ĐỪNG LÃNG PHÍ HAI THỨ QUÝ GIÁ NHẤT CỦA BẠN fileHãy lựa chọn cho đúng ... 6. Các kỹ năng để thành công ... Những vấn đề bạn gặp phải khi

Nguyễn Tiến Thành Đừng lãng phí hai thứ quý giá nhất của bạn!

Hà Nội 11/2011 1

ĐỪNG LÃNG PHÍ

HAI THỨ QUÝ GIÁ NHẤT CỦA BẠN

(Chỉnh sửa cuối 5/9/2016)


Hà Nội 11/2011 2

MỤC LỤC

THỜI GIAN

1. Câu chuyện thời gian ……………………………………………………….……… 4

2. Hãy lựa chọn cho đúng …………………………………………………….………. 7

3. Hãy sử dụng thời gian một cách khôn ngoan …………………………………… 11

4. Đừng chiếm dụng thời gian của người khác ………………………………….…. 18

5. Bạn sử dụng thời gian như thế nào ....…………………………………………… 22

6. Các kỹ năng để thành công ……….……………………………………………… 25

7. Bạn hợp với nghề gì ..……………………………………………………………... 30

Ý TƯỞNG

1. Ý tưởng là cơ hội đến ………………………………………………….…………... 35

2. Phân loại ý tưởng …………………………………………………………….….…. 36

3. Nền kinh tế đang vận hành như thế nào …………………………………………. 40

4. Những vấn đề bạn gặp phải khi triển khai ý tưởng …………………….……….. 45

5. Chấm điểm ý tưởng …………………………………………………………….…... 50

6. Các vấn đề khác của ý tưởng …………………………………………………….... 53

7. Con đường “lập thân lập nghiệp” của thanh niên ………………………….…… 58


Hà Nội 11/2011 3

Lời tác giả

Cuộc sống có hai thứ đi qua mà ta không bao giờ lấy lại được, đó là thời gian và cơ

hội.

Có người từng nói: “Việc gì cũng có thể làm được, miễn là có thời gian.”. Một câu

nói chứa nhiều ẩn ý. Nhưng ở đây tôi sẽ không phân tích nó làm gì, vì ta đâu có cần làm

nhiều việc đến vậy. Ngoại trừ một số người xuất chúng, còn lại đa số chúng ta trước hết chỉ

muốn làm những việc đem lại hạnh phúc cho bản thân và gia đình mình thôi. Mà ngay cả

những việc đó cũng không hề đơn giản. Bởi cuộc sống của mỗi người có vô số sự lựa chọn,

ta chỉ cần lựa chọn sai một trong số những sự lựa chọn đó thì đều phải trả giá rất nhiều.

Cũng có người nói: “Anh phải học cách lắng nghe, vì đôi khi cơ hội gõ của nhà anh

rất khẽ”. Cơ hội ở đây là gì? Có phải là vận may đến với ta không, hay là một điều gì khác?

Và khi cơ hội đến “gõ cửa” nhà ta rồi, ta hãy mời “nó” vào nhà, đón tiếp “nó” một cách trân

trọng, với lòng thành tâm cao nhất để làm sao cho “nó” sẽ không bỏ ta ra đi.

Thưa các bạn! Qua cuốn sách này, tôi xin được chia sẻ những quan niệm của mình về

việc sử dụng thời gian sao cho tốt nhất, và việc nắm bắt các cơ hội đến với ta trong cuộc đời

sao cho hiệu quả nhất. Bởi nếu làm tốt được hai điều đó, thành công và những điều tốt đẹp

đến với mỗi chúng ta.

Mọi ý kiến phản hồi xin gửi vào hòm thư [email protected]!


Hà Nội 11/2011 4

THỜI GIAN

--------------------------------------------

Mọi thứ trên đời đều có thể bất công, nhưng có một thứ mà chắc chắn mọi người đều

được hưởng sự công bằng như nhau, đó là thời gian. Thời gian là thứ hiện hữu trong ý niệm

của mỗi người, nên không ai có thể đánh cắp được nó của người khác, chỉ có thể cố tình bóc

lột nó mà thôi. Trong khuôn khổ hạn hẹp cuốn sách này, tôi không bàn về vấn đề đó. Sự công

bằng về thời gian dẫn đến một hệ quả, ai sử dụng nó tốt hơn, người đó thành công hơn.

Tuy xã hội chưa bao giờ đảm bảo sự công bằng đến độ những người cùng thế hệ sẽ có

cùng cơ hội, vì mỗi người xuất thân trong một hoàn cảnh khác nhau, nhưng xã hội chúng ta

đã từng xảy ra những điều kỳ diệu, khi đã có người sử dụng tốt thời gian của mình để rồi phát

kiến ra những điều thần kỳ mang lại lợi ích cho rất nhiều người. Ví dụ như hệ điều hành

Windown của Microsoft, mạng Internet toàn cầu, hay trình tìm kiếm thông minh của

Google…

Thưa các bạn! Tuổi trẻ là tuổi của ước mơ. Tuy các bạn thua kém các thế hệ đi trước

về sự hiểu biết và bản lĩnh, song thứ các bạn hơn họ là thời gian. Các bạn còn nhiều thời gian

để thực hiện ước mơ của mình. Hãy sử dụng thật tốt ưu thế đó, hãy đi đúng hướng và nếu có

điều kiện, hãy khát vọng những điều cao cả!

1. Câu chuyện thời gian

Tôi biết một chàng sinh viên. Bố mẹ anh ta phải sang nước ngoài làm việc từ khi anh

đỗ đại học nên anh được sống khá tự do thoải mái. Do không còn bị quản lý, anh không còn

tập trung vào việc học, mà lại đi chơi một trò trên máy tính, anh ta gọi nó là game chiến

thuật. Tôi để ý khi chơi trò đó, anh ta sử dụng hết công suất bộ não của mình. Tay anh ấy như

múa trên bàn phím. Thời đỉnh cao của mình, anh đứng trong top10 của Việt Nam. Kết quả

cuối cùng anh ta bị đuổi học.


Hà Nội 11/2011 5

Tôi còn biết một cô gái. Từ nhỏ cô rất thích chơi cờ vua và chơi môn này rất giỏi. Bởi

tình yêu của mình, cô đã phải rời xa gia đình để luyện tập và thi đấu cờ vua từ khi còn rất bé.

Lần lượt cô ấy nằm trong đội tuyển của huyện, của tỉnh và của quốc gia. Dù luôn bận rộn với

các giải đấu qua từng lứa tuổi, nhưng cô luôn đảm bảo thời gian cho việc học tập của mình.

Cô học hành chăm chỉ và luôn học rất giỏi. Hiện tại cô đã tốt nghiệp Học viện Báo chí &

Tuyên truyền và đang là kiện tướng cờ vua quốc tế. Cô đã mở một lớp cờ vua dạy cho các em

nhỏ. Rất nhiều đài báo đưa tin về cô - một người trẻ tuổi thành công.

Cuộc sống là như vậy! Cùng là trò chơi, hai người cùng tuổi nhưng sự lựa chọn đúng

đã đưa một người lên đến đỉnh vinh quang, còn kẻ lựa chọn sai đã đẩy mình xuống vực thẳm.

Vậy bạn hãy cẩn trọng với sự lựa chọn của mình!

***

Tôi không hề cho rằng anh chàng kia không giỏi. Thưa các bạn! Vào được top10 Việt

Nam đâu phải việc dễ dàng? Bao nhiêu người chơi trò đó và họ đều giỏi cả. Để là một trong

những người xuất sắc nhất, anh ta phải một chút có năng khiếu. Vì các game thủ hàng đầu

đều đầu tư thời gian nhiều gần như nhau. Để vào được top10, anh đã phải tính toán hợp lý

từng thao tác nhỏ của mình để tối ưu về mặt thời gian. Anh đã chiến đấu với một lòng đam

mê, sự xuất sắc và dành được chiến thắng rất xứng đáng.

Khi một người muốn giỏi trong một lĩnh vực nào đó, anh ta phải có năng khiếu, rồi

phải đầu tư thời gian để nghiên cứu với sự tập trung cao nhất. Game chiến thuật cũng vậy,

thậm chí còn hơn cả vậy. Và khi giỏi game chiến thuật, người đó có được một kỹ năng rất

đáng quý. Tôi tạm gọi nó là: “tối ưu hệ thống”. Kỹ năng này được mô tả như sau:

Game chiến thuật thường được lập trình giả định là người chơi đang quản lý một quốc

gia trong thời kỳ chiến tranh. Đầu vào của trò chơi là các loại tài nguyên, đầu ra là lính, sự

tinh nhuệ của lính và các loại vũ khí máy móc. Mục đích của trò chơi là phải chiến đấu và

dành được chiến thắng. Khi tham gia trò chơi, người chơi phải khai thác các loại tài nguyên

để xây dựng các nhà máy, xây dựng quân đội, đào tạo binh lính, nâng cấp các loại vũ khí, rồi

cuối cùng là mang quân lính đi chiến đấu để dành lấy thắng lợi.

Khi vào cuộc, trong bất kỳ một thời điểm nào người chơi cũng phải lo lắng đến:

phòng thủ, khai thác tài nguyên, sản xuất lính, nâng cấp vũ khí và chỉ đạo các đạo quân đang

chiến đấu. Người chiến thắng là người tối ưu tất cả những công việc này. Chỉ cần sơ ý một

trong các việc đó là phải chấp nhận thất bại. Vậy, ta có thể nói “tối ưu hệ thống” là một kỹ

năng rất tuyệt vời.


Hà Nội 11/2011 6

Nhưng xã hội hiện tại không cần đến kỹ năng này. Có vẻ nó chỉ cần cho những ông

như Khổng Minh trong truyện “Tam quốc chí”. Hoặc có thể người ta vẫn cần, nhưng cần cho

những ông cố vấn, tham mưu, chí ít cũng phải là trợ lý của các công ty nào đó. Chàng trai của

chúng ta, bằng đại học còn chưa có, cần đến thứ kỹ năng đó để làm gì?

Một điểm nữa là sự khác nhau giữa hai trò chơi. Cờ vua được thế giới công nhận là

một môn thể thao trí tuệ. Người ta lập nên liên đoàn cờ vua quốc tế. Người đánh giỏi cờ vua

có thu nhập tốt, tương lai hứa hẹn và còn được rất nhiều người yêu quý. Khi chơi môn cờ

vua, người chơi cũng có được nhiều những kỹ năng cần cho cuộc sống như: tính kỷ luật, sự

tập trung, trí tưởng tượng không gian, khả năng phán đoán tình huống, lập kế hoạch … Còn

trò chơi (game) chiến thuật kia chỉ được một bộ phận nhỏ trong cộng đồng game thủ công

nhận. Dù qua đó người chơi có được thứ kỹ năng không hề tồi như tôi đã phân tích ở bên

trên.

***

Tôi là bạn của chàng sinh viên kia. Tôi cũng đã từng là một game thủ và tham gia vào

trò chơi chiến thuật đó, song anh bạn tôi ở trong top10 thì tôi ở trong top1000. Đã từng tham

chiến, tôi có sự trải nghiệm và có được mức độ nhất định kỹ năng “tối ưu hệ thống”. Như

phần lớn mọi người, tôi có tính tò mò, thích tìm hiểu... Tôi đã từng tham gia nhiều các trò

chơi, các cuộc chơi, nhưng tôi không bao giờ thái quá. Tôi luôn đảm bảo tách mình để ghi lại

những điều cuộc sống nói. Tôi luôn phải đọc thực tại để biết điểm dừng… Khi tham gia vào

các trò chơi, mục đích của tôi không phải là để giỏi, mà là để tìm được cách chơi giỏi trò đó,

rồi tôi sẽ tìm kiếm trò chơi khác. Nói ra điều này, tôi biết những game thủ hàng đầu sẽ chê là

gã nửa mùa, một kẻ khó hiểu. Chơi trò nào thì chỉ chơi trò ấy thôi, và hãy chơi cho thật giỏi.

Sao lại trò nào cũng chơi, mà đều dở cả… ? Trong vấn đề game tôi là như vậy, và tôi mong

các bạn trẻ cũng nên như thế!

Mọi người hãy dấn thân vào nhiều các trò chơi, các lĩnh vực trong xã hội để có được

những trải nghiệm quý báu. Những trải nghiệm mà giới trẻ Việt Nam chúng ta ghi lại không

thể cứ mãi chỉ là “Mãi mãi tuổi hai mươi” hay “Nhật ký Đặng Thùy Trâm”… Dù đó đều là

những trái nghiệm rất ghê gớm và đáng quý. Chúng ta còn phải đi đến Bắc Cực, trèo lên nóc

nhà của thế giới, lặn sâu xuống các đáy đại dương… Chúng ta đã từng được xem và rất xúc

động trước những hành trình như: bay lên Mặt Trăng, tìm ra Châu Mỹ, tìm kiếm thượng

nguồn sông Nine, tìm kiếm nền văn minh Inca… Chúng ta còn cần được trải nghiệm những


Hà Nội 11/2011 7

chuyến đi du lịch “bụi” vòng quanh thế giới, những trò chơi như cảm giác mạnh như nhảy dù,

lướt sóng, bàn trượt, đua ôtô, môtô tốc độ và rất nhiều trò chơi khác…

Ở mỗi trò chơi, mỗi lĩnh vực chúng ta cần phải “chơi” hết mình, ở mức độ an toàn có

thể, để ghi lại những trải nghiệm của mình và chia sẻ với mọi người. Như thế nền học thuật

của chúng ta mới được nở hoa, khi ấy hàm lượng chất xám trong các tài liệu tiếng Việt mới

ngày càng được cải thiện, khi ấy người nước ngoài mới muốn dịch tài liệu tiếng Việt sang

tiếng của họ. Không phải là để chúng ta chứng tỏ điều gì đó, mà người Việt chúng ta phải

hiểu rằng, chúng ta cũng cần phải góp sức mình vào xây dựng nền văn minh nhân loại.

Cuộc sống là như vậy, có muôn vàn trò chơi và cũng có từng đó sự cám dỗ. Tôi cam

đoan rằng khi bạn tham gia vào bất kỳ trò chơi nào, ở bất kỹ lĩnh vực nào, bạn cũng sẽ thấy

được cái hay cái đẹp của nó. Và bạn sẽ rất dễ dàng đam mê, để rồi từ đó “phiêu” cùng nó.

Nhưng chúng ta phải có điểm dừng. Biết được khi nào cần dừng lại sẽ giúp các bạn vượt qua

được những cám dỗ, vượt qua được những đam mê có tính thời điểm, để vượt lên tất cả nhìn

thấy được sự toàn diện, sự bao la và xanh tươi của cuộc sống tươi đẹp này.

2. Hãy lựa chọn cho đúng

Hai câu chuyện về hai thanh niên bên trên cho chúng ta thấy điều gì? Đó là các bạn

phải lựa chọn đúng. Bởi người lựa chọn sai có thể sẽ phải trả giá rất nhiều. Đó có thể là mồ

hôi, nước mắt, máu, thậm chí cả cuộc đời của mình.

Tôi thấy những người đang không hài lòng với hiện tại, thường là những người hay

nuối tiếc quá khứ. Họ thường nói giá như ngày xưa họ làm điều gì đó, thì bây giờ họ sẽ thu

được nào đó tốt hơn. Hẳn nhiên là như vậy, bởi nếu họ đang hài lòng với hiện tại, thì họ sẽ

thấy những hành động của mình trong quá khứ đều đúng đắn. Họ không phải nuối tiếc quá

khứ, họ sẽ không phải nói giá như thế này, giá như thế nọ…

Một anh học trò khi vào phòng thi không làm được bài, sẽ hối tiếc rằng thời gian học

vừa qua đã không học hành chăm chỉ. Cậu học trò đó khi ra trường xin được việc làm, vào

làm việc thấy hổng nhiều kiến thức, sẽ tiếc thời gian trên ghế nhà trường đã không học tập

cho đầy đủ. Cậu sinh viên trong câu chuyện thời gian bên trên, khi trưởng thành không có

bằng cấp để xin việc làm, sẽ hối tiếc vì lúc trước đã không tập trung vào việc học. Một anh

chàng khi bị người yêu chia tay, sẽ hối tiếc vì lúc yêu nhau đã không quan tâm đến cô ấy…

Vậy để tránh hối tiếc, các bạn trẻ cần lựa chọn đúng!


Hà Nội 11/2011 8

Nếu bạn để ý những việc bạn vẫn làm trong cuộc sống hàng ngày, thì sẽ thấy mình

đang làm không công rất nhiều. Bạn có tài năng trong lĩnh vực nào đó, rồi bạn bỏ thời gian và

công sức ra để làm tốt sản phẩm (vật chất hay tinh thần) trong lĩnh vực đó, song không ai trả

công cho bạn cả. Chính xác là bạn không bán sản phẩm đó được ra tiền. Bạn hát rất hay một

bài hát trong quán cafe nhạc sống, bạn đi một đường bóng rất đẹp trong một giải đá bóng

phong trào, bạn viết một bài viết thật hay rồi đưa lên diễn đàn hay blog… Đó đều làm không

công cả!

Bạn đang làm không công cho những người xung quanh bạn. Đó là những người đang

quan tâm, hoặc những người mà bạn tưởng họ đang quan tâm đến bạn. Đó không nhất thiết

phải là ai cả. Vì nếu biết được chính xác, nếu chỉ được đích danh thì bạn đã biết là họ đang

bóc lột bạn rồi.

Những chuyên gia trong cuộc sống khác bạn ở điểm đó, họ biết biến điểm mạnh của

họ thành tiền. Ca sỹ hát được trả tiền cát-xê. Cầu thủ bóng đá được trả tiền lương. Nhà báo

viết bài được trả tiền nhuận bút… Vậy sao bạn cứ làm không công hoài vậy?

Không ai tự dưng có thể trở thành một chuyên gia. Để giỏi trong một lĩnh vực, mỗi

người phải học tập và trải nghiệm rất nhiều. Tôi không khuyên bạn hạn chế hành động, bởi

tuổi trẻ là tuổi của hành động, và chứng tỏ. Nhưng tôi khuyên bạn hãy suy nghĩ về điều này

càng sớm càng tốt! Hãy nhanh chóng hoàn thiện tài năng của mình. Điều đó quyết định khả

năng thành công của bạn, quyết định tương lai của bạn, quyết định bạn là ai trong cuộc đời

này.

***

Một người sẽ có khả năng thành công cao hơn nếu anh là làm đúng khả năng và sở

thích của mình. Đúng hơn là năng lực của anh ta trùng với sở thích của anh ta. Đây là hai yếu

tố hoàn toàn khác nhau. Thử tưởng tượng Nguyễn Tiến Minh rất thích chơi cờ vua. Anh ta

không đánh cầu lông, mà lại đi chơi cờ vua như Lê Quang Liêm. Hỏi rằng khả năng thành

công của anh ta là bao nhiêu? Hay giả sử giáo sư Ngô Bảo Châu thích làm thơ. Ông không

học toán mà lại cố gắng đi làm một nhà thơ. Thử hỏi danh tiếng của ông có lên đến tầm quốc

tế như vậy?

Để các bạn dễ hình dung hơn, tôi xin đưa ra một biểu hình ảnh minh họa như sau, tôi

tạm gọi là biểu đồ hai vòng tròn:


Hà Nội 11/2011 9

Biểu đồ hai vòng tròn

Biểu đồ phân tích khả năng thành công của một người

Chú giải:

Vòng tròn ở bên trái tượng trưng cho năng lực của một người

Vòng tròn bên phải tượng trưng cho sở thích của người đó

Một người lựa chọn đúng ngành nghề, lĩnh vực mà anh ta vừa có năng lực vừa có sở

thích, anh ta sẽ có biểu đồ:

Khi đó khả năng thành công của anh ta sẽ rất cao, vì anh luôn được sống hết mình.

Được làm việc đúng sở thích mà lại có năng lực thì sự sáng tạo sẽ rất cao. Được sống trong

sự nhiệt huyết, trong niềm đam mê là niềm hạnh phúc và là điều mong muốn của rất nhiều

người.

Năng

lực

Khả năng

thành công

Sở

thích

Năng

lực

Khả năng

thành công

Sở

thích


Hà Nội 11/2011 10

Một người lựa chọn sai ngành nghề, một lĩnh vực mà anh ta vừa không có năng lực,

lại vừa không có sở thích, anh ta sẽ có biểu đồ:

Khi đó khả năng thành công của anh ta sẽ rất thấp. Đây là một sự lựa chọn sai lầm.

Anh ta sẽ luôn phải sống trong tâm trạng chơi vơi, luôn dằn vặt mình khi không có được

những kết quả khả quan ở đơn vị cũng như trong ngành nghề mình công tác. Không có được

sở thích, không có niềm đam mê sẽ không có sự sáng tạo, không phát huy được năng lực của

bản thân, sự nghiệp của anh ta không bao giờ phát triển lên được, thậm chí còn đi xuống.

Khi ta được làm công việc mà ta yêu thích, lại có khả năng trong lĩnh vực đó thì tài

năng sẽ được nở hoa. Mỗi một con người khi được cháy hết mình, anh ta sẽ là một thiên tài.

***

Hoàn thiện tài năng, như tôi nói bên trên đó là bạn phải làm nên được những sản

phẩm hoàn chỉnh, cung cấp một chức năng rõ ràng trong xã hội. Mọi người cần chúng, mọi

người mới sử dụng chúng.

Công thức:

Năng lực + Sở thích Sản phẩm

Công thức đóng gói sản phẩm

Đó gọi là sản phẩm hoàn chỉnh được đóng gói. Một công ty cung cấp các suất ăn trưa

cho các văn phòng, họ mang đến giao tận nơi, đó là các sản phẩm hoàn chỉnh được đóng gói.

