KHOA HOÏC VAØ ÑÖÙC TIN

Jean-Marie Moretti, S.J.1 [1]

Moät soá ngaønh hoïc hoûi trong kieán thöùc loaøi ngöôøi, nhö:

thieân vaên hoïc, ñòa chaát hoïc, sinh vaät hoïc, vaät lyù hoïc, hoùa

hoïc, v.v...laø nhöõng boä moân khoa hoïc chæ môùi thaønh hình

gaàn ñaây. Vaø chuùng coù phaùt trieån maïnh, chính laø nhôø ôû söï

vieäc con ngöôøi ñaõ bieát caùch döïa theo khaûo nghieäm maø

nghieân cöùu, töùc laø bieát caùch duøng phöông phaùp thí nghieäm.

Cho ñeán theá kyû 16, kieán thöùc cuûa loaøi ngöôøi veà vuõ truï

coøn thuoäc loaïi hieåu bieát chuû yeáu döïa vaøo kinh nghieäm hôn

laø caên cöù vaøo coâng trình khaûo nghieäm khoa hoïc. Beân Taây

phöông, caùc ngöôøi laøm khoa hoïc --caùc nhaø nghieân cöùu khoa

hoïc-- thöôøng xuaát thaân töø giôùi tu haønh, hoaëc laø töø giôùi

nhöõng ngöôøi kitoâ hoïc thöùc. Ñoái vôùi hoï, khoâng theå coù

chuyeän ñoái choïi, töông phaûn giöõa khoa hoïc vaø ñöùc in, bôûi vì,

nhö thaùnh AÂugutinoâ nhaän ñònh, duø laø qua coâng trình taïo

döïng hay laø qua maïc khaûi cöùu ñoä, thì cuõng chæ cuøng moät

Thieân Chuùa duy nhaát ngoû lôøi vôùi chuùng ta maø thoâi.

Nhöng roài vôùi ñaø tieán phaùt caùc khoa hoïc, nhöõng xung

khaéc, ñoái nghòch cuõng ñaõ buøng leân. Töøng coù moät thôøi,

caùc phaùt minh khoa hoïc ñaõ xem ra nhö khoâng theå töông hôïp

noåi vôùi moät vaøi ñieåm giaùo thuyeát ñöôïc Giaùo Hoäi xaùc ñònh.

Caùc hoïc thuyeát hieän ñaïi lieân quan ñeán nguoàn goác vuõ truï,

ñeán söï soáng, ñeán con ngöôøi, thöôøng ñöôïc ñöa ra nhieàu nhaát

ñeå laøm vaán naïn choáng laïi tín ñieàu veà coâng cuoäc taïo döïng.

Theá neân, neáu caên cöù treân nhöõng hieåu bieát khoa hoïc

ngaøy nay vaø döïa theo laäp tröôøng chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi

maø hieäu chænh moái töông quan giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin laïi

cho ñuùng, thì xeùt cho cuøng, ñoù khoâng phaûi laø vieäc laøm

luoáng coâng voâ ích. Thöïc vaäy, ñoái vôùi nhöõng ai bieát yù thöùc

1[1] Taùc giaû laø linh muïc Doøng Teân, hieän ñang laøm vieäc taïi Paris, Phaùp. Cha ñaõ vui

loøng daønh baøi vieát baèng tieáng Phaùp, mang töïa ñeà Science et Foi naøy, ñeå rieâng taëng

ñoäc giaû HTTH.

roõ veà laõnh vöïc hoaït ñoäng rieâng cuûa moãi phía, thì cuoäc ñoái

ñaàu giöõa khoa hoïc vaø ñöùc tin chæ laø moät cuoäc ñoái ñaàu

"giaû", khoâng coù neàn taûng thöïc söï, chæ do hieåu laàm gaây ra,

vaø seõ bieán tan haún ñi. Sau ñaây xin ghi laïi moät soá nhöõng döõ

lieäu xeùt thaáy laø caàn cho coâng taùc hieäu chænh vöøa noùi.

I. TRI THÖÙC KHOA HOÏC VAØ TRI THÖÙC ÑÖÙC TIN

1. Tri thöùc khoa hoïc.

Töø khoa hoïc bao haøm moät laõnh vöïc roäng lôùn cuûa tri thöùc

con ngöôøi, traûi daøi töø caùc khoa toaùn hoïc tröøu nhaát cho tôùi

caùc ngaønh khoa hoïc nhaân vaên (nhö taâm lyù hoïc, xaõ hoäi hoïc,

v.v...). ÔÛ ñaây, xin ñöôïc giôùi haïn yù nghóa cuûa töø aáy laïi, ñeå

chæ baøn ñeán caùc khoa hoïc thieân nhieân: töùc laø caùc khoa

nghieân cöùu veà vaät chaát vaø söï soáng; bôûi vì, trong hai phaïm vi

aáy, ñoái töôïng nghieân cöùu laø nhöõng vaät theå cuï theå, ñöôïc

xaùc ñònh roõ raøng, vaø coù theå thí nghieäm ñöôïc.

Chính theá, nhaø khoa hoïc choïn ñoái töôïng mình muoán nghieân

cöùu, roài vaïch roõ giôùi möùc cho noù, xaùc ñònh vaø nghieân cöùu

noù theo moät phöông dieän rieâng (chaúng haïn nhö nghieân cöùu

veà caùc thaønh toá hoùa hoïc caáu taïo neân moät loaïi theå nhieãm

saéc naøo ñoù cuûa loaøi chuoät, hay laø veà caùch thöùc nhieãu xaï

cuûa tia X khi chaïm vaøo maët tinh theå cuûa moät thöù kim loaïi

naøo ñoù). Nhöng, duø laø nhaø hoùa hoïc hay laø nhaø vaät lyù, thì

phöông phaùp duøng ñeán cuõng vaãn laø moät: töùc laø phöông

phaùp thí nghieäm. Nhaø nghieân cöùu khoa hoïc phaûi ñi töø moät

söï kieän, töø moät hieän töôïng töï nhieân, coù theå laøm cho xaûy ra

laïi ñöôïc; dó nhieân, ñieàu ñoù ñoøi phaûi tieán haønh nhieàu ñôït thí

nghieäm khaùc nhau, ñöôïc laøm trong nhöõng ñieàu kieän hoaøn

toaøn gioáng nhau, hoaëc laø trong nhöõng ñieàu kieän maø moät

chæ yeáu toá duy nhaát naøo ñoù thay ñoåi theo moät quy trình coù

heä thoáng nhaát ñònh. Töø ñoù, nhaø khoa hoïc truy cöùu cho ra

caùc cô cheá, vaø neáu coù theå thì tìm caùch ñi tôùi choã phaùt

hieän nhöõng ñònh luaät chi phoái caùc cô cheá aáy nöõa. Töø moät

keát luaän taïm thôøi, nhaø khoa hoïc suy ñoaùn ra nhöõng haäu

quaû maø moät khi ñaõ ñöôïc caùc cuoäc thí nghieäm xaùc minh, thì

seõ trôû thaønh nhöõng baèng chöùng xaùc nhaän cho giaû thuyeát

ngöôøi khaûo cöùu ñaõ ñöa ra. Nhaø khoa hoïc chæ tin vaøo nhöõng

gì ñöôïc suy dieãn moät caùch chaët cheõ, töø nhöõng thaønh quaû

khoâng choái caõi ñöôïc cuûa caùc cuoäc thí nghieäm. Ñoái vôùi nhaø

nghieân cöùu khoa hoïc, xaùc thöïc laø nhöõng gì ñaõ trôû thaønh

hieån nhieân qua chöùng nghieäm. Xaùc thöïc tính (certitude) hieån

nhieân aáy laøm neàn taûng cho nieàm xaùc quyeát cuûa nhaø khoa

hoïc.

2. Tri thöùc ñöùc tin.

Do bôûi chính baûn chaát cuûa noù, ñöùc tin naèm ôû moät bình

dieän khaùc haún so vôùi khoa hoïc. Ñöùc tin khoâng döïa treân cô

sôû xaùc minh cuûa thí nghieäm theo kieåu khoa hoïc, khoâng phaùt

nguyeân töø nhöõng tö bieän lyù tính, vaø cuõng khoâng phaûi laø

moät chuoãi luaän ñeà giaûn löôïc ñoïc thaáy trong Kinh Tin Kính.

Ñöùc tin, tröôùc tieân, laø thaùi ñoä gaén boù ñoái vôùi Moät Ñaáng,

laø taâm tình phoù thaùc vaøo trong tay Keû Kia, laø cuoäc daán

thaân cuûa chính caù nhaân mình cho Ngaøi.

Ñoái töôïng cuûa ñöùc tin chính laø Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ töï

maïc khaûi mình ra. Ngöôøi bieát môû loøng ra ñeå tin, thì seõ ñoùn

nhaän ñöôïc söù ñieäp cuûa Ngaøi, vôùi nieàm hy voïng laø trong söù

ñieäp aáy, mình seõ tìm gaëp ñöôïc yù nghóa cho ñôøi cuûa

mình.Neáu bieát daán böôùc vaøo trong con ñöôøng Ngaøi vaïch cho,

neáu bieát soáng kinh nghieäm ñöùc tin, thì luùc ñoù, ngöôøi coù

loøng tin seõ xaùc tín caûm nghieäm ñöôïc laø mình ñang soáng

trong chaân lyù.

Töø ñaâu maø coù ñöôïc nieàm xaùc tín thaâm saâu aáy? Töø uy

tín cuûa Ñaáng maïc khaûi. Chính Thieân Chuùa ñaõ noùi vôùi con

ngöôøi nhöõng gì con ngöôøi tin. Ñoù chính laø moät theå daïng cuûa

xaùc thöïc tính, nhöng laø thuoäc moät loaïi khaùc vôùi xaùc thöïc tính

khoa hoïc; caû hai loaïi ñeàu ñaët neàn moùng treân nhöõng kinh

nghieäm, nhöng nhöõng kinh nghieäm naøy cuõng thuoäc nhöõng

theå loaïi khaùc nhau.

Bôûi leõ ñoái töôïng cuûa ñöùc tin laø chính Thieân Chuùa, vaø vì

Thieân Chuùa voâ bieân voâ taän khoâng sao trí tueä con ngöôøi

hieåu cho ñaày ñuû ñöôïc, theá neân, ngöôøi tin phaûi bieát chaáp

nhaän ñaët troïn nieàm tín thaùc vaøo trong tay moät Ñaáng thieâng

lieâng voâ hình, khoâng toû hieän hieån nhieân ra beân ngoaøi theo

caùch thöùc cuûa moät thöïc taïi höõu hình, nhìn thaáy ñöôïc, sôø

moù ñöôïc, naém laáy ñöôïc. Tuy nhieân, neáu ñöôïc ñoùn nhaän vaø

soáng thaät, thì ñaùp laïi, ñöùc tin seõ soi saùng cho trí tueä ngöôøi

tin: ñieàu ñoù taát ñoøi phaûi coù kinh nghieäm veà ñôøi soáng kitoâ

ñích thöïc.

