna geomorfologija sa uvodom u geomorfološki me-tod“, prof. dr Milutin A. Lješević), mr Zoran Jovović („Metodika nastave“ prof. dr Slavka Gvoz-denović). Uz časopis, kao prilog nalazi se i CD sa izvještajem o evaluaciji reforme obrazovanja u Crnoj Gori (2010-2012). Glavni urednik časopisaje Radovan Damjanović, a odgovorni dr Božidar Šekularac.

Š. B.

šeg odrastanja“, kaže se u uvo-du „Spomenara“.

List ima 16 strana, objavljen je u 1.000 primjeraka. Urednice: Jadranka Jestrović i Sanja Golu-bović.

M. T.

Zagreb (Sajam učeničkih pre-duzeća za vježbu), Norveška. Učenici su pokazali i svoje zna-nje stranih jezika: engleskog, italijanskog i njemačkog. Pred-stavljen je Fakultet za menad-žment u Herceg Novom. Nijesu izostali ni biseri sa časova, a fo-toaparatima su zabilježeni mo-menti s maturskih ekskurzija u Beču, Pragu i Minhenu. Časopis uređuje tim učenika i profesora.

Š. B.

LISTOVI

MARTAPRIL

31

Božidar Ilijin Miličić pripre-mio je knjigu koja i nauku o usmenoj poeziji i čitaoce poe-zije obavezuje na poštovanje, jednako Miličićeve namjere i rezultat koji je postigao. Evo zašto:

1. Genijalni umovi Evrope onoga doba pohvalili su Vuka St. Karadžića koji je sakupio i objavio tekstove usmene po-ezije u kojoj ima pjesama koje zauzimaju sami vrh književne umjetnosti. Iako su ti evropski umovi smatrali da je ta elitna poezija produkt kolektivne svijesti datoga etnosa, ipak je mudri Vuk, u predgovorima svojijeh zbirki saopštio podat-ke o pjesnicima-pjevačima kao kreatorima poezije. Onda je s proticanjem vremena opada-lo interesovanje za usmenu poeziju kao literaturu za čita-nje, jer je pisana književnost zauzimala vladajuće mjesto u poretku literature. I tako su, dakle, posebno u školskijem udžbenicima, usmeni književ-ni stvaraoci tretirani samo kao prenosioci kolektivno-usmene književnosti.

Božidar Miličić u svojoj knjizi Dva homerska pjesnika iskazao je odnos prema usme-noj epici Crne Gore koji direk-tno produžava odnos prema usmenoj poeziji savremenika Vuka Karadžića koje reprezen-tuje J. V. Gete. Razumije se,

„Iskrivili su poeziju jureći za originalnošću i neponovljivošću, stvorili su od nje igračku za djecu, izmajstorisali tele sa dvije glave. Treba to sve sahraniti i ugaziti u zemlju. Neće pomoći vještačko disanje, neće pomoći interven-cije vračeva i recenzenata. Da bi vaskrsnula, poezija je morala da umre. Bio sam i ja vinovnik i svje-dok te smrti“.

Tadeuš Ruževič

Ne pristajući na uhoda-nosti doba i zavodljive taštine dnevlja, prkoseći svemu što ne ostavlja pečate i znakovlje, pjesničke jave i nadjave su, u žudnji za vječnim modernite-tima, isijavale, između ostalog, i kroz ukazivanje na tajne, ne-rijetko – i na objašnjavanje da čovjek nije dio svijeta, nego da je svijet dio čovjeka. A dio tog samosvojnog plamenja, koje natkriljuje vidokruge opštosti, svakako, iskri i u antologiji „Be-ranski tragovi“, autora Branisla-va M. Vukovića.

U pogovoru ove vrijedne antologije, doc. dr Draško Do-šljak, bilježi: „Ako na početku bijaše riječ, onda pjesnička biva ta koja traje. Ova u ’Beranskim tragovima’ traje u vremenu i zbori generacijama. A to vrije-me nije kratko niti su generacije ostale nijeme. Potvrđuje to ovaj izbor Branislava M. Vukovića, napravljen u susret dva zna-čajna beranska jubileja – 150 godina grada i 100 godina tog

(Božidar I. Miličić: „Dva homerska pjesnika Starac Milija i Tešan Podrugović“, Art Grafika, 2012)

(Branislav M. Vuković: „Beranski tragovi“ – antologija, JU Centar za kulturu – Berane, Tokovi – Berane, 2012)

MULTIETNIČKO UOBLIČAVANJE

CRNE GORE

GLASJE NA OKUPU

pogledi Bogdana Popovića i Vladana Nedića na tvorce usmene poezije mogu se sma-trati kao Miličićevi prethodnici u pogledima na usmene pje-snike-pjevače kao književne kreativce.

2. Miličić je za svoju knjigu odabrao poeziju dvojice naj-uzvišenijih stvaralaca iz crno-gorske klasične usmene epi-ke. To su Starac Milija i Tešan Podrugović. Esejistički pisana studija, kojom je autor propra-tio poeziju tijeh dvojice pjesni-ka, vrlo je preporučljiv tekst ne samo za studente književnosti, nego i za svakoga čitaoca koji želi da upozna usmenu knji-ževnu epohu Crne Gore koja ima neprocjenjivu vrijednost, ne samo kao poezija, nego i kao literatura, što pomaže har-monično uobličavanje mul-tietničke Crne Gore. Poetsko stvaralaštvo Starca Milije i Te-šana Podrugovića homerski je nepristrasno u opisu osobina jednog junaka i njegovog pro-tivnika. S takvom literaturom multietnička i vjerski složena Crna Gora lakše uplovljava u Evropsku uniju.

3. Božidar I. Miličić, ista-knuti analitički publicista i književni kritičar, koji ima i profesorsko iskustvo, svojim stilom, kojim je obasjan pred-govor rečene knjige, iskazao je poštovanje savjetu Vuka Ka-

grada u Crnoj Gori.Potvrdili su se ovi pjesnici i

prije „ulaska“ u ovu antologiju. Stoga estetski kriterijumi an-tologičara Vukovića potvrđuju trajanje lijepog. Onih koji su na-pravili prve korake u minulom vijeku i let u buduća stoljeća. Ali, korice „Beranskih tragova“ jesu i otvorena vrata za dola-zeće. Zato se zadnja korica ove antologije ne može ni sklopiti.

Jedan od recenzenata „Be-ranskih tragova“, književnik Mi-omir Mišović, naglašava: „Auto-ri zastupljeni u ovim ’Beranskim tragovima’ ne bi nikad bili pe-snici da ovde nisu zafeniksili, a sakupljač tog bilja i svetlosti do-šao kao Prometej da im ukrade vatru i ostavi je da večno plamti na polimskom Olimpu. Ko u ovoj knjizi nije zastupljen, taj ovde nije ni boravio, pisao po-eziju, ni ovuda prošao. Ovo su znakovi večnosti. Zvezde pod jezikom. Ovde je počela mese-čina. A Lim nije zavisan od sun-ca. Zato i svetli i u poeziji“.

Svoje impresije o ovoj an-tologiji dala je i književnica Blaga Žurić: „Da nije ’Beranskih tragova’ čitalac nikada ne bi pomislio da je toliki broj daro-vitih i značajnih crnogorskih pjesnika vezanih za Berane. Ali, kad vam do ruku dođu pjesme sabrane u ovoj antologiji i tamo se susretnete sa imenima Du-šana Kostića, Rista Ratkovića, Radovana Zogovića, Radonje Vešovića, Dragomira Ćulafića,

radžića da treba pisati tako da učen može čitati i neuk slušati. Razumije se, na neke Miličiće-ve stileme, kao i na poglede na dati problem, mogu se davati primjedbe, ali ne kao oponen-tni dokazi, nego kao drukčija viđenja date činjenice.

Umjesto zaključka: Miliči-ćeva knjiga treba da opome-ne gradove Kolašin i Nikšić da ukažu poštovanje velikijem književnim stvaraocima – Star-cu Miliji i Tešanu Podrugoviću. Poštovanje u obliku bista na gradskijem trgovima i u nazi-vima ulica njhovijem imenima. Starac Milija rođen je u kolašin-skom, a Tešan Podrugović u nikšićkom području.

Novak Kilibarda

Safeta Hadrovića Vrbičkog, pomislite: šta li je to u kraju be-ranskom što nadahnjuje ljude da pišu stihove? Bilo šta da je, pomoglo je ovom prostoru da iznjedri velike pjesnike koji će napisati neke od najznačajnijih pjesama crnogorske poezije“.

Vrijeme se ne pamti po dužini, nego po tragovima u njemu – po izdvojenim zna-cima „univerzalnog sopstva“, po uzletima nad uobičajenim dnevljem.

Dobro je što je Branislav M. Vuković kreativno-estet-skoj stazi ovog lirskog snovi-lja priključio i novije poetske izraze, koji dokazuju da je ovaj prostor bio i ostao nepresušni zdenac raznorodne stihotvor-ne bratije – svojevrsna pjesnič-ka autonomija u svemiru.

Velimir Ralević

NOVE KNJIGE

Inficiran životnošću svog zavičaja, Cemović je predo-čio više desetina razglednica mnogih gradova i mjesta u Crnoj Gori. One čuvaju boju i ritam svakodnevnog života, a autor ih je nizao po svom ośećaju i mogućnostima da mi „postavimo pitanja“. To je eklatantan primjer da je istorija samo geografija protegnuta kroz vrijeme. Preko ovih ra-zglednica uočavamo pano-ramu mnogih naselja, trgove, tržnice, rive, luke, restoracije, sahat kule, sakralne objekte, jezera. To istoričaru omoguća-va da se posveti i malim život-nim svjetovima.

Prilog Branislava Borilovi-ća „Sport u Crnoj Gori“ unosi još jedan prizvuk u preovla-davajuću melodiju ośećanja. U zlatnom dobu crnogorske države sport je doživio snažan iskorak. O tome govori razvoj gimnastike, šaha, mačevanja, streljaštva, konjičkog spor-ta, biciklizma, klizanja, golfa, fudbala, skejtinga itd. Njen društveni milje uistinu je pred-stavljao živi svijet duginih boja. Svijet na koji sa znatiželjom če-kaju brojni čitaoci. To je razlog više da ovaj rukopis preporuči-mo za objavljivanje.

Zvezdan Folić

sni: to su časopisi, monogra-fije, zbornici, enciklopedije, leksikoni, godišnjaci naučnih institucija, naučne rasprave, dnevni listovi, etimologijski i drugi rječnici, istorijski zapisi i natpisi, materijali sa simpozi-juma, dokumenti manastira, popisi stanovništva, djela iz re-ligije i mitologije, defteri, turski spomenici, rodoslovi plemena, legende.

Iz predanja o Pavi i Ahmed-paši, autora Konjevića, posebno zaokuplja motiv me-đusobne tolerancije i suživota, uz uvažavanje različitosti, s kojim se može preživjeti sva-ko, pa i ono najteže vrijeme. Istovremeno ga zabrinjava i činjenica da tako značajan lo-kalitet do sada nije arheološki obrađen, antropološki ispitan i uređen kao kulturno-istorijski spomenik Pavinog Polja i Vra-neške doline, čime bi postao turistička atrakcija i mjesto održavanja kulturnih i drugih manifestacija.

Ako je grob Romea i Julije stjecište zaljubljenih iz cijelog svijeta, onda bi grobovi vra-neške ljepotice Pave i njenog „islamiziranog Romea“, kako ga naziva autor, mogli biti sa-stajalište ljudi raznih vjera i na-cija iz čitavog svijeta, posebno pravoslavaca i muslimana.

Blagoje Vujisić

nabrajanjem svih najnižih i najbjednijih imena, posred-no nam tvrdi da zna da hoće da bude – čovjek. Čovjek u onom najjednostavnijem, ali i najkompleksnijem smislu. Iz takve odluke neminovno proizilazi da je za čovjeka svijet prazan. Ovo je vrijeme žedne zemlje, nadojene ljud-skim grijehom. Pjesnik pozi-va kišu da spere taj grijeh, da spere nas, ljudski rod, grešne da nas satre.

U drugom dijelu zbirke tematsko-motivski krug se pomjera, s deskriptivno-re-fleksivnog polja autor zbirke prelazi na odu. To su pjesme posvećene rodnom gradu Beranama i Durmitoru. U ovim pjesmama iskreno i senzibilno, kao i u prethod-nim, karakterističnom i već prepoznatljivom formom, osobenim stilskim i jezičkim sredstvima oslikava svoj za-vičaj. Intimne i ispovjedne, ove pjesme dočaravaju po-sebno vrijeme i dio života pjesnika Mila Bakića, povre-meno fiksirajući realitet za-vičaja iz prošlosti. Biografske elemente autor uvodi suptil-no i diskretno, u mjeri koja doprinosi oslikavanju minu-log vremena i radosti življe-nja koje je to vrijeme dalo.

Jelena Krsmanović

Britanski istoričar Edvard Kar rekao je da „istorija ne mo-že biti pisana sve dok istoričar ne ostvari kontakt s umovima onih o kojima piše“. Jedan od načina da se ostvari kontakt predstavljaju vizuelni prikazi kao što su fotografije, razgled-nice, karikature ili filmovi. Oni nam pomažu da stvorimo sliku o sebi i svijetu oko sebe, daju nam referentne tačke za priśe-ćanje na nedavnu prošlost. Naša viđenja pojedinih doga-đaja mogu biti trajno obojena jednom jedinom fotografijom ili razglednicom.

Uviđajući da je njegov zavičaj – Crna Gora, prostor na kome osciliraju snažne tradicije, inženjer Milorad Ce-mović, koji živi u Rijeci, latio se posla da predoči ne samo svjedočanstvo jednog boga-tog državnog života nego i da podastre dragocjene izvore za istoriju kulture na južno-slovenskim prostorima. I ovaj poduhvat govori da je Crna Gora alegorija za patriotizam i ljudsko dostojanstvo, ali i teri-torija s profilisanim kulturnim stremljenjima svojstvenim ci-vilizovanim zemljama.

U Cemovićevoj knjizi pred-stavljene su prve crnogorske medalje, ordeni, poštanske marke, oznake rodova vojske, kovani i papirni novac, ordenje Crvenog krsta Crne Gore. Riječ je o tvorevinama koje personi-fikuju atribute jedne države.

Bogatstvo uglova iz kojih se posmatra ova problematika ogleda se u predstavljanju naj-bitnijih institucija na Cetinju. Ognjište crnogorske držav-nosti krasio je, pored ostalog, dvor kralja Nikole I Petrovića Njegoša, zdanja državnih usta-nova i strana diplomatska predstavništva. Mnogobrojne fotografije Cetinja daju autoro-vim posmatranjima dodatnu neposrednost.

Iako bi se moglo pretpo-staviti da je Veselin Konjević objavljivanjem knjige „Vraneš-ka legenda“, koja je u najvećoj mjeri posvećena predanju o na-stanku imena Pavino Polje, po-nudio čitaocima neku novu, ori-ginalnu verziju ovog predanja, istorijski utemeljenu, autor je uradio nešto sasvim drugo i, re-kli bismo, neočekivano – makar kada je istoriografija ovih pro-stora u pitanju. Sakupio je 16 verzija ove legende i napravio njihovu naučnu analizu kako bi dobio objektivne rezultate.

Niko se do sada nije uhva-tio u koštac s tako teškim zadat-kom da u svih 16 verzija preda-nja o nastanku imena Pavino Polje utvrdi šta je u svakoj od njih istorijsko i logično, odno-sno tačno na osnovu validnih istorijskih izvora, a šta je samo legenda ili, prosto, lična pretpo-stavka svakog od autora.

