DS y Tec Relajacion

Embed Size (px)

Citation preview

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    1/37

    5

    237

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R%)-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4)

    2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    1. Desensibilizacin Sistemtica: introduccin

    2. Fundamentos tericos

    3. Condiciones de aplicacin de la Desensibilizacin Sistemtica

    4. Procedimiento de aplicacin

    4.1. Eleccin de la respuesta incompatible con la ansiedad 4.2. Elaboracin de la jerarqua de estmulos 4.3. Entrenamiento en imaginacin 4.4. Proceso de la Desensibilizacin Sistemtica 4.5. Variaciones en la aplicacin de la Desensibilizacin Sistemtica

    5. mbitos de aplicacin y evidencia emprica

    6. Mapa conceptual de la Desensibilizacin Sistemtica

    7. Tcnicas de relajacin: introduccin

    8. Fundamentacin terica

    8.1. Modelos de efectos de la relajacin

    9. Consideraciones generales para aplicar las tcnicas de relajacin

    10. Entrenamiento en relajacin progresiva 10.1. Procedimiento de la relajacin progresiva 10.2. Indicaciones generales para la prctica de la relajacin

    progresiva 10.3. Variaciones del procedimiento: la Relajacin diferencial

    y la Relajacin pasiva

    11. Entrenamiento en relajacin autgena

    11.1. Procedimiento de la relajacin autgena 11.2. Indicaciones generales para la prctica del entrenamiento

    autgeno

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    2/37

    5

    238

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    12. Tcnicas de respiracin12.1. Mecanismos autorregulatorios de la respiracin

    12.2. Tipos de respiracin12.3. Procedimiento del entrenamiento en respiracin12.4. Indicaciones generales para la prctica del entrenamiento

    en respiracin

    13. Principales aplicaciones y efectividad de las tcnicas de relajaciny respiracin

    14. Problemas asociados a la relajacin

    15. Mapa conceptual de las tcnicas de relajacin

    16. Conclusiones y consideraciones finales

    17. Resumen

    18. Bibliografa recomendada

    19. Referencias bibliogrficas

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    3/37

    5

    239

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    Joseph WolpebCNCX e CNNVf3 @)-Z,-4504 ),24P0-;4%>3 ') P4O>)> @>0 d47'0 2-)'c42>(4 5D;%-;4 2' 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;43 \ @>0 ),) 50474_>) '% '( 1O7-5> 2'('%50'%4O-'%5> 4)'05-]>H `( ,)> 2' ), 5D;%-;4 2' 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 @404'( 50454O-'%5> 2' (4) P>7-4) \ (4 4%)-'242 ;>%)5-5,\R ,%4 2' (4) 74)') 2'( %4;-O-'%5>

    2' (4 h'04@-4 2' ?>%2,;54H 8')400>((R3 42'O1)3 '( )-)5'O4 2' ]4(>04;-R% ;,4%5-545-K]> 2'( %-]'( ),7_'5-]> 2' O4(')540 ,5-(-.42> '% (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4bSubjective Units of Disturbance ScaleK GS8Gf \ (4 ]4(>04;-R% 2' (4 4%)-'242 ),7_'K5-]4 2,04%5' (4 ,5-(-.4;-R% 2' >50>) @0>;'2-O-'%5>) @404 '( 50454O-'%5> 2' (4 4%)-'K Psychotherapy by Recipro-cal Inhibition\ hd' Practice of Behavior TherapyH

    Edmund Jacobson K2>0 2'( '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% @0>&0')-]4 \ ,%> 2' (>) @0-O'0>) -%5'0')42>) '%

    ;,'0@>3 \ @>0 (4 0'(4;-R% P,%;->%4( '%50' 4O7>)3 s4;>7)>% -%50>2,_> (4 4@(-;4;-R%

    2' (>) @0-%;-@->) @)-;>(R&-;>) '% (4 @01;5-;4 OD2-;4 \ 2'O>)50R (4 0'(4;-R% '%50' (45'%)-R% O,);,(40 '^;')-]4 \ 2-P'0'%5') @0>7('O4) OD2-;>) \ @)9Z,-;>)3 ;>%]-05-D%K2>)' 4)9 '% ,% @0';,0)>0 2' (4 O'2-;-%4 @)-;>)>O15-;4H `% CNAN3 2')@,D) 2' AB4c>) 2' -%]')5-&4;-R%3 @,7(-;4 ),) 0'),(542>) '% '( (-70> Progressive Relaxation3 \@>)5'0->0O'%5'3 '% CNWL3 ), >704 @404 '( @[7(-;> &'%'04( You must relax.

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    4/37

    5

    240

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    Objetivos

    Este captulo ha sido escrito con el objetivo de que el lector o lectora...

    Conozca y comprenda los fundamentos de la Desensibilizacin Sistemtica Conozca el procedimiento bsico de la aplicacin de la DS y sus variantesprincipales, as como la aplicabilidad de estas variantes

    Conozca las principales tcnicas de relajacin utilizadas en el mbito dela Terapia Cognitivo Conductual

    Maneje los criterios de la aplicacin preferencial de los distintos tipos deentrenamiento en relajacin.

    Palabras clave

    Desensibilizacin Sistemtica Jerarqua de ansiedad Inhibicin recproca Relajacin Progresiva

    Relajacin Relajacin Autgena

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    5/37

    5

    241

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    CH 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4U -%50>2,;;-R%

    Y4) 5D;%-;4) 2' '^@>)-;-R% ,5-(-.424) O1) 0';-'%5'O'%5' @404 '( 47>024_' 2' (>)504)5>0%>) 2' 4%)-'2423 \ Z,' d4% )-2> 0']-)424) '% '( ;4@95,(> 4%5'0->03 @0>;'2'% '%&04% O'2-24 2'( @0>;'2-O-'%5> 2')400>((42> @>0 s>)'@d j>(@' bCNXM \ CNJNf 2'%>KO-%42> Desensibilizacin Sistemtica b8Gf3 \ Z,' ;>%)5-5,\R (4 @0-O'04 5D;%-;4 2''^@>)-;-R% '% h'04@-4 2' ?>%2,;54H Y4 8G ') ,%> 2' (>) 2')400>((>) 5';%>(R&-;>) Z,')' 2-'0>% 2,04%5' '( ),0&-O-'%5> 2' (4 h'04@-4 2' ?>%2,;543 ') 2';-03 2,04%5' (4 @0-KO'04 &'%'04;-R% 2' (4 h'04@-4 2' ?>%2,;54 \ 2' (>) Z,' ;,'%54% ;>% O4\>0 5042-K;-R% '% ')5' 1O7-5>3 @,2-'%2> ;>%)-2'040)' ,%4 5D;%-;4 'O7('O15-;4 '% (4 h'04@-4?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(3 Z,' )-&,' 5'%-'%2> 5>54( ;47-24 '% '( @4%>04O4 4;5,4(H

    Y>) ')5,2->) 2' j>(@' bCNXMf ;>% %',0>)-) '^@'0-O'%54(') -%2,;-24) '% &45>)35>O4%2> '% ;>%)-2'04;-R% (>) 0'),(542>) 2' j45)>% \ +4\%'0 bCNABf 4@(-;4%2> (>)

    @0-%;-@->) 2'( condicionamiento clsico4 (4 '(-O-%4;-R% 2' P>7-4)3 ((']40>% 4 j>(K@' 4 2-)'c40 ,% @0>;'2-O-'%5> 2' 50454O-'%5> 2' (4) P>7-4) 424@542> 4 (>) )'0')d,O4%>)U (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4H Y4 5D;%-;4 ')5474 2-0-&-24 4 0'2,;-0 (44%)-'242 \ (4) ;>%2,;54) 2' ']-54;-R% ),);-5424) 4%5' 2'5'0O-%42>) ')59O,(>)3 \;>%)-)594 ')'%;-4(O'%5' '% -%2,;-0 '% '( ),_'5> ,%4 0')@,')54 2' 0'(4_4;-R% O-'%504))' (' '^@>%94 '% -O4&-%4;-R% 4 ,%4 _'040Z,94 2' ')59O,(>) Z,' -%;0'O'%5474% &04K2,4(O'%5' ), -%5'%)-242H '( ')542> 2' 0'(4_4;-R% )' -O@'K294 (4 @0>2,;;-R% 2' 0')@,')54) 2' 4%)-'242H

    K2423 %> >7)54%5'3 (4 -%]')5-&4;-R% 2' @0>;')>) d4 ;,')5->%42> 4(&,%> 2' (>) Z,' '04%

    ,% ')542> 2' 0'(4_4;-R%f3 4)9 ;>O> (4 P>0O4 ')51%240 2' @0>;'2'0 '% (4 4@(-;4;-R% 2'(4 5D;%-;4 b'H&H '( ,)> 2' -O1&'%') \ (4 ,5-(-.4;-R% 2' ,%4 )';,'%;-4 2' -%5'%)-2424%)-R&'%4 &042,4(fH 6%2'@'%2-'%5'O'%5' 2'( O';4%-)O> b> O';4%-)O>)f -O@(-;42>

    2' -%]')5-&4;-R% '% 5>0%> 4 ')54 5D;%-;4 ') (4 ,5-(-242 2'( @0>;'2-O-'%5> 4@(-;42> 4,%4 &04% ]40-'242 2' ;>%5'^5>)3 @0>7('O4) \ 504)5>0%>) 2' ;401;5'0 PR7-;>H

    AH /,%24O'%5>) 5'R0-;>)

    Y4 8G 54( \ ;>O> P,' @0>@,')54 \ 2')400>((424 @>0 j>(@' ')51 74)424 '% (>)@0-%;-@->) 2'( ;>%2-;->%4O-'%5> ;(1)-;>3 2' 54( P>0O4 Z,' (4 -%5'%)-242 2' ,%4 0')K

    @,')54 ;>%2-;->%424 b+?f b(4 4%)-'242f @>294 )'0 0'2,;-24 ')547(';-'%2> ,%4 0')K@,')54 -%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242 P0'%5' 4( ')59O,(> ;>%2-;->%42> b`?f b'H&H ,%4)'0@-'%5'f3 ') 2';-03 (4 @0')'%54;-R% 2' ,% ')59O,(> 4%)->&D%-;> b`?f ;,4%2> %>@,'2' @0>2,;-0)' (4 0')@,')54 2' 4%)-'242 b+?f P4;-(-54094 (4 0,@5,04 2' (4 4)>;-4K;-R% ')59O,(>K4%)-'242H `)54 P>0O4 2' 0']'05-0 '( condicionamiento clsico P,'

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    6/37

    5

    242

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    2'%>O-%424contra-condicionamiento@>0 inhibicin recproca.`( ;>%;'@5> 2' inhi-bicin recproca K

    b'H&H 0'(4_4;-R% \ 4%)-'242fH

    Y4 -2'4 71)-;4 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 ') Z,' (4 0')@,')54 2' 4%)-'K242 > O-'2> @,'2' )'0 0'2,;-24 > -%d-7-24 O'2-4%5' (4 &'%'04;-R% 2' ,%4 0')@,')54-%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242 binhibicin recprocaf 5042-;->%4(O'%5' (4 0')@,')54 2'0'(4_4;-R%H Y4 0'(4_4;-R% 2'7' O4%5'%'0)' 4 O'2-24 Z,' )' ]4% @0')'%54%2> &04K2,4(O'%5' '% -O4&-%4;-R% ')59O,(>) 2' -%5'%)-242 4%)-R&'%4 ;0';-'%5'3 \ 2' ')54P>0O4 )' ]4 @0>2,;-'%2> '( 2'7-(-54O-'%5> 2' (4 ;>%'^-R% '%50' '( ')59O,(> \ (4 0')K@,')54 2' 4%)-'242 Z,' @0>]>;4 bcontra-condicionamientofH

    Y4) 4),%;->%') 5'R0-;4) 2' j>(@' )>70' '( @4@'( 2' (>) )-)5'O4) %'0]->)>) )-O@1K5-;> \ @404)-O@15-;> '% (4 '(-O-%4;-R% 2' (4 4%)-'242 d4% O>)5042> )'0 '00R%'4)H G'

    d4 40&,O'%542> Z,' (4 0'(4_4;-R% %> P,%;->%4 0'4(O'%5' ;>O> ,% O';4%-)O> -%d-7-K5>0->3 > 0')@,')54 -%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'2423 )-%> Z,' )-O@('O'%5' @'0O-5' Z,' '( KO'%5' (40&> ;>O> @404 Z,' 5'%&4 (,&40 (4 '^5-%;-R% 2'( O-'2> b";:(\%%3 ABBXfH 8')K2' ')54 @'0)@';5-]4 (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 )'094 ,%4 P>0O4 2' '^@>)-;-R%&042,4( \ @0>(>%&4243 ;>% @0']'%;-R% 2' (4 0')@,')54 2' ');4@'H k'0> ') %';')40-4 (40'(4_4;-R%z Y4 ']-2'%;-4 'O@90-;4 d4 O>)5042> d4)54 ')5' O>O'%5> Z,' (4 0'(4_4;-R%%> ') ,% '('O'%5> ')'%;-4( @404 ;>%)'&,-0 (4 0'2,;;-R% 2'( O-'2> '% (4 8')'%)-7-(-K.4;-R% G-)5'O15-;4 bh>22 \ k-'50>F)i-3 ABBVf3 )-%> Z,' )'094 )R(> ,% '('O'%5> Z,'P4;-(-54 (4 @'0O4%'%;-4 2'( -%2-]-2,> '% ;>%54;5> ;>% '( ')59O,(> 5'O-2>3 4( 0'2,;-0 '(O4(')540 Z,' @0>2,;' (4 5'04@-4 2' '^@>)-;-R%H G-% 'O740&>3 4 @')40 2' (4 @0'>;,@4K

    ;-R% '%50' (>) ;(9%-;>) 4;'0;4 2' (4 @>)-7-(-242 2' 474%2>%> 2'( 50454O-'%5> 2'7-2> 4(O4(')540 b+-;d402 \ :(>)5'03 ABBVf3 (> ;-'05> ') Z,' %> ')51 ;(40> Z,' '( 9%2-;' 2'474%2>%> '% (4 5'04@-4 2' '^@>)-;-R% )'4 O4\>0 Z,' '% (4 8G ;>% 0'(4_4;-R%H

    Y4 ,5-(-.4;-R% 2' >504) 0')@,')54) -%;>O@45-7(') ;>% (4 4%)-'242 ;>O> d-@%>)-)d4% 242> '^;'('%5') 0'),(542>) bE>,0&'>-)3 CNMAf @'0O-5-'%2> 4;>0540 ),)54%;-4(KO'%5' '( @0>;'2-O-'%5> \ @>%-'%2> %,']4O'%5' '% 5'(4 2' _,-;-> (4 %';')-242 2' (4

    'O>;->%4( \ ;>&%-5-]> @0>2,;-2> @>0 (4 ]-),4(-.4;-R% 0'@'5-24 2'( ')59O,(> 5'O-2> \'( @4@'( @>)5'0->0 2' (4) ),&')5->%') @>)5Kd-@%R5-;4) Z,' @0>O,']'% '( O4%5'%-KO-'%5> 2' (4 45'%;-R% )>70' '( P>;> 2'( 50454O-'%5>3 '^@(-Z,'% O'_>0 '( ;4O7-> 5'04K

    @D,5-;> '% (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 Z,' (>) @0>;')>) 2' contra-condiciona-miento' inhibicin recproca@0>@,')5>) -%-;-4(O'%5'H

    K

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    7/37

    5

    243

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    O>24(-242') 2' '^@>)-;-R%3 71)-;4O'%5' '( @0>;')> 2' '^5-%;-R%H b";:(\%%3 ABBXm

    G-)5'O15-;4 @0>@,')5>) ;>% @>)5'0->0-242 4( O>2'(> -%-;-4( b84]-2)>% \ j-()>%3 CNVWm/>4 \ t>.4i3 CNMJm =4% `&'0'%3 CNVCf ;>-%;-2'%3 4[% 4@'(4%2> 4 2-)5-%5>) O';4%-)KO>)3 '% Z,' (4 '^@>)-;-R% 0'@'5-24 4( ')59O,(> 5'O-2> ') (4 ]40-47(' Z,' @'0O-5' (4'^5-%;-R% 2'( O-'2> \ (4 &'%'04;-R% 2' ,% %,']> 4@0'%2-.4_'3 7-'% @>0 0'@0>;')4KO-'%5> 'O>;->%4( b/>4 \ t>.4;3 CNMJf3 @>0 (4 -O@(-;4;-R% 2' 2-)5-%54) ]40-47(') ;>&K K]4) ;0''%;-4)3 '5;Hf > @>0 (4 4\,24 2' '('O'%5>) >@'04%5') b84]-2)>% \ j-()>%3 CNVWfHY4 @0')'%;-4 2' ,%4 0')@,')54 -%;>O@45-7('3 '( Z,' (4 @0')'%54;-R% 2' ')59O,(>) )'4&042,4(3 > Z,' 2-;d>) ')59O,(>) )' @0')'%5'% '% -O4&-%4;-R%3 @40';'% '('O'%5>) 2'O'%>0 0'(']4%;-4 Z,' (4 @'0O4%'%;-4 2-(45424 '% ;>%54;5> ;>% '( ')59O,(> 5'O-2>H

