DÜZEN SAĞLIK GRUBU OLARAK

14 KASIM DÜNYA DİYABET GÜNÜ NEDENİYLE

Farkındalık ve Koruyucu Sağlık İçin,

Ekte belirtilmiş risk faktörlerini taşıyan 10 – 19 yaş arasındaki çocukların aileleriyle birlikte

(anne, baba, kardeş)

Açlık kan şekeri ve Tansiyonlarının kontrolünü

gönüllü olarak yapıyoruz.

14-20 KASIM TARİHLERİ ARASINDA

Dünya Diyabet Günü

14 Kasım

Uluslararası Diyabet Federasyonu (International Diabetes

Federation – IDF) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından

diyabetin oluşturduğu artan tehdide dikkat çekmek için

1991’de oluşturulan Dünya Diyabet Günü, her yıl 14 Kasım’da

kutlanmaktadır.

Dünya Diyabet günü, uluslararası platformda diyabet

camiasını bir araya getirerek, diyabet salgınının toplumda

farkındalığını arttırmak ve bireysel ve kurumsal düzeyde aktif

destek sağlanması için güçlü bir platform oluşturmayı

amaçlamaktadır. Ülkemizde de Türk Diyabet Cemiyeti, Türk

Diyabet ve Obezite Vakfı ve Türkiye Diyabet Vakfı gibi sivil

toplum örgütleri bu aktivitenin birer parçasıdırlar.

Mavi hakla, diyabet farkındalığını simgelemektedir. Küresel

boyutta diyabet camiasının, diyabet salgınına karşı birlik

oluşturduğunu göstermektedir.

Çocuk ve Ergenlerin Tip 2 Diyabet Yönünden Taranması

� Biriken veriler; aşağıdaki şartları taşıyan 10–19 yaş arası çocukların/ergenlerin, 10 yaşından evvel ergenliğe girenler dahil, Tip 2 diyabet riski yönünden taranmasının, sağlıklı yaşam süresini uzattığı yönündedir (Amerikan Diyabet Birliği [ADA], 2011).

� Daha önceleri yetişkin diyabeti olarak bilinen Tip 2 diyabetin çocuklarda da (<20 yaş) arttığı gözlemlenmektedir. Sağlık Bakanlığı Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı 2011-2014 Eylem Planı’nda Türkiye’de 14 yaş altı çocuklarda diyabet insidansının tahmini 10/100.000 olduğu belirtilmektedir. Düzen Laboratuvarlar Grubu olarak Ocak 2005’ten itibaren verilerimizi incelediğimizde ise, 20 yaş altındaki erkeklerde açlık kan şekeri düzeyi, ölçüm yaptığımız toplam 4.196 kişinin %5,9’unda üst referans değerinin üzerinde gözlenirken, aynı kriterlerdeki kadınlarda (toplam 4.541 kişi) bu oran %3,7 idi. Tokluk kan şekeri verileri incelendiğinde ise, üst referans değerinin üzerindeki değerlere sahip çocuk ve ergenlerin oranı erkeklerde %5,6 (toplam 302 kişi), kadınlarda ise %3,5 (toplam 370 kişi) idi.

� Etkin tedavi edilmemiş diyabet, kardiyak ve vasküler

hastalıklara (inme veya diyabetik ayak), periferik his bozukluklarına (nöropati), körlüğe, böbrek yetmezliğine ve erken ölüme sebep olmaktadır.

Taramaya dahil edileceklerin seçim kriterleri (Risk Değerlendirme)

1. Vücut Kitle İndeksi (VKİ) “Kilolu” ve aşağıdaki etkenlerden 2 ilavesi olanlar her 3 yılda bir diyabet yönünden taranmalıdır (ADA 2011).

“Kilolu”, yaş ve cins yönünden belirlenmiş VKİ’nin ≥85. persentil üstünde kalan veya boyuna göre ideal kilosunun %120’nin üzerinde olanlar olarak tanımlanmaktadır. Aşağıdaki kriterlerden ikisi bulunan çocuklarda tarama yapılmalıdır.

a. Birinci veya ikinci derece akrabalarında diyabeti olanlar.

b. İnsülin direnci veya insülin direnci tablosuna benzer klinik semptomları olanlar i. İnsülin direnci, insülin düzeyinin belirli bir süre

yüksek kalması sonucu vücudun bu hormona karşı hassasiyetinin azalması, bu hormonu kullanamaması demektir. Bulguları: Halsizlik, açlık, konsantrasyon güçlüğü, yüksek tansiyon. Sonuç: İnflamasyon ve yüksek kan şekeri ile diyabet

ii. İnsülin direncinin görülebileceği klinik tablolar: � Acanthosis nigricans: Derinin boyun, koltuk altı,

kasık gibi katlanan bölgelerinde deri renginin koyulaşması ve kısmen kısıtlı belirli bir alanda kalınlaşmasıdır. Kendi başına ciddi bir hastalık olmayıp bazen diyabet ve erken diyabetle ilişkili olabileceği gibi, çok nadir olarak da iç organ kanserleriyle ilişkili olduğu belirtilmektedir.

