Duurzame economieRationele aanpak

Ivan Van de ClootItinera Institute

Executive professor UAMS

12/04/23

p.2

Itinera Institute

Onafhankelijke denktank Fact-basedLange termijn

www.itinerainstitute.org

“ Aanreiken, verdedigen en bouwen van wegen voor beleidshervorming naar duurzame

economische groei en sociale bescherming, voor België en zijn regio’s. ”

12/04/23

Ik ben een econoom

En ik gebruik economisch taalgebruik zoals “marktfaling” voor het overexploiteren van de natuur.

Excuses

12/04/23

p.4

Overzicht

1. Economische groei?

2. Buitenland

3. Bijen

4. Bomen

5. Op zoek naar het goede leven

12-04-23

Economische groei?

12/04/23

We hebben maar één planeet= voorzichtsprincipe vs roekeloosheid

12/04/23

Moderne economische periode= op de 1e plaats bevolkingsgroei

12/04/23

General Purpose Technologies, bv: steam engine

Uitvinding James Watt: 1769

In 1800 was stoom nog maar 25% energie-opwekking; zelfs in 1830 was nog maar 50%

1870: 2 miljoen paardenkracht van de totale 2,3 miljoen

Doorbraak pas honder jaar later!

12/04/23

Source: Crafts (2003): includes railway, steamships, steam engines

Bijdrage stoom aan groei in arbeidsproductiviteit

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

0,3

0,35

0,4

0,45

1760-1800 1800-30 1830-50 1850-70 1870-1910

12/04/23

The Solow Productivity Paradox

You can see the computer age everywhere except in the productivity statistics

Robert Solow, 1987

12/04/23

Vergelijke manuele calculator met manueel rekenmachine

12/04/23

Bron: Van Ark 2001

Bijdrage ICT economische groei

12/04/23

Grenzen aan de expansie van de economie?

Malthus: absolute grenzenRicardo: relatieve grenzenMarx: grenzen te wijten aan sociale en politieke onvredeEcologie: fysieke grenzen aan de draagkracht van de aarde

Historisch gezien: technologisch optimisme liet toe deze grenzen te verleggen– Zodat sommigen twijfelen of grenzen werkelijk bestaan

12/04/23

Technologieën aangedreven door wet van Moore: Gadgets?

1. Infinite computing2. Sensor & Networks3. Robotics4. 3D printing5. Synthetic biology6. Digital Medicine7. Nanomaterials8. Artificial Intelligence

12/04/23

p.16

Onderscheid noden en begeerten van de mensDemocratie: minder conflicten bij groeiende koek?– Kwaliteit van de groei– Bevolkingsgroei, consumptie

Individuele versus collectieve rationaliteitCommunistische staten leidden tot milieucatastrofes

Dwang van eeuwige economische groei?

04/12/23

Wat werkt in het buitenland?

12/04/23

European Innovation Scoreboard: Findings

Innovation leaders: Denmark, Finland, Germany, Sweden, Switzerland and UK (well above the EU27)Innovation followers: Austria, Belgium, Estonia, France, Iceland, Ireland (below the innovation leaders but close to or above that of the EU27)Moderate innovators: Czech Republic, Greece, Hungary, Italy, Norway, Poland, Portugal and Spain (below the EU27)Catching-up countries: Bulgaria, Croatia, Latvia, Romania and Turkey (increasing towards the EU27)

12/04/23

Scandinavische innovatiestrategieën

Finland: Science-driven high tech strategy focusing on radical product innovations (STI mode of innovation). Now adopted a broad-based policy combining STI and DUI modes of innovationSweden: Technology-based strategy of process innovations and complex product improvements, through R&D investments in large industries (STI mode of innovation)Denmark: Market/user-driven entrepreneurialism characterized by non-R&D based, incremental product innovations especially within consumer goods sectors (DUI mode of innovation)Norway: Resource-based strategy for process innovations in large, export industries (STI mode of innovation) and non-R&D based innovations in SMEs (DUI mode of innovation)