3. Vaäy thì, theo caùch thöùc ñaëc thuø cuûa mình, caû khoa hoïc

laãn ñöùc tin ñeàu mang laïi cho con ngöôøi moät loaïi tri thöùc naøo

ñoù. Hai loaïi hieåu bieát naøy khaùc nhau veà ñoái töôïng (töùc laø

veà noäi dung, veà laõnh vöïc) cuõng nhö veà nguoàn goác.

Theo moät caùch noùi thoâng duïng, thì khoa hoïc lo nghieân cöùu

veà caùc hieän töôïng (vaät lyù, hoùa hoïc, sinh hoïc, v.v...) ñeå coá

traû lôøi cho nghi vaán theá naøo veà caùc söï vaät; khoa hoïc khoâng

theå coù yù kieán veà yù nghóa cuûa caùc söï vaät. Ñöùc tin coù

moät ñoái töôïng khaùc haún: ñöùc tin lo tìm hieåu veà Thieân Chuùa

vaø veà nhöõng gì Ngaøi noùi vôùi con ngöôøi nhaèm giuùp con

ngöôøi ñaït tôùi ñöôïc tieâu ñích cuûa ñôøi mình. Ñöùc tin veùn môû

cho thaáy yù nghóa cuûa caùc söï vaät; khoa hoïc khoâng laøm ñöôïc

nhö theá. Vì laõnh vöïc cuûa khoa hoïc thuoäc phaïm vi cuûa theá

naøo, chöù khoâng phaûi cuûa taïi sao, töùc laø thuoäc phaïm vi cuûa

cô cheá caùc hieän töôïng, chöù khoâng thuoäc phaïm vi cuûa yù

nghóa chuùng haøm suùc.

Neáu ñaõ roõ laø hai loaïi hieåu bieát aáy naèm ôû hai bình dieän

khaùc nhau, theá taát cuõng seõ hieåu laø khoâng theå coù chuyeän

nhöõng gì khoa hoïc minh xaùc laïi ñuïng ñaàu ñoái nghòch vôùi

nhöõng gì ñöùc tin khaúng ñònh, vaø ngöôïc laïi.

Phaàn trình baøy döôùi ñaây seõ coù dòp baøn theâm veà ñieåm

phaân bieät cô baûn vöøa noùi. Ngaøy nay, ñieåm phaân bieät aáy

ñaõ trôû thaønh hieån nhieân, nhöng khoâng phaûi laø ñaõ luoân

luoân nhö vaäy trong quaù khöù, nhö seõ thaáy trong caùc phaàn keá

tieáp cuûa baøi vieát.

II. MOÄT VAÁN ÑEÀ GIAÛ...GIAÛI QUYEÁT LOØNG THOØNG

Cho ñeán theá kyû 16, vaø ngay caû trong theá kyû 17, khoâng ai

nghi ngôø gì veà tính chaát lòch söû cuûa caùc trình thuaät Kinh

Thaùnh. Luït ñaïi hoàng thuûy vaø taøu oâng Noâe, Ñanien trong hang

sö töû, Giona trong buïng caù voi: taát caû nhöõng bieán coá aáy ñaõ

ñöôïc coi nhö laø nhöõng söï kieän lòch söû khoâng khaùc gì coâng

taùc Saloâmon xaây caát Ñeàn thôø Gieârusalem, hay laø cuoäc

Giuña Maùccabeâ noåi daäy. Thôøi tröôùc, moïi ngöôøi ñeàu nghó

raèng coâng cuoäc taïo döïng ñaõ thöïc söï dieãn ra trong saùu ngaøy:

coù ai ñaõ coù theå nghó khaùc? vaø coù ai ñaõ daùm noùi ngöôïc

laïi?

Cuoäc ñuïng ñoä quan troïng ñaàu tieân giöõa caùc döõ kieän khoa

hoïc vaø caùc khoaûn khaúng ñònh cuûa ñöùc tin -- hay noùi cho

ñuùng hôn: vaø nhöõng gì caùc nhaø thaàn hoïc thôøi ñoù caên cöù

vaøo loái giaûi thích theo nghóa ñen maø ruùt ra töø caùc trình thuaät

trong Kinh Thaùnh, roài ñöôïc coi nhö laø moät thaønh phaàn cuûa

kho taøng ñöùc tin -- ñaõ xaûy ra nhaân caùi maø ngöôøi ta thöôøng

goïi laø vuï aùn Galileâoâ.

1. Vuï aùn Galileâoâ.

Cho ñeán theá kyû 14, ñeå nghieân cöùu veà caùch vaän haønh

cuûa caùc ngoâi sao, ngöôøi ta duøng ñeán heä thoáng Ptoâleâmeâoâ

(soáng vaøo theá kyû thöù hai tröôùc kyû nguyeân kitoâ). Theo

Ptoâleâmeâoâ, quaû ñaát naèm baát ñoäng ôû giöõa vuõ truï; coøn

caùc ngoâi sao thì luaân chuyeån vaän haønh theo nhöõng hình caàu

ñoàng quy; roài caùc haønh tinh thì laïi vaän haønh theo caùch vaïch

ra nhöõng voøng troøn coù taâm di ñoäng treân ñöôøng troøn

(eùpicycles). Ñoù laø moät daïng theå caûi bieán cuûa chuû thuyeát

Aristoát coi quaû ñaát laø trung taâm vuõ truï.

Copernic (1543) ñaõ ñeà xuaát moät heä thoáng ñôn giaûn hôn

vaø coù khaû naêng giuùp cho vieäc laøm caùc pheùp tính ñöôïc deã

daøng hôn. Nhaø thieân vaên naøy ñaët maët trôøi ôû taâm ñieåm

cuûa vuõ truï, vaø cho traùi ñaát quay chung quanh maët trôøi. Döïa

treân caùc keát quaû quan saùt do chính oâng tieán haønh, Galileâoâ

xaùc minh chuû thuyeát cuûa Copernic coi maët trôøi laø trung taâm

vuõ truï. Naêm 1610, Galileâoâ nhaän ñònh raèng: "Theo khoa hoïc

maø noùi, thì ít nhaát heä thoáng Copernic cuõng coù giaù trò ñeå

coù theå chaáp nhaän ñöôïc, khoâng keùm thua gì heä thoáng

Ptoleâmeâoâ."

2. Xung ñoät.

Ngay sau ñoù, vuï xung ñoät vôùi caùc thaàn hoïc gia Roâma ñaõ

buøng noå. Caùc thaàn hoïc gia naøy ñaõ tröng caùc ñoaïn Kinh

Thaùnh Cöïu Öôùc ra ñeå phaûn ñoái choáng laïi Galileâoâ; vì theo

caùc ñoaïn ñoù, thì quaû ñaát naèm baát ñoäng, coøn maët trôøi laïi

moïc leân vaø laën xuoáng. Khi oâng Gioâsua ra leänh: "Maët trôøi,

döøng laïi!" thì laäp töùc maët trôøi ñaõ döøng laïi treân Gabaoân:

"Maët trôøi ñaõ ñöùng yeân giöõa thanh khoâng, vaø gaàn moät

ngaøy troïn ñaõ khoâng voäi laën ñi." (Gioâsua, 10, 12-14). Thaùnh

vònh 104 (caâu 5) ñaõ chaúng noùi raèng: "Chuùa döïng ñòa caàu

treân neàn vöõng, khoâng chuyeån lay muoân thuôû muoân ñôøi"

ñoù sao? Maø heát thaûy caùc Giaùo phuï ñeàu ñaõ hieåu caùc ñoaïn

Kinh Thaùnh aáy theo nghóa ñen.

Nhö theá, nguoàn goác xuaát phaùt vuï xung ñoät chính laø vieäc

giaûi thích Kinh Thaùnh theo nghóa ñen. Ngöôøi ta quaû quyeát raèng

"khoâng theå caét nghóa Kinh Thaùnh theo moät caùch thöùc khaùc

vôùi cung caùch chuù giaûi cuûa caùc Giaùo phuï Hy laïp vaø Latinh."

Ñöùng leân baøo chöõa cho laäp tröôøng cuûa mình, Galileâoâ noùi

raèng: "Trong laõnh vöïc caùc ngaønh khoa hoïc töï nhieân, thì Kinh

Thaùnh khoâng thaéng theá hôn khoa hoïc." Ñuùng, nhö tieán trình

lòch söû seõ cho thaáy, nhöng yù töôûng aáy ñeán quaù sôùm ñeå

coù theå ñöôïc chaáp nhaän. Naêm 1633, Galileâoâ bò leân aùn, bò

nghi laø roái ñaïo "vì ñaõ chuû tröông cuøng tin vaøo moät chuû

thuyeát sai laïc vaø traùi ngöôïc vôùi Kinh Thaùnh."

Caùc thaàn hoïc gia thôøi aáy ñaõ quan nieäm sai. Nhöng laøm sao

hoï coù theå lyù luaän caùch khaùc ñöôïc? Caùc nhaø chuù giaûi luùc

ñoù chöa phaân bieät roõ ñöôïc noäi dung chuû yeáu toân giaùo cuûa

söù ñieäp Kinh Thaùnh, vôùi hình thöùc dieãn ñaït noäi dung aáy: caùc

taùc giaû thaùnh (vieát Kinh Thaùnh) ñaõ khoâng theå duøng moät

thöù ngoân ngöõ khaùc vôùi ngoân ngöõ cuûa thôøi ñaïi mình; hoï ñaõ

duøng ñeán nhöõng yù töôûng, nhöõng hình aûnh, vaø nhöõng kieán

thöùc khoa hoïc cuûa thôøi hoï. Cuõng caàn löu yù laø Thaùnh Linh

ñaõ khoâng heà coù yù duøng Kinh Thaùnh ñeå daïy cho chuùng ta

nhöõng baøi hoïc veà thieân vaên: Galileâoâ cuõng ñaõ phaùt bieåu

nhö theá.

Laø ñieàu hieån nhieân ñoái vôùi chuùng ta ngaøy nay, caùch

thöùc phaân bieät nhö theá giöõa loõi coát toân giaùo, söù ñieäp linh

öùng veà caùc chaân lyù cöùu ñoä moät beân, vaø beân kia laø voû

boïc ngoaøi, caùch thöùc dieãn ñaït haèng chòu ñieàu kieän haïn cheá

cuûa vaên hoùa thôøi ñaïi, ñaõ phaûi chôø ñôïi laâu daøi môùi ñöôïc

Giaùo Hoäi chính thöùc coâng boá thöøa nhaän.