Suprotno autorima brojnih verzija legendi, Veselin Konjević nijedan podatak iz legendi ne uzima kao istinit bez prethodne provjere, što je dalo iznenađu-juće podatke o manjim ili ve-ćim „promašajima“, čak i velikih istraživačkih autoriteta.

Na osnovu autorovog istra-živanja, najbliži je istorijskoj isti-ni prvi zapis o nastanku imena Pavino Polje, koji datira iz 1901. godine, od izvjesnog turskog hroničara, zapisan u salnami (godišnjaku) Kosovskog vilaje-ta. Istorijskog utemeljenja, sma-tra Konjević, ima i šesta verzija legende u kazivanju istoričara Ejupa Mušovića, mada Konjević i kod njega nalazi nedostatke u dijelu kada neprecizno citira Žarka Šćepanovića, da su „Mu-šovići potomci kneza Joksima Vraneškog iz XVI vijeka“, a u stvari knez Joksim Vraneški iz XVI vijeka izmišljena je ličnost! U svakoj autorovoj tvrdnji pri-jatno iznenađuje ne samo nje-gova istraživačka upornost, već i objektivnost prema svim au-torima legendi – čak i kada su njegovi bratstvenici u pitanju.

Izvori podataka kojima se autor služio veoma su raznovr-

Između mnogobrojnih komercijalnih, tabloidnih, dobroprodavanih hit-roma-na i bestselera, pojavi se po-vremeno i zbirka pjesama, tek toliko da nas, njene ljubi-telje, iznenadi i obraduje. Po-tvrdu tome daje nam zbirka pjesama dr Mila Bakića, pod nazivom „Lišće“.

Između korica ove obi-mom male knjige nalazi se trinaest pjesama, koje već svojim naslovima ukazuju na to da su posvećene prirodi, ali onoj prirodi od koje se savremeni čovjek tragično otuđio. Posveta, intimna i iskrena, upućena je Oblaku, Kiši, Listu, Ptici i Moru. Sva-ka strofa i stih nose duboku tugu i razočaranost lirskog subjekta. Kroz duboku i kompleksnu misao o svije-tu, o sebi u tom svijetu, lirski subjekt vidi sličnost i neraz-dvojivost prirode i sebe.

Prvom pjesmom („No-ćas“), kao uvodom u životnu povijest, autor iznosi svoja osjećanja samoće i usamlje-nosti: „Noćas / drobim tugu, / sam sebi / k’o drugu / mele-mom / vidam rane“. U svojoj samotnosti posmatra Oblak. I on je sam, „tmast, kilav nez-grapan“, bori se s vjetrom kao što se čovjek bori sa ži-votom. I List je sam, i njemu je svejedno da li je zelen ili gnjio. Svejedno mu je, jer ga vjetar „čupa, kida, kovitla, za dušu kidiše“. On, napušten, skita i luta kako ga vjetar po-nese. Da li list može da umre, pita se pjesnik. I ako umre, đe mu je grob?

Kroz sve pjesme ove zbirke provlači se motiv sa-moće i usamljenosti. To više nije samo ośećaj, već pre-rasta u stanje čovjeka koji ne pripada ovakvom svije-tu. A svijet je sada proklet, grešan i prljav, ovo je svijet grešnika, kukavica i ulizica. U takvom svijetu pjesnik zna šta neće da bude. U pjesmi „Neću da sam“ nizanjem i

(Milorad Cemović: „Crna Gora – Feniks u očima kolekcionara 1851–1920“, Glasnik „Hrvatski ko-lekcionar“, Zagreb; Nacionalna zajednica Crno-goraca, Rijeka; Crnogorsko-hrvatsko prijateljsko društvo „Ivan Mažuranić“, Cetinje, 2012)

(Veselin N. Konjević: „Vraneška legenda, predanje o Pavi – između istorije i legende“, drugo izdanje, Pegaz, Bijelo Polje, 2012)

(Mile Bakić: „Lišće“, Grafo Bale, Podgorica, 2012)

CRNA GORA ALEGORIJA

ZA PATRIOTIZAM I

LJUDSKO DOSTOJANSTVO

ISTINE I KONTROVERZE

JEDNE PRIČE

OVO JE VRIJEME ŽEDNJE

ZEMLJE

I fi i ži t šć

i t č i ib j j ih j ižih i

LIST CRNOGORSKIH PROSVJETNIH, KULTURNIH I NAUČNIH RADNIKA IZDAVAČ: ZAVOD ZA UDŽBENIKE I NASTAVNA SREDSTVA PODGORICAODGOVORNI UREDNIK: dr Goran SekulovićList izlazi mjesečno. Godišnja pretplata 4,40 eura, polugodišnja 2,20 euraBroj žiro računa: 510 - 267 - 15VEB-SAJT: www.zuns.me/prosvjetniradUREDNIŠTVO I ADMINISTRACIJA: Ulica Balšića br. 4tel/fax: 020/ 231-254 i 020/ 231-255; mob: 067/ 222-982; e-mail: prosvjetnirad@t-com.me Rukopisi se ne vraćaju

List crnogorskih prosvjetnih, kulturnih i naučnih radnika

VODORAVNO: 1. Film reditelјa Velјka Bulajića, 13. Rijeka u Francuskoj, 14. Izjednačeno, 15. Neka-dašnji predsjednik Francuske, De Gol, 16. Nesreća, 17. Kostur, 19. Slovo grčkog alfabeta, 20. Ista slova, 21. Grupa pjevača koji pjevaju zajedno, 22. Engleski matematičar, Džon, 24. Oznaka za Grčku, 25. Na-uka o održavanju toplotne ravnoteže, 31. Oznaka za platinu, 32. Vrsta malog ribarskog broda, 33. Irski pisac, Bernard, 35. Glumica, Juvan, 37. Privremeni most od čamaca, 38. Španski košarkaški as, Gasol, 40. Starogrčka boginja pobjede, 42. Vrsta vrlo krupnog divlјeg goveda, 43. Vrsta paralelograma, 44. Istorijsko mjesto u Crnoj Gori, 46. Oznaka za Tunis, 47. Starinski srebrni novac u nekim državama, 48. Početni udarac u tenisu, 49. Municija (turc.).

USPRAVNO: 1. Francuski kompozitor, Žorž, 2. Kraći odlazak u prirodu, 3. Italijanski komičar, Teo-koli, 4. Simbol kriptona, 5. Govor posvećen nekom pokojniku, 6. Plemići u staroj Turskoj, 7. Junak indij-skog epa „Mahabharata“, 8. Dizalica, kran, 9. Nekadašnji teniser, Artur, 10. Bilijarski štap, 11. Ruska mje-ra za dužinu, 12. Prastanovnik Balkanskog poluostrva, 17. Vrsta riječne ribe, 18. Najamnik, nadničar u staroj Grčkoj, 21. Visok i vitak pas, 23. Grad u Srbiji, 26. Starogrčki filozof, 27. Gornji dom parlamenta nekih zemalјa, 28. Duvan (turc.), 29. Američki filmski reditelј, Frensis Ford, 30. Nekadašnji engleski fudbalski golman, Gordon, 34. Planinski vrh na Orjenu, 36. Crtica u tekstu, 39. Završetak molitve, 41. Atletski savez Vojvodine (skr.), 43. Ostrvo u Jadranu, 45. Ista slova, 47. Pokazna zamjenica.

Nikola Mirković

RJEŠENJE UKRŠTENIH RIJEČI BROJ 140 – VODORAVNO: Albert Ajnštajn, Lion, Erve, alea, aba, pleura, alt, TR, due, aed, so, Aleksandrija, n, AP, klan, sa, t, Arp, potpis, ska, lala, pauk, stil, Ogava, jlј, Stobi, Gusinje, žargon.

1

13

16

20 21

17

14

25 26

3130

35 36

40 41

45 46

42

49

47

43

38

33

29

2423

1918

15

22

27 28

34

3937

32

44

48

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

UKRŠTENE RIJEČI BR. 141

Na međunarodnom Festivalu frizera učenici podgoričke Srednje škole „Spasoje Raspopović“ postigli zapažene rezultate

HERCEG NOVI: Međunarodni plivački miting XVIII „Mimoza kup“

Osnovna škola „Dušan Obradović“ i Fondacija Vukove zadužbine – Žabljak, Šavnik i Plužine, raspisuju

Međunarodno đečije likovno takmičenje „Lidice 2012“

DRUGO MJESTO U

UKUPNOM PLASMANU

PALA DVA CRNOGORSKA

REKORDA

NAGRADNI KONKURS

URUČENE DIPLOME

POBJEDNICIMA

Na međunarodnom Festi-valu frizera, održanom u Sara-jevu, koji je bio takmičarskog karaktera za seniore, juniore i učenike frizere, učenici pod-goričke Srednje stručne škole „Spasoje Raspopović“ (koji se obrazuju za smjer frizer) osvojili su drugo mjesto u uku-pnom plasmanu. U pojedinač-noj konkurenciji (kategorija minival) učenica Anica Stoja-nović osvojila je drugo, Anisa

Međunarodni plivački mi-ting XVIII „Mimoza kup“ oku-pio je u Herceg Novom oko 400 takmičara, i time potvrdio da je jedno od najmasovnijih plivačkih takmičenja u malim bazenima na Zapadnom Bal-kanu.

Od 30 disciplina, u 19 su

Za učenike VII, VIII i IX razreda osnovnih škola u Crnoj Gori.LITERARNI RADOVI ZA VII RAZRED – Tema: „Drvo se na drvo naslanja, a čovjek na čovjeka“LITERARNI RADOVI ZA VIII i IX RAZRED – Tema: „Mnogo je sila u prirodi, ali nema veće ni jače

od čovjeka“LIKOVNI RADOVI ZA VII, VIII i IX RAZRED – Teme: „Mostovi spajaju ljude“, „Breze mi se osmje-

huju“RUČNI RADOVI ZA VII, VIII i IX RAZRED - Tema: „Iz riznice starih zanata“ (vez, suveniri, tkanje,

predmeti za domaćinstvo od prirodnih materijala i sl.)Odabrane radove poslati pod šifrom, na adresu: OŠ „Dušan Obradović“ – Žabljak, s naznakom

„Za konkurs“, najkasnije do 10. juna 2013. godine. O nagrađenim učenicima i mjestu uručivanja na-grada škole će biti blagovremeno obaviještene. Kontakt telefoni: 069/479–245, 069/032–393

U Ministarstvu prosvjete uručene su diplome pobjedni-cima 40. međunarodnog đeči-jeg likovnog takmičenja „Lidi-ce 2012“. Na tom nadmetanju, koje organizuje Ministarstvo kulture Republike Češke, Mini-starstvo obrazovanja, omladi-ne i sporta i Češka komisija za Unesko, učestvovala su đeca iz

Ramović i Zorana Klikovac tre-će mjesto, dok je u kategoriji muško šišanje drugoplasirani bio učenik Filip Milošević, svi učenici odjeljenja III-6.

„Pokazati svoje vještine u jakoj konkurenciji s budućim kolegama, frizerima iz Rusije, Holandije, Srbije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine, bio je pravi izazov za naše učenike. Ipak, uz podršku koju je pružila nastavnica praktične nastave

oboreni rekordi, a veliki broj plivača postavio je i rekorde svojih zemalja u pojedinim disciplinama. Što se Crne Go-re tiče, Ilija Tadić iz Budve u kategoriji 200 metara delfin isplivao je za 3:07.06 minuta, a Boško Bismiljak stazu od 100 metara delfin stilom otplivao

140 zemalja s više od 140.000 radova.

Konzul Republike Češke u Crnoj Gori Vaclav Dobeš i pomoćnica ministra prosvjete Vesna Vučurović uručili su di-plome za četvoro nagrađenih učenika iz Crne Gore. Diplome su dobili: Jovana Tomanović (JPU „Zagorka Ivanović“, Ce-

Senka Savović, oni su željni i znanja i uspjeha pokazali svoje umijeće“, istakla je Ljeposava Vuksanović, direktorica ove vaspitnoobrazovne ustanove. Festival je organizovao Klub frizera Sarajevo i Srednja škola poljoprivrede, prehrane, vete-rine i uslužnih djelatnosti, pod sloganom „Pronađi svoj stil“.

Š. B.

za 1:25.21 minut.Tadić je ujedno sa svojim

vremenom zauzeo treću po-ziciju, a to je i najbolji plasman crnogorskih plivača na ovom takmičenju.

O. Đ.

tinje), Marija Perović i Petar

Bojović (OŠ „Maksim Gorki“,

Podgorica) i Daria Egorova (OŠ

„Kekec“, Bar).

Tema ovogodišnjeg ta-

kmičenja bila je „Pozorište –

lutka – bajka“.

O. Đ.

ŽELJNI ZNANJA I USPJEHA: Nagrađeni sa nastavnicom

S dodjele priznanja u Ministarstvu prosvjete

MARTAPRIL

1

ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ

Уживам у љепотама природе и дугим шетњама са породицом

Волим да возим бицикл, ше-там ливадама, шумским стазама и пјешчаним обалама.

Често чујем да човјек ути-че на климатске промјене. Иако сам мала, разумијем забринутост мојих најближих због дјеловања неких људи на промјену климе, стварања озонских рупа, све већег уништавања шума и топљења гле-чера. Аутомобили, камиони и разна друга превозна средства веома загађују ваздух. Гледам на телевизији гужве у великим градо-вима, сивило и смог. Чак и код нас, иако смо мала земља, без велике индустрије и са веома лијепом кли-мом осјећају се промјене. Љета су све врућа, а зиме хладније. Одрас-ли су у сталној журби, обавезама и у колима, као да су заборави-ли како је лијепо и здраво шетати. Шетња и физички и психички пози-тивно утиче на човјека, зближава породицу и пријатеље.

Када би само једног дана у неђељи човјек заборавио ау-томобил и пјешачио, много би зна-чило за нашу планету и будуће генерације.

Тијана ВУКШИЋ, VI,

ОШ “Блажо Јоков Орландић”, Бар

Ми, дјеца, живимо у свијету маште, игре и љубави. Али, сурова реалност често нас буди из слатких снова.

Желим да откријем сав свијет, да видим све његове љепоте. Же-лим да летим, да ходам по облаци-ма. Прижељкујем да сам пупољак на прољећном вјетру Али, жеље су једно, а стварност друго.

Свако одрастање има и дру-гу, тамнију страну. Постајемо свјеснији свијета у који полако улазимо. Жи-вот није увијек про¬љеће, наиђу и буре са којима се треба избори-ти. Свакодневно сам у прилици да на телевизији видим дјецу којима су угрожена основна права на жи-вот. Одрастање ми доноси све више обавеза и одговорности.

Молим одрасле да уреде свијет по мјери дјетета. Тада би одрастање сигурно било безбрижније.

Теодора МИЛИЋ, VII-3,

ОШ “Југославија”, Бар

Понекад помислим:све што сам у школинаучио,и што и сада знам,да пишем, цртам и рачунам –могао сам да научими сам.

Није тешкода се савлада читање,да се науче словаи писање,да се цртају куће,облаци, вазне,да се ријеше једначине разне ...

Али,срце ме заболи,када сретнем људесиједе браде,необразоване,без школе и без наде.Тада се са захвалношћусјетим мојих учитељица:Сњеже, Ранке и двије Раде.

Петар ДРАГОВИЋ, VI-3, ОШ “Његош”, Спуж

У једном малом селумалена школа била.Запуштена одавно,поред шуме се скрила.

