DYDAKTYKA KATECHETYCZNA - Aktualności - …personahumana.pl/files/Dydaktyka religii - skrypt.doc · Web viewNie chwal się dniem jutrzejszym, bo ... nie wiesz, co dzień ci przyniesie

Dydaktyka religii – skrypt

ks. Wojsław CzupryńskiOlsztyn 2012

DYDAKTYKA RELIGII – 3 (GIMNAZJUM)

Literatura:

Barciński Z., Vademecum katechety. Metody aktywizujące, Lublin 2006.

Duksa P., Strategie skuteczności szkolnego nauczania religii w Polsce. Studium pedagogiczno-religijne w wymiarze interdyscyplinarnym, Olsztyn 2007.

Dziekoński S., Ewangelizować czy katechizować?, Warszawa 2002.

Dziekoński S., Katecheza ewangelizacyjna, Warszawa 2002.

Kiciński A., Katechetyka i katecheza u progu XXI w., Poznań 2007.

Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, Program nauczania religii rzymskokatolickiej w przedszkolach i szkołach, Kraków 2010.

Konferencja Episkopatu Polski, Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 2002.

Konferencja Episkopatu Polski, Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 2010.

Kongregacja ds. Duchowieństwa, Dyrektorium ogólne o katechizacji, Poznań 1998.

Kubik W., Szukam Was. Podręcznik do religii dla klasy I gimnazjum, Kraków 2011.

Kubik W., Szukam Was. Poradnik metodyczny do religii dla klasy I gimnazjum, Kraków 2011.

Kulpaczyński S., Środki audiowizualne w katechezie, Lublin 2004.

Łuszczak G., Środki dydaktyczne w katechetycznym procesie nauczania-uczenia się, Kraków 2005.

Majewski M., Katechizacja różnymi metodami, Kraków 1994.

Mąkosa P., Katecheza młodzieży gimnazjalnej w Polsce. Stan aktualny i perspektywy rozwoju, Lublin 2009.

Mąkosa P., Poznać, zrozumieć i... polubić gimnazjalistów. Poradnik nie tylko dla katechetów", Lublin 2012.

Misiaszek K., Koncepcja nauczania religii katolickiej w publicznej szkole polskiej, Warszawa 2010.

Słotwińska H., W poszukiwaniu nowych metod katechetycznych, Lublin 2006.

Stala J. Dydaktyka katechezy cz. I, Tarnów 2004.

Stala J. Dydaktyka katechezy cz. II, Tarnów 2004.

Stala J. Katechizować dzisiaj. Problemy i wyzwania, Kielce 2004.

Szpet J., Dydaktyka katechezy, Poznań 1999.

Szpet J., Jackowiak D., Spotkanie ze Słowem. Karty pracy dla pierwszej klasy gimnazjum, Poznań 2011.

Szpet J., Jackowiak D., Spotkanie ze Słowem. Podręcznik do pierwszej klasy gimnazjum, Poznań 2011.

Szpet J., Jackowiak D., Spotkanie ze Słowem. Poradnik metodyczny. Pierwsza klasa gimnazjum, Poznań 2011.

Zellma A., Wielostronne aktywizowanie młodzieży w szkolnym nauczaniu religii, Olsztyn 2006.

1


1. SPECYFIKA UCZENIA SIĘ W SZKOLE GIMNAZJALNEJ

A. NATURALNE FAZY ROZWOJU PSYCHOLOGICZNEGO

Na każdym etapie rozwoju można określić tzw. charakter moralny (pewna stała struktura postaw, wartości, która warunkuje tryb wyboru).

a) faza początkowa – anomia (okres dzieciństwa) – etap amoralny, zachowanie dziecka naznaczone jest egoizmem i egocentryzm

b) faza średnia – heteronomia (okres młodzieńczy) – zachowanie dziecka naznaczone konformizmem, dziecko podporządkowuje się

zasadom z zewnątrz na zasadzie kary i nagrody („co mi się opłaca, co daje mi korzyść”)– w tej fazie dziecko przechodzi z indywidualizmu do uspołecznienia, ciągle jednak na

zasadzie konformizmu, tzn. przyjmuje się takie stanowisko, żeby się nie narazić grupie, ocena moralna zrelatywizowana ze względu na stanowisko grupy.

– irracjonalno-zmienny sposób rozumowania, ocena siebie – pobłażliwa, ocena innych – surowa, pojawia się radykalizm, który trzeba mądrze ukierunkować.

c) faza końcowa – autonomia – postawa rozumno-altruistyczna, – ocena czynów w sposób rozumny, w oparciu o zinterioryzowane wartości. – postępowanie stałe, konsekwentne, umiejętność przyznania się do błędu.

Teoria konwergencji

Sformułowanie zawdzięczamy niemieckiemu uczonemu Williamowi Sternowi. Twierdził on, że w procesie rozwoju człowieka istotne są dwa czynniki: biologiczny i zewnętrzny, które wzajemnie na siebie oddziałują i nakładają się w rozwoju psychologicznym człowieka. Każda wrodzona właściwość występuje jako predyspozycja do działania i żeby się rozwinąć muszą wpłynąć na nią czynniki zewnętrzne.

Muszą zatem zaistnieć pewne warunki (czynniki) niezbędne dla tego rozwoju. Współczesna pedagogika rozbudowała teorię konwergencji przyjmując, że rozwój człowieka w każdym momencie pozostaje pod wpływem 4 czynników:

- PG - potencjału genetycznego (bios)- ŚR - środowiska (etos)- W - wychowawca (agos)- AW - aktywności własnej (auto-agos)

Wyrazić to można wzorem: O = f (PG x ŚR x W x AW)

B. CHARAKTERYSTYKA MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ

Wiek 12-15 – czas intensywnych przemian biologicznych, intelektualnych i psychicznych. Rozpada się dziecięcy obraz świata i religijności (rozwój wiary na drodze interioryzacji, socjalizacji, autonomii)

a) rozwój intelektualny myślenie – zasadniczy skok rozwojowy w kierunku myślenia abstrakcyjnego i

logicznego (Co przenosi się na krytyczne podejście do przekazywanej mu treści, np.: doszukiwanie się w Piśmie świętym sprzeczności).

rozwija się pamięć logiczna (pamięć krótkotrwała zaczyna funkcjonować na

2


optymalnym dla siebie poziomie, a długotrwała zwiększa pojemność). problemy z koncentracją - wynika z zakłóceń spowodowanych silnym

oddziaływaniem procesów emocjonalnych oraz z niestabilnej motywacji (młodzież pamięta wiele szczegółów mających dla nich osobiste znaczenie, a zapomina o obowiązkach, np. o odrabianiu lekcji).

b) częste konflikty – źródłem są napięcia między potrzebą samodzielności a ograniczeniami narzucanymi przez

wychowawców, między dążeniem do niezależności a potrzebą oparcia, między wizjami idealnymi a realnymi obrazami rzeczywistości.

c) kryzys tożsamości - dzięki wzmożonemu rozwojowi intelektualnemu rozpada się harmonijny obraz świata z dzieciństwa. Młodzież zaczyna postrzegać krytycznie otaczającą ją rzeczywistość, co powoduje zachwianie w świecie wartości.

boi się pogardy, jest przekonany, że ciągle podlega krytykowaniu przez innych oburza się na fałsz i hipokryzję, obojętność, skupiony na sobie stawia też pytania natury egzystencjalnej, pyta o sens życia.

d) kryzys relacji osobowych, dorastający człowiek często myli: intymność z zamykaniem się w sobie, krytykę z krytykanctwem, wolność z robieniem tego, na co ma ochotę. przeobrażeniom ulegają wszelkie odniesienia: rodzinne, rówieśnicze,

społeczne. Relacje rodzinne w okresie dorastania, schodzą na dalszy plan i zmieniają swoją formę. (Do najważniejszych zmian w tej dziedzinie można zaliczyć: Kryzys autorytetu rodziny, konflikty z rodzicami, rozluźnienie więzi emocjonalnej z rodzicami).

e) duża zmienność nastrojów i uczuć duża rozpiętość w zakresie wrażliwości zmysłowej: od bardzo niskiej do dużej

tolerancji na silne bodźce. Jaskrawe, pulsacyjne światło, głośna, hałaśliwa muzyka, wrzask to znaczne obciążenia dla zmysłów, przy których liczna rzesza młodych czuje się znakomicie. A równocześnie nie trudno zauważyć, jak ta sama młodzież lubi wyciszone dźwięki, światłocienie, delikatny dotyk.

f) popadnięcie w moc niekontrolowanych instynktów,

g) dysproporcje w rozwoju pomiędzy płaszczyzną techniczno-praktyczną i duchowo-moralną.

h) konsekwencje w obszarze wiary: odrzucanie autorytetów (krytyczne nastawienie wobec Kościoła i osób go repre-

zentujących). konflikty z rodzicami przenoszone są na sferę religijną. na tym etapie rozwoju religijnego młodzieży szczególnie ważna jest realizacja

funkcji ewangelizacyjnej prowadzącej do osobowego spotkania z Jezusem Chrystusem. Konkretne przeżycie wiary gwarantuje fundament pod jej dalszą budowę. Katecheta natomiast powinien przede wszystkim pełnić rolę przewodnika i odkrywać przed młodzieżą prawdy wiary, których sam jest świadkiem.

3


2. CELE KSZTAŁCENIA RELIGIJNEGO NA III ETAPIE EDUKACYJNYM

1. Analiza i interpretacja biblijna – w zakresie podstawowym;

2. Chronologia, analiza i interpretacja historio zbawcza: podstawowe określenia z historii zbawienia, sens głównych wydarzeń historiozbawczych, podstawowe informacje dotyczące geografii, historii.

3. Przygotowanie do sakramentu bierzmowania: bierzmowanie jako dopełnienie chrztu bierzmowanie jako istotny etap inicjacji chrześcijańskiej prowadzący do

głębszego przeżywania Eucharystii i bardziej świadomego celebrowania wiary; chrzest rozumiany nie jako jednorazowe wydarzenie, ale proces rozciągający

się na całe życie.

4. Kształtowanie sumienia, postaw moralnych oraz samooceny: stałe zachowania motywowana swoim odniesieniem do Boga; pewna integracja życia psychicznego, fizycznego, uczuciowego; umiejętność oceny swojego postępowania moralnego; umiejętność wykorzystania w sposób twórczy opinii i ocen na swój temat; odpowiedzialność za dokonywane wybory.

5. Tworzenie wypowiedzi na tematy religijne: w mowie i piśmie troska o dbałość i poprawność języka religijnego

3. LEKCJA RELIGII W SŁUŻBIE KATECHEZY

Podział katechetyki:Katechetyka ogólna

a) fundamentalna – ustala i określa zasadnicze problemy natury i celu katechezy, jej miejsca w całokształcie życia Kościoła, ukazuje współczesne kierunki katechetyczne,

b) materialna – zajmuje się treścią katechezy, np. powiązaniem katechezy z Biblią, liturgią.

c) szczegółowa – rodzinna, dzieci, inicjacyjna, młodzieży, dorosłych, specjalna. d) formalna – podejmuje zagadnienie metody, środków, skuteczności.

dydaktyka, metodyka, metody szczegółowe

A. FUNKCJE KATECHEZY wg Dyrektorium katechetycznego Kościoła katolickiego w Polsce (PDK)

Nauczanie (PDK 37-42)- Głównym celem nauczania katechetycznego jest kształtowanie wiary. Religijność

pogłębiona intelektualnie - wyznawanie wiary rozumnej.- Treści nauczania katechetycznego winny uwzględniać zasadę integralności, a zarazem być

uporządkowane hierarchicznie w zależności od kontekstu katechizowania i sytuacji adresatów.

- wszystkie metody katechetyczne powinny harmonijnie łączyć się i uzupełniać, przede wszystkim ze względu na postulat integracji celów i treści nauczania, jak i ścisłego związku, jaki winien łączyć katechezę z pozostałymi formami działalności duszpasterskiej.

4


- Język przekazu katechetycznego powinien zachowywać swą odrębność języka religijnego, informującego i wprowadzającego w tajemnicę Boga, a jednocześnie winien pozostać żywy i komunikatywny związany z doświadczeniami życiowymi adresatów katechezy.

- W nauczaniu katechetycznym należy wykorzystywać możliwości, jakie stwarzają środki społecznej komunikacji. Pamiętając o szansie, jaką stwarzają w procesie ewangelizacji, nie można zapominać o problemach, których może nastręczać ich wykorzystywanie np. utrudnianie realizacji głównych celów katechetycznych,

- Egzystencjalny wymiar wiedzy – wiedza zoperacjonalizowana,

Wychowanie (PDK 43-50)- Katecheza jest wychowaniem w wierze. Przekaz wiary ma nie tylko polegać na

przekazywaniu wiadomości religijnych, ale musi prowadzić do rozwoju i kształtowania wiary.

