“Düşünmek,ilmiaraştırmalarsonundasabitolmuşturkiençokenerji(kalori)sarfedilmesiicapedenfizikibirolaydır.”

“Matematik,düşünmedeekonomisağlar.”ProfDr.Mustafaİnan

Kaynak;(http://www.kutuphane.itu.edu.tr/hakkimizda/mustafa-inan-kimdir)erişimtarihi;10.12.2017

“VERİMLİKALKINMA”Dr.Halit Suiçmezİktisatçı,yazar

1- KalkınmaKavramı2- Türkiye– DünyaKarşılaştırmaları

3- BüyümeAnalizi4- VerimliKalkınmaŞeması

• 1-KALKINMAKAVRAMI• Başlığıtırnakişaretiiçinealdık.• Hemöneminivurgulamakhemdeneanlamdakullandığımızıaçıklamak

için.• Diyebilirsinizki,“kalkınmanınverimlisidemivar?”• Evet,var,sanayileşerek,doğayıkoruyupgeliştirerek,bölüşümüdüzelterek,

katmadeğeriyaygınlaştıraraksağlanankalkınma;heminsancıl,hemkalıcı,hemde“huzurlu”birkalkınmadır.

• Kalkınmakavramıüzerineçokgenişbirliteratürbulunmakta.• Tarihselvetoplumsalboyutlarıönemli,ayrıcaiktisatbilimiiçindebir

“kalkınmaekonomisi”isimlialtdisiplinyeralır.• Kalkınmanınözü;toplumun;sağlık,eğitim,kentleşme,şehirlileşme,

barınma,konut,ulaşım,kültür,dinlence,gelecekumudu,üretim,paylaşım,tüketimgibialanlardakipotansiyellerinikeşfetmekvegeliştirmektir.

• Dahaözveedebibiranlatımla;kalkınma;herkesinhayattakendi“ses”inikeşfetme-bulma-geliştirmevetopluma-insanlığaonusunma olanaklarınasahipolmasıdemektir.(SabahattinAli,SesÖyküsü)

• Hepimizkendiöz“sesimizi”bulabildikmiacaba?• Kalkınmanınçoksayıdagöstergesibulunmaktadır.• Kalkınmanınenanlamlıgöstergesi,verimlilik,işgücüverimliliğivetoplam

faktörverimliliğigibi emeğinüretkenliğiniortayakoyangöstergelerdir.

• Çünküüretimsüreciileçalışankişiarasındakiilişkiyiyansıtanenönemligöstergeodur.• BukonudaErinçYeldan’ın görüşüdebizidesteklemektedir.• “…İktisatbilimiönceliklereelüretimveüretim- harcamakalemlerininreelkaynaklarıylailgilenir.

Ziraiktisatçılarınbirülkeninekonomisinianalizederkenönceliklekullanmaktaolduğu“işçibaşınareelüretim,yaniüretkenlik”;yada“sermaye-emekoranı”gibigöstergelergerekbüyüme,gereksedışticaretkonularındaçalışanuzmanlarınolmazsaolmazverikaynaklarıdır…”(13Eylül2017Çarşamba/Cumhuriyet)

•• Büyümeayrı,kalkınmaayrıkavramlardır.•• Büyüme, birülkedekiyıllıküretimin,yadamilligelirinbiryıldanötekineartışoranıdır.Yüzdebeş

büyüdük,filandenilir.•• Kalkınmaise,ortayaçıkanbumilligelirartışlarınıntoplumungenelineadilbiçimdeyansımasıve

toplumsalbirgelişmeninyaşanmasıdır.•• Büyüyoruzamabelkidekalkınamıyoruz?•• Birçoktemelalandakigöstergelerinortakbirendeksiileölçülür,yadatektekeğitimde,sağlıkta,

gelirseviyesinde,refahtaülkenindiğerülkelerlekarşılaştırılmasıileanlaşılır.•• 2- TÜRKİYE- DÜNYAKARŞILAŞTIRMALARI•• DünyaEkonomikForumu(WEF)2017-2018KüreselRekabetçilikRaporuyayımladı.• Buyıl12bileşeniçerenbirkapsayıcıkalkınmaendeksi geliştirilmiştir.•