Кров јој попуцао,а зидови стари.Једино исправнишколски су ормари.

Клупе јој иструлиле,ђаци крај њих скачу.А зидови, чини се,као да плачу.

Али прошлог љетанаиђе једна добра вила,и тужну, запуштену школуу нову је претворила.

Клупе су јој сасвим нове, а зидови окречениСада блистају од срећешкола и сви ђаци њени.

Александра ТОДОРОВИЋ .

VIII, ОШ “18. октобар”, Биоче

Наша зграда је велика и нова,као дворац из снова.

Бијела је и црвена,а у дворишшту стоји клупа дрвена.

Направљена је од бетона и челика,па је зато тако јака и велика.

Владимир ПОПОВИЋ VI-ц, ОШ “Штампар Макарије”,

Подгорица

Зашто је млијеко здраво,питате се ви.У њему се налазевитамини сви.Бјеланчевине, минерали,све што нашем тијелу фали.И оно што треба свима:калцијума много има.

Добро је млијеко пити,зато ћете здрави бити.

Кристина ПАВИЋЕВИЋ, VII-1, ОШ“ Драго Миловић”, Тиват

Дуга је и бистра,дубока и чиста,зелена као трава –никада не спава.

Зета је звијездакоја небо краси.Та блистава звијезданикад се не гаси.

Ниједна друга ријека,стара или нова,није као Зетаиз наших снова.

Та предивна ријекамодром пистом шета.То је наша драгазелена Зета.

Петар НЕДИЋ, VI.2,ОШ “Иван Вушовић”, Видрован

Свакога од нас одликују раз-личите особине, по којима смо препознатљиви и које нас чине јединственим.

Ако бисте ме питали за моју другарицу Сташу рекао бих да је красе многе врлине. Паметна је, вриједна и изнад свега искрен пријатељ. Упорна је у свему што ради, а и врло свестрана, јер је интересују различите ставри.

Ако већ морам навести неку њену ману, онда бих рекао да је то тврдоглавост. Када не-што каже, иако није у праву, не дозвољава да нико други утуче на њено мишљење, и свим сила-ма брани свој став. Ако јој неко укаже на грешку, некада је спрем-на и да се наљути и посвађа. Али, љутња је брзо прође, тако да се та њена мана и не примијети у “мору” врлина које има.

Све у свему, за мене је Ста-ша идеалана пријатељица, са свим њеним манама и врлинама, јер, мора се признати, нико није савршен.

Никола СТАНИШИЋ VII-б, ОШ “21. мај”, Подгорица

ШТО ВИШЕПЈЕШАЧИТИ

ЗА БЕЗБРИЖНИЈЕ ОДРАСТАЊЕ

ПЈЕСМА УЧИТЕЉИМА

ШКОЛА СТАРА, ПА НОВА

НАША ЗГРАДА

МАЛАГАЛЕРИЈА

ДОБРО ЈЕ МЛИЈЕКО ПИТИ

ЗЕЛЕНА ЗЕТА

МОЈА ДРУГАРИЦА СТАША

Нађа МИШКОВИЋ, V-4, ОШ “Октоих”, Подгорица

Срахиња ЂИЛАС, V-1, ОШ “Браћа Лабудовић”, Никшић

Жељко МАНДИЋ, VII-1, ОШ “Иван Вушовић”. Видрован

Розалија ФРАНЦЕСКОВИЋ, IV-3, ОШ “Драго Миловић”, Тиват

Немања ЈАЊИЋ, VIII--1, ОШ “Јагош Контић”, Озринићи

MARTAPRIL

2

ПОЗДРАВЉА ВАС

ПЈЕСМА О ЈЕСЕНИ УСРЕД СВИЈЕТА Опет јесен, Кад пођеш у поље, у далеко,драга јесен. знај, тамо те чека неко.Златни капак њен прекрива нам сан. И нећеш бити сасвим сам,Ласте већ не круже крај тебе ће миљети мрав.изнад наших глава.Отишле су тужне У тишини, у свијетли сат, преко мора плава. на уво ће ти шумјети влат.Сјени су све дуже.Прозирнији дан. Обазри се около: иза малог трнаНе одлази сасвим, мотриће на тебе златноока срнадрага дивна сјени. Усред свијета тад успори ход, Пружи руке к мени. јер и цвијет и птица твој су род,

Војислав Вулановић је рођен 17. маја 1931. године у Загорку код Даниловграда.

За ђецу је објавио збирке пјесама Где да сместимо сунце (Врбас, 1973), У пољу дом (Титоград, 1982), Не дам тати ја у ловце (Никшић, 1988), Сунце Треш-њева (Тито град, 1991), Заборавили смо снијег (Подго рица, 1997), Усред свијета (Подгорица, 1999), Ово је написала јесен (Подгорица, 2011) и Из Хајданине свеске (Под горица, 2012), а за одрасле 35 књига поезије.

Моја мајка спава међу љиљанима, међу наранџама. Моја мајка сања румену јабуку, злаћано сунце. Наранџо, наткрили је Птицо, не буди је Сунце, пољуби је.

Прво те сретне поље из којега излетимо као из гнијезда. Затим те сретне брдо. Једно брдо. Друго брдо. Треће брдо. Четврто брдо. Пето брдо. Сто брда. Између брда увале. Сто увала. Кроз њих те вуче вјечност. Вуче сунце Вуче слава. Усред које бди Цетиње.

Бор који расте на бријегу брат је твој. Бреза која трепери у присоју сестра је твоја. Птица која кружи у небу глас је твој. Цвијет који мирише у пољy љубав је твоја. Мрав који вуче сламку учитељ је твој. Вода која тече жеђ је твоја. Жито које шуми на вјетру хљеб је твој. Очеве ријечи које слушаш и дан и ноћ – пут су твој.

У овај свијет су удaрали безброј пута, ударали чизмом, ударали буздованом,ударали топовима.Хтјeли су да свијет размрскају као јабуку. Али свијет се није дао. Нијесу се дала брда, није се дао океан, није се дао ваздух. Рана је крварила,али се опет затварала. Свијет је неуништива јабукаАли то треба стално доказивати варварима.

МАЈКА СПАВА ПУТ ДО ЦЕТИЊА

БОР КОЈИ РАСТЕ НА БРИЈЕГУ

НЕУНИШТИВА ЈАБУКА

И ЗА СВАЂУ ТРЕБА ДВОЈЕ

НАШE РИЈЕКЕ

ЏЕП ЗА ЈЕЛИЧИНУ РУКУ

Вулу Мирковом бијаше милије ћерати истину на чистац од ичега на свијету. Због тога се често свађао и препирао.Био је веома љут, али и правичан.Убрајан је међу боље фудбалере у школи. Често је са веће удаљености постизао голове. Једном је из близине шути-рао на гол. Лопта је ударила у стативу. Прснула је, иако је била нова, толико је имао јак шут.Ближило се међушколско такмичење у фудбалу. Наставник физичког одреди ПeркаЈованова да састави школски тим.У тај тим не бијаше уврстио Вула.Сазнавши за то, Вуле се веома наљути. Киптио је од бијеса.Поцрвењело лице обливао му је зној. Колико су му вратне жиле биле набрекле, стицао се утисак да ће му попуцати.У том бијесу рече: - Идем да се грдно посвађам с Перком!Узалудно су га одвраћали. Отрчао је уз степенице према Перковој учионици. Послије извјесног времена, вратио се много љући. Угледавши га таквог, другови помислише да су се чак и по-тукли.Упиташе га: - Што би, Вуле? Дрхтећи од љутине, Вуле проциједи кроз зубе: - Замислите, Перко неће да се свађа!

Драгиша Л. ЈОВОВИЋ

Реците ми да ли има Радује се што је сријетаљепше ријеке од мог Лима? раздрагана сестра Зета.

О чему то разговара Као пјесма са усанас облацима бистра Тара? огласи се и Бојана.

И какве ли снове снива Носи поздрав ових гораплаховита ријека Пива? свима преко сињег мора.

Док промиче кроз Платије, Бранислав М.Морача се громко смије. ВУКОВИЋ

Ово је прича о једној Јелици, која мало-мало, па застане испред старе трешње; прстић на устима, бора на челу, па пита:- Како ли се то постаје одрастао?А трешња ћути. Јелица има ручицу, немирну као мачји реп. И та ручица тражи џеп,стално тражи џеп. А Јелица нема џеп, мама га није сашила. Онда рука иде у татин џеп. А тамо папири, и наочаре. И још тата каже: “Е, то није лијепо!” Тада оде у чика Матов џеп. Тамо књига. Али без слика. А и чика Мато каже: “Е, Јелице, да ли је то баш лијепо?” Куд ће, што ће – Јелица усни сан: А у сну јој дође патуљак са црвеном капом. И каже:- Твој ђед има капут, капут има џеп. А то је џеп баш какав твоја рука тра-жи. Па још и чаробан: што више из њега узмеш, то више нађеш сљедећи пут. И тако све док не одрастеш! Јелица се пробуди, па код ђеда. Рука право у џеп. А тамо – бомбона. Други пут – чоколада. Па двије бомбоне. Па лутка. Што Јелица пожели – ђедов џеп створи. Узме сликовницу из џепа, па помисли: “Баш бих вољела да имам огледалце!” ćутрадан, рука у џеп, а тамо – огледалце!И тако цијелога љета. И ко зна колико дана.А онда, једнога дана – ништа. Празан ђедов џеп. Рекло би се да је и мама због тога тужна. А тада мама каже: - Знаш, душо, ђед је умро! И ево Јелице испред трешње. И каже трешњи: - Сад знам како се постаје одрастао. Кад ти ђед умре. Тада више не же-лиш ничији џеп. А трешња ћути.

Јово КНЕЖЕВИЋ

Између мене и моје мамепонекад ријечи не постоје:довољно је да се сретнуочи њене и очи моје.

Љубинка ВЕШОВИЋ

Нешто ме мами да будем вани.Није то сaмо сунце и траваи неба боја плава.Ту, у близини, живе Нађаи њена сестра млађа.

Славица РАЈКОВИЋ

ПРИЧА ОЧИМА НАЂА

MARTAPRIL

3

Лист ученика барске Основне школе „Анто Ђедовић“ – „Златна обала“ – на четрдесетак богато илустрованих стра-на, доноси више занимљивих прилога из живота и рада ове васпитнообразовне установе. Наставнички колектив и уче-ници задовољни су добрим условима рада у новом школ-ском здању. Милица Милетић (ђак генерације), Милорад Вучељић, Бојана Јовићевић, Кенан Којић и Никола Војводић, учени-ци који су током школовања имали одличне оцјене из свих предмета, награђени су дипломом „Луча“. Забиљежени су и успјеси чланова ликовне и литерарне секције, постигнути на општинским такмичењима, огледни часови из италијанског и енглеског језика, хемије и физике, као и презентација здравих стилова живота. У школи су обиљежене и важне манифестације: Међународни фестивал за ђецу и ђечје ствараоце, Међународни дан елиминације насиља над же-нама, Свјетски дан књиге и ауторских права и Дан борбе против сиде. Објављен је и интервју с Радивојем Ђурановићем, учитељем у пензији. У листу су заступљене ру-брике: ликаовна галерија и ликовни кутак, стра-не посвећене рецитаро-рима, глумцима, ђачком парламенту, спорт-ским дешавањима и бројним реализованим пројектима.

Ш. Б.

ЗЛАТНА ОБАЛА(Лист ученика Основне школе „Анто Ђедовић“ у Бару; бр. 16, 2012.)

д ц ј дееи.

с ,

У -а--

м-

им

.

Стан отворих овим кључем.И стојим у празном стану.Па што? Ја сам и наученбити сам у празном стану.

Имам свој кључ, имам лично!И све што желим - могу сад:да се понашам необично,да реметим мир и склад.

У собу ћу ући сам,радио ћу да укључим.Могу и да дречим, знам,а могу сам и да учим.

Хајд свирај, вратима трескај!Ко ће да викне: - Тише, ти!И ко ће рећи: - Доста дреке!Сви су на послу до три.

Имам свој кључ око врата ...Ал зашто ћутим - не знам.Не ради ми се ништа, брате,јер сам у празном стану сам.

Агнија БАРТО

Дан отворених врата

јуче је у зоо-врту био.

И данас без птица и звијери

остаде зоо-врт цио.

Генрих ГРАУБИН

Поред табле стоји Клаваи задатак - не рјешава.Ћути, и у таблу гледаУ рукама њеним креда.Ствар је лоша видим, богме!И хтио сам - да помогнем.

Задатак је ријешен. Мани!Због тога се - нађох вани!А нијесам ни ријеч казао,нит сам хтио неки спор.Прстима сам показаосамо - тачан одговор!

Михаил ПЉАЦКОВСКИЈ

М О С Т Д О С У Н Ц А- ИЗ РУСКЕ ПОЕЗИЈЕ ЗА ЂЕЦУ -

С руског на црногорски језик препјеваоДушан Ђуришић

У ПРАЗНОМ СТАНУ

ДАН ОТВОРЕНИХ ВРАТА

НА ЧАСУ

У лету, пуни среће, трилери њени се роје.Нагло увис узлијећеса земље, постеље своје.

Живи у трави, у пољу,има кућу тијесну.Али све небо је малоза њену звонку пјесму.

Самуил МАРШАК

Два зечића по командимарширају на веранди.У свој добош сваки бије –шапице им лаке двије.- Хеј, зечићи, мало тише!Не бубњајте тако више!

Два слонића по командимарширају на веранди.Лупају у трубе јакои плаше све подједнако.- Хеј, слонићи, што чините!С јаком лупом престаните!

Генрих САПГИР

***

У рану јесен дани се крате,но вријеме ипак предивно тече.Кристална јутра на врху се злате,у раскоши залази свако вече.

Ђе се срп шетао и падао клас,сад је пусто све - стратиште зја,само паучине танка влассад празном браздом сја.

Пуст је ваздух, ни птице да се јаве,но до зиме времена још има,јасно и топло пласти се плаветна поље које дријемеж обузима ...

Фјодор Иванович ТЈУТЧЕВ

ШЕВА

МАРШ

Освануо је још један врућ дан. Борим се за чисти ваздух који ми је веома потребан. У даљини, измаглица при-тисла сиву, испуцалу земљу. Околна брда су се изгубила у облацима дима. Мирис гарежи допире до мене. Мноштво аутомобила мили у колони. Старији човјек на би-циклу с муком прелази улицу. У оближњој шумици трче ријетки спортисти. Родитељи дјецу до-

У циљу остваривања што квалитетнијег учешћа ученика у цјелокупном животу и раду шко-ле, у нашој школи је формиран Ученички парламент који чине представници одјељења учени-ка од VI до IX разреда. Свака одјељењска заједница бира представника и замјеника у Парламенту, а између ових чла-нова бирају се представници у локалном дјечјем парламен-ту Бара. Представници школе у локалном дјечјем парламенту у овој школској години су Марија Пешић, ученица VIII1 разреда и Дамјан Радуловић, ученик IX1 разреда. Парламент се залаже за

САЧУВАЈМООВУ ПЛАНЕТУ

УЧЕНИЧКИ ПАРЛАМЕНТ

остваривање права свих учени-ка и стварање бољег амбијента у школи; омогућава да учени-ци учествују у хуманитарним акцијама, спортским и другим такмичењима, организовању сарадње са вршњацима и покреће акције за побољшање живота и рада у школи. Рад Уче-ничког парламента помажу Управа школе и наставници. О раду Парламента води се по-себна евиденција, за коју је, за ову школску годину, задужена педагогица- фасцилитатор.