- stworzyć możliwości przeżycia i doświadczenia wartości. (PDK 37),- wychowanie sakramentalne, które domaga się kontekstu eklezjalnego- katecheza powinna wychowywać do:

a) wychowanie do wolności i prawdyb) odpowiedzialnościc) formacji sumienia – ścisły związek pomiędzy formacją religijną i moralną,

- Wychowanie w wierze powinno uwzględniać przede wszystkim główne źródła katechezy oraz wspierać się na siedmiu kolumnach katechezy:

I Stary Testament V SakramentyII Życie Jezusa VI DekalogIII Historia Kościoła VII Modlitwa PańskaIV Prawdy wiary

Katecheza nie może ograniczyć się jedynie do przekazu wiedzy religijnej, ale skupić na wszechstronnej formacji. Nie można także sprowadzić katechezy tylko do funkcji wychowawczej (szczególnie występuje to przekonanie w rozumieniu zadań religii przez szkołę).

Wtajemniczenie chrześcijańskie (PDK 51-53)- Katecheza wiąże się z sakramentami wtajemniczenia,- celem katechezy jest ukazywanie Kościoła jako wspólnoty zbawczej,- wspólnota kościelna jest początkiem, miejscem i celem katechezy. - Inicjacyjna funkcja katechezy powinna znaleźć swe urzeczywistnienie głównie w parafii, nawet

wówczas, gdy nauczanie religii odbywa się w szkole. (Duszpasterstwo parafialne wynika z eklezjalnej natury samej katechezy).

Ewangelizacja (PDK 54-57)Katecheza, w obliczu szerzącej się sekularyzacji, powinna wiązać się z nową

ewangelizacją i reewangelizacją. Katecheza powinna, zatem przyjąć katechumenat jako wzór dla katechezy wtajemniczającej. - przypominanie podstawowych elementów wiary, - inspirowanie w rzeczywistym procesie nawrócenia, - pogłębianie wiary i wartości orędzia chrześcijańskiego wobec rozmaitych zastrzeżeń,

jakie wysuwa świat współczesny,- pomaganie w wyborze i przeżywaniu Ewangelii w życiu codziennym,- uzdalnianie do uzasadnienia chrześcijańskiej nadziei,

B. ŚWIADECTWO WIARY:Katecheta:

nie może ograniczać się do przekazu wiedzy; powinien dać świadectwo własnej wiary (modlitwy i życia sakramentalnego) zgodnie ze słowami F Mauriaca: „Dobry ksiądz nie ma mi właściwie nic do powiedzenia…,

patrzę na niego i to mi wystarcza” – Dojrzała i prawdziwa wiara katechety jest duszą każdej katechezy.

5


4. JAK KONSTRUOWAĆ SCENARIUSZ ZAJĘĆ?

Scenariusz zajęć - to metodyczno-treściowy szkic lekcji, w którym krok po kroku przedstawione są czynności nauczyciela i ucznia. Scenariusz zawiera zatem informacje na temat organizacji zajęć i szczegółowy opis ich realizacji

Elementy scenariusza:

CZĘŚĆ OGÓLNASzkoła:Klasa: Data: Nr lekcji: Dział programowy: Temat lekcji:Temat lekcji to wiodący i nadrzędny motyw lekcji

powinien być sformułowany w sposób atrakcyjny i zrozumiały dla ucznia, nie może być za długi powinien precyzyjnie określać czego dotyczyć będą zajęcia można formułować temat w formie pytającej.

Cele kształcenia – wymagania ogólne ukazują kierunek i wynik procesu kształcenia; stanowią podstawowy element każdej lekcji; stanowią podstawę doboru treści, metod, form i środków dydaktycznych; wskazują na aktywność nauczyciela; są zaczerpnięte z podstawy programowej, programów nauczania oraz z podręczników

Sugeruje się użycie następujących czasowników: zapoznanie… zaznajamianie … pogłębianie … wdrażanie … wpajanie … ukazanie … rozbudzanie … objaśnianie … rozpoznawanie … kształtowanie …

Treści nauczania - wymagania szczegółowea) wiadomości. Stosujemy tylko tzw. „czasowniki mierzalne”. Przykładowe sformułowania:Uczeń

samodzielnie… na podstawie doświadczenia… na podstawie zdobytych wiadomości… na podstawie wiedzy osobistej… w zespole itp.:

charakteryzuje… omawia… streszcza… wyjaśnia… wylicza… opisuje… definiuje… opowiada…

6


nazywa… określa… wymienia…

b) umiejętnościUczeń

samodzielnie… na podstawie doświadczenia… na podstawie zdobytych wiadomości… na podstawie wiedzy osobistej… w zespole itp.:

porównuje… analizuje… rozpoznaje, identyfikuje sporządza… ocenia… uzasadnia… podaje przykłady… opracowuje… interpretuje… odróżnia… podaje przykłady… przewiduje… identyfikuje… rozpoznaje… rozróżnia… wyciągnie wnioski… porządkuje… prezentuje…

Formy organizacji zajęć: zbiorowa, grupowa, partnerska (w parach), indywidualna

Metody i techniki dydaktyczne, np.: burza mózgów, metaplan, rozmowa kierowana, mapa pojęciowa, piramida priorytetów, itp.

Środki i pomoce dydaktyczne, np.: podręcznik ucznia, Pismo św. (wskazać konkretny fragment), zeszyt ćwiczeń, karty pracy, pomoce graficzne, tabele, diagramy, mapy, filmy, przeźrocza, płyty CD, zdjęcia, programy komputerowe, itp.

Korelacja z obszarami edukacji szkolnej: wskazać te zagadnienia, które są omawiane także na innych przedmiotach

Literatura metodyczna i materiały dydaktyczne: np. podręczniki metodyczne (nazwisko autora, tytuł, zgodny z programem…)

7


CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWAPrzebieg lekcji

1. Wprowadzenie przywitanie uczniów, sprawdzenie obecności, sprawdzenie pracy domowej (wskazać, co było zadane), przypomnienie wiadomości z poprzedniej lekcji (można mieć przygotowane konkretne pytania) wprowadzenie do tematu, sprawy organizacyjne (podział klasy na grupy, rozdanie potrzebnych materiałów).(Początkujący nauczyciel może zapisać także przybliżony czas poszczególnych czynności)

2. Rozwinięcie szczegółowe omówienie tematu lekcji; przedstawienie treści tematu; konkretne czynności nauczyciela oraz uczniów; realizacja zaplanowanych metod, itp.

(Nie wystarczy ogólny opis. Należy szczegółowo opisać każdą wykonywaną czynność i zadanie)

3. Zakończenie Podsumowanie zajęć np. podyktowanie notatki; Praca domowa np. rozwiązanie krzyżówki; Ocena aktywności uczniów (np. plusy i minusy w swoim przedmiotowym dzienniku); Pożegnanie.

Autoewaluacja po lekcji W jakim zakresie zostały wypełnione wymagania ogólne i szczegółowe? Jak oceniam skuteczność zastosowanych w toku lekcji form, metod i środków dydaktycznych? Co wymaga usprawnienia w przyszłości?

Kilka uwag! Każda lekcja zawiera potencjalnie element improwizacji – pewne szczegóły scenariusza mogą

podczas zajęć ulec zmianie. Scenariusze można i trzeba zmieniać, urozmaicać, gdy realizowane są w kolejnych klasach. Nie istnieje idealny, uniwersalny wzór, według którego konstruujemy scenariusz. Scenariusz ma pomóc ci przemyśleć i przygotować zajęcia oraz przeprowadzić je w sposób

uporządkowany. Należy uważać na grupę i traktować scenariusz elastycznie – nigdy nie da się przewidzieć

wszystkich okoliczności, które mogą wpłynąć na jego realizację.

5. DYDAKTYCZNE ZASADY NAUCZANIA

Katecheza posiada szczególną naturę (posługa Słowu Bożemu), dlatego musi posiadać własną dydaktykę, aby Słowo Boże głosić skutecznie:

wierność Bogu (nie manipulować Słowem Bożym), wierność człowiekowi (uwzględnienie etapów rozwojowych, percepcji, kultury, itp.), świadectwo głoszącego, świadectwo wspólnoty.

1. Zasada wierności Bogu i człowiekowi

8


1977 – Synod biskupów w Rzymie1979 – Catechesi tradendae

a) wierność Bogu gwarantuje, że: - nauka chrześcijańskie nie zostanie zniekształcona, - prawdy objawione będą przedstawione we właściwej hierarchii

b) wierność człowiekowi umożliwia:- egzystencjalny wymiar nauki (przejście od światopoglądowej deklaracji na rzecz

urzeczywistniania wiary w konkretnym życiu),- docieranie z prawdą Boża do wszystkich kręgów kulturowych.

2. Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów Konieczność aktywnego i świadomego udziału uczniów w procesie uczenia się.Przeciwieństwem tej zasady jest uczenie komenderujące – typ starego wychowania.

a) uświadomić uczniom cele i zadania,b) poznać indywidualne zainteresowania uczniów i rozwijać je, c) odpowiednia motywacja,d) nie zastępować pracy uczniów własną pracą, Różne sfery aktywności:

- emocjonalna,- intelektualna,- sensomotoryczna (zmysły),- werbalna (pisanie, czytanie, słuchanie).

3. Zasada poglądowości (XVII w. Amos Komeński)a) usunięcie werbalizmu - słowo nie może zastępować rzeczywistości, b) pogląd jest punktem wyjścia pracy dydaktycznej, w tych przypadkach, kiedy uczniowie nie

dysponują jeszcze takimi zasobami spostrzeżeń i doświadczeń.c) stosowanie tej zasady domaga się uwzględnienia właściwości psychicznych,

doświadczenia uczniów,

4. Zasada przeżyciowościa) człowiek zostaje poruszony przez jakąś wartość,b) egzystencjalny charakter przekazywanych treści,c) w kształceniu religijnym przeżycie religijne posiada wartość niezastąpioną.

Uczestniczyłem w dziesiątkach różnego rodzaju kursów i seminariów, z których wyniosłem przynajmniej setkę idei. Teraz jednak nie potrzebuję już więcej pięknych idei, a jedynie mocy, by przynajmniej jedną z nich urzeczywistnić.

5. Zasada systematycznościa) określenie stanu wiedzy wyjściowej i nawiązywanie do niej,b) ustalenia tzw. merytorycznego środka ciężkości i w powiązaniu z nim pochodnych od niego

wiadomości i umiejętności,c) podzielenie materiału na części,d) stosowanie streszczeń i syntetyzujących powtórzeń.

6. Zasada przystępności nauczania a) wychodzić od tego, co dla ucznia jest bliskie do tego, co dalsze,b) od tego, co dla uczniów jest łatwiejsze do tego, co trudniejsze.

- zbyt niskie wymagania nie mobilizują do nauki, - umiejętne stopniowanie trudności - nauczyciel musi dobrze poznać swoich wychowanków, musi interesować się ich

pracą, wnikać w przyczyny napotykanych trudności.c) uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych

uczniów.

7. Zasada trwałości wiedzy uczniówa) wytworzyć pozytywne motywy uczenia się,

9


b) aktywny udział uczniów,c) upewnić się, czy uczniowie dobrze zrozumieli materiał,d) powtórki i systematyzowanie,e) wiedza w formie układów.

8. Zasada operatywności wiedzy uczniów. Zasada wiązania teorii z praktykąStwarzać sytuację wymagającą od uczniów nie tylko przyswojenia i reprodukowania zalecanych przez program wiadomości i umiejętności, lecz również, a nawet przede wszystkim, posługiwanie się nimi w różnych sytuacjach życiowych

9. Zasada indywidualizacji i uspołecznieniaa) indywidualizacja – podmiotowość ucznia,b) uspołecznienie – praca w grupie, zespole.

10. Zasada korelacjia) synchronizacja zbliżonych do siebie treści pochodzących z różnych dziedzin poznawczychb) korelacja zachodzić może na dwóch płaszczyznach:

- wewnętrznej – integracja różnych aspektów nauki religii (doktryna, Biblia, liturgia, moralność);

- zewnętrznej – z innymi dziedzinami wiedzy, w wymiarze szkolnym z innymi przedmiotami.

6. METODY NAUCZANIA W KATECHEZIE

Metoda (z gr. méthodos – „iść za kimś”)Otto Willman – Metoda jest to najdoskonalsza droga, którą ktoś wybiera dla osiągnięcia zamierzonego celu.

Metoda - to określony system czynności nauczyciela i ucznia, umożliwiający osiągnięcie celów

kształcenia. (Wincenty Okoń)- to wypróbowany układ czynności wychowawcy i wychowanków, realizowany świadomie w

celu spowodowania założonych zmian w osobowości ucznia. Wykorzystanie metod katechetycznych to w jakimś sensie realizacja myśli: a) Konfucjusza: „Powiedz mi, a zapomnę, pokaż, a zapamiętam, pozwól wziąć udział, a

zrozumiem”. b) Antoine de Saint-Exupéry: „Aby zdobywać wielkość, człowiek musi tworzyć, a nie

odtwarzać”.

Celem przyjętej metody jest to, by wiedza stała się dla ucznia żywym materiałem myślenia i przeżyć, by wywarła ona wpływ na jego rozwój umysłowy, jak również na kształtowanie osobowości.

Wartość metody zależy od tego, czy i w jakim stopniu: - wywołuje poznawczą aktywność uczniów; - angażuje emocje, które wspomagają utrwalenie i interioryzację prawd i wartości;- uwypukla praktyczne zastosowanie nowych treści poznawczych; - pobudza do samodzielności.