• 2012-13’te43.ncü sıradaolanTürkiye,2017’de53.ncü sırayadüşmüştür.• Tablo;KalkınmaEndeksiSıralaması•• İsviçre1• ABD2• Singapur3• Hollanda4• Almanya5• HongKong6• İsveç7• BirleşikKrallık8• Japonya9• Finlandiya10• Çin27•• Rusya38•• TÜRKİYE53••• Yemen137•• Enöndeveengerideolduğumuzalanlarnedir?•• Piyasabüyüklüğünde14.ncü sıradayız.•• İşgücüpiyasasıetkinliğinde127.nci sıradayız.•• Piyasabüyüklüğünde14.ncü olmak“başarımıdır,yoksabirbaşkagöstergenindeyansımasımıdır.?”•• Milligelirbüyüklüğünde18.nci sıradaolmakla“kalkınmada”50veya60.ncı sıralardaolmakneanlamagelmektedir?•

AşağıdakiŞekillerde2010-11yıllarındansonraişgücüverimliliğindebir“duraklama”içindeolduğumuz

izlenmektedir.

Grafik;İmalatSanayiEmekVerimliliği

Grafik;SanayideEmekVerimliliğiİşgücüverimliliğikalkınmaaçısındanenanlamlıgöstergedir.

İşgücüverimliliği=katmadeğer/işçisayısı

Ülkedeüretimileemekgücüarasındakienanlamlıilişkiyikurantekgöstergedir.

İşgücüverimliliğisıralamasındaTürkiye121ülkeiçerisinde2005yılında36.sıradaiken,2012de43.sırayadüşmüştür.

Büyümevekalkınmapolitikalarıkonuşulurkenbusonuçlarenönemliyolgöstericilerimizolacaktır.

Kaynak;Suiçmez veBalkan,2017,VerimlilikDergisi,2017/1

3637

39 3940 40

4243

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Türkiye'nin İşgücü Verimliliği Sıralaması

• 3-BÜYÜMEANALİZİ•• Büyüme;dönemdönemülkegenelindeüretimartışıdemektir.Büyüme;üretimartışı,harcamaartışıvegelirartışışeklindeüçbiçimdehesaplanır.Üretimyönündenbirbüyümedenklemiyazalım;

• Y=f(A,K,L)•• K;sermayeyanimakinevedonanımıtemsileder.• L;emekyaniişçisayısınıtemsileder.• A;KveLyi enetkinbiçimdedeğerlendirmegücü,teknolojigöstergesiyadatoplamfaktörverimliliğinigösterir.

• Budenkleme,büyümeninkaynaklarıyadabüyümemuhasebesidenilir.

• Öncelikle,ilanedilenbüyümeninkaynaklarınadeğinelim.Sabitsermayeyatırımlarının2017’ninikinciçeyreğinde%9.5büyüdüğütahminedilmekte.Ancaksözkonusuyatırımartışınınneredenkaynaklandığınabakarsak,buradainşaatvekonutyatırımlarındaki%25’likbüyümeninbelirleyiciolduğunugörmekteyiz.

• Diğeryandan“makineveteçhizatyatırımlarının”2016’nınikinciçeyreğindenbuyanabüyümehızları,sırasıyla,%0.2;%-3.7;%-0.7ve%-12.Güncelveriise%-8.6.

• Yanimakineveteçhizatsanayineyapılanyatırımlarınsonbeşçeyrekdönemdekibüyümehızlarınınortalaması%-5.07!

• Sanayisektörününenöncüfaaliyetalanındakibugerileme,Türkiye’ninAvrasya’nınüretimmerkeziolacağıstratejisiylehiçdebağdaşmamaktadır.