    `% 0'),O'%3 4 @')40 2' Z,' >0-&-%4(O'%5' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 P,')'

    2')400>((424 \ '^@(-;424 4 @405-0 2' (>) @0-%;-@->) 2'( condicionamiento clsico3 (>;-'05> ') Z,' (>) O';4%-)O>) 2' ;4O7-> Z,' -O@(-;4 )>% 74)54%5' O1) ;>O@('_>)Z,' (>) -%-;-4(') \ O1) ;'0;4%>) 4( 0')5> 2' (>) 50454O-'%5>) 2' '^@>)-;-R% Z,' (>Z,' ;4794 ')@'040 -%-;-4(O'%5'H

    WH ?>%2-;->%') 2' 4@(-;4;-R% 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 ')51 ')@';-4(O'%5' 2-0-&-24 4( 50454O-'%5> 2'(>) O-'2>) PR7-;>)3 '% 4Z,'((>) ;4)>) '% (>) Z,' '^-)5' ,% ')59O,(> ;>%2-;->%42>

    ;>%;0'54)3 @>0 '_'O@(>3 '( 50454O-'%5> 2'( O-'2> 4 @0>;'2-O-'%5>) 2>(>0>)>) '%%-c>) bj4023 E0-%iO4%3 G(-P'0 \ k404%_4@'3 ABCBfH

    Y4 '(';;-R% 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 ;>O> 5D;%-;4 2' 50454O-'%5>2'7'01 5'%'0 '% ;,'%54 (4) )-&,-'%5') ;>%)-2'04;->%')U

    @0>7('O4) 2' 4%)-'242 &'%'04(-.4243 P>7-4 )>;-4(3 4&>04P>7-4 > 504)5>0%> >7)')-]>K;>O@,()-]>H `% ')5>) ;4)>)3 (4 '^;')-]4 ;4%5-242 2' O-'2>) > @0'>;,@4;->%')3 (4P4(54 2' @0'2-;5-7-(-242 2' (4 )-5,4;-R%3 (4 4,)'%;-4 2' 0';,0)>) > d47-(-242') @'0)>K%4(')3 > (4 ]40-47-(-242 2'( ')59O,(> 5'O-2>3 d4;'% Z,' ')5' @0>;'2-O-'%5> %> )'4,%4 >@;-R% 42';,424H

    Y>) 0'),(542>) 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 )'01% O1) '^-5>)>) ;,4%2> '(

    ;4,)4 2'( @0>7('O4 2' 4%)-'242H k>0 '_'O@(>3 %> 5'%2094 O,;d> )'%5-2> @>%'0 '%O40;d4 ,%4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 @404 47>0240 (4 4%)-'242 4%5' (>) '^1O'K

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    8/37

    5

    244

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    ;4)> ;>%;0'5> (4 4%)-'242 '^@'0-O'%5424 4%5' (>) '^1O'%') 5'%2094 ,% ;(40> )'%5-K2> 424@545-]>3 @,') (' -%2-;4094 4( 4(,O%> Z,' (4) 2'O4%24) '^;'2'% ;(404O'%5'

    ),) 0';,0)>)3 \ Z,' 2'7' @>%'0)' 4 ')5,2-40 ;,4%5> 4%5')3 @,') O,\ @0>747('O'%5')- 5-'%' (>) ;>%>;-O-'%5>) ;>%)>(-242>) ), 4%)-'242 )' O-5-&,' ;>%)-2'047('O'%5'H8' P>0O4 -%]'0)43 )- '( 4(,O%> ;>%>;' 7-'% (4 O45'0-4 @'0> '( %-]'( 2' 4%)-'242'^@'0-O'%542> ') 54% -%5'%)> Z,' (' ((']4 4 ,%4 O4(4 '_';,;-R% > 4 (4 ']-54;-R% 2'(4 )-5,4;-R% 2' '^4O'%3 )9 5'%2094 -%2-;4;-R% (4 @,')54 '% O40;d4 2' ,%4 8')'%)-7-K(-.4;-R% G-)5'O15-;4 Z,' 2')'%)-7-(-.404 4( 4(,O%> 4 (4 )-5,4;-R% 2' ']4(,4;-R%H

    Y>) @0>7('O4) PR7-;>) 4 (>) Z,' )' 4@(-Z,' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 %>2'7'% ')540 ),)5'%542>) @>0 (4) ;0''%;-4) 2'( @4;-'%5'3 ') 2';-03 '( -%2-]-2,> )47'Z,' ), 4%)-'242 ') -004;->%4( \ 5-'%' -%P>0O4;-R% 4_,)5424 )>70' (4 )-5,4;-R% 4 (4 Z,']4 4 '^@>%'0)'H k>0 '_'O@(>3 (4 8G )'094 42';,424 '% '( ;4)> 2' ,%4 _>]'% ;>% P>7-44 (>) @'00>) Z,' )47' Z,' (4 @0>747-(-242 2' )'0 454;424 @>0 ,% @'00> ') O,\ 74_4 )-

    ;,O@(' ,%4) %>0O4) 2' )'&,0-2423 \ Z,' (>) @'00>) @'Z,'c>) ') @01;5-;4O'%5'-O@>)-7(' Z,' @,'24% d'0-0(4 2' &04]'242H G- ')4 O-)O4 _>]'% ;0'\')' Z,' (>)@'00>) )>% 0'4(O'%5' @'(-&0>)>) ' -O@0'2';-7(')3 )'094 %';')40-> 0'4(-.40 2' P>0O4@0']-4 4 (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 ,%4 (47>0 @)-;>'2,;4;->%4( \ 2' 0'')50,;K5,04;-R% ;>&%-5-]4 @404 '(-O-%40 2-;d4) ;0''%;-4)H

    LH k0>;'2-O-'%5> 2' 4@(-;4;-R%

    Y4 4@(-;4;-R% 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 0'Z,-'0' 2' ,%>) @4)>) -%-;-4K(') @0'@4045>0->) 4%5') 2' ;>O'%.40 ;>% (4) )')->%') 2' 2')'%)-7-(-.4;-R% @0>@-4KO'%5' 2-;d4)H `)5>) @4)>) )>%U

    CH `(';;-R% 2' (4 0')@,')54 -%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242 \ @>)-7(' '%50'%4O-'%5>HAH `(47>04;-R% 2' ,%4 _'040Z,94 2' 4%)-'242WH =4(>04;-R% 2' (4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 \ '%50'%4O-'%5> '% -O4&-%4;-R% )- )'

    0'Z,-'0'H

    `)54) 50') 4;5-]-242') @,'2'% ((']40)' 4 ;47> '% @404('(> 2,04%5' (4) @0-O'04))')->%') '% (4 ;>%),(54 \ 2'7'% ')540 2-0-&-24) @>0 '( 5'04@',54H `) >7]-> Z,' )- '(),_'5> 5-'%' ,% 7,'% '%50'%4O-'%5> @0']-> '% 0'(4_4;-R% \ ), ;4@4;-242 -O4&-%45-]4') '^;'('%5' '( 50474_> @0']-> 4 (4) )')->%') 2' 2')'%)-7-(-.4;-R% )'01 [%-;4O'%5' (4'(47>04;-R% 2' (4 _'040Z,94 2' 4%)-'242H

    4.1. Eleccin de la respuesta incompatible con la ansiedad

    % (4 4%)-'242 ,5-(-.424 '%(4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 d4 )-2> (4 0'(4_4;-R%3 @,'2' ,5-(-.40)' ;,4(Z,-'0

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    9/37

    5

    245

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    >504 0')@,')54 Z,' 0'),(5' -%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242 bO'2-54;-R%3 d-@%>)-)3 ')54K2>) 'O>;->%4(') @>)-5-]>)3 4,5>K-%)50,;;->%') 4)'05-]4)3 '5;HfH Y4 ;(4]' ') Z,' )' 504K

    5' 2' ,%4 0')@,')54 Z,' @,'24 )'0 ,5-(-.424 2' P>0O4 01@-24 \ P1;-( O-'%504) )' ')51%@0')'%54%2> (>) ')59O,(>) ']>;42>0') 2' 4%)-'242H

    8'%50> (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%3 Z,-.1 (>) @0>;'2-O-'%5>) O1) ,5-(-.42>) '% (44@(-;4;-R% 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 )'4% (>) 2'0-]42>) 2'( '%50'%4O-'%K5> '% +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 2' s4;>7)>% bCNANf bE'0%)5'-% \ E>0i>]';3 CNMWm Y4704K2>03 CNNMfH `)5' 5-@> 2' '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% @0')'%54 (4 ]'%54_4 2' 5'%'0,%4 ')50,;5,04 O,\ )-)5'O45-.424 Z,' P4;-(-54 ), '%50'%4O-'%5> \ 4@0'%2-.4_'3 4 (4]'. Z,' -%2,;' ;>% 0'(45-]4 04@-2'. \ P4;-(-242 ,% ')542> 2' 2-)5'%)-R% O,);,(40Z,' ),'(' )'0 ]4(>042> O,\ @>)-5-]4O'%5' @>0 (>) @4;-'%5')H

    < @')40 2' (4) ]'%54_4) Z,' ;>%((']4 ,% @0>;'2-O-'%5> ;>O> (4 0'(4_4;-R%3 %>)-'O@0' ') @>)-7(' ,5-(-.40 ')54 0')@,')54 -%;>O@45-7('H `% 4(&,%4) @>7(4;->%')

    ;>O> ') '( ;4)> 2' (>) %-c>)3 4 Z,-'%') (') @,'2' 0'),(540 2-P9;-( O4%5'%'0 (4 45'%K;-R%3 @,'2' )'0 O1) 4@0>@-42> (4 ,5-(-.4;-R% 2' imgenes emotivas@404 '( 4P0>%54KO-'%5> 2' (>) O-'2>)H Y>) ;0'42>0') 2' ')54 5D;%-;4 P,'0>% Y4.40,) \ ]-5.bCNVNfH G, >7_'5-]> @0-%;-@4( ;>%)-)5' '% ),);-540 ,% ')542> 'O>;->%4( 2-P'0'%5' '-%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242H Y4) -O1&'%') 'O>5-]4) )>% ),&'0-24) @>0 '( 5'04@',542,04%5' (4 '^@>)-;-R% 4 (>) ')59O,(>) PR7-;>) \ ), >7_'5-]> ') @0>]>;40 0')@,')54)'O>;->%4(') -%;>O@45-7(') ;>% (4 0'4;;-R% 2' O-'2>H `% %,')50> @49) "D%2'.bCNMJ \ CNNNf d4 2')400>((42> '( @0>&04O4 2' escenificaciones emotivas4 @405-0 2'(4 5D;%-;4 2' Y4.40,) \ ]-5.H )5' @0>&04O4 -%;(,\'3 '%50' >50>) '('O'%5>)3 (4'^@>)-;-R% &042,4( '% ]-]> 4( ')59O,(> 5'O-2> 4 504]D) 2'( 2')400>((>3 '% P>0O4 2'_,'&>3 2' (4 504O4 2' ,%4 d-)5>0-4H `( %-c> ')51 -%O'0)> '% ')' _,'&> \ '( 5'04@',54

    (' ]4 @-2-'%2> Z,' 4P0>%5' )-5,4;->%') 0'(4;->%424) ;>% ), O-'2>H`% >50>) ;4)>) '( 5-@> 2' @0>7('O4 Z,' )' 47>024 d4;' 4;>%)'_47(' (4 ,5-(-.4;-R%

    2' ,%4 0')@,')54 -%;>O@45-7(' Z,' 0'),(5' O1) 4_,)5424H k>0 '_'O@(>3 '% 4(&,%>);4)>) 2' 2-)P,%;->%') )'^,4(')3 ;>O> @,'2' )'0 ,% @0>7('O4 2' O-'2> 4 (4 -%5'04;K;-R% )'^,4(3 (4 0')@,')54 2' '^;-54;-R% )'^,4( ') O1) 42';,424 Z,' (4 0')@,')54 2'0'(4_4;-R%3 \ O1) ;>d'0'%5' ;>% (4 )-5,4;-R% d4;-4 (4 Z,' )' @0'5'%2' 2-0-&-0 '( 4;'0K;4O-'%5> 2'( -%2-]-2,>H

    4.2. Elaboracin de la jerarqua de estmulos

    Y4 @0')'%54;-R% &042,4( 2'( ')59O,(> 5'O-2> 0'Z,-'0' (4 '(47>04;-R% 2' ,%4

    _'040Z,94 2' '^@>)-;-R% Z,' >02'%' (>) @4)>) Z,' )' -01% 24%2> '% '( 4;'0;4O-'%5>\ O4%'_> 2'( ')59O,(> > )-5,4;-R% 5'O-24H )54 _'040Z,94 ;>%5'O@(4 2')2' (>) @4)>)O1) P1;-(')3 4 (>) O1) 2-P9;-(')H k404 (4 &042,4;-R% 2' (4 -%5'%)-242 2' (>) 95'O) )',5-(-.4 ,%4 ');4(4 2' 4%)-'242 ),7_'5-]4 2' B 4 CBBH Y>) 95'O) 2' (4 _'040Z,94 2'7'%)'0 ;>%;0'5>) \ ;'0;4%>) 4 (4 0'4(-242 2'( ),_'5>3 @>0 '_'O@(>3 @,'2' %> 5'%'0 )'%5-K

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    10/37

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    11/37

    5

    247

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    4.3. Entrenamiento en imaginacin

    ;'2-O-'%5> Z,' -O@(-;4 (4 '^@>)-;-R% 2'( ')59O,(> 5'O-2> '%-O4&-%4;-R%H Y4 ']4(,4;-R% 2' (4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 2'( @4;-'%5' ') %';')40-4@404 @>2'0 2'5';540 @>)-7(') @0>7('O4) '% (4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 Z,' @,2-')'%-%5'0P'0-0 ;>% (4 4@(-;4;-R% 2' (4 5D;%-;4H `( >7_'5-]> ') Z,' 2,04%5' (4 @0')'%54;-R%2' (>) 95'O) '% -O4&-%4;-R%3 '( -%2-]-2,> 2')400>((' ,%4 -O4&'% O'%54( (> O1) ]9]-K24 @>)-7('3 2' 54( P>0O43 Z,' '^-)54 ;-'054 )-O-(-5,2 ;>% (4 0'4(-2423 \ Z,' ')54 -O4K&'% 5'%&4 (4 ;4@4;-242 2' ),);-540 4%)-'242H G- '( @4;-'%5' ;40';' 2' ')54 ;4@4;-K242 \ (4 -O4&-%4;-R% 2' (4) )-5,4;->%') 4%)-R&'%4) %> &'%'04 4%)-'2423 2'7'01 0'4K(-.40)' ,% '%50'%4O-'%5> '% -O4&-%4;-R% \ ]4(>040 )- (4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 2')4K00>((424 @>0 '( '%50'%4O-'%5> ') 42';,424 @404 ((']40 4 ;47> (4 5D;%-;4 2' (4 8')K

    '%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4H`( '%50'%4O-'%5> '% -O4&-%4;-R% ;>%)-)5' '% -O4&-%40 ');'%4) ;>%;0'54)3 4c4K