Metodologia katechetyczna bazuje i uwzględnia aktualny stan badań z zakresu dydaktyki ogólnej, komunikacji interpersonalnej, nauk pedagogicznych, psychologicznych.

Typologia metod: (wg C. Kupisiewicza i ks. R. Murawskiego)Zasadniczym kryterium podziału są mechanizmy ludzkiego poznania.

1. Metody oparte na obserwacji- ilustracja,

10


- pokaz,- obraz,- rysunek,- film,- metody pracy z wykorzystaniem technologii informacyjnych i multimedialnych.

2. Metody oparte na słowie

a) Poszukujące b) podające- problemowe, - wykład, - dylematu, - opowiadanie,- dyskusji, - opis,- pytań, - ekspozycja,- pogadanka, - praca z książką- praca z podręcznikiem- burza mózgów

3. Metody oparte na działaniu:- praca w grupach,- metoda trybunału,- panel,- drama,- kolaż,- wycieczki, pielgrzymki.

4. Metody biblijne i liturgiczne- praca z tekstem biblijnym,- medytacja,- ewangeliczna rewizja życia,- celebracje,- adoracja.

5. Metody służące utrwalaniu treści i jej kontroli- utrwalanie,- powtarzanie,- lekcje powtórzeniowe.

7. KRYTERIA DOBORU METOD

Adhortacja Apostolska Jana Pawła II „O katechizacji w naszych czasach” (Catechesi tradendae) postuluje stosowanie różnych metod.

„Ażeby katecheza osiągnęła swój właściwy cel, to jest wychowanie w wierze, niezbędne jest wprowadzenie różnych metod, stosownych do wieku i rodzaju umysłowego katechizowanych, dojrzałości eklezjalnej i duchowej oraz indywidualnych uwarunkowań"

(CT 51)Dobór metod nauczania katechetycznego winien być dokonywany ze względu na: Charakter treści nauczania

Jeżeli przekazuje się orędzie zbawcze, które nie może być pomniejszone lub uszczuplone, to nauczyciel religii powinien zastosować metody podające, biblijne, liturgiczne. Jeżeli lekcja religii podaje treść antropologiczną, ukazuje sytuację życiową człowieka, to nauczyciel religii może wybrać eksponujące, problemowe czy oparte na działaniu.

Cele kształcenia

11


Różnorodność stosowanych w katechezie metod wynika w pewnym stopniu z pluralizmu zadań nauczania katechetycznego

- nauczanie, - wychowanie, - inicjacja chrześcijańska.

Jeżeli nauczyciel religii chce, aby uczniowie poznali nowe fakty, wiadomości, uzyskali szybko duży zasób informacji, winien stosować metody podające.

Jeżeli nauczyciel religii pragnie, aby uczniowie dzielili się swobodnie wcześniejszą wiedzą, swoimi doświadczeniami, pomysłami, uczyli się umiejętności twórczego rozwiązywania problemów, powinien wybierać metody aktywizujące, dyskusyjne.

Jeżeli celem lekcji jest spotkanie z Bogiem we wspólnocie, to niezbędne są metody liturgiczne i biblijne.

Jeszcze inne metody należy zastosować, gdy celem lekcji będzie powtórzenie przerobionego materiału.

Osoba ucznia: Przy wyborze metody ze względu na ucznia ważne są:

- jego wiek (istnieją metody, które wymagają koncentracji, dojrzałości emocjonalnej),- poziom intelektualny (są klasy bardziej aktywne, o większych możliwościach

intelektualnych i klasy słabsze intelektualnie; z praktyki szkolnej wiadomo, iż w jednej klasie dany temat możemy realizować tokiem problemowym, uczniowie chętnie włączają się do dyskusji, mają wiele do powiedzenia, a w innej ten sam temat i formuła okazują się nieskuteczne),

- aktualna predyspozycja (nie bez znaczenia jest pora dnia, w której odbywa się lekcja - najbardziej efektywne są pierwsze trzy lekcje),

- nastawienie emocjonalne (uczniowie powinni wiedzieć, dlaczego pracują przy zastosowaniu tych, a nie innych metod i jakie korzyści z tego wynikają dla ich edukacji religijnej).

Osoba nauczyciela religiiWpływ na pracę nauczyciela religii wywiera stopień zmęczenia, samopoczucie,

predyspozycja fizyczna i psychiczna, pora dnia. Jeżeli nauczyciel źle się czuje, wówczas może zastosować pracę z tekstem lub określoną pracę pisemną, film.

Każda metoda ma swoje wady i zalety, korzyści i ograniczenia. Dlatego do konkretnej sytuacji trzeba znaleźć tę najbardziej efektywną, przy minimalnych jej mankamentach. „Byłoby błędem pedagogicznym, gdy po pierwszej nieudanej próbie zastosowania wybranej metody przyszło nauczycielowi religii do głowy całkowite zrezygnowanie z niej. Być może konieczne jest jej zmodyfikowanie”.

Możliwości techniczno-organizacyjne (baza dydaktyczna)Wyposażenie szkoły w środki i pomoce dydaktyczne (komputer, projektor multimedialny,

telewizor, odtwarzacz cd i dvd, wizualizer, mapy, teksty źródłowe itp.).Warto dodać, iż każdy nauczyciel religii powinien dysponować własnym zbiorem pomocy

dydaktycznych (nagrania cd, filmy dvd, zdjęcia, artykuły prasowe, teksty źródłowe).

UWAGAŻadnej, nawet najlepszej, metody nie można stosować wyłącznie, ponieważ powoduje u

uczniów odczucie nudy, zmęczenie i apatię.

12


8. DLACZEGO STOSOWAĆ METODY AKTYWIZUJĄCE?

Od strony uczestników:

1. Zdolności percepcyjne człowieka. Istotnym elementem edukacji jest zapamiętywanie. Badania pokazują, że zdolność zapamiętywania w istotnym stopniu zależy od metody przekazu. I tak:

a) słuch - do 10% b) wzrok - do 20%. c) dyskusja - do 40%. d) działanie - do 90%

2. Współczesne uwarunkowania społeczne i cywilizacyjne wymagają nowego podejścia do edukacji. Współcześnie konieczne są takie kompetencje

ucznia, jak: umiejętność uczenia się, skuteczna komunikacja interpersonalna, efektywna praca zespołowa, twórcze rozwiązywanie problemów,

3. Zrozumienie treści. dokonuje się w ramach rozwiązywania problemów, poszukiwania odpowiedzi na po-

stawione pytania, krytycznego myślenia: „Powiedz mi, a zapomnę, pokaż, a zapamiętam, pozwól wziąć udział, a zrozumiem” (Konfucjusz)

4. Rozwój indywidualny. Dzięki aktywności uczniowie prowokowani są do: - samodzielnego myślenia, - podejmowania decyzji, - rozwijania własnych strategii zdobywania wiedzy i umiejętności.- Angażowanie emocji (zwykle pozytywnych) i tym samym rozwijanie sfery emocjonalnej

5. Rozwój więzi w grupiePraca w małych grupach wymusza współpracę, rozmowę, wymianę poglądów,

poszukiwanie wspólnych rozwiązań. Prowokuje do otwierania się na drugiego człowieka, pomaga w nawiązywaniu i budowaniu więzi między uczniami.

6. Głębsze przyjęcie, uwewnętrznienie treściGdy uczestnicy aktywnie poszukują odpowiedzi na postawione pytanie, są niejako

zmuszeni przeanalizować teksty źródłowe, rozpatrzyć różne poglądy, porównać argumenty i wypracować w toku takiego poszukiwania własne zdanie. Istotne treści są nie tylko wysłuchane, lecz w jakiejś mierze odkrywane, przez co łatwiej stają się osobistymi, głębokimi przekonaniami ucznia.

Od strony prowadzącego:

1. Możliwość lepszego poznania uczestnikówDzięki aktywności uczniów, prowadzący może poznać lepiej, jacy są naprawdę, jakimi

kategoriami myślą, jak przeżywają różne sprawy, z jakiej perspektywy patrzą na świat.

2. Więź z uczestnikami Wzajemna współpraca między prowadzącym i uczestnikami stwarza okazję do

nawiązywania z nimi bliższego kontaktu i budowania więzi.

3. Mniej wysiłku podczas zajęćFakt, że prowadzący nie mówi cały czas podczas zajęć z wykorzystaniem metod

aktywizujących, jest korzystny dla ochrony jego gardła.

13


9. WYBRANE METODY AKTYWIZUJĄCE

A. METODY DYSKUSYJNE

Istotą metod dyskusyjnych jest wymiana poglądów między uczestnikami. Metody te proponują określoną strukturę, porządek formalny w dyskusji, tak aby wszystkie osoby zostały zaktywizowane.

Pozytywy: Dyskusja w małej grupie ułatwia pokonywanie bariery lęku na forum ogólnym. Pobudzenie uczestników do samodzielnego myślenia, analizy przedstawionych argumentów,

kompromisu i wyrażania swojej opinii

1. METAPLAN

Istotą tej metody jest dyskusja wyznaczona czterema głównymi pytaniami: - Jak jest?- Jak być powinno?- Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?- Co robić?

Chodzi zatem o to, aby:- najpierw sformułować diagnozę,- potem sprecyzować wizję idealną,- następnie określić przyczyny aktualnego stanu;- i na koniec sformułować konkretne wnioski odnośnie do działania.

Przebieg1. Podzielenie klasy na 4-5 osobowe grupy;2. Podanie tematu dyskusji; 3. Rozdanie formularzy i praca w grupach;4. Prezentacja wyników pracy przez poszczególne grupy.

Wzór formularza

Jak jest? Jak być powinno?

Dlaczego nie jest tak, jak być powinno? Co robić?

2. DYLEMAT MORALNY

Istotą tej metody jest postawienie uczestników wobec konieczności wyboru między dwoma sposobami rozwiązania trudnej sytuacji. Rozwiązania te są przeciwne. Za każdym z nich przemawiają pewne wartości. Wykorzystanie tej metody pozwala na kształtowanie postaw. Uczestnicy są pobudzani do refleksji, do otwarcia się na argumenty innych, do rozwijania umiejętności podejmowania decyzji w trudnych sytuacjach.

Przebieg1. Ukazanie dylematu:

- najpierw na forum ogólnym (prowadzący przedstawia sytuację, odczytuje historię),- następnie indywidualnie (uczestnicy otrzymują na kartkach opis sytuacji);

14


2. Po chwili refleksji uczniowie dokonują wyboru jednej z dwóch możliwości (1-2 min);3. Podział na dwie różniące się poglądami grupy;4. Praca w grupach. Uczestnicy:

- gromadzą argumenty,- poszukują możliwych konsekwencji podjętych decyzji,- ustalają wartości skłaniające do dokonania takiego a nie innego wyboru;

5. Prezentacja na forum ogólnym (obie strony nie przerywają sobie wzajemnie).

Uwagi: Dylemat musi być jasny i konkretny oraz może mieć tylko dwa rozwiązania. Każdy dylemat

kończy się pytaniem: Co główny bohater powinien zrobić? Które z dwóch możliwych rozwiązań powinien wybrać? Co poradziłbyś osobie znajdującej się w tej sytuacji? Jak sam byś się zachował?

W dyskusji należy zwrócić uwagę na etyczną stronę problemu, sumienie, relacje międzyludzkie, zaufanie, lojalność, prawdę, wolność, prawo do własności.

Niniejsza metoda nie ma na celu doprowadzenia uczniów do jednego właściwego rozwiązania. Chodzi raczej o pobudzanie do samodzielnego, twórczego i odpowiedzialnego myślenia.

PrzykładMarek i Anna są małżeństwem od 10 lat. Oboje od zawsze bardzo religijni i tak bardzo w sobie zakochani.

Rozumieli się wlot. Mieli ten sam świat wartości. Pięć razy u swego boku przeszli pielgrzymi szlak na Jasną Górę. Kiedy stanęli przy ołtarzu nikt nie wątpił, że będą udanym małżeństwem.

Marek zajął się pracą na uczelni i karierą naukową. Anna, młoda inteligentna ekonomistka założyła własną, świetnie prosperującą firmę. Ich dom z czasem coraz bardziej przypominał hotel albo biuro, gdzie nocowali i kończyli swoje prace zawodowe. Życie szło utartym szlakiem według stałego porządku.

Jednak kilka dni temu coś zatrzęsło życiem Marka. Wszystko zaczęło się niewinnie. Wyjazd do Pragi na międzynarodową konferencję naukową. Marek wraz ze swoimi studentami reprezentował swoją uczelnię. W przeddzień powrotu było trochę wolnego czasu na zwiedzanie miasta. Magdalena, dziewczyna o miłej osobowości, obdarzona piękną urodą i nie mniejszą inteligencją od dawna była ulubioną doktorantką Marka. Nic dziwnego, że dość łatwo namówiła swego promotora na romantyczny spacer uliczkami Starego Miasta. Rozświetlone gwiazdami niebo, pięknie podświetlone kamienice i mosty, kilka lampek wina i zapach kobiety zrobiły swoje. Następnego dnia obudził się w ramionach Madzi. W jego głowie huczało. Ale to nie był alkohol. W głowie coś krzyczało: „Zdradziłeś! Zdradziłeś żonę!” Tak bardzo chciał cofnąć czas o kilkanaście godzi. Nigdy wcześniej nie doświadczał tak mocno swojego sumienia. Wracał sfrustrowany, ciągle nie rozumiejąc, jak mogło do tego dojść.