В. ГАЖЕВИЋ, педагогица

воде на спортским терен Оставимо аутомобиле! Кренимо пјешке! Узмимо заборављени бицикл и стари скејтборд! Сачувајмо ову планету, овај дивни град и плаво небо!

Драгица БОГЕТИЋ, V-2, ОШ “Анто Ђедовић”, Бар (Друго мјесто на општинском

такмичењу “Дан без аутомобила”)

MARTAPRIL

4

Најновија збирка стихова Душана Ђуришића “Крени, машто, крени” представља помак и освјежење у његовом лирском ства-ралаштву за ђецу, будући да доноси читав низ иновација, експеримената и лексичких игара, које по много чему одговарају малишанима нижег узраста. Добро компонована и тематски конципирана, ова вриједна књига заснована је, углавном, на језичким и синктасичким игра-ма, на каламбурима и асоцијативним низови-ма, који својом семантиком и необичношћу могу изазвати двојак смисао и посебан ефекат у ђечијој рецепцији.

Књига има четири поглавља која су пове-зана мотивски, проблемски и језички: У дому и даље, даље, Од зеленог до бијелог, У домаћем колу иКрени, машто, крени.

Свијет ђетињства, али и свијет биљака и животиња чини једну од кључних идејних окосница ове веселе и разигране поезије, пуне ведрине, оптимизма и маштовитости (као што, уосталом, и сам наслов упућује на то). Сарадња са читаоцима, односно интерак-тиван однос са ђецом, такође је још једна до-датна и креативна вриједност Ђуришићевог обраћања младима, у коме су инсекти, пче-ле, домаће и дивље животиње главни јунаци и протагонисти.

Овдје је све саткано од игре и маште, од заноса и хедонизма, а повремени бајковити елемент указују на то да је мјесто и вријеме дешавања радње претежно универзалног ка-ракрера (Невид планина). У жанровскотипо-лошком смислу ове пјесме могу се, условно речено, подијелити на неколико врста и група: хумористичке, описне, пригодне, социјалне, родољубиве, љубавне, породичне, питалице, басне, разбрајалице ...

Иако су, већином, сажете и једноставне, понекад сачињене од кроки детаља, скице или дијалога, са овим пјесмама лако је успостави-ти комуникацију и присан однос. Када пјева о школи и ђацима, пјесник је чио и весео, а када

Путем “Повјерљивог телефона”, савјетодавне линије за помоћ ђеци и адо-лесцентима, у првој години обратило се око двадесеторо дјеце. Најчешћи разлог био је развод родитеља и насиље у поро-дици.

Супервизорка ове линије, Дијана Поповић Гаврановић, објашњава да се, осим ђеце, за помоћ или савјет обратило и неколико одраслих особа.

Најчешћи проблеми који ђецу наводе да се обрате за помоћ су развод родитеља, вршњачко насиље и лоше споразумијевање сародитељима. Отварањем савјетодавне линије жељели смо да омогућимо подршку и помоћ у заштити ђеце путем њиховог активног учешћа, уз поштовање њиховог мишљења и интереса. У жељи да им учини-мо доступним све неопходне информације, повјерљиви број 080081550 је бесплатан, доступан са фиксног броја и анониман, с

САТКАНО ОД ИГРЕ,МАШТЕ И ЗАНОСА

“ПОВЈЕРЉИВИ ТЕЛЕФОН” – ПРВА САВЈЕТОДАВНА ЛИНИЈА ЗА ПОМОЋ ЂЕЦИ

(Душан Ђуришић: Крени, машто, крени; Удружење црногорских писаца за ђецу и младе, Подгорица, 2012)

ПОВЈЕРЕЊЕ, ПОМОЋ И ПОДРШКА

се присјећа своје младости, завичаја и преда-ка онда се може примијетити понеки сјетан и носталгичан тон, који као такав чини састав-нио дио његове поетике и погледа на живот и свијет око себе.

Све у свему, ради се о лијепим и љупким стиховима који још једном потврђују ства-ралачку агилност и свеприсутност Душана Ђуришића у црногорској литератури за ђецу и младе.

Др Милутин ЂУРИЧКОВИЋ

поруком да свако ђететово искуство при-хватамо са уважавањем и повјерењем – истиче Дијана Поповић Гаврановић.

Према њеним ријечима, ефикасно-сти савјетодавне линије доприноси рад волонтера који имају континуиран про-грам обуке и супервизије, и студенти социјалног рада и психологије. Ипак, до-дала је она, неопходно је вријеме да ђеца стекну повјерење у овакав вид подршке. Рок за одговор на писма и питања која ђеца упућују путем мејла, форума или Фејсбука јесте три дана. Више информација може се добити на www.djecaps.me. Ђеца се стручним лицима могу обратити и путем мејла child@tcom.me, разговарати преко Скајпа (djecaprijesvega) или размијенити својаискуства на Фејсбук станици „Djeca prije svega“.

Ш. Б.

ИСТОРИЈСКИКАЛЕНДАР ЦРНЕ ГОРЕ

1. март 1474.ГРАДЊА ТВРЂАВЕ ДЕПЕДЕКЕН

Током освајачког похода Османлија на Зету Црнојевића по-чела је, на Ушћу Рибнице у Морачу, градња тврђаве, у складу са плановима султана Мехмеда II Освајача да на простору Подгори-це насели 5.000 турских домаћинстава. Археолошка истраживања тог локалитета, познатог у народу као Немањин град, обављена 1963. године, показала су да нема назнака да је током владавине Немањића на тим про сторима, прије градње тврђаве Депедекен, било трагова или темеља неког другог објекта.

1. март 1949.ПОЧЕTAK РАДА РАДИО ТИТОГРАДА

Означен је најавном шпицом коју је, након сељења прве црногорске радио-станице са Цетиња у Титоград, у етар послао тонски реализатор Шћепан Каћо Ковачевић. Званичан почетак емитовања програма Радио Титограда обиљежен је 1. маја исте године, када је Радомир Коматина, тадашњи министар просвјете у Влади НР Црне Горе, свечано пустио у рад нову радио-станицу,

15. март 1976.ПРВИ БРОЈ “ЦЕТИЊСКОГ ЛИСТА”

Гласило грађана Цетиња штампано је у „Ободу“. Први уред-ник био је познати новинар Радован Јаблан. Излазио је пет на -стодневно до 1990. године.

15. март 1990.

ЦРНОГОРСКИ ПЕН ЦЕНТАР

Основан је на Цетињу. Наредне године, на 26. конгресу ПЕН-а у Бечу, примљен је у велику породицу међународног ПЕН-а, која броји више од 150 чланица, чиме је постао прва међународно призната асоцијација у Црној Гори тог времена. Формиран је са намјером да шири, развија и афирмише врије дности црногор-ске културе, књижевност и језик црногорског народа и културе других народа који живе у Црној Гори, да се бори против сваког ограничавања и злоупотребе слободе. Први предћедник црно-горског ПЕН-а био је академик др Павле Мијовић.

23. март 1492.

НОВО ИМЕ ДРЖАВЕ Ђурађ Црнојевић је, као “Црнојзи Гори господар”, утврдио

границе између Маина, Брајића, Црмнице и Паштровића, оз-ваничавајући и ново име своје државе које је потиснуло до-тадашње име – Зета.

26. март 1946.ЦНБ “ЂУРЂЕ ЦРНОЈЕВИЋ”

Основана је на Цетињу, под називом “Земаљска центра лна библиотека”. У својим фондовима чува преко 1.500.000 наслова. Организовани библиотечки рад сеже у 1592/93.го дину, када је из-вршен први попис библиотечког фонда у Цети њ ском манастиру, Идеја о оснивању државне јавне библио теке на Цетињу, настала 1879, реализована је 1893. године. Три године потом, Црна Гора је добила Закон о Књажевско-црногорској библиотеци и музеју. Од 1905. године библиотека добија обавезни примјерак. Данашњи назив добила је по Ђу рђу Црнојевићу који је 1493. године осно-вао прву државну штампарију у Европи.

29. март 1838.

ИЗГРАДЊА БИЉАРДЕ Нова резиденција црногорског господара Петра II Петро-

вића Његоша добила је назив по првом библијару донесеном на Цетиње, који је био омиљена игра многих владичиних гос тију. По-дигнута је, по савјету руског дипломате Јакова Озере цковског и по његовом нацрту, новцем који је црногорски владика донио из Русије, након поćете Царевини 1837. године. У почетку се зва-ла Нова кућа. За ондашње прилике на Цети њу била је огромна грађевина, дуга 72,4 и широка 7,5 метара, на крајевима са двјема просторијама по 13,5 метара, приземљем са 11 и спратом са 25 одјељења. Остављала је утисак замка са пространим двориштем, ограђеним јаким пра воугаоним зидовима, и четири одбрамбене куле на угловима. Након њене изградње, владарска управа се по први пут просторно издвојила из Цетињског манастира. .

ZA NASTAVUGodina XX MART-APRIL Broj 147

IZBOR ZADATAKA S DRŽAVNOG TAKMIČENJA 2012. GOD.

HEMIJA(srednja škola)

ZADACI

1. S koliko molekula kristalne vode kristališe kobalt(II)-hlorid, ako je poznato da se rastvaranjem 56,75 g ovog kristalohidrata u 563,2 g vode dobija 5,00% rastvor sračunat na bezvodnu so?Ar(Co) = 58,9 Ar(Cl) = 35,5 Ar(O) = 16 Ar(H) = 12. Kolika zapremina rastvora hloridne kiśeline, pH vrijednosti 4, može da se napravi od 10 cm

3 koncentrovane hloridne kiśeline, gustine ρ = 1,18 g/cm3,

koja sadrži 36% (masenih) hlorovodonika? Ar(H) = 1, Ar(Cl) = 35,53. U svakom od navedenih parova označiti koja će supstanca imati veću apsolutnu entropiju.a) 1 mol NaCl(s) ili 1 mol HCl(g) na 25 C b) 2 mola HCl(g) ili 1 mol HCl(g) na 25 C c) 1 mol HCl(g) ili 1 mol Ar(g) na 25 Cd) 1 mol CH

3Cl (g) ili 1 mol CHCl3(g) 25 C

e) 1 mol H2O(l) na 45 C ili 1 mol H

2O(l) na 25 C

4. U rastvoru FeSO4

∙ 7H2O, dvovalentno gvožđe je oksidovano s rastvorom

nitratne kiśeline, u prisustvu sulfatne kiśeline, do trovalentnog, a zatim s amonijum-hidroksidom istaloženo u obliku hidroksida i nakon toga žareno. Težina ižarenog taloga Fe

2O

3 iznosila je 0,3266 g. Napisati jednačine reakcija

i izračunati masu u prvobitnom rastvoru: a) Fe2+ i b) FeSO

4 ∙ 7H

2O.

Ar(Fe) = 55,85 Ar(S) = 32 Ar(O) = 16 Ar(H) = 1 Ar(N) = 14

5. Za reakciju 2NO(g) + 2H2(g) N2(g) + 2H2O(g) dobijeni su slijedeći eksperimentalni podaci na 1000 K:

Napisati izraz za brzinu reakcije i odrediti konstantu brzine reakcije i početnu brzinu reakcije ako su koncentracije oba reaktanta 8 x 10

-3 mol/dm3.

6. Rastvor dobijen miješanjem 2 dm3 rastvora NH

4OH koncentracije 0,03

mol/dm3 i 0,5 dm

3 rastvora HCl ima koncentraciju hidroksilnih jona, [OH-] = 3,6∙10

-5 mol/dm3. Koliko je iznosila početna koncentracija HCl izražena u

mol/dm3? K(NH

4OH) = 1,8 ∙ 10

-5

7. Data su dva redoks-sistema s odgovarajućim standardnim potencijalima:MnO

2(s) + 4H+ + 2e- Mn2+ + 2H2O Eo = +1,28V

Ce3+ Ce4+ + e- Eo = -1,61VNapisati hemijsku jednačinu spontane reakcije do koje će doći ako se pomiješaju ova dva redoks-sistema.

8. Smješa alkana i kiseonika, napravljena na sobnoj temperaturi u stehiometrijskom odnosu, potpuno je sagorjela. Nakon hlađenja do sobne temperature, smanjenje zapremine u odnosu na početnu iznosilo je 4/5

zapremine nastalog ugljenik(IV)-oksida. Identifikujte alkan i napišite jednačinu reakcije njegovog sagorijevanja.

9. Koji optički aktivni alkohol (C6H

14O) prelazi poslije dehidratacije u optički

aktivni alken (C6H12)? Napisati strukturne formule traženog alkena i alkohola.

10. 2-propanol zagrijavanjem s rastvorom KMnO4 daje jedinjenje A koje

reaguje sa HCN u prisustvu piperidina kao katalizatora i daje jedinjenje B. Jedinjenje B zagrijavanjem s razblaženom sulfatnom kiśelinom na 70 C prelazi u proizvod C, koji poslije dužeg zagrijavanja s razblaženom sulfatnom kiśelinom daje jedinjenje D (C

4H

8O

3). Jedinjenje D zagrijavanjem s etanolnim

rastvorom HCl prelazi u jedinjenje E, koje služi kao sirovina za dobijanje analgetika trimedala.

Napisati jednačine reakcija i naći jedinjenja A, B, C, D i E.

11. Koju zapreminu etena (pri normalnim uslovima) treba uzeti za dobijanje

33cm3 etil-etanoata, gustine 0,8g/cm

3. Sinteza se izvodi u tri stupnja,

pri čemu je prinos u prvom 50% etanola, u toku oksidacije 80%, a poslije esterifikacije 75%.

Ar(O) = 16 Ar(H) = 1 Ar(C) = 12.

12. Jedinjenje A, formule C7H

7NO, ne rastvara se u vodi, ni u hladnoj HCl. Pri

zagrijavanju s rastvorom NaOH dobija se bistar rastvor koji sadrži amonijak. Kada se ovaj rastvor zakiśeli, taloži se jedinjenje B. Jedinjenje B dobija se i pri oksidaciji toluena kalijum-permanganatom. Napisati formule jedinjenja A i B.

RJEŠENJA1. CoCl

2 ∙ xH

2O

M(CoCl2 ∙ xH

2O) = 129,9 + 18 ∙ x

C % = m(CoCl2) / m

rastvora ∙ 100

m(CoCl2) = 31,00 g

31,00 g : 56,75 g = 129,9 : (129,9 + 18∙ x) x = 6CoCl

2 ∙ 6H2O

2.

c = m / M ∙ V

V = m / M ∙ c

pH = - log c(H+)

c(H+ ) = c(HCl) = - antilog pH

c(HCl) = 10-4 mol/dm3

mr.kis.

= ρ ∙ V = 1,18g/cm3 ∙ 10cm3 = 11,8g

mkis.

= mr.kis.

∙ ω = 11,8g ∙ 0,36 = 4,248g

V = mkis.

/ M(HCl) ∙ c = 4,248g / (36,5g/mol ∙ 10-4 mol/dm3)

V = 1163,8 dm3

3. a) HCl(g), b) 2 mola HCl(g), c) HCl(g), d) CHCl

3, e) H2O(l) na 45 C.

2

4.