    2-'%2> 5>2> 5-@> 2' 2'54((')H k>0 '_'O@(>3 )' @-2' 4( -%2-]-2,> Z,' >7)'0]' (4 d47-K54;-R% '% (4 Z,' ')51 \ Z,' 2')@,D) 5045' 2' 0'@0>2,;-0(4 '% ), O'%5'H `( 5'04@',544\,2401 4( @4;-'%5' '% (4 &'%'04;-R% 2' ,% O4\>0 %[O'0> 2' @405-;,(40-242')3 21%K2>(' -%2-;4;->%') ;>%;0'54) 2' 2'54((') Z,' 2'7' -O4&-%40 b'H&H >7)'0]4 '( ;,420>Z,' d4\ '% (4 @40'2 4 5, 2'0';d43 '0') ;4@4. 2' ]'0 ),) ;>(>0')zfH k>;> 4 @>;> )']4% d4;-'%2> ;4O7->) '% (4 ');'%4 -O4&-%424 b'H&H -O4&-%40 Z,' ')51 ]')5-2> 2'P>0O4 2-P'0'%5'3 Z,' '( @'-%42> d4 ;4O7-42>3 Z,' d4 '%5042> ,%4 @'0)>%4 '% (4d47-54;-R%3 Z,' (4 d47-54;-R% ')51 4O,'7(424 2' P>0O4 2-P'0'%5'3 '5;HfH < O'2-24Z,' '( @4;-'%5' ]4 5'%-'%2> O4\>0 d47-(-242 )' 0'4(-.4% ;4O7->) O1) ;>O@('_>)d4)54 (>&040 ;0'40 ;>% (4 -O4&-%4;-R% ');'%4) O,\ 2-P'0'%5') \ 0'4(-)54)H ( '%50'%4KO-'%5> '% -O4&-%4;-R% ;>O-'%.4 ;>% ');'%4) %',504)3 Z,' %> 5-'%'% Z,' ]'0 ;>% '(@0>7('O4 2' 4%)-'2423 @404 ,%4 ]'. (>&0424 ,%4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 42';,4243]4(>040 )- (>) 95'O) 2' (4 _'040Z,94 @0>2,;'% (4 4%)-'242 Z,' )' (') d4 4)-&%42>2,04%5' ), '(47>04;-R%H G- 2,04%5' (4 ;>O@0>74;-R% )' >7)'0]404 Z,' '( %-]'( 2'4%)-'242 @0>2,;-2> %> ') '( 4)-&%42> @0']-4O'%5' b7-'% @>0 '^;')> > @>0 2'P';5>fd4701 Z,' -%50>2,;-0 %,']>) 95'O)3 > 0'4)-&%40 '( >02'%3 d4)54 (>&040 Z,' ;424 ,%>2' '((>) 5'%&4 '( ]4(>0 2')'42>H

    4.4. Proceso de la Desensibilizacin Sistemtica

    ?>O> \4 )' d4 -%2-;42>3 ,%4 ]'. )' d4 @0>2,;-2> '( '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4K;-R% b, >504 0')@,')54f3 )' d4 '(47>042> (4 _'040Z,94 2' 4%)-'242 \ )' ;,'%54 ;>% ,%4;4@4;-242 -O4&-%45-]4 42';,4243 )' ;>O'%.401 ;>% (4) )')->%') 2' 2')'%)-7-(-.4K;-R%H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    12/37

    5

    248

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    > Z,' )-'%5' 4%)-'242 4%5' (4 @0')'%54;-R% 2' 4(&[% 95'O3

    '% &'%'04( )' 50454 2' ,%4 )'c4( ;>% 4(&,%> 2' (>) 2'2>) 2' (4 O4%>HY4 )')-R% 2' 2')'%)-7-(-.4;-R% ;>O-'%.4 ;>% '( @4;-'%5' 0';(-%42> '% ,% )-((R%

    \ 2')400>((4%2> (4 0')@,')54 2' 0'(4_4;-R% Z,' d4 )-2> '%50'%424H G' (' -%2-;4 Z,'0'4(-;' (4 )'c4( 4;>02424 ;,4%2> )' '%;,'%50' '% ')542> 2' 0'(4_4;-R%H `% ')'O>O'%5>3 ')54%2> '( @4;-'%5' 0'(4_42>3 )' @0')'%54 '( @0-O'0 95'O 2' (4 _'040Z,94 \)' (' @-2' Z,' (> -O4&-%' ;>% (4 O4\>0 %-5-2'. \ 4,5'%5-;-242 @>)-7('H G- 4%5' (4@0')'%54;-R% 2'( 95'O '( @4;-'%5' -%2-;4)' (4 '^-)5'%;-4 2' 4%)-'242 b(4 4%)-'242 )'']4([4 O'2-4%5' ,%4 ');4(4 2' B 4 CBB qSG0 O4\>0 Z,' AX '% SG(]'0 4 ;'%5040)' '% (4 0'(4_4K;-R%H `% ;4)> 2' Z,' %> )' @0>2,.;4 4%)-'242 '( 95'O )' O4%5'%201 '% (4 -O4&-%4K;-R% 2,04%5' ,%>) CX > AB )'&,%2>)3 2')@,D) 2' (>) ;,4(') )' (' @'2-01 4( -%2-]-2,> K;-'%5')f \ )' ]>(]'01 4 @0')'%540 '( O-)O> 95'O )-&,-'%2> (4) O-)O4) @4,54)3 )- %,'K]4O'%5' %> )' @0>2,;' 4%)-'242 )' 0'4(-.401 ,%4 %,']4 @4,)4 @404 ;'%5040)' %,'K]4O'%5' '% (4 0'(4_4;-R% \ 2')@,D) ]>(]'0 4 @0')'%540 '( 95'O ,%4 5'0;'04 ]'.H G- %>d4\ %-%&,%4 )'c4( 2' (4 @0')'%;-4 2' 4%)-'242 2,04%5' (4 '^@>)-;-R%3 '( 5-'O@> 2''^@>)-;-R% 2'( 95'O )' ]4 d4;-'%2> ,% @>;> O1) (40&> '% ;424 @0')'%54;-R% bC#UCXKAB ) l A#U AXKWB ) l W#U WXKXB )fH G- d4\ @0>7('O4) 2' 4%)-'242 '( 5-'O@> 2' @0'K)'%54;-R% %> )' 4(40&401 d4)54 Z,' (4 '^@>)-;-R% %> )' d4\4 242> (-70' 2' 4%)-'242H`% (4 /-&,04 C @,'2' ]'0)' (4 )';,'%;-4 2'( @0>;'2-O-'%5> 2' 8')'%)-7-(-.4;-R%

    G-)5'O15-;4H`) -O@>054%5' O4%5'%'0 )-'O@0' ,% 5-'O@> 2' 45'%;-R% '% (4 0'(4_4;-R% %> -%P'K

    0->0 4 LB )'&,%2>) '%50' (4) '^@>)-;->%')3 @,2-'%2> 4(40&40)' )- 4@40';'% )'c4(') 2'4%)-'242H Y4 @0')'%54;-R% ;>%)';,5-]4 2' ,% 95'O 50') ]';') )-% Z,' )' @0>2,.;44%)-'2423 > Z,' (4 Z,' )' @0>2,.;4 %> ),@'0' (>) AX SGO'%5> ') @>)-7(' \4 @4)40 4( )-&,-'%5' '% (4 _'040Z,94H %&'%'04(3 '% ,%4 )')-R% 2' 2')'%)-7-(-.4;-R% ),'(' 240 5-'O@> 4 2')'%)-7-(-.40 W > L95'O)H G- 2,04%5' (4 '^@>)-;-R% 2' ,% 95'O )' @0>2,;'% 0')@,')54) 2' 4%)-'242 @'0K)-)5'%5') b)' d4 @0')'%542> \4 ;,450> ]';') \ %> d4\ 0'2,;;-R% 2' (4 4%)-'242f3 )'

    '5;HfH % 4(&,%>) ;4)>) '( 5'04@',54 @,'2' 504540 2' &'%'040 ,% 95'O -%5'0O'2->3 '%50''( 4;5,4( Z,' @0')'%54 @0>7('O4) \ '( 2')'%)-7-(-.42> -%O'2-454O'%5' 4%5')H G- (>)@0>7('O4) 2' 4%)-'242 @'0)-)5'%5' )' 24% 2' P>0O4 P0';,'%5' '% >50>) 95'O)3 )'01%';')40-> 0']-)40 (4 _'040Z,94 '(47>0424H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    13/37

    5

    249

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    /-&,04 CH G';,'%;-4 @0>;'2-O'%54( 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4

    ?>O> 0'),O'%K&,94 2' O4%'_> 2' (4 _'040Z,94 2' 4%)-'242 2,04%5' (4) )')->%')2' 2')'%)-7-(-.4;-R% ') [5-( 5'%'0 '% ;,'%54 (4) )-&,-'%5') -%2-;4;->%')U

    `( 95'O Z,' )' ')5D 2')'%)-7-(-.4%2> 2'7' @0>2,;-0 )R(> 0')@,')54) 2' 4%)-'K242 (']' \ O4%'_47('H G- '( %-]'( 2' 4%)-'242 '^@'0-O'%542> ') (-&'04O'%5'-%O4%'_47(' 2,04%5' (4 @0')'%54;-R%3 2'7'01 0'50>;'2'0)' 4 ,% 95'O 4%5'0->03> &'%'040 ,%> %,']>H

    G'&,-0 ;>% (4 '^@>)-;-R% ;>% %-]'(') 2' 4%)-'242 @>0 '%;-O4 2' (> 0';>O'%K242> @,'2' 'O@'>040 '( O-'2> 2,04%5' ,%4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4HI4\ Z,' 0';>0240 Z,' '( 50454O-'%5> ;>% 8G 0'Z,-'0' Z,' (4 4%)-'242 '^@'0-K

    O'%5424 2,04%5' (4) @0')'%54;->%') )'4 ;>O@('54O'%5' O4%'_47('3 ')54 ') (4P>0O4 2' @0>;'2'0 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4H

    `) -O@>054%5' %> @0>&0')40 '% (4 _'040Z,94 d4)54 Z,' '( 95'O Z,' )' ')51 '^@>K%-'%2> ')5D ;>O@('54O'%5' 2')'%)-7-(-.42>3 @404 '((> d4\ Z,' O4%5'%'0)' '% '(95'O d4)54 Z,' (4 4%)-'242 )' d4\4 '(-O-%42> ;>O@('54O'%5' > )'4 O,\ (']'H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    14/37

    5

    250

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    4.5. Variaciones en la aplicacin de la Desensibilizacin Sistemtica

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 P,' 2')400>((424 -%-;-4(O'%5' ;>O> ,% @0>;'2-KO-'%5> 2' '^@>)-;-R% '% -O4&-%4;-R% \ 2' 4@(-;4;-R% -%2-]-2,4(3 2')400>((>) @>)5'K0->0')3 4(&,%>) 2'( @0>@-> j>(@' b'H&H (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 4,5>O45-.4K24f3 d4% 242> (,&40 4 ]40-4%5') 2' (4 5D;%-;4 Z,' @'0O-5'% (4 424@54;-R% 4 %,']4)%';')-242') \ ;>%5'^5>)H %') )' 2');0-7'% 70']'O'%5' 4;>%5-%,4;-R%U

    4.5.1. Desensibilizacin Sistemtica en vivo

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 '% ]-]> -O@(-;4 (4 @0')'%54;-R% 2' (>) 95'O) 2'(4 _'040Z,94 '% '( ;>%5'^5> 0'4(3 2' ')54 P>0O4 )' ),7)4%4% (4) 2')]'%54_4) Z,' (4 @0'K

    )'%54;-R% '% -O4&-%4;-R% @,'24 ),@>%'0 \ )' 0'2,;' '( 5-'O@> 2' (4 -%5'0]'%;-R% 4(%> 0'Z,'0-0)' (4 '^@>)-;-R% '% ]-]> @>)5'0->0 Z,' )' 4;>%)'_4 ;>% '( @0>;'2-O-'%5>;(1)-;>H k>0 (> 2'O1)3 '( @0>;'2-O-'%5> )' 4_,)54 4 (>) @4)>) Z,' )' )-&,'% '% (4 8')K'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 ;>% -O4&-%4;-R%H

    x,-.1 '( @0>7('O4 @0-%;-@4( '% (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 '% ]-]>3 )'4 (4 K5-;4) )-O-(40') 4 (4 Z,' )' 0'4(-.4 @404 (4 -O4&-%4;-R%H `%;>%5040 (4) )-5,4;->%') Z,'@'0O-54% ,%4 '^@>)-;-R% &042,4( \ &042,424 2' (4 P>0O4 42';,424 %> )-'O@0' ')P1;-(3 @>0 >504 @405'3 (4 '^@>)-;-R% '% ]-]> ;>%((']4 )-'O@0' ,%4 ;-'054 @D02-24 2';>%50>( )>70' (4 )-5,4;-R%3 Z,' %> )' @0>2,;' ;,4%2> )' 50474_4 '% -O4&-%4;-R%H

    4.5.2. Desensibilizacin Sistemtica en grupo

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 '% &0,@> @'0O-5' ,%4 O'_>0 >@5-O-.4;-R% 2'(5-'O@> 2' 50454O-'%5>3 4( @>2'0 0',%-0 '% ,% &0,@> 4 2-]'0)4) @'0)>%4) b%> O1) 2')'-)f Z,' )'&,-01% ;>%_,%54O'%5' '( @0>5>;>(> 2' -%5'0]'%;-R%H k404 '((>3 (>) ;>O@>K%'%5') 2'( &0,@> 2'7'01% ;>-%;-2-0 '% '( @0>7('O4 Z,' @42';'% \ (4 _'040Z,94 Z,')' '(47>0' 2'7'01 )'0 42';,424 @404 5>2>)H `% ')5' )'%5-2> (4 '(47>04;-R% 2' (4

    KO4;-R% 2' ;424 ,%> 2' (>) O-'O70>) 2'( &0,@>H `( 0-5O> 2' (4 @0')'%54;-R% 2' (>)95'O) )' 4_,)5401 4( O-'O70> 2'( &0,@> Z,' 4]4%;' O1) ('%54O'%5'H

    4.5.3. Desensibilizacin Sistemtica enriquecida

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 '%0-Z,';-24 -%;>0@>04 4(&[% 5-@> 2' ')5-O,(4K;-R% P9)-;4 Z,' '%0-Z,'.;4 (4 ');'%4 4%)-R&'%4 -O4&-%4243 2>51%2>(' 4)9 2' ,%O4\>0 0'4(-)O> b0,-2>)3 >(>0')3 ;>%54;5> P9)-;>3 '5;HfH )5' 5-@> 2' ]40-4%5' 5-'%' ')@'K

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    15/37

    5

    251

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    ;-4( ,5-(-242 ;,4%2> (4 '^@>)-;-R% '% ]-]> %> ') @>)-7(' b'H&H '% ,%4 P>7-4 4 (4) 5>0KO'%54)3 )' @,'2' ,5-(-.40 '( )>%-2> 2' (>) 50,'%>)f3 (4) -O1&'%') %> ),);-54% 4%)-'K

    242 \l> 0'),(54 2-P9;-( (4 ;>%;'%504;-R%H

    4.5.4. Desensibilizacin Sistemtica automatizada y auto-aplicada

    `)5' @0>;'2-O-'%5> ;>-%;-2' ;>%)-)5' '% (4 '(47>04;-R% 2' ,%4 _'040Z,94 424@54K K)-7-(-.4;-R%3 ;>% -%)50,;;->%') 2' 0'(4_4;-R% -%;(,-24)3 @404 Z,' D)5' @,'24 @>%'0'% @01;5-;4 '( 50454O-'%5> @>0 ), ;,'%54H `)54 >@;-R% @0')'%54 (4 ]'%54_4 2' (4 4,5>K

    Z,' 0')54% ;-'054 42';,4;-R% 4 (4 -%5'0]'%;-R%H `% &'%'04(3 ),) 0'),(542>) )>% )45-)K

    P4;5>0->) bj>(@'3 CNNBfH

    XH $O7-5>) 2' 4@(-;4;-R% \ ']-2'%;-4 'O@90-;4

    ?>O> )' d4 ]'%-2> )'c4(4%2> 4 (> (40&> 2'( @0')'%5' ;4@95,(> (4 8')'%)-7-(-.4K;-R% G-)5'O15-;4 ') ,% @0>;'2-O-'%5> Z,' 5-'%' ')@';-4( ,5-(-242 '% (>) @0>7('O4)

    bI-04-3 ='0%>% \ ?>;d04%3 ABBVf )-'%2> ;>%)-2'042> @>0 (4 3 (>) ;4O@>) 2' 4@(-;4;-R% 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 2'%K

    50> 2'( 1O7-5> 2' (4 )4(,2 O'%54( )>% O,;d> O1) 4O@(->) -%;(,\'%2> @0>7('O4)

    (>) 504)5>0%>) 2'( ;>O@>054O-'%5> 4(-O'%540->3 2R%2' @,'2' )'0 2' ,5-(-242 '% '(47>024_' 2'( O-'2> 4( -%;0'O'%5> 2' @')> > 4 (4 ;>O-243 @'0> 2>%2' 5>24]94 (>)0'),(542>) 2'7'% 5>O40)' ;>% ;4,5'(4 @>0 504540)' 2' -%]')5-&4;->%') Z,' %> ;,OK@('% ;>% (4 0-&,0>)-242 O'5>2>(R&-;4 '^-&-24 @404 ;>%)-2'040 Z,' (4 5D;%-;4 4@(-;4K

    8'%50> 2'( 1O7-5> 2' -%5'0]'%;-R% 2' (4 O'2-;-%4 ;>%2,;5,4( O'0';' (4 @'%42')54;40 '( ,)> 2' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 '% @4;-'%5') ;>% ;1%;'0 Z,'d4% 2')400>((42> 0')@,')54) ;>%2-;->%424) 2' ]RO-5>) > %4,)'4) 4 (4 )-5,4;-R% 2'