3. Caùc theå loaïi vaên hoïc (genres litteùraires).

Ñeà cöông cuûa caùc caùch thöùc giaûi ñaùp maø sau naøy seõ

ñöôïc ñöa ra cho vaán ñeà caét nghóa Kinh Thaùnh, ñaõ thaáp

thoaùng hieän leân trong Thoâng ñieäp Providentissimus Deus

(Thieân Chuùa raát quan phoøng) cuûa Ñöùc Leâoâ XIII (18.11.1893).

Ñoù laø vaên kieän ñaàu tieân ñeà caäp saâu roäng ñeán caùc vaán

ñeà ñaët ra töø phía coâng taùc chuù giaûi vaø ñaø tieán phaùt trong

caùc ngaønh khoa hoïc ñôøi. "Neáu hai beân ñeàu bieát döøng laïi ôû

trong giôùi haïn laõnh vöïc cuûa mình, thì giöõa nhaø thaàn hoïc vaø

nhaø baùc hoïc seõ khoâng coù moät moái baát ñoàng naøo caû."

Ñöùc Leâoâ XIII nhaän ñònh tieáp: "Khi moâ taû caùc söï vieäc (...),

caùc taùc giaû vieát Kinh Thaùnh thöôøng duøng ñeán hoaëc laø loái

vaên töôïng hình, hoaëc laø caùch noùi thoâng thöôøng cuûa thôøi

mình."

Nöûa theá kyû sau, nhaân dòp kyû nieäm 50 naêm thoâng ñieäp

Provi-dentissimus Deus, Ñöùc Pioâ XII cuõng ñaõ ban boá moät

thoâng ñieäp daønh rieâng ñeå baøn veà caùc coâng taùc nghieân

cöùu Kinh Thaùnh; ñoù laø thoâng ñieäp Divino Afflante Spiritu (Theo

Xuy Höôùng Thaùnh Linh: 30.09.1943). Thoâng ñieäp nhaän ñònh

raèng khoâng phaûi laø taát caû caùc saùch trong Kinh Thaùnh ñeàu

thuoäc cuøng moät theå loaïi vaên hoïc. Ñoïc Kinh Thaùnh, thì seõ

gaëp: nhöõng baøi thô (nhö caùc Thaùnh vònh), nhöõng cuoán saùch

vieát veà söû (hieåu theo khaùi nieäm lòch söû ngaøy nay, nhö saùch

Kyù söï, saùch caùc Vua, saùch Macabeâ), nhöõng tö töôûng caùc

baäc hieàn nhaân (nhö saùch Khoân ngoan, saùch Caùch ngoân),

nhöõng caâu truyeän xaây döïng (nhö caùc saùch Tobia, Giuñích,

Esther), nhöõng lôøi tieân tri, vaø nhieàu saùch thuoäc caùc theå loaïi

vaên hoïc khaùc nöõa, nhö saùch Khaûi huyeàn chaúng haïn. Ñöùc

Pioâ XII noùi raèng Kinh Thaùnh coù theå ñöôïc hieåu theo vaên töï,

töùc laø theo nghóa ñen, hoaëc laø theo tinh thaàn hay laø theo

nghóa thieâng lieâng. Muoán hieåu vaên baûn cho ñuùng theo nghóa

ñen, thì caàn phaûi xaùc ñònh theå loaïi vaên hoïc cuûa noù, vaø

phaûi hieåu bieát veà caùch thöùc bieåu ñaït cuûa caùc taùc giaû; vì

coù hieåu ñuùng, thì môùi mong giaûi thích caùc vaên baûn cho chính

xaùc ñöôïc.

Ñoù laø moät coâng taùc khoù khaên, bôûi vì caùc vaên baûn Kinh

Thaùnh, cho duø laø trong cuøng moät cuoán hay chöông saùch,

khoâng phaûi ñôn thuaàn laø taùc phaåm cuûa moät taùc giaû duy

nhaát. Caùc taùc giaû bieân soaïn Kinh Thaùnh ñaõ duøng ñeán

nhieàu vaên baûn coå xöa hôn, thuoäc nhieàu thôøi ñaïi khaùc nhau,

vaø thuaät laïi cuøng moät bieán coá. Do ñoù maø coù nhöõng ñoaïn

laëp laïi, nhöõng ñoaïn song truøng, nhöõng dò baûn. Caùc chöông

ñaàu trong saùch Saùng theá cho thaáy raát roõ veà söï kieän aáy:

trình thuaät trong caùc chöông naøy khi thì goïi Thieân Chuùa baèng

danh xöng Giaveâ, khi thì goïi baèng EÂloâim, tuøy caùc nguoàn lieäu

khaùc nhau ñöôïc duøng ñeán.

Traû lôøi cho caùc caâu hoûi ñöùc hoàng y Suhard neâu leân lieân

quan ñeán nhöõng khoù khaên vöøa noùi treân ñaây, linh muïc

Vosteù, thö kyù cuûa UÛy ban Kinh Thaùnh, ñaõ vieát ngaøy 16

thaùng Gieâng, 1948, raèng: "Vaán ñeà ñaët ra lieân quan ñeán caùc

hình thöùc vaên hoïc cuûa 11 chöông ñaàu trong saùch Saùng theá,

coøn môø toái vaø phöùc taïp hôn nhieàu. Caùc hình thöùc vaên hoïc

aáy khoâng töông öùng vôùi baát cöù loaïi phaïm truø coå ñieån naøo

cuûa chuùng ta caû (...). Chuùng duøng moät thöù ngoân ngöõ ñôn

giaûn vaø töôïng hình, thích hôïp ñoái vôùi taàm hieåu bieát cuûa

loaøi ngöôøi coøn ôû trong möùc ñoä keùm môû mang, maø trình

baøy nhöõng chaân lyù cô baûn laøm ñieàu kieän tieân quyeát cho

keá hoaïch cöùu ñoä, vaø cuøng moät traät, trình thuaät theo caùch

kieåu bình daân, veà nguoàn goác cuûa loaøi ngöôøi cuõng nhö cuûa

daân Chuùa choïn."

Vieäc xaùc ñònh coù tính caùch hieäu chænh aáy ñaõ cho pheùp

giaûi quyeát moät caùch döùt khoaùt, nhöõng khoù khaên gaëp phaûi

trong coâng taùc chuù giaûi Kinh Thaùnh, nhö ñaõ baøn tôùi ôû treân

kia. Galileâoâ coù laàn ñaõ phaùt bieåu raèng: "Thaùnh Linh khoâng

coù yù noùi vôùi chuùng ta veà caùch thöùc baàu trôøi vaän haønh,

nhöng veà caùch thöùc phaûi laøm theá naøo ñeå leân trôøi (leân

thieân ñaøng)." Kinh Thaùnh, Cöïu cuõng nhö Taân Öôùc, khoâng

phaûi laø moät boä saùch giaùo khoa veà caùc khoa hoïc töï nhieân.

Ñoái töôïng cuûa Kinh Thaùnh laø caùc chaân lyù thieát yeáu ñoái

vôùi ôn cöùu ñoä cuûa chuùng ta. Caùc taùc giaû ñöôïc linh öùng ñaõ

thoâng dòch söù ñieäp cuûa Thieân Chuùa ra trong ngoân ngöõ (vaø

khoa hoïc) thôøi hoï: ñoù laø vieäc taát yeáu phaûi laøm, neáu muoán

cho ngöôøi cuøng thôøi hieåu mình.

Khoa hoïc vaø ñöùc tin: hai laõnh vöïc khaùc haún nhau, hai ñoái töôïng nhaän thöùc khaùc haún nhau. Khoa hoïc khoâng theå nhaän ñònh gì ñöôïc veà caùc chaân lyù ñöùc tin; ñöùc tin khoâng theå phaùt bieåu ngöôïc laïi vôùi caùc chaân lyù khoa hoïc. Caùch thöùc phaân bieät aáy seõ giuùp giaûi quyeát moät soá nhöõng khoù khaên gaëp thaáy gaàn ñaây, khi ñeà caäp ñeán caùc vaán ñeà veà nguoàn goác vaø nhöõng böôùc khôûi ñaàu cuûa vuõ truï.

III. NGUOÀN GOÁC VUÕ TRUÏ.

1.Nhöõng gì khoa hoïc noùi.

Neáu duøng moät maãu laêng kính ñeå phaân tích aùnh saùng do

moät ngoâi sao phoùng ra, thì seõ thaáy caùc vaïch quang cuûa aùnh

saùng aáy xeâ xích haún veà phía vaïch ñoû, so vôùi caùc vaïch

quang coù ñöôïc töø moät nguoàn saùng treân maët ñaát. Hieän

töôïng xeâ xích aáy ñöôïc giaûi thích bôûi söï vieäc ngoâi sao di

chuyeån so vôùi quaû ñaát. Nhieàu cuoäc thí nghieäm tieán haønh

trong caùc naêm töø 1920 ñeán 1930 ñaõ ñöa ñeán keát luaän noùi

raèng taát caû caùc thieân haø (nhöõng ñaùm goàm nhieàu tyû ngoâi

sao) ñeàu tieán xa ra khoûi phía quaû ñaát theo toác ñoä tyû leä

thuaän vôùi quaõng caùch cuûa chuùng ñoái vôùi haønh tinh cuûa

chuùng ta. Theá neân, coù moät giaû thuyeát cho raèng vuõ truï

hieän coøn ñang baønh tröôùng ra, nhö moät quaû boùng cao su ñang

ñöôïc thoåi caêng phoàng leân. Töø ñoù, giaû thuyeát aáy ñaõ ñöôïc

nhieàu phía xaùc nhaän, ñeán ñoä chung chung maø noùi thì ñoù laø

giaû thuyeát hieän ñang ñöôïc haàu heát moïi ngöôøi chaáp nhaän.

Thöû ñi ngöôïc laïi doøng thôøi gian, thì chuùng ta thaáy vuõ truï co

ruùt laïi (quaû boùng xeïp hôi ñi). Vaät chaát nhö phaân phoái hieän

nay ôû trong vuõ truï, ñaõ moät thôøi ôû trong traïng thaùi coâ keïo

laïi gioáng moät hoøn caàu vó ñaïi, vaø hoøn caàu naøy ñaõ noå tung

ra vaøo moät quaõng thôøi gian coù theå tính ra ñöôïc: vuï noå naøy,

hieän töôïng Big Bang aáy ñaõ xaûy ra caùch ñaây 15 tyû naêm. Ñoù

laø thuyeát nguyeân töû nguyeân thuûy do Lemaître vaø Eddington

(1927) chuû xöôùng.

Töø 30 naêm nay, ngaønh vaät lyù hoïc veà haït cô baûn

(particules eùleùmentaires) ñaõ tieán nhöõng böôùc raát lôùn.