� Hipertansiyon (İki okulda yaptığımız sürekli takip sonucunda 5-8 yaş grubundaki çocukların yaklaşık %27’sinde kan basıncı 95. persentil üzerindedir.)

� Dislipidemi: Bozulmuş kan yağları dengesi. � Polikistik over sendromu

c. Annenin hamilelik esnasında (gebelik diyabeti) veya kalıcı diyabetik olması.

2. Çocuk veya ergenin “şişman” olması: VKİ’nin yaş ve cinsiyet grubunun ≥95. persentil üzerinde olması. Başka sebep olmadan Tip 2 Diyabet yönünden taranmasını gerektirir.

3. Yaş veya diğer risk faktörlerinden bağımsız olarak, sık idrara çıkma, çok sık su içme, sebepsiz kilo kaybı veya herhangi bir zamanda yemekten sonraki zamana bağlı olmadan kan şekerinin 200 mg/dL veya üzerinde olması.

4. Aşağıdaki risk ve durumlarla ilgili nedenlerin mevcudiyetinde ilave taramalar, tarama sıklığı veya tedavi opsiyonları gözden geçirilmelidir: ii. Yüksek kalori ve yağ alımı iii. Yetersiz fiziksel aktivite iv. Periferik his kaybı/bozukluğu v. Erken doğmuş olmak (prematüre) vi. Düşük doğum ağırlığı vii. Kilolu doğmak (>4 kg)

Genel Tarama Yöntemleri: - Açlık kan şekeri, - 2 saatlik glukoz tolerans testi, - Gilikozillenmiş hemoglobin (HbA1c) düzeyi.

Gönüllü aktivitemiz kapsamında açlık kan şekeri neticesine göre ilave insülin direnci bakılabilir.

Korunma Önerileri: Bu yıl Uluslararası Diyabet Federasyonu, diyabetin önlenmesi için basit ama etkin tedbirlere odaklanılmasını vurguluyor. Bunların ıcınde ozellıkle çocuğun/ergenin sağlıklı yaşam alışkanlıklığı edinmesinde yeterli/dengeli beslenme için onemlı olan sabah kahvaltısının Tip 2 diyabetin onlenmesi üzerindeki etkisini aşağıdaki şekilde sıralıyor,

1. Sağlıklı kahvaltıya yatırım yapmak, diyabetin getirdiği küresel yükü azaltarak, kaybolan verimliliğin ve sağlık harcamalarının geri kazanımıyla büyük ekonomik tasarruf sağlayacaktır.

• Diyabet dünya üzerinde yaklaşık 400 milyon kişiyi etkileyen, 2035’de 600 milyon kişiyi etkileyeceği tahmin edilen, yılda 5 milyon kişinin ölümüyle sonuçlanan bir hastalıktır. Ülkemizde 2010 yılında yürütülen TURDEP 2 çalışmasında, erişkinlerde diyabet sıklığı %13,7 oranında bulunmuştur.

• ABD sağlık harcamalarının 9’da 1’i (yılda 550 milyar dolar) diyabete ayrılmıştır. Ülkemizde ise düşük gelir grubu ülkelere göre diyabet maliyet oranı kişi başı 572 dolardır.

• Diyabetle ilgili sağlık harcamalarının çoğu; dolaşım bozukluğu, damar tıkanması nedeniyle kalp, göz, böbrekler, ayak gibi organları etkileyen komplikasyonlara bağlıdır. Oysa ki diyabete erken tanı konulması ve başarılı tedaviyle bu komplikasyonların oluşması önlenebilir.

• Taze sebzeler, taze meyveler, tam tahıllar, yağsız, işlenmemiş et, balık, yağı bozulmamış, bayatlamamış kuruyemişler gibi dengeli besin ögelerini içeren bir beslenme planı, bir insanın diyabet riskini azaltabilir.

• Sağlıklı beslenme planı içinde kahvaltının özel önemi vardır. Kahvaltı yapmamak, kilo almaya yol açar ki, kilo artışı tip 2 diyabetin temel risk faktörlerindendir.

Fazla kilolu ve obez olmak, yeni tip 2 diyabet vakalarının %80’inden sorumludur.

• Tip 2 diyabet görülme sıklığının azaltılması, özellikle diyabetin en sık görüldüğü yaş grubu olan 40-59 yaş grubunda, ekonomik üretkenliği de arttıracaktır.