12/04/23

Diffusion

Nood transitie van technology-push naar market-pull

Government

Research Consumers

Policy Interventions

Business and finance community

Investments

Market accumulation

Commercial-isation

Demon-stration

Applied R&D

Basic R&D

Product/ Technology Push

Market Pull

Source: Foxon (2003)

12/04/23

Scandinavisch “co-ordinated market” model

Zorg voor ontmoetingen in verwante marktsegmenten om potentieel voor hercombineren van kennis Incentives voor participatie in innovatieplatformen: opzoeken van “difference but compatibility”– Green packaging in Zweden; melkverpakking

Belang demonstratieprojecten

Bv: Kopenhagens strategie v-a-v agrofood emissies– Organic food procurement: scholen, hospitalen,

ouderenzorg

12/04/23

Duurzaam succes heeft beiden nodig:

1. De bijen

Gemeenschapsgroepen/kleine bedrijven

Erg wendbaar, de niet-planbare component

2. De bomen

Grote kapitaalsintensieve bedrijven

cf. non-profit en profit in sociale sector

Ecosysteem van clean-techondernemers

04/12/23

Bijen

12/04/23

Wat hebben ondernemers nodig?

Een zo voorspelbaar mogelijke reglementaire omgeving: logicaLevel playing field: goedbedoeld beleid is vaak obstakel voor ondernemerschapFinancieringPartnering; technologie leasing om kapitaal efficiënt te benuttenMarketing: labels, toegevoegde waarde

12/04/23

Wat hebben ondernemers nodig?

Evenwichtige marktverhoudingen

12/04/23

Wat hebben ondernemers nodig? Positief commercieel potentieel

Reden voor optimisme!

Source: Clean Economy Living Planet, Roland Berger Strategy Consultants

12/04/23

Obstakels

Ondernemingszin (VS versus EU)Weerstand – Verkokerd– Overgereglementeerd: bv. regels omtrent hercombineren

afvalstofffen– Conservatisme in markt

….

12/04/23

Elke ondernemer-innovator moet gewaarschuwd zijn voor GMoore’s Chasm in the market

Marktconservatisme

12/04/23

Levenscyclus financieringsmodel

Start Grants / “soft loans’

Banks

Finish?

Seed funds

12-04-23

Bomen

12/04/23

Gemengde economie

Belgisch overheidsbeslag 50%Regels die leven van elke dag doordringenPrivate bedrijven hebben continu met de overheid te makenOverheidssector niet altijd voorbeeld van duurzamheidEuropees model= private sector & overheidIn plaats van klassenstrijd hebben we ons

sociaal overlegLaten we dus vooral markt ecologisch corrigeren

12/04/23

Wat zegt ervaring over clustervorming?

Padafhankelijkheid: screen aanwezig industrieel ecosysteem potentieel voor cleantechPad-interdependentie: activiteiten die toelaten dat bedrijven interageren cross-sectorPlatform: structureel samenwerken op basis van “nabijheid”Absorptiecapaciteit: zowel bedrijven als kennisinstellingen hebben zich op business modellen, marktniches en technologische expertise

12/04/23

Casus Noord-Jutland (Denemarken)

Bekend verhaal windturbinesWarmtekrachtkoppelingTrekkende rol van gemeenten “public procurement”Decentralisatie

=lokale variatie in energie-mix=innovatie

12/04/23

Planning versus realisme van spontane ontwikkeling

1. Planmatige heeft ernstige beperkingen2. Ondernemerschap en innovatie leiden altijd

tot economisch-technologische ontwikkeling3. Beleid kan ipv “labour-saving” bias voor een

“energy saving” technologische ontwikkeling zorgen

4. Essentie daarbij is prijs plakken op negatieve externaliteiten– Duidelijke visie op reductiedoelstelling van emissies– Duidelijke en verstaanbare vertaling in beprijzing emissies

12/04/23

Energie-efficiëntieEnergie-efficiëntie

12/04/23

p.36

Maatregelen naar energie-efficiëntie. Prioriteit= beter isoleren van ons gebouwenpark wat kan via kosteneffectieve technologieën

Op een kostenefficiënte wijze investeren in hernieuwbare energietechnologieën en versneld het oudste fossiele kapitaal vervangen

Een consistent transitiebeleid dient in elk geval te resulteren in een daling van de vraag naar steenkool terwijl het aandeel gas toeneemt.