Serce dyktowało, aby ten ciężar jak najszybciej wyrzucić z siebie: paść na kolana przed żoną, wyznać jej całą prawdę i prosić o przebaczenie. Rozum podpowiadał: „Nie rób tego, bo ona tego nie wytrzyma. Zadasz jej ranę, która już nigdy się nie zagoi”.

Naprawdę nie wiedział, co robić...

3. MÓWIĄCE KARTKI (100 PYTAŃ DO ...)

Istotą tej metody jest indywidualna, krótka i anonimowa wypowiedź każdego uczestnika.

Przebieg1. Rozdanie przygotowanych wcześniej kartek A7 (format kart do gry).2. Następnie uczniowie zapisują pytania, jakie można byłoby zadać na określony przez

nauczyciela temat.3. Zebranie kartek i odczytanie wypowiedzi.

Uwagi: Niniejszą metodę można modyfikować. Zamiast pytań do określonego tematu, uczniowie mogą

udzielać odpowiedzi do pytania postawionego przez prowadzącego, Metoda ta jest bardzo przydatna w sytuacji, gdy uczestnicy nie mają odwagi podjąć dyskusji, Zaletą tej metody jest anonimowość, która przy podejmowaniu tematów rodzinnych lub

osobistych nie wywołuje niepotrzebnych skojarzeń i podejrzeń. Mniej odważni uczniowie mają możliwość wypowiedzenia swoich poglądów.

15


B. METODY TWÓRCZEGO MYŚLENIA

1. ALTERNATYWNE TYTUŁY

Istotą tej metody jest znajdowanie tytułów do wybranego fragmentu tekstu. Metoda ta umożliwia odkrycie głównego przesłania, najważniejszych myśli, a przez to głębsze ich zrozumienie i zapamiętanie.

Przebieg:1. Podzielenie klasy na 4-5 osobowe grupy.2. Odczytanie tekstu, a następnie rozdanie kserokopii.3. Praca w grupach - uczniowie wyszukują jak największą ilości tytułów (czas 8-10 min). Trzeba

poczekać, aż grupy „wyrzucą” z siebie pierwsze, narzucające się pomysły i zaczną szukać dalszych skojarzeń. Najciekawsze pomysły mogą przyjść na koniec poszukiwań.

4. Następnie każda grupa spośród wszystkich swoich tytułów wybiera jeden, który jest jej zdaniem najtrafniejszy.

5. Podsumowanie pracy (przedstawiciele poszczególnych grup odczytują wszystkie propozycje tytułów, a na końcu ten wybrany).

Uwagi: Metodę tę można wykorzystać do różnych tekstów (Biblia, katechizm, dzieła świętych)

Przykłady:a) Przypowieść o siewcy

- „O Bożej rozrzutności, - „Bóg nie boi się inwestować w człowieka”

b) Przypowieść o uczcie- Wielka uczta- Czułe słówka- I kto to teraz zje- Prawdziwych przyjaciół poznaje się...

2. ANTYTEMAT

Istotą tej metody jest postawienie zaskakującego pytania, mającego na celu ukazanie problemu od drugiej strony. Zaskakujące, odwrócone pytania zmusza do lepszego przyjrzenia się rzeczywistości; pozwala dostrzec głębsze, nieoczekiwane aspekty omawianego zagadnienia.

Tę metodę stosujemy wtedy, gdy odpowiedzi na pierwsze pytanie są stereotypowe.

Przebieg:1. Podzielenie klasy na mniejsze grupy;2. Postawienie „odwróconych” pytań (wszystkie pomysły należy zapisać na kartce);3. Następnie każda z grup wybiera swoją najlepszą propozycję odpowiedzi;4. Podsumowanie pracy (przedstawiciele poszczególnych grup odczytują najpierw wszystkie

propozycje, a następnie wybrane odpowiedzi).

Przykłady:1. Jak troszczyć się o wierność w małżeństwie?

- Co musi robić małżonek, aby rozbić swoje małżeństwo?

2. Dlaczego mamy chodzić na niedzielną mszę św.- Co możemy zyskać przez wolną godzinę, której nie przeznaczymy na niedzielną mszę

św?

16


3. GIEŁDA DEFINICJI

Istotą tej metody jest formułowanie jak największej ilości różnych określeń, definicji, określonego pojęcia

Przebieg:1. Wskazanie kluczowego pojęcia;2. Odczytanie (rozdanie kserokopii) opowiadania ukazującego różne aspekty analizowanego

pojęcia;3. Praca indywidualna - każdy uczeń wymyśla co najmniej 3 definicje (7 min);4. Utworzenie 5-osobowych grup, których zadaniem jest wypracowanie wspólnej definicji (10

min);5. Prezentacja wypracowana definicji.

Przykład A:Temat: Co to jest wiara?

Przed południem, kiedy rodzice byli jeszcze w pracy, 5-letni Marek znalazł się w dramatycznej sytuacji. Dom, w którym mieszkali na drugim piętrze, cały stanął w płomieniach. Jedynym sposobem ratunku była ewakuacja przez okno na specjalną trampolinę. Chłopiec jednak długie minuty nie reagował na nawoływania strażaków. Dopiero głos ojca, który dotarł na miejsce wypadku sprawił, że Marek skoczył w dół, wierząc, że Tata go złapie.

Konkluzja: Wiara to zaufanie Bogu, wiara to zaufanie obietnicom Boga.

Przykład B:Temat: Co to jest miłość?

To było kilka lat temu. Kolęda. Zastukałem do ostatnich drzwi. Otworzył młody człowiek. Miłym uśmiechem zaprosił mnie do środka. W pokoju czekała żona. Niestety nie mogła wstać z krzesła. Kilka miesięcy po ślubie w drodze do pracy miała bardzo poważny wypadek samochodowy. Uratowano życie, ale już do końca pozostanie paraliż nóg. Trudno było ukryć wzruszenie, gdy pokazywali swoje zdjęcia ze ślubu, wesela, wspólnych górskich wspinaczek zaraz po ślubie. Oboje byli jeszcze wtedy w pełni sprawni i zdrowi. Oglądałem zdjęcia i w środku myślałem, ilu małżonków zostawiło swoją drugą połówkę z bardzo błahych powodów.

- „Proszę księdza – wyrwał mnie z odrętwienia głos męża - Może ksiądz nie uwierzy, ale to doświadczenie jeszcze bardziej umocniło naszą miłość.

Jakiś czas szukał odpowiednich słów - Ta nasza miłość się jeszcze bardziej prawdziwa.Konkluzja – prawdziwa miłość to ofiarowanie siebie drugiej osobie.

4. NIEDOKOŃCZONE ZDANIA

Zadaniem uczestników jest zakończenie zdania, które jest niepełne, przerwane.

Przebieg:1. Podział na grupy.2. Przedstawienie zadania, wyjaśnienie celu3. Prowadzący głośno odczytuje zdania, a następnie rozdaje formularze z niedokoń-czonymi

zdaniami.4. Uczniowie w grupach zapisują swoje pomysły5. Przedstawiciele grup prezentują swoje pomysły według ustalonego porządku (po przeczytaniu

początku zdania każda grupa kolejno podaje swoje zakończenie)

Uwagi: Metodę tę z powodzeniem można wykorzystać z tekstami biblijnymi, co pozwala na głębsze

zrozumienie Pisma św. (np. zdania z Księgi Przysłów, które kończą się obrazowym porównaniem)

Przykłady Lepsze mieszkanie w kącie dachu niż ... żona swarliwa i dom obszerny (Mdr 25,24) Nie odpowiadaj głupiemu według jego głupoty, byś ... nie stał się jemu podobnym (Mdr 26,4) Nie chwal się dniem jutrzejszym, bo ... nie wiesz, co dzień ci przyniesie (Mdr 27,1) Gdy z możnym do stołu usiądziesz, pilnie uważaj... co masz przed sobą (Mdr 23,1)

17


5. NIEDOKOŃCZONE HISTORIE

Istotą tej metody jest szukanie zakończenia opowieści, która w kluczowym momencie została przerwana.

Przebieg:1. Podział na grupy;2. Opowiedzenie lub odczytanie historii3. Praca w grupach – zadaniem uczniów jest skonstruowanie i zapisanie w kilku zdaniach

zakończenia historii.4. Przedstawiciele grup na forum ogólnym prezentują swoje propozycje zakończenia opowieści.

6. BURZA PYTAŃ

Metoda polega na grupowym poszukiwaniu pytań, jakie można postawić do wybranego tekstu. Daje to możliwość spojrzenia na czytaną treść z różnych perspektyw.

Przebieg:1. Podział na grupy;2. Odczytanie, a następnie rozdanie kserokopii tekstu3. Uczestnicy układają pytania, jakie nasuwają im się w związku z tekstem i zapisują pytania na

kartkach (8-10 min)4. Następnie uczestnicy wybierają najciekawsze pytanie i zaznaczają je.5. Wybrane pytania kolejnych grup są zapisywane na tablicy

Uwagi Nie należy zbyt szybko przerywać pracy w grupach. Najciekawsze, najistotniejsze, „najgłębsze”

pytania mogą pojawić się po chwili dłuższego zastanowienia. Pytania są okazją do rozpoczęcia dyskusji, wykładu Na wszystkie pytania powinna zostać udzielona odpowiedź.

C. METODY BIBLIJNE, METODY PRACY Z TEKSTEM

1. METODA SZWEDZKA

Pozwala na głębsze rozumienie tekstuPrzebieg:1. Podział na grupy;2. Rozdanie kserokopii tekstu;3. Każdy uczestnik spotkania czyta dany tekst robiąc na jego tekście notatki:

? – nie rozumiem! – ważna myśl, istotna prawda, coś odkryłem

4. Uczestnicy spotkania dzielą się spostrzeżeniami, uwagami na temat przeczytanego fragmentu.

2. SHERLOCK HOLMES (METODA SKOJARZEŃ)

Metoda ta poprzez skojarzenia pozwala odnaleźć głębszy sens wydarzeń, historii życia wielkich postaci.

Przebieg:1. Każdy uczeń wybiera sobie w myśli jakąś postać historyczną (z Biblii z historii Kościoła) lub

powszechnie znaną osobę mającą związek z religią i Kościołem;2. Aby uniknąć powtórzeń, można w tajemnicy przed innymi uczestnikami skonsultować swój

wybór z prowadzącym;

18


3. Następnie każdy na kartce wypisuje nazwy sześciu przedmiotów związanych, skojarzonych z wybrana osobą;

4. Uczniowie odczytują swoje skojarzenie, a zadaniem pozostałych uczestników jest odgadnięcie postaci.

UwagiMożna metodę urozmaicić o elementy graficzne i pantomimiczne

3. PARAFRAZA TEKSTÓW BIBLIJNYCH

Istotą metody jest znalezienie sensu tekstu biblijnego i odniesienie go do współczesnej rzeczywistości.

Przebieg:1. Podział na grupy;2. Uczniowie otrzymują wybrane fragmenty tekstu biblijnego (nie zdradzają innym grupom swoich

tekstów); 3. Gruntownie analizują treść i za pomocą parafrazy piszą własny tekst, który spełniać powinien

następujące 2 kryteria:- jak najdokładniej oddawać sens tekstu biblijnego (treść musi być zgodna z teologicznym

przesłaniem tekstu Pisma św.);- akcja powinna być osadzona w dzisiejszych realiach życia (współcześni bohaterowie,

współczesny kontekst społeczny);4. Przedstawiciele grup odczytują sparafrazowany tekst;5. Uczestnicy innych grup odgadują tekst źródłowy;6. Następnie na forum ogólnym można podjąć dyskusję (ocenić wierność przesłania i aktualność

parafrazowanego tekstu).

Przykłady:- Powołanie Mateusza (Mt 9,9-13)- Panny roztropne i nierozsądne (Mt 25, 1-13)- Syn Marnotrawny (Łk 15,11-32)- Uzdrowienie w szabat (Mk 3,1-6)- Kobieta cudzołożna (J 8,1-11)

4. POWIĄZANIA

Metoda polega na odnajdowaniu powiązań treściowych między różnymi tekstami i graficzne ich zaznaczenie. Metoda znajduje doskonałe zastawanie w pracy nad tekstami liturgicznymi.

Przebieg:1. Podział na grupy2. Uczniowie otrzymują kserokopie tekstów biblijnych z lekcjonarza,3. Uczniowie odnajdują powiązania pomiędzy fragmentami tekstów (zaznaczanie kolorem,

wzięcie w ramki, łączenie liniami).4. Uczestnicy dzielą się efektami pracy z innymi.

Uwagi: Dobór tekstów musi uwzględniać wiek uczestników (w przypadku młodszych – teksty nie mogą

być długie); Grupy nie powinny być większe jak 3,4 – osobowe

19


5. METODA BLUDESCH

Nazwa metody pochodzi od miejscowości Bludesch w Szwajcarii, gdzie zaczęto stosować tę metodę w 1984 r. Istotą metody jest refleksja nad wybranym fragmentem Pisma św., która dokonuje się na drodze poszukiwania odpowiedzi na 5 pytań.