    50454O-'%5>3 > ), ,)> '% (4 @0']'%;-R% \ 50454O-'%5> 2' (4 4%)-'242 4%5' @0>;'2-KO-'%5>) 2>(>0>)>) '% %-c>) bj402 '5 4(H3 ABCBfH 3 4(&,%>) ')5,2->) )>70''( 50454O-'%5> 2' (4 4%)-'242 4( 2>(>0 d4 O>)5042> Z,' (4 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'K K]4 '% @4;-'%5') ;>% ;'P4('4) O-&04c>)4) bk>55'03 CNNNm E4OP>023 ABBCfH

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    16/37

    5

    252

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    k>0 >50> (42>3 '% '( 50454O-'%5> 2' 4(&,%>) @0>7('O4) 2'( ),'c> ;>O> (4) @')4K2-((4)3 ')5' @0>;'2-O-'%5> d4 O>)5042> @0>O'5'2>0') 0'),(542>) bY4%;''3 G@>>0K

    O4i'0 \ =4% 2'% E>,53 ABCBf3 )-'%2> ;>%)-2'042> @>0 '( ;>O-5D 2' @01;5-;4 2' (4American Academy of Sleep Medicine (9%'4 2' 50454O-'%5> '% (4) @')42-((4) 2' >0-&'% -2->@15-;> b043 w4i3 F2d,0-3 t40-@@>5 '5 4(H3 ABCBfH

    JH "4@4 ;>%;'@5,4( 2' (4 8')'%)-7(-.4;-R% G-)5'O15-;4

    VH hD;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%U -%50>2,;;-R%

    Y4 0'(4_4;-R% ') @0>747('O'%5' (4 5D;%-;4 O1) ,5-(-.424 '% (4) -%5'0]'%;->%')@)-;>(R&-;4)3 )-'%2> ,% '('O'%5> P,%24O'%54( '% 4(&,%>) @0>;'2-O-'%5>) ;>O> '(;4)> 2' (4 5D;%-;4 2' 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 Z,' )' 4;474 2' '^@>%'0H k0>74K7('O'%5' ') 54O7-D% ,%> 2' (>) @0>;'2-O-'%5>) Z,' 5-'%' ,%4 4@(-;47-(-242 O1)

    2' ,% P>0O4 , >5043 2' ),) 'P';5>) bG,(54%>PP \ w4(4Z,'553 ABBBf .Y4 0'(4_4;-R% 5-'%'

    2' (4 ;4(O43 '( 'Z,-(-70-> O'%54( \ (4 )'%)4;-R% 2' @4. -%5'0->0H G,) 'P';5>)3 @>0 54%K

    @0>;')>) 'O>;->%4(')3 ;>&%-5-]>)3 \ ;>%2,;5,4(')H

    `( >0-&'% 2' (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% \ 0')@-04;-R% )' )-5[4 '% (4 ;,(5,04 >0-'%54(]-%;,(42> 4 @01;5-;4) 0'(-&->)4) 2'( d-%2,-)O> Z,' @0'5'%2'% 4 504]D) 2' (4 O'2-54K;-R% ;>%)'&,-0 (4 ;>%5'O@(4;-R%3 (4 )47-2,0943 (4 ;4(O4 O'%54( \ (4 0'(4_4;-R% ;>0K@>04( ,%-24) 4( ;>%50>( 0')@-045>0->H 8'%50> 2' (4 h'04@-4 ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(;>704% ,%4 -O@>054%;-4 2'5'0O-%4%5' ;,4%2> j>(@' '%;,'%504 (4 0'(4_4;-R% ;>O>

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    17/37

    5

    253

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    (4 0')@,')54 -2R%'4 @404 ,5-(-.40(4 ;>O> ')5045'&-4 2' contracondicionamiento'%), 5D;%-;4 2' 8')'%)-7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4 bj>(@'3 CNXMfH 8'%50> 2'( 1O7-5> 2' (4

    h??3 )>% 2>) (>) @0>;'2-O-'%5>) ')50,;5,042>) Z,' d4% ;>7042> O4\>0 0'(']4%;-4\ 5-'%'% O4\>0 4@(-;4;-R%U '( Entrenamiento en Relajacin Progresiva bs4;>7)>%3CNWNf \ '( Entrenamiento en Relajacin AutgenabG;d,(5.3 CNWCfH

    MH /,%24O'%54;-R% 5'R0-;4

    `( '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% ') ,% @0>;')> 2' 4@0'%2-.4_' &042,4( '% 0'2,;K

    `)54 0'2,;;-R% 2' (4 4;5-]4;-R% &'%'04(-.424 2'( >0&4%-)O> @0>2,;' 4O@(->) \

    2' '((>) O'2-42>) 4 504]D) 2'( 'Z,-(-70-> 2'( )-)5'O4 %'0]->)> 4,5R%>O> bGT%50>( )>70' (>) )-)5'O4) 4,5>O15-;>) \ d>0O>%4(') 2'( ;,'0@>H Y>) ;4O7->) O1)

    )-)5'O4 %'0]->)> 4,5R%>O>U (4 04O4 G-O@15-;4 Z,' 0'&,(4 P,%;->%') 2' 4('054 \2'P'%)4 ;>O> (4 5'O@'045,04 2'( ;,'0@>3 '( 0-5O> ;40294;>3 '( 0-5O> 0')@-045>0->3 (4;-0;,(4;-R% 2' (4 )4%&0' \ (4 5'%)-R% '% 5'_-2>) O,);,(>')Z,'(D5-;>)3 '%50' O,;d4)>504)3 \ (4 04O4 k404)-O@15-;43 Z,' 0'&,(4 P,%;->%') 2' 4d>00> \ 0'@>)>3 2-)O-%,K KO>) R0&4%>) \ )-)5'O4)3 @>0 '_'O@(>3 '( 0-5O> ;40294;> \ 0')@-045>0->3 '( ;>%),O>2' >^9&'%>3 (4 @0')-R% 405'0-4( \ (>) %-]'(') 2' d>0O>%4) 2' ')50D) ;>O> (4 ;>05-)>K%4H %4(O'%5'3 '( )-)5'O4 %'0]->)> @,'2' 2-)O-%,-0 ), 4;5-]-242 &'%'04( \O>)5040 ,% -%;0'O'%5> 2' 4(&,%>) %',0>504%)O-)>0')3 ;>O> (4 )'0>5>%-%43 Z,'O>2,(4% (4 4;5-]-242 %',0>%4(3 -%2,;-'%2> 2' ')54 P>0O4 )'%)4;->%') 2' 504%Z,-(-K242 \ 4('&0943 Z,' 4)>;-424) 4 (4 2-)O-%,;-R% 2'( 5>%> O,);,(40 b2-)5'%)-R%f3 -%2,K;'% 0'(4_4;-R% O,);,(40H

    )>% (>) )-&,-'%5')U

    beta4 alfa. 6%;0'O'%5> 2' (4 ;-0;,(4;-R% )4%&,9%'4 ;'0'704(H 8');'%)> 2'( ;>%),O> O'547R(-;> 2' >^9&'%>H 8-)O-%,;-R% 2'( O'547>(-)O> 74)4(H

    +'(4_4;-R% O,);,(40H =4)>2-(454;-R% 405'0-4( @'0-PD0-;4H +'&,(4;-R% 2'( &4)5> ;40294;> b)4%&0' 5>54( ;-0;,(4%5' @>0 O-%,5>fH 8-)O-%,;-R% 2' (4 -%5'%)-242 \ P0';,'%;-4 2'( (45-2> ;40294;>H 8-)O-%,;-R% 2' (4 @0')-R% 405'0-4(H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    18/37

    5

    254

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    ?4O7->) 0')@-045>0->)U 2-)O-%,;-R% P0';,'%;-43 4,O'%5> '% @0>P,%2-2423 \0'&,(4;-R% 2'( 0-5O> 0')@-045>0->H

    0-4H 8-)O-%,;-R% 2' (4 @0')-R% 405'0-4( @40;-4( 2' aA\ 4,O'%5> 2' (4 2' ?aAH 0O43 ,%4 @'0)>%4 '% ')542> 2' 0'(4_4;-R% '^@'0-O'%54U

    +')@-04;-R% 504%Z,-(43 @0>P,%24 \ 095O-;4H +'(4_4;-R% O,);,(40H G'%)4;-R% 2' ;4(>0 -%5'0%> \ ;,51%'>H Y45-2> ;40294;> 095O-;> \ ),4]'H +'2,;;-R% 2'( %-]'( 2' 4%)-'242H "'_>094 2' (4 @'0;'@;-R% 2'( ')Z,'O4 ;>0@>04(H G'%)4;-R% 2' @4. \ 'Z,-(-70-> O'%54(H

    8.1. Modelos de efectos de la relajacin

    Y4) '^@(-;4;->%') 4;'0;4 2' (4) ]94) Z,' )' @>%'% '% O40;d4 @404 ;>%)'&,-0 (>)

    >504) O1) -%5'&042>04) Z,' @(4%5'4% Z,' ;,4(Z,-'0 ')5045'&-4 2' 0'(4_4;-R% @0>2,;'

    8.1.1. El modelo de efectos especficos

    b;>&%-5-]>3 ;>%2,;5,4( \ )>O15-;>f d4% ((']42> 4 4(&,%>) -%]')5-&42>0') 4 2')400>K

    0'(4_4;-R% >0-'%5424 4 ,%4 2'5'0O-%424 O>24(-242 @0>2,;' 'P';5>) )R(> '% ')4O>24(-242H G'&[% ')5' O>2'(>3 '( '%50'%4O-'%5> '% +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 2' s4;>7K K;>) ;,\> ;>O@>%'%5' @0-%;-@4( )'4 '( )>O15-;> b'H&H ;'P4('4) 5'%)->%4(')fH

    8.1.2. Modelo de respuesta de relajacin nica

    G'&[% ')5' O>2'(> @0>@,')5> @>0 E'%)>% bCNVX \ CNMWf3 (4 0'(4_4;-R% @0>2,;-094,%4 0')@,')54 [%-;4 2' 2')4;5-]4;-R% 2' (4 04O4 )-O@15-;4 2'( )-)5'O4 %'0]->)> 4,5RK%>O> Z,' )'094 0')@>%)47(' 2' 5>2>) (>) 'P';5>) 2');0-5>) 4 504]D) 2' ')54 5D;%-;4H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    19/37

    5

    255

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    8.1.3. Modelo integrativo

    `( O>2'(> -%5'&045-]> 2' (4 0')@,')54 2' 0'(4_4;-R% bG;dF405.3 84]-2)>% \ :>('K

    O4%3 CNVMf ),&-'0' Z,' (4 O4\>0 @405' 2' (>) @0>;'2-O-'%5>) 2' 0'(4_4;-R% 5-'%'%

    ,%4 2' (4) 5D;%-;4)3 )' ),@'0@>%2094 4 ,% 'P';5> 2' 0'(4_4;-R% O1) &'%'04(-.42>H k>0

    4,5>%RO-;4) Z,' )' -%;(,\'% '% (>) '_'0;-;->) 4,5R&'%>) b'H&H ]4)>2-(454;-R% @'0-PDK0-;43 2-)5'%)-R% O,);,(403 '5;Hf @'0> 54O7-D% @0>2,;' ,% 'P';5> &'%'04(-.42> 2'2')4;5-]4;-R% )-O@15-;4H

    K

    2' ;424 @0>;'2-O-'%5>3 \ '('&-0 (4 5D;%-;4 2' 0'(4_4;-R% '% P,%;-R% 2' Z,' (>) 'P';K K KO-'%5> O1) -%2-;42> '% @0>7('O4) 2' ;401;5'0 ]4);,(403 ;>O> '( 504)5>0%> 2' +4\K%4,2 > (4) ;'P4('4) 2' 5-@> O-&04c>)>fH

    NH ?>%)-2'04;->%') &'%'04(') @404 4@(-;40 (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%

    6%2'@'%2-'%5'O'%5' 2'( 5-@> 2' '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% Z,' )' '(-_4 d4\,%4 )'0-' 2' ;>%2-;->%') Z,' )>% 0'Z,'0-24) > 4;>%)'_424) @404 ;,4(Z,-'0 @0>;'2-KO-'%5>3 54(') ;>O> ,%4 0>@4 \ (,&40 42';,42>3 -%)50,;;->%') ;(404) \ @0';-)4) @>0@405' 2'( 5'04@',543 ,% 5>%> 2' ]>. ),4]' \ 504%Z,-(>3 &404%594 2' Z,' '( @4;-'%5' %>@0')'%54 %-%&[% @0>7('O4 -O@>054%5' Z,' 2')4;>%)'_' '( '%50'%4O-'%5>3 > O>5-]4K;-R% \ ;>O@0'%)-R% @>0 @405' 2'( @4;-'%5' 2' (4 ,5-(-242 \ 42';,4;-R% 2' (4 5D;%-;44 ), @0>7('O4H

    h'04@-4 2' ?>%2,;54 ,%4 5'%2'%;-4 @0>P,)4 4 'O@('40 ), 4@(-;4;-R% ;>O> @0>;'2-KO-'%5> @0->0-540-> > ;>O> ;>O@>%'%5' 2' >50>) @0>&04O4) 5'04@D,5-;>)3 4\,24%2>@>0 '_'O@(> 4 (4 '^@>)-;-R% 2' )-5,4;->%') 5'O-24) \ 4 (>) ;4O7->) ;>&%-5-]>) %';'K)40->) '% 2'5'0O-%42>) 504)5>0%>)H G-% 'O740&>3 ') @0';-)> )'c4(40 Z,' (4) ;>%2-;->K%') 71)-;4) Z,' )' 0'Z,-'0'% @404 ), @01;5-;4 \ (> Z,' -O@(-;4 (4 @0>@-4 )-5,4;-R% 2'

    0'(4_4;-R% b@>%'0)' '% ;>%54;5> ;>% (4) )'%)4;->%') ;>0@>04(')3 (-O-54%2> (4 ')5-O,K(4;-R% '^5'0%4f @,'2'% ;>%)5-5,-0 ,% ;>%5'^5> ;,\> 4P0>%54O-'%5> @,'2' %> 0'),(540

    Z,-'5>)3 %>54%2> O1) -%5'%)4O'%5' ),) )'%)4;->%') ;>0@>04(')3 )-'%2> ')@';-4(K

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    20/37

    5

    256

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    )'%5-2>3 '% 4(&,%>) 504)5>0%>) ;>O> (4 d-@>;>%20943 (4 4&>04P>7-43 > )'%)4;->%') P9)-K;4) -%5'%)4) 2' 4%)-'2423 '5;H3 '( '%50'%4O-'%5> '% 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% ),@>%'

    ,%4 '^@>)-;-R% 4 ')4) )'%)4;->%') 2' O4(')540 Z,' @,'2' @0>2,;-0 ,%4 0'4;5-]-242

    5'04@',54 2'7' 2' @(4%5'40 '( '%50'%4O-'%5> ;>%)-2'04%2> (4 %,']4 )-5,4;-R% \ ')540'% ;>%2-;->%') 2' 4_,)540 ), -%5'0]'%;-R% 0'2,;-'%2> (>) >7_'5-]>) 2' (4 )')-R%3 24%K2> @4,54) Z,' P4;-(-5'% (4 '_';,;-R% b'H&H @'0O-5-0 (>) >_>) 47-'05>) 4( ;>O-'%.>f \3 '%0'),O'%3 ;>%)-2'04%2> '( '%50'%4O-'%5> ;>O> ,% @0>;')> O1) > O'%>) (40&> 2'd47-5,4;-R%H

    )-7-(-242 2' @04;5-;40 (4 0'(4_4;-R% ') (4 2'4(;4%.40 ,%4 )'%)4;-R% @0>P,%24 2' 7-'%')5403 (> ;-'05> ') Z,' 2,04%5' '( '%50'%4KO-'%5> '% 0'(4_4;-R% ') P0';,'%5' Z,' 4@40'.;4% 0')@,')54) P9)-;4) O>(')54)3 54(');>O>U ;4(4O70') O,);,(40')3 ')@4)O>)3 )'%)4;-R% 2' O40'>3 '5;H ( 5'04@',54 2'7'K01 ;>O'%540 ;>% '( @4;-'%5' @0']-4O'%5' (4 @>)-7-(-242 2' Z,' 4@40'.;4% 54(')0'@,')54)3 504%Z,-(-.40 4( @4;-'%5' )- )' 24% 0';>024%2> Z,' )>% 0'4;;->%') %>0O4K(') Z,' 2')4@40';'01% 4 O'2-24 Z,' ;>%5-%[4 '( '%50'%4O-'%5>H % (4) >;4)->%') '%(4) Z,' 4@40'.;4% 0'4;;->%') 'O>;->%4(') -%5'%)4) b'H&H ((4%5>3 0-)43 '5;Hf3 '( 5'04K@',54 2'7' 2' ]4(>040 )- ') 42';,42> 2'_40 ,%>) )'&,%2>) \ ;>%5-%,40 ;>% '( '%50'K%4O-'%5> > ;>O'%540 ;>% '( @4;-'%5' (> Z,' (' ')51 >;,00-'%2>H

    k>0 [(5-O>3 d4\ Z,' 5'%'0 '% ;,'%54 Z,' '% @'0)>%4) O4\>0') > ;>% 4(&[% 2'5'K0->0> >0&1%-;> )' 2'7' 2' ]4(>040 '( 5-@> 2' 5D;%-;4 Z,' )' ]4 4 4@(-;40 0'4(-.4%2> (4) K2'% ,5-(-.40)' (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% )-'O@0' Z,' ')5>) @>)'4% ,%4 )'0-' 2' d47-K