6FeSO4 + 2HNO

3 + 3H

2SO

4 3Fe

2(SO

4)

3 + 2NO + 4H

2O

3Fe2+ + 4H+ + NO3- 3Fe3+ + NO + 2H2O

Fe3+ + 3NH4OH Fe(OH)3 + 3NH4+

2Fe(OH)3 Fe

2O

3 + 3H

2O

a) 3 ∙ 55,85 g Fe2+ : 1,5 ∙ 159,7 g Fe2O

3 = xg Fe2+ : 0,3266 g Fe

2O

3

m(Fe2+) = 0,2284 g

b) 55,85 g Fe2+ : 277,85 g FeSO4 ∙ 7H

2O = 0,2284 g Fe2+ : xg FeSO

4 ∙ 7H

2O

m(FeSO4

∙ 7H2O) = 1,1363g FeSO

4 ∙ 7H

2O

5.

v = k [NO][H2]

k = v / [NO][H2] = 3,0 x 10

-5 / (5 x 10-3

)(2,5 x 10-3

)

k = 2,4 mol-1

dm3

s-1

v = k [NO][H2] = 2,4 mol

-1dm

3s

-1 ∙ (8 x 10-3 mol/dm

3) ∙ (8 x 10

-3 mol/dm3)

v = 1,54 x 10-4 mol/dm

-3s

-1

6.

NH4OH + HCl NH

4Cl + H

2O

K(NH4OH) = [NH4+] [OH-] / [NH

4OH] = x ∙ 3,6 ∙ 10-5 / (0,06 - x)

x = 0,02 mola

c(HCl) = n/V = 0,02 mol / 0,5 dm3 = 0,04mol/dm3

7.

Prvi redoks-sistem napisan je za redukciju, a drugi za oksidaciju, pa

navedene standardne potencijale ne možemo upoređivati. Oba sistema

moraju biti napisana za redukciju:

MnO2(s) + 4H+ + 2e- Mn2+ + 2H2O Eo = +1,28V

Ce4+ + e- Ce3+ Eo = +1,61V

Redoks-sistem Ce4+/Ce3+ ima pozitivniju vrijednost standardnog

elektrodnog potencijala, pa će oksidovani oblik tog redoks-sistema

(Ce4+) oksidovati redukovani oblik negativnijeg redoks-sistema (Mn2+):

2Ce4+ + Mn2+ + 2H2O 2Ce3+ + MnO

2(s) + 4H+

8. CnH

2n+2(g) + (3n+1) / 2O2(g) nCO

2(g) + (n+1)H

2O(l)

Zapremina reakcione smješe prije sagorijevanja: V = 1 + (3n+1) / 2

Zapremina reakcione smješe poslije sagorijevanja: V = n

1 + (3n+1) / 2 – n = 4/5 ∙ n

n = 5, pentan

C5H

12 + 8O

2 5CO

2 + 6H

2O

9.

NH4OH NH

4

+ + OH-

(0,06-x) mola x mola 3,6 ∙ 10-5

10.

11.

46 g CH3CH

2OH : 0,75 ∙ 88 g estra = xg CH

3CH

2OH : 26,4 g estra

m(CH3CH

2OH) = 18,4 g

II faza:46 g CH

3CH

2OH : 0,80 ∙ 60 g CH

3COOH = xg CH

3CH

2OH : 24 g CH

3COOH

(potrebnih za III fazu)

m(CH3CH

2OH) = 23 g

Potreban etanol: 18,4 g za esterifikaciju + 23 g za dobijanje sirćetne

kiśeline potrebne za estrifikaciju

m(CH3CH2OH) ukupno = 41,4 g

I faza:

22,4 dm3 C2H

4 : 0,50 ∙ 46 g CH

3CH

2OH = x dm3 C

2H

4 : 41,4g CH

3CH

2OH

V(C2H

4) = 40,32 dm3

12.

NaOH Ar – CONH2 ––––––– – COONa A - NH3 H+ Ar – COONa ––––––– Ar – COOH

B

KMnO4

Ar – CH3 ––––––– – COOH

3

BIOLOGIJA (srednja škola)

ZADACI

1. Genetička informacija u ćeliji se prenosi dominantno u jednompravcu. Koji od predstavljenih pravaca je najreprezentativniji?a. DNK protein RNK DNK b. Protein RNK DNK DNK c. RNK DNK protein DNK d. DNK DNK RNK protein

2. Dio gena koji kodira protein zove se:a. kodon b. plazmid c. egzon d. intron

3. Koje od sljedećih struktura i procesa postoje u ćeliji i prokariota i eukariota? (zaokruţite tačne odgovore)a. lizozomi b. jedro c. mitohondrije d. ribozomie. hemosinteza f.ciklus

4. Ribozomi su subćelijske strukture koje su sastavljene od:a. proteina i lipida b. proteina i riboze c. proteina i iRNK d. fosfoproteina

5. Koji od sljedećih redosljeda nivoa organizacije bioloških i ekoloških sistema u biosferi je ispravan?a. biocenoza, populacija, biom, ekosistem, biosfera b. populacija, biocenoza, biosfera, biom, ekosistem c. populacija, biocenoza, ekosistem, biom, biosfera d. biocenoza, populacija, ekosistem, biom, biosfera

6. Vrsta koja ne pripada familiji Lamiaceae je:a. majčina dušica b. ruzmarin c. nana d. kamilica e. pelim f. lavanda

7. Tri klicina listića, ektoderm, mezoderm i endoderm, osnova su za razvoj svih tkiva i organa višećelijskih ţivotinja. Mezoderm je odgovoran za razvoj: (zaokruţite tačne odgovore)a. nervnog sistema b. jetre c. krvnih ćelija d. srca

8. U embrionalnom razviću primarna tjelesna duplja prvi put se javlja kod:a. pljosnatih crva b. valjkastih crva c. dupljara d. sunđera

9. U aerobnom procesu disanja krajnji akceptor elektrona u ćeliji je:a. vodonik b. kiseonik c. voda d. citohrom c

10. Kod prokariota ćelije se dijele:a. mitozom b. mejozom c. prostom diobom d. konjugacijom

11. Na slici su prikazani najčešći oblici današnjih bakterija (Eubacteria). Pažljivo pogledajte sliku i odgovorite na sljedeća pitanja:

A. Kojoj morfološkoj grupi pripadaju bakterije na slici?

1. _______ 2. _______ 3. _______ 4. _______ 5. _______

1. U tabeli upišite koje bolesti mogu da izazovu sljedeće bakterijske vrste.

Vrsta Bolest

Streptococcus mutans

Treponema pallidum

Salmonella typhi

2. Igrajući se sa šipkom od starog gvožđa učenik se povrijedio i napravio ranu na ruci. Nakon par dana na mjestu povrede došlo je do oticanja ruke i komplikacija. Nakon brisa rane utvrđeno je da se zarazio bakterijom Clostridium tetanii. U cilju postavljanja terapije urađen je antibiogram.Na osnovu rezultata antibiograma učenik može da koristi antibiotik:

a. A i C b. C i B c. C d. A ili B

B. Na osnovu čega ste donijeli takvu odluku?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

C. Šta je učenik mogao da preduzme nakon povrede da se infekcija ne razvije? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. Svako slovo predstavlja određenu vrstu ili grupu organizama u lancu ishrane. Odgovorite na pitanja tako što ćete izabrati slovo sa dijagrama koje najbolje odgovara vrsti ili grupi organizama.

a. Koje slovo najvjerojatnije predstavlja ljude? _______

b. Koje slovo zastupa fotosintetske organizme? _______

c. Koje slovo zastupa članove herbivora? _______

13. Dijagram predstavlja srce odraslog čovjeka. Odgovorite na sljedeća pitanja:

A. Oksigenisana krv nalazi se u djelovima srca:a. isključivo u 3 b. isključivo u 1, 2 c. isključivo u 5, 6 d. 1, 2, 3e. 3, 5, 6

B. Ispravan slijed protoka krvi u organizmu počevši od plućne arterijeje:

a. 2 – 1 – 4 – sistem – 3 – 6 – 5 – 7 – plućab. 3 – 6 – 5 – 7 – sistem – 4 – 1 – 2 – plućac. 4 – pluća – 7 – 5 – 6 – 3 – sistem – 2 – 1d. 6 – 4 – pluća – 3 – sistem – 2 – 1 – 5 – 7 e. 7 – 5 – 6 – sistem – 2 – 1 – 4 – pluća – 3

14. U toku istraživanja jednog slatkovodnog jezera u Crnoj Gori učenici II razreda srednje škole došli su nakon detaljnih analiza do određenih zapažanja o ekološkom stanju i biodiverzitetu jednoćelijskih i višećelijskih organizama.

A. Na slici prepoznajte i upišite nazive vrsta koje su učenici pronašli u jezeru.

1. ______________ 2. ______________ 3. ______________

B. Pored organizama sa slike pronađeni su i mnogi drugi organizmi. Ove organizme svrstajte u odgovarajuće grupe: bakterioplankton, fitoplankton i zooplankton.

a. Oscillatoria sp. b. Volvox sp. c. Ceratium sp. d.Euglena sp.e. Staphylococcus sp. f.Daphnia sp. g. Bacillus sp. h. Vibrio sp.

Bakterioplankton Fitoplankton Zooplankton

4

C. Ispitujući hemijski status vode jezera učenici su primijetili da je nivo rastvorenog kiseonika nizak, povećan nivo nutrijenata (naročito fosfata), kao i hlorofila a. Na koji proces ukazuju ovi parametri?

Odgovor: _________________________________________________

D. Grafikon prikazuje promjene pojedinih faktora u jezeru tokom godine: broj proizvođača, broj primarnih konzumenata, količinu nutrijenata, intenzitet svjetlosti i temperature.

a. Koja kriva predstavlja primarne konzumente? _______b. Koja kriva predstavlja broj producera? _______

c. Koja kriva predstavlja količinu nutrijenata? _______

15. A. Sa slike odredite vrstu i grupu algi. Takođe, u tabeli upišite odgovarajuću vrstu pigmenata za tu grupu.

Slika Vrsta Grupa Vrsta pigmenata1234

B. Preci kopnenih viših biljaka najvjerovatnije su ličili današnjim članovima:a. modrozelenih algib. crvenih algic. zelenih algid. mrkih algie. silikatnih algi

16. A. Pazljivo pogledajte sliku i prazna polja unesite odgovarajuću riječ: mozak, pluća, srce, uterus, bubrezi, tireoidna žlijezda, pankreas, jajnici, hipofiza, nadbubrežna žlijezda (nadbubreg).

1. 2. 3. 4.

B. Povežite odgovarajuće žlijezde koje su navedene i označenebrojevima od 1 do 6 sa hormonima koje produkuju:

C. Koja endokrina žlijezda započinje proces puberteta?a. tireoidna b. hipofiza c. testisi d. jajnici e. nadbubreg

D. Kompletirajte dijagram tako što ćete u prazna polja poređati pravilan tok događaja u zdravom tijelu čovjeka kada se nivo šećera u krvi poveća iznad normale i kada se smanji ispod normale.

1. pankreas detektuje visok nivo glukoze u krvi;2. glukoza ulazi u ćelije mišića i drugih tkiva; mišići konvertuju glukozu u glikogen;3. pankreas oslobađa glukagon;4. pankreas oslobađa insulin;5. jetra konvertuje glukozu u glikogen,6. masne ćelije konvertuju glukozu u trigliceride;7. glukagon stimuliše jetru i oslobađa se skladištena glukoza iz glikogena;8. nivo glukoze u krvi se normalizuje;9. nivo glukoze u krvi raste i normalizuje se;10. pankreas detektuje nizak nivo glukoze u krvi;

E. Sekvenca aminokiśelina za insulin otkrivena je 1955. godine. Koristeći informaciju u tabeli za sintezu prve tri amino kiśeline u insulinu napišite sekvencu gena za insulin na:

a. DNK:b. iRNK:c. tRNK:

Rb prva baza druga baza1 Valin G T T2 Izoleucin A T T3 glicin G G C

F. U sintezi insulina učestvuju određene organele u eukariotskoj ćeliji.U tabeli opišite ulogu odgovarajućih organela u sintezi insulina.

Organela Uloga u sintezi

Nukleus

Mitohondrija

5

G. Marijinim roditeljima urađen je test na dijabetes (oralni glukozo- tolerantni test – OGTT). Nakon gladovanja od minimum 12 sati, dat im je napitak od glukoze (75 g). Nakon dva sata od napitka izmjeren im je nivo glukoze u krvi. Na osnovu rezultata na grafikonu odredite njihovo zdravstveno stanje.

Roditelj A: ______________

Roditelj B: ______________

Objasnite vašu dijagnozu: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

17. A. Brojevima od 1 do 5 poređajte hranu po % zastupljenosti masti počevši od namirnice koja ima najveći % masti ka onoj koja ima najmanji% masti:

Vrsta namirnice Broj od 1 do 5

B. Koristeći štrik ( ) u odgovarajuća polja u tabeli označite koji su glavni enzimi uključeni u probavu sljedećih namirnica:

Vrsta namirnice amilaze, glikozidaze proteaze lipaze

slanina

18. A. Na slici je prikazana transkripcija gena. Objasnite faze I, II i III.

I faza: _________________________________________________________________________________________________________

II faza: ______________________________________________________________________________________________________________

III faza: ______________________________________________________________________________________________________________

B. Koliko kopija molekula DNK će se produkovati nakon četiri ciklusa amplifikacije pomoću lančane reakcije polimerazom (PCR)? _________

19. A. Na dijagramu koji predstavlja ćelijski ciklus eukariotske ćelije označite odgovarajuće faze: M, G1, S, G2.

B. U kojoj fazi dolazi do replikacije DNK materijala? _________

C. U kojoj fazi dolazi do podjele jedrovog materijala? _________

D. U ćeliji čovjeka najkraća faza ćelijskog ciklusa je _________

20. A. Sa slike odredite u kojoj fazi mitoze se nalazi ćelija:

1. _________ 2. _________

B. Sa slike u tabeli opišite važna zbivanja u ćeliji kada se nalazi u fazi 1 i 2.

Faza mitoze

ANAFAZA

METAFAZA

6

C. Razlika u mitozi između biljne i životinjske ćelije se ogleda u:

a. redosljedu faza u mitozi, b. postojanju centrosoma, c.građi mikrotubula,d. broju faza u mitozi

21. A. Sa slike uočite razlike u građi tkiva i na osnovu njihprepoznajte o kojoj se vrsti tkiva radi, i objasnite njihovu osnovnu funkciju.

Redni broj Naziv tkiva Funkcija

1.

2.

3.

4.

B. Na slici je prikazana građa nervne ćelije. Brojevima od 1 do 4 označeni su osnovni djelovi nervne ćelije. Upišite njihove nazive.

1. _________ 2. _________ 3. _________ 4. _________

C. Date rečenice dopunite odgovarajućim pojmovima.

a. Nastavci koji nadražaj dovode do tijela neurona su _________b. Nastavci koji nadražaj odvode od tijela neurona prema sljedećemneuronu su __________________c. Električni izolator koji smanjuje prolaz jona kroz membranu je___________________________

D. Tokom evolucije razvili su se različiti tipovi nervnog sistema. Brojevima od 1 do 4 poređajte tipove nervnog sistema od najprimitivnijeg ka najsloženijem.

Tip nervnog sistema 1–4

Cjevast

22. A. Grupa biologa je na času biohemije i fiziologije centrifugirala uzorak krvi jednog pacijenta. Nakon centrifugiranja, u epruveti su se izdvojile tri faze.

Na slici označite osnovne faze krvi 1, 2 i 3 .

B. Nadalje, grupa biologa analizirala je komponente krvne plazme.Najzastupljenija komponenta krvne plazme je:

a. CO2 b. urea c. voda d. O

2

23. A. Na slici su prikazani različiti razvojni stadijumi od A do E kod riba (zebrica) Danio rerio. Brojevima od 1 do 5 poređajte pravilan slijed razvojnih stadijuma.