Một công ty viết ra phần mềm quản lý bán hàng, khi cài đặt cho các khách hàng là các nhà

hàng, phần mềm đó chạy ổn định dễ dàng cho việc quản lý, đó là những sản phẩm hoàn chỉnh

Đóng gói

Năng

lực

Khả

năng

thành

công

Sở

thích


Hà Nội 11/2011 11

được đóng gói. Một câu lạc bộ đào tạo cờ vua cho các cháu thiếu nhi, giáo trình của họ phải

được biên soạn đầy đủ, chi tiết cho từng buổi học. Cả khóa học đó sẽ là một sản phẩm hoàn

chỉnh được đóng gói. Lớn hơn, tập đoàn Microsoft đóng gói Windows7 và bán toàn thế giới,

đó cũng là những sản phẩm hoàn chỉnh được đóng gói…

Trong các ví dụ kể trên, đã có sự xuất hiện 3 yếu tố: năng lực, sở thích và đóng gói

sản phẩm ở công thức bên trên. Trong xã hội có những người có khả năng lập trình giỏi, song

lại không làm lập trình viên. Có những người thích làm lập trình viên, trong khi anh ta sẽ làm

tốt hơn khi là một kiến trúc sư. Cũng có một số người lập trình giỏi, nhưng đang làm ra một

chương trình tốt lại bỏ dở giữa chừng, chưa thành một sản phẩm hoàn chỉnh…

Để hiểu hơn về vấn đề này, chúng ta hãy xem qua các tuyển dụng nhân viên của

Microsoft. Tập đoàn phần mềm này nổi tiếng như thế nào, thì có lẽ mọi người đều biết nên

tôi không cần phải nói lại. Họ chọn cách phỏng vấn những người đến xin việc là đưa ra

những câu hỏi, mà người được hỏi không thể trả lời đúng chính xác được. Đó là những câu

như: Có bao nhiêu trạm xăng ở nước Mỹ? Tại sao các nắp cống trên mặt đường lại thường có

hình tròn?...

Đơn giản là họ không cần câu trả lời chính xác. Họ cần phương án giải quyết vấn đề

của các ứng viên. Và tất nhiên, khi không có đáp án chuẩn, ai xử lý tốt hơn sẽ được điểm cao

hơn. Microsoft không chỉ cần những người giỏi, mà tập đoàn đó còn cần những người biết

cách giải quyết vấn đề. Bill Gates cần những người viết ra phần mềm tốt và phải biết cách

bán những phần mềm đó.

3. Hãy sử dụng thời gian một cách khôn ngoan

a. Khi còn đi học

Cuộc đời một con người, dù muốn hay không, phải làm rất nhiều việc. Nhỏ thì đi học,

lớn lên chút thì đi làm, rồi lấy vợ lấy chồng, sinh con đẻ cái, nuôi con ăn học, báo hiếu ba

mẹ… Ngay từ lúc chưa biết gì đã bị đưa đến trường, bắt phải phải vào khuôn khổ. Phải đi

học, phải ngồi vào ghế và ngồi im ở đó cho đến hết giờ, đa số bọn trẻ không hiểu tại sao lại

phải vậy. Chúng ta thì đều thấy như thế việc là đương nhiên, nhưng với bản tính thơ dại của

trẻ nhỏ, chúng coi đó là cực hình.

Dần lớn lên, chúng trải qua các cấp học tiểu học và trung học. Ở trong các cấp học

này, người ta dạy văn hóa cho chúng. Trong trường, ở những chỗ trang trọng thường được


Hà Nội 11/2011 12

treo câu: “Tiên học lễ - Hậu học văn”. Nhưng đa số chúng không hiểu “học lễ” là gì, “học

văn” là gì... Học xong cấp trung học, các em sẽ được tham dự kỳ thi đại học, một cuộc thi có

ảnh hưởng đến tương lai cuộc đời chúng.

Xã hội quy định vậy, nhiệm vụ là vậy, song rất nhiều bạn trẻ đang trong thời gian học

nhưng lại đi làm việc khác. Đang học nhưng lại đi yêu đương, chỉ quan tâm đến quần áo đầu

tóc, đang học nhưng lại muốn đi làm kiếm tiền tiêu xài, đang học nhưng lại mải chơi những

trò chơi tốn kém thời gian và tiền của…

Sau khi học văn hóa, chúng sẽ tham gia kỳ thi tuyển đại học. Không nhiều những bạn

trẻ xuất sắc hơn sẽ trúng tuyển kỳ thi này, vào khoảng 2 đến 3/10 tổng số học sinh ra trường,

vì còn có cả những người thi năm thứ hai, thứ ba... Số người trượt kỳ thi này phải đợi thi năm

sau hoặc tham gia các đợt thi sau vào các trường cao đẳng hay trung cấp. Không phải cứ vào

đại học là mọi chuyện đều ổn. Ví như anh chàng trong câu chuyện bên trên của tôi. Sự lựa

chọn sai đã đưa anh đến kết cục tồi tệ. Không hề ít các bạn trẻ như vậy. Thật tiếc vì tương lai

của họ đang rất tươi sáng! Giá như họ tỉnh táo, biết cách phân chia thời gian hợp lý, thì họ

vẫn có thể chơi game và tốt nghiệp đại học. Mọi chuyện sẽ kết thúc buồn đến mức như vậy.

***

Như vậy, để một người có được thành công trong đời thì cần phải có rất nhiều yếu tố.

Khi ra ngoài đời làm việc, thời giờ dành cho công việc rất nhiều, sẽ rất bận rộn nên sẽ có rất

ít cơ hội để hoàn thiện các yếu tốt đó. Vậy ngay trong khi còn đi học, ngay trong khi còn trên

ghế nhà trường, khi mà các bạn đang là tỷ phú thời gian, thì hãy nhanh chóng tiếp cận, nghiên

cứu và hoàn thiện lấy chúng. Các phẩm chất cá nhân như bản lĩnh, tài năng và sự nỗ lực. Các

yếu tố xã hội như thời thế, các mối quan hệ hay may mắn. Không ai có thể lựa chọn được

thời thế hay sự may mắn, nhưng những yếu tố kia các bạn có thể có tác động để tối ưu chúng

được. Một người có bản lĩnh thực sự là một người hoàn hảo. Có thể ví như anh ta đã rèn

luyện đến mức tròn trịa như một quả cầu. Lăn theo hướng nào, nó cũng tiến lên phía trước.

Về mặt trí tuệ anh ta có một vốn kiến thức sâu rộng, về mặt tâm hồn anh ta có một lý tưởng

sống sống cao đẹp, về sức khỏe anh ta có một thân cường tráng và khỏe mạnh.

Nhà trường không dạy anh ta về Platon, về Socrates nhưng anh ta phải tự đọc về họ.

Người ta không dạy anh về Khổng Tử, Lão Tử nhưng trong cuộc sống anh cần triết lý của họ.

Cũng có thể nhà trường dạy anh ta yêu đất nước một cách vị kỷ, anh phải tự hiểu điều đó và

phải có được cách nhìn đời toàn diện. Nhà trường không thể dạy anh ta tốt các môn thể thao


Hà Nội 11/2011 13

thể chất như điền kinh, võ thuật nhưng anh phải tự học chúng. Nhà trường không dạy anh ta

cách hiểu cơ thể, tự làm bác sỹ cho mình nhưng anh vẫn phải tự học điều đó để tồn tại.

Tức là để từ một cậu bé trở thành một người đàn ông có bản lĩnh thì cậu phải học rất

nhiều điều. Không phải tất cả chúng đều được dạy ở nhà trường. Thậm chí phần lớn không

dạy ở nhà trường. Vậy nên việc cho rằng sau khi học xong đại học, thì không cần học thêm gì

nữa là sai lầm rất lớn. Các nhà quản lý xã hội phải cân nhắc đến các vấn đề vĩ mô của toàn xã

hội. Họ cần đảm bảo làm sao để có một xã hội vận động hài hòa. Không thể có quá nhiều thời

gian cho việc học. Thanh niên là lứa tuổi phải cống hiến cho xã hội. Thanh niên phải đi làm

có thu nhập nuôi bản thân và gia đình. Việc đặt ra một mốc giới hạn để kết thúc viêc học là

điều cần thiết. Hay nội dung bắt buộc của chương trình học đại là phải dạy nghề, để khi ra

trường các cử nhân, kỹ sư có thể làm việc ngay được, dù ở nước ta không được thế. Vậy các

nhà quản lý còn có nhiều vấn đề cần giải quyết. Họ cần hạn định giới hạn thời gian học của

thanh niên, nếu ai đó hiểu được bản chất vấn đề, rồi luôn có sự nỗ lực học tập ở trường đời,

người ấy ắt hẳn sẽ tiến bộ và thành công. Không phải cứ ở trong trường mới là học, cứ ngồi

vào bàn mới là học. Người ta có thể học ở bất kỳ đâu.

Hiện tại ở Việt Nam xuất hiện rất nhiều các trung tâm đào tạo kỹ năng. Với các gói

dịch vụ đào tạo như: kỹ năng làm lãnh đạo, kỹ năng quản lý, giao tiếp, làm việc nhóm, thuyết

trình, sáng tạo, nhớ… Điều này cho thấy trong nhà trường người ta không dạy chúng. Hoặc ở

một khía cạnh nào đó, người ta có dạy nhưng người học chưa học được chúng. Thử hỏi một

người mong muốn thành công mà không có những kỹ năng đó, thì làm sao mơ ước đó thành

hiện thực? Đó sẽ mãi là một mơ ước viển vông mà thôi!

b. Lúc đi làm

Tốt nghiệp đại học, các bạn ra trường rồi đi xin việc tại các công ty, xí nghiệp hay các

đơn vị sử dụng lao động... Hiện tại, ở Việt Nam cơ hội là không nhiều lắm, kể cả với những

người được cấp bằng khá, giỏi. Các công ty, xí nghiệp hay các đơn vị sử dụng lao động

thường thích tuyển dụng những người đã có kinh nghiệm. Vả lại, đôi khi vẫn có một số

trường hợp mà việc tuyển dụng vượt ra ngoài phạm vi của việc tuyển dụng.

Bằng cấp sẽ là thứ đầu tiên các công ty nhìn vào khi muốn tuyển dụng một nhân viên

mới vào làm việc. Tại sao người ta lại thường nhìn vào bằng cấp? Vì bằng cấp thể hiện rằng

anh có nghiêm túc với việc học của mình hay không. Những người không có bằng cấp

thường bị coi là không nghiêm túc với việc học. Những người có bằng cấp tốt, thường được


Hà Nội 11/2011 14

cho là sẽ trở thành những nhân viên tốt. Anh đã nghiêm túc trong việc học, anh sẽ nghiêm túc

trong việc làm. Người ta không cần biết và cũng không thể biết những chuyện đằng sau của

những tấm bằng.

***

Học xong đại học, có thể nói như là học xong mẫu giáo trong trường đời. Nơi mà

người ta sẽ phải học và làm việc trong 2/3 đến 3/4 thời gian sống còn lại. Ở trường đời,

những sai lầm đôi khi không chỉ bị trả giá bằng điểm thi thấp, mà nó còn thể hiện ra qua các

kết quả như: sự thất bại, sự nghèo khó, có khi còn phải trả giá bằng cả tính mạng của mình.

Các nhà lãnh đạo trong các doanh nghiệp thường ngầm định để đánh giá nhân viên

của mình theo ba tiêu chí: kiến thức, kỹ năng và thái độ. Kiến thức là những hiểu biết chuyên

ngành mà anh đã học được ở trường. Kỹ năng là những khả năng mà anh tự rèn luyện được

trong quá trình sống như: kỹ năng nói, viết, đàm phán, thuyết trình… Còn thái độ là sự nhiệt

tình, nghiêm túc khi anh tiếp cận công việc. Những nhân viên như vậy sẽ là những nhân viên

có thể làm được việc. Họ sẽ tạo ra được sự ổn định của công ty, ổn định văn hóa, ổn định

nhân lực, ổn định doanh thu… Những nhân viên nhiệt tình thường được đánh giá cao nhất.

Họ thường được cho là đáng tin cậy và được đánh giá cao hơn về sự trung thành. Thiếu kiến

thức, thiếu kỹ năng có thể bổ sung được, nhưng thiếu sự nhiệt tình thì rất khó đào tạo.

***

Trong điều kiện phát triển bình thường, một nhân viên của một công ty cần phải trải

qua ba quá trình, mới có thể trở thành một người quản lý. Chỉ khi anh ta thực sự có đủ trình

độ bản lĩnh, người ta mới cân nhắc cho anh ta lên cao. Ba quá trình này được phân chia theo

tiêu chí thời gian, và chúng sẽ diễn ra cùng thời kỳ với một quá trình khác bên trong con

người anh ta, đó là quá trình hoàn thiện nhận thức bản thân và xã hội. Đó là ba quá trình nhân

viên mới, nhân viên quen thuộc và nhân viên lâu năm.

Tùy vào khả năng của mỗi người mà các quá trình này diễn ra nhanh hay chậm. Quá

trình nhân viên mới thường diễn ra nhiều nhất khoảng hai đến ba năm. Sau khi làm quen một

cách gần như đầy đủ với đơn vị, anh ta sẽ trở thành nhân viên quen thuộc. Thường thường thì

thời gian của một nhân viên quen thuộc gấp đôi thời gian làm nhân viên mới. Khi đó, những

người làm việc tốt và chứng tỏ được sự gắn bó sẽ được cân nhắc đưa lên làm người quản lý.

Đây không phải là một chuẩn mẫu cho tất cả mọi người, nhưng nó thường đúng cho

đa số các trường hợp. Đó là con đường chắc chắn ai cũng phải trải qua, nếu muốn trở thành

một người thành công trong đời.


Hà Nội 11/2011 15

Nhưng cuộc sống luôn đa dạng… Đó có lẽ là lý do mà cuộc sống luôn thú vị và luôn

mãi xanh tươi. Có một số người phá vỡ tất cả các quá trình đó. Trẻ tuổi nhưng từ một nguồn

nào đó, người ta có vốn để thành lập công ty, và tất nhiên họ trở thành người những lãnh đạo

và quản lý công ty đó. Người lãnh đạo khác người quản lý. Người lãnh đạo chỉ ra con đường,

còn người quản lý đôn đốc công ty đi theo nó. Người lãnh đạo truyền cảm hứng, còn người

quản lý “sạc” tinh thần cho nhân viên. Người lãnh đạo thường là chủ tịch hội đồng quản trị,

người quản lý thường là giám đốc điều hành.

Có không ít các công ty như vậy, được thành lập bởi những bạn thanh niên trẻ tuổi,

kiến thức chưa nhiều, kỹ năng chưa hoàn thiện, có thể nói là vừa học vừa làm, ấy thế nhưng

họ lại thành công. Làm thế nào để họ có thể thành công? Phải chăng đó là một điều kỳ diệu?

Tôi cho rằng, về mặt tổ chức hoạt động, họ đã làm tốt các việc sau đây. Tôi cũng cho rằng bất

kỳ một tập thể nào khi làm tốt được các việc đó đều có thể phát triển và tiến đến thành công.

Đó là họ đã đảm bảo được sự có mặt và làm tốt các yếu tố sau đây: niềm tin (tôn giáo), kỷ

luật (chính trị), năng suất (khoa học), và thẩm mỹ (nghệ thuật). Những danh từ tôi đóng trong

ngoặc đơn kèm theo các yếu tố, là sự mở rộng của các lĩnh vực đó ra bên ngoài cuộc sống.

Tôi xin phân tích cụ thể như sau:

- Niềm tin: một tập thể sẽ không thể được hình thành nếu các thành viên trong đó

không có cùng một niềm tin. Nếu chưa có được niềm tin thì ta sẽ chưa muốn làm gì cả. Nếu

chưa có được sự tin tưởng, sẽ không ai muốn hợp tác với ai. Các thành viên phải tin vào

người lãnh đạo của họ. Tin tưởng rằng người chèo lái đó sẽ đưa họ đi đến thành công. Một

điểm cũng rất quan trọng khác là khi người ta có cùng niềm tin thì họ sẽ đoàn kết.

- Kỷ luật: một tập thể sẽ không thể vận hành được nếu không có tính ky luật. Có trên

có dưới, phân chia quyền lực, chức năng, nhiệm vụ rõ ràng. Trên bảo dưới phải nghe, đảm

bảo tính nhất quán khi hành động, vì một mục đích duy nhất đó là sự phát triển của cả tập thể.

- Năng suất: năng suất lao động của một tập thể sẽ cao khi họ có được sự sắp xếp hợp

lý. Đó là bố trí, "đúng người đúng việc" sẽ phát huy được thế mạnh của các thành viên. Sự

hợp lý còn thể hiện ở việc bố trí các phòng ban, sắp xếp các trình tự công việc, tổ chức các

dây chuyền…

- Thẩm mỹ: là toàn bộ những “hình ảnh bên ngoài” đưa đến cảm quan của mọi người,

dù họ ở trong hay ở ngoài tập thể. Đảm bảo tính thẩm mỹ, là có được những cái hay cái đẹp,

thì sẽ được mọi người yêu quý. Đó là làm tốt bộ nhận diện thương hiệu như: logo, slogan;


Hà Nội 11/2011 16

nhãn hiệu, hình dáng sản phẩm; card visit; đồng phục nhân viên; các pano, banner quảng

cáo…

Khi một tập thể đảm bảo được sự có mặt của các yếu tố bên trên chắc chắc tập thể ấy

sẽ vận hành trơn tru, hoạt động có hiệu quả. Vì khi một tập thể được hình thành, thì dù với

bất kỳ tôn chỉ hay mục đích nào, bất kỳ tầm nhìn hay sứ mệnh gì xa xôi, lãng mạn thì các

lãnh đạo của tập thể đó cũng luôn phải hiểu rằng trước mắt tiêu chí hiệu quả (lợi nhuận) luôn

phải được đặt lên đầu tiên và nó sẽ luôn là thước đo cho mỗi hành động. Hiệu quả phải là tiêu

chí đầu tiên và cũng là nguyên tắc hoạt động của một tập thể. Hiệu quả chính là lợi nhuận

trong các đơn vị sản xuất kinh doanh, đảm bảo được sự phát triển của họ. Muốn có lợi nhuận

thì cần phải có năng suất. Mà muốn có năng suất thì cần phải có sự hợp lý (khoa học), và

luôn có sự sáng tạo, linh hoạt (con người, điều hành)…

Một số người khác còn thường dùng ba yếu tố để đánh giá xem một công ty có khả

năng thành công hay không, đó là: mục tiêu đúng, con người đúng và hành động đúng. Tôi

cho rằng đây là một đánh giá khá thú vị. Nhưng để tổng quát và thực tế hơn, tôi sẽ lồng

chúng vào những thành phần cơ bản cấu thành lên các doanh nghiệp, đó là các loại vốn ý

tưởng, vốn cơ sở vật chất và quản lý. Mời bạn đọc theo dõi ở phía sau!

***

Đọc đến đây các bạn sẽ cảm thấy nếu muốn thành công, mình cần phải trở thành một

người có bản lĩnh. Nhưng thế nào là một người bản lĩnh? Điều này ở trên tôi đã trình bày và

sơ bộ các bạn có thể hình dung được. Giờ bạn sẽ lại thắc mắc tiếp xem mình đã là người bản

lĩnh chưa? Bản lĩnh ở mức độ nào? Bởi sự thành công của mỗi người trong đời luôn được

nhìn nhận và đánh giá ở các mức độ khác nhau…

Để làm sáng tỏ điều đó, sau đây tôi đưa ra một số câu hỏi để mỗi người tự đánh giá

mình. Lưu ý là những câu hỏi sau đây là của cá nhân tôi đưa ra, đó không phải là các tiêu

chuẩn hay chân lý gì. Các bạn chỉ nên đọc để tham khảo mà thôi.

Khía cạnh trí tuệ: tổng quan gồm các câu hỏi như bạn đã kể tên được các học thuyết

trên thế giới, bạn đã kể tên được các vĩ nhân và cho biết ông ta nổi tiếng trong lĩnh vực nào,

bạn có nắm được các quy luật cơ bản của tự nhiên, bạn đã hiểu được các chế độ nhà nước

trên thế giới, bạn đã hình dung được bản đồ năm châu lục trong đầu, bạn đã hiểu được nền

văn hóa đất nước mình, đã hiểu được ngôn ngữ dân tộc mình...

Kiến thức chuyên ngành như bạn có hiểu cơ bản đa số các tài liệu trong ngành của

mình, bạn có vận hành được các loại máy móc dành cho vị trí công tác của bạn, bạn có hiểu


Hà Nội 11/2011 17

được các quy trình bắt buộc trong ngành nghề của mình, bạn có hiểu được các nguyên tắc khi

làm việc…

Khía cạnh tâm hồn: tổng quan chung như bạn có tình yêu đối với con người, yêu các

luồng văn hóa trên thế giới, bạn có yêu đất nước quê hương mình, yêu gia đình và những

người xung quanh mình, yêu thiên nhiên, giữ gìn môi trường sống quanh bạn.

Tâm hồn khi thể hiện cụ thể đó là sự đồng cảm với mọi người, bạn có khả năng hòa

đồng, có thể giao tiếp tốt với mọi người, có nắm bắt và hiểu được ngầm ý của người đối

thoại, bạn có đồng cảm được với một bài thơ hay…

Khía cạnh sức khỏe và bảo vệ sức khỏe như bạn có thực sự hiểu cơ thể của mình, bạn

có biết được mình đang mắc những chứng bệnh gì: đại tràng, dạ dày, gan hay thận…

Các kỹ năng mềm như: giải quyết vấn đề, giao tiếp, làm việc nhóm, thuyết trình, đàm

phán, thuyết phục, lập kế hoạch, kỹ năng quản lý, làm lãnh đạo…

***

Với các bạn thanh niên, tôi khuyên các bạn hãy đặt cho mình hai mục tiêu trong đời

cùng một lúc. Mục tiêu thứ nhất là mục tiêu ngắn hạn. Là số tiền lương sẽ lĩnh được ở cuối

tháng để về nuôi bản thân và gia đình. Mục tiêu thứ hai là mục tiêu dài hạn. Là hãy tích lũy

cho tương lai của mình.

Xin thưa rằng tích lũy ở đây không phải là dồn tiền lại để đến lúc đủ thì sẽ làm một

điều gì đó. Bởi giả sử may mắn, từ trên trời có rơi xuống cho bạn một đống tiền, nhưng nếu

chưa được chuẩn bị tốt, thì rồi số tiền đó cũng sẽ “đội nón” mà đi thôi. Tôi còn chưa tính đến

khả năng có thể còn mang vạ vào thân. Với những người có những ước mơ nhỏ, giản đơn thì

tôi không nói. Song với những bạn có khát vọng lớn thì sự chuẩn bị không thể chỉ giản đơn

như vậy được. Chỉ có tiền thôi là đủ, dù tôi biết tiền là yếu tố đầu tiên cần phải có.

Để thành công, như bên trên tôi đã nói, cần có rất nhiều yếu tố. Hàng ngày, ngoài thời

gian làm việc để cuối tháng lĩnh lương, bạn phải cố gắng cho mục tiêu dài hạn của mình. Bản

chất của thành công là mỗi ngày cố gắng hơn mình một chút. Hãy liên tục hoàn thiện kiến

thức, nâng cao bản lĩnh, trui rèn tài năng, phát triển kỹ năng...