    (-242') 71)-;4)3 54(') ;>O> @>2'0 @'0O4%';'0 )'%542>) '% ,%4 )-((4 2,04%5' ,% ;>05>@'0->2> 2' 5-'O@>3 O4%5'%'0 ;>%54;5> >;,(403 @>2'0 -O-540 ;>%2,;54) \ 0')@>%2'0 4R02'%') )'%;-((4)H

    CBH `%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% @0>&0')-]4

    G, 2')400>((> )' 2'7' 4 `2O,%2 s4;>7)>% bCNWNf Z,-'% ;>O@0>7R '% ), (47>04K K;,(>) \ @'0;-7-'%2> (4) )'%)4;->%') ;>0@>04(') Z,' )' @0>2,;94%3 )' '(-O-%474% ;4)-@>0 ;>O@('5> (4) 5'%)->%') \ ;>%504;;->%') O,);,(40')3 -%2,;-D%2>)' ,% ')542> 2'

    0'(4_4;-R% @0>P,%24H `% '( @0>;'2-O-'%5> >0-&-%4( 2' s4;>7)>% )' 2');0-794% O1) 2')')'%54 '_'0;-;->) \ ]40->) O')') 2' '%50'%4O-'%5> @404 (>&040 ,% %-]'( 2' 0'(4_4;-R%4;'@547('3 '% (4 4;5,4(-242 (>) @0>;'2-O-'%5>) 74)42>) '% (4 +'(4_4;-R% k0>&0')-]4b+kf )>% ;>%)-2'047('O'%5' O1) 70']') '% 5-'O@> 2' '%50'%4O-'%5> \ '% %[O'0> 2''_'0;-;->) -O@(-;42>)H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    21/37

    5

    257

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    S%4 2' (4) 424@54;->%') 2'( @0>;'2-O-'%5> >0-&-%4( O1) ,5-(-.424) '% '( 1O7-5>2' (4 h'04@-4 ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4( ') (4 2' E'0%)5'-% \ E>0i>]'; bE'0%)5'-% \ E>0K

    ;>]'i3 CNMWm E'0%)5'-%3 E>0i>]'; \ I4.('55KG5']'%)3 ABBBf Z,' ;>%)-)5' '% @04;5-K;40 ;>% CJ &0,@>) O,);,(40')3 5'%-'%2> ,%4 2,04;-R% '% 5>0%> 4 WBKLB O-%,5>) '%(4) @0-O'04) )'O4%4)H k>)5'0->0O'%5'3 ;>%P>0O' )' 42Z,-'0' O4\>0 2')50'.4 '% (4@01;5-;4 2' (4 5D;%-;43 )' 0'2,;' 54%5> (4 2,04;-R% ;>O> '( %[O'0> 2' '_'0;-;->)3@4)4%2> 4 0'4(-.40 '_'0;-;->) ;>% ;,450> &0,@>) O,);,(40') b704.>)3 ;47'.43 50>%;>\ @-'0%4)f > '% ,%> )R(> Z,' -O@(-Z,' 4 5>2> '( ;,'0@>H 0;>]'i &,4024 O,;d4 )-O-(-5,2 ;>% '( OD5>2> 2'

    s4;>7)>%3 54O7-D% ') ;-'05> Z,' '^-)5'% 2-P'0'%;-4) -O@>054%5') Z,' )'c4(40 '%50' bY'd0'03 j>>(P>(i \ :>(2O4%3 CNMJf3

    h47(4 CH ?>O@404;-R% '%50' '( '%50'%4O-'%5> '%

    MTODO DE JACOBSON PROCEDIMIENTOS MODIFICADOS

    ~%P4)-) 54O7-D% ;>&%-5-]> \ ;>%2,;5,4(H

    O-)O>)3 ,)4%2> '_'0;-;->) 2' 5'%)-R% \ 0'(4_4;-R%H

    ?'%5042> 54O7-D% '% (4 @'0;'@;-R% 2' (4 5'%)-R%'O>;->%4( \ P9)-;43 \ '( ')542> ;>&%-5-]> Z,' )' 4)>;-44 (4 0'(4_4;-R%H

    `]-54 (4 ,5-(-.4;-R% 2' ')5045'&-4) 2' 4@>\> b'H&H

    ),&')5->%') d-@%R5-;4)f @404 %> &'%'040 2'@'%2'%;-42' '((4)H

    k,'2' ,5-(-.40 ')5045'&-4) 42-;->%4(') @404 O'_>040 '(

    ;,O@(-O-'%5> \ (4 @'0;'@;-R% 2' (4 0'(4_4;-R%H

    k0'5'%2' (4 ;4@54;-R% 2' %-]'(') \ P>;>) 2' 5'%)-R%O,\ (']') \ ;>%;0'5>)H

    `)51 O1) ;'%5042> '% 2'5';540 %-]'(') 2' 5'%)-R% \0'(4_4;-R% O1) &(>74(')H

    G' '%P45-.4 (4 ,5-(-.4;-R% 2' (4) )')->%') @404'( 4@0'%2-.4_' 2' (4 5D;%-;43 %> 54%5> @404 (4'^@'0-O'%54;-R% 2'( ')542> ;>&%-5-]> \ 'O>;->%4(Z,' ),@>%' (4 0'(4_4;-R%H

    `( >7_'5-]> 2' (4) )')->%') 2' '%50'%4O-'%5> %> )R(> ') '(4@0'%2-.4_' 2' (4 5D;%-;43 )-%> ;>%)'&,-0 '^@'0-O'%540(4) )'%)4;->%') 4)>;-424) 4( ')542> 2' 0'(4_4;-R%H

    Y4 &'%'04(-.4;-R% 2' (4) d47-(-242') )' @0>2,;' 4504]D) 2' (4 @01;5-;4 2-40-43 @405-;,(40O'%5' 4@(-;4%2>(4 0'(4_4;-R% '% (4) )-5,4;->%') 2' 4(5> -O@4;5>'O>;->%4(H

    Y4 &'%'04(-.4;-R% )' @0>2,;' 54O7-D% O'2-4%5''( ;>%2-;->%4O-'%5> 2' @4(4704) Z,' )-0]'% ;>O>')59O,(>) ;>%2-;->%42>) @404 0'@0>2,;-0 '( ')542> 2'0'(4_4;-R%

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    22/37

    5

    258

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    10.1. Procedimiento de la relajacin progresiva

    `% &'%'04(3 '( >7_'5-]> 2'( '%50'%4O-'%5> '% +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 ') 0'2,;-0 (>)%-]'(') 2' 4;5-]4;-R% O'2-4%5' ,%4 2-)O-%,;-R% @0>&0')-]4 2' (4 5'%)-R% O,);,(40H`( @0>;'2-O-'%5> @404 ;>%)'&,-0(> ;>%)-)5' '% 5'%)40 \ 2')5'%)40 (>) 2-P'0'%5') &0,K@>) O,);,(40') 5>O4%2> ;>%;-'%;-4 2' (4) )'%)4;->%') Z,' )' @0>2,;'% '% ;424)-5,4;-R%H 8,04%5' (4 P4)' 2' 5'%)-R%3 (4 ;>%504;;-R% 2'( O[);,(> 2'7' %>540)'3 P4;-K(-54%2> 4)9 (4 @'0;'@;-R% 2' (4) )'%)4;->%') 4)>;-424) 4 (4 5'%)-R%3 4 ), ]'. (4 @'0K;'@;-R% 2' (4 5'%)-R% ((']4 4 2-);0-O-%40 O'_>0 \ (4 0')@,')54 2' 0'(4_4;-R% ),7)-K&,-'%5'3 \ 4 47,%240 '% '((4H `% (4 P4)' 2' 2-)5'%)-R% %> )' 2'7' 2' 0'4(-.40 %-%&[%')P,'0.> 4;5-]> \ )-O@('O'%5' ;>%)-)5' '% @'0O4%';'0 @4)-]> '^@'0-O'%54%2> '(4(40&4O-'%5> O,);,(40 Z,' )' @0>2,;' 4( )>(540 01@-24O'%5' 5>24 (4 5'%)-R%H

    ?>O> )' d4 -%2-;42>3 (4 '_';,;-R% ;>%)-)5' '% 5'%)40 \ 2')5'%)40 -%-;-4(O'%5' CJ

    &0,@>) O,);,(40') 5>O4%2> ;>%;-'%;-4 2' (4) )'%)4;->%') Z,' )' @0>2,;'% '% ;424)-5,4;-R%H < ;>%5-%,4;-R% )' @0')'%54% 4(&,%4) -%2-;4;->%') 4;'0;4 2' ;RO> (>&040(4 5'%)-R% '% ;424 &0,@> O,);,(40U

    CH "4%> \ 4%5'704.> 2>O-%4%5') 2>O-%4%5'

    AH E04.> 2>O-%4%5' 2> ;>%504 '( 704.> 2'( )-((R%

    WH "4%> \ 4%5'704.> %> 2>O-%4%5') %> 2>O-%4%5'

    LH E 04.> %> 2>O-%4%5' 2> ;>%504 '( 704.> 2'( )-((R%

    XH /0'%5' Y']4%540 (4) ;'_4) ;>% (>) >_>) ;'0042>) \ 400,&40 (4 P0'%5'

    JH a_>) \ %40-. %40 '( @4(4240 ;>% (4 ('%&,4

    MH ?,'((> \ &40&4%54 `O@,_40 (4 7407-((4 ;>%504 '( @';d> @'0> d4;'0 P,'0.4 @404Z,' %> (> 5>Z,'

    NH k';d>3 d>O70>) \ @405' ),@'0->0 2' (4 ')@4(24 O> )' P,'04% 4 ,%-0 (>) >OR@(45>)'%50' )-

    CBH +'&-R% 472>O-%4( > ')5>O4;4( k>%'0 '( ')5RO4&> 2,0> \ 5'%)>

    CCH ",)(> 2>O-%4%5' ;>%504 '( )-((R%

    CAH k4%5>00-((4 2>O-%4%5' 8>7(40 (>) 2'2>) 2'( @ -' 2>O-%4%5' d4;-4 400-74

    CWH k-' 2>O-%4%5' 8>7(40 (>) 2'2>) d4;-4 42'%50> )-% (']4%540 '( @-' 2'( ),'(>CLH ",)(> %> 2>O-%4%5' ;>%504 '( )-((R%

    CXH k4%5>00-((4 %> 2>O-%4%5' 8>7(40 (>) 2'2>) 2'( @ -' d4;-4 400-74

    CJH k-' %> 2>O-%4%5' 8>7(40 (>) 2'2>) d4;-4 2'%50> )-% (']4%540 '( @-' 2'( ),'(>

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    23/37

    5

    259

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    `( @0>;'2-O-'%5> ;>% ;,450> &0,@>) O,);,(40') ;>%)-)5' '% '( O-)O> Z,' '(4%5'0->03 @'0> 5'%)4%2> )';,'%;-4(O'%5' b'% ,% )>(> O>]-O-'%5>f (4) )-&,-'%5')

    .>%4) O,);,(40')U

    CH Y>) 704.>) \ O4%>) 2>O-%4%5') \ %> 2>O-%4%5')H

    AH h0>%;>H

    WH ?404 \ ;,'((>H

    LH k-'0%4) \ @-') 2>O-%4%5') \ %> 2>O-%4%5')H

    10.2. Indicaciones generales para la prctica de la relajacin progresiva

    Y4 @01;5-;4 2' (4 +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 0'Z,-'0' 5'%'0 '% ;,'%54 ,%4 )'0-' 2'

    G' 50454 2' )'&,-0 ,%4 )';,'%;-4 >02'%424 \ @0>;,040 Z,' )'4 (4 O-)O4 '%5>24) (4) >;4)->%') b;>O'%.4%2> @>0 (4) O4%>) \ 4;474%2> @>0 (>) @-')3 >]-;']'0)4fH

    G- )' >(]-24 4(&[% O[);,(> @>0 5'%)40 \ 0'(4_40)'3 )' 4;>%)'_4 ;>%5-%,40 ;>%'( )-&,-'%5'H T> >7)54%5'3 @404 ']-540 (>) >(]-2>) (> O1) 42';,42> ') d4;'0,% 0'@4)> O'%54( 2' (>) O[);,(>) 4%5') 2' ;>O'%.40 (4 0'(4_4;-R%H

    `( 5-'O@> 2' 2,04;-R% 2' (4 5'%)-R% 2'7'0 )'0 2' ,%>) ;,450> )'&,%2>)4@0>^-O424O'%5'3 @404 @4)40 -%O'2-454O'%5' 4 0'(4_40 '( O[);,(> 2'_1%2>K(> ),'(5>3 ;>O> )- se separara de repente de los tendones que lo sujetan H8'7' O4%5'%'0)' '( O[);,(> 0'(4_42> 2,04%5' ,%>) Z,-%;' )'&,%2>) 4@0>^-K

    O424O'%5' 4%5') 2' 5'%)40 2' %,']>H Y> Z,' )' @0'5'%2' 4( 5'%)40 ,% O[);,(> ') P4;-(-540 (4 2-)5'%)-R%3 @>0 (> Z,'

    %> )' 2'7' 5'%)40 ;>% 2'O4)-424 P,'0.4 @,') )' @,'2'% @0>2,;-0 ;>%504;5,K04) \ O4(')540H

    ('%54KO'%5' @,') '((> 0'Z,-'0' ,% ;>%50>( O4\>0 2' (>) O[);,(>) 4%54&>%-)54)H

    `) [5-( -O4&-%40 '% ;424 O>O'%5> (>) O[);,(>) Z,' ')51 5'%)4%2> \ 0'(4_4%K2>3 ), P>0O43 ')@';-4(O'%5' ;,4%2> '( O[);,(> ')51 0'(4_42>3 \ %>540 ;RO>)' )-&,' 2-)5'%2-'%2> @>0 )9 O-)O> 2')@,D) 2' )>(540(>H

    `) 4;>%)'_47(' ;>%;'%5040)' 2,04%5' ,% 5-'O@> '% (4 4&04247(' )'%)4;-R% 2'0'(4_40 ;424 O[);,(>H

    S%4 ]'. Z,' d4% 0'(4_42> 5>2>) (>) O[);,(>)3 ') 4;>%)'_47(' d4;'0 ,%

    G' P4;-(-54 4)9 (4 4,5>K'^@(>04;-R% 2' (4) @405') Z,' %> )' d4\4 (>&042> 0'(4K_40 ;>%]'%-'%5'O'%5'3 %> )-'%2> @0';-)> 5'%)40 %-%&[% O[);,(> '% ')54P4)'H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    24/37

    5

    260

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    10.3. Variaciones del procedimiento: la relajacin diferencial y la relajacinpasiva

    Relajacin Diferencial

    8')400>((424 @>0 E'0%)5'-% \ E>0;>]'i bCNMWf3 @0'5'%2' Z,' '( @4;-'%5' 4@0'%244 5'%)40 )>(4O'%5' 4Z,'((>) O[);,(>) 0'(4;->%42>) ;>% (4 '_';,;-R% 2' ,%4 540'4HG,@>%' ,% '%50'%4O-'%5> '% ;>%;-'%;-4 ;>0@>04( O,);,(40 @404 0';>%>;'0 ;>O> 4]';') )' 5'%)4% O,;d>) O[);,(>) Z,' %> ')51% -O@(-;42>) '% (4) 4;;->%') Z,' )'((']4% 4 ;47> ;>% '( ;>%)-&,-'%5' @0';-> 2' 2')&4)5' \ ;4%)4%;->H

    `% &'%'04( @404 ), 4@(-;4;-R% )' 0'Z,-'0' Z,' (4 @'0)>%4 d4\4 )-2> '%50'%424 '% '( K242') 2-40-4) \ 0'(4_40 (4 O,);,(45,04 Z,' ')51 5'%)4 2' ,%4 O4%'04 -%%';')40-4H

    `)54 P>0O4 2' 0'(4_4;-R% ')51 ')@';-4(O'%5' -%2-;424 @404 4Z,'((4) @'0)>%4) Z,'5-'%2'% 4 0'4(-.40 (4) 4;;->%') ;>5-2-4%4) 5'%)4%2> (4 O,);,(45,04 Z,' ')51 ;'0;4%44 (>) O[);,(>) 0'Z,'0-2>) @404 ;424 4;;-R% \ 54O7-D% @404 4Z,'((4) Z,' d4% 2')4K00>((42> @450>%') 5'%)->%4(') ;0R%-;>)H