Razvojni stadijum RedosljedABCDE

B. Date rečenice dopunite odgovarajućim pojmovima:Razvojni stadijum na slici D zove se _________Do formiranja tri klicina listića dolazi u stadijumu _________Prvo formiranje 2n garniture hromozoma javlja se u stadijumu _________

24. Pažljivo pogledajte filogenetsko stablo čovjeka i odgovorite da li jeHomo sapiens evolutivno bliži gorili ili šimpanzi? Odgovor je: _________

25. Na času botanike učenici su napravili nekoliko preparata poprečnog preśeka lista različitih biljaka. Pažljivo pogledajte sliku A i B i odgovorite na sljedeća pitanja.

A. Koja biljka A ili B pripada vodenim staništima? _________

7

B. Kako ste to zaključili? ________________________________________________________________________

C. Označite osnovne djelove poprečnog preśeka lista na slici A,označene brojevima od 1 do 7:

1. _________ 2. _________ 3. _________ 4. _________5. _________ 6. _________ 7. _________

26. Regulacija transpiracije je značajan mehanizam homeostaze kod biljaka. U kon-trolisanim uslovima eksperiment translacije bio je sproveden na primjeru dvije biljke. Dobijeni rezultati pred-stavljeni su na slici. Koristeći podatke iz e k s p e r i m e n t a izračunajte stopu transpiracije (mL H2O / 100 g/min) za vrstu A i vrstu B između 5 i 15 minuta. Sumirajte raz-liku između dviju sto-pa transpiracije.

A. Stopa transpiracije vrste A je: __________________. H2O / 100 g/min

Stopa transpiracije vrste B je: __________________. H2O / 100 g/min

B. Koja vrsta A ili B brže gubi vodu, odnosno ima veću stopu transpiracije? _________

27. A. Na osnovu strukturne formule odredite jedinjenje.

________________________

B. Koja je biološka značajnost ovog jedinjenja? ______________________________________________________________________________________________________________

RJEŠENJA:

1. d; 2. c;3. d, f; 4. c; 5. c;6. d; 7. c, d; 8. b;9. b; 10. c;11. A. 1. koke, 2. bacili, 3. spirohete, 4. streptokoke, 5. stafilokoke

Vrsta Bolest

Streptococcus mutans zubni karijes

Treponema pallidum

Salmonella typhi

2. d. B. Na osnovu veličine zone inhibicije, odnosno prstena prozračne boje koji se javlja oko antibiotika A i B.C. Učenik je mogao da se javi dežurnom ljekaru i da primi vakcinu protiv tetanusa.12. a. C, b. A, c. D;13. A. e. B. c;

14. A. 1. Nymphea alba 2. Cyprinus carpio 3. Hirudinea spB.

Bakterioplankton Fitoplankton Zooplanktone ag bh c

d

C. Ovi parametri ukazuju na procese eutrofikacije jezera.D. a. E b. D c. A

15. A.

Slika Vrsta Grupa Vrsta pigmenata

1 Spirogyra Zelena alga

2 Phacus Euglenoidne alge

3 Fucus Mrka alga

4 Gelidium Crvene alge

B. c;

16. A.

B.

C. b. D.

E.

a. DNK: GTT ATT GGCb. iRNK: CAA UAA CCG

8

c. tRNK: GUU AUU GGC

F.

Organela Uloga u sintezi

Stvaraju energiju u vidu ATP-a koja je potrebna za sintezu

G. Roditelj A: dijabetičar Roditelj B: zdrav

Nakon dva sata od napitka od glukoze (od 75 g) nivo glukoze u zdravih ljudi se normalizuje. Prema rezultatima sa slike, u roditelja A nivo glukoze je iznad normalne vrijednosti i iznosi oko 14 milimola po litru. U roditelja B nivo glukoze je oko 4 milimola po litru.

17. A.

Vrsta namirnice Broj od 1 do 5

2

1

4

5

3

B.

Vrsta namirnice proteaze lipaze

18. A. I faza: Inicijacija transkripcije: RNK polimeraza, sigma jedinicom vezuje se za promotor i započinje prepisivanje gena, odnosno sinteza iRNK; II faza: Elongancija lanca iRNK. RNK polimeraza ugrađuje komplementarne nukleotide naspram kalupa DNK lanca, i na taj način raste lanac novosintetisane iRNK; III faza: Terminacija transkripcije: RNK polimeraza difunduje sa DNK molekula i završava proces transkripcije.

B. 2n = 24 = 16.

19. A.

B. S. C. M. D. M;

20. A. 1. Anafaza; 2. Metafaza

B.

Faza mitoze

ANAFAZA

METAFAZA

C. b;

21. A.

Redni broj Naziv tkiva Funkcija

1

2

3 2 2

4

B. 1. dendriti, 2. jedro neurona, 3. akson ili mijelinski omotač, 4. tijelo neurona;

C. a. dendriti, b. aksoni ili nervna vlakna, c. mijelinski omotač ili švanova ćelija;

D.

Tip nervnog sistema 1-43214

22. A.

B. c. 23. A.

Razvojni stadijum RedosljedA 1B 5C 4D 2E 3

B. Razvojni stadijum na slici D zove se morula. Do formiranja tri klicina listića dolazi u stadijumu gastrule. Prvo formiranje 2n garniture hromozoma javlja se u stadijumu zigota.24. Šimpanzi 25. A. B. B. Po broju i veličini intercelularnih prostora i gustini sunđerastog tkiva. C. 1. kutikula 2. epidermis 3. palisadno tkivo 4. sunđerasto tkivo 5. provodni snopići 6. stoma 7. stomina duplja26. A. Stopa transpiracije vrste A je: 3.6 - 1.2 = 0.24 mL H

2O / 100 g/min

15 - 5Stopa transpiracije vrste B je: 1.8 - 0.4 = 0.14 mL H

2O / 100 g/min

15 - 5B. Vrsta A.

27. A. Adenozin trifosfat (ATP)B. ATP je visoko energetsko jedinjenje, koje je potrebno ćeliji za procese biosinteze, kretanje, razmnožavanje i dr. životne aktivnosti.

Na osnovu člana 12, stav 2 Zakona o stručnom obrazovanju („Službeni list RCG“, br. 64/2002 i 49/2007 i „Službeni list CG“, br. 45/2010) i na osnovu člana 15 Zakona o gimnaziji („Službeni list RCG“, br. 64/2002 i 49/2007 i „Službeni list CG“, br. 45/2010), Ministarstvo prosvjete raspisuje

KONKURSZA UPIS UČENIKA U I RAZRED SREDNJIH ŠKOLA U CRNOJ GORI ZA ŠKOLSKU 2013/2014. GODINU

OPŠTI USLOVI

Na Konkurs za upis u I razred prijavljuju se kandidati koji su završili osnovnu školu i koji u vrijeme podnošenja prijave nijesu stariji od 17 godina. Izuzetno, u srednju stručnu školu mogu da se upišu i lica do 18 godina, uz odobrenje nastavničkog vijeća škole.

Kandidati za upis u I razred podnose sljedeća dokumenta:

1. Prijavu na Konkurs. Na osnovu člana 13 Zakona o administrativnim taksama („Službeni list RCG“, br. 55/2003) kandidati za upis su oslobođeni od plaćanja administrativne takse;

2. Originalna svjedočanstva posljednja tri razreda osnovne škole;

3. Izvod iz matične knjige rođenih (original ili ovjerena kopija, bez obzira na datum izdavanja). Prijava na Konkurs podnosi se školi od 17. do 21. juna 2013. godine.Rang lista kandidata za upis u školu objavljuje se na oglasnoj tabli škole najkasnije do 23. juna

2013. godine. Prijava za upis učenika će se podnositi školi 28, 29. i 30. juna 2013. godine.

KRITERIJUMI ZA UPIS

I Kriterijumi za upis učenika u I razred gimnazije

Upis učenika u I razred gimnazije, u slučaju kad je broj prijavljenih kandidata za upis veći od broja traženog Konkursom, vrši se na osnovu Pravilnika o načinu, postupku i vrednovanju kriterijuma za upis učenika u gimnaziju („Službeni list RCG“, br. 21/2005).

Redosljed za upis u I razred gimnazije utvrđuje se na osnovu sljedećih kriterijuma:1. uspjeh na eksternoj provjeri znanja na kraju osnovne škole;2. opšti uspjeh u posljednja tri razreda osnovne škole;3. uspjeh iz maternjeg jezika, matematike i dva predmeta od značaja za dalje školovanje u posljednja tri razreda osnovne škole; 4. rezultati sa takmičenja, odnosno dobijene nagrade i priznanja.

Vrednovanje uspjeha na eksternoj provjeri znanja

Uspjeh na eksternoj provjeri znanja, iz maternjeg jezika, matematike i jednog predmeta koji učenik izabere, vrednuje se tako što ocjena odličan (5) nosi 12 bodova, ocjena vrlo dobar (4) nosi 10 bodova, ocjena dobar (3) nosi 7 bodova i ocjena dovoljan (2) nosi 3 boda.

Vrednovanje opšteg uspjeha

Opšti uspjeh u posljednja tri razreda osnovne škole iskazuje se brojem bodova tako što se saberu srednje ocjene opšteg uspjeha u posljednja tri razreda i pomnože sa brojem tri (3).

Ukupan broj bodova zaokružuje se na dvije decimale.

Vrednovanje uspjeha iz predmeta

Uspjeh iz maternjeg jezika, matematike i dva predmeta od značaja za dalje školovanje u posljednja tri razreda osnovne škole vrednuje se tako što se pojedinačne ocjene iz tih predmeta saberu i njihov zbir podijeli sa brojem dva (2).

Predmeti od značaja za dalje školovanje pri upisu učenika u I razred opšte gimnazije su strani jezik i fizika.

Napomena: Za opštu gimnaziju vrednuje se uspjeh iz onog stranog jezika iz kojeg je učenik postigao bolji uspjeh.

Vrednovanje rezultata na takmičenju i priznanja

Vrednuju se rezultati učenika osnovne škole postignuti na pojedinačnom takmičenju iz nastavnih predmeta tako što se kandidatu, koji u posljednjem razredu osnovne škole osvoji jedno od prva tri mjesta, dodjeljuju sljedeći bodovi:

1. Međunarodno takmičenje: I mjesto – 18 bodova; II mjesto – 16 bodova; III mjesto – 13 bodova;2. Državno takmičenje: I mjesto – 12 bodova; II mjesto – 10 bodova; III mjesto – 7 bodova.U slučaju kada kandidat iz jednog predmeta osvoji pojedinačna mjesta na više nivoa takmičenja

uzima se u obzir najbolji ostvareni rezultat, odnosno najveći broj bodova osvojen na jednom nivou takmičenja.

U slučaju kada kandidat iz dva ili više predmeta osvoji po jedno ili više pojedinačnih mjesta, bodovi iz svih predmeta sabiraju se po nivoima takmičenja, pri čemu se uzima u obzir najbolji ostvareni rezultat, odnosno najveći broj bodova osvojen na jednom nivou takmičenja.

Državno priznanje Diploma „Luča“ vrednuje se sa 12 bodova.

Rangiranje kandidata za upis

Kandidati za upis u gimnaziju rangiraju se prema ukupnom broju bodova ostvarenom po svim osnovama koje se vrednuju za upis na jedinstvenoj rang listi.

Kada više kandidata ostvari isti broj bodova, prednost u rangiranju imaju kandidati koji su osvojili veći broj bodova:

1. na eksternoj provjeri znanja iz maternjeg jezika, matematike i jednog predmeta koji učenik izabere;2. po osnovu opšteg uspjeha u posljednja tri razreda osnovne škole; 3. po osnovu ocjena iz predmeta koji se vrednuju za upis.Komisija za upis utvrđuje rang listu kandidata u roku od sedam dana od dana isteka roka za podnošenje prijava za upis u gimnaziju. Utvrđena rang lista objavljuje se na oglasnoj tabli u prostorijama gimnazije.

Pravna pouka: Na utvrđenu rang listu kandidat za upis ili njegov roditelj mogu podnijeti prigovor nastavničkom

vijeću gimnazije u roku od tri dana od dana objavljivanja rang liste na oglasnoj tabli. Odluka nastavničkog vijeća je konačna.

II Kriterijumi za upis učenika u I razred stručnih škola

Redosljed za upis učenika u I razred stručnih škola određuje se na osnovu Pravilnika o načinu,

postupku i vrednovanju kriterijuma za upis učenika u stručnu školu („Službeni list RCG“, br. 21/2005). Način, postupak i vrednovanje kriterijuma za upis učenika u srednju stručnu školu, u

trogodišnjem ili četvorogodišnjem trajanju, u slučaju kad je broj prijavljenih kandidata za upis veći od broja traženog Konkursom, vrši se na način propisan ovim Pravilnikom.

Provjera posebne nadarenosti i psihofizičke sposobnosti za upis vrši se u skladu sa Pravilnikom. Sadržaj provjere posebne nadarenosti i psihofizičke sposobnosti utvrđen je obrazovnim

programom, a postignuti uspjeh se vrednuje na način propisan ovim Pravilnikom. Redosljed za upis u I razred srednje stručne škole utvrđuje se na osnovu sljedećih kriterijuma:1. opšti uspjeh u posljednja tri razreda osnovne škole;2. uspjeh na eksternoj provjeri znanja na kraju osnovne škole;3. posebna nadarenost odnosno umješnost od značaja za sticanje obrazovanja.

Vrednovanje opšteg uspjeha

Opšti uspjeh u posljednja tri razreda osnovne škole iskazuje se brojem bodova tako što se saberu srednje ocjene opšteg uspjeha u posljednja tri razreda i pomnože sa brojem tri (3). Ukupan broj bodova zaokružuje se na dvije decimale.

Vrednovanje uspjeha na eksternoj provjeri znanja

Uspjeh na eksternoj provjeri znanja u završnom razredu osnovne škole iz maternjeg jezika, matematike i jednog predmeta po izboru učenika vrednuje se tako što ocjena odličan (5) nosi 12 bodova, ocjena vrlo dobar (4) nosi 9 bodova, ocjena dobar (3) nosi 6 bodova i ocjena dovoljan (2) nosi 3 boda.

III Umjetničke škole

Za upis u umjetničke škole, umjesto vrednovanja uspjeha iz dva predmeta od značaja za sticanje obrazovanja u zadnja dva razreda osnovne škole, vrednuje se posebna nadarenost i psihofizičke sposobnosti.

Posebna nadarenost i psihofizičke sposobnosti vrednuju se tako što se pokazana posebna nadarenost i psihofizičke sposobnosti ocjenjuju opštim uspjehom: nedovoljan (1) vrednuje se sa 0 bodova, dovoljan (2) vrednuje se sa 10 bodova, dobar (3) vrednuje se sa 22 boda, vrlo dobar (4) vrednuje se sa 34 boda i odličan (5) vrednuje se sa 46 bodova.

Kandidat koji ima najmanje 10 bodova na provjeri posebne nadarenosti i psihofizičke sposobnosti stiče pravo na upis, odnosno rangiranje saglasno Pravilniku.

Opšti uspjeh u posljednja tri razreda osnovne škole vrednuje se na isti način kao u drugim stručnim školama.

Rangiranje kandidata za upis

Kandidati za upis u srednju stručnu školu rangiraju se prema ukupnom broju bodova ostvarenim po svim osnovama koje se vrednuju za upis na jedinstvenoj rang listi.