Przebieg:1. Głośne odczytanie tekstu2. Czytanie indywidualne osobiste spotkanie z tekstem 3. Uczniowie mając przed oczami tekst w ciszy odpowiadają pisemnie na następujące 5 pytań, a) Co jest myślą przewodnią tekstu?

Pierwsze pytanie prowadzi do zastanowienia się nad zasadniczym przesłaniem tekstu. O ile to możliwe, winno się to przesłanie wyrazić w jednym zdaniu, będącym jakby tytułem całości.

b) Czego nie rozumiem? Drugie pytanie zaprasza do dokładnego wczytania się w tekst i zapobiega prześlizgiwaniu się nad tekstem z pominięciem trudności i wątpliwości.

c) Jakie widzę związki z innymi tekstami Biblii ? Pełne znaczenie tekstu ukazuje się dopiero po uwzględnieniu węższego i szerszego kontekstu.

d) Z czym się zgadzam? Z czym się nie zgadzam? Czwarte pytanie ukierunkowane jest przede wszystkim na uczucia, nie na rozum (którego dotyczy pytanie drugie). Ma ono zachęcić uczestników do otwartego wyrażania swoich spontanicznych uczuć zgody lub niezgody, które często tłumione są przez źle rozumiany szacunek dla „tekstu świętego”.

e) Co konkretnie mogę zrobić? Tekst ma nie tylko dostarczać nowego poznania, ale ma też wpływać na nasze życie. Pytanie piąte wskazuje możliwe praktyczne konsekwencje, konieczną zgodność między poznaniem a postępowaniem.

UWAGA! Wszyscy uczestnicy odczytują odpowiedź na pierwsze pytanie, po krótkiej dyskusji, przechodzimy do kolejnego pytania.

Przykład: Nawrócona grzesznica (Łk 7,36-50)Co jest myślą przewodnią tekstu?

Bóg zawsze kieruje się przebaczeniem i miłosierdziem względem człowieka. Czego nie rozumiem?

W jaki sposób znalazła się w domu faryzeusza grzeszna kobieta? Dlaczego Jezus przyjmuje zaproszenie Szymona, skoro wiele razy przestrzegał uczniów, aby się „strzegli kwasu faryzeuszów”? Przecież faryzeusze i uczeni w Piśmie z powodu nauki Jezusa „wpadali w szał i naradzali się między sobą, co by uczynić Jezusowi”? (Łk 6, 11). Czy zaproszenie Szymona oznacza, że nie wszyscy faryzeusze byli obłudnikami? Czy Chrystus miał zwolenników wśród tej grupy społecznej? Fragment tej Ewangelii mówi, że na posiłku byli inni współbiesiadnicy, prawdopodobnie też faryzeusze – przyjaciele Szymona. Jakie widzę związki z innymi tekstami Biblii (kontekst)?

Jezus mówi do grzesznej kobiety: „twoja wiara cię ocaliła, idź w pokoju!” Te słowa bardzo często Chrystus wypowiada do tych, którzy szukają u niego ratunku i pomocy (wdzięczny Samarytanin (Łk 17, 11-19); kobieta cierpiąca na krwotok (Łk 8, 40-48); wiara Syrofenicjanki (Mt 15,21-28) Bóg działając na rzecz człowieka, żąda od niego wiary.Z czym się zgadzam? Z czym się nie zgadzam?

Nie zgadzam się z tym, że Jezus, który przyszedł na świat bronić godności człowieka, zwłaszcza tego „maluczkiego”, pozwolił grzesznicy w obecności faryzeuszów na takie upokarzające ją gesty i zachowania. Jak rozumieć to całowanie nóg i oblewanie je łzami w obecności tylu gości?Co konkretnie mogę (możemy) zrobić?

W sytuacji własnego grzechu lub kryzysu jak najszybciej zwrócić się do Boga. Prawdziwe spotkanie z Bogiem rodzi w nas pokój, dobroć i wiarę.

20


D. METODY PRACY PRZY POMOCY ZDJĘĆ

W celu ożywienia katechezy, ukazania aktualności Słowa Bożego zawartego w Biblii także i w naszych czasach oraz umożliwienia uczniom wyrażenia wewnętrznych przeżyć i doświadczeń, można w pracy nad tekstami biblijnymi posłużyć się zdjęciami.Katecheta we własnym zakresie może zgromadzić zbiór zdjęć, ilustracji, które wielokrotnie będą mogły być wykorzystywane na katechezie. Powinny one przedstawiać ludzi, zdarzenia, symbole, krajobrazy. Mogą to być widokówki, pocztówki, ilustracje ze starych kalendarzy, czasopism. Fotosy nie powinny mieć żadnych napisów, haseł, cytatów.

Przebieg:1. Zdjęcia rozkładamy na ławce. 2. Uczestnicy wybierają jedno lub dwa z nich, które kojarzą się im z podanym tematem (np.:

Gdzie i w jaki sposób mogę spotkać Boga?)3. Następnie uczniowie przedstawiają swoje skojarzenia. (Należy zwrócić uwagę na to, aby

prezentowane przez katechizowanych zdjęcia były widoczne dla całej klasy, grupy). 4. Wnioski, skojarzenia należy zapisywać na tablicy w formie równoważników zdań. 5. Następnie należy odczytać głośno zapisane spostrzeżenia,

Różne warianty:1. „Skojarzenia” - wybór zdjęcia do odpowiedniego tematu2. „Ilustracja Biblii” - wybór zdjęcia do odpowiedniego fragmentu3. „Moje ulubione zdjęcie” - wybór zdjęcia i uzasadnienie wyboru pozwalają lepiej poznać wnętrze

uczestników (ich zainteresowania, pragnienia, marzenia)4. „O czym była mowa” – wybór zdjęcia, które wiąże się z tematem omawianym na katechezie.

E. METODY DRAMOWE

Istotą dramy jest nie tyle przekazywanie informacji, ale przede wszystkim bezpośredniego doświadczenia. Jej metodologiczne walory można dobrze ukazać na konkretnym przykładzie. Postawmy na przykład pytanie: „Kto to jest osoba niewidoma?” Odpowiedź wydaje się prosta: „Osoba niewidoma to osoba nie mogąca widzieć”. Można jednak na to samo pytanie udzielić odpowiedzi w inny sposób: „Zamknij oczy, nie otwierając ich przez cały czas, spróbuj otworzyć okno”. Drugi rodzaj odpowiedzi w sposób nieporównanie bogatszy przekazuje doświadczenie, wzbogaca wyobraźnie, angażuje uczucia i emocje.

Drama może przypominać teatr. Różni się jednak od niego zasadniczo. O ile teatr nastawiony jest na widza, drama koncentruje się na wydobyciu przeżyć i doświadczeń osoby biorącej w niej udział.

W dramie muszą znaleźć się następujące elementy:a) fikcja – zdarzenia ukazywane w dramie mogą być jak najbardziej realne, które rzeczywiście

mogą się wydarzyć. Fikcja polega na tym, że w każdym momencie można się zatrzymać, zamyślić. Drama jest swego rodzaju „treningiem” prawdziwego życia. W dramie można przegrać, dokonać niewłaściwego wyboru, które nie przyniosą prawdziwych konsekwencji.

b) rola – funkcja, zadanie, które należy wykonać, analogicznie do życia, w którym w różnych kontekstach pełnimy odmienne role: dziecka, studenta, itd. Rolę w dramie możemy określić jako pewne ramy funkcjonowania postaci, bardzo ogólny szkic jej zachowań, np.: „jestem starym prostym człowiekiem”, „jestem ciężko chory, niczego nie pragnę, jak tylko być zdrowym”.

c) improwizacja – uczestnik dramy wchodzący w rolę improwizuje (nie ma wcześniej przygotowanych dialogów, scenariusza) opierając się jedynie na doświadczeniu osobistym (przeżycia, problemy) i kulturowym (literatura, film, doświadczenia innych).

d) refleksja – samodzielna lub płynąca z dzielenia się wszystkich uczestników dramy. Może ona przybierać formę swobodnych wypowiedzi, świadectw, pytań.

21


1. SCENKA DRAMOWA

Metoda polega na spontanicznym odegraniu dalszego ciągu jakiejś sytuacji. Sytuacja musi kryć w sobie konkretny problem, dylemat moralny, konieczność podjęcia decyzja, zajęcia stanowiska. Metoda pozwala lepiej zrozumieć daną postać, ćwiczy wyobraźnię i empatię. Historia, która jest tworzywem dla pracy przestaje być abstrakcyjną, staje się żywa.

Uwagi: Wyraz artystyczny nie jest istotny. Zasadniczym celem dramy jest uruchomienie uczuć, emocji,

sprowokowanie do podzielenia się własnymi przemyśleniami. Od samej scenki ważniejsza jest refleksja, ku której prowadzi;

Może zaistnieć potrzeba przygotowania przez grupę ramowego scenariusza scenki. Wtedy należy przeznaczyć na przygotowanie maks. 7-10 min.

Zadaniem scenki dramowej jest nie tylko wyzwolenie emocji, ale także ich nazwanie.

WariantyW scenkę dramową można włączyć technikę „stop klatka”. Akcja dramy w określonym momencie zostaje zatrzymana, a osoby w niej uczestniczące zastygają, tworząc rzeźbę. Daje to możliwość dodania komentarza lub „wybrzmienia” jakiejś wypowiedzi lub sceny.

2. RZEŹBA

Istotą tej metody jest wyrażenie przeżyć, ilustracja wydarzenia. Środkiem wyrazu są ciało, gest, mimika „zastygłe” w nieruchomej rzeźbie. Rzeźba może być indywidualna lub grupowa.

Ta metoda może być z powodzeniem wykorzystana w ilustracji ewangelicznych przypowieści i wydarzeń z historii zbawienia.

3. ARTYKUŁ PRASOWY

Uczestnicy otrzymują tekst źródłowy (biblijny, historyczny), a następnie wchodzą w rolę dziennikarzy i piszą artykuły do gazet.

Można wykorzystać powielone pierwsze strony gazet z pustym miejscem do zapełnienia przez ucznia.

4. PANTOMIMA

Polega na ilustracji tekstu poprzez pantomimiczne odegranie go. Tekst będący podstawą do pracy, powinien być barwny i dynamiczny.

5. KONFERENCJA PRASOWA

Istotą tej metody jest wejście w rolę dziennikarza zadającego pytania bohaterowi spotkania, a następnie postawienie się w roli bohatera i odpowiadanie w jego imieniu na postawione przez inne osoby pytania.

6. ZMIANA NA PIERWSZĄ OSOBĘ

Metoda polega na zapisaniu wybranej historii, tak jakby uczeń był jej bohaterem i przedstawiał określone zdarzenie ze swojej perspektywy. Metoda pomaga odnaleźć siebie w tekście biblijnym i spojrzeć na siebie w perspektywie słowa Bożego.

22


F. METODY PLASTYCZNE

Efektem pracy jest jakieś „dzieło”. Chodzi jednak nie tyle o zilustrowanie tekstu, co raczej jakiegoś problemu. Materiał plastyczny ma być odpowiedzią na postawione pytania. Ważny jest nie tyle efekt artystyczny, ile treść, symbolika.

1. KOLAŻIstotą tej metody jest stworzenie kompozycji plastycznej za pomocą materiałów wyciętych z

gazet i czasopism. Należy połączyć różne rysunki, fotografie i słowa w oryginalną całość. Na koniec każda grupa nadaje swemu „dziełu” tytuł.

2. PLAKATMetoda polega na przedstawieniu w sposób symboliczny za pomocą obrazu określonych

treści. Zadanie można wykonać za pomocą różnych technik (ołówek, farby, kredki)

3. REBUSUczniowie maja za zadanie zaszyfrować na sposób rebusu jakąś ważną treść. Treści

zaszyfrowane przez małą grupę są odczytywane przez inne zespoły.

G. METODY SPRAWDZAJĄCE

1. TEST WYBORU

Przykład 1:1. Pierwszy król Izraela, zazdrościł Dawidowi

a) Samuel b) Saul c) Ezdrasz2. Wielki Filistyńczyk, walczył z Dawidem i przegrał.

a) Set b) Goliat c) Jonatan3. Umiłowany Uczeń Chrystusa

a) Łukasz b) Jan c) Barnaba4. Autor Dziejów Apostolskich

a) Tymoteusz b) Izajasz c) Łukasz5. Apostołem narodów nazywamy

a) Paweł b) Piotr c) Jezus6. Wylała drogie perfumy na Jezusa wytarła Jego stopy włosami

a) Maria b) Elżbieta c) Marta

Przykład 2:Uczniowie otrzymują odbitkę kserograficzną tabeli i tekstu, ewentualnie we własnym zakresie mogą ją

narysować (sprawdzając przy tym znajomość Dekalogu). Opisy poszczególnych sytuacji odczytuje w tym wypadku katecheta.

Zadanie polega na przyporządkowaniu opisanej sytuacji (wstawienie numeru) do odpowiedniego przykazania: N - jako negatywnego stosunku do Prawa Bożego, P - jako pozytywnej akceptacji Dekalogu.