• Kaynaklarınyanlışkullanıldığına,israfedildiğineörnektir.• Tümteşviklererağmenyatırımcılargeleceğegüvenduymamakta;kaynaklarülkenin

uzundönemdeüretimkapasitesiniarttıracakyatırımlaryerinekısadönemderantyaratacakinşaatsektörüneyönelmektedir.

• Bukonudabazıköşeyazarlarınınilginçsaptamalarıbulunmaktadır.• Örneğin,12Eylül2017’de,TevfikGüngörUras,DünyaGazetesindeyazdığıyazısında

şöyledemektedir;• “İnşaat,ihracatvetüketimsayesindebüyüyoruz”• Yılınilkyarısınıyüzde5dolayındabüyümeiletamamladık.Görünenoki2017yılını

yüzde5dolayındabirbüyümeiletamamlayacağız.• İkinciüçaylıkdönemdebüyümeninarkasında,inşaatyatırımlarınınartışıvar.• Nevarkiyatırımlardakibüyüme,inşaatyatırımlarındakibüyümedenkaynaklanıyor.

Birinciüçaylıkdönemdeyüzde14.0büyüyeninşaatyatırımlarıikinciüçaydayüzde25.0büyüdü.

• Bunakarşılıkmakineveteçhizatyatırımlarındagerilemedevamediyor.Makineveteçhizatyatırımlarıilküçaydayüzde12.0gerilemişti.İkinciüçaydagerilemeyüzde8.6oldu.

• Birdiğeryazar,ÖzlemYüzak,18Eylül2017’deCumhuriyetGazetesinde,şöyleyazmaktadır;

• “Beşerisermaye...DünyaveTürkiye...”• DünyaEkonomikForumu’nunKüreselBeşeriSermayeraporu2017açıklandı.• Beşerisermayebirtoplumunsahipolduğuişgücüdemek.İlkkezNobelödüllü

ekonomistTheodoreSchultztarafından ortayaatılmış.

• Schultz,2.DünyaSavaşısonrasındaJaponyaveAlmanya’nıngelişiminiincelerkenherikiülkenindehesapladığındandahabüyükbirhızlatoparlandığınıgözlemlemiş.Ardındanbuhızlıtoparlanmayıherikiülkenindeeğitimseviyesiyüksekvesağlıklıbireylerdenoluştuğuvebunungetirisiolarakdadahaüretkenbirtoplumolmalarınabağlamıştı.

• Rapor,Türkiye’dehernekadarsesgetirmesede,çokönemli.Geleceğinişgücününyenidenyapılanmasındaülkeliderlerineışıktutuyor.Ülkelerinyetenekkaynaklarınıölçümlüyor.

• Birülkeninbeşerigücünübelirleyenfaktörleroülkenineğitimpolitikalarınıntoplumayansıması,kişilerinkazandıklarıbilgivebeceriler,bunlarınoülkeyevetoplumakatkısı,gelişenkoşullaragörebubilgivebecerilerinyenilenmehızı...

• Gelelim2017raporununbizlerenelersöylediğine...• - Ortalamaolarakdünyakendiinsansermayesiniyüzde62oranındakullanıyor.Başkabir

deyişle,ülkelerkendiinsankaynaklarınınyüzde38’inigözardıediyor,yadadeğerlendirmiyor.• - Bu4ölçektedelisteninilk10’unagirenenbaşarılıülkeler sırasıylaNorveç,Finlandiya,

İsviçre,ABD,Danimarka,Almanya,YeniZelanda,İsveç,SlovenyaveAvusturya.• Türkiyebeşerisermayesinideğerlendirmekonusunda130ülkearasında75.Sıradadır.• Beşerisermayemizinyüzde60.ını kullanıyoruz.• Budünyaortalamasınınaltındadır.• - 130ülkearasındadahaüstsıralardaolanülkelerkendihalklarınıneğitimlerineilişkinuzun

vadelipolitikalaroluşturabilen,belirlialanlarakonsantreolaraközellikleoalanlardadünyaölçeğindeinsanyetiştirmeyibaşarabilenler.Zatenbununbirsonucuolarakoülkelerbugünyüksekgelirliülkelerarasındalar.