Khoaûng naêm 1932, ngöôøi ta ñaõ nghó raèng vaät chaát chæ ñöôïc

ñôn thuaàn caáu thaønh bôûi proton, neutron cuøng bôûi hai loaïi

electron döông vaø aâm. Ngaøy nay, môùi ñöôïc bieát laø khoâng

phaûi ñôn giaûn nhö theá, maø laø phöùc taïp caàu kyø hôn nhieàu.

Phía laøm caùc pheùp tính cuõng nhö phía thí nghieäm, caû hai phía

ñeàu veùn môû cho thaáy nhieàu loaïi haït môùi (nhö haït mezon, vaø

gaàn ñaây coøn theâm haït quark nöõa) vôùi nhöõng ñieàu kieän sinh

toàn nhö theá naøy: treân moät möùc nhieät ñoä naøo ñoù, thì caùc

loaïi haït naøy seõ bò huûy hoaïi ñi.

Khi vaät chaát coâ keïo laïi, thì nhieät ñoä cuûa noù taêng leân;

chính vì theá maø hoøn caàu nguyeân thuûy ñaõ coù moät möùc

nhieät ñoä cao tôùi 12 tyû ñoä, töùc laø cao ñeán ñoä khoâng moät

tieåu theå (corpuscule) naøo khoa hoïc bieát ñöôïc, coù theå hieän

höõu trong traïng thaùi caùc loaïi haït ñöôïc: hoøn caàu aáy laø moät

hoøn naêng löôïng (eùnergie), moät hoøn böùc xaï ñieän töø

(rayonnement eùlectro-magneùtique); khoâng bao laâu sau vuï noå

tung, naêng löôïng aáy ñaõ tuï ñoïng laïi trong theå traïng caùc loaïi

haït. Caùc nhaø baùc hoïc ñaõ laøm pheùp tính ñeå tính cho bieát

nhöõng gì ñaõ xaûy ra trong nhöõng giaây ñoàng hoà ñaàu tieân cuûa

vuõ truï, tieáp ngay sau Big Bang.

Töø ñoù, vaät chaát ñaõ lan traøn ra trong khaép vuõ truï, vaø tuï

ñoïng thaønh maây caáu thaønh chuû yeáu bôûi hai loaïi khí hyñro

vaø heli. Roài sau ñoù, caùc ñaùm maây naøy tuï ñoïng laïi vaø noùng

daàn leân: theá laø caùc nguyeân töû côõ naëng hôn ñaõ thaønh

hình, vôùi toång soá chæ ñoä 100 ñôn vò. Ngay giôø phuùt naøy, vuõ

truï cuõng vaãn coøn ñang ôû trong giai ñoaïn hình thaønh. Quaû ñaát

giaø cuûa chuùng ta coù 5 tyû röôõi tuoåi; coøn caùc tinh tuù khaùc,

thì giaø hôn cuõng coù, maø treû hôn cuõng khoâng thieáu, bôûi vì

coù nhöõng tinh tuù vaãn coøn ñôïi ñeán ngaøy mai môùi sinh ra...

Möôøi laêm tyû naêm... Vuï Big Bang coù phaûi laø buoåi khôûi

ñaàu ñaàu tieân khoâng? Coù moät ñieàu khoù maø xaùc ñònh ñöôïc,

cuõng ñaõ noå tung ra thaønh nhöõng caâu hoûi lôùn: khoái naêng

löôïng nguyeân thuûy kia töø ñaâu maø ñeán? Tröôùc vuï noå, noù

coù hieän höõu trong moät traïng thaùi khaùc hay khoâng? Khoâng ai

bieát gì veà nhöõng ñieàu aáy caû!

2. Nhöõng gì ñöùc tin noùi.

Noäi dung cuûa ñöùc tin goàm haøm nhöõng gì Thieân Chuùa ñaõ

maïc khaûi cho loaøi ngöôøi chuùng ta; Kinh Thaùnh Cöïu vaø Taân

Öôùc laø nhöõng vaên kieän vieát cuûa noäi dung maïc khaûi aáy.

Theâm vaøo ñoù, coøn coù Truyeàn Thoáng: Truyeàn Thoáng chuyeån

ñaït laïi cho caùc theá heä loaøi ngöôøi giaùo huaán cuûa Ñöùc

Gieâsu. Giaùo Hoäi coù söù maïng gìn giöõ kho taøng maïc khaûi, vaø

ñaûm baûo cho tính chaát chính thoáng cuûa kho taøng aáy. Vì theá,

môùi coù caùc khoaûn tuyeân boá cuûa Huaán quyeàn, ñaëc bieät laø

cuûa caùc Coâng ñoàng. Tuy nhieân, nhö ñaõ löu yù treân kia, giaùo

huaán aáy khoâng baøn ñeán khoa hoïc: vaät lyù hoïc cuõng khoâng,

maø thieân vaên hoïc cuõng khoâng...

Kinh Tin Kính baøn veà nhöõng gì? Toâi tin moät Thieân Chuùa duy

nhaát, Ñaáng taïo thaønh trôøi vaø ñaát, vuõ truï höõu hình vaø voâ

hình: nghóa laø taát caû nhöõng gì hieän höõu. Caùc Coâng ñoàng

Nixeâ (325), Conxtaêntinoáp (381) ñaõ khoâng khaúng ñònh gì khaùc

ngoaøi nhöõng ñieàu aáy: taát caû nhöõng gì hieän höõu ñeàu laø

coâng trình Thieân Chuùa laøm neân; Ngaøi khoâng ra tay, thì khoâng

coù chi hieän höõu ñöôïc caû.

Thaàn hoïc cho bieát theá naøy: ñöôïc taïo döïng, laøm taïo vaät

coù nghóa laø phuï thuoäc vaøo Thieân Chuùa, phuï thuoäc töø trong

baûn theå cho ñeán trong cuoäc hieän höõu cuõng nhö trong ñaø

tieán phaùt. Taïo döïng laø thieát ñaët moái quan heä phuï thuoäc

baåm sinh cuûa taïo vaät ñoái vôùi Ñaáng Taïo Hoùa. Vôùi ñaát seùt

saün coù, khoâng do oâng taïo döïng neân, ngöôøi thôï goám naén

neân moät chieác bình; sau ñoù, chieác bình tieáp tuïc hieän höõu

maø khoâng caàn chi ñeán oâng thôï goám. Ngöôïc laïi, Thieân Chuùa

taïo döïng vuõ truï töø khoâng khoâng (ex nihilo), ñaët vuõ truï vaøo

trong tình traïng hieän höõu, vaø tieáp tuïc gìn giöõ vuõ truï laïi trong

tình traïng aáy. Laøm theá naøo töø khoâng khoâng, Thieân Chuùa

ñaõ coù theå laøm neân vaïn vaät vaø laøm cho chuùng tieáp tuïc

hieän höõu? Ñieàu ñoù vöôït quaù taàm hieåu bieát vaø oùc töôûng

töôïng cuûa con ngöôøi. Ñoù laø maàu nhieäm veà quyeàn naêng voâ

bieân cuûa Thieân Chuùa. Neáu con ngöôøi thaáu hieåu ñöôïc, thì

maàu nhieäm aáy ñaâu coøn phaûi laø ñoái töôïng cuûa ñöùc tin!, thì

chaúng khaùc gì cho raèng trí oùc con ngöôøi coù moät taàm hieåu

bieát voâ bieân!

Kieåu noùi giôø phuùt taïo döïng, luùc taïo döïng laø voâ nghóa, vì

tröôùc khi taïo döïng, thì chöa coù thôøi gian, bôûi leõ ñaõ khoâng coù

gì laøm moác ñeå ño ñeå tính, ñeå coù khaùi nieäm veà thôøi gian

ñöôïc caû. Haønh ñoäng taïo döïng laø ñôøi ñôøi, nhö chính Thieân

Chuùa vaäy, cho duø ñoái vôùi chuùng ta, vaïn vaät chæ xuaát hieän

ôû trong thôøi gian.

IV. NGUOÀN GOÁC SÖÏ SOÁNG.

1. Ñoái vôùi khoa hoïc.

Söï soáng ñaõ baét ñaàu treân traùi naøy ñaát töø luùc naøo?

Khoa hoïc traû lôøi cho caâu hoûi ñoù moät caùch raát roõ raøng: 3

tyû naêm veà tröôùc, ñaõ coù nhöõng daáu veát cuûa söï soáng (kyõ

thuaät phaân tích ñoàng vò ñaõ cho pheùp keát luaän raèng tuoåi

cuûa caùc lôùp ñoïng chaát löu huyønh hay chaát saét töø goác vi

khuaån, leân ñeán loái 2 tyû 8 naêm).

Caùc ñoäng vaät ñaàu tieân ñaõ xuaát hieän nhö theá naøo? Traû

lôøi cho caâu hoûi thöù hai naøy, khoa hoïc chæ môùi ñöa ra ñöôïc

nhöõng giaû thuyeát, nhö xin ñöôïc trình baøy sô löôïc sau ñaây.

- Baàu khí quyeån nguyeân thuûy cuûa traùi ñaát ñaõ chöùa

nhöõng loaïi khí nhö khí hyñro, khí metan, khí amoniac, khí cacbonic

(hay ñioxit cacbon). Döôùi aûnh höôûng taùc ñoäng cuûa caùc ñôït

phoùng ñieän (nhö saám chôùp gioâng toá) vaø cuûa caùc tia cöïc tím

töø maët trôøi, caùc loaïi khí aáy hoøa laãn vôùi nhau ñeå laøm

thaønh nhöõng phaân töû lôùn hôn vaø phöùc taïp hôn, nhö:

aminoaxit, ñöôøng, bazô cuûa caùc axit nucleic, v.v... Caùc phaân töû

naøy hoøa tan vaøo trong caùc thöù nöôùc nguyeân thuûy (bieån,

hoà, phaù). Coâ ñaäm laïi do hieän töôïng bay hôi, caùc phaân töû

naøy laøm thaønh caùi maø Haldane goïi laø chaùo noùng nguyeân

thuûy (la soupe chaude primitive). Vaø nhö theá laø hoäi ñuû taát caû

moïi yeáu toá caàn thieát ñeå laøm thaønh moät teá baøo soáng.