PYTANIE N. P.1. Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną.2. Nie będziesz brał imienia Pana Boga swego nadaremno.3. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.4. Czcij ojca swego i matkę swoją.5. Nie zabijaj6. Nie cudzołóż7. Nie kradnij8. Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu.9. Nie pożądaj żony bliźniego swego.10. Ani żadnej rzeczy, która jego jest.

1. Pieniądze znaczą dla mnie więcej niż Pan Bóg.2. Nie mogę chodzić do kościoła, bo w niedzielę wyjeżdżam na działkę.3. Jeżeli mówić coś o innych, to zawsze pozytywnie.4. Wystarczy uczucie miłości aby usprawiedliwić cudzołóstwo.5. Kilka „groszy” z portfela mamy to przecież nie kradzież.

23


6. Pieniądze są ważne, ale nie ważniejsze niż moja wiara w Boga.7. Kocham swoich rodziców i chcę się nimi zajmować, chociaż wiele mnie to kosztuje.8. Bóg w tym przykazaniu wyraźnie powiedział, że tylko w związku małżeńskim nie popełnia się cudzołóstwa.9. Nawet gdyby nikt nie widział, nie wezmę bez pytania tych pieniędzy.10. Świąteczny czas wolny poświęcam Panu Bogu uczestnicząc we Mszy św.11. Jestem człowiekiem wolnym i sam mogę decydować o prawie do życia nienarodzonych dzieci.12. Ten człowiek zasłużył na to, abym, obmawiając go, wyrobił mu złą opinię.13. Rodziców będę szanował, dopóki będą mi pomagać.14. Czyjeś małżeństwo otaczam takim szacunkiem, jakby to było moje własne.15. Prawo do życia jest podstawowym prawem człowieka, nie będę nikomu odbierał tego prawa.16. Czyjeś małżeństwo nic nie znaczy wobec moich pożądań.17. „O mój Boże...”18. Mój kolega ma bardzo dużo kaset, chyba nie zauważy, jeżeli „pożyczę” sobie kilka z nich.19. Cieszę się, że mój sąsiad może jeździć tak luksusowym samochodem.20. Zawsze mam szacunek dla imienia Bożego.

2. TEST LUKUczniowie otrzymują kserokopie tekstu z pustymi polami, w których zapisują brakujące

wyrazy.Przykład:Chrzest jest „bramą” dla innych .................. Przez chrzest zostajemy uwolnieni z ..................... ................. i włączeni do................ Chrzest został ustanowiony przez ........................... . W naglących wypadkach, np. ...................... chrztu może udzielić ...................... Wówczas polewa się wodą................. ............. i wypowiada przy tym słowa: ............................................................................. Liturgia Chrztu przewiduje namaszczenie ................................., które oznacza przynależność do..................., nałożenie............. ..................., co symbolizuje ....................., a także wręczenie ojcu ...................

3. TEST GRAFICZNYZ jakim wydarzeniami biblijnymi związana jest poniższa grafika?

4. TEST FAŁSZUPrzykład:

Wśród sakramentów świętych ostatnie miejsce zajmuje Eucharystia, czyli msza święta. Jej wyjątkowe znaczenie wynika stąd, że jest pamiątką przemienienia wody w wino w Kanie Galilejskiej, Ofiarą Starego Przymierza. Biblijnych źródeł Eucharystii należy szukać w Apo kalipsie . Jej zapowiedzią była uczta paschalna, którą Izraelici sprawowali na pamiątkę wyjścia Narodu Izraelskiego z niewoli faraona w Egipcie. Składali wtedy w ofierze Bogu paschalnego baranka jako dziękczynienie za grzechy. W Nowym Przymierzu najdoskonalszą Ofiarą za nasze grzechy stał się Chrystus. W Nowym Testamencie znajdują się trzy opisy ustanowienia Eucharystii przez Pana Jezusa. W pierwszych wiekach Eucharystii przewodniczyli Apostołowie lub ustanowieni przez nich biskupi, zarówno kobiety jak i mężczyźni. Sama forma sprawowania Mszy św. zmieniała się w historii niejednokrotnie, ale jej zasadnicze części zawsze pozostawały bez zmian. Składa się ona z trzech zasadniczych części: liturgii Słowa, liturgii Eucharystycznej i modlitwy różańcowej. Najważniejszą częścią liturgii jest konsekracja, czyli przemienienie chleba i wina w Ciało i Krew Pana Jezusa. Chrześcijanie wierzą, że pod postacią chleba i wina jest symbolicznie obecny Chrystus. W pełni dajemy o tym świadectwo, kiedy przyjmujemy Go w Komunii świętej. Wtedy Eucharystia staje się dla wierzących pokarmem śmiertelności, zapowiedzią i zadatkiem uczty w królestwie niebieskim.

24


10. KONTROLA I OCENA EFEKTÓW PRACY UCZNIA

Opracowanie sprawdzianówa) Dobór materiału do opracowania testówb) Wybór rodzajów testówc) Opracowanie testówd) Przygotowanie klucza do kontroli wyników

Rodzaje testów rozszerzonej odpowiedzi krótkiej odpowiedzi z luką wyboru wielokrotnego na dobieranie prawda-fałsz

Funkcje oceny:a) dydaktyczna (informacyjna, sterująca) – informacja, na jakim poziomie jest wiedza,

umiejętności i postawy ucznia, jakie są w nich luki, co należy uzupełnić w przyszłości.b) wychowawcza (motywująca, aktywizująca) – oddziaływanie na sferę emocjonalną,

wychowuje poprzez kształtowanie właściwych i pożądanych postaw i nastawień, rozwija zainteresowania nauką, pobudza wolę do samodzielnej pracy i brania odpowiedzialności za swój proces edukacyjny.

c) społeczna – wskazuje miejsce ucznia w grupie społecznej (np. klasie). Ocena daje informację o tym, jaką pozycję w kategorii ucznia dobrego osiąga konkretne dziecko, jaka jest obecna sytuacja i jakie mogą być prognozy (przewidywania) na przyszłość.

Pułapki oceniania szkolnego:

A. Efekty serii – wynikające z kolejności otrzymywanych informacji efekt pierwszeństwa – to, co najwcześniej do nas dotarło (pierwsza wiadomość o uczniu,

pierwsze wrażenie, pierwsza klasówka) najsilniej kształtuje ogólną opinię; efekt świeżości – to, co dotarło do nas ostatnio (jest świeże), ma wpływ na ocenę całości efekt kontrastu – to, co odróżnia się silnie od otoczenia (np. wygląd, akcent, błąd w tekście)

mocno wpływa na ogólne wrażenie); efekt aureoli – dodatnia ocena przenosi się niepostrzeżenie z jednej właściwości człowieka

(wygląd, zachowanie, osiągnięcia w innym przedmiocie szkolnym) na inne właściwości (moralność, motywacja, osiągnięcia w innym przedmiocie);

efekt diabelski – przeciwny efektowi aureoli. Prowadzi do ogólnego potępienia kogoś, kto wykazał jedną właściwość negatywną.

B. Efekty kulturowe – wynikające z wpływu norm społecznych na oceniającego: efekt płci – mężczyźni (nauczyciele) mają tendencję do wyższego oceniania kobiet

(uczennic), a kobiety mają tendencję do wyższego oceniania mężczyzn; efekt etniczny – odmienne cechy etniczne ocenianego (wygląd, ubiór) podnoszą

oceny dokonywane przez osoby o wysokiej pozycji społecznej, a obniżają u osób o niskiej pozycji;

efekt optymizmu – wygórowana ocena własnej pracy nauczyciela skutkuje zawyżonym ocenianiem osiągnięć uczniów;

efekt negatywizmu – (odwrotność efektu optymizmu).

C. Efekty niedostatku informacji – wynikające z ograniczeń procedury oceniania efekt potwierdzenia – polega na utrzymaniu, wbrew ujawnianym faktom, wcześniej

powziętej opinii efekt ostrożności – oceniający „trzyma się” środka skali, bojąc się zaryzykować ocenę

wysoką lub niską

25


11. KOMUNIKACJA W KATECHEZIE

Kilka ważnych informacji dotyczących komunikacji werbalnej i niewerbalnej:

Język ciała - odpowiedni wygląd – pierwsze 10 sekund;- kontakt wzrokowy z publicznością – dostrzeganie wszystkich (złym pomysłem jest

zamykanie oczu); - postawa nie może rozpraszać bujanie się, przechylanie się z jednej strony na drugą. - gest powinien być spontaniczny i naturalny, w czasie spotkania pomagamy sobie

gestykulując. Gest podkreśla sedno rzeczy. Kiedy gestykulacji jest za dużo albo jest ona niewłaściwa, wówczas przeszkadza w przekazie informacji.

- należy zagospodarować przestrzeń. Mamy być swobodni i używać całej dostępnej przestrzeni;

- troszczyć się o sylwetkę - sylwetka skurczona i niepewna osłabia komunikat, uśmiech i serdeczność wzmacnia przekaz.

Ton głosu: - głos ma zarażać energią i zainteresowaniem, ma wyrażać naturalne emocje, które

odczuwamy;- głos ma być zgodny ze słowami. Jeśli słuchacze mają coś sobie wyobrażać – należy mówić

szybciej; aby odbiorcom umożliwić głębszą refleksję należy mówić wolniej; - zwracać uwagę na odpowiedni rytm. Potrzebne są przyspieszenia, zwolnienia, zawieszenie

głosu, tak jak w muzyce, aby uchronić się przed monotonią.

Kontakt z adresatem:- używać imion adresatów; - dziękować za pytania i odpowiedzi; - być autentycznym - autentyczność jest sercem komunikacji. - informować swojego rozmówcę o swoim stanie emocjonalnym (zgodnie z zasadą: „otwarci

otwierają”).- wychwytywać informacje zwrotną, sprawdzać, jak jestem słuchany.

Język: - treść musi mieć przejrzystą i logiczną strukturę;- używać języka potocznego i komunikatywnego; - stosować urozmaicone słownictwo;- unikać żargonu;- mówić w stronie czynnej;- należy budować krótkie zdania;- wystrzegać się wielowątkowości - dygresje nie mogą rozbijać głównej myśli „każdy mówca

musi pamiętać, skąd jedzie i dokąd dojeżdża”.- używać języka obrazów - obraz uruchamia w człowieku głębokie procesy psychiczne i

duchowe

Język biblijny wzorem dla współczesnego języka ewangelizacji i katechezy- język obrazowy - Chrystus posługiwał się „wizją”. W swych katechezach przytaczał różne

obrazy, które swą plastyką przemawiały i do dziś przemawiają do ludzkich serc, sprawiają, że czytelnik Ewangelii jest jakby naocznym świadkiem wydarzeń.

- język relacji międzyosobowych - wynika z natury wiary, która jest osobowym spotkaniem z Bogiem;

- język wolności - katecheza jest głoszeniem miłości Boga wobec człowieka, która w wolności może być przyjęta i odrzucona.

26


- język doświadczenia - wychodzić naprzeciw oczekiwaniom współczesnego człowieka, który znacznie bardziej wyczulony jest na wartość faktów i ludzkiego doświadczenia, niż na teoretyczne rozważania.12. EWALUACJA. ANALIZA ORAZ OCENA WŁASNEJ PRACY

DYDAKTYCZNO – WYCHOWAWCZEJ

Ewaluacja: refleksja nad tym, co robimy, dlaczego to robimy i jaka jest wartość tego co robimy celowe i systematyczne zbieranie informacji o przebiegu i wynikach własnej pracy w celu

planowania własnego rozwojuProces ewaluacji dokonuje się w 4 etapach:

1. analiza założeń2. analiza działań3. analiza skutków4. wnioski na przyszłość

Wyciągnięte wnioski pozwalają wyeliminować błędy i poprawić jakość pracy nauczyciela i wyniki uczniów.

Ewaluacja może być:a) wewnętrzna – przygotowana i przeprowadzona przez nauczycieli danej szkoły w celu

zbadania procesów dydaktyczno-wychowawczych, ich analizy i sformułowania wniosków;b) zewnętrzna – przygotowana i przeprowadzona przez personel pozaszkolny w celu analizy i

oceny jakości pracy placówki;c) diagnostyczna – przeprowadzona przed rozpoczęciem określonego procesu dydaktyczno-

wychowawczego, w celu zebrania informacji potrzebnych do jego zrealizowania;d) ukierunkowująca – sprawdzająca przebieg danego procesu w trakcie jego trwania w celu

dokonania ewentualnych poprawek;e) zbiorcza – podsumowująca dany proces po jego zakończeniu w celu zebrania wyników, ich

analizy i wyciągnięcia wniosków na przyszłośćf) dydaktyczna – badająca wyniki osiągnięć szkolnych;g) autoewaluacja – przeprowadzana przez nauczyciela w celu analizy i oceny jakości swojej

pracy oraz ewentualnego dokonania zmian.

Rozpoczynając projekt autoewaluacji nauczyciel powinien określić, z jakich źródeł może zdobyć informacje o swojej pracy i w jaki sposób je pozyska:1. Nauczyciel może odpowiedzieć sobie na pytania:

co będę doskonalił? jak to zrobię? kiedy zamierzam to wykonać?