    Relajacin Pasiva

    `)54 ]40-4%5' P,' 2')400>((424 @>0 G;dF405. \ I4\%') bCNVLf \ '% '((4 %> )' ,5-(-K.4% (>) '_'0;-;->) @404 5'%)40 &0,@>) O,);,(40')H k404 '((> (4 ]>. 2'( 5'04@',54 2-0-&'(4 45'%;-R% 2'( ;(-'%5' 4 5>2>) (>) &0,@>) O,);,(40') 24%2> -%)50,;;->%') 2' 0'(4_4K;-R% ' -%50>2,;-'%2> 0'P'0'%;-4) 4 )'%)4;->%') 2' @')> \ ;4(>0H `)51 ')@';-4(O'%5'-%2-;424 @404 4Z,'((4) @'0)>%4) 2' '242 4]4%.424 > ;>% @0>7('O4) P9)-;>) Z,' 2')K

    4;>%)'_4% (>) '_'0;-;->) 2' 5'%)-R%H

    CCH `%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% 4,5R&'%4

    `( '%50'%4O-'%5> '% +'(4_4;-R% d4%%') I'-%0-;d G;d,(5. bCNWCf \ @,7(-;42> -%-;-4(O'%5' '% ), (-70> El Entre-namiento AutgenoH `)5' OD5>2> 2' 0'(4_4;-R% )' 74)4 '% '( 2');,70-O-'%5> 2' Z,'(4 O4\>094 2' (4) @'0)>%4) )>% ;4@4;') 2' 4(;4%.40 ,% ')542> 2' 0'(4_4;-R% @0>P,%244 504]D) 2' 0'@0')'%54;->%') O'%54(') 2' (4) )'%)4;->%') P9)-;4)3 ')@';-4(O'%5' 2'(4) )'%)4;->%') 2' @')> \ ;4(>0H `)5' @0>;'2-O-'%5> @40';' 4;5,40 4 504]D) 2'( )-)5'O4

    %'0]->)> 4,5R%>O>3 0')547(';-'%2> '( 'Z,-(-70-> '%50' (4) 04O4) )-O@15-;4 \ @404)-OK@15-;4 \ 5-'%' O4\>0') 'P';5>) Z,' >504) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% '% (>) 504)5>0%>) 4)>K;-42>) ;>% (4 2-)P,%;-R% 4,5R%>O4 ;>O> (4 d-@'05'%)-R% > (4) O-&04c4)H

    `( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> @0')'%54 2-P'0'%;-4) '% P,%;-R% 2' (4) ;404;5'09)5-;4)2' ;424 @4;-'%5' )-'%2> 2'5'0O-%4%5') 4 (4 d>04 2' ']4(,40 ), 42';,4;-R% \ ,5-(-K

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    25/37

    5

    261

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    242U '( &042> 2' O>5-]4;-R% \ (4 ;4@4;-242 2' 4,5>),&')5-R% 2' ;424 ),_'5>3 (>)%-]'(') 4,5>%RO-;>) 74)4(') \ (4) ]40-47(') 2' @'0)>%4(-242H

    `( @0>;'2-O-'%5> 2' 4@0'%2-.4_' Z,' G;d,(5. 2-)'cR )' 74)474 '% 50') @0-%;-@->)71)-;>)U

    CH Y4 0'@'5-;-R% O'%54( 2,04%5' 70']') @'0->2>) 2' 5-'O@> 2' PR0O,(4) ]'074(')

    AH Y4 ;>%;'%504;-R% @4)-]4 2'( @4;-'%5'HWH Y4 0'2,;;-R% 2' (4 ')5-O,(4;-R% '^5'0>;'@5-]4 \ @0>@->;'@5-]4H

    11.1. Procedimiento de la relajacin autgena

    Y4 @01;5-;4 2'( '%50'%4O-'%5> '% 0'(4_4;-R% 4,5R&'%4 ;>%)54 2' ]40->) '_'0;-;->)

    2' ;>%;'%504;-R% @4)-]4 '% (4) )'%)4;->%') 2'U k')> '% 704.>) \ @-'0%4)3 ?4(>0 '% 704.>) \ @-'0%4)3 ">]-O-'%5> 2'( ;>04.R%3 Y4 4,5>%>O94 2'( @0>;')> 0')@-045>0->3 `( ;4(>0 472>O-%4( -%5'0%> b@('^> )>(40f3 Y4 2-P'0'%;-4 2' 5'O@'045,04 '%50' (4 P0'%5' \ '( 4-0' ;-0;,%24%5'H

    Y>) '_'0;-;->) ;>%)-)5'% '% ;'%5040 (4 O'%5' '% PR0O,(4) ;>054) \ 0'@'5-5-]4) \3 4(O-)O> 5-'O@>3 -%5'%540 -O4&-%40 2' P>0O4 -%5'%)4 (> Z,' ),&-'0'%H `) -O@>054%5';,-240 (4 P>0O4 2' 4;4740 (>) '_'0;-;->)H Y4 5'0O-%4;-R% ')51%240 @404 0'&0')40 4(

    Wf ')5-04O-'%5> 2' 704.>) \ @-'0%4) \ 470-0 (>) >_>)H

    G' 50454 2' ,% @0>;'2-O-'%5> O,\ ')50,;5,042> Z,' &-04 '% 5>0%> 4 2>) :042>) >?-;(>)U ,% :042> 6%P'0->0 > '_'0;-;->) @0>@-4O'%5' 2' 0'(4_4;-R% \ ,% :042> G,@'K0->0 > '_'0;-;->) 2' -O4&-%4;-R%H

    Grado Inferior

    `( :042> 6%P'0->0 2'( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> )-0]' )>70' 5>2> @404 (4 0'(4_4;-R%Hk>0 (> &'%'04(3 )' ;>O@>%' 2' )-'5' '_'0;-;->) Z,' O'2-4%5' 4,5>),&')5-R% 24%(,&40 4 ),;')-]4) )'%)4;->%') 2' 0'@>)>3 @')42'. \ ;4(>0 '% 704.>) \ @-'0%4)3 2')K

    ;'%)> 2'( 0-5O> ;402-4;> \ 0')@-045>0->3 ;4(>0 '% '( @('^> )>(40 \ P0');>0 '% (4 P0'%5'HY4 2,04;-R% 0';>O'%2424 2' ')54) )')->%') ') 2' W 4 X O-%,5>)3 %,%;4 )' 2'7'01'^;'2'0 2' ')' 5-'O@> \4 Z,' @>2094 )'0 ;>%504@0>2,;'%5'H

    Y4) -%2-;4;->%') @404 0'4(-.40 (>) '_'0;-;->) 2'( ?-;(> -%P'0->0 )' 0';>&'% '% '()-&,-'%5' 547(4U

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    26/37

    5

    262

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    h47(4 AH `_'0;-;->) 2'( ;-;(> -%P'0->0 ' -%2-;4;->%')

    `_'0;-;-> 2' 0'@>)> Y(']4 4 ,% ')542> 2' ;4(O4 4( ;,'0@> \ 4 (4 O'%5'H

    G' ),'('% 'O@('40 P04)') ;>O>U qEstoy tranquilo, micuerpo y mi mente estn tranquilos.

    `_'0;-;-> 2' @')> G' @0>]>;4 (4 )'%)4;-R% 2' @')> '% (4) '^50'O-242')3G' ),'(' 'O@('40 (4 P04)'U qmis brazos y mis piernasestn muy pesados.

    `_'0;-;-> 2' ;4(>0 G' @0>]>;4 ,% 4,O'%5> 2' (4 5'O@'045,04 '% (4)'^50'O-242')H S% PR0O,(4 59@-;4 ') qmis brazos y

    piernas estn calientes.

    ` _'0;-;-> 2' 0')@-04;-R% G' @0>2,;'% ,%4 -%)@-04;-R% \ ')@-04;-R% 504%Z,-(4)HG' 'O@('4 (4 P04)'U qmi respiracin es tranquila yregularr

    `_'0;-;-> @404 '( ;>04.R% G' @>%' (4 ;>%;'%504;-R% '% (>) (45-2>) 2'( ;>04.R%H G'

    'O@('4% P04)') ;>O> qmi corazn late regularmente`_'0;-;-> 472>O-%4( G' 2-0-&' (4 45'%;-R% 4( @('^> )>(40H G' 'O@('4 (4 P04)'U

    qmi abdomen es una corriente de calorr

    `_'0;-;-> 2' (4 ;47'.4 G' 2-0-&' (4 ;>%;'%504;-R% 4 (4 ;47'.4 ;>% P04)') 2'(5-@> qmi mente est clarar

    Grado Superior

    `% '( :042> G,@'0->0 )' 50454% (>) @0>7('O4) O'2-4%5' (4 ),&')5-R% d4)54 (>&040)>(,;->%40(>) >3 4( O'%>)3 O-5-&40(>)H ) '_'0;-;->) Z,' ),'('% 'O@('40)' )>%(>) )-&,-'%5')U

    `^@'0-'%;-4 ;>% ;>(>0')U 2-0-&-0 (4 ]-)54 4( ;'%50> 2' (4 P0'%5' \ d4;'0 ),0&-0 ,%;>(>0 '% (4 -O4&-%4;-R%H

    6O4&-%40 >7_'5>) ;>%;0'5>)U ,%4 ]'(4 '%;'%2-243 ,%4 0>)43 '5;H 840 P>0O4 4 ]4(>0') 47)504;5>)U ')@'04%.43 4O>03 ;>04_'3 '5;H 6O4&-%40 Z,' )' ]4 @>0 '( P>%2> 2'( O40H 6O4&-%40 Z,' )' ),7' 4 (4 ;-O4 2' ,%4 O>%54c4H 6O4&-%40)' ,%> O-)O> ;>% 2'5'0O-%42>) @0>@R)-5>)3 @>0 '_'O@(>U qVoy a

    afrontar con xito esa situacinrH

    `( 0'Z,-)-5> @404 0'4(-.40 (>) '_'0;-;->) 2'( :042> G,@'0->0 ') 2>O-%40 (>) 2'(

    :042> 6%P'0->0H `% ')54 P4)' ') P0';,'%5' ]-]-0 ),'c>) ([;-2>) ;>% @>)5'0->0') 0';,'0K2>) ;(40>) \ @'0O4%'%5')H h04) (>) d47-5,4(') '_'0;-;->) -%50>2,;5>0->) 2' 0'@>)>3@')42'.3 ;4(>03 0')@-04;-R%3 ;>04.R% \ 472>O'%3 )' O4%5-'%' (4 P4)' 2' O'2-54;-R%@0>P,%24 2'( 472>O'% \ )' )-&,' 50474_4%2> ;>% (4 )-&,-'%5' PR0O,(4U qEn mi imagi-nacin veo un colorr \ 4 @405-0 2' ')5' ;>(>0 )' 2')400>((4 ,%4 ]-)-R%H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    27/37

    5

    263

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    11.2. Indicaciones generales para la prctica del entrenamiento autgeno

    ?>O> '% ;,4(Z,-'0 >50> @0>;'2-O-'%5> 2' 0'(4_4;-R%3 (4 @01;5-;4 ;>00';54 2'

    ')5' 5-@> 2' '%50'%4O-'%5> 0'Z,-'0' )'&,-0 ,%4 )'0-' 2' -%2-;4;->%') &'%'04(') '% (4

    P>0O4 2' @0>;'2'0U

    `( ;(-'%5' 2'7' 2' O4%5'%'0 ,%4 -O4&'% 0'@0')'%545-]4 2' (4 4,5>),&')5-R%

    Z,' )' ')51 -%2-;4%2> \ O4%5'%'0 ,%4 4;5-5,2 2' >7)'0]4;-R% @4)-]4 2' (>)

    ;4O7->)H

    ?424 ,%> 2' (>) '_'0;-;->) ') @04;5-;42> 2-40-4O'%5' \ %> )' d4 2' -%50>2,;-0

    ,% %,']> '_'0;-;-> d4)54 Z,' %> )' 2>O-%' '( 4%5'0->0H

    ?424 ]'. Z,' )' 4]4%.4 ;>% ,% %,']> '_'0;-;-> )' 2'7'% 0'@4)40 \ @04;5-;40

    (>) 4%5'0->0')H

    T,%;4 )' d4% 2' '%50'%40 (>) '_'0;-;->) 2'( :042> G,@'0->0 d4)54 Z,' %> )'d4\4% 2>O-%42> (>) 2'( :042> 6%P'0->0H

    0 2'( '%50'%4O-'%5> '( ;(-'%5' 2'7' &-040 (>) &(>K

    7>) >;,(40') d4;-4 400-74 \ d4;-4 42'%50> ;>O> )- -%5'%54)' O-040 '( ;'%50> 2'

    (4 P0'%5'H

    8,04%5' '( 2')400>((> 2'( @0>&04O4 )- )' @0')'%54% )'%)4;->%') P9)-;4) ;>O>

    d>0O-&,'>3 '^;')-]4 )'%)4;-R% 2' ;4(>0 '5;H Z,' 0'),(54% O>(')54)3 D)54)

    @,'2'% )'0 2'7-(-5424) ;4O7-4%2> (4) PR0O,(4) ,5-(-.424)3 @>0 '_'O@(>3 '%

    (,&40 2' muy caliente)' @,'2' 'O@('40 calienteH

    G- )' @0')'%54% @'%)4O-'%5>) -%50,)-]>) )' (' -%2-;4 4( @4;-'%5' Z,' 2'7' 2'

    ;>O@('540 '( @'%)4O-'%5> \ ]>(]'0)' 4 ;>%;'%5040 '% (4 PR0O,(4H

    CAH hD;%-;4) 2' 0')@-04;-R%

    Y4 0')@-04;-R% ') ,% @0>;')> ')'%;-4( '% (4 0'&,(4;-R% 2' (4 4;5-]-242 O'547R(-K

    ;4 2'( >0&4%-)O>H "'2-4%5' '( -%5'0;4O7-> 2' &4)') 2,04%5' (4 0')@-04;-R% )' @0>K

    2,;' 54%5> '( 4@>05' 2' >^9&'%> %';')40-> @404 (4) P,%;->%') ;'(,(40')3 ;>O> (4

    '^@,()-R% 2' (>) Z,' )' &'%'04% '% 2-;d4 ;>O7,)5-R%H G' 50454 2' ,% @0>;')> Z,' )'

    2')400>((4 '% (4) )-&,-'%5') P4)')U 4f Inspiracin:`( 4-0' @'%'504 @>0 (4) P>)4) %4)4(')

    \ (('&4 4 (>) @,(O>%') 4 504]D) 2' (>) 70>%Z,->) d4)54 (('&40 4 (>) 4(]'>(>) 2>%2' )'

    2-P,%2' 4( 5>00'%5' )4%&,9%'>H 7f Pausa inspiratoriaU h04) (4 -%)@-04;-R% )' @0>2,;',%4 @'Z,'c4 @4,)4 2,04%5' (4 ;,4( (>) @,(O>%') )' O4%5-'%'% '% ,% ')542> 2'

    A\ )4(' ?aAfH ;f Espiracin:`(

    ?aA@'%'504 '% (>) 4(]'>(>) \ ') '^@,()42> 4( '^5'0->0H 2f Pausa espiratoria:< (4

    ')@-04;-R% (' )-&,' ,%4 @4,)4 2,04%5' (4 ;,4( (>) @,(O>%') @'0O4%';'% '% 0'@>)>H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    28/37

    5

    264

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    Y4 P0';,'%;-4 2' (>) O>]-O-'%5>) 0')@-045>0->) 2' -%)@-04;-R% \ ')@-04;-R% ;>%)K5-5,\' '( 0-5O> 0')@-045>0->H `( 0-5O> '% (4 4;5-]-242 0')@-045>0-4 \ '( ]>(,O'% 2' (4

    O-)O4 2'@'%2'% 2' (4 4;5-]-242 2'( >0&4%-)O> \ d4\ %,O'0>)>) P4;5>0') Z,' @,'K

    K%4(H S% @450R% 0')@-045>0-> 42';,42> @0>2,;' '% ')542> 2' 0'@>)> ,% 4,O'%5> 2'(;>%50>( @404)-O@15-;>3 @>0Z,' (4) 54)4) -%)@-045>0-4) 74_4) \ (4 @0>(>%&4;-R% '%@'0->2>) 2' ')@-04;-R% -%;0'O'%54% (>) %-]'(') 2' ?aA'% )4%&0'H k>0 5>2> '((>3 '(;>%50>( 0')@-045>0-> @,'2' ;>%50-7,-0 4 O>2,(40 ]>(,%540-4O'%5' (4 4;;-R% 2'( )-)5'KO4 %'0]->)> 4,5R%>O> ' -%;0'O'%540 '( 5>%> ]4&4( 0'2,;-'%2> (4 )>70'4;5-]4;-R%)-O@15-;4 Z,' )' @0>2,;' '% )-5,4;->%') 2' ')50D)H