--Giai ñoaïn thöù hai thì teá nhò hôn. Laøm theá naøo ñeå giaûi

thích böôùc quaù ñoä töø caùc phaân töû khoâng ñoùng bao (en vrac)

tieán ñeán möùc thaønh hình cuûa moät teá baøo coù maøng vaø coù

tích chöùa caùc loaïi chaát xuùc taùc ñaëc thuø (caùc enzim) caàn cho

söï chuyeån hoùa cuûa noù, caùc axit nucleic (caùc gien) ñeå noù coù

theå sinh saûn ra, v.v...? Ñeán ñaây, khoa hoïc phaûi chòu thuù nhaän

laø mình coøn chöa thoâng ñuû, chöa hieåu bieát ñuû, ñeå khoâng

noùi laø coøn doát naùt. Coù raát nhieàu giaû thuyeát kheùo leùo taøi

tình ñaõ ñöôïc ñeà xuaát ñeå coá giaûi thích vieäc caáu thaønh tröôùc

tieân laø moät vi caàu (microspheøre), roài ñeán moät teà baøo; vaät

chaát ñaõ moø maãm raát laâu. Caû moät chuoãi daøi nhöõng ngaãu

nghieân may maén ñaõ ñöôïc ñoäng vieân, ñaõ ñöôïc vieän daãn ra

ñeå ñeán tieáp tay cho coá gaéng giaûi thích vieäc caáu thaønh

nhöõng protein ñaàu tieân coù khaû naêng phaùt ñoäng taùc duïng

xuùc taùc, hay laø vieäc caáu thaønh caùc axit nucleic ñaàu tieân.

Hieän töôïng choïn loïc töï nhieân cuõng ñöôïc vieän daãn ñeå loaïi

boû caùc gioït nhoû (micro-gouttes) khoâng coù khaû naêng töï nuoâi

soáng vaø sinh saûn... Duø ñaõ laøm raát nhieàu cuoäc thöû nghieäm

ñeå khaûo saùt tìm toøi, khoa hoïc cuõng vaãn chöa hieåu ñöôïc

caùch thöùc caáu thaønh cuûa caùc teá baøo ñaàu tieân, coù khaû

naêng ruùt ra thöùc aên töø moâi sinh cuûa mình, cuõng nhö thöïc

hieän nhöõng taùc duïng toång hôïp caàn cho cuoäc sinh toàn vaø

vieäc sinh saûn cuûa mình.

Trong tieán trình nghieân cöùu aáy, caùc nhaø hoùa sinh hoïc

thöôøng ngaàm hieåu raèng sinh vaät laø khoâng gì khaùc ngoaøi

vaät chaát ñöôïc trang bò theâm moät caáu truùc phöùc taïp hôn. Hoï

cho raèng caùc ñaëc tính cuûa sinh vaät (ñoàng hoùa thöùc aên, lôùn

leân, sinh saûn) chæ laø do caùch caáu taïo, do loái kieán truùc phöùc

taïp cao ñoä cuûa caùc phaân töû höõu cô (Aristoát goïi caáu truùc

aáy laø hình thaùi, morpheù). Hoï phuû nhaän thuyeát söùc soáng

(vitalisme), töùc laø hoïc thuyeát laáy nguyeân lyù söï soáng (principe

vital) ñeå giaûi thích caùc ñaëc tính cuûa sinh vaät.

Neáu bieát duø laø vôùi möùc kieán thöùc thoâ thieån bao nhieâu

ñi nöõa, veà caáu truùc phöùc taïp laï luøng cuûa moät teá baøo

thöôøng nhaát, thì khoâng ai laïi khoâng töï hoûi laøm theá naøo ñaø

tieán hoùa cuûa vaät chaát trô ì laïi ñaõ coù theå ñaït ñeán thaønh

quaû aáy ñöôïc. Coù ngöôøi cho raèng mang tính chaát raát laø vò

taát (improbable), sinh vaät chæ laø hoa traùi thu löôïm ñöôïc töø

moät chuoãi lieân tuïc cuûa khoâng bieát bao nhieâu doï daãm dieãn

ra moät caùch may ruûi suoát haøng trieäu naêm. Coù ngöôøi khaùc

laïi xaùc tín raèng söï soáng khoâng phaûi laø moät caùi gì vò taát,

may ruûi, khoâng chaéc chaén; vaät chaát haèng mang saün trong

mình khaû naêng töï caáu taïo vaø bieán hoùa thaønh nhöõng sinh

vaät. Chæ caàn coù nhöõng ñieàu kieän thuaän tieän laø söï soáng

xuaát hieän.

2.Ñoái vôùi ñöùc tin.

Töôûng cuõng caàn löu yù laïi raèng vieäc nghieân cöùu veà caùch

thöùc tieán phaùt ñi töø vaät chaát höôùng tôùi söï soáng, laø vieäc

laøm hoaøn toaøn naèm ngoaøi laõnh vöïc cuûa ñöùc tin. Ñoái vôùi

caùc tín höõu, Thieân Chuùa laø Ñaáng Taïo Hoùa haèng khoâng

ngöøng laøm cho moïi söï vaät hieän höõu. Tuy nhieân, haønh ñoäng

taïo döïng seõ ñöôïc hieåu theo nhieàu kieåu khaùc nhau tuøy caùch

quan nieäm vieäc söï soáng xuaát hieän nhö laø vò taát vaø may

ruûi, hay nhö laø keát quaû taát yeáu cuûa caùc ñònh luaät lyù hoùa

chi phoái vaät chaát. Trong tröôøng hôïp ñaàu, Ñaáng Taïo Hoùa seõ

ñoùng vai ngöôøi laøm chuû may ruûi, ñeå nhö laø moät nguyeân

nhaân phuï, can thieäp theo yù mình, vaøo trong vieäc ñöa daãn ñaø

tieán hoùa ñi theo con ñöôøng mình ñaõ vaïch. Trong tröôøng hôïp

thöù hai, hoaït ñoäng cuûa Thieân Chuùa mang moät taàm côõ saâu

roäng hôn: laø nguoàn coäi cuûa höõu theå vaø thôøi gian, Ñaáng

Taïo Hoùa khoâng caàn phaûi caûi thieän ñaø tieán hoùa ñang vaän

haønh ñi töø traïng thaùi nguyeân töû cho ñeán giai ñoaïn con ngöôøi

thaønh hình. Haèng giaây haèng phuùt, Ngaøi trao ban cho moïi söï

vaät, khaû naêng hieän höõu vaø nhöõng ñaëc tính caù bieät cuûa

chuùng, ngay caû khaû naêng tieán hoùa. Caùch nhìn naøy phuø hôïp

hôn vôùi nhöõng gì nieàm xaùc tín kitoâ hieåu veà Thieân Chuùa, vaø

veà haønh ñoäng saùng taïo maø Ngaøi ñaõ coù töø ñôøi ñôøi, nhöng

ñoái vôùi chuùng ta, thì vaãn coøn ñang dieãn tieán ra trong thôøi

gian.

Moät nhaän ñònh cuoái cuøng: chuû tröông cho raèng söï soáng

chæ do may ruûi maø coù, laø moät ñieàu voâ nghóa, bôûi vì may

ruûi töï noù khoâng phaûi laø moät nguyeân nhaân taùc thaønh. Quaû

quyeát noùi raèng söï soáng chæ laø keát quaû cuûa moät chuoãi

truøng hôïp may ruûi, khoâng theå döï kieán vaø voâ ñònh cuûa

nhöõng phaân töû hoøa tan trong caùc loaïi nöôùc nguyeân thuûy,

ñuùng laø moät lôøi quaû quyeát khoâng maáy nghieâm tuùc. Neáu

coù moät chuùt hieåu bieát veà hoùa hoïc cuûa sinh vaät, veà nhöõng

phaûn öùng phöùc taïp trong cô theå sinh vaät, veà thöù töï dieãn

tieán lieân keát chuùng laïi vôùi nhau, cuõng nhö veà nhöõng cô cheá

ñieàu tieát höôùng daãn chuùng, thì khoâng theå naøo maø khoâng

kinh ngaïc, maø khoâng thaùn phuïc ñaàu oùc thoâng minh ñaõ caáu

taïo neân chuùng. Tröø phi quyeát khaêng khaêng giöõ vöõng laäp

tröôøng voâ thaàn tieân thieân, khoâng ai laïi khoâng phaûi thoát leân

raèng: ñuùng laø coù baøn tay cuûa Thieân Chuùa ôû trong ñoù! Moät

khi ñaõ hieåu raèng ngay töø ñaàu, coâng trình taïo döïng mang theo

ôû trong mình, toaøn boä nguoàn phong phuù cuûa tieán trình tieán

phaùt mình seõ theo ñuoåi veà sau, thì cuøng moät traät, cuõng seõ

nhaän ra ngay ñöôïc taøi trí cao sieâu troåi vöôït cuûa Ñaáng ñaõ

laøm neân coâng trình aáy.

V. NGUOÀN GOÁC LOAØI NGÖÔØI.

Neáu coù moät vaán ñeà naøo ñaõ töøng ñaët khoa hoïc vaø ñöùc

tin vaøo trong moät theá ñoái ñaàu töông koà gay caán nhaát, thì ñoù

chính laø vaán ñeà nguoàn goác loaøi ngöôøi. Chöa ñaày 50 naêm

tröôùc ñaây, ñaïi ña soá caùc tín höõu ñeàu nghó raèng con ngöôøi

ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa tröïc tieáp döïng neân, ñuùng nhö nhöõng gì

caùc trang môû ñaàu cuûa Kinh Thaùnh trình thuaät laïi. Nhöng, keå

töø Darwin ñeán nay, quan nieäm cho raèng con ngöôøi xuaát phaùt

töø giôùi ñoäng vaät, ñaõ trôû thaønh ngaøy caøng thònh haønh hôn.

Caùc hoïc thuyeát veà tieán hoùa ñaõ thay nhau ra maét ñeå coá döïa

theo nhöõng loaït bieán hoùa ñöôïc choïn loïc moät caùch töï nhieân

(selection naturelle) maø giaûi thích nguoàn goác loaøi ngöôøi.

Thuyeát saùng taïo (creùationisme) vaø thuyeát ñoät bieán

(mutationnisme) ñaõ thaúng töøng ñoái ñaàu choáng choïi nhau.

Khoa hoïc hieän ñaïi möôøng töôïng nhö theá naøo veà söï kieän

xuaát hieän cuûa nhöõng toå tieân nguyeân thuûy loaøi ngöôøi? Xin

thöû trình baøy toùm taét veà nhöõng gì khoa hoïc phaùt bieåu lieân

quan ñeán vieäc xuaát hieän aáy, ñeå xem quan ñieåm cuûa nhaø

khoa hoïc coù töông hôïp vôùi noäi dung cuûa ñöùc tin hay khoâng.

1. Ñaõ qua roài caùi thôøi ngöôøi ta quaû quyeát noùi raèng con

ngöôøi laø bôûi khæ maø ra. Ngaøy nay, thì ñöôïc bieát laø caû hai

ñeàu coù cuøng chung moät oâng toå; nhöng, töø luùc naøo hai

doøng doõi ñaõ taùch khoûi nhau ra töø moät goác chung aáy? Chöa

coù giaûi ñaùp naøo chaéc chaén ñeå traû lôøi cho caâu hoûi naøy, vì

caùc nhaø chuyeân moân chöa hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi nhau veà

caùch giaûi thích nhöõng neùt tieâu bieåu nôi caùc haøi coát hoùa

thaïch phaùt hieän ñöôïc; vaø hôn nöõa, trong moät laõnh vöïc chöa

coù gì laø oån ñònh nhö theá, moãi phaùt hieän môùi laø moät dòp

ñeå xeùt laïi, ñeå thay ñoåi hoaëc tu chænh caùc quan ñieåm thònh

haønh, ñeán ñoä cöù moãi naêm laø coù moät caây phaû heä môùi

ñöôïc ñöa ra ñeå saép laïi thöù baäc tieán phaùt cuûa loaøi ngöôøi vaø

cuûa caùc gioáng loaøi khaùc coù lieân heä gaàn vôùi loaøi ngöôøi.