Kada više kandidata ostvari isti broj bodova, prednost u rangiranju imaju kandidati koji su osvojili veći broj bodova po osnovu:

1. opšteg uspjeha u posljednja tri razreda osnovne škole;2. posebne nadarenosti odnosno umješnosti.Pod jednakim uslovima dobitnici Diplome „Luča“ imaju pravo prvenstva upisa u I razred

srednje stručne škole.Komisija koju obrazuje direktor škole utvrđuje rang listu kandidata u roku koji je predviđen

ovim Konkursom. Utvrđena rang lista objavljuje sa na oglasnoj tabli u prostorijama škole.

Pravo na prigovor

Na utvrđenu rang listu, kandidat za upis ili njegov roditelj mogu podnijeti prigovor nastavničkom vijeću škole u roku od tri dana od dana objavljivanja rang liste na oglasnoj tabli.

Po prigovoru, nastavničko vijeće je dužno da odluči u roku od tri dana od dana podnošenja prigovora.

Odluka nastavničkog vijeća je konačna.

Vrednovanje posebne nadarenosti odnosno umješnosti

Posebna nadarenost odnosno umješnost pri upisu u srednju stručnu školu vrednuje se kroz uspjeh iz dva predmeta od značaja za sticanje obrazovanja u zadnja dva razreda osnovne škole tako što se ocjena odličan (5) vrednuje sa 11 bodova, ocjena vrlo dobar (4) vrednuje se sa 8 bodova, ocjena dobar (3) vrednuje se sa 5 bodova i ocjena dovoljan (2) vrednuje se sa dva boda.

Predmeti od značaja za sticanje nivoa stručnog obrazovanja u srednjim stručnim školama po sektorima i podsektorima su:

Sektori nivo IV1 nivo III

Saobraćaj i komunikacije matematika i fizika matematika i osnovi tehnikeInženjerstvo i proizvodne tehnologije: Podsektor Elektrotehnika matematika i fizika matematika i osnovi tehnike Podsektor Mašinstvo i obrada metala matematika i fizika matematika i osnovi tehnike Podsektor Tekstilstvo i kožarstvo hemija i fizika hemija i osnovi tehnike

Građevinarstvo i uređenje prostora matematika i fizika matematika i osnovi tehnike Rudarstvo, metalurgija hemija i fizika hemija i osnovi tehnikei hemijska industrija

Poljoprivreda, prehrana i veterina biologija i hemija biologija i hemijaZdravstvo i socijalna zaštita biologija i hemija

Ekonomija i pravo maternji jezik i prvi strani jezikTurizam, trgovina, ugostiteljstvo maternji jezik i prvi strani jezik

Usluge hemija i likovna kultura

1. JU Srednja mješovita škola Andrijevica

1) Opšta gimnazija 1 odjeljenje 26 učenika Poljoprivreda, prehrana i veterinaObrazovni programi (nivo IV1)1) Veterinarski tehničar / Prehrambeni tehničar 1 odjeljenje 15+15 učenika

2. JU Gimnazija „Niko Rolović“ Bar

1) Opšta gimnazija 5 odjeljenja 150 učenika

3. JU Srednja poljoprivredna škola Bar

Poljoprivreda, prehrana i veterina Obrazovni programi (nivo IV1)1) Poljoprivredni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika 2) Prehrambeni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika3) Veterinarski tehničar 1 odjeljenje 30 učenikaObrazovni programi (nivo III)1) Voćar–vinogradar podrumar / Cvjećar–rasadničar 1 odjeljenje 15+15 učenika Mašinstvo i obrada metala Obrazovni program (nivo III) 1) Automehaničar / Instalater sanitarnih uređaja, grijanja i klimatizacije 1 odjeljenje 15+15 učenika Saobraćaj i komunikacijeObrazovni programi (nivo IV1)1) Nautički tehničar 1 odjeljenje 30 učenika2) Brodomašinski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

4. JU Srednja ekonomsko-ugostiteljska škola Bar

Ekonomija i pravoObrazovni program (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 2 odjeljenja 60 učenika Turizam, trgovina i ugostiteljstvoObrazovni programi (nivo IV1)1) Turistički tehničar 2 odjeljenja 60 učenika2) Tehničar prodaje 1 odjeljenje 30 učenika3) Tehničar kulinarstva 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Konobar 1 odjeljenje 30 učenika2) Kuvar 1 odjeljenje 30 učenika

5. JU Gimnazija „Panto Mališić“ Berane

1) Opšta gimnazija 5 odjeljenja 130 učenika

6. JU Srednja škola „Vukadin Vukadinović“ Berane Saobraćaj i komunikacijeObrazovni program (nivo IV1)1) Tehničar drumskog saobraćaja 1 odjeljenje 30 učenika

Mašinstvo i obrada metalaObrazovni programi (nivo III)1) Automehaničar / Instalater sanitarnih uređaja, grijanja i klimatizacije 1 odjeljenje 15 +15 učenika Šumarstvo i obrada drvetaObrazovni programi (nivo IV1)1) Šumarski tehničar / Tehničar drvoprerade 1 odjeljenje 15+15 učenika Turizam, trgovina i ugostiteljstvoObrazovni programi (nivo IV1)1) Tehničar kulinarstva 1 odjeljenje 30 učenika2) Tehničar usluživanja 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Konobar / Kuvar 1 odjeljenje 15+15 učenika

Ekonomija i pravo Obrazovni programi (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 2) Pravno-administrativni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Područno odjeljenje PetnjicaEkonomija i pravoObrazovni program (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Poljoprivreda, prehrana i veterinaObrazovni program (nivo IV1)1) Poljoprivredni tehničar / Veterinarski tehničar 1 odjeljenje 15+15 učenika

7. JU Srednja stručna škola Berane

ElektrotehnikaObrazovni programi (nivo IV1) 1) Elektrotehničar energetike 1 odjeljenje 30 učenika2) Elektrotehničar računara 1 odjeljenje 30 učenika3) Elektrotehničar multimedija 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni program (nivo III)1) Elektroinstalater 1 odjeljenje 30 učenika

UslugeObrazovni program (nivo III)1) Frizer 1 odjeljenje 30 učenika Građevinarstvo i uređenje prostoraObrazovni program (nivo IV1)1) Građevinski tehničar za visokogradnju 1 odjeljenje 30 učenika

8. JU Srednja medicinska škola „Dr Branko Zogović“ Berane

Zdravstvo i socijalna zaštitaObrazovni programi (nivo IV1)1) Zdravstveni tehničar 3 odjeljenja 90 učenika2) Farmaceutski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika3) Fizioterapeutski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

9. JU Gimnazija „Miloje Dobrašinović“ Bijelo Polje

1) Opšta gimnazija 6 odjeljenja 156 učenika10. JU Srednja stručna škola Bijelo Polje

Mašinstvo i obrada metalaObrazovni program (nivo IV1)1) Tehničar za kompjutersko konstruisanje i upravljanje 1 odjeljenje 30 učenika Obrazovni programi (nivo III)1) Automehaničar / Instalater sanitarnih uređaja, grijanja i klimatizacije 1 odjeljenje 15+15 učenika

Poljoprivreda, prehrana i veterinaObrazovni program (nivo IV1)1) Prehrambeni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Turizam, trgovina, ugostiteljstvoObrazovni programi (nivo IV1)1) Tehničar prodaje 1 odjeljenja 30 učenika2) Turistički tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Kuvar / Konobar 1 odjeljenje 15 + 15 učenika

Saobraćaj i komunikacijeObrazovni program (nivo IV1)1) Tehničar drumskog saobraćaja 1 odjeljenje 30 učenika

11. JU Srednja elektro-ekonomska škola Bijelo Polje

ElektrotehnikaObrazovni programi (nivo IV1)1) Elektrotehničar multimedija 1 odjeljenje 30 učenika2) Elektrotehničar energetike 1 odjeljenje 30 učenika3) Elektrotehničar računara 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Elektroinstalater/Autoelektričar 1 odjeljenje 15+15 učenika

Ekonomija i pravo Obrazovni programi (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 2 odjeljenje 60 učenika2) Tehničar marketinga i trgovine 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni program (nivo III)1) Administrator 1 odjeljenje 30 učenika

12. JU Srednja mješovita škola „Danilo Kiš“ Budva

1) Opšta gimnazija 3 odjeljenja 90 učenika

Turizam, trgovina, ugostiteljstvoObrazovni programi (nivo IV1)1) Tehničar kulinarstva 1 odjeljenje 30 učenika2) Turistički tehničar 1 odjeljenje 30 učenika3) Tehničar prodaje 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Kuvar / Konobar 1 odjeljenje 15+15 učenika

Ekonomija i pravo Obrazovni program (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

13. JU Gimnazija „Petar I Petrović Njegoš“ Danilovgrad

1) Opšta gimnazija 5 odjeljenja 150 učenika

14. JU Srednja mješovita škola „17. septembar“ Žabljak

1) Opšta gimnazija 1 odjeljenje 26 učenika

Turizam, trgovina i ugostiteljstvoObrazovni program (nivo IV1)1) Tehničar kulinarstva 1 odjeljenje 26 učenika

15. JU Srednja mješovita škola „Braća Selić“ Kolašin

1) Opšta gimnazija 1 odjeljenja 30 učenika

Turizam, trgovina i ugostiteljstvo Obrazovni programi (nivo IV1)1) Tehničar kulinarstva / Tehničar usluživanja 1 odjeljenje 15+15 učenika

Ekonomija i pravoObrazovni program (nivo IV1) 1) Ekonomski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

16. JU Gimnazija Kotor

1) Opšta gimnazija 3 odjeljenja 90 učenika

Ekonomija i pravoObrazovni program (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Zdravstvo i socijalna zaštita Obrazovni program (nivo IV1)1) Zdravstveni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

17. JU Pomorska škola Kotor Saobraćaj i komunikacijeObrazovni programi (nivo IV1)1) Nautički tehničar 2 odjeljenja 60 učenika2) Brodomašinski tehničar 2 odjeljenja 60 učenika3) Špeditersko-agencijski i carinski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

18. JU Škola za osnovno i srednje muzičko obrazovanje „Vida Matjan“ Kotor

Humanistika i umjetnostObrazovni programi (nivo IV1)1) Muzički izvođač – trubač 2 učenika 2) Muzički izvođač – kontrabasista 1 učenik 3) Muzički izvođač – klavirista 3 učenika 4) Muzički izvođač – gitarista 2 učenika 5) Muzički izvođač – violinista 2 učenika6) Muzički izvođač – violista 1 učenik7) Muzički izvođač – flautista 2 učenika 8) Muzički izvođač – klarinetista 1 učenik 9) Muzički izvođač – violončelista 1 učenik10) Muzički izvođač – harmonikaš 1 učenik 11) Muzički izvođač – saksofonista 1 učenik12) Muzički izvođač – hornista 1 učenik13) Muzički izvođač – trombonista 1 učenik14) Solo pjevač 2 učenika 15) Muzički saradnik 7 učenika

19. JU Srednja mješovita škola „Vuksan Đukić“ Mojkovac

1) Opšta gimnazija 1 odjeljenje 30 učenika Turizam, trgovina i ugostiteljstvoObrazovni program (nivo IV1)1) Turistički tehničar 1 odjeljenje 30 učenika2) Tehničar prodaje 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Konobar / Kuvar 1 odjeljenje 15 + 15 učenika

20. JU Gimnazija „Stojan Cerović“ Nikšić

1) Opšta gimnazija 9 odjeljenja 270 učenika

21. JU Srednja stručna škola Nikšić ElektrotehnikaObrazovni programi (nivo IV1)1) Elektrotehničar računara 1 odjeljenje 30 učenika2) Elektrotehničar elektronike 1 odjeljenje 30 učenika

3) Elektrotehničar energetike 1 odjeljenje 30 učenika4) Elektrotehničar multimedija 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Elektroinstalater / Autoelektričar 1 odjeljenje 15+15 učenika UslugeObrazovni program (nivo III)1) Frizer 1 odjeljenje 30 učenika

22. JU Prva srednja stručna škola Nikšić

Mašinstvo i obrada metalaObrazovni programi (nivo IV1)1) Tehničar za kompjutersko konstruisanje i upravljanje 1 odjeljenje 30 učenika

2) Mašinski tehničar za energetiku 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Automehaničar/Instalater sanitarnihuređaja, grijanja i klimatizacije 1 odjeljenje 15 +15 učenika Saobraćaj i komunikacijeObrazovni program (nivo IV1)1) Tehničar drumskog saobraćaja 1 odjeljenje 30 učenika

Građevinarstvo i uređenje prostoraObrazovni program (nivo IV1)1) Građevinski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Tesar / Armirač-betonirac 1 odjeljenje 15+15 učenika Zdravstvo i socijalna zaštitaObrazovni program (nivo IV1)1) Zdravstveni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Poljoprivreda, prehrana i veterinaObrazovni program (nivo IV1)1) Prehrambeni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

23. JU Ekonomsko-ugostiteljska škola Nikšić

Ekonomija i pravoObrazovni programi (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 2 odjeljenja 60 učenika2) Tehničar marketinga i trgovine 2 odjeljenje 60 učenika3) Pravno-administrativni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Turizam, trgovina, ugostiteljstvoObrazovni programi (nivo IV1)1) Tehničar prodaje 1 odjeljenje 30 učenika2) Turistički tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni program (nivo III)1) Kuvar 1 odjeljenje 30 učenika

24. JU Muzička škola „Dara Čokorilo“ Nikšić

Humanistika i umjetnostObrazovni programi (nivo IV1)1) Muzički izvođač – klavirista 2 učenika 2) Muzički izvođač – violinista 2 učenika3) Muzički izvođač – violončelista 1 učenik4) Muzički izvođač – harmonikaš 2 učenika5) Muzički izvođač – trubač 1 učenika6) Muzički izvođač – gitarista 2 učenika7) Muzički izvođač – klarinetista 1 učenika8) Muzički saradnik 5 učenika

25. JU Srednja mješovita škola „Bećo Bašić“ Plav

1) Opšta gimnazija 2 odjeljenja 60 učenika2) Opšta gimnazija (na albanskom jeziku) 1 odjeljenje 30 učenika

Turizam, trgovina i ugostiteljstvo Obrazovni program (nivo III)1) Konobar / Kuvar 1 odjeljenje 15+15 učenika

Mašinstvo i obrada metalaObrazovni program (nivo III)1) Automehaničar 1 odjeljenje 30 učenika Zdravstvo i socijalna zaštitaObrazovni program (nivo IV1)1) Zdravstveni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Građevinarstvo i uređenje prostoraObrazovni program (nivo IV1)1) Građevinski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

26. JU Obrazovni centar Plužine

1) Opšta gimnazija 1 odjeljenje 26 učenika

Turizam, trgovina i ugostiteljstvoObrazovni program (nivo IV1)1) Tehničar prodaje 1 odjeljenje 30 učenika

27. JU Gimnazija „Tanasije Pejatović“ Pljevlja

1) Opšta gimnazija 5 odjeljenja 130 učenika

28. JU Srednja stručna škola Pljevlja Ekonomija i pravoObrazovni programi (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika2) Pravno administrativni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

ElektrotehnikaObrazovni program (nivo IV1)1) Elektrotehničar računara 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Elektroinstalater / Autoelektručar 1 odjeljenje 15 + 15 učenika

Mašinstvo i obrada metalaObrazovni program (nivo IV1)1) Tehničar za kompjutersko upravljanje i konstruisanje 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Zavarivač / Instalater sanitarnih uređaja,grijanja i klimatizacije 1 odjeljenje 15 + 15 učenika

Saobraćaj i komunikacijeObrazovni program (nivo III)1) Vozač motornog vozila 1 odjeljenje 30 učenika