    Y4) 5D;%-;4) 2' ;>%50>( 2' (4 0')@-04;-R% ;>%)5-5,\'% '( @0>;'2-O-'%5> O1) 4%5-K&,> ;>%>;-2> @404 0'2,;-0 (>) %-]'(') 2' 4;5-]4;-R%H G,) >09&'%') )' )-5[4% '% >0-'%K5' \ '% (4 6%2-4 2>%2' (4) @01;5-;4) 2' (4 O'2-54;-R% -%;(,\'% ;>O> '('O'%5> ')'%K;-4( @4,54) 0')@-045>0-4) 0'&,(424) ;>%>;-24) ;>O> pranayamasH `% >;;-2'%5' ),-O@>054%;-4 )' 0';>%>;' ,%-24 4 (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% \ ') 4 ;>O-'%.>) 2' (>)

    4;5-]4;-R%H `)54) 5D;%-;4) 5-'%'% ;>O> >7_'5-]> '%)'c40 4 (4) @'0)>%4) 4 O'_>040 (4;4@4;-242 P,%;->%4( 2' ),) @,(O>%')3 4( 5-'O@> Z,' 0'&,(4% ), 0-5O> %45,04( 0')@-K045>0->H G' 50454 2' Z,' (4 @'0)>%4 4@0'%24 '( ;>%50>( ]>(,%540-> 2' ), 0')@-04;-R%3 2'P>0O4 Z,' (> @,'24 4@(-;40 '% (4) )-5,4;->%') 2>%2' (4 0')@-04;-R% )' '%;,'%504 4(5'K0424H %)'&,-0 ,%4 0')@-04;-R% 2-4P04&O15-;4 \ ,% 0-5O> 0')@-045>0-> ('%5> )' K

    .424 2' 504%Z,-(-242 \ 7-'%')540 bG@'42)3 CNMMfH

    12.1. Mecanismos auto-regulatorios de la respiracin

    ?>O> )'c4(4 G@'42) bCNMMf '^-)5'% ,%4 )'0-' 2' O';4%-)O>) 4,5>K0'&,(45>0->)2' (4 0')@-04;-R%3 ') 2';-03 medidas de emergencia ),O-%-)5040 4( >0&4%-)O> '( 4@>05' 2' >^9&'%> %';')40-> ;,4%2> d4\ ,% -%;0'O'%5> K242')H < @405-0 2' ')5>) )-&%>) )' @,'2' -%5'%;->%4(O'%5' P4]>0';'0 (4 0';,@'04;-R%

    O';4%-)O>) 4,5>K0'&,(45>0->) O1) ;>O,%') )>% (>) )-&,-'%5') b?dR(-.3 CNNMm Y>2')3

    CNNBfU

    BostezosU )' @0>2,;'% @>0 ,%4 ;>%504;;-R% @0>P,%24 2'( 2-4P04&O4 Z,' 24(,&40 4 ,% -%5'0;4O7-> O4)-]> 2' 4-0'H G,'('% 4@40';'0 2')@,D) 2' ,% @'0->K

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    29/37

    5

    265

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    >^9&'%> 2'( Z,' )' %';')-543 @>0 '_'O@(>3 ;,4%2> )' ')51 ;4%)42>H ?>% (4

    Elevacin -%]>(,%540-4 2' hombros y omplato. k'0O-5' '( '%)4%;d4O-'%5>2' (4 ;4_4 5>01;-;43 P4;-(-54%2> ;,4(Z,-'0 '_'0;-;-> 2' -%)@-04;-R%H Suspiros. G' 50454 2' ,%4 -%d4(4;-R% ('%54 \ )-('%;->)4 )'&,-24 2' ,%4 '^d4(4K

    0')@-04;-R%H Estiramientos./4;-(-54% (>) O>]-O-'%5>) 2' '%)4%;d4O-'%5> %';')40->) @404

    ,%4 @0>P,%24 ]'%5-(4;-R% \ ']-54% (4 2-)O-%,;-R% 2'( 5>%> O,);,(40 Z,'

    12.2. Tipos de respiracin

    h'%-'%2> '% ;,'%54 (4 O,);,(45,04 -O@(-;424 \ (4) .>%4) 2>%2' )' ;>%;'%504 '(4-0' -%)@-042> )' ),'(' 2-)5-%&,-0 '%50' 50') 5-@>) 2' 0')@-04;-R%U ;>)54(3 2-4P04&O15-;4\ 472>O-%4(H

    Respiracin costal. Y4 0')@-04;-R% ;>)54( ),@'0->0 > ;(4]-;,(40 ') '( @450R% 0')K

    )4(,247('H Y4 O4\>0 @405' 2'( 4-0' )' ;>%;'%504 '% (4 .>%4 ),@'0->0 2' (4 ;4_45>01;-;43 @>0 (> Z,' %> (('&4 4 @0>2,;-0)' ,%4 ]'%5-(4;-R% ;>O@('54 \ &04%@405' 2' (>) O[);,(>) 2' (4 0')@-04;-R% b')@';-4(O'%5' '( 2-4P04&O4f @'0O4K%';'% ;>% 74_4 4;5-]-242H

    Respiracin diafragmtica. S' @0>2,;' &04% O>]-(-242 2' (4) ;>)5-((4) -%P'0->K0') \ (4 @405' ),@'0->0 2'( 472>O'%H `( 2-4P04&O4 @405-;-@4 4;5-]4O'%5'H G'

    Respiracin abdominal. `( 5R04^ @'0O4%';' -%OR]-( \ ') '( 472>O'% '( Z,'2'O,')504 ,%4 '^504>02-%40-4 O>]-(-242H

    12.3. Procedimiento del entrenamiento en respiracin

    `( >7_'5-]> 2'( '%50'%4O-'%5> '% 0')@-04;-R% ') ;>%)'&,-0 ,% @450R% 0')@-045>0-> K0'%5') 4(5'04;->%') 0')@-045>0-4)H T> >7)54%5'3 '( 5-@> 2' '_'0;-;->) ]40-401 '% P,%K

    O4%'04 Z,' ') (4 Z,' 2'7'O>) ,5-(-.40 '% 5>2>) (>) '_'0;-;->) 2' 0')@-04;-R%H Y4

    54O7-D% ') (4 %4)4( b?dR(-.3 CNNMfH

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    30/37

    5

    266

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    8' P>0O4 @0']-4 4( ;>O-'%.> 2' (>) '_'0;-;->) ') -O@>054%5' ']4(,40 54%5> (>)%-]'(') @,(O>%40')3 ;>O> '( 5-@> 2' 0')@-04;-R% d47-5,4( '% 2-P'0'%5') ;>%2-;->%')H

    8'7' 2'5'0O-%40)' '( 5-@> 2' 0')@-04;-R% d47-5,4( '% 2-P'0'%5') @>)-;->%') b2' @-'3)'%542> > 5,O742>f 0'&-)504%2> P,%24O'%54(O'%5' (>) )-&,-'%5') 4)@';5>)U 4f 2,04K;-R% 2' (4 -%)@-04;-R% \ ')@-04;-R%3 7f -%)@-04;-R% %4)4( > 7,;4(3 ;f (4 ;4@4;-242 0')K K

    k,')5> Z,' (4 0')@-04;-R% ]4094 '% P,%;-R% 2' (4) %';')-242') 2'( >0&4%-)O> %>)' @,'2' @0'5'%2'0 ,%4 0')@-04;-R% ')51%240 @404 5>24) (4) )-5,4;->%')H `% &'%'04((>) '_'0;-;->) ;>%)-)5'% '% )'0-') 2' -%)@-04;-R% \ ')@-04;-R% ;>% @4,)4) -%5'0O'2-4)3

    O1) > O'%>) ('%543 0'&,(40 > -%5'%)43 2-P'0'%5') @>)-;->%') 2'( ;,'0@>3 O>]-O-'%5>2' 704.>) , d>O70>)3 '5;Hf bG@'42)3 CNMMfH

    12.3.1. Descripcin de algunos ejercicios de respiracin

    Respiracin profunda

    G' 50454 2' ,% '_'0;-;-> [5-( @404 (4 0'2,;;-R% 2'( %-]'( 2' 4;5-]4;-R% &'%'04(H Y4)

    -%2-;4;->%') )>% (4) )-&,-'%5')U

    Sentarse cmodamente, colocar la mano izquierda sobre el abdomen y laderecha sobre la izquierda.

    Imaginar una bolsa vaca dentro del abdomen, debajo de donde apoyan lasmanos.

    Comenzar a respirar y notar cmo se va llenando de aire la bolsa y cmo laonda asciende hasta los hombros. Inspirar durante 3-5 segundos.

    Mantener la respiracin. Repetirse interiormente mi cuerpo est relajado Exhalar el aire despacio, al mismo tiempo que uno mismo se da indicaciones

    o sugestiones de relajacin.

    `( '%50'%4O-'%5> O'2-4%5' ')5' '_'0;-;-> ;>%)-)5'3 '% &'%'04(3 '% 0'4(-.40 L > X'_'0;-;->) 2' 0')@-04;-R% )'&,-2>) \ 0'@'5-0 (>) '_'0;-;->) '%50' 2-'. \ Z,-%;' ]';') 4(2943 @>0 (4 O4c4%43 5402'3 %>;d'3 \ ')@';-4(O'%5' '% )-5,4;->%') ')50')4%5')H

    Respiracin contada?>%)-)5' '% '%50'%40 ,%4 0')@-04;-R% 2-4P04&O15-;43 2-0-&-'%2> '( 4-0' 4 (4 @405'

    -%P'0->0 2' (4) ;>)5-((4) \3 4 O'2-24 Z,' )' -%)@-043 )' 24 (4 -%2-;4;-R% 2' @'%)40 '%,%4 @4(4704 b'H&H calmaf \ '% >504 4( ')@-040 b'H&H relaxfH G' 0';>O-'%24 d4;'0(> 2-'.]';') )'&,-24) \ 0'@'5-0 '( '_'0;-;-> ,%4) ]'-%5' ]';')H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    31/37

    5

    267

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    Respiracin abdominal

    G' 50454 2' '%50'%40 (4 0')@-04;-R% O>]-'%2> [%-;4O'%5' '( 472>O'% -%5'%54%2>

    Z,' @'0O4%'.;4 -%OR]-( (4 O,);,(45,04 5>01;-;4 \ ;(4]-;,(40H

    Respiracin intercostal o media

    `% ')5' ;4)> '( >7_'5-]> ') 2-0-&-0 '( 4-0' d4;-4 (4 .>%4 O'2-4 2'( 5R04^3 d4;-4 (>)

    ;>)542>)3 @404 P4]>0';'0 (4 O>]-(-242 2' (4 O,);,(45,04 -%5'0;>)54( \ 2'( 5R04^H

    Respiracin alternada

    Y4 @01;5-;4 ;>%;0'54 2' ')5' '_'0;-;-> 0')@-045>0-> -O@(-;4U

    S5-(-.40 ,%4 @>)-;-R% ;RO>24 \ 0'(4_424H

    ?>(>;40 '( 2'2> @,(&40 '% (4 ]'%54%4 %4)4( 2'0';d4 \ (>) 2'2>) 4%,(40 \O'2-> '% (4 -.Z,-'024H

    a;(,-0 (4 ]'%54%4 2'0';d4 ;>% '( @,(&40 ' -%)@-040 ;>% (4 -.Z,-'024 ('%54 \504%Z,-(4O'%5'H

    G'@4040 '( @,(&40 \ >;(,-0 ;>% (>) >50>) 2'2>) (4 ]'%54%4 -.Z,-'024H `)@-040 @>0 (4 ]'%54%4 2'0';d4H

    "4%5'%'0 '( 4(-'%5> ,% -%)54%5' ' -%)@-040 @>0 (4 2'0';d43 O4%5'%-'%2> ;'004K24 (4 -.Z,-'024H ?,4%2> )' 2')'' ')@-040 2'7' d4;'0)' @>0 (4 -.Z,-'024H

    Ejercicios cotidianos

    ) '_'0;-;->) 4%5'0->0') Z,' )' @04;5-;4% '% (4) )')->%') 2' '%50'%4KO-'%5>3 )' @,'2'% 0'4(-.40 >50>) '_'0;-;->) 0')@-045>0->) 2,04%5' (4 _>0%424 )-% %';'K

    )-242 2' -%;(,-0(>) '% )')->%') ')50,;5,0424) b?dR(-.3 CNNMf3 @,') 42'O1) 2' @0>2,K;-0 ,%4 0')@,')54 4,5>O15-;4 4,5>K0'&,(45>0-4 @'0O-5'% 4,O'%540 (4 ;>%;-'%;-4 0')K

    @-045>0-4 \ ;4O7-40 @4,54) @'0_,2-;-4(')

    ) 2' (>) O1) ;404;5'09)5-;>) )>% (>) )-&,-'%5')U

    (('%4H h-040)' 2' (4 %40-.3 470-0)' (4) P>)4) %4)4(') 4 (4 ]'. Z,' )' -%)@-04H

    a('03 -%)@-040 >(-)Z,'4%2>H +'4(-.40 '_'0;-;->) @404 7>)5'.40 b'H&H ')5-040)'3 470-0 (4 7>;43 ;4)54c'5'403

    O>]'0 (4 O4%297,(4 -%P'0->03 '5;HfH

    +'4(-.40 '_'0;-;->) @404 ),)@-0403 ;>O> @>0 '_'O@(> ),)@-040 4 (4 ]'. Z,'-%;(-%4O>) '( ;,'0@> d4;-4 42'(4%5' )>(54%2> '( 4-0'H

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    32/37

    5

    268

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    12.4. Indicaciones generales para la prctica del entrenamiento en respi-racin

    0'(4_4;-R% )>% (4) )-&,-'%5')U

    `% &'%'04( )' ),'(' ')547(';'0 ,% 5-@> 2' 0')@-04;-R% 2-4P04&O15-;>3 Z,' (('%'2' 4-0' (4 @405' -%P'0->03 O'2-4 \ ),@'0->0 2' (>) @,(O>%')H

    `( P(,_> 2' 4-0' 2,04%5' (' 0')@-04;-R% ),'(' )'0 '( )-&,-'%5'U 2,04%5' (4-%)@-04;-R% 2'7' (('%40)' @0-O'0> (4 @405' -%P'0->0 b472>O-%4(f \ @>)5'K0->0O'%5' (4 .>%4 ;>)54( O'2-4 \ ;>)54( ),@'0->0H Y4 ')@-04;-R% )' ;404;K5'0-.4 @>0 (4 '^@,()-R% 2'( 4-0' @>0 '( O-)O> >02'% @>0 '( Z,' )' d4 -%)@-K042>H

    Y4 )';,'%;-4 O1) ;404;5'09)5-;4 ') (4 2' -%)@-04;-R%K@4,)4K')@-04;-R%K@4,)4H

    Y4 @01;5-;4 2' (>) '_'0;-;->) 2' 0')@-04;-R% @,'2' 4;>O@4c40)' 2' O>]-O-'%5>)2' 704.>) b704.>) @'&42>) 4( ;>)542> Z,' 4);-'%2'% d4)54 @>%'0)' '% ;0,. 4 (4 ]'.Z,' )' -%)@-04 \ 74_4% d4)54 (>) ;>)542>) O-'%504) )' ),'(54 '( 4-0'f3 , d>O70>) b(('K]40(>) d4;-4 2'(4%5' 4( -%)@-040 \ 0'50>;'2'0 4( ')@-040f3 @404 P4]>0';'0 (4 -%d4(4;-R% \'^d4(4;-R% 2' ]>([O'%') ;>%)-2'047(') 2' 4-0'3 4( O-)O> 5-'O@> Z,' '_'0;-540 (4O,);,(45,04 0')@-045>0-4 -O@(-;424H

    CWH k0-%;-@4(') 4@(-;4;->%') \ 'P';5-]-242 2' (4) 5D;%-;4) 2'0'(4_4;-R% \ 0')@-04;-R%

    ?>O> )' -%2-;474 '% '@9&04P') 4%5'0->0')3 )' 4;>%)'_4 Z,' (4 '(';;-R% 2' (4 5D;K

    2'( @0>7('O4 4 504540H Y>) '_'0;-;->) 2'( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> -O@(-;4% ,%4 O4\>00')@,')54 2'( )-)5'O4 %'0]->)> 4,5R%>O>3 2' 54( P>0O43 Z,' ')5' @0>;'2-O-'%5> )';>%)-2'04 ')@';-4(O'%5' -%2-;42> @404 (>) @0>7('O4) Z,' ;>%((']'% ,%4 2')0'&,(4K;-R% 4,5>%RO-;4H `( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> 4\,24 4 2-)O-%,-0 (4 P0';,'%;-4 ;40K2-4;4 '% ),_'5>) ;>% 4%)-'242 \ ') ')@';-4(O'%5' '% [5-( '% '( 50454O-'%5> 2' (4)O-&04c4) bY'd0'03 F' \ j'7'03 CNMBfH '( '%50'%4O-'%5> '% 0')@-04K