Rồi một ngày nào đó bản lĩnh bạn đầy đủ, tròn trịa như một khối cầu, bạn sẽ thành

công khi lăn theo hướng nào cũng được. Bạn có thể vào làm ở bất kỳ đơn vị nào, thậm chí có

thể ở lĩnh vực nào. Khi bạn có đủ tài năng nhưng vẫn chưa có được vốn, có thể sẽ có người

nhờ bạn quản lý tải sản cho họ.


Hà Nội 11/2011 18

Bản lĩnh, kinh nghiệm cũng có thể được tích lũy theo hướng diễn ra khá phổ biến

trong xã hội bây giờ, đó là bạn từ một số vốn nhỏ thành lập một công ty, rồi lăn lộn với thị

trường và phát triển công ty đó lên. Quá trình đi lên của công ty là quá trình hoàn thiện con

người bạn. Những sách lược đúng đắn thường được đưa ra bởi những người “đánh trận” hàng

ngày. Sẽ là mang tính nhân văn hơn nếu bạn có đạo đức kinh doanh, có lương tâm nghề

nghiệp và có trách nhiệm cộng đồng.

***

Thưa các bạn! Chúng ta sinh ra ở trên đời đâu phải chỉ để học hành và làm việc...

Cuộc sống còn có cả những cảm xúc, còn có cả những niềm vui và nỗi buồn... Nếu mà cuộc

sống chỉ có học hành và làm việc, chỉ có đấu tranh cao thấp, đúng sai thì quả thật là việc sống

sẽ rất mệt mỏi! Cuộc sống còn có cả những cảm xúc, những khi mơ mộng, lãng mạn trong

một không gian đẹp, bên một người mà mình yêu quý. Cuộc sống còn là những niềm vui khi

hưởng thụ chính đáng. Cuộc sống còn là những khoảnh khắc đẹp, khi nằm khoan khoái trên

một bãi cỏ rộng ngắm mây trời…

Mỗi một lứa tuổi thường có một số các thú chơi riêng, mà chỉ ở lứa tuổi đó mới cảm

nhận được sự thú vị của chúng. Những người khôn ngoan là những người biết cách điều

chỉnh mình trong các cuộc chơi đó. Họ hiểu rằng việc chơi cần có giới hạn, hiểu răng cần

phải làm việc đúng lúc. Họ biết việc nào nên làm trước, việc nào nên làm sau, tuổi nào thì

học, tuổi nào thì yêu... Học sinh, với nhiệm vụ chính là học, thì phải học trước đã. Thư giãn

vui chơi thì phải có mức độ. Hàng ngày phải đảm bảo thời gian cho việc học trước, học thật

nghiêm túc với sự tập trung cao độ, học xong rồi đến giờ nghỉ mới vui chơi.

4. Đừng chiếm dụng thời gian của người khác

Một vĩ nhân trên thế giới từng nói:

“ Hãy cho tôi tuổi 20 của bạn, nếu bạn không dùng để làm gì ”.

Nếu như các nhà khoa học được ở tuổi này, họ sẽ xông xáo vào tận những ngang cùng

ngõ hẻm của xã hội triển khai công việc nghiên cứu, sáng tạo, cải tạo… Các bạn còn đang

tràn trề sinh lực, tràn trề sức sống cớ sao không làm điều đó? Cuộc sống còn có bao nhiêu

việc phải làm!

Bình dị và thiết thực nhất như bảo vệ môi trường. Đây đâu phải là công việc ở nơi đâu

xa xôi, nó rất gần gũi! Đơn giản như là quét sạch sân nhà bạn, dọn dẹp con đường vào nhà


Hà Nội 11/2011 19

bạn, hay tập hợp được một nhóm bạn đến quét sạch nghĩa trang liệt sỹ gần trường bạn học…

Không hề sáo rỗng! Không phải ngượng ngùng! Làm điều tốt không bao giờ phải xấu hổ!

Khi biết việc mình làm là đúng đắn thì cho dù chỉ có một mình, thì bạn vẫn cứ nên thực hiện!

Ở tuổi học trò của mình, các bạn thường lãng phí thời gian của mình và chiếm dụng

thời gian của người khác. Thời gian học trên lớp, trong một nhóm bạn tự dưng có một kẻ

thích đi chơi, hắn rủ cả nhóm bỏ học và đi lang thang. Những đứa còn lại phần vì nể bạn,

phần vì cũng không thiết tha lắm với việc học nên dễ dàng chấp nhận đi theo.

Tan học về nhà, một người trong nhóm bạn có lại tâm sự hay buồn chán, liền tìm đến

nhà bạn khác để chuyện trò giải khuây. Lúc đến chơi đó, không những người đó lãng phí thời

gian của mình, mà còn chiếm dụng thời gian của anh bạn chủ nhà khi cũng phải bỏ thời gian

để tiếp chuyện. Lúc đó chắc chắn không ai học được.

Nếu họ thỉnh thoảng mới đến chơi với nhau và chơi một lúc rồi về thì tôi không dám

lạm bàn. Ở đây tôi nói đến những nhóm bạn mà ngày nào cũng đi chơi với nhau, hết ở nhà

của mỗi người rồi lại cùng nhau la cà phố xóm. Những câu chuyện học trò thì nhiều vô kể,

cảm tưởng như nói không bao giờ hết cả, chuyện về nhân tình thế thái, chuyện trưởng lớp,

thày cô, bạn bè… Họ chẳng bao giờ hết chuyện cả, dù chỉ nói chuyện theo kiểu nhấm nhẳng,

nhát gừng, ít khi thành một câu hoàn chỉnh, đủ nghĩa... Một số các bạn bây giờ còn ăn nói

như người già, rồi thì dùng nhiều tiếng lóng đường phố và mới đây họ còn viết bằng những

ký tự lạ mà không ai hiểu được.

Tri thức loài người thì ngày càng phát triển, kiến thức buộc phải theo ngày một nặng

dần, nhưng các học trò lười này vẫn cứ mải chơi không chịu học. Cái vòng luẩn quẩn của lười

nên dốt, rồi dốt nên càng lười đã làm hỏng biết bao cuộc đời. Họ không hiểu được rằng tương

lai của họ có thể thay đổi nếu họ cố gắng nỗ lực trong vòng một tuần. Bắt đầu từ những bài

tập dễ đến khó. Bởi việc học không quá khó đến vậy. Việc soạn giáo trình là phải đảm bảo

cho một người bình thường cũng có thể theo học được.

Tôi có được sự may mắn khi trải nghiệm được khá nhiều thứ cảm xúc trên đời. Tôi đã

từng học rất giỏi, tôi hiểu rằng để học giỏi người ta không cần phải mất quá nhiều thời gian.

Tôi cũng đã từng học rất dốt, để thấm nỗi sợ học của những người học dốt. Qua từng lứa tuổi,

tôi cũng đã từng tham gia nhiều trò chơi, là thành viên của nhiều nhóm bạn. Tôi cũng đã từng

phải trả giá không ít khi lãng phí quãng thời gian tuổi trẻ của mình. Tôi chỉ may mắn hơn

những người khác là vẫn an toàn trong các cuộc chơi của mình. Dẫu có la cà nhưng vẫn biết

về nhà đúng thời điểm. Tôi đã từng về nhà sau những chuyến phải chạy dài qua khá nhiều


Hà Nội 11/2011 20

tỉnh thành, trong một thời gian để tránh bị một nhóm khác trả thù. Tôi chỉ được ra trường với

tấm bằng cấp trung bình.

Tôi nói vậy để các bạn hiểu rằng đây chỉ là sự chia sẻ của một người đã từng nếm trải

những cay đắng khi thất bại ở đời. Tôi không phải là một chuyên gia hay một người truyền

giáo nào cao siêu cả. Tôi chỉ là một người viết ra những gì mình thấy là đúng đắn, những gì

mình thấy là nên tránh ở đời mà thôi!

***

Không phải chỉ những học sinh mới la cà, tụ tập. Cả những người lớn, ra trường, đi

làm, xây dựng gia đình cũng làm điều đó, chỉ khác là mức độ la cà của họ là khác nhau. Tôi

là một người lập gia đình sớm nhất trong nhóm bạn của mình. Cũng là khá sớm so với các

thanh niên thành thị hiện tại. Quãng thời gian từ khi ra trường đi làm, đến khi đi lập gia đình

của tôi không nhiều, tôi khá tiếc nuối khi được vui chơi quá ít. Sau khi lấy vợ, tôi đã phải

chứng kiến mâu thuẫn của vợ tôi và bạn bè tôi khi họ đều cùng yêu tôi.

Trước khi lấy vợ, tôi là của đám bạn bè. Chiều nào chúng tôi cũng bia rượu, tối uống

café và nói mọi thứ chuyện trên đời, thỉnh thoảng đi hát hò nhảy múa. Cuộc sống thật là quá

tốt! Rồi không hiểu sao, trong một quyết định cương quyết, tôi đi lấy vợ. Đón dâu xong tôi

chả đi đâu cả. Đám bạn bè ‘khi’ tôi! Đã thành thói quen, giờ tự dưng thấy thiếu một thằng

làm niềm vui bọn chúng không trọn vẹn. Chúng quay ra mâu thuẫn với vợ tôi. Nói bóng gió

với tôi rằng khi chúng lấy vợ, chúng sẽ không quên bạn. Và có những thái độ thể hiện những

khi gặp mặt cô vợ tôi.

Vợ tôi không nghĩ vậy! Vợ tôi cho rằng tôi và đám bạn bè đang sai trái. Giờ tôi đã có

vợ và giờ tôi phải khác. Tôi phải có trách nhiệm quan tâm đến gia đình và chỉ thỉnh thoảng

mới được đi gặp gỡ bạn bè thôi.

Với đám bạn tôi thủa đó, không có chuyện sai hay đúng, mà chỉ có kẻ phản bội hay

không mà thôi. Tôi không tham gia với chúng, tôi chỉ là một kẻ sợ vợ, chỉ là một kẻ phản bội

mà thôi! Khi ấy tôi luôn bị phân vân khi phái bố trí quỹ thời gian ít ỏi của mình. Đôi lúc rất

bối rối khi phải nói dối một trong hai bên. Tôi đã từng phải trải qua những điều như thế, đã

từng phải làm sứ giả, phải làm trung gian hòa giải cho một cuộc chiến không khoan nhượng.

Mong các bạn hãy cảnh giác đề phòng!


Hà Nội 11/2011 21

Có hai thứ tâm lý nguy hại cho tuổi trẻ. Thứ nhất đó là nghĩ rằng sẽ luôn có ai đó để ta

dựa dẫm vào, và thứ hai là cho rằng không có gì đáng để mình hành động.

Về thứ tâm lý thứ nhất: Đây là thứ tâm lý có từ thủa nhỏ. Các bạn thanh niên, nhất là

những bạn trong gia đình khá giả một chút luôn nghĩ rằng mọi chi phí cho việc sinh hoạt và

học tập của mình đểu phải do gia đình chi trả. Họ coi đó là chuyện đương nhiên. Theo nhìn

nhận của xã hội, đây cũng là chuyện hết sức bình thường. Điều này chỉ có vấn đề khi có

những gia đình không có tiền cho con ăn học, nhà thì lại đông con. Tức là cha mẹ đẻ ra con

cái nhưng không lo được cho chúng. Những đứa con trong các gia đình khó khăn có động lực

sống và làm việc mạnh mẽ hơn hẳn những đứa con trong gia đình khá giả. Từ khi chúng biết

nhận thức, chúng đã hiểu rằng không thể chỉ trông chờ vào bố mẹ được, mình phải hành

động, không hành động là chết! Đây là động lực thôi thúc rất nhiều người trong xã hội hành

động và đã có rất nhiều người thành công từ đó.

Còn thứ tâm lý thứ hai, mọi chuyện sẽ khác đi rất nhiều với mọi thanh niên dù là họ ở

các gia đình khá giả hay nghèo khó, đó là khi họ sinh ra trong thời kỳ chiến tranh. Rất rõ

ràng, mục tiêu là phải đánh đuổi quân xâm lược để dành độc lập dân tộc. Không có lựa chọn

nào khác, không làm gì có thể thay đổi được mục đích thời đại đó. Ra trận chiến đấu là điều

cao cả, nếu có phải hy sinh cũng là chính đáng, không làm gì để có thể thay đổi được điều đó.

Không ai được có quyền để có lựa chọn khác. Đó là một điều đáng để đấu tranh!

Vậy mục tiêu của các bạn trẻ thời bình là gì? Hiện tại có rất nhiều bạn trẻ sống không

mục đích. Sa đà vào các cuộc chơi thâu đêm suốt sáng, tuồn vào trong cơ thể rất nhiều rượu,

các chất kích thích để tìm cảm giác mạnh. Mục đích sống của họ đơn giản đó là cứ vui cho

đến hết ngày hôm nay. Sau những cuộc chơi đẩy cơ thể đến mức ‘thân tàn ma dại’, thứ còn

lại của họ là những gương mặt vô cảm, những tâm hồn lãnh đạm với cuộc sống. Họ thờ ơ với

cuộc sống, thờ ơ với tương lai của chính mình trong lứa tuổi đẹp nhất của cuộc đời. Với họ

không có gì đáng để họ sống và đấu tranh cả.

Một số người không hư hỏng đến mức như vậy, nhưng hư hỏng ở cấp độ thấp hơn đó

là tham gia vào các trò chơi “thâu đêm suốt sáng” trên mạng. Cơ thể họ cũng tàn tạ, thần trí

không tinh nhanh. Dùng hết tinh hoa của mình vào trò chơi mà bỏ bẵng việc học hành. Hàng

ngày chỉ chờ đến giờ tan học để được đến quán game, trầm mình trong thế giới ảo, họ quên

mất rằng cuộc sống thực tại cũng còn có bao việc phải làm.

Một số khác không hư hỏng, nhưng cũng không hẳn ngoan ngoãn. Họ chẳng làm gì

cả. Không năng động, không nhiệt tình với cuộc sống. Học không giỏi, các hoạt động tập thể


Hà Nội 11/2011 22

cũng chẳng tham gia. Họ sống cho qua ngày và không đóng góp sức mình cho điều gì cả. Với

họ, cuộc sống cũng không có gì đáng để đấu tranh.

Ngược lại với số kể trên là một số bạn trẻ sống rất tích cực. Họ chủ động sống cho

những điều rất cao cả, như vì môi trường, vì những đứa trẻ nghèo khó, thất học, họ làm từ

thiện, khắc phục các hậu quả thiên tai… Một số bạn trẻ thực tế hơn, tập trung học hành để

đảm bảo cho tương lai ổn định, họ mong muốn có địa vị, có quyền hành hoặc có một gia tài

sản lớn… Tất cả những mục đích đó đều cao đẹp cả. Mỗi người khi làm những việc tốt cho

mình, là đang làm những điều tốt cho xã hội.

5. Bạn sử dụng thời gian như thế nào?

Hiện tại, xã hội ta đang có sự nhìn nhận khá lý thú giữa người kiếm tiền nhiều và

người tài giỏi. Mọi người thường cho rằng họ là một, vì hai nhóm người này khá ‘gần gũi’.

Cũng có thể có một số người cố tình đánh đồng vấn đề này đó vì có mục đích riêng. Nhiều

tiền chưa hẳn tài giỏi, điều này thì ai cũng rõ rồi, vì tiền anh có thể có được do thừa kế hay

trúng số. Nhưng kiếm tiền nhiều hơn chưa chắc đã giỏi hơn thì là thế nào? Rõ ràng phải tài

giỏi thì với kiếm được ra nhiều tiền chứ? Xin thưa, đó là thứ nhất do đặc thù Việt Nam, các

công ty nước ngoài thường trả lương cho nhân viên cao hơn các công ty trong nước. Một anh

công nhân làm việc cho công ty nước ngoài có thể nhận đươc mức lương cao hơn một anh

tiến sỹ nghiên cứu trong viện nghiên cứu nhà nước. Thứ hai là đôi khi do gặp thời, do có

những mối quen biết hoặc nhờ có tiền để mua vị trí.

Thành công không phải là một sự kiện, thành công là một quá trình. Thành công

không nhất thiết cứ phải theo con mắt nhìn nhận của đa số người hiện tại, như là có địa vị

cao, có tài sản lớn, nhà cao cửa rộng, vợ đẹp con khôn… Mà thành công đa dạng dưới nhiều

hình thức. Về mặt cá nhân thành công thể hiện một con người rèn luyện được bản lĩnh. Có

được trí tuệ uyên bác, có được tâm hồn cao cả. Cũng có người cho rằng đó là có một cơ thể

cường tránh, khỏe mạnh... Về mặt xã hội, người thành công trong công việc có thể là những

người như là: từ khi được phân công vào công tác trong một tập thể, anh ta đã làm cho tập thể

ấy đoàn kết hơn, mọi người đối xử với nhau tốt hơn, không khí làm việc hòa nhã hơn, năng

suất công việc cao hơn… Thành công là một khái niệm trừu tượng. Nó là thước đo trong rất

nhiều khía cạnh, lĩnh vực… Ta không thể hỏi Đặng Lê Nguyên Vũ và Ngô Bảo Châu ai

thành công hơn ai, ai tài giỏi hơn ai, vì đó là một câu hỏi ngớ ngẩn!


Hà Nội 11/2011 23

Để phân loại ra những người thành công trong các lĩnh vực, dưới đây tôi xin đưa ra

một biểu đồ về việc sử dụng thời gian của mỗi người.

Biểu đồ về việc sử dụng thời gian

Biểu đồ về việc sử dụng thời gian của người cân bằng.

Chú giải:

Trí tuệ: là thời gian một người dành cho công việc trí tuệ

Sức khỏe: là thời gian một người dành cho công việc rèn luyện sức khỏe.

Kiếm tiền: là thời gian một người dùng để kiếm tiền.

Vui chơi: là thời gian một người dành cho việc thư giãn, giải trí.

Với một người thành công về mặt tài chính (nhiều tiền) biểu đồ của anh ta như sau:

Trí

tuệ

Kiếm

tiền

Sức

khỏe

Vui

chơi

Trí

tuệ

Kiếm

tiền

Sức

khỏe

Vui

chơi


Hà Nội 11/2011 24

Với một người thành công về mặt trí tuệ, biểu đồ của anh ta như sau:

Với một người thành công về mặt sức khỏe, biểu đồ của anh ta như sau:

Còn một người ham vui chơi sẽ có biểu đồ như sau:

Trí

tuệ

Kiếm

tiền Sức

khỏe

Vui

chơi

Trí

tuệ

Kiếm

tiền

Sức

khỏe

Vui

chơi

Kiếm

tiền

Sức

khỏe

Vui

chơi

Trí

tuệ

Kiếm

tiền


Hà Nội 11/2011 25

6. Các kỹ năng để thành công

Thời gian là công bằng cho tất cả mọi người. Bạn đã sử dụng nó tốt chưa? Hay bạn

còn đang lãng phí nó? Nếu sử dụng tốt, bạn đã thu được những gì? Là kiến thức để sau này

làm việc, là bằng cấp được xã hội công nhận. Vậy còn các kỹ năng? Ở bên trên tôi đã nói về

các kỹ năng, nhưng chỉ là liệt kê chúng. Nhà trường thì chỉ dạy kiến thức, ít dạy các kỹ năng.

Nhưng khi đi làm bạn cần phải có nhiều kỹ năng. Sau đây tôi sẽ phân tích về một số kỹ năng

cơ bản, bạn hãy thử đọc qua để tham khảo. Những kỹ năng cao cấp hơn tôi không đề cập

trong cuốn sách này. Các kỹ năng này là:

Đọc

Hàng ngày bạn vẫn đọc, giờ tôi lại nói bạn phải học lại kỹ năng này nghĩa là thế nào?

Xin thưa đọc cho mình là đọc các tài liệu để thu thập thông tin, dành cho việc học tập

và nghiên cứu. Đây là một kỹ năng rất quan trọng, là một trong hai cổng thông tin đầu vào

cho bộ não của bạn. Nghe hiện nay thường được dùng cho giải trí và học ngoại ngữ. Bây giờ

rất ít người nghe một bài viết, hay một cuốn sách.

Đã có quá nhiều cuốn sách hay nói về sự đọc rồi, tôi không có ý định nói thêm về nó

nữa. Tôi chỉ muốn cung cấp một thông tin thú vị rằng: trong một lời khuyên dành cho giới trẻ

Việt Nam, ông vua phần mềm Bill Gates cho rằng đây là kỹ năng quan trọng nhất của những

người thành công.

Trong một cuộc phỏng vấn của báo Hoa học trò với ông vào những năm 90, câu hỏi là

xin ông hãy đưa ra các lời khuyên cho thanh niên Việt Nam. Ông đã đưa ra bốn lời khuyên

mà bây giờ tôi xin được trích lại, vì thấy nó vẫn còn rất hữu ích cho nhiều người:

“ 1. Hãy thư giãn cho tốt

2. Tìm một công việc phù hợp

3. Đọc là kỹ năng quan trọng nhất

4. Hãy gia nhập vào mạng Internet ”

Đến một giới hạn nào đó, sẽ không còn có thày giáo giảng bài cho bạn nữa. Khi đó

muốn tiến lên bạn chỉ còn cách tự tìm tòi, nghiên cứu. Khi ấy chỉ còn kỹ năng đọc đồng hành

với bạn. Và bạn sẽ tự biết lựa chọn thứ gì cần đọc, thứ gì không. Phải biết khi nào cần phải

đọc nhanh, khi nào cần phải đọc chậm.


Hà Nội 11/2011 26

Đọc diễn văn (trước đám đông)

Đây là một việc không hề dễ! Nhưng thật không hay là không phải ai cũng biết điều

này. Bạn hãy thử nghiệm một tình huống như sau: bạn hãy nhờ một số người nghe ban đọc.

Rồi hãy tìm một bài viết nào đó và đọc hoàn chỉnh cho người đó nghe. Bài viết có một số từ

tiếng nước ngoài nữa thì càng tốt.

Nếu bạn đọc thực sự trôi chảy, người nghe nắm bắt được toàn bộ nội dung của bài báo

một cách trọn vẹn. Bạn đã thành công rồi, bạn đã có kỹ năng đọc tốt rồi. Đề mục này không

có ý nghĩa đối với bạn nữa. Nếu không đọc được vậy, hãy luyện tập hoàn thiện kỹ năng này

thật tốt!