Turizam, trgovina i ugostiteljstvoObrazovni program (nivo IV1)1) Tehničar usluživanja/Tehničar kulinarstva 1 odjeljenje 15+15 učenika

29. JU Gimnazija „Slobodan Škerović“ Podgorica

1) Opšta gimnazija 10 odjeljenja 300 učenika

30. JU Srednja ekonomska škola „Mirko Vešović“ Podgorica

Ekonomija i pravoObrazovni programi (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 4 odjeljenja 120 učenika2) Pravno-administrativni tehničar 3 odjeljenja 90 učenika3) Tehničar marketinga i trgovine 3 odjeljenja 90 učenika

31. JU Srednja građevinsko-geodetska škola „Inž. Marko Radević“ Podgorica

Građevinarstvo i uređenje prostoraObrazovni programi (nivo IV1)1) Građevinski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika2) Građevinski tehničar za visokogradnju 1 odjeljenje 30 učenika3) Geodetski tehničar – geometar 1 odjeljenje 30 učenika4) Arhitektonski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika5) Dizajner enterijera 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Keramičar 1 odjeljenje 30 učenika2) Monter suve gradnje/Instalater u građevinarstvu 1 odjeljenje 15+15 učenika 3) Tesar / Zidar 1 odjeljenje 15+15 učenika

32. JU Srednja elektrotehnička škola „Vaso Aligrudić“ Podgorica

ElektrotehnikaObrazovni programi (nivo IV1)1) Elektrotehničar multimedija 2 odjeljenja 60 učenika2) Elektrotehničar elektronike 1 odjeljenje 30 učenika 3) Elektrotehničar telekomunikacija 1 odjeljenja 30 učenika4) Elektrotehničar energetike 1 odjeljenja 30 učenika 5) Elektrotehničar računara 3 odjeljenja 90 učenika6) Elektrotehničar za rashladne i termičke uređaje 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Elektroinstalater 1 odjeljenje 30 učenika2) Monter telekomunikacionih sistema 1 odjeljenje 30 učenika

33. JU Srednja stručna škola „Ivan Uskoković“ Podgorica

Mašinstvo i obrada metalaObrazovni programi (nivo IV1)1) Tehničar za kompjutersko konstruisanje i upravljanje 1 odjeljenje 30 učenika 2) Automehatroničar 1 odjeljenje 30 učenika3) Mašinski tehničar za energetiku 2 odjeljenja 60 učenika Obrazovni programi (nivo III)1) Automehaničar / Limar-autolimar 1 odjeljenje 15+15 učenika2) Zavarivač / Instalater sanitarnihuređaja, grijanja i klimatizacije 1 odjeljenje 15+15 učenika Saobraćaj i komunikacijeObrazovni programi (nivo IV1)1) Tehničar drumskog saobraćaja 2 odjeljenja 60 učenika2) Špeditersko-agencijski i carinski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika3) Tehničar vuče/Saobraćajno transportni tehničar 1 odjeljenje 15+15 učenika Obrazovni program (nivo III)1) Vozač motornog vozila 1 odjeljenje 30 učenika

34. JU Stručna medicinska škola Podgorica

Zdravstvo i socijalna zaštitaObrazovni programi (nivo IV1)1) Zdravstveni tehničar 4 odjeljenja 120 učenika2) Farmaceutski tehničar 2 odjeljenja 60 učenika3) Medicinski laboratorijski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika4) Medicinski kozmetičar 1 odjeljenje 30 učenika5) Fizioterapeutski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika6) Zubno-stomatološki tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

35. JU Škola za srednje i više stručno obrazovanje „Sergije Stanić“ Podgorica

Turizam, trgovina i ugostiteljstvoObrazovni programi (nivo IV1)1) Turistički tehničar 2 odjeljenja 60 učenika2) Tehničar usluživanja 2 odjeljenje 60 učenika3) Tehničar kulinarstva 1 odjeljenje 30 učenika4) Tehničar prodaje 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Konobar 1 odjeljenje 30 učenika 2) Kuvar 1 odjeljenje 30 učenika3) Prodavač 1 odjeljenje 30 učenika4) Poslastičar 1 odjeljenje 30 učenika

36. JU Srednja stručna škola „Spasoje Raspopović“ Podgorica Rudarstvo, metalurgija i hemijska industrijaObrazovni programi (nivo IV1)1) Hemijsko-tehnološki tehničar / Hemijski laborant 1 odjeljenje 15 + 15 učenika2) Grafički tehničar 1 odjeljenje 30 učenika3) Tehničar industrije aluminijuma 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Izrađivač hemijskih proizvoda/ Obrađivač plemenitih metala 1 odjeljenje 15 +15 učenika

Tekstilstvo i kožarstvoObrazovni program (nivo IV1)1) Konfekcijski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika UslugeObrazovni program (nivo III)1) Frizer 1 odjeljenje 30 učenika

Poljoprivreda, prehrana i veterinaObrazovni program (nivo IV1)1) Prehrambeni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Prerađivač mlijeka / Pekar 1 odjeljenje 15+15 učenika

37. JU Umjetnička škola osnovnog, srednjeg muzičkog i baletskog obrazovanja „Vasa Pavić“ Podgorica

Humanistika i umjetnostObrazovni programi (nivo IV1)1) Muzički izvođač – klavirista 5 učenika2) Muzički izvođač – kontrabasista 1 učenik3) Muzički izvođač – flautista 2 učenika4) Muzički izvođač – violista 2 učenika5) Muzički izvođač – violinista 5 učenika6) Muzički izvođač – violončelista 3 učenika7) Muzički izvođač – gitarista 3 učenika8) Muzički izvođač – harmonikaš 3 učenika9) Muzički izvođač – klarinetista 1 učenik

10) Muzički izvođač – trubač 3 učenika 11) Muzički izvođač – tromblonista 1 učenik12) Muzički izvođač – saksofonista 1 učenik 13) Muzički saradnik 18 učenika14) Solo pjevač 2 učenika

38. JU Umjetnička škola osnovnog i srednjeg muzičkog obrazovanja za talente „Andre Navara“ Podgorica

Humanistika i umjetnostObrazovni programi (nivo IV1)1) Muzički izvođač – violinista 3 učenika2) Muzički izvođač – violista 2 učenika3) Muzički izvođač – violončelista 2 učenika4) Muzički izvođač – klavirista 2 učenika5) Muzički izvođač – kontrabasista 2 učenika6) Muzički izvođač – flautista 1 učenik7) Muzički izvođač – harmonikaš 1 učenik8) Solo pjevač 2 učenik

39. JU Gimnazija „30. septembar“ Rožaje

1) Opšta gimnazija 3 odjeljenja 90 učenika

40. JU Stručna škola Rožaje

Mašinstvo i obrada metalaObrazovni programi (nivo III)1) Automehaničar 1 odjeljenje 30 učenika2) Instalater sanitarnih uređaja, grijanja i klimatizacije 1 odjeljenje 30 učenika

ElektrotehnikaObrazovni program (nivo IV1) 1) Elektrotehničar računara 1 odjeljenje 30 učenika

Turizam, trgovina i ugostiteljstvo Obrazovni program (nivo IV1)1) Turistički tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Ekonomija i pravo Obrazovni program (nivo IV1) 1) Ekonomski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika Šumarstvo i obrada drveta Obrazovni program (nivo IV1)1) Tehničar drvoprerade 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni program (nivo III)1) Stolar 1 odjeljenje 30 učenika

Poljoprivreda, prehrana i veterina Obrazovni program (nivo IV1)1) Poljoprivredni tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

41. JU Srednja mješovita škola „Mladost“ Tivat

Obrazovni program (nivo IV1)1) Opšta gimnazija 2 odjeljenja 60 učenika Mašinstvo i obrada metalaObrazovni program (nivo IV1)1) Automehatroničar 1 odjeljenje 30 učenikaElektrotehnikaObrazovni program (nivo IV1)1) Elektrotehničar elektronike 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Elektroinstalater / Instalater sanitarnih uređaja, grijanja i klimatizacije 1 odjeljenje 15+15 učenika Ekonomija i pravoObrazovni program (nivo IV1)1) Tehničar marketinga i trgovine 1 odjeljenje 30 učenika

42. JU Muzička škola Tivat Humanistika i umjetnostObrazovni programi (nivo IV1)1) Muzički izvođač – klarinetista 1 učenik2) Muzički izvođač – saksofonista 1 učenik3) Muzički izvođač – flautista 1 učenik4) Muzički izvođač – trubač 2 učenika5) Muzički izvođač – hornista 2 učenika6) Muzički izvođač – tromblonista 1 učenik

43. JU Gimnazija „25. maj“ Tuzi

1) Opšta gimnazija 2 odjeljenja 60 učenika 2) Opšta gimnazija (na albanskom jeziku) 4 odjeljenja 120 učenika

44. JU Srednja mješovita škola „Bratstvo–jedinstvo“ Ulcinj

1) Opšta gimnazija 1 odjeljenje 30 učenika2) Opšta gimnazija (na albanskom jeziku) 3 odjeljenja 90 učenika Turizam, trgovina i ugostiteljstvoObrazovni programi (nivo IV1)1) Turistički tehničar 1 odjeljenje 30 učenika 2) Turistički tehničar (na albanskom jeziku) 1 odjeljenje 30 učenika Obrazovni programi (nivo III)1) Konobar / Kuvar (na albanskom jeziku) 1 odjeljenje 15+15 učenika

Ekonomija i pravoObrazovni programi (nivo IV1) 1) Ekonomski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika 2) Ekonomski tehničar (na albanskom jeziku) 1 odjeljenje 30 učenika Mašinstvo i obrada metalaObrazovni programi (nivo III)1) Automehaničar/limar/autolimar (na albanskom jeziku) 1 odjeljenje 30 učenika

UslugeObrazovni program (nivo III)1) Frizer (na albanskom jeziku) 1 odjeljenje 30 učenika

45. JU Srednja mješovita škola „Ivan Goran Kovačić“ Herceg Novi

1) Opšta gimnazija 4 odjeljenja 120 učenika

Turizam, trgovina i ugostiteljstvoObrazovni programi (nivo IV1)1) Turistički tehničar 1 odjeljenje 30 učenika2) Tehničar usluživanja / Tehničar kulinarstva 1 odjeljenje 15+15 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Konobar/Kuvar 1 odjeljenje 15+15 učenika 2) Prodavač 1 odjeljenje 30 učenika

Ekonomija i pravoObrazovni programi (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Zdravstvo i socijalna zaštitaObrazovni program (nivo IV1)1) Fizioterapeutski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

46. JU Gimnazija Cetinje

1) Opšta gimnazija 3 odjeljenja 90 učenika

47. JU Srednja likovna škola „Petar Lubarda“ Cetinje

Humanistika i umjetnostObrazovni programi (nivo IV1)1) Likovni saradnik – slikar/ Grafički dizajner – saradnik 1 odjeljenje 10 + 10 učenika

48. JU Srednja stručna škola Cetinje Turizam, trgovina i ugostiteljstvoObrazovni program (nivo IV1)1) Turistički tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

Obrazovni programi (nivo III)1) Konobar / Kuvar 1 odjeljenje 15+15 učenika

Ekonomija i pravoObrazovni program (nivo IV1)1) Ekonomski tehničar 1 odjeljenje 30 učenika

49. JU Obrazovni centar Šavnik

Poljoprivreda, prehrana i veterinaObrazovni program (nivo IV1)1) Poljoprivredni tehničar 1 odjeljenje 26 učenika

NAPOMENA 1) Učenici koji se upišu u JU Obrazovni centar Šavnik, ako žive izvan Šavnika, imaće besplatan

smještaj u Đačkom domu u Šavniku.2) Škole ne mogu formirati odjeljenja ukoliko ne postoji minimum broja učenika koji je predviđen

zakonom i Pravilnikom o normativima i standardima za sticanje sredstava iz javnih prihoda za ustanove koje izvode javno važeće obrazovne programe („Službeni list RCG“, br. 73/2003 i „Službeni list CG“, br. 45/2010).

3) Umjetničke škole mogu organizovati provjeru posebne nadarenosti odnosno sklonosti učenika od 3. do 12. juna 2013. godine.

4) Dokazi o obrazovanju stečeni u inostranstvu dostavljaju se u formi kopije, odnosno prevoda sudskog tumača, uz rješenje o priznavanju obrazovne isprave, odnosno uz potvrdu o započetom postupku priznavanja inostrane obrazovne isprave, koju izdaje Ministarstvo prosvjete.

OPŠTI USLOVI

U prvu godinu višeg stručnog obrazovanja Obrazovni program Menadžer kulinarstva može se upisati lice koje je završilo:

– četvorogodišnju stručnu školu iz oblasti kuvarstva i položilo stručni ispit; ili– trogodišnju stručnu školu iz oblasti kuvarstva i položilo majstorski ispit.

Kandidati za upis podnose sljedeća dokumenta:

1. Prijavu na Konkurs. Na osnovu člana 13 Zakona o administrativnim taksama („Službeni list RCG“, br. 55/03) kandidati za upis su oslobođeni plaćanja administrativne takse.

2. Svjedočanstvo posljednja tri razreda stručne škole. Kandidati koji su završili trogodišnju stručnu školu dostavljaju svjedočanstva iz sva tri ra-

zreda stručne škole i dokaz o položenom majstorskom ispitu, odnosno dokaz o stečenom petom stepenu ili VKV koji su stečeni po ranijim propisima.

3. Izvod iz matične knjige rođenih (original ili ovjerena kopija, bez obzira na datum izdava-nja) ili ovjerena fotokopija biometrijske lične karte.

Prijava na Konkurs podnosi se Školi do 23. juna 2013. godine.

Rang lista kandidata za upis objavljuje se na oglasnoj tabli Škole 24. juna 2013. godine. Prijava za upis kandidata će se podnositi Školi 30. juna 2013. godine.

KRITERIJUMI ZA UPIS

I Kriterijumi za upis učenika u I godinu višeg stručnog obrazovanja

Redosljed za upis kandidata u I godinu višeg stručnog obrazovanja određuje se na osno-vu Pravilnika o načinu, postupku i vrednovanju kriterijuma za upis učenika u stručnu školu („Službeni list RCG“, broj 21/05)

Način, postupak i vrednovanje kriterijuma za upis učenika u stručnu školu u slučaju kad je broj prijavljenih kandidata za upis veći od broja traženog konkursom, vrši se na način pro-pisan ovim Pravilnikom.

Predmeti od značaja za sticanje nivoa višeg stručnog obrazovanja Obrazovni program Menadžer kulinarstva su Kuvarstvo i Praktična nastava.

Pravo na prigovor

Na utvrđenu rang listu, kandidat za upis može podnijeti prigovor nastavničkom vijeću škole u roku od tri dana od dana objavljivanja rang liste na oglasnoj tabli.

Po prigovoru, nastavničko vijeće je dužno da odluči u roku od tri dana od dana podno-šenja prigovora.

Odluka nastavničkog vijeća je konačna.

Na osnovu člana 12, stav 4 Zakona o stručnom obrazovanju („Službeni list RCG“, br. 64/02 i 49/07 i „Službeni list CG“, br. 45/10), Ministarstvo prosvjete objavljuje

KONKURSZA UPIS POLAZNIKA U PRVU GODINU VIŠEG STRUČNOG OBRAZOVANJA – OBRAZOVNI PROGRAM MENADŽER KULINARSTVA ZA ŠKOLSKU 2013/2014. GODINU

JU Škola za srednje i više stručno obrazovanje „Sergije Stanić“ Podgorica – 30 kandidata