    ;-R% @0>2,;' 54O7-D% 'P';5>) 2' 2')4;5-]4;-R% 4,5>%RO-;4 \ 4;5-]4;-R% @404)-O@1K5-;4 0'(']4%5')3 )-'%2> ,%4 '^;'('%5' >@;-R% '% '( 50454O-'%5> 2' 504)5>0%>) ;>% ,%&04% ;>O@>%'%5' 4,5>%RO-;>3 ;>O> (>) ;402->]4);,(40')3 \ )'094 ,%4 >@;-R% O1) K7)3 ABBCfH `% 4(&,%4) P>0O4) 2' 454Z,') 2' @1%-;> )' @0>2,;' ,%4 d-@'0]'%5-(4;-R%

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    33/37

    5

    269

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    2'7-24 4( 4,O'%5> 2' ]'%5-(4;-R% \ (4 2-)O-%,;-R% 2'( ?aA'% 0'(4;-R% ;>% (>)%-]'(') 2' >^9&'%> ;-0;,(4%5'H S%> 2' (>) @0>;'2-O-'%5>) Z,' )' d4% 2'O>)5042>

    ;,4( @0>2,;' ,%4 2-)O-%,;-R% '% (4 ]'%5-(4;-R% \ 0'2,;;-R% 2' (4 4%)-'242 b?d>(-.3CNNXfH Y4) 5D;%-;4) 2' 0')@-04;-R% ),'('% )'03 42'O1)3 (4) 5D;%-;4) 2' '(';;-R% '% K2')3 7-'% @>0Z,' %> @,'2'% 5>('040 (4 )-5,4;-R% 2' '%50'%4O-'%5> > @>0 (4 ('%5-5,22' (4 O-)O4H

    k>0 ), @405' (4 +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 5-'%' O4\>0 'P';5> )>70' (>) )9%5>O4))>O15-;>)3 )-'%2> O'_>0 >@;-R% '% '( ;4)> 2' (4) ;'P4('4) 5'%)->%4(') \ 5>2>)4Z,'((>) @0>7('O4) 0'(4;->%42>) ;>% '( )-)5'O4 O,);,(40H `% '( 50454O-'%5> 2' (44%)-'242 &'%'04(-.424 )' d4 O>)5042> [5-( ;>O7-%424 ;>% >504) 5D;%-;4)H `% (4)

    \ '% (4 P>7-4 )>;-4( d4 2'O>)5042> ), ,5-(-242 ')@';-4(O'%5' '% @4;-'%5') ;>% &04%

    bG,(54%>PP \ w4(4Z,'553 ABBBfH

    ) 2' 2>(>03 '%P'0O'242') ;0R%-;4);>O> (4 2-47'5')3 4)O15-;>) ;>% @0';-@-54%5') 'O>;->%4(')3 \ O4%'_> 2' (>)]RO-5>) 4%5-;-@45>0->) ;>%2-;->%42>) 4 (4 Z,-O->5'04@-4H `% 5>2>) ')5>) 504)5>0K

    (>) P10O4;>) bs4;>7)3 ABBCfH `% '( ;4)> 2' (>) %-c>) d4 2'O>)5042> ), ,5-(-242)>70' 5>2> '% '( 50454O-'%5> 2' (4 d-@'04;5-]-242 \ '% (4 O'_>04 2'( 4@0'%2-.4_' \0'%2-O-'%5> 4;42DO-;>

    CLH k0>7('O4) 4)>;-42>) 4 (4 0'(4_4;-R%

    @0>;'2-O-'%5>) @,'2' 5'%'0 4(&,%>) 'P';5>) )';,%240->) %'&45-]>) Z,' ') %';')40->5'%'0 '% ;,'%54H k>0 '_'O@(>3 %> ') -%P0';,'%5' Z,' @4;-'%5') ;>% 2-4&%R)5-;> 2'4%)-'242 &'%'04(-.424 -%;0'O'%5'%3 '% ]'. 2' 2-)O-%,-03 ), %-]'( 2' 5'%)-R% 2,04%K5' (4 0'(4_4;-R%3 '%;>%504%2> (4 '^@'0-'%;-4 -O@0']-)54 \ O,\ ')50')4%5' bE>0i>]';\ :04\)>%3 CNMBm Y'\3 CNMMfH

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    34/37

    5

    270

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    ) 2' (4 0'(4_4;-R%;>O> O40'>3 )'%)4;->%') O>(')54) 2' '^;')-]> ;4(>03 )'%)4;-R% 2' @D02-24 2' ;>%K

    50>(3 @1%-;> '5;H bY'\3 CNMMfH < ;>%5-%,4;-R% )' '^@>%'% 2>) 2' (4) ;>%)';,'%;-4)42]'0)4) 2' (4 0'(4_4;-R% O1) 2>;,O'%5424)H

    Descargas autgenas

    Y4) 2');40&4) 4,5R&'%4) bG;d,(5. \ Y,5d'3 CNJNf )' ;>%)-2'04% '^@'0-'%;-4) P9)-K;4) \ 'O>;->%4(') Z,' -%;(,\'% 2>(>03 4%)-'2423 @4(@-54;->%')3 ;4(4O70') O,);,(4K0') > ((>040H `)5>) '@-)>2->) @,'2'% %> )'0 ;>%504K5'04@D,5-;>) @'0> @,'2'% ((']40 4(-%2-]-2,> 4 474%2>%40 '( '%50'%4O-'%5> ' -%;(,)> '( 50454O-'%5>H `% 4(&,%>) ;4)>)'( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> @,'2' -%2,;-0 -%;0'O'%5>) 2' @0')-R% 405'0-4( Z,' @,'K2'% 0'),(540 @'(-&0>)>) '% '( ;4)> 2' @4;-'%5') d-@'05'%)>) bG,(54%>PP \ w4(4Z,'553

    K )' ')5D% @0>2,;-'%2>H

    Ansiedad inducida durante la relajacin

    Y4 @>)-7-(-242 2' Z,' )' @0>2,.;4 '( -%;0'O'%5> 2' (>) %-]'(') 2' 4%)-'2422,04%5' (4 0'(4_4;-R% ') ,% d';d> ;>%>;-2> bI'-2' \ E>0i>]';3 CNMW \ CNMLfH `)5''P';5> )' d4 0'(4;->%42> O1) ;>% (4 @01;5-;4 2' (4 O'2-54;-R% Z,' ;>% @0>;'2-O-'%K5>) ;>O> (4 +'(4_4;-R% k0>&0')-]4 bI'-2' \ E>0i>]';3 CNMWm T>05>%3 +d>2')3 I4,;d\ t4@0>F\3 CNMXfH

    `% &'%'04( (4) 2');40&4) 4,5R&'%4) \ (4 4%)-'242 -%2,;-24 @>0 (4 0'(4_4;-R% )>%O1) P0';,'%5') 2,04%5' '( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> \ (4 O'2-54;-R% Z,' ;>% (4 @01;K

    2' 4%)-'242 ;>% (4 @01;5-;4 2' (4 +k3 -%2-;4%2> Z,' ')54 5D;%-;4 ') O1) P1;-(O'%5'5>('047(' Z,' >50>) @0>;'2-O-'%5>)H

    %)-2'0'% Z,' (>) )9%5>O4) 2' 4%)-'242 -%2,;-2>) @>0(4 0'(4_4;-R% @,'2'% )'0 5'04@D,5-;>) )- '( @4;-'%5' 4@0'%2' 4 ),@'040(>) O'2-4%5' (45D;%-;4 bGO-5d3 CNMMf3 d4\ 245>) Z,' @'0O-5'% ;>%)-2'040 ')54 0')@,')54) ;>O> ,%@0'2-;5>0 2' @>70') 0'),(542>) 5'04@D,5-;>) bE>0i>]';3 "45d'F)3 ?d4O7'0)3 704d-KO-3 Y\5(' \ T'()>%3 CNMVfH

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    35/37

    5

    271

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    CXH "4@4 ;>%;'@5,4( 2' (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%

    k>;>) '_'O@(>) d4\ '% (4 h'04@-4 ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4( ;>O> '( 2' (4 8')'%)-K

    7-(-.4;-R% G-)5'O15-;4H Y4 8G ') '( @0-O'0 @0>;'2-O-'%5> 5'04@D,5-;> )-)5'O45-.42>'% ')54 >0-'%54;-R% @404 '( 50454O-'%5> 2'( O-'2>3 \ '( @0-O'0> @,')5> 4 @0,'74'^@'0-O'%54(O'%5' ;>% ,% 0-&>0 '^@'0-O'%54( 2-&%> 2' (>) ;0-5'0->) 4;5,4(') bk4,(CNJJfH `)54 5D;%-;4 d4 @'0O4%';-2> '% ,)> d4)54 (4 4;5,4(-242 @'02,04%2> ;>O>

    @'0O4%'%;-4 d4)54 %,')50>) 294) d47(4 2' (4 )4&4;-242 2' ), 4,5>0 4 (4 d>04 2'4@0';-40 (>) '('O'%5>) \ O';4%-)O>) 2' 4;;-R% P,%24O'%54(') '% @0>7('O4) PR7-K;>)3 @'0> 54O7-D% 2' (4 P0,;59P'04 0'(4;-R% Z,' )' ')547(';-R '% (4 @0-O'04 &'%'04K;-R% 2' (4 h'04@-4 2' ?>%2,;54 '%50' ;-'%;-4 71)-;4 \ 4@(-;424H )54 0'(4;-R% @'0O-K5-R &'%'040 @0>;'2-O-'%5>) ;>O> (4 8G ;>% ,% 4(5> &042> 2' 2'@,04;-R%3 2' 54( P>0KO43 Z,' (4 5D;%-;4 )' d4 O4%5'%-2> 4 @')40 2' (4) ;>%50>]'0)-4) @>)5'0->0') )>70'

    ),) O';4%-)O>) 2' 4;;-R%3 @,') -%2'@'%2-'%5'O'%5' 2' ;>%)-2'04;->%') 5'R0-;4)3

    k>0 ), @405' (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% 5-'%'% ,%4 d-)5>0-4 7-'% 2-P'0'%5' '% (4h'04@-4 ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(3 @0>;'2'%5') 2' 5042-;->%') Z,' %424 5-'%'% Z,' ]'0

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    36/37

    5

    272

    "4%,4( 2' hD;%-;4) 2' 6%5'0]'%;-R% ?>&%-5-]> ?>%2,;5,4(')M ngeles Ruiz, Marta Isabel Daz y Arabella Villalobos

    '%;>%5042> '% ')5' 1O7-5> (4 P>0O4 2' 47,%240 '% ), )-)5'O45-.4;-R% \ 2' 4;0'2-540K

    KO40)' '% ')5045'&-4) 2' 4;;-R% 0';>%>;-24) \ 4]4(424) @>0 (4 -%]')5-&4;-R% O1) 0-&,K0>)4 '% '( 1O7-5> 2' (4 )4(,2 bs4;>7)3 ABBCfH

    CVH +'),O'%

    Y4 8G 54( \ ;>O> P,' P>0O,(424 '% ),) -%-;->) ')51 74)424 '% (>) @0-%;-@->)2'( ;>%2-;->%4O-'%5> ;(1)-;>3

    `( ;>%;'@5> 2' inhibicin recproca')547(';' Z,' (4 0')@,')54 2' 4%)-'242 >O-'2> @,'2' )'0 0'2,;-24 > -%d-7-24 O'2-4%5' (4 &'%'04;-R% 2' ,%4 0')@,')K

    54 -%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242H `( ;>%;'@5> 2' contracondicionamiento

    ;>%'^-R% '%50' '( ')59O,(> \ (4 0')@,')54 2' 4%)-'242 Z,' @0>]>;43 O'2-4%K5' '( O4%5'%-O-'%5> 2' (4 0'(4_4;-R% 4 O'2-24 Z,' )' ]4% @0')'%54%2> &04K2,4(O'%5' '% -O4&-%4;-R% ')59O,(>) 2' -%5'%)-242 4%)-R&'%4 ;0';-'%5'H

    Y>) O';4%-)O>) 2' ;4O7-> Z,' -O@(-;4 (4 8G )>% 74)54%5' O1) ;>O@('_>)Z,' (>) Z,' )' @0>@,)-'0>% '% ),) >09&'%') \ O1) ;'0;4%>) 4( 0')5> 2' (>) 504K54O-'%5>) 2' '^@>)-;-R% Z,' (> Z,' ;4794 ')@'040 -%-;-4(O'%5'H

    &'%'04(-.4243 P>7-4 )>;-4(3 4&>04P>7-4 > 504)5>0%> >7)')-]>K;>O@,()-]>H

    Y>) @4)>) 4 )'&,-0 '% (4 4@(-;4;-R% 2' ,% 8G )>%U 4f '(';;-R% 2' (4 0')@,')54-%;>O@45-7(' ;>% (4 4%)-'242 \ @>)-7(' '%50'%4O-'%5>H 7f '(47>04;-R% 2' ,%4_'040Z,94 2' 4%)-'242H ;f ]4(>04;-R% 2' (4 ;4@4;-242 -O4&-%45-]4 \ '%50'%4KO-'%5> '% -O4&-%4;-R% )- )' 0'Z,-'0'H

    Y4 0'(4_4;-R% ') @0>747('O'%5' (4 5D;%-;4 O1) ,5-(-.424 '% (4) -%5'0]'%;->%')@)-;>(R&-;4)H

    `( >0-&'% 2' (4) 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R% \ 0')@-04;-R% )' )-5[4 '% (4 ;,(5,04>0-'%54( ]-%;,(42> 4 @01;5-;4) 0'(-&->)4) 2'( d-%2,-)O>H

    S%4 @'0)>%4 '% ')542> 2' 0'(4_4;-R% '^@'0-O'%54 ,%4 0')@,')54 2' 2')4;5-]4K;-R% 4,5>%RO-;4 &'%'04(-.424 Z,' -O@(-;43 '%50' >504) P,%;->%')3 0')@-04;-R% K%> \ ;,51%'> \ (45-2> ;40294;> 095O-;> \ ),4]'H

    `( O>2'(> -%5'&045-]> 2' (4 0')@,')54 2' 0'(4_4;-R% @40';' )'0 '( O1) 4]4(42>'O@90-;4O'%5'3 -%2-;4%2> Z,' (4 O4\>0 @405' 2' (>) @0>;'2-O-'%5>) 2' 0'(4K

  • 7/25/2019 DS y Tec Relajacion

    37/37

    5

    273

    Y4 8')'%)-7-(-.4;-R% )-)5'O15-;4 \ 5D;%-;4) 2' 0'(4_4;-R%Marta Isabel Daz, Arabella Villalobos y M ngeles Ruiz

    K;-R% 2' (4 0')@,')54 4%5' '( ')50D)H

    Y>) '_'0;-;->) 2'( '%50'%4O-'%5> 4,5R&'%> \ (>) 2' 0')@-04;-R% -O@(-;4% ,%4O4\>0 0')@,')54 2'( )-)5'O4 %'0]->)> 4,5R%>O>3 )-% 'O740&>3 (4 0'(4_4;-R%@0>&0')-]4 5-'%' ,% O4\>0 'P';5> O,);,(40H

    CMH E-7(->&04P94 0';>O'%2424

    E'0%)5'-%3 8H0i>]';3 hH8H \ I4.('55KG5']'%)3 IH bABBBfH New directions in pro-gressive relaxation training: a guidebook for helping professionalsH `SU k04'&'0k,7(-)d-%&H G' 50454 2' (4 4;5,4(-.4;-R% 2'( ;(1)-;> (-70> 2' E'0%)5'-%3 8H0i>]';3

    hH8H bCNMWfU Entrenamiento en relajacin progresiva. E-(74>U 88E.Y>) 4,5>K0') '^@>%'% 2' P>0O4 )-)5'O15-;4 \ @>0O'%>0-.424 4 (> (40&> 2' (4 >704 (>)P,%24O'%5>) 2' ')54 5D;%-;4 \ '( @0>;'2-O-'%5> 2' 4@(-;4;-R%H `) ,%4 &,94-O@0');-%2-7(' @404 5>2>) 4Z,'((>) @0>P')->%4(') Z,' Z,-'04% ;>%>;'0 '%@0>P,%2-242 '( '%50'%4O-'%5> '% +'(4_4;-R% k0>&0')-]4H

    G@'42)3 ?HIH bCNMMfHABC de la respiraci