Thuyết trình

Thuyết trình là một bài phát biểu về một chuyên đề nào đó, có sự chuẩn bị về nội

dung, hình ảnh, bản vẽ và các số liệu thống kê đầy đủ. Với những bạn sinh viên mới ra

trường, họ chỉ có thể trải nghiệm vài buổi tổng kết môn và lễ bảo vệ đồ án tốt nghiệp. Khi đi

làm, người ta phải làm điều đó hàng tuần, thậm chí hàng ngày. Đó là các kế hoạch kinh

doanh, là các đề án phát triển, rồi thì hướng dẫn sử dụng, nhiều nhất là các báo cáo lên cấp

trên… Hãy đảm bảo bạn làm điều đó thật tốt. Hãy nhớ hoàn thiện kỹ năng này!

Một người mà các bạn nên học nhiều nhất đó chính là thày giáo của bạn. Ông ấy phải

làm việc đó hàng ngày. Hãy để ý những thày giáo được học sinh yêu mến. Ông ấy đã làm

những gì và ông ấy dành được những gì? Để thực hành, hãy lập ra các nhóm thảo luận và tổ

chức các buổi thảo luận. Hãy đưa ra mục đích của mỗi buổi thảo luận trước cho mọi người đủ

thời gian chuẩn bị. Mỗi người cần một bài tham luận rồi thuyết trình nó trước mọi người. Khi

thành công trong nhóm bạn đó, hãy yên tâm, bạn đang có một kỹ năng rất tuyệt vời!

Phát biểu (không chuẩn bị trước đám đông)

Thường thì chúng ta không gặp tình huống này. Đây là việc hàng ngày của các nhà

lãnh đạo. Họ thường xuyên đi thăm viếng, tham gia các cuộc họp, hội thảo nên thường hay

phải sử dụng nó. Nói một cách thành thật thì đây là một kỹ năng khó. Đa số mọi người

thường chỉ dùng đến nó khi không thể tránh được.

Vậy thì bạn hãy cứ đề phòng! Có thể khi tham gia hoạt động bất kỳ ở đâu đó, tự dưng

bạn bị ai đó đặt một câu hỏi về một chủ đề nào đó, hãy đảm bảo bạn nói không tồi!


Hà Nội 11/2011 27

Điều trước tiên và quan trọng nhất là hãy đảm bảo bài nói thật ngắn. Điều thứ hai nữa

là để an toàn, hãy nói những điều mà bạn cảm thấy người ta đang chờ bạn nói. Nói những

điều mà trong tình huống đó đương nhiên bạn phải nói như vậy.

Nếu muốn gây ấn tượng, hãy ngay lập tức cố gắng sử dụng tối đa năng lực của bạn,

lục lọi mọi kiến thức bạn có về chủ đề của câu hỏi, những kinh nghiệp bạn có, trực quan

nhanh nhạy… Hãy nhanh chóng dàn chúng thành một bài nói khá logic, rồi nói ra một cách

chậm dãi và chắc chắn. Nếu được như vậy thì thật là tuyệt diệu!

Điều cuối cùng tôi khuyến cáo là trong khi phát biểu hãy xưng “Tôi…” thay vì

“Chúng tôi…”. Bởi vì các phóng viên khi làm phóng sự về một vấn đề nào đó, họ thường biết

trước được tâm lý đám đông. Người ta chỉ hỏi để chờ bạn nói ra nhằm khẳng định thêm, và

khi hỏi bạn họ chỉ chờ đợi ý kiến của riêng bạn mà thôi.

Hùng biện

Hùng biện là lập luận một cách chặt chẽ, có sức thuyết phục. Hiểu một cách nôm na

thì hùng biện là giỏi ăn nói. Tức là khi nói về một vấn đề, người ta không chỉ nói đúng, mà

còn nói rất hay. Hùng biện không phải là phát biểu không giấy trước đám đông. Hùng biện

càng không phải là thuyết trình, kèm theo việc công bố những số liệu, hình ảnh... Mà nói đến

hùng biện là nói đến những việc như: phát biểu hay phản biện các quan điểm mang tính rộng

khắp, hoặc trình bày và phản biện những vấn đề đường lối chiến lược lâu dài…

Một người hùng biện tốt thì phải có kiến thức sâu rộng về nhiều vấn đề. Phải kết hợp

và đan xen chúng với nhau một cách logic và hợp lý. Người hùng biện giỏi phải có những sự

tích lũy, có quá trình học tập, nghiên cứu, trải nghiệm nhất định. Và điều quan trọng nhất để

có một bài hùng biện thành công là chủ thể của nó phải được thông báo trước để có thời gian

chuẩn bị.

Để trở thành một người thành công, một người thành đạt, bạn chắc chắn phải rèn

luyện và hoàn thiện thật tốt kỹ năng này!

Viết

Thế nào là một người viết giỏi? Thế nào là một bài viết hay?

Biết bao người đã từng đặt câu hỏi này, và muốn có được kỹ năng đó nhưng không

phải ai cũng trả lời hay rèn luyện được. Giờ đây tôi sẽ nỗ lực trả lời cho câu hai hỏi trên. Kết

quả ra sao tùy người đọc phán xét.


Hà Nội 11/2011 28

Thật ngắn gọn và kỳ lạ, viết hay đơn giản chỉ là viết không dở. Người viết hay là

người làm cho người đọc thấy rằng trong tình huống đó đương nhiên phải viết như vậy,

không một gợn lỗi nào. Ở bài viết đó, các từ ngữ được tuôn ra như thể đó là tất yếu. Toàn bộ

bài viết, từng câu một, các từ ngữ được đưa ra hợp lý đến mức bớt đi một từ là thiếu, và thêm

vào một từ là thừa.

Người đọc khi đọc bài viết đó sẽ lướt nhanh qua các từ ngữ một cách rất nhẹ nhàng.

Tức là người đọc sẽ không hề bị vấp, hay phải dừng lại ở đâu đó trên bài để xác định lại là

mình đang đọc cái gì. Điều này làm cho họ dễ dàng nắm bắt nội dung của bài viết, và sẽ nhớ

nó rất lâu.

Viết báo cáo

Viết báo cáo là một việc khó chịu với đa số mọi người. Một số người có “nghệ thuật”

để vượt qua điều đó, một số khác coi đó là cực hình. Câu cửa miệng của đa số mọi người

trong trường hợp này là: “Suốt ngày họp hành, báo cáo…”. Cũng không phải tự dưng người

ta gọi là: “Báo cáo – Báo cày”. Có phải ý là “cày” lên báo cáo?

Đa số mọi người thích viết báo cáo theo mẫu. Nhất lại là mẫu do người yêu cầu báo

cáo lập ra. Điều đó đảm bảo họ - người yêu cầu báo cáo khi đọc sẽ nắm bắt được nội dung

một cách nhanh nhất. Về lâu dài, nó tiết kiệm thời gian cho mọi người. Nếu công ty bạn làm

việc không có mẫu báo cáo. Hãy đảm bảo những lần báo cáo sau của bạn giống y như lần đầu

tiên. Người đọc sẽ thích chúng và tôn trọng bạn bởi tính nhất quán.

Viết một bài báo

Có cả một trường đại học đào tạo về chuyên ngành viết báo. Ở trường đó có các khoa

khác nhau, tương ứng với các lĩnh vực ở ngoài đời. Trong khuôn khổ nhỏ hẹp của bài viết

này, tôi không có ý định và không thể nói hết ra những điều, mà một ai đó khi đọc chúng có

thể trở thành một nhà báo. Tôi chỉ xin chia sẻ với những người đã từng có ý định viết một bài

báo, hay đã từng thử viết rồi nhưng chưa đạt mà thôi.

Có hai câu hỏi bạn đảm bảo phải trả lời, khi muốn viết thành công một bài báo, đó là

ai viết và viết về vấn đề gì? Sở dĩ bạn phải trả lời cho hai câu hỏi này vì khi tờ báo đến tay

người đọc, họ sẽ cần biết rằng ai viết bài báo này? Và viết về vấn đề gì? Viết như thế nào?

Các luận cứ, số liệu, hình ảnh là gì?… Để khi họ muốn phản biện tác giả thì họ sẽ biết cần

liên hệ với ai. Vì có thể do cách tiếp cận sai, làm cho bài báo của bạn có những nhận định

chưa đúng với thực tế. Hoăc bài báo có thể rất có ý nghĩa với một ai đó. Họ cảm thấy cần

phải cảm ơn tác giả. Cũng có thể bài viết sai số liệu thống kê nào đó cần phải đính chính. Một


Hà Nội 11/2011 29

điều rất quan trọng là qua bài báo đó người đọc nhìn nhận thấy vấn đề gì? Họ cần phải tiếp

cận ra sao, xử lý với vấn đề của bài báo đó như thế nào? Vì mục đích cuối cùng của mọi bài

báo là để làm cho xã hội tốt đẹp hơn.

Đó chính là điểm khác biệt giữa một bài báo và một bài đưa tin. Một bài đưa tin chỉ

có nhiệm vụ là mang thông tin đến cho người đọc một cách nhanh nhất, không cần phải bình

luận hay đánh giá gì. Sang đến ngày mai là bản tin hôm nay không còn giá trị. Bởi vậy nên

nếu bạn muốn trở thành một nhà báo, trước hết bạn phải có cái tâm trong sáng. Bạn chỉ nên

viết một bài báo khi cảm thấy nó có ích cho cộng đồng. Bởi nhà báo là người của công

chúng, và họ sức mạnh rất lớn khi có thể định hướng dư luận hoặc tạo ra các trào lưu.

Viết một cuốn sách

Tôi đã từng làm việc này khá nhiều lần – và đều thất bại! Viết sách khác rất nhiều so

với viết những tài liệu tôi đã kể bên trên. Một cuốn sách không (nên) phải là gép nhiều bài

viết nhỏ lại. Trừ một tập truyện ngắn nhiều tác giả - những cuốn không bao giờ là truyện để

đời. Vì sách khác với truyện, sách bạn viết về cuộc sống còn truyện bạn có thể hư cấu nó đến

đâu cũng được. Viết một cuốn sách là sự tập trung tâm trí trong một thời gian dài, trong nhiều

tâm trạng khác nhau, nhưng lại luôn phải đảm bảo tính logic và nhất quán của nó. Trong khi

đó, viết những tài liệu bên trên, thường bạn chỉ cần “lên đồng” hai đến ba tiếng là đủ.

Vậy điểm khó nhất khi viết một cuốn sách là phải đảm bảo tính nhất quán của nó. Thể

hiện của điều này là cuốn sách đó có thể tóm tắt lại thành một câu – chính là tiêu đề của nó.

Bởi vậy, khi bạn sẽ viết trong nhiều ngày, trong nhiều tâm trạng khác nhau – khi tỉnh táo, lúc

nhập tâm sâu – bạn hãy đảm bảo tuân theo tính nhất quán đặt ra ban đầu đó.

Nếu một ý tưởng chợt đến thôi thúc bạn viết nên một cuốn sách, thì các ý tưởng nhỏ

bên trong thường sẽ dồn dập ập đến. Không phải lúc nào bạn cũng có thể ghi lại được toàn bộ

chúng. Kể cả khi ghi lại được chúng rồi, thì sau đó bạn cũng sẽ phải chỉnh sửa lại chúng. Bạn

sẽ sắp xếp chúng như thế nào để thành được một cuốn sách? Trình tự nào? Tiêu chí là gì? Là

thời gian, là không gian hay là các bước trong một quy trình nào đó? Khi sắp xếp các ý tưởng

có logic sẽ giúp bạn dễ viết, thể hiện tính nhất quán của cuốn sách và giúp người đọc dễ dàng

nắm bắt được nội dung của cuốn sách.

Vậy nếu bạn muốn viết một cuốn sách, không còn cách nào khác là phải tạm thời xếp

các việc khác lại, tìm một nơi yên tĩnh trong một thời gian đủ dài thì mới thực hiện được. Khi

tập trung cao độ, hãy cứ viết ra càng nhiều càng tốt! Viết bằng bất cứ gì và viết ra bất kỳ đâu

có thể. Rồi sau đó, khi xem lại, bạn sẽ biết phải làm gì với chúng. Hãy đảm bảo hoàn thành


Hà Nội 11/2011 30

được mục lục của cuốn sách trước khi đi viết vào các phần chi tiết. Điều đó sẽ giúp cho bạn

không bị lạc hướng khi viết và cũng chính điều đó đảm bảo cho sự nhất quán của cuốn sách

của bạn.

***

Thưa các bạn! Tôi kể ra những kỹ năng này, không có nghĩa là tôi đã hoàn toàn có

được những kỹ năng đó. Tôi không phải là một chuyên gia, tôi viết về những kỹ năng này dù

sách giáo khoa đã có các khái niệm hoặc định nghĩa về chúng. Đây không phải là điều gì đó

ghê gớm cả, mà ngược lại còn là rất bình thường, là sự chia sẻ giữa những người đồng hành.

Tôi thấy chúng ta nên làm điều đó!

Cũng như tất cả mọi người, khi trải qua các quá trình học tập và công tác, tôi đã có

được những kỹ năng nhất định. Những kỹ năng khó hơn, tôi vẫn đang ở trong quá trình rèn

luyện và hy vọng mình sẽ sớm làm chủ được chúng. Vậy nếu ai đó thấy mình thiếu một, thậm

chí vài kỹ năng bên trên thì cũng không phải quá hoang mang. Chúng ta đang cùng đi trên

một con đường. Nhưng tôi cho rằng, có một kỹ năng mà các bạn nên rèn luyện sớm nhất, vì

nó là tiền đề để cho các bạn có được những kỹ năng khác phía sau, đó là “đọc” cho mình.

Nếu bạn không chịu khó đọc, không chịu khó hoàn thiện kỹ năng này một cách điêu luyện, sẽ

là rất khó khăn cho bạn trên đường đời. Bởi tri thức là sức mạnh. Nếu không đọc sách thì

hàng ngày phải liên tục đọc báo trong nhiều năm.

Để rèn luyện các kỹ năng trên, không có cách nào khác là phải thực hành thật nhiều.

Nếu không thực hành, thì cho dù có giỏi lý thuyết đến mấy, cũng không thể có được chúng.

Một anh bạn của tôi kể rằng: “Thời mới đi làm, trong một lần được báo cáo trước ban giám

đốc. Anh biết rằng trong phòng họp đó không ai biết về vấn đề anh đang báo cáo hơn anh ta.

Nhưng khi lên bục đọc, anh vẫn bị mất tinh thần. Khoảnh khắc đó anh ta gọi là bị “ngợp”.

Anh phải mất một lúc để trấn tĩnh mới hoàn thiện được bài báo cáo, nhưng kết quả cũng

không được mỹ mãn lắm”. Bây giờ, anh ta nói mọi chuyện đã tốt hơn, những lần đọc báo cáo

của anh giờ đây đã tạm ổn. Mỗi lần lên đọc báo cáo, anh chỉ bị “ngợp” một chút xíu thoáng

qua thôi. Anh nói hàng ngày anh vẫn đang luyện tập và hoàn thiện cho kỹ năng này. (Ngợp:

là khoảnh khắc sau khi choáng)

Trong các cuộc giao tiếp xã hội, tôi thường bị ấn tượng bởi phong thái của người đối

diện không kém gì những điều người ấy nói. Tôi rất hâm mộ những người lịch thiệp, ăn mặc

giản dị, cử chỉ thanh thoát, lời nói nhẹ nhàng… Bình thường trong cuộc sống như thế nào, lên

trước đám đông họ vẫn hành xử như vậy. Nói chuyện với một người như thế nào, họ cũng nói


Hà Nội 11/2011 31

chuyện với mọi người như thế ấy… Họ không bị thay đổi trạng thái tâm lý khi phải nói

những điều quan trọng trước mọi người.

Tôi cho rằng không chỉ một mình tôi, mà rất nhiều người yêu mến những người như

thế. Vì vậy, trong khi bạn hoàn thiện vốn kiến thức của mình, tức những điều bên trong, bạn

cũng nên rèn luyện để làm sao “đẹp” cho cả phong thái bên ngoài.

7. Bạn hợp với nghề gì?

Bây giờ tôi xin được chia sẻ quan điểm của mình về vấn đề chọn nghề. Đa số chúng ta

thường hay tự hỏi xem mình thực sự hợp với nghề gì. Điều này thậm chí còn có thể xảy ra

với những người đang khá thành công trong một lĩnh vực nào đó. Bởi chúng ta đều biết,

không phải lúc nào mọi việc cũng đều xuôi chèo mát mái. Có những người mà câu hỏi đó

theo họ đến tận lúc… nghỉ hưu. Tôi hợp với nghề gì? Nghề gì có những yêu cầu phù hợp với

các thế mạnh của tôi. Nghề nào giúp tôi phát huy tối đa năng lực bản thân?

Bạn nên chọn nghề nào cho phù hợp với mình? Tiêu chí của tôi là dựa vào tính cách,

lối sống, xu hướng suy nghĩ, hành động của bạn để tìm ra công việc phù hợp.

Thời còn học phổ thông, bạn học tốt những môn học gì? Những môn tự nhiên, những

môn xã hội? Nếu bạn học tốt các môn khoa học tự nhiên, bạn thường là một người nhìn đời

với con mắt thực tế. Ngược lại, nếu bạn học tốt các môn xã hội, bạn thường là một người lãng

mạn. Một người học tốt các môn học tự nhiên rất thực tế. Vì bản chất của các môn học tự

nhiên là logic, là luôn tuân theo nguyên tắc hay quy luật. Với những nguyên nhân đó, phải

suy ra được kết quả đó. Những người này phù hợp với những nghề như: chính trị gia, luật gia,

doanh nhân, nhà khoa học…

Người học tốt các môn học xã hội thường là một người lãng mạn. Vì bản chất của các

môn xã hội học là sự khoảng đạt, bay bổng... Ngoài xã hội, để cho ra đời những sản phẩm

thuộc ngành này, các tác giả của chúng phải có độ “phiêu” nhất định. Trạng thái đó được ví

như lên đồng hay say rượu. Họ đồng cảm với những người đang yêu, đang say với những

cảm hứng dạt dào. Hoặc chính họ đang như vậy rồi viết ra cảm xúc mình. Những người như

thế làm tốt trong lĩnh vực nghệ thuật như: nhà văn, nhà thơ, nhà báo, nhà viết kịch, nhiếp ảnh,

nhà giáo… Họ cũng có thể làm tốt trong lĩnh vực tôn giáo hay từ thiện như: đạo sỹ, tu sỹ,

nhà hoạt động vì môi trường, chống chiến tranh, nghèo đói, thất học…


Hà Nội 11/2011 32

Người nào học giỏi cả các môn học tự nhiên và xã hội, họ có xu hướng làm lãnh đạo,

như làm trưởng phòng, giám đốc, tổng giám đốc, bộ trưởng hay thủ tướng… Người học tồi cả

hai loại này thì họ nên làm công nhân, làm thợ, lao động phổ thông hoặc nếu có sở trường

nào đó, hãy trở thành các vận động viên thể thao chuyên nghiệp.

Làm lao động có tay nghề thì cũng có rất nhiều lựa trọn trong các nghề khác nhau,

như làm công nhân trong các nhà máy may mặc, da giày, cơ khí hay chế biến thủy hải sản.

Làm thợ như: thợ kim hoàn, thợ mộc, thợ điêu khắc, tranh dân gian, gốm sứ, mây tre đan.

Lao động phổ thông như: lái xe, lao công, bồi bàn, phục vụ…

***

Trong cuộc sống hàng ngày bạn thấy mình là người như thế nào? Toàn thể con người

bạn toát lên điều gì? Mọi người xung quanh đánh giá bạn như thế nào? Bạn thích làm những

gì? Bạn có khả năng làm được những việc gì? Bạn thích tham gia những hoạt động tập thể

hay cá nhân? Bạn hay triết lý hay thường hành động? Bạn thích chơi thể thao hay thích đọc

sách? Bạn có khả năng đồng cảm với một sự lãng mạn nào đó? Bạn có thấy tiết kiệm là một

điều hợp lý nên làm? Nghề hợp với bạn sẽ là nghề cần những gì bạn “đang có” nhất!

Nếu bạn thích tham gia các hoạt động tập thể, bạn sẽ phù hợp với những nghề cần đến

kỹ năng làm việc nhóm, cần đến sự kết hợp của nhiều cá nhân, bộ phận trong một tổ chức.

Người thích hoạt động tập thể thì thường dễ dàng chọn nghề cho mình. Họ chỉ cần xem thêm

đến xu hướng của mình là thực tế, lãng mạn hay có khả năng về thể thao nữa là được. Nếu có

xu hướng thực tế có thể làm luật gia, chính trị gia, nhà khoa học, doanh nhân… Nếu có xu

hướng lãng mạn thì có thể tham gia vào các tổ chức văn nghệ phong trào, các tổ chức từ

thiện. Thích hoạt động tập thể mà lại có khả năng về thể thao thì sẽ có rất nhiều sự lựa chọn,

vì có rất nhiều môn thể thao tập thể trong cuộc sống, như bóng đá, bóng chuyền, bỏng rổ…

Bạn là người thích các hoạt động cá nhân. Bạn thường thích suy nghĩ và hành động

một mình. Nếu bạn có xu hướng thực tế, thì có thể bạn nên chọn làm những công việc thiên

về trí tuệ. Nếu hội tụ hai yêu tố này, bạn thường ngày sẽ hay triết lý, chiêm nghiệm, duy lý…

Nếu thấy mình như vậy, bạn sẽ vấn phù hợp với những nghề như cố vấn, tham mưu, trợ lý...

Và nếu có thêm khả năng sáng tạo và sức khỏe, thì bạn có tư chất làm người đứng đầu. Hãy

cố gắng lên nhé!

Bạn thích hành động một mình, mà lại có xu hướng lãng mạn thì bạn cũng có rất

nhiều sự lựa chọn, như trên tôi đã kể, đó là: nhà văn, nhà thơ, nhà soạn nhạc, viết kịch hay


Hà Nội 11/2011 33

nhiếp ảnh… Đa số những người xuất chúng trong lĩnh vực này rất lãng mạn và luôn hoạt

động một mình.

Nếu thích hoạt động một mình mà có khả năng về thể thao thì bạn có thể lựa chọn các

môn thể thao cá nhân như cử tạ, điền kinh, bơi lội, bóng bàn, cầu lông hay quần vợt…

Như ở phần “thời gian” tôi đã nói, bạn hãy tìm những nghề phát huy được năng lực

của mình, đừng tìm nghề theo sở thích!