Chaúng haïn, loaïi vöôïn Rama (Ramapitheøque) ñöôïc bieát chuû

yeáu laø qua caùc maûnh haøm tìm gaëp ñöôïc, coù phaûi laø oâng

toå cuûa hoï ñöôøi öôi (Pongideùs) hoaëc laø cuûa hoï ngöôøi

(Hominideùs) hay khoâng? Loaïi Rama aáy ñaõ ñöôïc tìm thaáy ôû

phía Ñoâng Chaâu Phi, nhöng cuõng coøn gaëp thaáy taïi AÁn ñoä vaø

taïi nhieàu vuøng khaùc trong cöïu ñaïi luïc (= Chaâu AÙ, Chaâu AÂu

vaø Chaâu Phi), nôi nhöõng vuøng ñaát coå xöa töø 15 ñeán 10 trieäu

naêm tröôùc ñaây. Khoaûng naêm 1970, caùc nhaø coå sinh vaät hoïc

ñaõ coi loaïi vöôïn Rama laø oâng toå cuûa loaøi ngöôøi, vaø ñaõ ñaët

thôøi gian phaân taùch giöõa hai nhaùnh ngöôøi vaø khæ vaøo loái

13 trieäu naêm tröôùc ñaây. Nhöng, moät vaøi naêm sau, nhieàu

cuoäc phaân tích nghieân cöùu khaùc ñaõ ñöa ñeán choã keát luaän

noùi raèng loaïi vöôïn Rama laø oâng toå khoâng phaûi cuûa loaøi

ngöôøi, maø laø cuûa loaøi ñöôøi öôi (orang-outan)!

Maët khaùc, caùc nhaø hoùa sinh hoïc ñaõ tieán haønh nhöõng

cuoäc thöû nghieäm caùc thöù loaïi protein nôi caùc gioáng sinh vaät

khaùc nhau, vaø cuõng ñaõ döïa theo keát quaû cuûa coâng trình

khaûo nghieäm aáy ñeå veõ ra moät caây phaû heä khaùc. Trong

caùc naêm töø 1970 ñeán 1980, hoï ñaõ nhaän thaáy raèng caùc thöù

loaïi protein nôi con ngöôøi vaø nôi con tinh tinh (chimpanzeù) gioáng

nhau raát nhieàu; caùc thöù loaïi protein nôi con gorila cuõng coù

nhöõng neùt töông töï. Vaø nhö theá, caùc nhaø hoùa sinh hoïc ñaõ ñi

ñeán keát luaän cho raèng caùc nhaùnh loaøi ngöôøi, loaøi tinh tinh

vaø loaøi gorila ñaõ phaân taùch nhau ra töø moät goác chung, vaøo

loái 7 trieäu naêm tröôùc ñaây. Töø naêm 1980 trôû ñi, xem chöøng

nhö caùc nhaø coå sinh vaät hoïc cuõng ñaõ ñoàng yù vôùi quan

ñieåm ñoù (xin xem taïp chí La Recherche, thaùng 5, 1984, tr. 656).

Loaïi Vöôïn phöông Nam (Australopitheøques).

Trong khoaûng thôøi gian caùch ñaây loái töø 4 ñeán 3 trieäu

naêm, moät nhaùnh goác khaùc ñaõ chia taùch ra thaønh 3 hay 4

nhaùnh phuï. Nhaùnh thöù nhaát, xöa nhaát, ñaõ bieán maát vaøo

loái 2 trieäu naêm tröôùc ñaây. Ñoù laø loaïi vöôïn vôùi daïng theå

ñöôïc goïi laø maûnh deû, bieát ñöôïc nhôø tìm thaáy moät maãu

hoùa thaïch tieâu bieåu noåi tieáng mang teân laø Lucy. Thaân hình

nhoû, chæ cao ñoä 1 meùt, caân naëng loái 20 hoaëc 30 kyù, Vöôïn

phöông Nam maûnh deû hay laø Vöôïn Chaâu Phi (gracilis ou

africanus), laø moät ñoäng vaät hai chaân, coù theå soáng treân maët

ñaát hoaëc treân caây. Khoái löôïng naõo soï laø 470 phaân khoái.

Loaïi thöù hai goïi laø Vöôïn phöông Nam traùng kieän (robustus) (1

meùt 50, 40 ñeán 60 kyù), cuõng ñaõ bieán maát loái 2 trieäu naêm

tröôùc ñaây; trong khi ñoù, moät loaïi khaùc, raát gioáng loaïi tröôùc,

ñaõ sinh toàn cho ñeán khoaûng 1 trieäu naêm tröôùc ñaây, nhöng

roài cuõng bieán maát. Hai loaïi naøy coù khoái löôïng naõo soï lôùn

töø 500 cho ñeán 550 phaân khoái.

Nhaùnh loaøi ngöôøi.

Cuõng taïi Chaâu Phi, beân caïnh caùc haøi coát cuûa loaïi Vöôïn phöông Nam maûnh deû, ngöôøi ta coøn tìm thaáy haøi coát cuûa moät soá con vaät coù daïng theå vaø naõo soï lôùn hôn (töø 500 ñeán 800 phaân khoái); coøn baøn tay thì gioáng gaàn heät baøn tay ngöôøi, vaø coù khaû naêng ñeõo ñaù. Ñoù laø moät loaïi ñoäng vaät hai chaân thuoäc boä linh tröôûng (boä khæ), bieát caùch saên moài, soáng taäp ñoaøn thaønh nhoùm, bieát duøng duïng cuï ñeå caét chaët vaø söûa soaïn thöùc aên. Ñoäng vaät aáy ñöôïc goïi laø Homo habilis (Ngöôøi kheùo tay). Giöõa khoaûng thôøi gian keå töø luùc noù xuaát hieän, töùc laø loái 2 trieäu naêm tröôùc ñaây, cho ñeán luùc noù bieán maát, töùc laø loái 1 trieäu röôõi naêm tröôùc ñaây, thaân hình cuûa noù ñaõ bieán daïng daàn daàn.

Theá neân, ñoäng vaät tieáp chaân noù coù taàm voùc vaø caân

naëng gioáng con ngöôøi chuùng ta, vôùi moät khoái löôïng naõo soï

lôùn töø 750 cho ñeán 1.250 phaân khoái, vaø ñöôïc goïi laø Homo

erectus (Ngöôøi ñöùng thaúng). Loaïi ñoäng vaät naøy ñaõ rôøi khoûi

Chaâu Phi, vaø trong khoaûng thôøi gian töø 1 trieäu röôõi naêm cho

tôùi nöûa trieäu naêm tröôùc ñaây, noù ñaõ coù maët khaép nôi trong

cöïu ñaïi luïc. Vôùi loaïi ñoäng vaät naøy, ñaõ thaáy xuaát hieän caùc

duïng cuï kieåu hai maët (khoaûng 700.000 naêm tröôùc ñaây), vaø

caùc loø nhoùm löûa ñaàu tieân (loái 400.000 naêm tröôùc ñaây).

Cuøng khoaûng thôøi gian ñoù, töùc laø loái 400.000 naêm tröôùc

ñaây, loaïi ñoäng vaät naøy ñaõ bieán maát. Nhöng laïi coù moät loaïi

ñoäng vaät khaùc noái doõi, vaø coøn tieán hoùa tôùi moät möùc cao

hôn. Ñoù chính laø oâng toå tröïc tieáp cuûa loaøi ngöôøi, vaø ñöôïc

goïi laø Homo sapiens (Ngöôøi tinh khoân). Coù baèng chöùng chaéc

chaén cho thaáy laø nhöõng Ngöôøi tinh khoân ñaàu tieân, ñaõ xuaát

hieän loái 300.000 naêm tröôùc coâng nguyeân. Khoái löôïng naõo soï

trung bình laø 1.300 phaân khoái, töùc laø 300 phaân khoái lôùn hôn

naõo soï cuûa Homo erectus. Ñi keøm theo vôùi vieäc taêng theâm

khoái löôïng naõo soï laø nhöõng ñoåi thay ngay taïi trong caùch caáu

truùc cuûa boä naõo. Moät thôøi gian sau, Ngöôøi tinh khoân coøn

bieát choân caát ngöôøi cheát cuûa mình nöõa: ngöôøi ta ñaõ tìm

thaáy hôn 20 phaàn moä ñöôïc coi laø cuûa caùc ngöôøi soáng caùch

ñaây 50.000 naêm.

Trong thôøi gian aáy, con ngöôøi hieän ñaïi xuaát hieän: nhöõng

vuøng chung quanh Ñòa trung haûi ñaõ coù dòp chöùng kieán caùc

sinh hoaït ngheä thuaät cuûa caùc ngöôøi naøy; töø gaàn 20.000

naêm nay, Homo sapiens ñaõ bieát veõ tranh, chaïm troå, trang trí...

Ñeå neâu roõ nhöõng ñaëc neùt noåi baät cuûa noù, teân goïi Homo

sapiens sapiens ñaõ ñöôïc duøng chæ veà con ngöôøi aáy.

Ñoù laø nhöõng döõ kieän môùi nhaát cuûa khoa coå sinh vaät

hoïc. Duø coøn nhieàu ñieàu chöa haún ñaõ laø chaéc chaén, thì

cuõng coù theå coi caùc söï kieän sau ñaây nhö laø ñaõ ñöôïc thöøa

nhaän:

-mieàn Ñoâng Chaâu Phi laø vuøng ñaõ chöùng kieán nhöõng

böôùc khôûi ñaàu cuûa tieán trình hình thaønh loaøi ngöôøi;

-loaøi ngöôøi baét reã töø giôùi ñoäng vaät, vaø töø ñoù ñaõ tieán phaùt noåi baät daàn leân.

Coù theå tieán xa hôn hay khoâng, ñeå thöû öùc ñoaùn veà quaù trình tieán hoùa thaønh ngöôøi (hominisation), nghóa laø veà toaøn boä nhöõng bieán ñoåi ñaõ môû ñöôøng vaø ñaõ chuaån bò cuõng nhö ñaõ tieán böôùc song song vôùi söï vieäc con ngöôøi xuaát hieän?