2. Zdobyć informacje od uczniów za pomocą metod informacji zwrotnej: (np. list, ankieta, niedokończone zdania, termometr uczuć, wędrujące plakaty, wąż, gadająca ściana)

Stosując informację zwrotną w pracy z grupą należy zaznaczyć uczniom, aby była: dokładna i konkretna dzieleniem się swoimi spostrzeżeniami, uczuciami, przypuszczeniami wypowiadana w pierwszej osobie (ja), od siebie i za siebie, a nie w imieniu grupy

(„Uważam, że…; „Wydaje mi się…”; Chcę powiedzieć, że ja…”)

Jest ważne, aby nauczyciel:za każdym razem podziękował uczestnikom za udzielenie informacji zwrotnejnie polemizował z wypowiedziami uczestników. Jeśli wypowiedź będzie krytyczna, można poprosić o sprecyzowanie takiej opinii, zapytać o powody takiego poglądu.

Nauczyciel dokonując autoewaluacji zbiera informacje zwrotne na temat prowadzonych przez siebie zajęć, aby ulepszyć swoje narzędzia pracy. Podjęcie się tego zadania wymaga

27


odwagi psychicznej, ponieważ otrzymane informacje zwrotne nie zawsze muszą być dla nauczyciela miłe i przyjemne.

13. AUTORYTET NAUCZYCIELA

Nauczyciel wpływa na ucznia nie tylko poprzez proces przekazywania wiedzy i umiejętności. Oddziałuje na ucznia całą swoją osobą, reakcjami, podejmowanymi działaniami w różnych sytuacjach.

Autorytet zależy od: Doświadczenia – codzienna praca w szkole wzbogaca zasób umiejętności wychowawczych

oraz repertuar podejmowanych działań; Sympatii dla ucznia – więcej można osiągnąć z uczniem, jeśli czuje on akceptację i

zainteresowanie ze strony nauczyciela. Najczęściej uczniowie źle się zachowują przy nauczycielach, których nie lubią i przez tych nauczycieli są też najczęściej nie lubiani.

Atrakcyjności własnej oraz prowadzonych przez siebie zajęć – nauczyciel, który ma dużo do zaoferowania i ciekawie organizuje zajęcia, cieszy się wyraźnie większym, od pozostałych nauczycieli, autorytetem.

Uczestniczenia w wydarzeniach ważnych dla ucznia – gdy wychowawca lub inny nauczyciel jest zainteresowany losem ucznia, wraz z nim przeżywa dobre i złe chwile, okazuje zrozumienie dla sytuacji rodzinnej i losowej wychowanka, wtedy jego autorytet wzrasta. Staje się on dla ucznia osobą ważną, której można powierzyć własne porażki i sukcesy.

Czynników osobowościowych – osobom dominującym łatwiej jest zbudowaćautorytet niż uległym. Nauczyciel, który sam ze sobą ma problemy, nie będzie nigdy w stanie dobrze oddziaływać wychowawczo.

Sposobów oddziaływania wychowawczego – w stosunku do grupy i indywidualnych uczniów.

Budowaniu własnego autorytetu sprzyjają następujące działania wychowawcze: jasne przekazywanie norm; brak akceptacji dla zachowań agresywnych; sprawiedliwość; pozytywne wzmocnienia, cierpliwość, skuteczność.

Kilka ważnych rad:1. Pamiętaj, że fakt bycia nauczycielem nie gwarantuje ci tego, że będziesz dla uczniów

autorytetem. Musisz na to zapracować!2. Zawsze traktuj uczniów z należytym szacunkiem – niezależnie od ich wieku. Nie poniżaj, nie

wypominaj, nie używaj sarkazmu, ale też stawiaj wyraźne granice.3. Pokazuj swoje mocne strony, swoje umiejętności, wiedzę. „Zarażaj” dzieci swoim zapałem

do działań realizujących ważne dla ciebie cele i wartości. 4. Przyznaj się, gdy coś ci się nie uda, gdy popełnisz błąd. Pokazujesz wówczas swoją ludzką

twarz. Ukrywając błąd możesz rzeczywiście stracić autorytet.5. Bądź autentyczny, komunikuj się w sposób otwarty, jednoznaczny, bez uciekania się do gier

międzyludzkich. Autentyzm jest sercem komunikacji.6. Nie wymagaj okazywania wdzięczności, nie wymuszaj podporządkowania i zgody. Po prostu

nie używaj władzy, którą jako nauczyciel w pewnym sensie dysponujesz w stosunkach z uczniami.

7. Przyjmuj odpowiedzialność za relacje z uczniami. Nie możesz stać się ich kumplem, nie możesz też się na nich jak kumpel obrazić. Za rodzaj kontaktów uczeń – nauczyciel odpowiedzialny jest nauczyciel ponieważ jest dorosły i taka jest jego rola.

8. Bądź przewidywalny, w najszerszym znaczeniu tego słowa, ale nie bądź sztywny. Dotrzymuj obietnic.

9. Okazuj ciepło, ale w sposób dostosowany do oczekiwań uczniów. Nie narzucaj bliskości tym, którzy tego od ciebie nie oczekują, ale dawaj ją tym, którzy tego od ciebie chcą. Szanuj przy tym swoje granice i nie rób tego wbrew sobie, bo przestaniesz być autentyczny.

28


10. Pomagaj uczniom, gdy im trudno, ale słuchaj uważnie jakiej pomocy od ciebie oczekują. Nie narzucaj im własnych rozwiązań.

11. Wybaczaj. Bądź lojalny i sprawiedliwy na tyle, na ile potrafisz.12. Daj sobie prawo do błędu. Życie składa się z wielu epizodów i zawsze masz szansę go

naprawić. Dostrzegaj w uczniach to, co najlepsze – budujesz sobie tym depozyt emocjonalny.

13. Bądź spójny – postępuj zgodnie z zasadami, które głosisz.

14. UTRZYMANIE PORZĄDKU PODCZAS LEKCJI

Do ważnych zadań organizacyjnych lekcji należy utrzymanie porządku. Przeprowadzane badania pokazują, że niepokój u początkujących nauczycieli wywołują następujące problemy:- utrzymanie ładu i dyscypliny w klasie,- trudności ze znalezieniem odpowiednich materiałów dydaktycznych,- ocenianie uczniów,- kontakty z rodzicami,- samotność.

Trudności te można w całej rozciągłości odnieść także do katechety. Jak przezwyciężać pojawiające się utrudnienia?

1. Nawiązanie kontaktu z uczniami i tworzenie atmosfery bezpieczeństwaW nawiązaniu kontaktu ważne jest pierwsze spotkanie katechety z uczniami na początku

roku. Jest to realizacja potrzeby ujawnianej ze strony uczniów, bezpieczeństwa, wartości i uczestnictwa. Moment niepewności i skrępowania pojawia się po obu stronach. Nauczyciel religii musi radzić sobie z niepokojami własnymi i uczniów równocześnie. Pedagodzy zalecają uprzejme i przyjazne przywitanie uczniów w drzwiach klasy, zachęcenie do wejścia i zajęcia wybranych przez siebie miejsc. Warto pamiętać o trzech wymogach:- niech cię widzą,- powitaj ciepło uczniów,- pomóż uczniom zawrzeć znajomość.

Dobre wrażenie, które będą chcieli w zasadzie zrobić też uczniowie, może być zachwiane przez jednostkowe złe zachowanie. Należałoby natychmiast na nie zareagować. Ważna rola przypada pierwszym lekcjom odbywanym na początku roku szkolnego.

Uczniowie, na podstawie zachowań nauczyciela, starają się rozpoznać, jakie ma wymagania co do zachowania, prowadzenia lekcji, zeszytów, poznać wymagania programowe, jak należy się do niego zwracać. Nauczyciel przekazuje te informacje przez sposób mówienia, akcent i ton głosu, używanie gestów, mimikę twarzy, sposób kontaktu z uczniami.

Z punktu widzenia uczniów jest to „badanie" nauczyciela. Wskazuje się na dwie jego fazy. a) pierwsza faza – trwająca nieraz jedną godzinę lekcyjną – to bierne obserwowanie, co

nauczyciel robi i jaki jest. Wysłuchują, co nauczyciel ma do zaproponowania w zakresie wzajemnych kontaktów.

b) druga faza – polega na testowaniu, na ile w stosunku do tego nauczyciela można sobie pozwolić, na ile przedstawione reguły należy traktować na serio oraz czy nauczyciel chce i umie wyegzekwować to, co zapowiedział. Zachowanie staje się prowokujące dla zbadania, na ile nauczyciel jest przygotowany do obrony własnego autorytetu. Długość tej fazy zależy od nauczyciela, od zdecydowanego i jednoznacznego ukazania reguł regulujących życiem i działaniem w klasie. Jeśli zmienia podejścia od „luźnego" do „ostrego", nie pozwala uczniom jasno odczytać wymagań faza ta może się przeciągać.

Faza druga może ujawniać się już w trakcie pierwszej lekcji. Próby sprawdzania nie musi podejmować cała klasa. Może czynić to jedynie grupa najodważniejszych, skłonnych do wychylenia się. Sukces lub niepowodzenie nauczyciela w tej sytuacji jest uzależnione od tego czy potrafi:- jasno zdefiniować sytuacje, a więc określić co ma być czynione, a co nie, co jest dozwolone, a

co nie,- doprowadzić do tego, by ustalenia były respektowane, a więc je wyegzekwować.

29


Inną trudną chwilą jest przedstawienie się uczniom i oficjalne ich powitanie, jeśli jest to pierwsze spotkanie z nową klasą. Ważne jest dołożenie starań do szybkiego poznania (z imienia i nazwiska) wszystkich uczniów klasy. Ułatwi to oddziaływanie dydaktyczno-wychowawcze. Sposoby tego bywają różne. Jednym z nich jest wypisanie przez uczniów i położenie przed sobą kartki ze swoimi danymi personalnymi. Uczniowie, w zasadzie, znają się już wcześniej.

Wymienia się trzy typy błędów popełnianych podczas pierwszych spotkań:- nie podaje się reguł „gry" w przekonaniu, że wystarczy ustalenie przyjaznych stosunków

osobistych z uczniami, gdyż skłania to do samokontroli,- brak czytelności i jednoznaczności w komunikacie przekazującym reguły „gry",- nauczyciel określa wymagania, ale brak mu taktycznej lub socjotechnicznej wiedzy, jak

zapewnić respektowanie wymagań,

Ustalenie reguł działaniaReguły to sprecyzowane oczekiwania, jakiego postępowania oczekuje się od uczniów, a

jakiego nie oczekuje. Nieodzowne jest, by uczniowie je znali i rozumieli cel ich ustanowienia oraz ich moralne i praktyczne uzasadnienie; nie chodzi o dorywcze reakcje, ale o punkt odniesienia w kierowaniu postępowaniem uczniów.

Reakcja na niewłaściwe zachowanie się uczniówWarto pamiętać, że wybryk ucznia w klasie podczas tych lekcji pozwala określić, jak ten uczeń

jest postrzegany przez nauczyciela, jak jest postrzegany przez innych uczniów oraz jak nauczyciel jest postrzegany przez ucznia. Wybryk może mieć wiele znaczeń: rozładowanie monotonii, stwo-rzenie sytuacji, w której można się pośmiać, ucieczka od rutynowego życia klasowego. Może dać kilka rezultatów dla prowokującego: uczniowie dowiadują się jak reaguje nauczyciel, zwiększa się jego pozycja (tym bardziej jeśli zaskoczył nauczyciela i ten nie potrafił sobie poradzić), wpływa na zachowanie klasy.

Metody działań destrukcyjnych są bardzo różne. Mogą być indywidualne lub takie, które nie pozwalają wykryć sprawców. Wskazuje się, że uczniowie wolą w tym przypadku nauczyciela twardego, surowego, zdecydowanego, budzącego sympatię i szacunek niż miękkiego. Konsekwentne działanie nauczyciela jest bardziej cenione niż zachowanie niekonsekwentne. Właściwa reakcja wymaga wyrobienia sobie przez nauczyciela dwóch umiejętności:- czujności. Czujność jest wynikiem pozytywnego panowania nad uczniami, a określona

posiadaniem przez nauczyciela oczu „z przodu i z tyłu głowy". Nauczyciel odznaczający się tą umiejętnością łatwo lokalizuje niewłaściwe zachowanie i rozpoznaje sprawcę,

- reakcji bez ostentacji. Polega ona na interweniowaniu na niewłaściwe zachowanie bez zakłócenia toku lekcji. Dokonuje się to dzięki podejściu bliżej ucznia niewłaściwie się zachowującego; dotknięciu jego ramienia; zignorowaniu lub dowcipnym skomentowaniu pytania, które miało rozproszyć katechetę; nawiązaniu kontaktu wzrokowego.