***

Toàn bộ con người tôi toát lên một điều: tôi là một người hay triết lý. Tự tôi cảm nhận

thấy mình như vậy, và có nhiều người đã nhận xét về tôi như vậy. Tôi luôn có những suy

nghĩ trong đầu, tôi có thể tự vấn bản thân mình, đôi khi nói chuyện một mình... Tôi luôn suy

nghĩ và hành động theo nguyên tắc. Hàng ngày, tôi ưa việc tìm ra những câu nói chí lý, tôi

vẫn thường hay tự lập danh ngôn cho mình…

Từ những điều kể trên, cùng với việc sức khỏe kém, tôi phù hợp với các công việc trí

tuệ. Thử hỏi, với các yếu tố đó, tôi làm sao có thể làm được một anh lao động chân tay vì

công việc này cần nhiều sức lực, làm sao tôi có thể làm một anh công nhân vận hành máy vì

tôi hay lơ đãng, làm sao có thể làm được một anh kỹ thuật với những tính toán cần độ chính

xác cao hay sự tập trung cao độ nhiều ngày. Tôi không làm được nghề kinh doanh vì ngành

này luôn phải nhặt nhạnh, mà đôi khi tôi lại sống cảm tính, phá vỡ nguyên tắc. Tôi không làm

được một nghệ sỹ, vì tôi sống lí tính nên không thể lúc nào “phiêu” được. Tôi cũng không thể

đi theo các tôn giáo, vì tôn giáo quá từ bi và thiện.

***

Từng có người nói rằng, đôi khi tôi rất ngang ngạnh. Tôi chỉ cười hiền, không phản

đối, và chắc chắn tôi không đồng ý với họ. Tôi là một người đã nhìn nhận được thời cuộc một

cách khách quan, tôi không tin tôi thiếu trình độ để nhìn nhận lại bản thân mình. Tôi hiểu

rằng khi ấy, hoặc họ không hiểu ý tôi, hoặc họ không hiểu những vấn đề rộng hơn bao trùm

những điều tôi đang nói.

Tôi cũng như tất cả mọi người, ở đời mỗi người sẽ tìm cho mình một hệ thống chân lý

để sống. Tất nhiên ta đều phải cho rằng hệ thống chân lý của mình là đúng đắn, thì mới đủ tự

tin để sống trên đời. Những giá trị ấy khi bị thay đổi thì ta sẽ không còn là chính mình nữa.

Nhưng có một vài kẻ muốn thay đổi điều đó. Ta nên làm thế nào? Ta phải bảo vệ quan điểm

của mình. Khi ta bảo vệ chúng, mọi người thường nhận xét là chúng ta ngang. Không, ta chỉ


Hà Nội 11/2011 34

đang tự vệ mà thôi. Họ phải hiểu rằng chính điều đó làm cho xã hội này phong phú, đa

dạng... Tôi là tôi và tôi phải bảo vệ cái tôi của mình.

***

Tôi còn có một điểm yếu là bị say tàu xe. Vì điểm yếu này mà tôi bị tuột khỏi tay cơ

hội tốt đầu tiên trong đời. Chắc chắn điểm yếu này sẽ theo và loại cả đời tôi ra khỏi các chức

vụ quan trọng, bởi những người này luôn phải đi lại rất nhiều.

Tôi không phải là người mê tín, ấy nhưng khi xem lá số tử vi của mình phán rằng: tôi

không nên lập nghiệp xa nhà, hãy làm ăn ở quanh vùng mình sinh sống. Tôi thấy mình hoàn

toàn có thể làm ăn ở một nơi xa nếu tự dưng tôi đến được đó. Không phải chịu đựng sự mệt

mỏi và cảm giác kinh khủng của việc say xe ôtô.

Tôi còn là một người thích sự ổn định, nhưng tôi lại nhảy việc khá nhiều. Tôi không

chịu được một công việc quá vất vả, không chịu được công việc cần sự tính toán chính xác

cao độ, cần sự tập trung dài ngày… Tôi không làm việc được ở các công ty có đồng lương rẻ

mạt và tôi cũng không chịu được công việc có quá nhiều áp lực... Có bạn đọc nào cảm thấy

mình giống tôi không?

…

***

Vấn đề chọn nghề xưa nay luôn là một vấn đề phức tạp, biết bao người đã tốn không

biết bao nhiêu giấy mực để viết về nó, nhưng đều không thể viết một cách tường tận được.

Bằng chứng là các bài viết được các tác giả đưa ra có sự trùng lặp nhiều, và luôn có những

bài viết mới được ra đời. Thử hỏi rằng nếu đã có một bài viết rất tường minh về vấn đề này,

thì còn ai dám viết về nó nữa?

Có rất nhiều luận cứ khi lý luận về vấn đề này, căn cứ cảm tính có, luận cứ khoa học

có… Và không có ai sai cả! Người đưa ra kết quả nghiên cứu tốt nhất là người được nhiều

người công nhận hơn, điều đó chứng tỏ kết quả nghiên cứu đó sát thực thế hơn. Đây là những

quan điểm của tôi về việc chọn nghề cho mỗi người. Và như tôi đã nói bên trên, do vấn đề

này rất rộng nên sẽ có nhiều ngoại lệ. Các bạn chỉ nên đọc nó để tham khảo mà thôi!


Hà Nội 11/2011 35

Ý TƯỞNG

----------------------------------------------

Ở phần này tôi sẽ bàn đến điều quý giá thứ hai của mỗi người, đó là các các ý tưởng

đến với họ. Đây là một trong hai điều quý giá quyết định tương lai của bạn, quyết định bạn là

ai trong cuộc sống rộng lớn này. Bởi nếu tận dụng tốt phần thứ nhất (thời gian), bạn có thể

tiến đến thành công, nhưng thành công đó ngầm định mang nhiều yếu tố khách quan từ xã

hội, như tiến thân trong chốn quan trường. Còn nếu tận dụng tốt phần thứ hai (ý tưởng), thành

công hoàn toàn là sự nỗ lực của cá nhân bạn. Đó là tài năng, là nỗ lực, là sự đam mê của bạn.

Bàn về vấn đề ý tưởng ở đây không phải là chúng ta cùng tối ưu hóa một ý tưởng nào

đó, bởi ý tưởng thể hiện sự khác biệt của mỗi chúng ta. Cho dù có cùng chung một ý tưởng

nhưng sẽ vẫn có việc tính toán và sự cảm nhận mức độ thành công khác nhau về nó. Và bàn

về các ý tưởng không phải là tôi chỉ cho các bạn các ý tưởng sáng suốt, bởi ở đời có ai dám

chắc ý tưởng của mình là hoàn toàn sáng suốt.

Bàn về ý tưởng ở đây là chúng ta cùng xem xét ý tưởng của bạn là gì? Ý tưởng đó

thuộc loại hình nào? Xem xét nền kinh tế đang vận hành ra sao? Các vấn đề bạn sẽ gặp phải

khi triển khai ý tưởng đó là gì? Rồi từ đó - một cách ít cảm tính nhất - chúng ta cùng đánh giá

xem ý tưởng đó có khả thi hay không.

1. Ý tưởng là cơ hội đến

Có người từng nói:

“ Phải học cách lắng nghe, vì đôi khi cơ hội gõ của nhà anh rất khẽ ”.

Ở đây, cơ hội chúng ta thường hiểu là vận may. Là một điều may mắn nào đó tự nhiên

đến với một người. Nếu không phải tất cả thì tôi cũng tin rằng rất nhiều người nghĩ như vậy.

Có được vận may là điều tốt. Ai đó có được điều đó, tôi xin chúc mừng! Nhưng tôi nghĩ


Hà Nội 11/2011 36

chúng ta không nên chờ đợi mình trong các vận may. Giả như những điều may mắn có đến

nhiều quá, có lẽ khi đó ta cũng chỉ là một gã khù khờ.

Thành công có được dựa trên nhiều sự may mắn sẽ không vinh quang, không nâng

cao được bản lĩnh chủ thể của nó, mọi người sẽ nghi ngờ khả năng của anh ta. Tôi thường

thấy mọi người hay ca thán là hay gặp điều rủi, chứ ít thấy ai kêu lên sung sướng khi gặp

nhiều điều may mắn cả. Hay là những người đó qua nhiều lần đã rút ra được kinh nghiệm, họ

khôn ngoan khi im lặng thưởng thức sự may mắn của mình?

Tôi cho rằng ‘cơ hội’ ở đây chính là những ý tưởng đến với mình. Hãy mau chóng

phân tích, lập kế hoạch và chia sẻ nó với người thân, bạn bè… Và nếu được thì hãy triển khai

nó! Hiện thực hóa, triển khai một ý tưởng luôn khiến được bạn thu được kết quả có lợi.

Không thành công cũng thành nhân. Những kinh nghiệm thu được là rất quý báu. Chúng sẽ

rất hữu ích cho những lần sau… Không có thành công nào mà không đồng hành cùng sự thất

bại cả. Người thành công là người đưa ra được các quyết định đúng đắn khi cơ hội đến với

mình.

Những ý tưởng chỉ đến với mỗi người khi anh ta đã có một quá trình tích lũy về kinh

nghiệm sống hay kiến thức chuyên môn nào đó. Vậy nên khi nó đến, người đó hoàn toàn có

đủ bản lĩnh để nắm bắt và triển khai nó. Và hãy hành động ngay!

Bạn có nhiều ý tưởng không? Tôi là người có nhiều ý tưởng. Về sản xuất có, về dịch

vụ có và về thương mại cũng có. Về sản xuất như là làm ra máy quấy nước đường, máy phơi

quần áo… Dịch vụ như rửa xe, dịch vụ sao chụp, dịch vụ quản trị website, dịch vụ đóng giả

người yêu, trung tâm đào tạo kỹ năng, làng du lịch sinh thái khôi phục nếp sống lao động sản

xuất nông thôn Bắc bộ… Thương mại có bán đồ uống trực tuyến, bán ảnh chân dung những

người nổi tiếng, đầu cơ rồi bán tên miền… Chắc hẳn bạn cũng đang lục soát các ý tưởng của

mình? Và bạn thấy bạn cũng có nhiều ý tưởng. Có lẽ chúng ta đều vậy, mỗi người đều có vài

ý tưởng trong đầu.

2. Phân loại ý tưởng

Một ý tưởng kinh doanh, dù là bình thường hay kỳ lạ, cũng sẽ chỉ nằm ở một trong ba

loại hình sau: 1. Sản xuất, 2. Dịch vụ và 3. Thương mại. Sản xuất tạo ra sản phẩm, rồi bán lấy

tiền. Dịch vụ là thỏa mãn nhu cầu lấy tiền. Thương mại thì đơn giản là hai nghiệp vụ mua và

bán.


Hà Nội 11/2011 37

Sản xuất là tạo ra sản phẩm cho xã hội: đôi dép, cái bút, xe đạp, nước hoa… Đây là

các quá trình sáng tạo, thiết kế, chế tạo ra một loại sản phẩm rồi bán cho người tiêu dùng.

Dịch vụ không tạo ra sản phẩm cho xã hội, mà dịch vụ là thỏa mãn nhu cầu lấy tiền.

Dù là sản xuất hay dịch vụ thì cũng phải bán ra xã hội thu tiền về. Đó chính là thương

mại - một hoạt động kinh tế quan trọng hiện hữu ở mọi nơi trong nền kinh tế. Thương mại có

mặt trong mọi bước của quá trình từ sản xuất đến tiêu thụ. Về bản chất, thương mại cũng là

làm dịch vụ, vì không tạo ra sản phẩm cho xã hội. Nhưng đây loại hình dịch vụ đặc biệt.

Quá trình sản xuất sản phẩm cần dùng đến nguyên vật liệu, công nghệ và nhân lực

vận hành để tạo ra sản phẩm. Đầu vào vừa là nguyên nhiên vật liệu, vừa là chất xám (như dây

chuyền công nghệ và trình độ tay nghề). Sản xuất tôi liệt kê ở đây bao gồm cả xây dựng,

trồng trọt, viết sách và cung cấp các đồ ăn uống.

Xây dựng, thoạt nhìn qua mọi người dễ xếp ngành này đứng riêng trong một lĩnh vực.

Nhưng nếu ta để ý sẽ thấy, đây cũng là loại hình bao gồm nguyên vật liệu đầu vào, cộng với

chất xám là việc thiết kế, thi công và công sức của người lao động để tạo nên một sản phẩm

(nhà) mà thôi. Trồng trọt, viết sách hay bán đồ ăn uống cũng vậy…

Xây dựng chỉ có một điểm khác duy nhất, đó là về mặt chính tắc, hoạt động xây dựng

không được lời lãi ở vật liệu, vì phải làm đúng theo bản vẽ thiết kế. Lời lãi chỉ có được do tổ

chức thi công tốt, năng suất cao mà thôi. Đầu tư xây nhà bán thì ăn lãi theo thị trường.

***

Dịch vụ thì như trên nói, người cung cấp không sản xuất ra sản phẩm cho xã hội, mà

họ ‘xây dựng’ lên những gói dịch vụ để thỏa mãn nhu cầu nào đó của khách hàng rồi thu tiền

về. Đây không phải là bán sản phẩm, mà là bán chất xám, bán kiến thức, kĩ năng, sự thông

minh, hay khéo léo…

Cung cấp dịch vụ bao gồm hai loại: dịch vụ không cần máy móc và dịch vụ cần máy

móc.

Dịch vụ không cần máy móc đơn giản là các loại hình dịch vụ mà người cung cấp

không cần đến máy móc khi vận hành. Đúng hơn là sự xuất hiện của các máy móc trong loại

hình này là rất nhỏ và không mang tính quyết định. Có thể kể ra rất nhiều các loại hình dịch

vụ kiểu này như là các nghề: giáo dục đào tạo, nghệ thuật hay chăm sóc sức khỏe.

Đào tạo thì gồm có đạo tạo nghề truyền thống, đào tạo kỹ năng… Nghệ thuật như ca

sỹ, diễn viên… Chăm sóc sức khỏe như đông ý, mát-xa, tầm quất, châm cứu, bấm huyệt…


Hà Nội 11/2011 38

Và các nghề khác như vận động hành lang, luật sư, nhà tư vấn, môi giới… Có thể nói đa số

trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ là các nghề này.

Về bản chất, đây là những loại hình dịch vụ có hàm lượng chất xám cao. Người cung

cấp phải có những khả năng và trình độ tri thức cũng như sự khéo léo nhất định, mới đáp ứng

được nhu cầu người tiêu dùng. Nói không bao gồm máy móc là do sự xuất hiện của chúng

trong loại hình dịch vụ này tương đối nhỏ, chứ không phải là chúng không cần dùng đến máy

móc. Bởi vì không thể dạy học được khi không có phòng học, không thể hát được khi không

có micro, không thể châm cứu khi không co kim châm…

Loại hình cung cấp dịch vụ cần máy móc thường là các nghề như vận tải, vận chuyển,

điều vận, bác sỹ, dạy học, đào tạo các nghề về sửa chữa. Cụ thể trong xã hội, có thể kể ra

như: vận chuyển hành khách, hàng hóa bằng máy bay, tàu thủy, tàu hỏa; bác sỹ chữa các

bệnh bằng phương pháp Tây y, du lịch lữ hành…

Các loại hình dịch vụ này thì người cung cấp không những cần trình độ tay nghề, mà

còn phải cần có máy móc thì mới đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng. Công ty vận tải

chở khách hay hàng hóa cần có ôtô, máy bay, tàu thủy, tàu hỏa…; bệnh viện các bác sỹ chữa

bệnh cần có máy móc hiện đại. trường học thì giáo viên dạy học cần có lớp học, bàn ghế; các

công ty du lịch cần có khách sạn, danh làm thắng cảnh, các khu vui chơi…

***

Dù phân chia như vậy, nhưng nếu nhìn nhận về mặt bản chất, ta thấy tất cả các nghề

bên trên chỉ là cung cấp sản phẩm mà thôi. Vì làm dịch vụ thì cũng cần phải ‘đóng’ dịch vụ

thành một gói hoàn chỉnh (sản phẩm) thì mới cung cấp được cho người tiêu dùng. Giáo viên

dạy học phải có giáo trình đầy đủ, chi tiết cho cả một khóa học. Và khóa học ở đây là một sản

phẩm. Đào tạo kỹ năng cũng cần có giáo trình, khóa học của nó cũng là một sản phẩm… Loại

hình này cũng là loại hình có tiêu hao đầu vào (như loại hình sản xuất) khi phải sử dụng đến

các máy móc, mà máy móc thì cần tiêu tốn nhiên liệu mới hoạt động được.

Điển hình như các buổi “Thuyết trình về kinh tế” của các chuyên gia kinh tế hàng đầu

thế giới tại Việt Nam. Rõ ràng đây là một loại hình dịch vụ mang tính chất xám rất cao. Về

bản chất, đây chỉ là cung cấp dịch vụ. Những gói dịch vụ này cần dùng nhiều đến chất xám

khi xây dựng và đóng gói. Tất nhiên, chúng rất hữu ích cho những người cần sử dụng dịch

vụ, đó là các doanh nhân, người quản lý hay những nhà điều hành kinh tế.


Hà Nội 11/2011 39

Dẫu biết tri thức, kinh nghiệm của những người thuyết trình là rất quý báu, nhưng nếu

không có phòng ốc, các trang thiết bị hỗ trợ thì họ không thể trình bày, giảng giải được kiến

thức của mình cho người nghe.

***

Thương mại - như bên trên tôi đã đề cập - về bản chất cũng chỉ là làm dịch vụ, vì loại

hình này không sản xuất ra sản phẩm cho xã hội. Nhưng đây là một loại hình dịch vụ đặc biệt

nên phải xếp riêng ra một lĩnh vực. Thương mại liên quan mật thiết đến đời sống xã hội, đến

sự mạnh hay yếu của nền kinh tế, nên thương mại liên quan đến sự ổn định của các quốc gia.

Tuy chỉ là hình thức mua đi bán lại, nhưng thương mại là một trong hai hoạt động

trọng yếu nhất của nền kinh tế, đó là 1. Sản xuất ra sản phẩm, dịch vụ và 2. Tiêu thụ chúng –

thương mại, tất nhiên là khâu thứ hai. Có rất nhiều yếu tố có thể can thiệp hoặc làm ảnh

hưởng đến thương mại, tức là sự sống còn của các doanh nghiệp thương mại, xa hơn là các

doanh nghiệp sản xuất, đời sống của người lao động, và cả người tiêu dùng.

Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động thương mại đó là: tỷ giá ngoại tệ, chính sách tín

dụng, chính sách thuế; nạn “lũng đoạn thị trường” đầu cơ găm hàng chờ tăng giá… Ảnh

hưởng đến thương mại còn có các chính sách, điều luật của nhà nước đưa ra áp dụng ngoài

cuộc sống. Như việc bắt buộc phải đội mũ bảo hiểm, khi đi xe máy, làm cho các cửa hàng

bán mũ mềm, geo vuốt tóc sụt giảm doanh thu, còn các cửa hàng bán mũ bảo hiểm thì lại “ăn

nên làm ra”. Hay việc bắt buộc lắp gương, mua bảo hiểm khi đi xe máy…

Làm kinh tế thì ai cũng biết là rất khốc liệt. “ Thương trường như chiến trường ”. Đầu

tư, dù sản xuất sản phẩm hay cung cấp dich vụ, thì anh cũng phải tiếp thị tốt: xác định được

phân khúc thị trường, nắm bắt được tâm lý khách hàng, sản xuất ra các sản phẩm có chất

lượng, xác định được các đối thủ cạnh tranh… Bạn đừng cố gắng để doanh nghiệp mình trở

nên tốt nhất mà phải cố gắng để trở thành duy nhất. Tức là phải luôn sáng tạo ra những sản

phẩm, gói dịch vụ, và các chương trình khuyến mãi độc đáo. Điều quan trọng nhất trong việc

xây dựng một thương hiệu là phải tạo ra được sự “duy nhất” nào đó.

***

Những ai là đối tượng khách hàng của bạn? Nước ta là một đất nước đang phát triển.

Chúng ta vừa mới bước vào được nhóm nước có thu nhập trung bình. Thu nhập bình quân

của người dân đô thị khoảng 1500-2000$/năm (30-40 triệu đồng/năm). Tức thu nhập của mỗi

người vào khoảng 2-3 triệu/tháng. Những người có thu nhập thấp hơn, trong khuôn khổ hạn

hẹp của cuốn sách này tôi không đề cập đến.


Hà Nội 11/2011 40

Có thể nói rằng đa số các ý tưởng xuất phát ở đô thị, nơi có các bạn trẻ thông minh và

năng động. Họ tạo ra ra các sản phẩm và các dịch vụ hữu ích để cung cấp cho xã hội. Muốn

xây dựng được một thương hiệu lớn, họ phải có kiến thức tổng hợp về xã hội, phải có con

mắt tinh đời.

Tôi không phải là một nhà kinh tế. Nhưng tôi thấy rằng nếu muốn thành công, bạn

phải xác định đúng đối tượng khách hàng của mình. Càng chi tiết, càng cụ thể càng tốt. Phải

biết mình đang nhắm đến là ai? Họ thuộc tầng lớp thượng lưu, trung lưu hay bình dân. Xác

định đúng được đối tượng khách hàng là hiểu được những tâm lý, thói quen, nguyện vọng,

nhu cầu của họ… Khi làm tốt điều đó, sẽ rất dễ dàng cho công tác tiếp thị. Và chỉ khi hiểu

được những điều ấy, ta mới có các ý tưởng tốt hay đưa ra được các quyết định đúng trong các

bước hành động.

3. Nền kinh tế đang vận hành như thế nào?

Tôi là một người sinh ra ở một tỉnh duyên hải Bắc Bộ tỉnh rồi lên sinh sống thủ đô Hà

Nội. Tôi vẫn thường về quê một năm vài lần khi có việc. Quê tôi là một tỉnh nông nghiệp

cách Hà Nội chừng 90 cây số. Hai bên đường rộng thênh thang với những đồng lúa rất đẹp.

Đời sống người dân thì không biết thế nào... ! Từ khi xảy ra khủng hoảng vào mua thu năm

2008, vật giá leo thang, đời sống của họ chắc hẳn khó khăn nhiều hơn trước. Giờ đây, mỗi lần

về quê tôi lại thấy nông dân mang nông phẩm ra ven đường bán. Một sự nhanh nhạy đáng

mừng! Chỉ trừ việc xót xa cho những con chim vô tội đã bị vặt trụi lông, đang bị trực chờ đưa

lên bàn nhậu.

Như vậy chúng ta thấy rằng nông dân của ta đâu có thụ động. Mang thứ mình có ra

bán cho những người đang cần chứng tỏ họ đã hiểu một nguyên lý kinh tế rất cơ bản. Đó là

một việc hiển nhiên mà không phải bao giờ mọi người cũng nghĩ ra. Hoặc có thể họ từng

nghĩ ra nhưng bị ngăn cấm. Bây giờ chẳng có điều gì ngăn mọi người buôn bán trao đổi cả.