2. Sağlıklı ve kolay ulaşılabilir kahvaltı, diyabet oluşumunu ve gelişimini kontrolde etkindir.

• Dünya üzerinde yüksek enerjili ama besin değeri düşük (boş enerji veren), hızla tüketilen, ucuz gıdaların yaygın tüketimi, küresel anlamda diyabet sıklığını attırmaktadır.

• Diyabeti ve komplikasyonlarını önlemek için gereken alternatifler olan taze mevsim sebze ve meyveleri, saflaştırılmamış tahıl ürünleri, yağ oranı az et, balık, bayatlamamış kuruyemişler ve doymamış yağlar tercih edilmelidir.

3. Sağlıklı kahvaltı niçin önemlidir?

• Sağlıklı kahvaltı, iştah kontrolünü sağlayarak, hem çocuklarda, hem de erişkinlerde kan glukoz (şeker) düzeylerinin normal sınırlarda kalmasına yardımcı olur.

• Kahvaltıyı atlamak kilo almaya yol açar. Fazla kilo diyabete davetiye çıkarmaktır.

• Sağlıklı kahvaltının tip 2 diyabet riskini azalttığı bilimsel verilerle kanıtlanmıştır.

4. Diyabete karşı sağlıklı beslenmek

Sağlıklı beslenerek tip 2 diyabet riskimizi azaltabilir, diyabet hastasıysak da şekerimizin kontrol altında kalmasını sağlayabilir ve komplikasyonların gelişmesini önleyebiliriz.

Uluslararası Diyabet Federasyonu’nun sağlıklı beslenme konusundaki önerileri:

• Kola, gazoz, hazır meyve suyu gibi şeker ilave edilmiş içecekler yerine su, şekersiz çay ve kahve, taze sıkılmış meyve suyu (günlük limite uyarak) gibi içecekleri tüketmek.

• Günde en az 3 öğün taze sebze yemek, özellikle bol lifli, ıspanak, lahana, marul, maydanoz, dereotu, tere gibi yeşil yapraklı sebzeleri bol tüketmek.

• Taze meyve yemek (günde en fazla 3 öğün).

• Atıştırmalık olarak bayatlamamış kuruyemiş, şekersiz yoğurt, bir parça taze meyve gibi seçenekleri değerlendirmek.

• Alkol tüketimini sınırlandırmak.

• İşlenmiş etlerden kaçınılıp, kısıtlı miktarda tercihen beyaz et ve balık gibi hayvansal protein kaynaklarını tercih etmek.

• Çikolatalı kremalar gibi şeker katkılı katı gıdalardan kaçınmak.

• Beyaz un, pirinç ve rafine makarnalar yerine tam tahılları, bulguru, siyah pirinci tercih etmek.

• Doymuş yağ kaynakları yerine doymamış olanları tüketmek, özellikle zeytinyağı mucizesinden yararlanmak.

En önemli kavram, ihtiyacın üzerinde kalori almamak yani yediğimiz gıda miktarının kilomuzu koruyacak seviyede olmasını sağlamaktır.

Kaynaklar: • International Diabetes Federation. World Diabetes Day Guidebook

2014. www.worlddiabetesday.org • T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı Eylem Planı (2011-2014). Ankara, 2011. www.saglik.gov.tr/HM/dosya/1-71375/h/turkiye-diyabet-onleme-ve-kontrol-programi.pdf

ANKARA

Tunus Cad. No: 95 06680 Kavaklıdere ANKARA Tel: (312) 468 70 10 Faks: 427 81 74 Atatürk Bulvarı No: 237 06680 Kavaklıdere ANKARA Tel: (312) 468 95 41 Faks: 426 99 56 Mithatpaşa Cad. No: 8/35 06420 Yenişehir ANKARA Tel: (312) 433 29 24 Faks: 434 09 70 Düzen Sağlık Grubu Polikliniği Prof. Dr. Ahmet Taner Kışlalı Mah. 2858. Sok. No: 3 Çayyolu/ANKARA Tel:(0312) 240 02 22 Faks:240 07 72 ADANA Atatürk Bulvarı. No: 24/2 01120 Yenişehir ADANA Tel: (322) 454 49 01 Faks: 457 55 05

İSTANBUL

Cemal Sahir Sok. No:14 34387 Mecidiyeköy İSTANBUL Tel: (212) 272 48 00 Faks: 272 48 04 Avni Dilligil Sok. Çelik İş Merkezi A Blok No: 11 Zemin 2 İSTANBUL 34387 Mecidiyeköy Tel: (212) 275 77 48 Faks: 217 01 93 Bağdat Cad. No: 160/17 Gündüz Apt B Blok Kadıköy İSTANBUL Tel: (216) 302 97 93 Faks: 363 51 88 MERSİN İnönü Bulvarı No. 160 (Orduevi kavşağı) Çamlıbel MERSİN Tel: (324) 237 77 88 Faks: 237