2. Quaù trình tieán hoùa thaønh ngöôøi.

Caùc döõ kieän ruùt tæa töø caùc khoa hoùa sinh hoïc (biochimie),

giaûi phaãu hoïc so saùnh (anatomie compareùe), vaø phoâi hoïc

(embryo-logie) ñeàu cho pheùp xaùc ñònh veà moái quan heä thaân

thuoäc gaàn ôû giöõa loaøi khæ hình ngöôøi (singes

anthropomorphes) --ñaëc bieät laø loaøi tinh tinh (chimpanzeù) -- vaø

loaøi ngöôøi. Cô theå con ngöôøi laø thaønh quaû cuûa moät quaù

trình tieán hoùa. Nhöõng ñoät bieán taùc ñoäng ñeán soá löôïng caùc

theå nhieãm saéc (töø con soá 48 tuït xuoáng 46), nhöõng thay ñoåi

trong caáu truùc cuûa chuùng, nhöõng bieán ñoåi trong caùc gien,

v.v... ñaõ cho pheùp öùc ñoaùn veà caùch thöùc hình thaønh cuûa cô

theå con ngöôøi, tieán phaùt töø cô theå cuûa nhöõng oâng toå coå sô

hôn.

Tuy nhieân, caùc ñoåi thay veà di saûn di truyeàn hoïc nhö theá

chæ ñôn thuaàn aûnh höôûng ñeán cô theå khoâng thoâi: ñeå coù

theå ñöùng thaúng leân, ñeå ñöôïc moät boä naõo coù 15 tyû neuron,

ñeå coù ñöôïc ñoâi baøn tay raûnh rang maø laøm vieäc... taát caû

nhöõng thöù ñoù khoâng noùi leân ñöôïc nhöõng neùt caù bieät

hoaøn toaøn ñaëc tröng cuûa con ngöôøi. Nhöõng caù theå töøng

trang trí caùc hang ñoäng vôùi nhieàu tranh aûnh tuyeät ñeïp (caùch

ñaây 20.000 naêm), töøng choân caát keû cheát cuûa mình (caùch

ñaây 70.000 naêm), töøng bieát nhoùm leân löûa taïi Nice hay beân

Trung Quoác (400.000 naêm tröôùc ñaây), ñeàu laø nhöõng con

ngöôøi; nhöõng caù theå töøng bieát ñeõo ñaù ñeå laøm duïng cuï,

cuõng ñeàu laø nhöõng con ngöôøi. Chính taùc phong ñoäc ñaùo

cuûa hoï, khaùc haún so vôùi taäp tính cuûa caùc loaøi vaät, ñaõ cho

pheùp xaùc ñònh nhö theá. Böôùc quaù ñoä ñi töø tình traïng tieàn

nhaân tính cho ñeán hieän traïng cuûa con ngöôøi ngaøy nay, ñaõ

thöïc söï dieãn ra nhö theá naøo?

Nhöõng buoåi ñaàu ñeàu laø nhöõng giaây phuùt khoâng theå

naém ñöôïc. Theá thì, neáu muoán thöû möôøng töôïng laïi nhöõng

thôøi ban sô cuûa loaøi ngöôøi, chaéc haún caàn phaûi döïa theo

kieåu maãu tieán haønh cuûa cuoäc ñôøi cuûa moät con ngöôøi cuï

theå: ñöùa beù môùi chaøo ñôøi laø moät con ngöôøi, moät con

ngöôøi thô aáu; vaø duø laø ngöôøi, noù vaãn chöa theå yù thöùc cho

ñöôïc ñieàu ñoù. Noù seõ coøn phaûi khaùm phaù daàn daàn ñeå

bieát laø mình coù moät thaân theå, seõ coøn phaûi taäp daàn cho

bieát caùch söû duïng nguõ quan cuûa mình, seõ coøn phaûi hoïc taäp

ñeå hieåu ngoân ngöõ cuûa cha meï mình, vaø seõ coøn phaûi ghi

nhaän vaøo trong ñaàu naõo non treû cuûa mình ñuû loaïi döõ lieäu

ñeå coù theå söû duïng khi caàn. Nhöõng böôùc phaùt trieån keå töø

thôøi thô aáu cho ñeán luùc tröôûng thaønh trong ñôøi moät con

ngöôøi, thì lieân tuïc, tieäm tieán, nhöng laïi raát chaäm raõi. Luùc

naøo thì con ngöôøi môùi thöïc söï baét ñaàu coù yù thöùc veà mình?

Tuoåi naøo laø tuoåi coù trí khoân, bieát söû duïng lyù trí? Caû nhöõng

caâu hoûi aáy nöõa coù nghóa gì khoâng?

Ñoái vôùi thôøi ban sô cuûa nhaân loaïi thì cuõng theá. Quaù trình

tieán hoùa thaønh ngöôøi khoâng phaûi chæ thu goïn vaøo trong

moät cuoäc ñoät bieán duy nhaát, nhöng ñaõ phaûi tieán haønh qua

nhieàu chaëng khaùc nhau: giai ñoaïn ñaït ñöôïc, giai ñoaïn ñieàu hôïp

roài ñeán giai ñoaïn tieäm tieán söû duïng nhieàu böôùc caûi tieán

khaùc nhau veà maët cô theå, veà maët trí oùc, cuõng nhö veà maët

taâm lyù. Nhöõng con ngöôøi ñaàu tieân ñaõ phaûi ñeå moät thôøi

gian khaù daøi ñeå coù theå yù thöùc ra raèng mình khaùc haún vôùi

nhöõng con Vöôïn phöông Nam. Cuoäc soáng theo taäp ñoaøn xaõ

hoäi ñaõ ñoùng giöõ moät vai chuû yeáu ngaøy xöa, heät nhö vaãn

thaáy ngaøy nay: gia ñình laø moâi tröôøng lôùn leân vaø hoïc hoûi

ñeå thaønh ngöôøi cuûa con treû.

Tinh thaàn.

Neáu xeùt veà phöông dieän hieän töôïng tieán hoaù, thì con ngöôøi

naèm ngay ôû trong doøng dieãn bieán lieân tuïc tieáp theo sau

nhöõng loaøi ñoäng vaät ñi tröôùc mình; nhöng ñoàng thôøi, ôû moät

laõnh vöïc khaùc, con ngöôøi laïi noåi baät vaø troåi vöôït haún leân

treân toaøn theå giôùi ñoäng vaät, khoâng mang daáu veát cuûa

moät maéc xích lieân tuïc naøo trong chuoãi tieán hoùa vöøa noùi

cuûa giôùi naøy. Chaúng theá maø Teilhard de Chardin nhaän ñònh

noùi raèng con ngöôøi ñaõ böôùc vaøo "ngöôõng cöûa cuûa suy

töôûng".

Chæ caàn nhìn chung laïi böôùc ñöôøng trong quaù trình tieán

hoùa, thì cuõng ñuû ñeå nhaän ra roõ vaán ñeà. Laàn böôùc theo ñaø

bieán hoùa töø vaät chaát, töø nguyeân töû cho ñeán phaân töû, töø

vaät theå trô ì cho ñeán söï soáng, töø nhöõng teá baøo ñôn cho ñeán

ñoäng vaät, roài ñeán con ngöôøi, ngöôøi ta seõ nhaän thaáy laø sau

moãi böôùc tieán, vaät theå caøng trôû neân phöùc taïp hôn leân; vaø

ñoàng thôøi, möùc ñoä caáu truùc, phoái hôïp vaø thoáng nhaát nôi

caùc sinh vaät cuõng cao daàn theâm leân: möùc ñoä cuûa tính noäi

taâm taêng daàn theâm maõi. Vaø vôùi con ngöôøi, thì moät hieän

töôïng chöa töøng thaáy ñaõ xuaát hieän: moät ñoäng vaät coù khaû

naêng suy nghó vaø yù thöùc veà chính mình.

Caùc ñoäng vaät chæ coù khaû naêng ñeå thænh thoaûng duøng

moät hoøn soûi hay moät caønh caây vaøo trong sinh hoaït cuoäc

soáng mình; coøn con ngöôøi thì khoâng nhöõng duøng, maø coøn

coù khaû naêng cheá taïo ra vaät duïng mình caàn. Cheá taïo laø moät

haønh ñoäng coù chuû ñích cho ngaén hoaëc daøi haïn. Haønh ñoäng

aáy haøm suùc moät chuû yù, moät yù töôûng vöôït roäng ra ngoaøi

giaây phuùt hieän taïi. Vaø duïng cuï aáy, con ngöôøi coøn trang hoïa

moät caùch hoaøn toaøn nhöng khoâng, ñeå laøm cho noù thaønh

xinh ñeïp hôn. Laøm moät haønh ñoäng nhöng khoâng laø cho thaáy

mình coù töï do.

Chuû yù, tö töôûng nhôø coù khaû naêng noái keát nhöõng khaùi

nieäm, yù thöùc veà chính mình, töï do: taát caû nhöõng ñaëc tính

aáy laø nhöõng neùt hoaøn toaøn ñaëc tröng cuûa con ngöôøi; nhaø

trieát hoïc coi ñoù laø nhöõng thuoäc tính cuûa moät tinh thaàn; maø

tinh thaàn thì khoâng theå naøo laø saûn phaåm cuûa vaät chaát

ñöôïc, cho duø coù nhôø ñeán vaät chaát ñeå maø bieåu hieän.

3. Ñöùc tin.

Tröôùc nhöõng döõ kieän nhö theá cuûa khoa hoïc vaø trieát hoïc,

caùc tín höõu seõ phaûn öùng nhö theá naøo?

a. Söï vieäc loaøi ngöôøi dính lieàn vôùi loaøi vaät, --hay söï vieäc

con ngöôøi phaùt xuaát töø moät nhaùnh loaøi vaät-- khoâng gaây

moät khoù khaên naøo cho nieàm tin caû. Neáu thaân xaùc con

ngöôøi ñaõ ñöôïc keát tinh töø moät chuoãi daøi cuûa nhöõng bieán

hoùa ñoåi thay xaûy ra ôû nôi moät gioáng loaøi vaät, thì caùc tín

höõu seõ coi hieän töôïng tieán hoùa ñoù laø phöông caùch Thieân

Chuùa duøng ñeå laøm neân thaân xaùc loaøi ngöôøi. Vaø nhö theá,

coâng trình taïo döïng seõ cho thaáy tính chaát nhaát thoáng moät

caùch roõ raøng hôn laø trong tröôøng hôïp con ngöôøi ñöôïc taïo

döïng baèng moät haønh ñoäng tröïc tieáp, töùc laø baèng moät

caùch thöùc taùch rôøi vaø rieâng reõ.

b. Xeùt veà maët trieát hoïc, tính chaát ñaëc thuø, ñaëc tröng cuûa

loaøi ngöôøi (yù thöùc veà chính mình, löông taâm luaân lyù, töï do

löïa choïn, v.v...) cho thaáy con ngöôøi mang ôû trong mình moät tinh

thaàn, moät thaàn trí; vaø thaàn trí aáy haún khoâng phaûi laø keát

quaû cuûa moät quaù trình tieán hoùa sinh vaät hoïc ñôn thuaàn. Ñoái

vôùi caùc tín höõu, thaàn trí aáy laø moät moùn quaø Thieân Chuùa

ban cho, moät moùn quaø nhöng khoâng laøm cho con ngöôøi coù

ñöôïc khaû naêng böôùc vaøo trong voøng quan heä vôùi Thieân

Chuùa Thaàn Trí.