Người nông dân đã linh hoạt như vậy, người thành phố còn linh hoạt hơn nhiều. Thử hỏi bây

giờ ở các thành phố của nước ta, có ngôi nhà nào ở mặt đường mà không buôn bán hay cho

thuê? Giờ đây người ta chỉ ở mặt đường khi bắt buộc, vì rất ồn và bụi. Những người có điều

kiện thường tìm đến những nơi yên tĩnh trong thành phố để ở. Có người còn ra cách xa thành

phố chỉ đơn giản là để hưởng một cuộc sống có bầu không khí trong lành.

Người nông dân như vậy, người thành thị như vậy, và ta thấy cả đất nước đang… đi

buôn. Một nền kinh tế sôi động! Một thời đại sôi động! Đâu đâu cũng thấy đăng tin tuyển


Hà Nội 11/2011 41

nhân viên kinh doanh, phát triển thị trường, tìm kiếm khách hàng… Cơ hội mở ra cho bất kỳ

ai. Nếu năng động, một người hoàn toàn có thể kiếm được vài chục triệu một tháng.

Từ bán nhà đất, ôtô, xe máy cho đến tivi, máy tính, tủ lạnh, điều hòa… Từ bàn bàn

ghế, quần áo, đồ ăn, thức uống, đồ chơi… cho đến dầu gội đầu, kem đánh răng, bàn chải, dao

cạo râu… Có thế nói là trăm thứ bà Giằng. Việt Nam là một nền kinh tế trẻ trung, là nước có

hệ thống bán lẻ tốt hàng đấu thế giới. Hiện nay do năng lực phân phối của các nhà bán lẻ

trong nước tốt, các tập đoàn bán lẻ hàng đầu thế giới đang phải rất e ngại khi bước vào nền

kinh tế Việt Nam.

Nền kinh tế sôi động như vậy, bạn có mặt trong đó không? Nếu bạn muốn tham gia,

chỉ cần bạn có ý tưởng nằm trong bất kỳ một khâu nào đó của nền thị trường, nếu được thị

trường chấp nhận bạn sẽ thành công.

***

Đây không phải là một cuốn sách kinh tế. Tôi – người viết – không phải là một

chuyên gia kinh tế. Nếu ai muốn tìm hiểu nền kinh tế một cách chính thống, xin tìm đọc sách

giáo khoa hay những tài liệu của các chuyên gia. Vấn đề của tôi ở đây chỉ là khi muốn chia sẻ

với các bạn điều quý giá thứ hai – ý tưởng – tôi buộc phải đưa ra một số vấn đề kinh tế. Tôi

sẽ cố gắng nói thật đơn giản. Không phải các vấn đề kinh tế làm các bạn khó hiểu, mà ở là

chỗ người đọc không hiểu ý của tôi.

Nền kinh tế của nước ta là nền kinh tế “xã hội chủ nghĩa”, có sự điều tiết vĩ mô của

nhà nước. Đó là một nền kinh tế hàng hóa, với sự tham gia của nhiều thành phần. Theo lý

thuyết thì các thành phần này bình đẳng trước pháp luật. Đây là một sự kết hợp khó khăn, vì

bản chất của một nền kinh tế thị trường là phải tự do vận hành theo nguyên lý “Bàn tay vô

hình” của Adam Smit. Hàng hóa trên thị trường, dựa trên hai yếu tố cung cầu, tự điều tiết giá

cả cho mình. Còn sự “điều tiết vĩ mô của nhà nước” gợi lại cho ta hình ảnh về nền kinh tế kế

hoạch, tập trung của nước ta ngày trước. Những người làm kinh tế nhà nước họ phải mang

trong mình hai tâm tư. Một tâm tư là phải làm ăn sao cho có hiệu quả (chặt chém), để chứng

tỏ tài năng, đảm bảo phát triển con đường sự nghiệp... Còn một hệ tâm tư khác họ phải mang

là lương tâm nghề nghiệp, trách nhiệm cộng đồng, tương lai dân tộc…

Nhìn tổng quát là như vậy, song những điều to tát bên trên ít ảnh hưởng đến thanh

niên chúng ta. Phần lớn thanh niên ít cảm thấy sự có mặt của chúng trong cuộc sống. Thậm

chí một số người còn thấy, nếu muốn làm ăn kinh tế mình gần như chẳng gặp khó khăn gì,

miễn là có vốn. Sở dĩ chúng ta rất dễ dàng làm kinh tế, vì đa số chúng ta đều làm ăn nhỏ với


Hà Nội 11/2011 42

số vốn nhỏ, ít liên quan đến các cơ chế, chính sách của nhà nước. Thậm chí nếu làm ăn thất

bại, ta cũng cho rằng điều đó đơn thuần là từ những nguyên nhân chủ quan, là do lỗi của

chúng ta chứ ít khi nghĩ rằng lỗi có thể đến từ nơi khác.

***

Giờ tôi sẽ đi vào vấn đề chính của mục này, đó là thực trạng và diễn biến của nền kinh

tế Việt Nam hiện nay giống hệ với thế “chân vạc” trong cuốn tiểu thuyết “Tam quốc diễn

nghĩa” ở bên Tàu.

Các công ty nhà nước được phân bổ bất động sản, trang bị cơ sở vật chất, ưu đãi về

vốn từ ngân sách, và lực lượng lao động ổn định. Các đơn vị này cũng được hưởng nhiều ưu

đãi từ các cơ chế, chính sách. Họ còn là các đơn vị được triển khai các đề án, dự án quốc gia.

Họ được ví như là nắm thiên thời, giống như Tào Tháo ở nước Ngụy, mang danh thiên tử và

có đất đai rộng lớn, màu mỡ.

Tất nhiên, cùng với các ưu đãi này họ sẽ có trách nhiệm là những đầu tàu kinh tế cả

nước, là công cụ điều tiết nền kinh tế vĩ mô. Đảm bảo an sinh xã hội, khi tạo công ăn việc

làm cho người lao động, giảm tệ nạn xã hội. Ngoài ra họ còn có trách nhiệm với cộng đồng,

phát triển tương lai của đất nước, như không gây ô nhiễm môi trường hay quan tâm đến thế

hệ trẻ…

Các công ty hưởng lợi từ các tài nguyên, khoáng sản của đất nước. Từ rừng núi cho

đến đồng bằng, từ đất liền ra đến hải đảo. Người xưa nói nước ta “Rừng vàng biển bạc” cũng

không hề sai, khi ta những đơn vị khai thác tài nguyên, khoáng sản phát triển rất tốt. Họ luôn

đừng hàng đầu trong đóng việc góp ngân sách quốc gia. Các công ty này được ví như nắm địa

lợi giống như Ngô Quyền ở nước Ngô với hai con sông lớn. Về nguyên tắc thì tài nguyên

khoáng sản là sở hữu toàn dân, họ phải có trách nhiệm tận thu khi khai thác, đảm bảo tái tạo

các nguồn tài nguyên có thể phục hồi để có thể sử dụng lâu dài.

Các công ty làm giàu từ trí tuệ, làm giàu bằng chất xám. Lĩnh vực của họ sáng tạo ra

các sản phẩm hay dịch vụ hữu ích, cung cấp cho xã hội để thu lợi nhuận. Các công ty này

được ví như nắm nhân hòa giống như Lưu Bị ở nước Thục, lấy lòng các anh tài mà dựng lên

cơ nghiệp, dựng lên thế chân vạc để tranh đấu với hai nước Ngụy và Ngô. Các công ty này

thường được hình thành khi tập hợp được các trí thức năng động và thông minh.

***


Hà Nội 11/2011 43

Đây không phải là mô hình kinh tế riêng của Việt Nam, rất nhiều đất nước trên thế

giới đang vận hành nền kinh tế theo hình thức này. Nhất là từ sau cuộc đại khủng hoảng của

kinh tế thế giới năm 2008, đã có nhiều đất nước tư bản hàng đầu phải quay về với hình thức

này khi nhà nước đã phải trích ngân sách ra mua lại các đơn vị lớn làm ăn thua lỗ để cứu lấy

và điều tiết nền kinh tế vĩ mô.

Tôi nói xa xôi như vậy, cuối cùng cũng chỉ là để mong các bạn hiểu được một điều,

đó là khi bạn có một ý tưởng nào đó và muốn triển khai nó, bạn phải hiểu rằng dù muốn hay

không, bạn cũng sẽ phải ở thế của nước Thục. Tức là bạn phải tạo ra được yếu tố (nhân hòa)

trong công ty. Thống nhất tập thể thành một sức mạnh thì mới có thể tính đến chuyện tham

gia “tranh hùng” được. Bởi bạn không phải là công ty nhà nước như thế nước Ngụy, có được

sự ưu đãi từ bên trên về cơ chế, chính sách, đất đai, nhà xưởng, nguồn vốn, con người… Bạn

cũng không phải là công ty như thế nước Ngô, được hưởng nguồn lợi từ các tài nguyên,

khoáng sản của đất nước. Bạn buộc phải rơi vào loại công ty như thế của nước Thục, phải

dùng tài năng (chất xám) của con người để bước vào cuộc chiến.

Như vậy yếu tố nhân hòa (đoàn kết) là yếu tố quan trọng nhất của một tập thể, vì đó là

yếu tố đầu tiên giúp cho tập thể tồn tại. Sau đó là năng lực, tức là yếu tố tài năng của những

thành viên trong tập thể đó. Có tài năng thì mới phát triển được tập thể đó lên. Mà muốn hội

tụ được cả hai yếu tố trên thì tiếng tăm của người đứng đầu tập thể đó rất quan trọng. Người

đứng đầu phải có tiếng tăm lớn. Anh ta phải làm cho mọi người thấy được rằng mình là một

người có nhân cách lớn, có đạo đức nghề nghiệp, có trách nhiệm cộng đồng, có cái tâm lớn

để yêu mến tài năng của người khác, tin tưởng vào người khác và biết cách dùng người khéo

léo…

***

Một số người gặp khó khăn khi gặp các thuật ngữ kinh tế to tát. Để dễ hiểu hơn về sự

vận hành của nền kinh tế, từ đó biết được vị trí của mình trong quá trình vận hành ấy. Bây giờ

tôi sẽ đưa một sự mô tả một cách dễ hiểu nhất về nền tài chính nhà nước như sau:

Ngành tài chính quốc gia với tôi không khác gì việc thu chi của một doanh nghiệp.

Cũng có đầu ra, đầu vào đó là các nguồn thu và các tài khoản chi. Các lãnh đạo công ty luôn

phải quan tâm đến thu tồn đọng ở đâu và chi lãng phí ở đâu. Nguyên tắc chung là tối ưu các

nguồn thu và sử dụng hiệu quả các nguồn chi. Tối ưu các nguồn thu là thu đúng, thu đủ, đảm

bảo không thất thoát hay nợ đọng. Sử dụng hiệu quả các nguồn chi là đầu tư có hiệu quả, có

lãi để quay vòng đồng vốn, đảm bảo không thất thoát, lãng phí.


Hà Nội 11/2011 44

Tiền của các công ty thì gọi là vốn còn tiền của quốc gia thì được gọi là ngân sách.

Như vậy có thể nhìn nhận chính phủ như là một công ty khổng lồ. Nếu không ty này thu chi

không tốt là việc làm ăn của họ đang có vấn đề. Lịch sử cho thấy nhiều chính phủ đã từng

lâm vào tình trạng ngập trong nợ nần, và họ có thể bị phá sản một cách rất bình thường.

Nếu việc mô tả này vẫn làm ai đó trong các bạn khó hình dung, thì các bạn hãy coi

việc thu chi ngân sách của quốc gia cũng giống như việc thu chi tiền bạc của gia đình bạn.

Thậm chí là việc thu chi của cá nhân bạn vậy, đều có các khoản thu và các khoản chi. Bạn

nào tối ưu các nguồn thu và sử dụng hiệu quả các khoản chi thì tiền bạn ấy luôn đầy ví.

***

Ngành tài chính quốc gia là một ngành lớn, ở tầm vĩ mô. Các chuyên gia kinh tế mới

hiểu và có được cái nhìn tổng quát về nó. Người viết - tôi không phải là một trong số họ.

Nhưng tôi chắc chắn với các bạn rằng, sẽ chỉ hai việc thu và chi mà thôi. Nguyên tắc “tối ưu

các nguồn thu, sử dụng hiệu quả các nguồn chi” là nguyên tắc chung của bất kỳ một quốc gia

nào, trong bất kỳ thời đại nào. Và nguyên tắc này không bao giờ thay đổi.

Các nguồn thu lớn của ngân sách quốc gia gồm: các loại thuế, các loại phí-lệ phí,

doanh thu của các công ty, đơn vị nhà nước, các khoản viện trợ, các khoản đóng góp của các

tổ chức hay cá nhân… Các chính sách điều tiết nền kinh tế vĩ mô là chính sách tài khóa do bộ

tài chính đưa ra gồm thuế, chi tiêu công, trái phiếu chính phủ…; chính sách tiền tệ do ngân

hàng nhà nước đưa ra gồm tỷ giá ngoại tệ, chính sách tín dụng (vay và cho vay)… Các khoản

chi lớn của ngân sách nhà nước là chi đầu tư phát triển kinh tế, cơ sở hạ tầng; chi tạo ra sản

phẩm vật chất, tinh thần để xã hội sử dụng…

Như vậy, ta có thể thấy các công ty huy động vốn từ hai kênh chính là ngân hàng và

thị trường chứng khoán, còn nhà nước huy động vốn đa dạng hơn như từ ngân sách, phát

hành trái phiếu chính phủ, tín phiếu kho bạc…

Thưa các bạn! Tôi không hề muốn đưa vào đây những thuật ngữ chuyên ngành kinh tế

to tát. Nhưng trong phần nói về “Sự vận hành của nền kinh tế”, tôi không thể không đưa ra

các vấn đề cơ bản này. Bởi khi bạn có một ý tưởng, khi bạn lập nên doanh nghiệp để triển

khai ý tưởng đó, bạn sẽ là ông chủ. Mà khi đã trở thành một ông chủ, bạn cần phải nhìn nhận

được thời cuộc để nắm bắt thời cơ. Nhìn nhận được xã hội để tìm kiếm cơ hội.

Mặt khác, khi bỏ vốn liếng ra kinh doanh là bạn đang đánh cược cả tương lai của

mình, của gia đình vào doanh nghiệp. Bạn còn nắm trong tay vận mệnh của những người lao


Hà Nội 11/2011 45

động bạn thuê. Khi bạn sử dụng người lao động, bạn phải có trách nhiệm với đời sống và

tương lai của họ.

Đây chính là những lý do yêu cầu bạn cần phải nắm bắt được thị trường, phải hiểu

biết về xã hội và phải nhìn nhận được sự vận hành của nền kinh tế. Đó chính là môi trường

mà bạn đang lăn lộn, cạnh tranh, vùng vẫy…

4. Những vấn đề bạn gặp phải khi triển khai ý tưởng

Có ba vấn đề lớn bạn sẽ gặp phải khi thành lập một công ty, đó là phải xác định và

đảm bảo được đủ ba nguồn vốn: vốn ý tưởng, vốn cơ sở vật chất và vốn quản lý.

Vốn ý tưởng: đó là kinh doanh thứ gì (sản xuất hay dịch vụ)? Đối tượng khách hàng

là ai? Kế hoạch kinh doanh thế nào?

Vốn cơ sở vật chất: bao gồm hệ thống văn phòng, nhà xưởng, kho bãi, trang thiết bị

văn phòng, nhà xưởng, dây chuyền công nghệ và đội ngũ nhân lực vận hành.

Vốn quản lý: là toàn bộ việc quản lý, điều hành, đốn đốc, kiểm tra, thuyết phục,

truyền lửa, thỏa hiệp đối với những người lao động trong doanh nghiệp của bạn. Bạn quản lý

có tốt không? Truyền lửa có tốt không? Nhân viên của bạn có làm việc hết mình không? Có

sáng tạo không? Hiệu suất hoạt động có cao không?... Nếu bạn không có thời gian, hoặc

không làm được thì hãy đi thuê. Hãy để công việc cho những chuyên gia!

Ba loại vốn này là ba thành phần chính cấu thành lên một doanh nghiệp. Ở trên tôi

còn nói đến việc khác, đó là có một số chuyên gia khi đánh giá khả năng thành công của môt

doanh nghiệp, họ dựa vào ba tiêu chí: mục đích đúng, con người đúng và hành động đúng.

Tôi cho rằng mục đích nằm trong phần vốn ý tưởng, con người nằm trong phần vốn công

nghệ, và hành động nằm trong phần vốn quản lý.

Ba loại vốn này sẽ bao trùm hết các góc độ mà một người nào đó đặt ra, khi nhận

định, đánh giá về một doanh nghiệp.

***

Một thanh niên Việt Nam hoàn toàn có một ý tưởng mang tầm cỡ khu vực và quốc tế.

Nhưng để biến nó thành hiện thực, trước mắt là ở Việt Nam là điều vô cùng khó khăn. Cụ thể

như sau:

* Vốn ý tưởng


Hà Nội 11/2011 46

Như trên tôi đã nói, mỗi người chúng ta thường có vài ý tưởng. Đây không phải là

điều quá khó khăn. Nếu cho mỗi người vài chục phút, tôi tin mỗi người chúng ta đều có thể

gạch ra vài ý tưởng. Có những người còn có rất nhiều hơn, họ đóng gói ý tưởng của mình rồi

mang đi bán.

Khó khăn về ý tưởng không phải là thiếu ý tưởng mà là không biết được mức độ khả

thi của nó. Chưa làm sao mà biết được? Chả phải có ối người thành công từ những ý tưởng

bất khả thi đấy sao. Một khó khăn khác là không lên được bản kế hoạch chi tiết để công khai

chia sẻ với mọi người. Khi nhận được người ta sẽ phản biện. Sẽ là rất tốt nếu nhận được ý

kiến phản biện tích cực, và biết đâu họ lại đầu tư vốn.

* Vốn cơ sở vật chất

Để triển khai các ý tưởng bạn cần thành lập công ty. Dưới mức độ công ty thì cuốn

sách này xin phép được không bàn. Cách đây vài năm, thành lập công ty là việc khá khó

khăn, vì cần phải hoàn thiện nhiều loại giấy tờ thủ tục. Nhưng nay đã dễ dàng hơn nhiều vì số

lượng thủ tục được giảm bớt. Ngoài ra, bây giờ xuất hiện nhiều các công ty luật chuyên lo

việc này với giá khá mềm.

Thành lập công ty thì phải có văn phòng. Đây là yêu cầu bắt buộc của các chi cục

thuế. Bạn sẽ phải gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn bất động sản, nói nôm na thì thành

lập công ty thì phải có nơi nào đó để làm trụ sở, không có thì phải đi thuê.

Hiện nay, ở các thành phố lớn của Việt Nam, bất động sản có thể nói là giá ở trên trời.

Tất nhiên, cùng với đó là giá thuê văn phòng không hề rẻ. Muốn thuê được một địa điểm, có

thể gọi là tạm được, để đặt làm văn phòng thì giá vào khoảng vài trục triệu đồng/tháng. Đó là

một điều quá khó khăn đối với các bạn trẻ.

Việt Nam là một đất nước mà dân số có thu nhập ở mức trung bình, ấy thế nhưng Việt

Nam lại ở trong những nước có giá thành bất động sản rất cao trên thế giới. Đây là một

nghịch lý! Hiện tại, giữa thu nhập của người dân và giá thành bất động sản có một khoảng

cách rất lớn. Tức là với thu nhập của người một bình thường, anh ta cần “vài trăm năm” để

mua được một căn nhà ở thành phố Sài Gòn hay thủ đô Hà Nội.

Khó khăn tiếp đến là nguồn nhân lực trình độ thấp. Chúng ta đều biết việc đào tạo

trong nhà trường Việt Nam hiện tại khá xa thực tế. Rất ít học sinh ra trường có thể viết được

một văn bản đúng quy phạm. Tôi đã đã đọc khá nhiều đồ án tốt nghiệp của các bạn trẻ, lỗi

trình bày khá nhiều, còn lỗi chính tả là điều phổ biến. Tôi tin rằng các thày giáo không đọc, vì

họ vẫn được những điểm số rất cao.


Hà Nội 11/2011 47

Điều này dẫn đến việc khi nhận một nhân viên mới ra trường vào làm việc, các doanh

nghiệp phải đào tạo rất nhiều, thậm chí đào tạo lại từ đầu. Và tất nhiên chúng ta đều hiểu,

việc đào tạo này gây tổn thất về thời gian và tiền bạc cho các doanh nghiệp. Bây giờ người ta

coi đó như là việc đương nhiên. Họ phải chịu những hậu quả của nền giáo dục, vì đã cho ra

đời những sản phẩm thiếu hoàn thiện. Giờ đây ít còn thấy các doanh nghiệp kêu nữa, chắc bởi

họ đã kêu mãi rồi mà mọi việc vẫn không thay đổi.

* Vốn quản lý

Quản lý con người là một công việc khó khăn. Người mới vào làm việc, người làm

việc lâu năm, người phải mắng xối xả, kẻ chỉ cần nói bâng quơ… Có thể nói đó là một nghệ

thuật! Một số người có khả năng thiên bẩm trong việc này, một số người khác phải học.

Cũng như một nhà nước văn minh - nhà nước pháp chế - lấy pháp luật là chế tài cho

mọi hoạt động xã hội - một công ty văn minh cần có nội quy và quy chế. Nội quy là văn bản

quy định những hoạt động diễn ra hàng ngày như: giờ đến, giờ về, đeo thẻ, ăn mặc... Còn quy

chế là văn bản quy định cơ cấu tổ chức của một công ty, nhiệm vụ của các bộ phận và cách

thức để các bộ phận ấy tương tác với nhau.

Quy chế và nội quy định cần phải được lập ra để điều tiết mọi hoạt động của công ty.

Quan trọng là hai văn bản này phải là "to" nhất - theo cách gọi dân gian - chứ không phải ông

giám đốc. Tức là giám đốc cũng phải đi làm đúng giờ.

Thoạt đầu, một số người lầm tưởng hình thức quản trị nhân sự bằng sự “bắt vía” phù

hợp với những nhân viên mới, chưa chủ động trong công việc. Kỳ thực nó giết chết sự sáng

tạo. Những người mới vào tập thể thường có được con mắt khách quan, sự lo lắng sẽ khiến

họ không thể có và đưa ra những ý kiến đóng góp quý báu. Quản trị con người bằng cá tính là

thứ quản trị kém văn minh. Cá nhân tôi ưa những người lãnh đạo dân chủ hơn những người

lãnh đạo độc đoán.