Tussen 2000 en 2010 steeg de mondiale uitstoot van CO2 met 30,5% maar daalde met 5,7% in de VS en 4,4% in de EU27.

Echte hervormingen:

12/04/23

Toch systeembenadering vaak relevant in clean-tech

1. Kennisinstellingen2. Bestaande industrie leidt tot spin-offs

(branching)3. Risico op te veel aanbodgestuurde ontwikkeling4. Bouw feedback met gebruikers van meet af aan

in: von Hippel’s concept van Democratizing innovation http://web.mit.edu/evhippel/www/democ1.htm

5. Essentieel dat beleid flexibel is en continue bijsturing als evident beschouwt (biogas, zonnepanelen…)

04/12/23

Conclusie

12/04/23

Clean-tech realiteit

1. Reeds rendabele clean-tech maar lock-in rest economie

2. Clean-tech die nog niet rendabel is maar massificatie nodig heeft

3. Clean-tech die nog een learning curve moet doorgaan4. Clean-tech die nooit gedragen zal kunnen worden

door markteconomie maar negatieve externaliteiten bestrijdt zodat een welvarende maatschappij ze eeuwig kan subsidiëren.

5. Clean-tech die nooit rendabel zal zijn en niet efficiënt negatieve externaliteiten bestrijdt maar al over voldoende lobbyisten beschikt om ze toch te laten subsidiëren

04/12/23

Coda: Laten we belangrijkste beleidsopdracht niet verwaarlozen

12/04/23

Paradox dat we minder spenderen aan onderzoek dan 30 jaar geleden

12/04/23

Socialisme klapte in elkaar omdat het niet

toeliet prijzen de economische waarheid weer

te geven.

Kapitalisme leidt tot zelfdestructie als het niet

toelaat dat prijzen de ecologische waarheid

weer te geven.

Source: Dahle, 2001.

Essentieel voor beleid:

12/04/23

Beprijzen van externaliteiten

Belastingen– Taksen kunnen gepast instrument zijn

Emissierechten– Gooi het kind niet weg met het badwater– It makes all the sense of the world– Maar moet wel juist geïmplementeerd

Stimuleren van innovatie– Alleen zo zullen we er komen

12-04-23

Op zoek naar het goede leven

12/04/23

Waar gaat het uiteindelijk om?

Keynes (1930): economic possibilities for our grandchildrenHet Faustiaans contract: we zijn in de val gelopen van vooruitgang zonder doel, rijkdom zonder eindeDirecteur GM: adverteren = het georganiseerd scheppen van onvredeBNG is belangrijker dan BNPGeluk heeft te maken met gezondheid, vriendschap, respect etc., niet met consumptie

12/04/23

p.46

Mens als tijdelijke beheerder van aarde – Beschermen, behoeden van wat ons gegeven werd– Doorgeven aan toekomstige generaties

Handhaaf homeostatische systemen: die zichzelf corrigeren in reactie op destabiliserende veranderingenRoekeloze najagen van individuele bevrediging overstijgen

Rentmeesterperspectief

12/04/23

Private eigendom van materiële voorzieningen… maar publieke eigendom van “sinks”=commons als publiek stort=heeft niets van doen met “goede marktwerking”Maar alles met eerste klas marktfaling= overexploitatie commons

Fout economisch model

12/04/23

p.48

Risico: crisisretoriek van meer consumptie

Mensen aan te zetten tot meer consumptie “om de economie aan de gang te houden”Consumptie = een MOGELIJKE verschijningsvorm van welvaart, niet de bron ervan Technologische ontwikkelingen zijn per definitie onbekend Dus: Trial&error en constant evalueren. Karl Popper zei al dat als we konden voorspellen wat we zullen weten, we het vandaag al wisten.  

12/04/23

De wereld moet nog een eeuwigheid mee

Vragen?