• LatinAmerika’daArjantin(52)veŞili(53)insankaynaklarıaçısındanbölgelideri.DerinbirkriziniçindeolanVenezüella(94)isetahminedebileceğinizgibibüyükbirdüşüşiçinde.OrtaAvrupaülkelerindenÇekya (22)veUkrayna’nın(24)başarısıdikkatçekici.3KörfezülkesiBirleşikArapEmirlikleri(45)Bahreyn(47)veKatar(55)dünyaortalamasınınveTürkiye’ninüzerinde.

• Tümbunlarbizeneyianlatıyor?• - Kendiinsankaynağınadoğruyatırımyapankazanıyor.Doğrusözüönemli,çünkü

kişibaşıeğitimeABD’nin4’tebirioranındakaynakayıranFinlandiyadahaüstsıradayeralabiliyor.YadatamtersieğitimeayırdığıkaynağıartıranTürkiye,eğitimperformansınıdüşürebiliyor.

• - Beşerisermayeaynızamandayüksekkatmadeğeriiçeriyor.Busermayesadeceeğitimeayrılanbütçeilealakalıdeğil,busermayeyikullanabileceğinizistihdam,yatırımveüretimpolitikalarıilebusermayeniniçindeyaşamakisteyeceği,onlarıbaşkayerlerekaçırtmayacakbirdemokrasi,özgürlük,çoğulculukortamlarınınvarlığıiledeilgili.”

• Yeniden“BüyümeAnalizi”nedönersek;• Ülkemizde30yıllıkbirdönemdebüyümedeteknolojininyadaverimliliğinpayı

yüzde5’igeçememiştir. BuoranBatılıülkelerdeyaklaşıkyüzde50-60’larseviyesindedir.

• “…1981-2012dönemindeyüzde4,3olarakgerçekleşenortalamabüyümeninyalnızca0,2puanı(yani0,2/4,3=0,04,6yaklaşıkyüzde5)ToplamFaktörVerimliliğiartışındankaynaklanmıştır…(Kaynak;OnuncuKalkınmaPlanı,2014-2018,s,150.)

• Yapılançalışmalarda(Suiçmez veTaymaz,2005,Alptekin,2002)sanayidekitekniketkinliğin0,59 olduğu,makineveriminin0,60civarındaolduğuortayakonulmuştur.

• Daron Acemoğlu,Kasım2017’deverdiğibirröportajda,“…üretimdençoktüketimlebüyüdüğümüzü,verimliliğindüşükolduğunu,toplamfaktörverimliliğininbüyümeyiarttırmasıgerektiğini,yeniteknolojiyeyatırımyapıpişgücününveriminiarttırmamızgerektiğini…”söylemiştir.

• MilliProdüktiviteMerkezindeçalıştığımızson25yılboyuncaesasenhepgündeminilksırasındatuttuğumuztezimizbudur.

• Yani,verimlilikodaklıbirbüyümeyeihtiyacımızolduğu..• 1990yılındayayımlananmakalemizinbaşlığıda;“büyümevekalkınmanın

verimliliktemelinedayandırılması”şeklindedir.• Yenibirekonomihikâyesineihtiyacımızvar;• Odaüretkenliktir.• Yukarıdainsankaynaklarımızındaancakyüzde60oranındaetkindeğerlendirildiği

gözükmektedir.• Tümbuverilerülkemizdeçokciddibir“verimsizliksorunu”olduğunu

kanıtlamaktadır.• Çözümolarak;demokratikbirplanlamaylabaştainsankaynaklarıolmaküzeretüm

maddivefinansal,doğalkaynaklarınetkindeğerlendirilmesi“verimlikalkınmanın”girişnoktasıolacaktır.

• Ülkegenelinde; demokratik,karmaekonomiilkeliplanlama,bireyselplandaverimlilikilkeleriniöğrenipiçselleştirme(15adet),sektörel kapsamda kaynaklarıetkinkullanma,bölgeselalanda,yerelpotansiyellerinkeşfedilipgeliştirilmesiyenikalkınmamodelininanaçizgileri olarakyaşamageçirilmelidir.