Coù ngöôøi töï hoûi: ñieàu ñoù ñaõ xaûy ra luùc naøo vaø nhö theá

naøo? Hoï muoán, moät caùch naøo ñoù, thaáu hieåu cho ñöôïc haønh

ñoäng taïo döïng, laøm nhö Thieân Chuùa ñaõ can thieäp heät theo

caùch kieåu cuûa moät nguyeân nhaân ñeä nhò (cause seconde),

vaøo trong ñaø dieãn bieán caùc hieän töôïng! Theo thaùnh Toâma,

taïo döïng laø ñaët caùc söï vaät vaøo trong hieän höõu, vaø gìn giöõ

chuùng laïi ôû trong ñoù. Töøng giaây phuùt, vuõ truï haèng khoâng

ngöøng ñöôïc Thieân Chuùa taïo döïng neân: vaät chaát trô ì, thaûo

moäc, loaøi vaät, con ngöôøi, taát caû ñeàu khoâng ngôùt tuøy thuoäc

vaøo Ngaøi. Roõ raøng moùn quaø hieän höõu laø moät moùn quaø

raát phong phuù, vôùi söùc phong phuù taêng trieån theâm maõi: töø

vaät chaát leân giôùi thaûo moäc, roài leân giôùi ñoäng vaät cho ñeán

loaøi ngöôøi. Nhö vaäy, noùi cho ñuùng thì khoâng coù chuoàeän can

thieäp, maø chæ coù söï vieäc moät moùn quaø ñaõ ñöôïc ban ra

moät caùch lieân tuïc ñeå ñöa ñaët töøng söï vaät vaøo trong hieän

höõu, vôùi taát caû moïi tieàm naêng vaø ñaëc tính daønh rieâng cho

noù, ñaõ saün coù duø chöa trieån phaùt ra heát.

c. Khoa hoïc ngaøy nay nghó raèng loaøi ngöôøi ñaõ phaùt xuaát

töø moät doøng gioáng (phylum) duy nhaát (thuyeát phaùt trieån

moät doøng/monophyleùtisme). Coù nhöõng khuynh höôùng coøn

thieân veà caû chuû thuyeát moät nguoàn (monogeùnisme) theo

nghóa heïp nöõa, nghóa laø cho raèng: töø ñaàu, ñaõ chæ coù moät

"caù theå ñoät bieán" (mutant) duy nhaát, töø ñoù phaùt sinh ra

moät caëp (caù theå) hoaëc nhieàu caëp lieân tieáp; khoâng bieát roõ

laø baèng caùch naøo (coù theå coù nhieàu caùch...). Vaø sau ñoù 2

trieäu naêm, Homo sapiens môùi xuaát hieän giöõa moät daân soá

ñaõ ñoâng ñuùc khaù.

Löông taâm luaân lyù cuûa caùc con ngöôøi aáy ñaõ hình thaønh

nhö theá naøo? Luùc naøo thì hoï ñaõ ñaït ñöôïc ñeán choã bieát

phaân bieät giöõa "ñieàu laønh/thieän" vaø "ñieàu döõ/aùc"? Luùc

naøo vaø baèng caùch naøo hoï ñaõ nhaän ñöôïc maïc khaûi veà söï

vieäc mình baét nguoàn töø Thieân Chuùa, vaø veà cöùu caùnh cuûa

ñôøi mình? Bieát bao vaán naïn nan giaûi!

Töôûng cuõng caàn nhaéc laïi raèng trình thuaät trong chöông 3

Saùch Saùng theá khoâng phaûi laø moät vaên baûn ghi laïi lòch söû

töï nhieân cuûa thôøi khôûi ñaàu nhaân loaïi. Añam vaø Evaø laø

nhöõng nhaân vaät cuûa lòch söû sieâu nhieân. Chöông trình thuaät

aáy coù moät muïc ñích song ñoâi: 1. ñeå hieåu laø toaøn theå nhaân

loaïi ñaõ sinh ra töø moät caëp vôï choàng nguyeân thuûy duy nhaát,

haàu xaùc ñònh söï vieäc heát thaûy moïi ngöôøi ñeàu thuoäc veà

cuøng moät gia ñình, vaø do ñoù ñeàu lieân ñôùi vôùi nhau; 2. maët

khaùc, ñeå keå laïi thaùi ñoä baát phuïc toøng cuûa hoï vaø cuûa con

chaùu hoï, nghóa laø ñeå noùi raèng ngay töø khi bieát duøng töï do

löïa choïn, con ngöôøi ñaõ töø choái khoâng chòu tuøy thuoäc Thieân

Chuùa, khoâng chòu vaâng lôøi Ngaøi, khoâng chòu soáng nhö laø

con cuûa Ngaøi: con ngöôøi ñaõ töø choái khoâng chòu ñoùn nhaän

keá hoaïch Thieân Chuùa ñeà ra cho ñôøi mình.

Ñeå hieåu vaên baûn aáy, thì caàn phaûi ñi töø trình thuaät cuûa

Taân Öôùc noùi raèng Ñöùc Gieâsu laø Ñaáng Cöùu Theá: loaøi ngöôøi

caàn ñöôïc cöùu ñoä. Vôùi söùc rieâng cuûa mình, con ngöôøi khoâng

theå thaàn hoùa chình mình; chæ khi naøo bieát keát hôïp vôùi Ñöùc

Kitoâ, thì luùc ñoù, con ngöôøi môùi thaàn hoùa chính mình ñöôïc.

Moái lieân ñôùi sinh vaät hoïc do Añam maø coù ôû giöõa loaøi

ngöôøi, chæ thuaàn tuùy laø moät hình aûnh, chæ coù tính caùch

bieåu töôïng. Lieân ñôùi ôû giöõa loaøi ngöôøi: coù thaät, nhöng

tröôùc heát laø do vaø trong Añam thaät, laø chính Ñöùc Gieâsu

Kitoâ.

TOÅNG LÖÔÏC VAØ KEÁT LUAÄN

1. Giöõa nhöõng gì khoa hoïc tìm thaáy vaø nhöõng gì ñöùc tin

khaúng ñònh, khoâng theå coù ñoái nghòch thöïc söï ñöôïc, bôûi vì hai

loaïi hieåu bieát aáy thuoäc hai laõnh vöïc khaùc nhau, naèm ôû hai

bình dieän khaùc nhau.

2. Tröôùc khi nhaän ra caùch thöùc phaân bieät treân ñaây, nhieàu

vuï xung ñoät ñaõ buøng noå; nhöng chæ laø chung quanh nhöõng

vaán ñeà giaû, ñöôïc neâu leân chæ vì giaûi thích Kinh Thaùnh moät

caùch leäch laïc, theo nghóa ñen (chaúng haïn nhö laø ñoái vôùi caùc

trình thuaät veà cuoäc taïo döïng vuõ truï trong 6 ngaøy, veà vieäc

sinh ra Eva töø moät nhaùnh xöông söôøn cuûa Añam, v.v...), hoaëc

laø vì ñaõ duøng moät loái trình baøy mang aûnh höôûng quaù naëng

cuûa trình ñoä hieåu bieát khoa hoïc thôøi Trung coå, ñeå bieåu ñaït

caùc tín ñieàu (ví duï: ñaët tín ñieàu veà nguyeân toäi dính chaët vôùi

trình thuaät hieåu theo nghóa ñen veà Añam vaø Eva). Vôùi ñaø tieán

phaùt cuûa khoa chuù giaûi vaø cuûa thaàn hoïc, caùc vaán ñeà kia

nay khoâng coøn nöõa, vì ñeàu ñaõ ñöôïc giaûi quyeát thoûa ñaùng

taát caû.

3. Vaãn coøn moät ñieåm gai goùc thaät söï: naõo traïng khoa hoïc

ít khi daønh nhöõng ñieàu kieän deã daøng cho loøng tin. Nhaø khoa

hoïc muoán hieåu cho ñöôïc taát caû, muoán duøng thí nghieäm vaø

lyù trí maø saøng maø loïc, maø moå xeû maø chöùng minh taát caû.

Trong khi ñoù, ñöùc tin laïi goàm haøm nhöõng maàu nhieäm (thöïc

ra, khoa hoïc cuõng theá), maø ñeán caùc tín höõu cuõng phaûi ñaønh

chòu bí, khoâng sao hieåu noåi (maàu nhieäm veà moät Chuùa Ba

Ngoâi, veà khoå ñau ngöôøi voâ toäi gaùnh chòu, veà söï döõ...). Tuy

nhieân, laø raát hôïp lyù chuyeän trí oùc höõu haïn cuûa con ngöôøi

khoâng theå thaáu hieåu Thieân Chuùa Voâ bieân cho toaøn boä, cho

troïn veïn ñöôïc.

4. Theá thì coù phaûi khoa hoïc nhaát thieát seõ daãn loaøi ngöôøi

ñi tôùi keát luaän phuû nhaän Thieân Chuùa hieän höõu (chuû thuyeát

voâ thaàn) hay khoâng? Dó nhieân laø khoâng. Bôûi vì, nhaø khoa

hoïc chaân chính thì khieâm haï, ñeå bieát nhaän roõ laø mình khoâng

theå bieát heát moïi söï ñöôïc. Thaùi ñoä khieâm haï aáy seõ chuaån

bò giuùp cho nhaø khoa hoïc bieát môû loøng ra maø ñoùn nhaän

ñöùc tin. Ngay caû khi vì lyù do caàn phaûi aùp duïng cho chænh

phöông phaùp nghieân cöùu, nhaø khoa hoïc coù ñeå Thieân Chuùa ra

ngoaøi cuoäc khaûo nghieäm cuûa mình, thì nieàm thaùn phuïc maø

nhöõng hieän töôïng laï luøng trong thieân nhieân khôi daäy trong

loøng oâng, cuõng seõ töø töø ñöa oâng ñeán choã phaùt hieän ra

moät Thöôïng Trí haèng hoaït ñoäng trong moïi taïo vaät, vaø nhaän

bieát Ñaáng Thieân Chuùa ñaõ töøng duøng maïc khaûi maø mang laïi

yù nghóa troïn veïn cho cuoäc hieän höõu cuûa con ngöôøi.

 

Ngöôøi dòch: Nguyeãn Theá Minh.