15. PRZYGOTOWANIE DO SAKRAMENTU BIERZMOWANIA

1. Analiza tradycyjnego modelu przygotowania do bierzmowania

Błędne założenia: naiwność, że wszyscy kandydaci to ludzie wierzący.

prawdy wiary i zasady moralności są znane dość mgliście i w szerokim zakresie kwestionowane,

tradycjonalizm, Biblia i sakramenty często zupełnie są nieobecne w ich przeżywaniu wiary;

formalizm, że „przepuszczenie” kandydatów przez najróżniejsze pobożne praktyki może cokolwiek zmienić (pozytywnie) w ich życiu. (pierwsze piątki miesiąca, Droga krzyżowa, nabożeństwo różańcowe, roraty i… co się da). Konsekwencją tego jest pogłębienie buntu, zmęczenie, związanie praktyk religijnych z nudą, wyrachowanie, cwaniactwo;

30


chaos, brak zasady organizującej – przypadkowość: Wygląda to mniej więcej tak: We wrześniu będzie spotkanie organizacyjne,

październik to nabożeństwo różańcowe – trzeba o tym powiedzieć, zaprosić (czyli nakazać – wpis do indeksu) na kilka nabożeństw, listopad… to zmarli, może pójść na cmentarz, grudzień – znowu Maryja, cudowny medalik albo roraty, styczeń… przerwa na kolędę, luty… powiemy o świetle, wszak to gromniczna…, marzec będzie w Wielkim Poście, więc będzie o pokucie.

Można też jeszcze przyozdobić to wszystko jakimiś pomysłami „ekstra” – pielgrzymka do katedry czy do lokalnego sanktuarium.

brak wymagań, niekonsekwencja w ich egzekwowaniu, podrywanie autorytetu osób odpowiedzialnych za dopuszczenie

Katecheta nie dopuści, zlekceważy jego decyzję ksiądz prowadzący. Ksiądz prowadzący przygotowanie nie będzie chciał dopuścić, zechce dopuścić proboszcz. Na końcu jest jeszcze kuria.

Efektem przygotowania, obarczonego takimi defektami, jest brak nawrócenia wśród kandydatów. Więcej – po pokonaniu „toru przeszkód” jakim jest przygotowanie do bierzmowania wielu spośród nich oddycha z ulgą, gdy to się wreszcie skończyło. Dają sobie wtedy urlop. W rezultacie zamiast korzyści jest szkoda. Wszyscy się umęczą a koniec jest gorszy od początku. Nie ma to większego sensu, prócz samousprawiedliwienia - coś przecież próbowaliśmy robić.

2. Ewangelizacyjno – katechumenalna koncepcja przygotowania do bierzmowania

Założenia ogólne ewangelizacja i katechumenat – należy uwzględnić kondycję duchową kandydata, który choć

deklaruje wiarę, nigdy nie przeżył prawdziwego doświadczenia wiary. Znajduje tutaj zastosowanie Dokument Obrzędy Chrześcijańskiego Wtajemniczenia

Dorosłych (OCWD) (łac. Ordo initiationis christianae adultorum, OICA) — dokument Kongregacji ds. Kultu Bożego z 1972 roku, dotyczący katechumenatu dorosłych, wraz ze schematami liturgii jego poszczególnych etapów. W rozdz. IV mówi się o przygotowaniu do bierzmowania i Eucharystii dorosłych, którzy przyjęli chrzest jako dzieci, ale nie otrzymali pouczenia w wierze. Opis kościelnego dokumentu pozostaje niezwykle adekwatny do obrazu młodzieży przystępującej do bierzmowania.

głoszenie słowa Bożego a nie moralizowanie. budowanie osobistej więzi relacji z Bogiem

Program: I cykl – spotkanie:

cztery kroki – usłyszenie, spotkanie, zafascynowanie, wyznanie Słowo Bożym, modlitwa sakramenty.

II cykl – „cztery prawa duchowego życia” kerygmat Boża miłość, ludzki grzech, Jezus jako Zbawiciel przyjęcie Jezusa jako Pana i Zbawiciela.

Metoda tworzenie wspólnoty – bez wspólnoty nie ma katechizacji. Może być możliwe szkolenie,

indoktrynacja, tresura, ale na pewno nie katechizacja. podział na grupy tworzyć sytuacje nastawione na kontakt, spotkanie, serdeczność, bezpośredniość.

Wszystko, co w naturalny też sposób tworzyć będzie więź. odpowiednie pomieszczenie (w dużym kościele łatwo o rozproszenie)

31

http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81acina

http://pl.wikipedia.org/wiki/Katechumenat

http://pl.wikipedia.org/wiki/1972

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kongregacja_ds._Kultu_Bo%C5%BCego


modlitwa wstawiennicza podczas niedzielnej Eucharystii stwarzanie szansy na samodzielne decydowanie (okazja do samookreślenia). rekolekcje („trzy dni rekolekcji zamkniętych są więcej warte niż dziewięć lat katechizacji”). materiały do indywidualnej pracy w domu (skoroszyt + kartki formatu A4)

streszczenie nauczania, studium Biblii (trzeba coś przeczytać i odpowiedzieć na pytania), wprowadzenie do kolejnego spotkania (pytania do przemyślenia).

Metody aktywizujące, dynamiki podjęcie decyzji poprzez zajęcie stanowiska poprzez, odpowiedź w ankiecie, powstanie lub

niepowstanie, czas na modlitwę. Jest to praktyczna realizacja postulatu dawania kandydatom szans na

decydowanie. Poczynając od najprostszych spraw próbuje ich uczyć samodzielności i szczerości.

Cele: nauka samodzielności w podejmowaniu decyzji odejście od postawy konformizmu i bezmyślności

Ramy czasoweRozpoczęcie po feriach zimowych w klasie II gimnazjum Zakończenie po Wielkanocy w III klasie. Kandydaci biorą udział:

w 10 spotkaniach – katechezach w kościele, w rekolekcjach wielkopostnych (dodatkowe spotkania, poza szkolnymi rekolekcjami), rekolekcjach wrześniowych rekolekcjach adwentowych.

W połowie cyklu zostają podzieleni na małe grupy z animatorem – cztery spotkania.

Zapisya) z udziałem rodziców (rodzica)b) w kancelarii parafialnej c) z wypełnioną deklaracją, może ją wcześniej wziąć z zakrystii lub ściągnąć z Internetu

„Bierzmowanie może przyjąć osoba wierząca, ochrzczona, praktykująca systematycznie wiarę (niedzielna Msza Święta, rekolekcje, spowiedź, Komunia Święta, codzienna modlitwa), żyjąca w zgodzie z zasadami moralności chrześcijańskiej, biorąca udział w spotkaniach przygotowujących do udzielenia tego sakramentu. Brak któregokolwiek z tych warunków powoduje odłożenie przyjęcia sakramentu do czasu osiągnięcia należytej dojrzałości.”

Wybrane zasady:1. Systematyczny i zaangażowany udział w szkolnej katechezie. (Katecheta wyraża zgodę na

przyjęcie bierzmowania przez kandydata).2. Świadectwo chrześcijańskiego życia. 3. Systematyczny i zaangażowany udział w spotkaniach dla kandydatów. (dwukrotna

nieusprawiedliwiona nieobecność na spotkaniach powoduje przełożenie przygotowania na kolejny rok)

Kandydat zachowujący się nieodpowiednio na spotkaniu (np.: rozmowy, śmiechy, przepychania, przeszkadzanie innym) może zostać wyproszony. Sytuację taką traktuje się jako nieobecność nieusprawiedliwioną.

32


16. SZKOLNE REKOLEKCJE WIELKOPOSTNE

Podstawa prawna Problematykę związaną z organizacją rekolekcji wielkopostnych regulują przepisy

rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 36, poz. 155 z późn. zm.) –. W myśl zapisu § 10 uczniowie uczęszczający na naukę religii uzyskują trzy kolejne dni zwolnienia od zajęć szkolnych w celu odbycia rekolekcji wielkopostnych.

Ustalenie terminu rekolekcji Organizację pracy szkoły w okresie rekolekcji powinien określić dyrektor szkoły, po

ustaleniach z organizującymi rekolekcje, dlatego o terminie rekolekcji powinien być powiadamiany co najmniej miesiąc wcześniej (§ 10 ust. 2). Szczegółowe zasady odnoszące się do organizacji rekolekcji stanowią przedmiot ustaleń między organizującymi rekolekcje a dyrektorem szkoły (§ 10 ust. 2). Najbardziej funkcjonalnym rozwiązaniem byłoby przekazanie informacji o planowanych rekolekcjach przed rozpoczęciem roku szkolnego, tak aby dyrektor szkoły mógł umieścić termin rekolekcji w kalendarzu roku szkolnego placówki. Planując termin rekolekcji trzeba wzajemnie uwzględniać racje parafii i szkoły, a wszelkie problemy rozwiązywać na gruncie przepisów r.o.n.r.

Opieka nad uczniami w trakcie rekolekcji Opiekę nad uczniami w czasie rekolekcji sprawują katecheci. Udział nauczycieli w

zajęciach rekolekcyjnych w pomieszczeniach sakralnych jest całkowicie dobrowolny.Zapewniając bezpieczeństwo uczniom, jeżeli wyjście na zajęcia rekolekcyjne odbywa się z

obiektu szkoły, dyrektor może zobowiązać nauczycieli do opieki nad uczniami w drodze do świątyni, zgodnie z zasadą, iż przy wyjściu z uczniami poza teren szkolny w obrębie tej samej miejscowości, powinien być zapewniony przynajmniej jeden opiekun dla grupy 30 uczniów.

Zajęcia lekcyjne w trakcie rekolekcjiOdbywanie zajęć dydaktycznych, części lekcji lub ich skracanie nie znajduje uzasadnienia

w obowiązujących przepisach prawa oświatowego, które stanowią, iż uczniowie uczęszczający na naukę religii uzyskują trzy kolejne dni zwolnienia od zajęć szkolnych w celu odbycia rekolekcji wielkopostnych.

Procedura organizacji1. Dyrektor ustala z katechetami termin rekolekcji dla uczniów uczęszczających na lekcje religii

w szkole oraz problemy wychowawcze do ewentualnego uwzględnienia w ich programie. (najlepiej, jeśli termin rekolekcji zostanie uzgodniony przed rozpoczęciem roku szkolnego. W ten sposób zostanie uwzględniony w planie pracy szkoły i szkolnym programie wychowawczym.

2. Wskazane jest by przed rozpoczęciem rekolekcji odbyło się spotkanie proboszcza z zespołem katechetycznym poświecone omówieniu wszystkich kwestii związanych z ich przygotowaniem i przebiegiem. Zespół ten określa cel i tematykę rekolekcji, ustala kto i za co jest odpowiedzialny. Katecheci mogą mieć wpływ na program rekolekcji, wskazując aktualne potrzeby i problemy danej społeczności szkolnej.

3. Katecheci uczestniczą w tworzeniu programu rekolekcji, dbając o staranne zagospodarowane czasu uczniów podczas trzech kolejnych dni wolnych od zajęć szkolnych. Poza częścią liturgiczną (odpowiednie nabożeństwa w kościele) dobrze jest zaplanować także inne zajęcia, takie jak: inscenizacje, konkursy wiedzy religijnej, plastyczne, recytatorskie, śpiewu (w salkach katechetycznych przy parafii lub w pomieszczeniach szkolnych). Działania mające na celu optymalne wykorzystanie czasu przeznaczonego na rekolekcje powinni koordynować katecheci.

4. Dyrektor organizuje spotkanie z nauczycielami, podczas którego proboszcz omawia program rekolekcji, podaje planowany termin ich przeprowadzenia, przedstawia projekt współpracy między parafią a szkołą. Może zaproponować włączenie się chętnych nauczycieli w organizację rekolekcji, wskazując ich aspekt wychowawczy.

33


Treści i formy organizacyjneNajlepszą rozwiązaniem jest podzielenie dni rekolekcyjnych na dwie części: a) liturgiczną (w kościele) – Msza św., nabożeństwa, adoracja, sakrament pokuty,

konferencjeb) duszpastersko-wychowawczą (w salach katechetycznych przy parafii lub w

pomieszczeniach szkolnych) – zajęcia warsztatowe, konkursy, inscenizacje, spotkania z „ciekawymi” ludźmi, koncerty, pielgrzymki i inne

„Młodzi ludzie najbardziej lubią spotykać się z osobami, które ich nie nawracają, ale które dzielą się swoim doświadczeniem Boga, opowiadając o drodze do Niego. Wielkim zainteresowaniem cieszą się też rozmowy o dorastaniu. To ich nigdy nie znudzi, tym bardziej, że niewiele mają okazji, aby o tym z kimś poważnie porozmawiać.

Większość młodych ludzi potrafi godzinami mówić i słuchać o sensie życia, o przyjaźni, miłości, samotności i cierpieniu wówczas, gdy uzna, że ten, kto tę rozmowę prowadzi, to "sensowny gość", którego warto posłuchać, ponieważ ciekawie mówi o interesujących sprawach. Są bardzo wyczuleni na brak autentyczności, którą rozumieją jako nieprzystawalność osobistych przekonań do głoszonych wartości”. - ks. M. Cogiel, Szkolne rekolekcje wielkopostne, w: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TA/TAK/rekolekcje_ szkolne.html, (dostęp: 13.12.2012)

34

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TA/TAK/rekolekcje_%20szkolne.html

Documents

DYDAKTYKA KATECHETYCZNA - Aktualności - …personahumana.pl/files/Dydaktyka religii - skrypt.doc · Web viewNie chwal się dniem jutrzejszym, bo ... nie wiesz, co dzień ci przyniesie