“VERİMLİKALKINMA”MODELİNDEAKIŞŞEMASI

BİLİM,SANAYİ,TEKNOLOJİ• ARGEveBİLİMSELDÜŞÜNCEYEDAYALINİTELİKLİ

EĞİTİM>>>>>(öncebilimgelir)•• >>>>>ÜRETKENYATIRIMLAR>>>>>>(sonrasanayi)•• >>>>>>>>>TEKNOLOJİKGELİŞMEESASLIVERİMLİLİK

ARTIŞI>>>>(dahasonradateknoloji)•• >>>>>>>>>VERİMLİLİKODAKLIBÜYÜME>>>>>>>>•• >>>>>>ADİLBÖLÜŞÜM>>>>>>•• >>>>>>>>TOPLUMSALKALKINMA

MUSTAFAİNANveOĞUZATAY’a SAYGIYLA..

BirBilimAdamınınRomanı,OğuzAtay'ınİTÜİnşaatFakültesi'ndenhocasıolanProf.Dr.Mustafaİnan'ınyaşamöyküsünüanlattığıromanıdır.KitapİletişimYayınları'ndan

çıkmıştırve270sayfadanoluşmaktadır.1975yılındayayımlanmıştır.

BütünÖmrünüÜlkesineAdayanBirBilimİnsanı:Mustafaİnan

OğuzAtay(1934-1977) Mustafaİnan(1911-1967)

• Mustafaİnan’ın“kalkınma”üzerinesaptamalarıdabizeışıktutmaktadır;

• "2.Cihansavaşındansonra,iyiceanlaşılmıştırkidünyayüzündegerçekbarış,ancakmilletlerarasındamevcutekonomikvekültürelseviyefarklarınıgidermeklekabilolacaktır.Bufikreuygunolarakileriseviyedeolanmilletler,azgelişmişülkelereyardımdabulunmuşlardır;ancakseviyefarkınıngiderilmesi,başlangıçtadışyardımdanteminedilsebile,zamangeçtikçegerikalmışmemleketlerkendiimkânlarıilekalkınmakzorundadırlar. Buiçtenkalkınmamecburiyetiiçindeilme,tekniğevedolayısıylaonunadamlarınaihtiyaçvardır;kendikabiliyetlerinidurmadankaybedenmilletlerin,seviyefarkınıkapatmalarıhiçbirzamanbeklenemez,dolayısıyladadünyabarışınahizmetedilmişolamaz."(Kaynak;www.kutuphane.itu.edu.1)

• VerimliBirKalkınmaİçinReferanslar• 1-Grigoriy Petrov,BeyazZambaklarÜlkesinde,Roman• 2-SadriErtem,ÇıkrıklarDurunca,Roman• 3- Ha-JoonChang,SanayileşmeninGizliTarihi,İnceleme,Araştırma• 4- OğuzAtay,BirBilimAdamınınRomanı• 5- Ha-JoonChang veIleneGrabel,KalkınmaYeniden,Alternatif

İktisatPolitikalarıElKitabı• 6- KorkutBoratav,TürkiyeİktisatTarihi,1908-2009• 7- ŞevketPamuk,Türkiye’nin200YıllıkİktisadiTarihi• 8- MuhteşemKaynak,Kalkınmaİktisadı• 9- ErolTaymaz-HalitSuiçmez,Türkiye’deVerimlilikBüyümeveKriz• 10- HalitSuiçmez,ÜretkenTürkiye; (ToplumsalDenemeler)• 11- HasanGürak,EkonomikBüyümeveKalkınma, Kuramlar,

Eleştirilerve“Alternatif”BirBüyümeModeli• 12- Daron Acemoğlu,UluslarınDüşüşü,İnceleme• 13- ErinçYeldan; İktisadiBüyümeveBölüşümTeorileri