Những người độc đoán sáng suốt thì rất hiếm, kể cả là như vậy họ cũng không được

lòng đa số mọi người. Cũng có thể với họ điều đó không quan trọng. Điều họ hướng đến sự

hiệu quả. Còn lại phần đa sự độc đoán đến từ những kẻ thiển cận. Họ coi quyền lực - việc đưa

ra các quyết định - là một thú vui, thật tại hại! Họ không hiểu rằng sự rủi ro của những người

đưa ra quyết định là rất cao. Áp lực với những người đưa ra quyết định là rất lớn. Vì những

sự quả quyết bừa bãi, họ có thể phải trả giá bằng chính tương lai của mình.


Hà Nội 11/2011 48

Nhưng tố chất quan trọng của một nhà lãnh đạo giỏi là sự quyết đoán. Thế nào quyết

đoán, thế nào không thì chỉ có thể thấy được qua thực tế. Nói đến tài năng ở đây có thể đúng,

nhưng chỉ đúng một phần. Nhiều khi sự thành công cần có sự mạo hiểm, và cần đến sự may

mắn. Một số người có tài năng, có nhiều kiến thức làm họ tự tin, nhưng cũng vì đó họ dè dặt.

Vậy nên sự thành công vẫn luôn cần đến hai mẫu người, một người thiên về hành động và

người kia thiên về suy ngẫm (mưu mẹo). Họ phải hiểu nhau, phối hợp và bù trừ cho nhau một

cách hợp lý. Điều này ta vẫn thường thấy trong lịch sử, đó là bên cạnh những quân vương anh

minh thường có những vị quân sư lỗi lạc.

Người phương Tây có cách quản lý rất văn minh mà Việt Nam nên học, đó là coi

nhân viên là đối tác. Kỳ thực thì họ vẫn là đối tác! Họ rằng buộc với người quản lý bằng hợp

đồng lao động, có bên A và bên B. Nhưng có một số nhà quản lý lại coi nhân viên như là kẻ

làm thuê, thậm chí tệ hơn như giúp việc. Khi chọn hình thức quản lý như vậy, thì chính

những “ông chủ” với là những người chịu nhiều thiệt hại. Thứ nhất, họ không kích lệ được sự

sáng tạo của nhân viên, bởi đã làm thuê là kẻ chỉ đâu đánh đấy. Thứ hai là họ chịu hoàn toàn

phần rủi ro trong hoạt động kinh doanh của mình.

Và khi ấy chính những người quản lý với là những người đang bị nhân viên của mình

bóc lột. Họ luôn phải nghĩ ra các công việc để sai bảo người làm. Họ luôn phải đưa ra các ý

tưởng mới và phải chịu hoàn toàn sự rủi ro từ chúng. Thay vì thế, khi coi các nhân viên là đối

tác, họ tôn trọng nhân viên và luôn nhắc nhở nhân viên phải chủ động trong công việc của

mình. Họ còn có thể yêu cầu nhân viên phải chịu một phần trách nhiệm nào đó khi gây ra

thiệt hại cho công ty. Vì đối tác là cùng nhau hành động, cùng nhau chịu sự rủi ro.

***

Việt Nam luôn thiếu những nhà quản lý, những nhà điều hành chuyên nghiệp. Không

phải chỉ các công ty, tập đoàn lớn mới thiếu những người đó, mà ngay cả những công ty vừa

và nhỏ cũng gặp phải các vấn đề như vậy. Các công ty nhỏ thì ông chủ thường là người điều

hành nên có thể nói họ đang thiếu những kỹ năng làm lãnh đạo, thiếu kỹ năng quản lý, kỹ

năng điều hành, đàm phán, thuyết phục, truyền lửa…

Bằng chứng cho điều này là các trung tâm đào tạo kỹ năng xuất hiện ngày một nhiều,

đây đang là một loại hình dịch vụ phát đạt. Hiện tại ở Việt Nam đang có trào lưu đi học kỹ

năng, cùng với đó là xuất bản dòng sách “Hạt giống tâm hồn”. Những cuốn sách không dạy

về khả năng nhìn nhận, phát hiện vấn đề, mà dạy người ta cách “lên gân lên cốt”, đa số chúng

nói với người ta rằng: “phải quyết tâm, phải thay đổi, phải làm khác, nghĩ khác”.


Hà Nội 11/2011 49

Tôi cho rằng mỗi người Việt Nam không cần phải “lên gân lên cốt”, ta chỉ cần sống

với đúng con người của mình, không để lãng phí thời gian và các cơ hội là ta có thể cảm thấy

hài lòng với mình. Thứ gì thái quá cũng sẽ bất cập! Cứ sống thuận theo các quy luật của tự

nhiên và xã hội, mỗi ngày chỉ cần cố gắng hơn sức mình một chút, là sẽ có được thành công

mà thôi. Đói thì phải ăn, ốm thì phải nghỉ… Tôi không hiểu việc nuông chiều bản thân là gì

và mức độ nuông chiều như vậy của tôi là đúng hay sai?

***

Dù phân chia ra ba loại vốn như thế, những tựu chung lại vẫn là tiền. Một người cần

có ý tưởng cần có tiền thì mới triển khai được ý tưởng đó. Ý tưởng - như đã nói là không khó

lắm - còn tiền? Ta không có tiền, ta có thể vay vốn ở đâu? Xin thưa là ở Việt Nam, ngoài việc

huy động sự đóng góp của gia đình và người thân, bạn gần như không còn nguồn huy động

nào khác.

Việc tiếp cận vốn ngân hàng hiện nay là vô cùng khó khăn. Nhất là từ sau cuộc đại

khủng hoảng, dẫn đến suy thoái kinh tế thế giới năm 2008. Về vấn đề này, dù không muốn

nhưng tôi vẫn sẽ phải đưa vào đây một vài con số để các bạn dễ hình dung thực trạng. Các

doanh nghiệp tư nhân chiếm 95% số lượng doanh nghiệp trên cả nước. Tiếp cận được khoảng

40% nguồn vốn ngân sách nhưng đã lo được 70% lượng công ăn việc làm cho người lao

động. Tìm vốn từ thị trường chứng khoán, với một công ty nhỏ thì là một điều quá xa vời.

Thực trạng của xã hội hiện nay là như vậy. Khó khăn của thanh niên hiện nay là như

vậy. Cho dù có ý tưởng tốt, lập được một kế hoạch kinh doanh khả thi, họ cũng không thể

làm cách nào để huy động vốn. Gia đình và bạn bè thì không phải lúc nào cũng có điều kiện.

Họ đành phải đi làm thuê cho người khác. Có người nói đi làm thuê là đi bán sức khỏe, bán

trí tuệ và bán niềm tin. Nhưng theo tôi, đó là bán thời gian và bán ý tưởng. Mà bán hai thứ đó

chính là bán tương lai của mình.

Như vậy là hiện tại, các bạn thanh niên của nước ta gần như không có lối thoát. Thanh

niên không có lối thoát là đất nước không có lỗi thoát. Bởi trong hàng trăm, hàng ngàn người

kinh doanh sẽ có vài người thành công. Họ đi đúng hướng nên sẽ phát triển được. Khi ấy họ

giải quyết được công ăn việc làm cho những người còn lại. Ta không thể cứ trông chờ ở các

công ty nhà nước, khi mà họ chiếm dụng rất nhiều vốn của nhà nước, nhưng lại chỉ giải quyết

được công ăn việc làm cho 30% người lao động.

Các doanh nghiệp tư nhân đa số là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Loại hình doanh

nghiệp này có ưu điểm là rất năng động, cần ít vốn, chi phí quản lý thấp, nhạy cảm với biến


Hà Nội 11/2011 50

động thị trường, thay đổi mặt hàng kinh doanh nhanh… Nhưng các ngân hàng vẫn cứ e dè

với các lý do cố hữu như tài sản thế chấp nhỏ, thiếu minh bạch và khó khăn trong việc thẩm

định năng lực kinh doanh…

Kể ra những khó khăn bên trên, là tôi còn chưa tính đến một khó khăn cũng rất cơ bản

khác trong mỗi công ty, đó là sự đoàn kết. Các thành viên tạo thành một khối thống nhất,

hành động nhất quán chung một mục tiêu đưa công ty phát triển đi lên. Đây là một khó khăn

đã và đang làm tan vỡ rất nhiều doanh nghiệp trẻ Việt Nam hiện nay. Họ không xác định

được một cách chính xác giữa công và lợi. Việc đóng góp công sức và những quyền lợi được

hưởng từ sự đóng góp đó. Họ không phân định được quyền lực của các thành viên. Họ không

thống nhất được với nhau khi vận hành như việc có trung thành với ý tưởng ban đầu, hay các

hướng phát triển của công ty trong tương lai…

***

Còn một khó khăn nhỏ khác là vấn đề bảo vệ bản quyền trí tuệ. Đó là việc đăng ký

bản quyền để đảm bảo rằng ý tưởng của ta không đánh cắp hay làm nhái được. Hiện tại, việc

đăng ký bản quyền ở nước ta không khó khăn lắm. Chỉ mất vài ngày công nghiên cứu thủ tục

và chờ đợi là xong được. Cũng có thể bỏ tiền ra thuê các công ty luật làm.

Việc đăng ký là như vậy, nhưng việc đảm bảo không có ai đánh cắp dùng chùa, hay

không có ai dám sản xuất ra sản phẩm giống y hệt như sản phẩm của mình để bán là việc vô

cùng khó. Khó khăn này đến từ đạo đức kinh doanh một số người, đến từ công tác kiểm tra

phát hiện không kịp thời, từ quy định xử phạt chưa nghiêm minh… Thử hỏi nếu luật pháp Mỹ

không nghiêm, nếu người dân Mỹ cũng sử dụng phần mềm ‘chùa’ như Việt Nam, thì liệu Bill

Gates có thành công được đến vậy?

Hay ta thử đặt một tình huống giả tưởng, đó là tôi có một ý tưởng đó là chế tạo ra một

loại máy có chức năng phơi quần áo mang bán ra thị trường. Máy này có mô tơ tự quay với

tốc độ chậm, có bóng đèn sợi đốt ở giữa. Nó dùng tốt trong những ngày mưa gió ẩm ướt khá

nhiều trong điều kiện khí hậu bắc Vịệt Nam. Sản phẩm tiêu thụ tốt, công ty tôi đang làm ăn

phát đạt bỗng dưng trên thị trường xuất hiện các sản phẩm tương tự của một công ty có tiềm

lực vốn mạnh hơn. Nếu công ty tôi đã đăng ký bản quyền, cũng chưa chắc đã được bảo vệ vì

quá trình kiện cáo, tố tụng diễn ra tốn kém, dài ngày. Rồi thì người ta có thể đưa ra lý luận

rằng sản phẩm của họ chỉ là “gần giống”, chứ chưa vi phạm bản quyền của công ty tôi.

***


Hà Nội 11/2011 51

Những người phá vỡ tiến trình

Ở đời chúng ta vẫn thấy những người nhiều tiền lập ra các công ty để kinh doanh.

Người có tiền, nếu không có ý tưởng, người ta đi mua ý tưởng. Rồi thuê nhà xưởng, mua sắm

trang thiết bị, móc công nghệ, thuê nhân lực vận hành. Nếu không có thời gian quản lý người

ta thuê quản lý, điều hành... Tức là có tiền, người ta có thể làm tất cả!

Những gì chúng ta vừa nói bên trên là nói đến những những người có ý tưởng mà

không có tiền. Đang phải tìm cách kiếm tiền để triển khai ý tưởng. Và triển khai ý tưởng để

kiếm tiền. Bây giờ ta đang nói đến những người “tự dưng” có tiền. Bắt đầu từ tiền và kết thúc

cũng là tiền, động lực là tiền và mục đích cũng là tiền. Vậy người ban đầu có tiền là thành

công rồi, cớ sao phải đầu tư nữa? Có tiền là đạt mục đích cuộc sống rồi, tại sao lại phải tham

gia vào vòng quay của nó?

Về mặt tâm lý cá nhân thì những người có tiền luôn muốn đầu tư sinh lời để số tiền đó

lớn hơn nữa. Đó có thể còn là đảm bảo họ không bị nghèo đi khi mà đang lạm phát kinh tế,

vật giá gia tăng. Dù có đầu tư ở đâu đó thì lợi nhuận thu về cũng phải hơn mức tối thiểu là lãi

suất ngân hàng. Không thì gửi luôn tiền vào ngân hàng cho đỡ mệt xác!

Về mặt xã hội, việc đầu tư đó mang tính nhân văn cao cả, khi họ đầu tư vào những

doanh nghiệp đang hoạt động tốt, nhưng lại thiếu vốn để mở rộng kinh doanh, Các doanh

nghiệp này khi phát triển sẽ giải quyết thêm được công ăn việc làm cho người lao động. Như

vậy đầu tư không chỉ là thu lợi nhuận, mà đầu tư còn là đang làm điều tốt cho xã hội.

Họ cũng có thể đầu tư trên thị trường chứng khoán, một kênh huy động vốn truyền

thống của các doanh nghiệp ở các nước phát triển. Cũng phải nói rằng chúng ta đang biến thị

trường chứng khoán của mình thành một nơi đánh bạc có tổ chức. Chúng ta đã làm biến

tướng một kênh huy động vốn hiệu quả của các công ty, khi đưa vào đó rất nhiều các công ty

thiếu năng lực và hoạt động không minh bạch. Đó là đang làm hỏng nền kinh tế! Người có

tiền thì không dám đầu tư, người thiếu vốn thì không có lối thoát.

Vấn đề của người có nhiều tiền phần nhiều là lo sợ rủi ro, là thiếu tin tưởng vào người

khác và vấn đề của họ là thiếu khát vọng? Một khát vọng vươn lên mạnh mẽ!


Hà Nội 11/2011 52

5. Chấm điểm ý tưởng

Chấm điểm ý tưởng là đánh giá tính khả thi của nó.

Đọc đến đây, bạn hoàn toàn có thể chấm điểm cho ý tưởng của mình. Ý tưởng của

bạn là gì? Là sản xuất sản phẩm hay cung cấp dịch vụ? Sự có mặt của yếu tố chất xám là bao

nhiêu? Của yếu tố máy móc, công nghệ là bao nhiêu? Hãy xem rằng các yếu tố “thiên thời-

địa lợi-nhân hòa” có tạo điểu kiện cho ý tưởng của bạn? Hãy xem xét đến các vấn đề khi triển

khai nó? Và bạn đã cân nhắc về ba loại vốn ở bên trên?

Bạn hãy chấm điểm cho các ý tưởng của mình. Hoặc nếu có ai đó chia sẻ với bạn ý

tưởng của họ. Bạn hãy chấm điểm chúng!

***

Bây giờ, để tổng kết lại các nhận định của mình, tôi sẽ chấm điểm cho các ý tưởng

của tôi, để các bạn xem xét.

Ý tưởng cần được lên kế hoạch chi tiết ra thành các đề mục, các phần cụ thể… Việc

chấm điểm một ý tưởng bao giờ cũng sẽ mang một chút yếu tố cảm tính. Tôi cũng cần các

bạn phải có hiểu biết nhất định về thị trường, cũng như đời sống người dân nơi tôi định triển

khai ý tưởng của mình.

Các tiêu chí tôi đưa ra để chấm điểm gồm:

- Sự mới lạ, độc đáo của ý tưởng

- Đảm bảo bản quyền ý tưởng như không bị người dùng đánh cắp dùng chùa hay bị

đối thủ làm nhái mang đi bán cạnh tranh với ta.

- Chi phí đầu tư ban đầu như: máy móc, dây chuyền công nghệ; cơ sở vật chất như

văn phòng, bàn ghế, trang thiết bị; nhân lực như nhân viên, người quản lý…

- Chi phí quản lý, vận hành như: điều hành, đôn đốc, giám sát, quảng cáo, tiếp thị, tư

vấn, bán hàng, bảo hành, hậu mãi…

- Rủi do bởi thiên tai, cháy nổ hay người lao động thiếu trách nhiệm, làm hỏng hay

đánh cắp

***


Hà Nội 11/2011 53

Chấm điểm cho ý tưởng thứ nhất:

Đó là tôi sẽ chấm điểm cho ý tưởng mở một cửa hàng sao chụp ở Hà Nội.

1. Ý tưởng:

- Đây là một ý tưởng về làm dịch vụ - Sao chụp lấy tiền.

- Lưu ý đến:

+ Lượng khách hàng trên địa bàn.

+ Các đối thủ xung quanh cửa hàng.

- Ý tưởng này không có sự mới lạ. Xã hội đã có nhiều.

- Hàm lượng chất xám ít. Ai cũng có thể làm được khi được hướng dẫn

- Đây là một loại hình dịch vụ cần có cơ sở vật chất và máy móc

2. Đầu tư cơ sở vật chất:

- Mua 2 máy photocopy khoảng 20-30 triệu/máy.

- Mua 1 máy tính, một máy in khoảng 10 triệu

- Thuê 1 cửa hàng khoảng 5-10m2, ở mặt phố nhỏ khoảng 3-4 triệu/tháng.

- Thuê 1 nhân viên khoảng 2,5-3,5 triệu/tháng

- Các trang thiết bị như bàn, nghế, tủ, dao kéo, văn phòng phẩm…

- Đầu từ bán một số văn phòng phẩm

- Biển quảng cáo

- Mua vật tư để hoạt động: mực, giấy…

3. Quản lý:

- Giờ bắt đầu làm việc, giờ nghỉ

- Không bị nhân viên hay người ngoài đánh cắp vật tư, thiết bị, thời gian…

Vậy vấn đề khi triển khai ý tưởng này của tôi còn lại là địa điểm thuê cửa hàng và

giám sát quá trình hoạt động kinh doanh.

- Nếu mở tại nhà mình, nơi có lượng khách khá tốt thu nhập khoảng 6-7 triệu/tháng.

Nếu lượng khách ít hơn thì 3-4 triệu/tháng. Có tương xứng với công sức bỏ ra không? Nếu

cho người khác thuê cửa hàng thì thế nào?


Hà Nội 11/2011 54

- Nếu đi thuê cửa hàng thì gần như chỉ hòa vốn hoặc lãi rất ít. Tự mình làm tại cửa

hàng thì thu nhập cao hơn. Nhưng vẫn không tương xứng với công sức bỏ ra. Nếu đi thuê

nhân viên mà quản lý không tốt, bị nhân viên ăn bớt thì sẽ lỗ vốn. Mà để quản lý nhân viên

tại của hàng sao chụp là rất khó khăn bởi nó quá chi li.

Vậy, ý tưởng này của tôi chỉ được khoảng 4/10 điểm. Muốn có lãi cao để phát triển

thêm thì cần có cửa hàng ở địa điểm tốt, nhưng lại có phí thuê thấp – điều không thể có ở Hà

Nội. Ngoài ra cần phải tự làm lấy hoặc mất thời gian công sức để quản lý nhân viên. Vậy là

mở cửa hàng ra và chết dí ở đó.

Xét đến thực tế bản thân tôi không có nhà ở mặt đường. Có thể làm được ở cửa hàng

và quản lý được nhân viên. Nhưng không phát triển được. Tức là, với điều kiện của tôi ý

tưởng này không khả thi.

Chấm điểm cho ý tưởng thứ hai:

Đó là tôi sẽ chấm điểm cho ý tưởng mở một quán café nhỏ.

1. Ý tưởng:

- Đây là một ý tưởng về pha chế đồ uống bán lấy tiền.

- Lưu ý đến

+ Lượng khách hàng trên địa bàn.

+ Các đối thủ xung quanh cửa hàng.

- Ý tưởng này không có sự mới lạ. Xã hội đã có nhiều.

- Hàm lượng chất xám không nhiều. Người làm tốt đi làm thuê và có lương cao rồi.

- Đây là một loại hình dịch vụ cần có cơ sở vật chất là cửa hàng và bàn nghế

2. Đầu tư cơ sở vật chất:

- Mua bàn, ghế, cốc, chén, đĩa, gạt tàn, phin café…

- Mua 1 tivi, 1 bộ loa

- Thuê 1 cửa hàng khoảng 30-40m2,

- Ở mặt phố nhỏ khoảng 3-4 triệu/tháng.

- Ở mặt phố lớn thì 5-6 triệu/tháng

- Thuê 3 nhân viên lương trung bình 2,5-3,5 triệu/tháng/người


Hà Nội 11/2011 55

- Các trang thiết bị trang trí như rèm, cây cảnh…

- Biển quảng cáo

- Mua nguyên liệu để pha chế hàng ngày…

3. Quản lý:

- Giờ bắt đầu làm việc, giờ nghỉ

- Không bị nhân viên hay người ngoài đánh cắp vật tư, thiết bị, thời gian…

Vậy ý tưởng này của tôi chỉ được khoảng 3/10 điểm. Cũng giống ý tưởng trên, muốn

có lãi cao để phát triển thêm thì cần có cửa hàng ở địa điểm tốt, nhưng lại có phí thuê thấp –

điều không thể có ở Hà Nội. Vậy với tôi, ý tưởng này không khả thi.

Bây giờ tôi nhờ các bạn chấm điểm cho ý tưởng viết một phần mềm quản lý bán hàng,

hoặc mở một trung tâm đào tạo kỹ năng… Phần mềm quản lý bán hàng là một ý tưởng còn

khá mới lạ, nhưng rất dễ bị đánh cắp dùng chùa hay bị đối thủ sao chép… Trung tâm đào tạo

kỹ năng cho các bạn thanh thiếu niên cũng là một ý tưởng mới lạ, khi mà các trung tâm khác

trên thị trường hiện nay thường đánh vào tầng lớp lãnh đạo với học phí rất cao. Tuy nhiên,

việc xây dựng giáo trình, kinh nghiệm giảng dạy, quản lý trung tâm và việc đăng ký thành lập

trung tâm là không hề đơn giản.

6. Các vấn đề khác của ý tưởng

Ý tưởng có cần phải mới lạ, độc đáo?

Xin thưa là không cần!

Không phải những người thành công đều phải bắt đầu từ một ý tưởng mới lạ. Yếu tố

quan trọng nhất của thành công là luôn “cháy hết” cho ý tưởng của mình. Sống bằng sự say

mê, sống bằng lòng nhiệt huyết. Hai yếu tố này sẽ thúc đẩy chúng ta làm việc, sẽ thôi thúc

chúng ta hành động và sáng tạo không ngừng nghỉ. Khi luôn “cháy hết mình” như vậy, khả

năng thành công đến là rất cao.

Tôi đã từng biết đến nhiều người làm giàu thành công từ buôn đồ đồng nát, bán bánh

khúc, buôn tóc, mở quán cơm… Tôi còn cho rằng, những ý tưởng mới lạ mang tỉ lệ rủi ro cao

hơn. Những ý tưởng này có thể lại không dễ dàng len lỏi được vào cuộc sống, không dễ dàng

để được mọi người chấp nhận. Tất nhiên, trừ những người thiên tài như Bill Gates, ông đoán


Hà Nội 11/2011 56

trước được tương lai của điện toán cá nhân và thành công từ đó. Thế giới không có nhiều

người như ông.

***

Kể cả là những lĩnh vực có các công ty hoạt động thành công rồi, các bạn tìm ra cách

làm tốt hơn thì vẫn có thể phát triển được. Người thành công tìm ra hương vị mới trong

những sản phẩm cũ, người thành công làm cho các dịch vụ hiện tại chở nên thông minh hơn.

Pessi bước vào thị trường nước giải khát khi Cocacola đã rất mạnh, nhưng họ vẫn tồn tại và

phát triển được. Google bước vào thị trường tìm kiếm khi MSN và Yahoo phát triển khá lâu

rồi, nhưng họ vẫn trở thành trình tìm kiếm số một. Mạng xã hội Facebook tạo ra cách giao

tiếp mới lạ, phù hợp với người dùng hơn những mạng xã hội ra đời trước nó nên đang có

được số thành viên đông đảo hơn.

Ngay cả gần một quán phở đông khách, bạn cũng có thể mở một quán bún. Rất bình

thường! Bởi đơn giản, không ai ăn phở cả tuần cả. Ở một quán đông khách, ông chủ quán

không thể làm hài lòng được tất cả khách hàng của họ. Lượng khách càng nhiều thì lượng

không hài lòng càng nhiều. Những người không thích ăn phở của quán đó sẽ sang quán bún

để ăn.

***

Nếu đáng sợ hơn, ý tưởng của bạn trùng với lĩnh vực hoạt động của một công ty lớn?

Xin thưa không phải các tập đoàn lớn đều đáng sợ. Không phải mọi việc làm của họ đều đang

đúng đắn. Nếu ý tưởng của bạn đang trùng với việc làm ăn kinh doanh của một công ty lớn,

tôi xin được chia sẻ với bạn trong đoạn này. Các tập đoàn lớn cũng có những giới hạn của họ.

Những kẻ khôn ngoan luôn biết giới hạn của mình.

Hãng đồ ăn nhanh MacDonan không muốn vào Việt Nam vì họ biết không đấu lại

được với các quán ăn vỉa hè vốn đã quá đa dạng với nhiều món phong phú như phở, bún,

miến, bánh đa… Nhà nước đầu tư vụ tiền xu là không thực tế. Tổng công ty viễn thông Việt

Nam đầu tư một loạt cột điện thoại công cộng là không hiệu quả. Hệ thống bán lẻ điện thoại

di động Nettra do tiếp cận thị trường không đúng cách đã bị phá sản…

Có thể các tập đoàn lớn đang tồn tại những sai lầm đưa cả hệ thống xuống mồ. Không

ít những tập đoàn, các công ty lớn từng phá sản. Và ngay bây giờ cũng đang có những con

tàu đang tiến đến vực thẳm. Để nhìn nhận sai lầm của cả một hệ thống là việc không đơn

giản. Chỉ những chuyên gia có kiến thức sâu rộng trong ngành của mình với làm được điều


Hà Nội 11/2011 57

đó. Những người trong cuộc, dù có giữ đầu óc một cách khách quan nhất, thì cũng chỉ nhìn

thấy những bất ổn cục bộ. Họ không đủ khả năng và có khi không dám làm vậy.

Do vậy, những người đứng đầu các hệ thống thường luôn cố gắng giữ mình không

quá bận rộn. Họ cần phải tách được mình ra khỏi hệ thống. Cần phải giữ đầu óc của mình

thảnh thơi, nghĩ đến những điều xa lạ, để đảm bảo luôn nhìn nhận tổ chức của mình một cách

khách quan. Khi ấy người ta mới có khả năng lớn để nhìn xa trông rộng tránh sai lầm. Như

vậy sẽ rất ít có khả năng xảy ra sự đổ bể lớn. Sai lầm, nếu có cũng chỉ ở mức cục bộ, ở tầm vi

mô, có xảy ra nhưng không mất ổn định trên diện rộng. Nếu cảm thấy gặp phải đối thủ thế

này, cách tốt nhất bạn hãy từ bỏ mục tiêu của mình!

Tận dụng sự sáng tạo trong doanh nghiệp của mình

Có thể cả núi “ý tưởng” đã bị bỏ quên!

Những ý tưởng tôi vẫn nói ở bên trên, tôi gọi chúng là những ý tưởng ban đầu. Từ

những ý tưởng ban đầu đó người ta lập nên doanh nghiệp. Trong quá trình vận hành của các

doanh nghiệp, người ta luôn nảy ra những ý tưởng mới. Người sáng tạo thì luôn năng động,

linh hoạt tiếp cận thị trường. Không dùng được cách này, họ nghĩ ra cách khác. Ý tưởng

chính là sự thể hiện của sự sáng tạo. Tức là một người chỉ được coi là sáng tạo khi anh ta đưa

ra được nhiều các ý tưởng hữu ích.

Tôi có biết một công ty đào tạo cờ vua cho thiếu nhi. Họ rất năng động! Điều mà họ

cần là thông tin về cha mẹ học sinh trong các trường tiểu học. Họ biết được hội trưởng hội

phụ huynh của các trường có các thông tin này. Họ đã tiếp cận và được mua chúng. Tôi cũng

biết một công ty chuyên thiết kế website. Họ cũng rất năng động! Họ biết rằng những doanh

nghiệp mới thành lập thường có nhu cầu xây dựng website. Xin thông tin của những doanh

nghiệp này ở đâu? Ở sở kế hoạch đầu tư thành phố? Chắc chắn người sẽ ta không cho. Họ đã

làm “thân” với những công ty luật. Các công ty luật đó cung cấp dịch vụ thành lập các công

ty mới. Rất thông minh!

Nếu bạn là lãnh đạo của một công ty, tôi khuyên bạn hãy chia sẻ những khó khăn của

công ty mình với nhân viên của mình. Không phải lo lắng gì về việc đó! Nhìn thấy khó khăn

sẽ chỉ làm cho các nhân viên có trách nhiệm hơn với công ty mà thôi. Nếu có người vì điều

đó mà ra đi, thì người đó bạn sễ không cần phải giữ. Có thể các nhân viên trong công ty, mỗi

người có cả “núi” ý tưởng mà bạn có thể tận dụng được.


Hà Nội 11/2011 58

Những điều ở trên cho ta thấy thông tin là tiền. Phải biết được mình đang có những gì

và phải định giá được những thông tin mình đang nắm giữ. Hãy thu thập thông tin giá trị và

biết cách bán chúng ra tiền.

Với bất kỳ một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nào, các khó khăn có thể đến

từ thị trường, từ các đối thủ, song có hai khó khăn lớn nhất mà không giải quyết được nó sẽ

không đảm bảo được sự sống còn cho doanh nghiệp, đo là thiếu đoàn kết và thiếu sáng tạo.

Một tập thể không đoàn kết thì không làm được gì.

Một ý tưởng bất kỳ, dù bình thường nhất cũng có thể thành công nếu bạn sáng tạo

không ngừng. Ở đây tôi không khuyên các bạn đi vào những lĩnh vực mình chưa biết, và

khuyên các bạn rằng: tuyệt đối không làm những việc kinh doanh vi phạm pháp luật!

Học từ những người thành công

Hãy nhìn vào những người thành công xem họ làm gì!

Những nhà đầu tư hay những doanh nhân chuyên nghiệp không bao giờ mở một công

ty hoặc một cửa hàng rồi chết dí ở đó. Mở một công ty rồi sống chết với nó là việc của những

người mới bước vào thương trường. Thực tế cuộc sống khác với những ước mơ đẹp đẽ về nó.

Trên thương trường không ai dám nói trước được điều gì. Cho dù anh có tài giỏi, có

một ý tưởng tốt, có một kế hoạch hành động chi tiết hoàn hảo nhưng vẫn có thể thất bại như

thường. Nguyên nhân thất bại có thể đến từ những yếu tố khách quan như thiên tai, động đất,

cháy nổ… Cũng có thể đến từ yếu tố chủ quan như một đối thủ nào đó tìm cách vượt mặt

hoặc thậm chí là triệt thoái anh.

Những người đầu tư chuyên nghiệp họ tính cả đến yêu tố đó. Để tránh rủi do, họ

thường mở nhiều loại hình kinh doanh, sản xuất nhiều dòng sản phẩm, cung cấp nhiều loại

dịch vụ khác nhau. Trong một khoảng thời gian nào đó, một trong loại hình trên bị thua lỗ,

nhưng các loại hình khác vẫn cứ sinh lời. Tổng lượng tài sản của họ vẫn cứ tăng lên. Xác suất

để mọi loại hình kinh doanh của họ cùng lỗ là rất nhỏ, thậm chí là bằng không. Và như vậy,

ta thấy một nhà đầu tư chuyên nghiệp gần như không bao giờ thất bại.

Để các bạn thấy được điều này, bây giờ tôi sẽ đưa ra đây một thí dụ thô kệch. Một bài

học nho nhỏ về hai con người có số vốn ban đầu như nhau, nhưng do cách họ đầu tư khác

nhau nên đã nhận được những kết quả khác nhau. Qua bài học này, tôi xin được đưa ra một

lời khuyên cho các bạn, đó là hãy học hỏi từ thành công của những người xung quanh ta.


Hà Nội 11/2011 59

Tôi có hai anh bạn, mỗi người có khoảng một trăm triệu đồng (100.000.000đ) tiền

vốn. Sau tết âm lịch 2011, một anh thấy rằng hè sắp về, nên bỏ hết tiền vốn ra đầu tư mở một

quán bia hơi. Anh kia cũng có cảm nhận như vậy, nhưng anh ta chỉ dùng một nửa số vốn của

mình để đầu tư mở quán bia thôi, nửa còn lại anh đầu tư mở một quán rửa ôtô, xe máy...

Không may là năm 2011 thời tiết thay đổi, mùa hè đến muộn tới tận ba tháng. Tiền

thuê cửa hàng của anh quán bia thứ nhất là gần 20 triệu/tháng. Toàn bộ tiền vốn anh đã bỏ ra

đầu tư hết vào trang thiết bị khác của quán bia rồi, hàng thì lại chưa bán được. Không có tiền

để trả cho chủ cửa hàng và để quay vòng, anh ta bị phá sản.

Với người thứ hai, hè vào muộn, trời cứ mưa sầm sì, vài ngày mưa vài ngày lại nắng

nên quán rửa xe của anh rất đông khách. Làm ăn phát đạt thế nên tiền cứ về đều đều... Quán

bia của anh thì cũng gặp khó khăn như quán bia của anh thứ nhất - không bán được hàng. Kết

quả cuối cùng thì anh chỉ bị lỗ khoảng gần 20 triệu. Anh vẫn tồn tại được. Vào hè, quán bia

của anh đã dần đông khách. Hàng bán chạy, có tiền, anh đầu tư mở rộng kinh doanh. Số vốn

ban đầu của anh giờ đây đã được tăng lên đáng kể.

***

Những người thiếu kinh nghiệm khi mới bước vào thị trường thường tạo ra những sự

kiện đình đám, phát triển nhanh trong một thời gian ngắn. Nhưng khi hết tính mới lạ, không

phát triển được nữa thường rất dễ bị “hụt hơi” vì thiếu vốn. Đầu tư là một quá trình dài hơi,

rất khốc liệt và thực tế.

Lĩnh vực đầu tư không cần phải quá mới lạ, độc đáo. Lĩnh vực đó thậm chí còn phải

đơn giản và có càng nhiều đối tượng khách hàng càng tốt. Có bao giờ các bạn nghĩ rằng mình

sẽ đầu tư vào việc sản xuất giấy vệ sinh? Có bao giờ các bạn nghĩ rằng mình sẽ đầu tư vào

dịch vụ sửa xe máy? Giấy vệ sinh thì ai chả phải dùng? Còn xe máy ở Việt Nam thì giờ đây

nhiều vô kể.

***

Một khía cạnh khác của việc đầu tư, đó là người không có tiền cũng có thể đầu tư

được. Bởi đầu tư không nhất thiết phải là một quá trình mua vào. Đầu tư có thể chỉ là việc thu

thập thông tin. Bạn biết nhiều thông tin bán đất, bạn biết nhiều thông tin mua đất, như vậy là

bạn đang có tiền. Đó là một ý tưởng làm về dịch vụ môi giới. Không cần có vốn, không cần

mua vào thứ gì cả. Đơn giản chỉ là đọc và ghi chép thông tin mà thôi.


Hà Nội 11/2011 60

7. Con đường “lập thân lập nghiệp” của thanh niên

Con đường “lập thân lập nghiệp” của thanh niên bây giờ đã thay đổi!

Các thế hệ đi trước, thậm chí còn nhiều thanh niên Việt Nam hiện tại, cho rằng con

đường “lập thân và lập nghiệp” tất yếu sẽ phải là sau khi học xong, ra trường làm cho các

công ty, ban ngành nhà nước, rồi phát triển lên từ đó. “Sống lâu lên lão làng” Khoảng hai

chục năm trở lại đây, khuôn mẫu này đã thay đổi. Từ khi đổi mới, các công ty tư nhân xuất

hiện ngày càng nhiều. Nếu một người không thể tiến thân theo con đường quan trường, anh ta

có thể về thành lập công ty rồi “lập thân lập nghiệp” từ đó.

Những thành công của các công ty, các tập đoàn nước ngoài ở khá gần ta như Nhật

Bản, Hàn Quốc đã luôn thôi thúc lớp trẻ hiện nay hành động. Trong môi trường xã hội mới,

họ thành công và đóng góp cho đời sống người dân không hề kém, thậm chí còn tốt hơn nếu

cố gắng ở chốn quan trường.

Với những người mà con đường học hành không được suôn sẻ. Cộng với việc xuất

phát điểm thấp không thể tiến thân theo đường quan trường. Người có đường học hành tốt

hơn, cùng với một số yếu tố thuận lợi nào đó mà bước chân vào chốn được quan trường.

Nhưng họ không chịu nổi những chuyện thị phi, trì trệ, bè phái đấu đá nhau ở chốn này nên

đã phải từ bỏ ra ngoài làm ăn kinh tế. Với những người gia đình có điều kiện, có một số vốn

ban đầu thì không sao. Những thanh niên còn lại, thì dù có ý chí vươn lên để giúp mình giúp

đời, thì cũng phải lực bất tòng tâm. Họ đành phải ra làm việc cho các công ty tư nhân. Nơi

mà dưới đây tôi cho các bạn thấy, cũng còn có rất nhiều việc đáng bàn.

***

Hiện tại, trong cơ cấu nền kinh tế nước ta, các công ty nhà nước chỉ chiếm khoảng 5%

về số lượng các doanh nghiệp đăng ký kinh doanh. Các công ty nhà nước được cung ứng

khoảng từ 45% đến 55% lượng vốn ngân sách, song chỉ giải quyết được cho khoảng 30% số

lượng công ăn việc làm cho người lao động. Một vấn đề khác, bây giờ chúng ta ai cũng biết

được sự khó khăn khi muốn được vào làm công chức hay nhân viên của các công ty, đơn vị

nhà nước. Có lẽ khó gần như lên trời!

Còn lại 70% số lượng người lao động đang làm việc trong các doanh nghiệp tư nhân,

các công ty vừa và nhỏ. Đây là những công ty có đóng góp quan trọng cho nền kinh tế, làm

cho nền kinh tế thêm năng động, giải quyết công ăn việc làm cho người lao động, đảm bảo an

sinh xã hội. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này cũng còn có rất nhiều việc phải bàn. Đó là các


Hà Nội 11/2011 61

vấn đề về quản lý, sứ mệnh, tầm nhìn, trách nhiệm xã hội, văn hóa công ty hay các vấn đề

thiếu công khai minh bạch như sử dụng lao động không kê khai, đóng bảo hiểm…

Những tồn tại này dẫn đến tình trạng nhảy việc liên tục của người lao động trong các

công ty tư nhân. Điều đó vừa làm cho các công ty này mất ổn định nhân sự, vừa không đảm

bảo đời sống của người lao động. Mất ổn định nhân sự triền miên trong các công ty tư nhân

làm giảm năng suất của họ. Từ đó giảm năng suất của cả nền kinh tế. Đời sống người lao

động không được đảm bảo làm giảm đi chất lượng sống của cả quốc gia.

Những người không thể tiến thân theo con đường công chức, lại không có vốn để mở

doanh nghiệp để kinh doanh thì không còn cách nào khác ngoài đi làm thuê cho các công ty

tư nhân. Trong điều kiện Việt Nam hiện tại, với những con người này, có được một công việc

để hàng tháng có thu nhập ổn định đã là quá tốt. Biết bao nhiêu người còn đang thất nghiệp.

Cho nên việc đấu tranh để dành lấy những quyền lợi chính đáng, được ghi trong bộ luật lao

động là gần như không có. Họ có thể phải chịu những thiệt thòi khá vô lý!

Nếu họ may mắn vào được các công ty ông chủ có tâm thì không sao. Còn không may

vào những công ty thiếu trách nhiệm, làm việc 4 đến 5 năm không được đóng bảo hiểm là

chuyện bình thường, tệ hơn nữa là những ngày được nghỉ lễ tết lại không được chấm công.

Thử tưởng tượng một người làm thuê cho một doanh nghiệp tư nhân mà trong vòng 5

năm doanh nghiệp ấy không phát triển lên. Vẫn chỉ giữ nguyên tầm quy mô, có khi còn thu

hẹp lại. Trong năm đó họ không được đóng bảo hiểm thì tương lai họ sẽ như thế nào? Họ còn

phải lập gia đình, sinh con đẻ cái, các con họ còn phải đi học... Trong điều kiện nền kinh tế

lạm phát, vật giá gia tăng như hiện tại, có thể nói rằng đời sống của họ đang đi xuống.

Các công ty vừa và nhỏ mà khó khăn, thu hẹp quy mô sẽ đồng nghĩa với việc lượng

thất nghiệp tăng. Người lao động không có việc làm, không có thu nhập trang trải cho cuộc

sống của họ. Ở nước ta các khoản trợ cấp lại chưa có. Điều này có thể là nguy cơ gây mất ổn

định xã hội. Tệ nạn trộm cướp, ma túy, mãi dâm có thể tăng lên.

Vì vậy khi nhà nước quan tâm đến hoạt động của các công ty tư nhân (vừa và nhỏ

chính) là quan tâm đến người lao động. Đó cũng chính là làm tốt công tác an sinh, an ninh xã

hội. Hiện nay đời sống của những người lao động làm việc trong các công ty tư nhân đang bị

nhà nước bỏ bẵng không quan tâm. Thiết nghĩ điều này sẽ rất nguy hiểm khi thế hệ lao động

này đến tuổi xế chiều. Họ sẽ là gánh nặng cho các thế hệ con cháu, gánh nặng cho nền kinh

tế, gánh nặng cho tương lai của đất nước.


Hà Nội 11/2011 62

Thay lời kết

Thưa các bạn! Cuốn sách này tôi đã viết ra những trải nghiệm cuộc sống của mình.

Một vài điều trong cuốn sách là do tôi học được từ người khác. Tôi mong rằng họ sẽ không

phật lòng, vì ở đây tôi tổng hợp lại, viết ra để chia sẻ kinh nghiệm với các bạn trẻ, những

người đang chập chững bước vào đời. Họ còn chưa biết mình là ai, chưa biết mình ở đâu

trong cái thế giới đầy biến động và chứa nhiều yếu tố rủi ro này. Khi viết ra những điều này,

tôi cũng không muốn tạo ra cho ai một áp lực nào đó. Tôi chỉ mong các bạn không mắc phải

những sai lầm của tôi và những người đi trước mà thôi.

Một số bạn, ở một số điểm sẽ không đồng tình, thậm chí mâu thuẫn với tôi. Tôi hoàn

toàn hiểu điều đó, bởi cuộc sống muôn hình muôn vẻ. Tôi không thích những người đọc sách

tôi mà hoàn toàn đồng tình với tôi. Những điểm mâu thuẫn tạo ra sự khác biệt cho mỗi chúng

ta. Và từ những điểm khác biệt ấy, vào một ngày đẹp trời, một bạn nào đó sẽ viết ra một cuốn

sách mới.

***

Cuốn sách này tôi cũng không viết ra để thôi thúc các bạn hãy mạo hiểm vượt lên

bằng bất kỳ giá nào. Cũng không phải viết ra để cảnh tỉnh bạn trước những nguy cơ khôn

lường, rồi từ đó bạn lung lay từ bỏ ý tưởng của bạn. Mà qua cuốn sách này, tôi muốn chỉ nhắc

nhở bạn tuổi trẻ trước hết hãy sử dụng thật tốt yếu tố thời gian, vì đó là thế mạnh của các bạn,

hãy lựa chọn đúng ngành nghề và phát triển những kỹ năng có lợi. Xa hơn một chút là hãy

nhìn nhận đúng thời cuộc để nắm bắt thời cơ, nhận định đúng bản thân và môi trường xung

quanh để nắm bắt lấy cơ hội.

Không phải những người có xuất phát điểm tốt hơn thì sẽ thành công hơn. Có những

người từ hai bàn tay trắng, chân lấm tay bùn mà làm nên cơ đồ. Bởi không phải ta sinh ra như

thế nào, mà sự lựa chọn của ta mới quyết định ta là ai. Lựa chọn hành động bao giờ cũng có

lợi, không thành công cũng thành nhân. Có những thất bại lại là mẹ thành công, không thất

bại có người lại không tìm ra được con đường đi tiếp sáng suốt hơn. Vậy nên không có lý do

nào ngăn cản các bạn hành động cả. Hãy thành công nếu bạn xứng đáng với điều đó!

Hà Nội, tháng 11 năm 2011

Documents

ĐỪNG LÃNG PHÍ HAI THỨ QUÝ GIÁ NHẤT CỦA BẠN fileHãy lựa chọn cho đúng ... 6. Các kỹ năng để thành công ... Những vấn đề bạn gặp phải khi